health magazine 13 final - wordpress.com · 2018-01-21 · dü+bÕ

á dü+∫ø£ À....dü+bÕ<äø£ es¡Z+

dü\Vü‰ eT+&É*

&Üˆˆ &ç. sêC≤¬s&ç¶,q÷´s√düs¡®Hé

&Üˆˆ XÊ´eT˝≤+ã,]f…ÆsY¶ Ábıˆˆ |æ&çj·÷ÁÏø˘‡

&Üˆˆ ø£ècÕí¬s&ç¶ , ◊.m+.m

|üÁC≤s√>∑´+Public Health Awareness Magazine

dü+|ü⁄Ï`4 dü+∫ø£`4 nø√ºãsY ` &çôd+ãsY, 2017 yÓ\ s¡÷. 20/-

&Üˆˆ |òüT+≤ yÓ+ø£Á≤yé,

m&ç≥sY

&Üˆˆ |æ.m Ÿ. Hêsêj·TD

&Üˆˆ Áoìyêdt

&Üˆˆ uÛÑ≥Tº \øÏåàHêsêj·TD

&Üˆˆ »j·Tø£èwüí

&Üˆˆ|òüT+≤ yÓ+ø£Á≤yé

y˚TH˚õ+>¥ Á≥d”º

qej·TT>∑ yÓT&çø£ Ÿ ôV≤ ŸÔ düØ«ôddt Á≥dtº

u≤\düeTTÁ<ä+, Vü≤qàø=+&É, es¡+>∑ Ÿ.

ôd Ÿ HÓ+. : 8374041820Email:[email protected]:prajarogyam.wordpress.com

õ.|æ.m Ÿ. q]‡+Vü‰sêe⁄n&Ó’«»sY,

qej·TT>∑ yÓT&çø£ Ÿ ôV≤ ŸÔ düØ«ôddt Á≥dtº

m+.mdt. Äs√ú

3

s¡#·q\T |ü+|æ+#·e\dæq ∫s¡THêe÷:

dü+bÕ<äø°j·T+ 4

yÓ’<ä Äs√>∑ ùde\ s¡+>∑+˝À <X+˝À ô|s¡T>∑T‘·Tqï ndüe÷q‘·\T `

Ä+Á<ÛäÁ|ü<XŸ À Á|üC≤s√>∑ ùde*ï Áô|’y°ø£]+# <Û√s¡DT\T

` Ábıˆˆ mHé. |ü⁄πs+Á<ä Á|ükÕ<é 6

Ä+Á<ÛäÁ|ü<XŸ sêh+˝Àì ñ<ë∆q+ ÁbÕ+‘·+˝À eT÷Á‘·|æ+&É yê´<ÛäT\T

m+<äTe\¢ m≈£îÿee⁄‘·THêïsTT? yêÏHÓ ≤ ìyê]+#ê*?

` &Üˆˆ &ç. sêC≤¬s&ç¶ 12

>√s¡UŸ|üPsY $cÕ<ë\T |ü⁄qsêeè‘·+

ø±≈£î+&Ü e⁄+&Ü\+fÒ ` Ábıˆˆ ‘√≥. CÀ´rsêDÏ 15

õmdtÏ (edüTÔ eT]j·TT ùde\ |üqTï) ` Á|üC≤s√>∑ + 19

` m. dü‘· Hêsêj·TD

Á|üC≤s√>±´ìøÏ ô|qT düyê\T $düTs¡T‘·Tqï qøÏ© eT+<äT\T 20

- Ábıˆˆ &Üˆˆ X+ø£sY

bÕ¢dæºø e´sêú\T : e÷qe ‘·|æŒ<ëìï dü]CÒj·T

Á|üj·T‹ïdüTÔqï ÁøÏeTT\T ` &ç. u≤\düTÁãeTDÏj·THé 25

»ãT“\≈£î Á|ü<Ûëq ø±s¡D+ Jeq $<Ûëqe÷?

e´ed”úø£è‘· Á|üuÛÑT‘·« $<ÛëHê˝≤? &Üˆˆ |òüT+≤. yÓ+ø£Á≤e⁄ 27

ÄVü‰s¡+ yê´j·÷eT+ <ëì ÁbÕ<Ûëq´‘· 28

- leT‹ dæ. Ä~\øÏåà

‘\Tø±≥T ` &Üˆˆ »j·Tø£èwüí 31

yÓ÷ø±\T H=|æŒ ` &Üˆˆ |òüT+≤ yÓ+ø£Á≤e⁄ 34

ø£s¡|üÁ‘·+ 36

4 Public Health Awareness Magazine |üÁC≤s√>∑´+

dü+bÕ<äø°j·T+

Äs√>∑ |ü]ÁX¯eT $wüeT |ü]D≤e÷\≈£î

Á|ü»\T ã* ø±yê*‡+<Hê?

yÓ’<ä Äs√>∑ Áô|’y˚°ø£s¡D ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆq ‘·sê«‘· <ëìï Á|üuÛÑT‘ê«\T ˝≤uÛ≤\ |ü]ÁX¯eT>±

e÷sêÃsTT. Ä $<ÛëHê\T - yêÏ <äTwüŒ]D≤e÷\≈£î \ø£å ≤~ eT+~ Á|ü»\T ã˝Ö‘·THêïs¡T.

dü+|üPs¡íyÓTÆq, Äs√>∑ e+‘·yÓTÆq J$‘·+ >∑&É|ü&É+ Á|ü»\ Vü≤≈£îÿ>± Á|üuÛÑT‘ê«\T ø±–‘ê˝À¢

e÷Á‘·y˚T >∑T]ÔùdÔ dü]b˛<äT. Ä#·s¡D˝À n$ ˇø£ n&ÉT>∑Tqï eTT+<äT≈£î y˚j·÷*. πøe\+

nHês√>∑ + ø±s¡D+>± ø√≤¢~ eT+~ Á|ü»\T <XÊ_Ûe ~∆ À ‘·eT e+‘·T uÛ≤>∑+ ø± Òø£b˛‘·THêïs¡T.

\ø£å ≤~ ≈£î≥T+u≤\T n|ü⁄Œ\bÕ …’ ù|<ä]ø£+˝ÀøÏ C≤]b˛‘·THêïj·Tì nHø£ ìy~ø£\T ‘Ó*j·T

CÒdüTÔHêïsTT.

yÓ’<ä s¡+>∑+˝À eT+<äT\ ‘·j·÷Ø |ü]ÁXeT, yÓ’<ä ùde˝À¢ ñ|üjÓ÷–+# s¡ø£s¡ø±\ |ü]ø£sê\

‘·j·÷Ø |ü]ÁX¯eT, ôV≤ ŸÔ Çq÷‡¬sHé‡ yê´bÕs¡+, yÓ’<ä $<ë´ yê´bÕs¡+— øÏ¢ìø£ Ÿ Á≥j·T Ÿ‡ ‘·~‘·s¡

yÓ’<ä |ü]XÀ<ÛäHê yê´bÕsê\T— Á|üuÛÑT‘·« yÓ’<ä ùde\ s¡+>∑+˝À ø±+Á≤ø°ºø£s¡D yê´bÕs¡+, ø±s√ŒπsŸ

yÓ’<ä ªùde\μ yê´bÕs¡+— M≥ìïÏô|’q Ç°e\ πø+Á<ä Á|üuÛÑT‘·«+ ÁbÕs¡+_Û+∫q õmd”º yê´bÕs¡+

n˙ï ø£\>∑*dæ kÕ–düTÔqï yê´bÕs¡ #·Á≥+˝À yÓ’<äT´\T, yÓ’<´‘·s¡ dæã“+~ eT+∫ kÕ<ÛäHê\T

(≥÷ Ÿ‡) >± e÷sês¡T. Çø£ÿ&É s√>∑T\T, yê] »ãT“\T ˝≤uÛ≤\T #≈£LπsÃ >=|üŒ yê´bÕs¡ düs¡T≈£î.

á s¡+>∑+˝À ô|≥Tºã&ÉT\T kÕºø mπø‡+õ˝À <ä÷düT≈£îb˛jT ˝≤uÛ≤\ Á>±|òt Ç+&Óø‡\T. ø=‘·Ô>±

Á|ü‹ dü+e‘·‡s¡+ &çÁ \‘√ u…’≥ø√düTÔqï MB;BS, BAMS, BHMS, q]‡+>¥ ‘·~‘·s¡ \ø£å ≤~

eT+~ ìs¡T<√´>∑T\≈£î, 5, 10, 15 y\ s¡÷bÕj·T\ J‘ê*∫Ã kÕ–düTÔqï ø±s√ŒπsŸ e÷j·÷»\+‘√

ø£*|æ |ü]o*ùdÔ >±˙ á s¡+>∑+˝À ô|≥Tºã&ÉT\T ô|Ïºq yê]øÏ ˝≤uÛ≤ … ≤ edüTÔHêïjÓ÷ ns¡ú+

ø±<äT. á ˝≤uÛ≤\ |ü]ÁXeT˝À n&ÉT>∑&ÉT>∑THê yê≤<ës¡T\T>± n~Ûø±s¡+˝À ø=düTÔqï nìï

bÕ\ø£bÕØº\ ∫qï- ô|<ä› Hêj·T≈£î Ò e⁄+&É&É+ düVü≤»+. Äs√>∑ yÓ’<ä ùde\ s¡+>±ìï |ü]ÁXeT>±

e÷s¡Ã&É+˝À Ms¡T <X $<o ø£+ô|˙\ ˝≤uÛ≤\≈£î MT&çjT≥s¡T¢>± e÷s¡&É+, Ä ø£+ô|˙\

@» ‡\T , ø±+Á≤≈£îº\T dü+bÕ~+#·&É+ ÄqyêsTTr>± e÷]+~. n+‹eT+>± Á|üuÛÑT‘ê«\T

#˚|üfÒº Á|ü‹ ÁbÕC…≈£îº, Áô|’y˚≥T ø£+ô|˙\≈£î \uÛ≤*e«&Üìπø <ë] rdüTÔqï~. ø£qTø£ Ms¡+‘ê

ø£*dæ n+<äTø£qT≈£L\yÓTÆq $<ÛëHê\T #sTT+#·T ø√>∑\T>∑T‘·THêïs¡T. Ç+<äT˝À |ü_¢ø Áô|’yŸ

bÕs¡ºqsY wæ|t (|æ|æ|æ) Á|ü<ÛëqyÓTÆ+~.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ, ‘Ó\+>±D≤ sêÁcÕº\˝À yÓ’<ä + >∑Ts¡T+∫ Çø£ô|’q e÷≤¢&Ü\+fÒ Äs√>∑ ÁoøÏ

eTT+<äT, Ä ‘·s¡Tyê‘· nì $e]+#·T ø√yê*‡q dæú‹ e∫Ã+~. >∑&É∫q Hê\T>∑T <äXÊu≤›\˝À

ˇø£s¡÷, Ç<ä›s¡÷ yÓ’<äT´\T yÓ’<ä + #dü÷Ô q&ç|æ+∫q Áô|’y≥T ÁbÕø°ºdüT˝À mH√ï |ü]D≤e÷\T

»]>±sTT. &Éj·÷>=ïdæºø˘ ôd+≥s¡¢øÏ &Üø£ºs¡¢øÏ eT<ä eT+<äT\T, |ü]ø£sê\ ø£+ô|˙\øÏ— &Üø£ºs¡¢øÏ

eT<Ûä ˝≤yê<˚M\T @kÕúsTT˝À @s¡Œ&Ü¶jÓ÷ eTq≈£î ‘Ó\TdüT. Äs√>∑ Áo ‘·s¡Tyê‘· ã\|ü&ç

dæús¡|ü&çq ø±s=ŒπsŸ yÓ’<ä s¡+>∑+ dü]ø=‘·Ô yÓ’<ä nsê#·ø±\≈£î <ës¡T¢ y˚dæ+~. PRO e´edüú\ì

@sêŒ≥T #düTø=ì ø=+<äs¡T RMP\qT MT&çjT≥s¡T¢ >± e÷s¡TÃø=+≥Tqï~. nedüs¡+ e⁄Hêï

|üÁC≤s√>∑´+ 5Public Health Awareness Magazine

Ò≈£îHêï \ø£å ≤~ eT+~øÏ Ä|üπswüqT¢ ìs¡«Væ≤+∫ ø√≤¢~ s¡÷bÕj·T\T b˛>∑T ô|≥Tºø=+≥Tqï~.

øÏ¢ìø£ Ÿ Á≥j·T Ÿ‡øÏ Äj·÷ ø£+ô|˙\‘√ ø£*dæ ˝À|ü À¢|ü\ <ës¡T\T yÓ‘·Tø=ÿ+≥Tqï~. Ç|ü&ÉT

n+~q ø±&çøÏ $<˚o yÓ’<ä yê´bÕs¡dü+düú\≈£î ‘·eT yê≤*ï ‘Ó>∑qeTTàø√e\dæq dæú‹øÏ

#]+~. M] n+ãT …qT‡ f…Æs¡¢ øÏ+<ä q*– b˛sTTq ∫qï ∫qï ÁbÕø°ºwüqs¡T¢ M]#Ã ø£MTwüqT¢

rdüTø=ì M]πø πødüT\T n|üŒ–+# MBBS MT&çjT≥s¡T¢>± e÷πs <äTdæú‹ <ë|ü⁄]+∫+~.

Ç°e\ ø£Ø+q>∑sY õ˝≤¢ À Á|ü»\ô|’ »]–q øÏ¢ìø£ Ÿ Á≥j·T Ÿ‡ yês¡Ô\T $qï yês¡+<ä]øÏ

á <X+˝À yÓ’<ë´ìï yê´bÕs¡ |ü]ÁXeT>± Á|üuÛÑT‘ê«\T m+<äT≈£î >∑T]ÔdüTÔHêïjÓ÷ düŒwüº+>±

ns¡úeTe⁄‘·T+~. ≈£îø£ÿ\T, |æ\T¢\T, |ü+<äT\ô|’ »]|æq Á|üjÓ÷>±\T @ kÕúsTT˝À eTqTwüß\ô|’

»s¡T|ü⁄‘·THêïs√ ICHR, Á&É>¥ ø£+ÁÀ Ÿ n<∏ë]°\ n~Ûø±s¡T\T á ø£+ô|˙\qT @ yTs¡≈£î

$#ê]+#·>∑\T>∑T‘·THêïs√ ªÁ|üC≤s√>∑ +μ |üÁ‹ø£ À >∑‘· dü+∫ø£\˝À nH˚ø£eT+~ yê´kÕ\T

≈£L&Ü sêXÊs¡T. yÓ’<ä Äs√>∑ ùde*ï düe÷C≤_Ûe~∆ #·s¡ ˝À¢ uÛ≤>∑+>± #·÷&É≈£î+&Ü, e÷qyê_Ûe~›

ùde\ s¡+>∑+>± ≈£L&Ü #·÷&É≈£î+&Ü πøe\+ yê´bÕs¡ ˝≤uÛ≤\T, ô|≥Tºã&ç …ø£ÿ\ $<ÛëHê*ï

Á|üuÛÑT‘ê«\T |üì>∑≥Tº≈£îì Áb˛‘·‡Væ≤düTÔHêïsTT.

á |ü]dæú‘·T\˝À Áø°.|üP 460`377 dü+e‘·‡s¡+˝À yÓ’<ä |æ‘êeTVüQ&ÉT Væ≤b Áø£Ïø z‘Y Àì

eTÚ*ø£ n+XÊ\T HÏø° eTq düe÷C≤ìøÏ e]ÔkÕÔsTT.

¬s+&Ée Á|ü|ü+#·j·TT<ä∆+ ‘·s¡Tyê‘· C… yê &çø£¢πswüHé HêÏøÏ MÏH ø=~› e÷s¡TŒ\T #kÕs¡T.

yêÏ À eTTKýÓTÆq$.

1. e÷qeùde≈£î Hê J$‘êìï n+øÏ‘·$TdüTÔHêïqT. 2. Hê eTqkÕ‡øÏå>± yÓ’<äéè‹Ôì

Ä#·]dü÷Ô >ös¡$kÕÔqT. 3. s√– Äs√>∑ |ü]s¡ø£åDÒ Hê \ø£å +. 4. s√– #Ó|æŒq $wüj·÷\qT

HqT yÓ\¢&ç+#·qT. 5. |æ+&És¡÷|ü+ qT+&ç eTìwæ J$‘êìï HqT >ös¡$kÕÔqT. 6. Hê |ü]C≤„q+

e÷qe ndæÔ‘ê«ìøÏ e⁄|üjÓ÷–+#·qT.

Á|ü‹ yÓ’<äT´&ÉT Á|ü|ü+#·+˝À mø£ÿ&Ó’Hê yÓ’<ä + m˝≤ #˚j·÷˝À ≈£L&Ü á &çø£¢πswüHé

$e]+∫+~.

1. e´øÏÔ>∑‘· Á|ü#êsêìøÏ ~>∑≈£L&É<äT. 2. eè‹Ô|üs¡yÓTÆq ∫øÏ‘·‡≈£î $T+∫ s¡TdüTeTT edü÷\T

#j·T≈£L&É<äT. 3. eTìwæ eTqT>∑&É u≤<Ûä ‘· yÓ’<äT´ì<. 4. s√–øÏ $<Ûj·TT&Ó’ ‘·q |ü]C≤„Hêìï

s√>±ìï qj·T+ #j·T≤ìøÏ ñ|üjÓ÷–+#ê*. 5. s√–øÏ n‘· edüs¡yÓTÆq ∫øÏ‘·‡ #j·T≥+

e÷qe u≤<Ûä ‘·>± d”«ø£]+#ê*.

ÇM C… yê &çø£¢πswüHé Àì eTTUýÓTÆq n+XÊ\T. ø±˙ H&ÉT á n+XÊ*ï neT\T#j·T≤ìøÏ

e´‹πsø£ ~X>± yÓ’<ä Äs√>∑ s¡+>±ìï bÕ\≈£î\T q&ç|ædüTÔHêïs¡T.

Á|üC≤s√>∑ eédüúqT m+‘·M …’‘ n+‘· e~*+#·Tø=ì u≤<Ûä ‘·qT ø±s=ŒπsŸ Vü‰dæŒ≥fifl

yê´bÕs¡ ≤uÛ≤\≈£î n|üŒ–+#·&ÜìøÏ, $$<Ûä sê»ø°j·TbÕØº\≈£î #Ó+~q Hêj·T≈£î\ ÄBÛq+˝À

e⁄+&˚ yÓT&çø£ Ÿ ø± ÒJ\≈£î, Vü‰dæŒ≥fifl≈£î qcÕº\T sê≈£î+&Ü #·÷&É≤ìπø Á|üuÛÑT‘·«+ ‘·eT

$<ÛëHê*ï s¡÷bı+~düTÔqï~. Á|ü»*ï nìyês¡ +>± á $wü |ü]D≤e÷\≈£î ã*#dü÷ÔH ñqï~.

á |ü]dæú‘·T˝À¢ Á|üuÛÑT‘·« s¡+>∑+˝À ìC≤sTTr>± |üì #düTÔqï yÓ’<äT´\T, bÕsêyÓT&çø£ Ÿ dæã“+~

Á|üC≤|üø£å+ eVæ≤+∫ Á|üC≤s√>∑ eédüú m<äTs=ÿ+≥Tqï düyêfiflqT Á|ü»\‘√ ø£*dæ d”«ø£]+#ê*‡

ñ+≥T+~. Äs√>±´ìï |ü]ÁXeT>±, ˝≤uÛ≤\ yê´bÕs¡+>± e÷s¡TdüTÔqï πø+Á<ä, sêÁwüº Á|üuÛÑT‘ê«\

$<ÛëHê\qT e´‹πsøÏ+#ê*. Á|üC≤s√>∑ + Á|ü»\ ÁbÕ<∏ä$Tø£ Vü≤≈£îÿ>± neT\T#j·÷\ì &çe÷+&é

#Ój·÷´*.


eTq < ˚X¯+˝À 1990e dü+e‘·‡s ¡+ ‘·sê«‘·

eTT+<äTø=∫Ãq Ä]úø£ dü+düÿs¡D\ e\¢ Ád”Ô, |ü⁄s¡Twüß\

eT<Ûä , $$<Ûä ≈£î˝≤\ eT<Ûä , esêZ\ eT<Ûä ndüe÷q‘·\T

>∑D˙j·T+>± ô|]>±sTT. u Û≤s ¡‘·< ˚X¯+˝À ô|s ¡T>∑T‘·Tqï

ndüe÷q‘·\ rÁe‘·qT Ç°e\ $&ÉT<ä …’q ¬s+&ÉT ìy~ø£\T

s¡TEe⁄#˚düTÔHêïsTT.

n$ 1. 2016 dü+ˆˆ˝À $&ÉT<ä …’q uÛ≤s¡‘· mø‡≈£L¢»Hé

ìy~ø£ (India Exclusion Report 2016). á ìy~ø£

Á|üø±s¡+ uÛ≤s¡‘·<X+˝À 25 dü+e‘·‡sê\ Ä]úø£ düs¡∞ø£s¡D

nq+‘·s¡+ <X Ä]úø£ e´edüú (Economy) y>∑+>± n_Ûeè~∆

#Ó+~+~. ø£\yê], Òìyê] eT<Ûä n+‘·s¡+ ≈£L&Ü ô|]–+~.

n< dü+<äs¡“¤+˝À uÛÑ÷$T Òì ¬s’‘·T\ dü+K´ ≈£L&Ü ô|]–+~.

2015˝À ñ<√´>±\ ø£\Œq n‘· +‘· ‘·≈£îÿeì ô|’ ìy~ø£

‘Ó*j·TC Òdæ+~. 2000 dü+ˆˆ qT+∫ áHêÏ es ¡≈ £î

|ü]o*+∫q≥¢sTT‘ <X+˝Àì 10XÊ‘·+>± ñqï n‘· +‘·

<Ûäqe+‘·T\ dü+|ü<ä 12 ¬s≥T¢ ô|s¡>∑>±, 10XÊ‘·+ n‘· +‘·

ù|<ä\ Ä<ëj·T+ ìsêX ø£*–+# $<Ûä+>± 3 ¬s≥T¢ e÷Á‘·yT

¬s≥T¢ ô|]–+<äì, Ç+<äT≈£î ø±s¡D+ ñ<√´>∑ ø£\Œq <ë<ë|ü⁄

Òø£b˛e≥yTqì á ìy~ø£ ‘Ó*Œ+~.

Ä<ëj·T|üqTï #·≥º+ yÓTT<ä …’q 1922 dü+ˆˆ qT+∫

<X+˝À n‘· +‘· <Ûäqe+‘·T …’q ˇø£ XÊ‘·+ yê] qT+∫

e#Ã C≤rj·T Ä<ëj·T+ yê≤ @MT ô|s¡>∑ Ò<äì ªªÁ_°wüß

sê»´+ qT+&ç _*j·T˙s¡¢ sê»´+ es¡≈£î: uÛ≤s¡‘·<X+˝À

1922 qT+&ç 2014 es¡≈£î Ä<ëj·T nd üe÷q‘·\Tμμ

nqï <∏ëeTdt|æ¬øÏº, \÷ø±dt #ÛêHÓ‡ Ÿ\ |ü]XÀ<ÛäHê |üÁ‘·+

‘Ó*j·T#dæ+~. n< dü+<äs¡“¤+˝À yÓTT‘·Ô+ C≤rj·T Ä<ëj·T+˝À

ˇø£ XÊ‘·+>± ñqï n‘· +‘· dü+bÕ<äHê|üs¡T\T kı+‘·+

#düT≈£îqï~ 1930˝ ∫e] HêÏøÏ 21 XÊ‘·+ ø±>±,

1980˝ ÁbÕs¡+uÛ≤ìøÏ 6 XÊ‘·+>±qT, ‹]– áHêÏøÏ

22 XÊ‘·+>±qT ñqï~. 1922 qT+∫ Ä<ëj·÷\

nd üe÷q‘·\T uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À n‘·´+‘· rÁe kÕúsTTøÏ

#s¡T≈£îHêïj·Tì á s¡#·sTT‘·\T dü÷Árø£]+#ês¡T.

yÓ’<ä Äs√>∑ ùde\ s¡+>∑+˝À <˚X¯+˝À ô|s¡T>∑T‘·Tqï ndüe÷q‘·\T `

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ À Á|üC≤s√>∑ ùde*ï Áô|’y˚°ø£]+#˚ <Û√s¡DT\T` Ábıˆˆ mHé. |ü⁄πs+Á<ä Á|ükÕ<é

nHês√>∑ + nqï~ ù|<ä]ø£+ jÓTTø£ÿ |üs¡ ekÕq+

>±qT, ø±H=ø£ ø±s¡D+>±qT yÓ’<ä Á>∑+<∏ë\T n+^ø£]+∫

dæ<ë∆+rø£]+#êsTT. Ç°e* ø±\+˝À n‘· +‘· ~>∑C≤]q

|ü]dæú‘·T\T— ô|s¡T>∑T‘·Tqï nHês√>∑ + e\¢, ‘·s¡T>∑T‘·Tqï

|üì kÕeTs¡ú´+— ô|s¡T>∑T‘·Tqï y Ó ’<ä´ Ks¡TÃ\‘√ Ç+ø±

ô|s¡T>∑T‘·Tqï ù|<ä]ø£+ Çe˙ï nHês√>∑ + ù|<ä]ø£+

eT<Ûä |üs¡düŒs¡ dü+ã+<Ûëìï eT∞fl #·sêÃ+X+>± eTT+<äT≈£î

‘Ó#êÃsTT (|ü⁄πs+Á<ä Á|ükÕ<é 2016). Ç°e* <X+˝Àì

<ë]Á<ä πsK\ ô|’q »]–q #·s¡Ã\˝À <X+˝Àì 35 ø√≥¢

eT+~ Á|ü»\T |ü≥ºD≤\˝À s√E≈£î ˇø£ eTìwæøÏ 32

s¡÷bÕj·T\‘√q÷, |ü …¢\˝À s√E≈£î 26 s¡÷bÕj·T\‘√q÷

m˝≤ Áã‘·ø£>∑\T>∑T‘·THêïs¡qï ìC≤\T yÓ\T>∑T#·÷XÊsTT.

n˝≤π> ndü+|òüTÏ‘· yê´bÕs¡ s¡+>∑+ô|’ C≤rj·T ø£MTwüHé

(National Commission for Enterprises in the

Unorganised Sector (NCEUS)) d üe÷#ês¡+

‘ Ó*j·TCÒùd<˚$T≥+f Ò nd ü+|òüTÏ‘· s¡+>∑+˝À |üì#˚ùd

ÁXÊ$T≈£î\˝À 79 XÊ‘·+ eT+~ s√E≈£î Çs¡yÓ’ s¡÷bÕj·T\

ø£+fÒ ‘·≈£îÿe y‘·q+‘√ Áã‘·T≈£î©&ÉTdüTÔHêïs¡T (j·÷<äyé

m. 2014). Ç≥Te+Ï |ü]dæú‘·T\˝À nHês√>∑ +, eè<ë›|ü +,

#êe⁄ e+Ï Ä|ü<ä …<äT¬s’q|ü⁄&ÉT yêπs+ #kÕÔs¡T? nHês√>±´\

e\¢ eT]+‘· ù|<ä]ø£+˝ÀøÏ HÓ≥ºã&ÉT‘·Tqï|ü&ÉT ‘·eTqT

‘êeTT m˝≤ ø±bÕ&ÉTø√ >∑\T>∑T‘ês¡qï~ ø°\ø£yÓTÆq Á|üXï.

á yê´dü+˝Àì yÓTT<äÏ uÛ≤>∑+˝À <X+˝Àì Á|üC≤s√>∑

e´edüú Áø£eT+>± m˝≤ |ü‘·qeTÚ‘·÷ e∫Ã+<√, ∫e]øÏ

m˝≤ ã\V”≤q|ü&ç+<√, á s¡+>∑+˝À Áô|’y°ø£s¡D m˝≤

|ü⁄+E≈£îqï<√ $e]+#êqT. ¬s+&Ée uÛ≤>∑+˝À Ä+Á<ÛäÁ|ü<XŸ À

yÓ’<ä ùde˝À¢ ndüe÷q‘·\≈£î ø±s¡D+>± ì*∫q q÷‘·q

d üs¡∞ø£s¡D $<ÛëHê\T, d ü+d üÿs¡D\T, yêÏ neT\T

|üs¡ ekÕHê\ >∑T]+∫ $X‚¢wæ+#+<äT≈£î Á|üj·T‹ï+#êqT.

yÓTT<äÏ uÛ≤>∑+ :

Á|üuÛÑT‘·« yÓ’<ä s¡+>∑+ :

>∑‘· ø=ìï <äXÊu≤›\T>± <X+˝Àì Á|üuÛÑT‘·« yÓ’<ä


uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À e∫Ãq Ä]úø£dü+düÿs¡D\ e\¢

Áô|’y≥TVü‰dæŒ≥fiófl, ø±s√ŒπsŸ Vü‰dæŒ≥fifl $düÔs¡D n‘· +‘·

y>∑e+‘·yÓTÆ+~. Äs√>∑ + yê´bÕs¡ düs¡T≈£î>± e÷]+~.

|ü]dæú‘·T\˝À e∫Ãq á e÷s¡TŒ ˇø£yÓ’|ü⁄ ÁbÕ<∏ä$Tø£

yÓ’<ä s¡+>±ìï ìs¡¢ø£å + #dæ eTs=ø£yÓ’|ü⁄ Á|ü‘´ø£ yÓ’<ä ùde\T

(f…]¸j·TØ ôdø±ºsY) n‘· +‘· yê´bÕsê‘·àø£+>± ô|]π> ~X>±

πø+ÁBø£s¡D kÕ–+~. Á|üC≤s√>∑ e´edüú À Á|üuÛÑT‘·«, Áô|’y≥T

uÛ≤>∑kÕ«eT´+ (|æ|æ|æ) nqï~ nìï+Ï ÀøÏ n‘· +‘· dü]jÓÆTq

qeT÷Hê>± Á|ü»\ eTT+<äTøÏ bÕ\≈£î\T ‘Ó#êÃs¡T. Bì‘√bÕ≥T

yê´~Û ìsê∆s¡D ùde\T, bÕ]Xó<Ûä +, Ç‘·s¡ ùde*ï, WŸ

k˛]‡+>¥ ù|s¡T‘√ Áô|’y°ø£s¡D yÓ’|ü⁄ q&ç|æ+#·≥+— Á|üuÛÑT‘·«

ÄdüT|üÁ‘·T\ düú ≤*ï Ç‘·s¡ nedüsê\≈£î ˝≤π>düTø√e≥+—

<ë‘·è‘·«+‘√ q&ç#˚ ÄdüT|üÁ‘·T\ uÛÑeHê\≈£î, düú ≤\≈£î

©E #Ó*¢+#·ø£b˛e≥+, ÁbÕ<∏ä$Tø£ Äs√>∑ πø+Á<ë*ï Áô|’y≥T

e´≈£îÔ\≈£î n|üŒ–+#˚ Á|üj·T‘êï\ e+Ï$ >∑‘· ¬s+&ÉT

<äXÊu≤›\T>± dü+düÿs¡D\ ù|s¡T‘√ mH√ï #√≥T #düT≈£îHêïsTT.

Á|ü»\≈£î yÓ’<ä´ùde*ï n+<äTu≤≥T˝ÀøÏ ‘Ó#˚Ã ù|s¡T‘√

Á|üuÛÑT‘·«+ ‘·q#·s¡ *ï, ‘·q $<ÛëHê*ï düeT]ú+#·Tø√ #·÷düTÔqï~.

‘·eT ø£cÕº]®‘êìï yÓ’<ë´ìøÏ <Ûës¡uÀdüTÔqï Á|ü»\T:

Á|üC≤s√>∑ +ô|’ Á|üuÛÑT‘·«+ #ùd Ks¡TÃ ‘·–Zb˛e&É+‘√

dü]jÓÆTq, düeTs¡úe+‘·yÓTÆq ∫øÏ‘·‡ \_Û+#·q+<äT e\¢ m≈£îÿe

&ÉãT“\T #Ó*¢+#Ó’Hê Áô|’yŸ &Üø£ºs¡¢ e<ä›≈£î yÓfifle\dæ edüTÔqï~.

C≤rj·T |ü<äT›\T, >∑D≤+ø±\ (National Accounts and

Statistics) $esê\ Á|üø±s¡+ uÛ≤s¡‘·<X+˝À yÓ’<ä Ks¡TÃ\T

düTe÷s¡T 2750 _*j·Tq¢ s¡÷bÕj·T\T n+fÒ 2,75,000

ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\T nsTT‘ n+<äT˝À 98XÊ‘·+ ‘·eT CÒãT\

qT+∫ s√>∑T\ Ks¡TÃ #ùd<. BìøÏ ‘√&ÉT Äs√>∑ uÛÑÁ<ä‘·

ø√dü+ Á|üuÛÑT‘·« Ks¡TÃ 600 _*j·Tq¢ s¡÷bÕj·T\T n+fÒ

60,000 ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\T. yÓTT‘·Ô+ eT÷&ÉT \ø£å\,

eTT|üŒsTT<äT y\ ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\T. Ç~ »&ç|æ À 5.7

XÊ‘·eTsTT‘, Ç+<äT˝À 78XÊ‘·+ Á|ü»\T ‘·eT CÒãT qT+∫

#Ó*¢+#<. dü>∑≥T ≈£î≥T+u≤\˝À n~Ûø£+>± Ks¡TÃô|fÒº~

eT+<äT\ ø√düyT. á eT+<äT\ Ks¡TÃ uÛ≤s¡+‘√ Á|ü‹

dü+e‘·‡s¡+ 3 ø√≥¢ eT+~ Á|ü»\T ù|<ä]ø£+˝ÀøÏ

~–C≤s¡T‘·THêïs¡T. eTq≈£î ‘Ó*dæq $esê\ Á|üø±s¡+ n_Ûeè~∆

#Ó+<äT‘·Tqï <XÊ\ìï+Ï Àø£+fÒ eTq<X+˝Àì Á|ü»˝Ò

yÓ’<ä + ø√dü+ dü«+‘· Ks¡TÃ m≈£îÿe uÛÑ]düTÔHêïs¡T. ìs¡Tù|<ä

ÁXÊ$T≈£î\≈£î nìï+Ïø£+fÒ Äs√>∑ s¡ø£åD ø√dü+ yês¡T

yÓ∫Ã+# &ÉuÒ“ yê] J$‘ê˝À¢ n~Ûø£ Ä]úø£ uÛ≤s¡eTì eTq+

ns¡ú+ #˚düTø√yê*. s√>±\ qT+∫ ø√\Tø√e&ÜìøÏ,

>±j·÷\qT e÷qTŒø√e≤ìøÏ, yÓ’<ä düVü‰j·T+ bı+<ä≥yT

n~Ûø£ Ks¡TÃ‘√ ≈£L&ÉT≈£îqï<äì nH˚ø£ |ü]XÀ<Ûäq\T

<Ûäèe|üs¡TdüTÔHêïsTT.

á yÓ’<ä Ks¡TÃ\qT uÛÑ]+#·≤ìøÏ e&û¶ yê´bÕs¡T\ô|’

n~Ûø£+>± Ä<Ûës¡|ü&Ée\dæ edüTÔqï<äì ≈£L&Ü á |ü]XÀ<Ûäq\T

‘Ó*j·T#düTÔHêïsTT. Ä ø±s¡D+>± Vü‰dæŒ≥˝Ÿ‡˝À #]q

s√>∑T\˝À 40 XÊ‘·+ ô|’>± s√>∑T\T yÓ’<ä Ks¡TÃ\ ì$T‘·Ô+

n~Ûø£e&û¶\≈£î n|ü\T #j·T&É+‘√ bÕ≥T ‘·s¡‘·sê\T>±

dü+Áø£$T+∫q ÄdüTÔ\qT, bı˝≤\qT ‘Ó>∑qeTTàø√e&É+

#düTÔHêïs¡T. 25 XÊ‘·+ eT+~ ¬s’‘·T\T ô|]–q á yÓ’<ä

Ks¡TÃ\‘√ ù|<ä]ø£+˝ÀøÏ HÓ≥ºã&ç Áø£eT+>± <ë]Á<ä πsK

~>∑Te≈£î C≤]b˛‘·THêïs¡T. n< dü+<äs¡“¤+˝À e&û¶ yê´bÕs¡T\T

24 XÊ‘·+ qT+&ç 60 XÊ‘·+ es¡≈£î n~Ûø£e&û¶\T

>∑T+E‘·THêïs¡T. ≈£L©Hê© #düTø=H ù|<ä\T Á|ür dü+e‘·‡s¡+

yêfifl Ä<ëj·T+ qT+&ç yÓ’<ä Ks¡TÃ\ ì$T‘·Ô+ |ü~y\

ø√≥T¢ Ks¡TÃ #j·T&ÉeT+fÒ m+‘· <Ísê“¤>∑ , $|ü‘·ÿs¡ |ü]dæú‘√

Væ≤ùdÔ me«]¬ø’Hê u≤<Ûä ø£\T>∑T‘·T+~.

|ü_¢ø ` Áô|’yŸ uÛ≤>∑kÕ«eT´+ (PPP)

C≤rj·T Äs√>∑ $<Ûëq+ 2017 &Ü≈£î´yÓT+Ÿ‡ì,

bÕ¢ì+>¥ ø£MTwüHé (˙‹ ÄjÓ÷>¥) Á|üD≤[ø£*ï b˛\TÃ≈£î+≥÷

C≤Á>∑‘· Ô>± |ü]o*+∫q≥¢sTT‘˚ Á|üuÛ ÑT‘ê«\ q÷‘·q

düs¡∞ø£s¡D\ ndü\T \ø£å´+ düŒwüº+>± ns¡úeTe⁄‘·T+~.

ø±+Á≤ø°ºø£s¡D $<ÛëHê Ò >=|üŒ qeT÷Hê\T>± d”«ø£]+∫q

uÛ≤s¡‘· Á|üuÛÑT‘·«+ Áô|’y≥T, Á|üuÛÑT‘·« yÓ’<ä ùde\ s¡+>∑+˝À

á |üŒ+<ä ùde*ï (ø±+Á≤ø°ºø£s¡D ùde\T) dæús¡|ü]∫+~.

<ë]Á<ä πsK≈£î ~>∑Teq ñqï yê]øÏ kÕ+|òæTø£ ;e÷ kÂø£sê´\

ø£\Œq ù|s¡T‘√ Äs√>∑ s¡+>±ìøÏ πø≤sTT+∫q yÓTT‘êÔ\qT

ã<ä ≤sTTdü÷Ô, Ä ù|<ä\T yÓ’<ä Ks¡TÃ\T uÛÑ]+#· Òø£b˛‘·THêïs¡ì

‘·eT $<ÛëHê\qT düeT]ú+#·Tø√e&ÜìøÏ á qeT÷Hê*ï

kÕ≈£î>± #·÷|ædüTÔqï~. Á|üuÛÑT‘·«, Áô|’y≥T uÛ≤>∑kÕ«eT´+

(|æ|æ|æ) $<ÛëHêìøÏ, ô|s¡T>∑T‘·Tqï yÓ’<ä ùde\ Ks¡TÃ≈£î

ˇø±H=ø£ |ü]cÕÿs¡+>± yÓ’<ä ;e÷ bÕ\d”ì s¡+>∑+˝ÀøÏ

‘Ó#Ã+<äT≈£î Á|üuÛÑT‘·«+ ‘·q m‘·TÔ>∑&É\qT nqTdü]k Ô+~.


#ùd |ü⁄cÕŒùd Ÿ‡ ø£+ô|˙øÏ 68 \ø£å\ s¡÷ˆˆ\T ãø±sTT\T

ñ+&É≥+ e\¢, mH√ïkÕs¡T¢ ]yÓTÆ+&És¡T¢ sêdæ $dæ– e⁄qï

ø£+ô|˙ dæ*+&És¡T¢ düs¡|òüsê #j·Tø£b˛e≥+ Á|ü<Ûëq ø±s¡D+

nì ø£yÓ’|ü⁄ #ÓãT‘·T+&É>±— ‘êeTdü\T ÄøÏ‡»Hé dæ*+&És¡¢

düs¡|òüsêqT ì*|æy˚j·T˝Ò<äì, Ä>∑düTº 10`12 ‘˚B\

eT<Ûä ø±\+˝À ‘êeTT 400 dæ*+&És¡¢qT düs¡|òüsê #XÊeTì,

eT] ÄdüT|üÁ‹˝À 50 e÷Á‘·yT e⁄+&É≥+ @$T≥ì ùd Ÿ‡

yTHõ+>¥ &Ó’¬sø£ºsY, eT˙wtuÛÑ+&ÜØ $düàj·÷ìï e´ø£Ô+ #XÊ&ÉT.

ÄøÏ‡»Hé ø=s¡‘·, ãø±sTT\T, dæã“+~ n\dü‘·«+,

n$˙‹ ì»+>± ‘·ø£åD ø±s¡D≤ Ò. ø±˙ á ÄdüT|üÁ‹øÏ

ã&Ó®Ÿ ø√‘· e÷fÒ$TÏ? Áø£eT+>± á ÄdüT|üÁ‹øÏ πø≤sTT+#

ì<ÛäT\qT ‘·–ZdüTÔqï sêh Á|üuÛÑT‘·«+ 2016`17˝À 15.9

ø√≥¢ s¡÷ˆˆ\ qT+&ç 2017`18 ˝À 7.8 ø√≥¢ s¡÷ˆˆ\≈£î

n+fÒ 50 XÊ‘·+ ø√‘·qT neT\T#dæ+~. j·T+Á‘ê\T,

|ü]ø£sê\≈£î ì<ÛäT\ πø≤sTT+|ü⁄\qT 3 ø√≥¢ s¡÷ˆˆ\ qT+&ç

75 \ø£å\ s¡÷ˆˆ\≈£î ‘·–Z+#·≥+ »]–+~. yT HÓ\˝ÀH

ø±>¥ ìy~ø£ Á|üø±s¡+, >√s¡UŸ|üPsY Á|üuÛÑT‘·« ÄdüT|üÁ‹˝À

yÓ’<ä nekÕú|üHê edü‘·T\T n<Ûë«qï+>± e⁄HêïsTT. nsTTHê

ì<ÛäT\ ø√‘· <ìì dü÷∫düTÔ+~? Á|üC≤s√>∑ eédüúqT

Á|üuÛÑT‘·«yT dü«j·T+>± |ü‘·q+ ~X>± ìπs›•düTÔqï<äqï~

yêdüÔe+. n$uÛ≤»´ Ä+Á<ÛäÁ|ü<XŸ À, Á|üuÛÑT‘·« ÄdüT|üÁ‘·T\˝À

yÓTs¡T¬>’q ùde\qT n+~+#·≤ìøÏ ªªø£ dü+ e÷≈£î ªdæŒ]Ÿ,

<ä÷~ HÓ’Hê Çe«+&çμμ nì pìj·TsY &Üø£ºs¡T¢ düyÓTà #j·T&É+

á dü+<äs¡“¤+>± >∑Ts¡TÔ#düTø√yê*‡q n+X+.

12e |ü+#·es¡ Á|üD≤[ø£, C≤rj·T Äs√>∑ $<Ûëq+

eTTkÕsTT<ë 2015, ¬s+&É÷ ≈£L&Ü Á|üuÛÑT‘·« ÄdüT|üÁ‘·T\˝À

Äs√>∑ ùde\≈£î dü+ã+~Û+∫q yÓ’<ä nekÕú|üq kÂø£sê´\T,

e÷qeeqs¡T\T ¬s+&É÷ ≈£L&Ü uÛ≤s¡‘· Á|üC≤s√>∑´

Á|üe÷D≤\qqTdü]+∫ (Indian Public Health Standard

norms) e⁄+&Ü\ì dü÷∫+#êsTT. ø±ì Ç+<äT≈£î $s¡T<ä∆+>±,

ã&Ó®≥T˝À ø√‘·qT $~Û+#·≥+ e\¢ <äj·T˙j·T+>± e⁄qï

|ü]dæú‹ eT]+‘· ~>∑C≤]+<äqï~ düŒwüº+.

á |ü]dæú‹ πøe\+ >√s¡UŸ|üPsY Á|üuÛÑT‘·« yÓ’<ä XÊ\øÏ

e÷Á‘·yT |ü]$T‘·e÷? yÓTT‘·Ô+ uÛ≤s¡‘·<X Á|üC≤s√>∑ eédüú≈£î

e]ÔdüTÔ+<äqï~ ì»+ ø±<ë?

14e $‘·Ô ø£MTwüHé dü÷#·qqT nqTdü]dü÷Ô πø+Á<ä

Á|üuÛÑT‘·«+, ‘·q Äs√>∑ |ü<∏äø±\≈£î ì<ÛäT\ πø≤sTT+|ü⁄\qT

‘·–Z+∫+~. Äs√>∑ +, ≈£î≥T+ã dü+πøåeT+ MT<ä, XÊU≤

dü+ã+~Û‘· bÕs¡¢yÓT+Ÿ kÕº+&ç+>¥ ø£$T° (Dept. Related

Parliamentary Committee on Health and Family

Welfare) jÓTTø£ÿ 93e ìy~ø£qT $&ÉT<ä\ #dæ+~.

Ç~ 2016`17ã&Ó®Ÿ jÓTTø£ÿ Á>±+≥T\ &çe÷+&ÉT≈£î

dü+ã+~Û+∫q~. Bì Á|üø±s¡+, nìï Á>±+≥T\

$wüj·T+˝Àq÷, Á|ü‘˚ øÏ+∫ Äs√>±´ìøÏ dü+ã+~Û+∫q

@ Á>±+≥T $wüj·T+˝À ≈£L&Ü Á|ü‹bÕ~‘· Á>±+≥T $&ÉT<ä\

ø±H Ò<äT. Á|ü‹bÕ~‘· Á>±+≥T˝À πøe\+ 46.5 XÊ‘·+

e÷Á‘·yT $&ÉT<ä …’HêsTT.n+<äTe\¢ õ˝≤¢ Äs√>∑ eédüúqT

ã˝Àù|‘·+ #˚j·T≥+ kÕ<Ûä´+ ø±˝Ò<äT. eTTkÕsTT<ë

uÛ≤$+∫q≥T¢,ñ∫‘·+>± eT+<äT\qT dü|ü¢sTT #j·T≥+,

|üØø£å\qT ìs¡«Væ≤+#·≥+ ≈£L&Ü M\T ø± Ò<äT.

Á|üC≤s√>∑´ eédüú |ü‘·q+ >√s¡UŸ|üPsY $cÕ<ëìπø

|ü]$T‘·eTe⁄‘·T+<ë?

mìï $cÕ<ë\T? mìï #<äT C≤„|üø±\T? n‹ô|<ä›

$cÕ<ä+ nsTTq dü+<äs¡“¤+˝ÀH ø£<ë yês¡Ô\˝À ø£ì|æ+#~.

_Û ≤dt|üPsY À »]–q eT÷≈£îeTà&ç ≈£î≥T+ãìj·T+Á‘·D

Ä|üπswüq¢ À m+‘·eT+Á~ Ád”Ô\T #·ìb˛j·÷s¡T?eT<Ûä Á|ü<XŸ Àì

uÛÑ<ë«ì õ˝≤¢ À ø±≥sêøº Ä|üπswüq¢ À #ê˝≤eT+~ ˇø£

ø£+Ï #·÷|ü⁄ø√˝ÀŒj·÷s¡T ø£<ë! q÷´&Ûç©¢ À &Ó+>∑÷´‘√

m+‘·eT+~ |æ\¢\T #·ìb˛j·÷s¡T? <ës¡TDyÓTÆq dü+|òüT≥q\T

yês¡Ô À¢øÏ møÏÿq|ü&ÉT e÷Á‘·yT ø£+Ï‘·T&ÉT|ü⁄ #·s¡ \T.

nM πøe\+ Ä düeTj·÷ìøÏ e÷Á‘·yT dü+ã+~Û+∫q$>±

rdüTø√e≥yT ø£<ë es¡Ôe÷q #·]Á‘·. Ç$ ndü\T |ü⁄qsêeè‘·+

ø±≈£î+&Ü Äs√>∑ s¡+>∑ ìsêàD≤\qT ñqïrø£]+# ~X>±,

Á|üC≤s√>∑ eédüúqT |üÏwüº+ #düT≈£îH ~X>± Á|üj·T‘êï\T

ndü Ò »s¡>∑ Ò<äì K∫Ã‘·+>± #Ó|üŒe#·TÃ. n+<äTe\¢H,

>√s¡UŸ|üPsY $cÕ<ä+ »]–q ‘·sê«‘· eT÷&ÉT HÓ\ …’Hê

>∑&Éeø£ eTT+< >∑T»sê‘Y Àì nVü≤à<ëu≤<é À Á|üuÛÑT‘·«

»qs¡ Ÿ ÄdüT|üÁ‹˝À, nø√ºãsY 28, 29 ‘B˝À¢ 36 >∑+≥\˝À

11 eT+~ ∫Hêïs¡T\T eTè‹ #Ó+<ä≥+, e÷qMj·T ø√D+

qT+&ç Ä˝À∫+# me]¬ø’Hê <äT'K+ ø£\T>∑T‘·T+~ ø£<ë!

ù|<ä]ø£+‘√ eTT&ç|ü&ç e⁄qï bÂwæºø±Vü‰s¡ À|ü+ e⁄qï+‘·


Ç∫Ãq düVü‰j·T düVü≤ø±sê\ >∑T]+∫, á |òüTÀs¡‘·|æŒ<ëìøÏ

u≤<Û äT´˝… ’q yê] MT<ä rdüT≈£îqï #·s¡´\ >∑T]+∫

$es¡D*yê«\ì á H√°düT˝À ø√]+~.

ø±>± ñ‘·Ôs¡Á|ü<XŸ eTTKéT+Á‹ jÓ÷– Ä~‘· Hê<∏é

ˇø£yÓ’|ü⁄ m+¬ø’«ØøÏ Äs¡¶sY ydæ, eTs=ø£yÓ’|ü⁄ ÄøÏ‡»Hé ø=s¡‘·

ø±s¡D+ ø±<ä+≤&ÉT. ndü\T yÓT<ä&ÉTyê|ü⁄ yê´~Û düeTdü

áHêÏ<ë? 1978 qT+&ç e⁄+<ä+≤&ÉT. (bÕ\ø£ |üø£åyÓTÆHê,

Á|ü‹|üø£åyÓTÆHê, >∑‘· 39 dü+e‘·‡sê\ qT+&ç á yê´~Ûì

ìs√~Û+#· Òø£b˛e≥+ nee÷qø£s¡yÓTÆq $wüj·T+ ø£<ë!)

n+‘˚ø±≈£î+&Ü n|ü]X¯óÁuÛÑ yê‘êes¡D+, ãVæ≤s¡+>∑

eT\$düs¡®q, Ç+<äT≈£î ø±s¡D+ n+≤&ÉT.

á ¬s+&ÉT düeTdü´\T ù|<ä]ø£+‘√ eTT&ç|ü&ç

ñHêïsTT. ù|<ä]ø±ìï ô|+∫ b˛wæ+# Ä]úø£ ìsêàD≤*ï

ã˝Àù|‘·+ #j·T≥yT \ø£å +>± $<ÛëHê\ s¡÷|üø£\Œq,

neT\T e÷fÒ$TÏ? MÏ Á|ükÕúeq e⁄+&É<äT. á $<Ûä+>±

düeTdü eT÷˝≤˝À¢øÏ yÓ[fl |ü]wüÿ]+#·≥+ nqï Á|üX‚ï Ò<äT.

∫es¡≈£î nC≤Á>∑‘·Ô>± e⁄Hêïs¡qï HÓ|ü+‘√ _ÄsY&ç yÓ’<ä

ø£fi≤XÊ\ ÄdüT|üÁ‹ Á|æì‡bÕ Ÿ, ÄsY.¬ø.$TÁXÊqT ñ‘·Ôs¡Á|ü<XŸ

Á|üuÛÑT‘·«+ düôdŒ+&é #dæ+~. Ä ‘·s¡Tyê‘· n‘·& sêJHêe÷

#XÊ&ÉT. Ç+ø± yÓT<ä&ÉTyê|ü⁄ yê´~Û XÊU≤~Û|ü‹, ø£|òæ ŸU≤Hé

(Kafeel Khan) qT H√&É Ÿ Ä|ò”düsY>± ‘=\–+#·&É+ »]–+~.

Ç+&çj·THé yÓT&çø£˝Ÿ nk˛dæj˚TwüHé (Indian Medical

Association) ø°¢Hé ∫Ÿ Ç∫Ãq M[fl<ä›] MT<ä #·s¡ rdüTø=ì

H˚s¡düT ú\qT •øÏ å+#êeTì, <ëì‘√ Çø£ ‘·eT |üì

nsTTb˛sTT+<äì #‘·T\T <äT\T|ü⁄ø√e&É+ m+‘· <äTsêàs¡Z+?

ÄXÃs¡ ø£+>±, á ÄdüT|üÁ‹˝À 30 eT+~ |üdæ|æ\¢\

eTs¡D+ ‘·s¡Tyê‘·, yÓ+≥H πø+Á<äeT+Á‹ ì‹Hé >∑&ÉÿØ,

Á|üuÛÑT‘·« Äs√>∑´ùde\˝Àì ˝ÀbÕ\qT Áô|’y˚Ÿs¡+>∑y˚T

|üP]+#ê\ì, n+<äT≈£î uÛÑ÷eTT\ì∫Ã Áô|’y≥Ts¡+>±ìï

ÄVü‰«ì+#ê\ì, Áb˛‘·‡Væ≤+#ê\ì Á|ü‹bÕ~+#·&É+ @$TÏ?

õ˝≤¢ ÄdüT|üÁ‘·T\ìï+Ï Áô|’y°ø£]+#ê\qï ‹ ÄjÓ÷>¥

Á|ü‹bÕ<äqqT düeT]údü÷Ô #dæq Á|üø£≥qH ø£<ë Ç~.

$<ë´, yÓ’<ä eédüú\T yÓTT‘·Ô+>± Á|üuÛÑT‘·«s¡+>∑+˝ÀH

e⁄qï≥¢sTT‘ >√¢ã …’CÒwüHéøÏ ø=~›bÕÏ e÷qMj·T eTTK+

nsTTHê @s¡Œ&ÉT‘·T+<ä+≤&ÉT neTs¡Ô´ùdHé. Ç+<äT≈£î

$s¡T<ä∆+>±, >√¢ã …’CÒwüHé $ø£è‘·yÓTÆq Á≈£Ls¡eTTU≤ìï eT]+‘·

Á≈£Ls¡+>± eT*#˚ \ø£å´+‘√ Äs√>∑´s¡+>∑ ìsêàD≤\qT

Áô|’y°ø£s¡D <äX qT+&ç ø±s√Œπs°ø£s¡D ~X>± bÕ\ø£es¡Z+

|üs¡T>∑T\T ô|Ïº+#·≥+ e\¢ düMT|ü uÛÑ$wü ‘·TÔ ÀHÓ’Hê ù|<ä

esêZìøÏ Äs√>∑ ùde\T n+<äTu≤≥T˝ÀøÏ ekÕÔj·Tì @yÓTÆHê

Ä•+#·>∑\e÷?

˙‹ ÄjÓ÷>¥øÏ |üPs¡« Äs√>∑ dü\Vü‰<ës¡T>± e⁄qï

sêπøwt düsê« Ÿ 2015˝À ‘êqT Á|ü#·T]+∫q yê´dü+˝À

ªªπø+Á<ä Á|üuÛÑT‘·« Äs√>∑ |ü<∏äø£+ ìC≤ìøÏ j·T÷ìes¡‡ Ÿ

ôV≤ ŸÔ ø£eπsCŸøÏ ˇø£ C≤rj·T qeT÷Hê>± e⁄+&Ü\+fÒ,

≈£î≥T+u≤ìøÏ, dü+e‘·‡sêìøÏ ø£ dü+ 17,000 s¡÷ˆˆ\

e´j·T+ uÛÑ]+#ê*‡ e⁄+≥T+~. á e´j·T+‘√ dü]jÓÆTq

Äs√>∑´ùde\T n+<ë\+fÒ Äs√>∑´ùde\T Á|ü<Ûëq+>±

Á|üuÛÑT‘·«s¡+>∑+ <ë«sê düeT≈£Ls¡e\dæ e⁄+≥T+~. n|ü&

ù|<äÁ|ü»\≈£î Äs√>∑ ùde\qT n+~+#·≥+ kÕ<Ûä eTe⁄‘·T+~μμ

nì düŒwüº+>± sêj·T≥+ >∑eTì+#·e\dæq n+X¯+.

e÷qyê_Ûeè~∆ À Á|ü<Ûëq ø√DyÓTÆq Äs√>∑ ùde\T Á|ü»\≈£î

n+<äTu≤≥T˝ÀøÏ rdüT≈£îsê>∑*–q|ü& e÷qyê_Ûeè~∆ À

Á|ü>∑‹ì kÕ~Û+#·>∑\+, $T©ìj·T+ n_Ûeè~∆ \øå±´\˝À

ˇø£f…Æq •Xó eTs¡D≤\ πs≥TqT ‘·–Z+#·>∑\+. á ÁbÕ<∏ä$Tø£

eTÚ*ø£ \øå±´\qT kÕ~Û+#ê\+fÒ Á|üC≤s√>∑ eédüú |üÏwüº+

ø±yê*. ndü\T yÓTT‘·Ô+ Äs√>∑ ìsêàD≤\T Á|üuÛÑT‘·«s¡+>∑+˝ÀH

e⁄+&Ü*. n|ü& >√s¡UŸ|üPsY $cÕ<ë\T |ü⁄qsêeè‘·+

ø±e⁄, n+‘·]kÕÔsTT ≈£L&Ü. Ä ~X>± eTT+<ä&ÉT>∑T ykÕÔeTqï

ÄX‘√, ÄXj·T+‘√ ø£èwæ#j·÷*‡q u≤<Ûä ‘· eTq+<ä]

MT<ä e⁄qï~.

>∑eTìø£:

ª Á|üC≤s√>∑´+μ |üÁ‹ø£˝À @<Ó’Hê »ãT“

>∑T]+∫, s√>∑ ìsê∆s¡D |ü<ä∆‹ >∑T]+∫,

yê&Ü*‡q eT+<äT\ >∑T]+∫ &Üø£ºs¡T¢ ˝Ò<ë

yê´düø£s¡Ô\T ‘·eT s¡#·q˝À¢ ‘Ó*|æq≥¢sTT‘˚

<ëìì bÕsƒ ¡≈£î\T #·~$q|ü⁄&ÉT kı+‘·

yÓ’<ë´ìøÏ Á|üj·T‹ï+#·sê<äT. ns¡Ω‘· ø£*–q

yÓ’<äT´\ Á|ü‘· ø£å |üs¡ yø£åD ø√dü+ dü+Á|ü~+#ê*.

` dü+bÕ<äø£es¡Z+


<X+˝À bÕ]Xó<ä∆ ÀbÕ\T, nìïs¡ø±\ ø±\TcÕ´\T

JeqXË’*˝À e÷s¡TŒ\T, ô|]–q e÷qdæø£ ‹Ô&ç, rÁekÕúsTT˝À

ñHêïsTT. MÏì ìj·T+Á‹+#·&É+˝À eTq bÕ\≈£î\T |òüTÀs¡+>±

$|òü\eTj·÷´s¡T. |òü*‘·+>±, n+≥Tyê´<ÛäT\T (Infectious

diseases) eT]j·TT n+≥Tyê´<ÛäT\T ø±ì$ (Non -in-

fectious diseases) ô|< ä › m‘·TÔq <˚X¯ Á|ü»\qT

#·T≥TºeTT≤ºsTT. |üs¡ ekÕq+>± yÓTC≤]° <X Á|ü»\T

|ü⁄≥Tºø£ qT+&ç #êe⁄ es¡≈£î ‘·s¡#·T>± eT+<äT\T yê&Ü*‡q

<äTdæú‹ @s¡Œ&ç+~. ‘·<äqT>∑TD+>±, Á|üC≤s√>∑ |ü]s¡ø£åD˝À

H&ÉT eT+<äT\ bÕÁ‘· ø°\ø£yÓTÆ+~.

Äs√>∑ |ü]s¡ø£åD˝À eT+<äT\ bÕÁ‘· :

eT+<äT\ Á|üjÓ÷>∑ |üØø£å\ <ä>∑Zs¡ qT+&ç eT+<äT\

HêD´‘·, eT+<äT\ <äTwüŒ¤*‘ê\T, eT+<äT\ <Ûäs¡\T yÓTTˆˆ

n+XÊ\T eTq≈£î nHø£ düyêfiflqT $düTs¡T‘·THêïsTT.

ˇø£Á|üø£ÿ nø£åsêdüT´\T ≈£L&Ü Áu≤+&Ó&é eT+<äT\T yê&Ü˝≤

˝ Òø £ »q]ø˘ eT+< äT\T yê&Ü˝≤ nqï MTe÷+dü˝À

ø=≥Tº$T≤º&ÉT‘·THêïs¡T. Ç+ø√Á|üø£ÿ ìs¡ø£åsêdüT´\T eT+<äT\

cÕ|ü⁄\ eT]j·TT qøÏ©yÓ’<äT´\ #Ó|ü#˚‘·˝À¢ eT+<äT\T

yê&ÉT‘·THêïs¡T. ªeT÷*π> qø£ÿô|’ ‘êÏ|ü+&ÉT˝≤μ H&ÉT qøÏ©

eT+<äT\ ñ‘·Œ‹Ô, $ìjÓ÷>∑+ Ç|üŒÏπø ñqï düeTdü \qT

ñ<Ûäè‘·+ #dü÷Ô ñ+~. qøÏ© H√≥T¢ Ä]úø£ e´edüúqT <Óã“rùdÔ,

qøÏ© eT+<äT\T Á|üC≤s√>±´ìï <Óã“rdüTÔHêïsTT.

qøÏ© ÄVü‰s¡|ü<ësêú\T (e+≥ q÷HÓ\T, _j·T´+,

$Ts¡|ü|æ+&ç, ° bı&ç yÓTTˆˆ), qøÏ© $‘·ÔHê\T, qøÏ© |ü⁄s¡T>∑T

eT+<äT\T, qøÏ© ms¡Te⁄\T H&ÉT eTq <oj·T e÷¬sÿ≥¢qT

eTT+#Ó‘·TÔ‘·THêïsTT.Çe˙ï eTq Äs√>±´ìï, Äj·÷ ñ

‘·Œ‘·TÔ\≈£î dü+ã+~Û+∫q ñ‘·Œ‹Ôs¡+>±\qT |üs√ø £ å+>±

<Óã“rdüTÔHêïsTT. nsTT‘ qøÏ© eT+<äT\T Á|ü‘· ø£å+>±H

Á|üC≤s√>±´ìï, eT+<äT\ |ü]ÁXeTqT #êe⁄<Óã“ rdüTÔHêïsTT.

á qøÏ© eT+<äT\≈£î dü+ã+~Û+∫q ø=ìï $wüj·÷*ï

≈£î¢|üÔ+>± á dü+∫ø£ À MT eTT+<äT ñ+#·T‘·THêïqT.

Á|üC≤s√>±´ìøÏ ô|qT düyê\T $düTs¡T‘·Tqï qøÏ© eT+<äT\TÁbıˆˆ &Üˆˆ ¬ø. X¯+ø£sY, MD., DTCD

e÷qMj·T #ê]≥ãT˝Ÿ Á≥dtº øÏ¢ìø, eT+>∑fi–]

qøÏ© eT+<äT\T n+fÒ @$TÏ?

HêD´‘ê Á|üe÷D≤\T Òì qøÏ© eT+<äT\≈£î Ä+>∑¢+˝À

nHø£ ù|s¡T¢HêïsTT. Ç$ ìCyÓTÆq eT+<äT Òì eT+<äT\T

(false), eT+< äT\ n≥ ºô| ’ ‘·|ü& ÉT eTTÁ< äqT ø £*Zq$

(Counterfiet) >± ñHêïsTT. yÓTT‘·Ô+>± MÏì 'SFFC'

eT+<äT\T>± |æ\TkÕÔs¡T. MÏH ù|òø (Fake) Ò<ë ñ‘·TÔ‹Ô

(Dummy) eT+<äT\T>± ≈£L&Ü n+≤s¡T. á eT+<äT˝À¢

HêD´‘ê˝ÀbÕ\T nH˚ø£s¡÷bÕ˝À¢ ñ+≤sTT. eT+<äT˝À

ñ+&Ü*‡q ndü …’q eT+<äT ñ+&Éø£b˛e#·TÃ. Ä eT+<äT

kÕúq+˝À eTÏº, düT<ä›, #êø|”dt bÂ&ÉsY, Ç‘·s¡ e´s¡ú eT]j·TT

Vü‰ìø£s¡yÓTÆq |ü<ësêú\T ñ+&Ée#·TÃ. Ç+»ø£åq¢ À nsTT‘

eT+<äT≈£î ã<äT\T eT+∫˙fiófl Ò<ë ôd …’HéÁ<äe+ ñ+&Ée#·TÃ

(Adulterations). KØ<Ó’q eT+<äTkÕúq+˝À ø£ #Íø£s¡ø£yÓTÆq

eT+<äT ñ+&Ée#·TÃ (Substitution). ø£ eT+<äT ù|s¡TqT

Ç+ø=ø£ eT+<äT≈£î ‘·–*+#·e#·TÃ (Falsely labelled).

ˇø£yfi á qøÏ© eT+<äT˝À¢ ì»yÓTÆq eT+<äT ñHêï <ëì

HêD´‘· ‘·≈£îÿe>± ñ+&Ée#·TÃ (Low quality). Ò<ë eT+<äT

‘·≈£îÿe yÓ÷‘ê<äT˝À ñ+&Ée#·TÃ (Low Quantity).

eTq<X+˝À Wwü<Ûä HêD´‘·qT |üs¡ yøÏå+# πø+Á<ä

Á|üuÛÑT‘·« dü+düú CDSO (Central Drugs Standard Central

Organisation) Á|üø±s¡+ HêD´‘ê Á|üe÷D≤\T Òì eT+<äT*ï

(NSQ - Not of standard quality) A, B, C nqã&

$uÛ≤>±\T>± >∑T]Ô+∫+~. ªAμ $uÛ≤>∑+˝Àì qøÏ© eT+<äT*ï

nkÕ+|òæTø£ X≈£îÔ\T (Anti social elements) ø±˙, nBÛø£è‘·

dü+düú\T (Licensed Manufactures) ø±˙ ‘·j·÷s¡T#kÕÔs¡T.

á $uÛ≤>∑+˝Àì eT+<äT˝À¢ ì»yÓTÆq eT+< ñ+&Éø£b˛e#·TÃ.

ˇø£ eT+<äT≈£î ã<äT\T ys=ø£ eT+<äT ñ+&Ée#·TÃ. ªBμ

$uÛ≤>∑+˝Àì eT+< äT˝À ¢ eTTK´+>± HêD´‘ê ˝ÀbÕ\T

ñ+≤sTT. eT+<äT s¡+>∑T, dæús¡‘·«+, ãs¡Te⁄, eT+<äTô|’

|üP‘· yÓTTˆˆ n+XÊ\T À|æ+∫ ñ+≤sTT (Manufacturing

defects).


qøÏ© eT+<äT\T ` |üs¡ ekÕHê\T

s√–øÏ n‘· edüs¡+>± yê&Ü*‡q eT+<äT\T (nHø£ s¡ø±\

Ç+»ø£åqT¢) qøÏ©yÓ’qf…Æ¢‘ s√– ÁbÕD≤\T b˛e#·TÃ.

kÕ<Ûës¡D yê´<ÛäT˝À¢ yê& eT+<äT\T (_|æ, wüß>∑sY eT+<äT\T,

j·÷+°ãj·÷Ïø‡, H=|ü\ eT+<äT\T) qøÏ©yÓ’qf…Æ¢‘

yê´~Û ‘·>∑Zø£b˛e&ÉyT ø±≈£î+&Ü s√–ô|’ Ä]úø£ uÛ≤s¡+

|ü&ÉT‘·T+~. m+<äTø£+fÒ, yÓ’<äT´\T Ç+ø± XøÏÔe+‘·yÓTÆq,

KØ<Ó’q eT+<äT*ï ÁyêkÕÔs¡T.

j·÷+°ãj·÷Ïø eT+<äT\T qøÏ©yÓ’q≥¢sTT‘ (‘·≈£îÿe

HêD´‘·qT ø£*Z ñ+&) ÁøÏeTT\T Wwü<Ûä ìs√<Ûäø£‘· XøÏÔì

(Antimicrobial resistance) ô|+#·T≈£î+≤sTT. ‘·sê«‘·

HêDýÓTÆq j·÷+°ãj·÷Ïø eT+<äT\T ≈£L&Ü |üì#Ój·Té⁄.

HêD´‘ê Á| üe÷D≤\T bÕ Ï+∫ eT+< ä T\qT

ñ‘·Œ‹Ô #ùd eT+<äT\ |ü]ÁXeT\T qwüºb˛‘êsTT. Äj·÷

ø£+ô|˙˝À¢ |üì#ùd ø±]à≈£î\T s√&ÉT¶q |ü&É‘ês¡T.

qøÏ© eT+<äT\ #· ≤eTDÏ e\¢ Á|ü»\≈£î Á|üC≤s√>∑

eédü ú ô| ’ qeTàø £+ düqï–*¢ Á|üC≤ ñ< ä é÷\T

yÓ\T¢yÓ‘·TÔ‘êsTT.

Á|ü|ü+#·yê´|üÔ+>± qøÏ©eT+<äT\ u…&É<ä

Á|ü|ü+#· Äs√>∑ dü+düú (WHO) y˚Ts¡≈£î Á|ü|ü+#·

Ww ü<Û ä e÷¬sÿŸqT 35% y ˚ Ts¡≈£î qøÏ©eT+< äT\T

ÄÁø£$T+#·T≈£îHêïsTT. Á|ü|ü+#·yê´|üÔ+>± eT+<äT\ ‘·j·÷Ø,

m>∑TeT‘·T˝À ¢ Ç+&çj ·÷, #Ó’Hê <˚XÊ\T nÁ>∑kÕúq+˝À

ñqï+< äTe\ ¢ á ¬s+& ÉT <˚XÊ˝ Ò á qøÏ© eT+< äT\

ñ‘·Œ‹ÔøÏ, m>∑TeT‘·T\≈£î kÕúes¡+>± e÷sêj·Tì ø£ n+#·Hê.

Ç+ø=ø£ dæ>∑TZ#≥T $wüj·TyTeT+fÒ ªj·T÷s√|æj·THé ø£MTwüHéμ

ìy~ø£ Á|üø±s¡+ Á|ü|ü+#·+˝Àì 75% qøÏ© eT+<äT\T

uÛ≤s¡‘·<XyT ñ‘·Œ‹Ô #dü÷Ô ñ+<äì! á n+X+˝À eTq<X+

‘·sê«‘ Áu…õ Ÿ, yÓTøÏ‡ø√, HÓ’J]j·÷, bÕøÏkÕÔHé, #Ó’Hê\T

ñHêïsTT. n_ Ûeè~∆ #Ó+~q <˚XÊ˝À ¢ (»bÕHé, ¬øq&Ü,

ÄÁùdº*j·÷, j·TTmdtm eT]j·TT j·T÷s√|æj·THé <XÊ\T)

á qøÏ© eT+<äT\ u…&É<ä 1% ø£Hêï ‘·≈£îÿe>±H ñ+~.

uÛ≤s¡‘·<X+˝À qøÏ© eT+<äT\ u…&É<ä :

eT+<äT\ ‘·j·÷Ø m>∑TeT‘·T\ $wüj·T+˝À eTq<X

eT+<äT\ |ü]ÁXeT Á|ü|ü+#·+˝À 4e kÕúq+˝À ñ+~.

nsTT‘˚ 40 XÊ‘·+ eT+< äT\ |ü]ÁX¯eT e÷¬sÿŸ á

qøÏ©eT+<äT\ yÓ\T¢e˝À ∫≈£îÿ≈£îb˛sTT+~. n+fÒ @≤

8 y\ ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\ yTs¡≈£î á qøÏ© eT+<äT\ |ü]ÁXeT

e÷¬sÿŸqT < Óã“rdüTÔHêïj ·Tì ns¡ ú+. <˚X¯+˝À á

qøÏ©eT+<äT\T n˝À¢|ür eT+<äT Ò ø±≈£î+&Ü Äj·TTπs«<ä,

j·TTHê˙, Vü≤√$TjÓ÷|ü‹ eT+<äT*ï ≈£L&Ü ÄÁø£$TdüTÔHêïsTT.

<˚X¯+˝À á qøÏ© eT+< äT\ u …& É< ä ‘·>∑ Z& É+ n≥T+∫

Á|ü‹jT≤ 20% ô|s¡T>∑T‘·÷ ñ+~. n+fÒ eTq Á|üC≤s√>∑

eédüú m+‘· Á|üe÷<äø£s¡ kÕúsTT˝À ñ+<√ ns¡úeTe⁄‘·T+~.

<X+˝À |ü+C≤uŸ, Vü≤sê´Hê, Væ≤e÷#·\Á|ü<XŸ, &Ûç©¢,

ñ‘·Ôs¡Á|ü<XŸ, >∑T»sê‘Y, eTVü‰sêh, ø£sêí≥ø£ sêÁcÕº À¢H

ø±≈£î+&Ü eT+<äT\ Á|üC≤|ü+|æD° À XÊ¢|òæT+#·‘·>∑Z kÕúsTT˝À

ñqï ‘·$TfiHê&ÉT≈£î ≈£L&Ü á qøÏ©eT+<äT\ u…&É<ä ô|<ä›

m‘·TÔq k˛øÏ+~. Á|üdüTÔ‘·+ qøÏ© eT+<äT\ u…&É<ä eTVü‰sêh

‘·sê«‘· ‘·$TfiHê&ÉT ¬s+&Ée kÕúq+˝À ñ+~. ìC≤ìøÏ á

qøÏ© eT+< äT\ u …& É< ä <˚X¯yê´|üÔ+>± nìï sêÁcÕº˝À ¢

ñ+~. MÏ ‘·j·÷Ø, |ü+|æD°ì >∑T]Ô+#· Òø£ uÛ≤s¡‘· Á|üC≤s√>∑

eédüú #‘·T …‘Ôdæ+~.

á eT<Ûä ø±\+˝À ñuÛÑj·T ‘Ó\T>∑T sêÁcÕº À¢ qøÏ©

eT+<äT\ u…&É<ä rÁeyÓTÆ+~. á HÓ\˝ÀH Á|üeTTK eT+<äT\

ø£+ô|˙ ªC≤q‡Héμ H=|ü\≈£î ñ|üXeTHêìï Ç#Ã ªnÁ˝≤ºôdŸμ

nqã& ‘·eT Áu≤+&Ó&é eT+<äT neTàø±\T ø£ècÕí, >∑T+≥÷s¡T

õ˝≤¢ À¢ ‘·–Zq≥T¢>± >∑T]Ô+∫ sêh Wwü<Ûä ìj·T+Á‘·D XÊK

n~Ûø±s¡T\≈£î, $»j·Tyê&É b˛©dt ø£MTwüqsY≈£î |òæsê´<äT

#dæ+~. ªªr>∑ ≤–‘ &=+ø£+‘ê ø£~*q≥T¢μμ>± qs¡düsêe⁄ù|≥

yÓTT<ä\Tø=ì, $»j·Tyê&É, sêj·T\d”eT, ôV’≤<äsêu≤<é, &Ûç©¢

ÁbÕ+‘ê˝À¢ ªªnÁ ≤ºôdŸμμ qøÏ© eT+<äT\ ‘·j·÷ØøÏ, düs¡|òüsê≈£î

eT÷˝≤\T ãj·T|ü&Ü¶sTT! $#ês¡D˝À ‘*+~ @eT+fÒ,

eT÷&fiófl>± á <ä+<ë ø=qkÕ>∑T‘·T+<äì! á qøÏ©eT+<äT\

eTTs ƒê≈£î sê»ø°j ·T, bÕ\ø £esê Z\ n+& É |ü⁄w üÿ\+>±

ñqï≥T¢ H&ÉT <X Á|ü»\T, MT&çj·÷ dü+düú\T $X«dædüTÔHêïsTT.

Ç+»ø£åq¢ s¡÷|ü+˝À ≈£L&Ü \uÛÑ eTjT´ á qøÏ© eT+<äT\T

m+‘· eT+~ ÁbÕD≤*ï ã*rdüT≈£î+≥THêïjÓ÷ me]øÏ

‘ Ó\TdüT?


eTVü‰sêh˝Àì Á|üeTTK eT+<äT\ ø£+ô|˙ ªª>±¢ø√‡μμ

1993 dü+ˆˆ˝À qøÏ© eT+<äT\ e´eVü‰s¡+˝À |ü≥Tºã&ç+~.

n|üŒÏ eTV ü‰sêh Ww ü<Û ä ìj ·T+Á‘·Ddü+dü ú (m| ò t&çm)

ø£MTwüqsY ªª>±¢ø√‡μμ ø£+ô|˙ì eT÷‘· ysTT+#ês¡T. n˝≤π>

yê] Á&É>¥ …’ôdHé‡qT ≈£L&Ü s¡<äT› #XÊs¡T. Ç+<äT≈£î >±qT

Äj·Tq≈£î <äøÏÿq ãVüQe÷q+ yÓ+≥H nø£ÿ&ç qT+&ç ã~©

ne«&É+! n+fÒ eTq bÕ\ø£esêZ\T eT+<äT\ ø£+ô|˙\

ø±fifl eTT+<äT m˝≤ yÓ÷ø£]˝≤¢jÓ÷ eTq≈£î ns¡úeTe⁄‘·T+~.

HÏ sê»ø°j·T e´edüú À ˙‹e+‘·T …’q n~Ûø±s¡T\ bÕÁ‘·

m+‘√ á |òüT≥q eTq≈£î s¡TEe⁄>± ì\TdüTÔ+~!

qøÏ©eT+<äT\ düeTdü ` ø±s¡D≤\T ` $X‚¢wüD

1. ù|<ä]ø£+ eT]j·TT ìs¡ø£åsêdü ‘· :

eTq<X+˝À $<ä , yÓ’<ä s¡+>±˝À¢ Áô|’y°ø£s¡D y>∑+

ô|]–q ø=B› <X+˝À Á|üC≤s√>∑ + ø°åDÏdü÷Ô ñ+~. eT+<äT\

<Ûäs¡ À¢ e´‘ê´dü+ ñ‘·Œ‹Ô<ës¡T&ç qT+&ç $ìjÓ÷>∑ <ës¡T&ç

es¡≈£î mH√ï ¬s≥T¢>± ñ+~. eT+<äT\ø£jT´ Ks¡TÃq+‘ê

Á|ü» Ò uÛÑ]+#ê*‡ ek Ô+~. ‘·eT dü+bÕ<äq˝À m≈£îÿe

uÛ≤>∑+ eT+<äT\πø ô|≤º*‡ ek Ô+~. |òü*‘·+>± ‘·≈£îÿe

KØ<äT eT+<äT\ yÓ’ù| s√– yÓTT>∑TZ #·÷|ü⁄‘·THêïs¡T. eT+<äT\

HêD´‘·qT >∑T]Ô+# C≤„q+ ø±˙, Á|ü•ï+# dü‘êÔø±˙ dü>∑≥T

uÛ≤s¡rj·TT&çøÏ Ò<äT. ù|<ä]ø£+, ìs¡T<√´>∑+ j·TTe‘·qT

qøÏ© eT+< äT\ ‘·j ·÷Øπø+Á<ë˝À ¢ |üì# ˚ ùd+< äT≈£î

ñdæø=\TŒ‘·T+~.

2.e÷¬sÿŸqT eTT+#Ó‘·TÔ‘·Tqï nHø£ s¡ø±\ eT+<äT\T:

Á|ü|ü+#·+˝À mø£ÿ&Ü Òì $<Ûä+>± eTq<X+˝À y\

dü+K´˝À s¡ø£s¡ø±\ eT+<äT\T s¡ø£s¡ø±\ s¡÷bÕ˝À¢ (Different

drugs in different formulations) n+< äTu≤≥T˝À

ñHêïsTT. n˝≤ π> nùV≤‘·Tø £yÓT Æq Ww ü<Û ä $TÁX¯e÷\T

(Irrational drug combinations) nHø£+ ñHêïsTT. yÓ’<äT´ Ò

eT+<äT\T Áyêùd≥|ü&ÉT >∑+<äs¡>√fi≤ìøÏ >∑Ts¡e⁄‘·THêïs¡T.

Çø£ eT+<äT\qT m+#·T≈£îH $wüj·÷\˝À s√– |ü]dæú‹

es¡íHêr‘·+. eTq<X Á|ü»\ nHês√>∑ dæú‘·T\≈£î nedüs¡eTjT´

eT+<äT\T (National list of Essential drugs) Ò<ë

Á|ü|ü+#· Äs√>∑ dü+düú ù|s=ÿqï eT+<äT\T (WHO list of

Essential drugs) eTq<X+˝À n+<äTu≤≥T˝À ñ+fÒ

#ê\T. eTq<X Wwü<Ûä ìj·T+Á‘·D dü+düú\T (DCGI, CDSCO,

Drug Control Departments in States and Center)

|ü⁄≥º>=&ÉT>∑T˝≤¢ |ü⁄≥Tºø=düTÔqï á eT+<äT\ ìj·T+Á‘·D˝À

$|òü\eTe⁄‘·THêïsTT. á eT+<äT\ dü+K´ ô|]π> ø=~›

qøÏ©eT+<äT\ |ü⁄≥Tºø£, #· ≤eTDÏ ‘*>±Z kÕ–b˛‘·T+~.

3. dæã“+~, q÷‘·q f…ø±ï\J ø=s¡‘· eT]j·TT n$˙‹:

ô|s¡T>∑T‘·Tqï »HêuÛ≤ eT]j·TT eT+<äT\qT <äèwæº À

ô|≥Tº≈£î+fÒ Wwü<Ûä ìj·T+Á‘·D≤ $uÛ≤>±˝À¢ |üì#düTÔqï Wwü<Ûä

$X‚¢wü≈£î\T, Á&É>¥ ÇHéôdŒø£ºs¡T¢ πø+Á<ä, sêh Á|üuÛÑT‘ê«˝À¢

‘·≈£îÿe>± ñHêïs¡T. <X+˝À 6 \ø£å\≈£î ô|’>± eT+<äT\

cÕ|ü⁄\T ñHêïsTT. MÏ |üs¡ yø£åD≈£î 3,200 eT+~ Á&É>¥

ÇHé‡ô|ø£ºs¡T¢ nedüs¡+ ñ+&É>± Á|üdüTÔ‘·+ 1000 eT+~

e÷Á‘·yT |üì#düTÔHêïs¡T.

‘·«]‘·>∑‹>± eT+<äT\ HêD´‘·qT $X‚¢wæ+# q÷‘·q

f…ø±ï\J <Xyê´|üÔ+>± n+<äTu≤≥T˝À Ò<äT. á q÷‘·q

f…ø±ï\J πøe\+ ø=ìï πø+Á<ë\πø |ü]$T‘·eTsTT´+~.

<Xyê´|üÔ+>± <ë<ë|ü⁄ 26 Á|üuÛÑT‘·« Wwü<Ûä HêD´‘ê |üØø£å

πø+Á<ë\T ñ+&É>±, Ç$ @≤ 2500 $T+∫ eT+<äT\qT

|üØøÏå+#· Òe⁄. Ç+ø± #ÓbÕŒ\+fÒ, yÓTT‘·Ô+ Wwü<Ûä |ü]ÁXeT

ñ‘·Œ‘·TÔ À¢ 1% eT+<äT\T ≈£L&Ü á HêD´‘ê |üØø£å\≈£î

H√#·Tø√e&É+ Ò<äT.

Çø£ HêDÒìøÏ Ç+ø√yÓ’|ü⁄ #·÷ùdÔ, <Xyê´|üÔ+>± Wwü<Ûä

ìj·T+Á‘·D≤ $uÛ≤>∑+˝À ø=~›bÕÏ>± ñqï dæã“+~˝À

yÓTC≤]° dæã“+~ n‘· +‘· n$˙‹|üs¡T\T. Ms¡T bÕ\ø£esêZ\

n+&É<ä+&É\‘√ |üì#düTÔ+≤s¡T. M] qT+&ç bÕ\ø£esêZ\≈£î

Áø£eT+ ‘·|üŒ≈£î+&Ü ø£MTwüqT¢ n+<äT‘·T+≤sTT. n$˙‹

ìs√<Ûäø£ XÊK M] <ä]øÏ ≈£L&Ü #s¡<äT.

4. #·≤º À¢ §düT>∑T\T, •ø£å À¢ n\dü‘·«+ eT]j·TT Ä\dü +:

qøÏ© eT+<äTqT ñ‘·Œ‹Ô#dæ neTà&É+ n+fÒ ˇø£

s√–øÏ nedüs¡yÓTÆq eT+<äTqT Çe«ø£b˛e&É+ Ò<ë s√–øÏ

$w ü$Te«& É+ nì ns¡ ú+. Ç+&çj ·THé | ”q˝ Ÿ ø√& é˝À

qøÏ©eT+<äT\ ñ‘·Œ‹Ô, düs¡|òüsê\≈£î dü+ã+~Û+∫q •ø£å\

Á|ükÕÔeH Ò<äT! nsTT‘ 1940 Á&É>¥‡ eT]j·TT ø±k˛àÏø

j·÷øº Àì 17, 17` A eT]j·TT 17`B, ôdø£åqT¢ á


qøÏ© eT+<äT\ >∑T]+∫, yêÏøÏ dü+ã+~Û+∫q •ø£å\

>∑T]+∫ ù|s=ÿ+~. á #·≤ºìï 2008 dü+ˆˆ˝À

Á|üC≤s√>∑´ø±eTT≈£î\ ˇ‹Ô&çøÏ nqT>∑TD+>± düe]+∫

qøÏ©eT+<äT\ ñ‘·Œ‹Ô <ës¡T\ô|’ ø£]ƒq •ø£å\qT ìsê∆]+#ês¡T.

á •ø£å\T Ç˝≤ ñHêïsTT.

1. ˇø£ nyÓT]ø£Hé $T*j·THé &Ü\s¡T¢ Ò<ë |ü≥Tºã&É¶

eT+<äT\ $\Te≈£î 3 ¬s≥T¢ »]e÷Hê (Ç+<äT˝À

@~ ‘·≈£îÿyÓ’‘ <ëìï |ü]>∑Dq˝ÀøÏ rdüT≈£î+≤s¡T).

2. J$‘·ø±\ U…’<äT

3. n¬sdüTº\˙ï HêHé u…sTT˝ãT Ÿ>± ñ+≤sTT.

4. Á|ü‘´ø£ ø√s¡Tº\T e÷Á‘·yT á πødüT\qT $#ê]+#ê*.

5. |ü≥Tºã&É¶ eT+<äT\ ø£+ô|˙ì eT÷‘·yj·T&É+, …’ôdHé‡

s¡<äT› #j·T&É+.

6. ∫qï Hsê\qT yÓ+≥H neT\T|üπsÃ $<Ûä+>± #·s¡ \T.

qøÏ© eT+<äT\ eéVü‰s¡+˝À Ç+‘·es¡≈£î n¬sdüTº

ºnsTTq e´≈£îÔ À¢ ø£ÿ]øÏ ≈£L&Ü ªªJ$‘· U…’<äTμμ |ü&É Ò<ä+fÒ

eTq #·≤º\qT @$<Ûä+>± n~Ûø±s¡T\T neT\T|üs¡TdüTÔHêïs√

ns¡úeTe⁄‘·T+~.

5. eT+<äT\ <Ûäs¡\ ìj·T+Á‘·D˝À yÓ’|òü\´+ :

<X+˝À eT+<äT\ <Ûäs¡\ ìj·T+Á‘·D eédüú |üP]Ô

kÕúsTT˝À $|òü\eTsTT´+~. H&ÉT Á|üeTTK eT+<äT\ ø£+ô|˙\

eT+<äT\ <Ûäs¡\T Ç‘·s¡ ø£+ô|˙\ eT+<äT\ <Ûäs¡\ ø£Hêï

10 ¬s≥T¢ n~Ûø£+>± ñHêïsTT. qøÏ© eT+<äT\ ñ‘·Œ‹Ô<ës¡T&ÉT

Áu≤+&é ÇyTCŸ ñ+& KØ<Ó’q eT+<äT\ô|’Hê Ò<ë m≈£îÿe>±

neTTà&ÉTb˛jT eT+<äT\ô|’Hê >∑T]ô|&É‘ê&ÉT. yêÏ kÕúq+˝À

‘·q qøÏ© eT+<äT*ï Á|üyXô|Ïº m≈£îÿe ≤uÛ≤*ï Ä]®kÕÔ&ÉT.

n+fÒ, e÷¬sÿŸ À ñqï á eT+<äT\ <Ûäs¡\ n~Ûø£ e´‘ê´dü+

á qøÏ© eT+<äT\ ñ‘·Œ‹Ôì Áù|πs|ædüTÔ+~.

eTq˝≤+Ï <XÊ˝À¢ eT Ò]j·÷, Ï_, msTT&é‡ s√>∑T\T

dü¬s’q yÓ’<ä + n+<äø£ |æ≥º ≤¢ sê*b˛‘·THêïs¡T nsTT‘˚

Ç≥Te+Ï »ãT“˝À¢ yê& eT+<äT\T ≈£L&Ü ªqøÏ© eT+<äT\Tμ

ø±e&É+ eTq+<ä]˙ Ä+<√fiq≈£î >∑T]#ùd n+X+. @≤

dü+uÛÑ$+# 10 \ø£å\ eT Ò]j·÷ eTs¡D≤˝À¢ 2\ø£å\ eTs¡D≤\T

á qøÏ© eT+<äT\ e˝Ò¢qì WHO H˚ dü«j·T+>±

ìy˚~+∫+~.

6. ø=s¡e&çq |üs¡ yø£åD eT]j·TT C≤Á>∑‘·Ô\T :

eTq<X|ü⁄ z&Éπse⁄ À¢ á qøÏ© eT+<äT\ô|’ |üs¡ yø£åD

ø=s¡e&ç+~. |òü*‘·+>± á qøÏ© eT+<äT\ düs¡|òüsê á

πse⁄\ <ë«sê ø=qkÕ>∑T‘·Tqï~. m>∑eT‹, ~>∑TeT‹ n+XÊ˝À¢

bÕ\≈£î\, n~Ûø±s¡T\ n\dü‘·«+, n$˙‹ düŒwüº+>±

ñ+~. q÷‘·q f…ø±ï\J˝À uÛ≤>∑+>± Á|ü‹ eT+<äTô|’ ªªu≤sY

ø√&ç+>¥μμ (Bar coding) ñ+&≥≥Tº>± Á|üuÛÑT‘·« #·s¡ \T

Òe⁄. n˝≤π> Á|ü‹ eT+<äT≈£î ˇø£ >∑T]Ô+|ü⁄ dü+K´ (A

Unique ID) ñ+&Ü*. nB Ò<äT. Ç≥Te+Ï f…ø±ï\Jì

ñ|üjÓ÷–+#·&É+ e Ò¢ n_Ûeè~∆ #Ó+~q <XÊ˝À¢ á qøÏ©

eT+<äT\ u…&É<ä 1 XÊ‘·+ $T+∫ Ò<äT. eTq<˚X¯+˝À

\uÛÑéTj˚T´ Á|ü‹ 5 eT+<äT˝À¢ ˇø£Ï qøÏ© eT+<äì

‘Ó*‡sêe&É+ n‘· +‘· <Ísê“¤>∑ yÓTÆq $wüj·T+. Á|üdüTÔ‘·+

<X+˝À ‘·$TfiHê&ÉT, πøs¡fi sêÁcÕº À¢ e÷Á‘·yT yê] yÓ’<ä

ùdyê ø±s√ŒπswüqT¢ Á|üuÛÑT‘·« ÄdüT|üÁ‹˝Àì eT+<äT\ HêD´‘·qT

$X‚¢wæ+∫. HêD´‘ê Á|üe÷D≤\T ˝À|æ+∫q eT+<äT\qT

(NSQ - Not of Standard Quality) ãj·T≥ô|&ÉT‘·THêïs¡T.

$T>∑‘ê sêÁcÕº À¢ á |ü]dæú‹ Ò<äT.

7. $õ Ÿ uÀ¢esY |ü<∏äø£+ (Whistle Blower Scheme):

me¬s’Hê e´≈£îÔ\T, dü+düú\T, yÓ’<äT´\T qøÏ© eT+<äT˝

ñ‘·Œ‹Ô, düs¡|òüsê≈£î dü+ã+~Û+∫q düe÷#êsêìï dü+ã+~Û‘·

n~Ûø±s¡T\≈£î ‘Ó*j·T#dæqf…Æ¢‘ yê]øÏ ãVüQe÷q+, nyês¡T¶

Çe«&É+ á |ü<∏äø£+˝À ˇø£ uÛ≤>∑+. ª>±¢ø√‡μ ø£+ô|˙ì

eT÷‘·ysTT+∫, …’ôdHé‡ s¡<äT›#dæq HêÏ eTVü‰sêh FDA

ø£MTwüqsY >±]øÏ Ç∫Ãq ãVüQe÷Hêìï >∑Ts¡TÔ #düT≈£î+fÒ,

eTq bÕ\≈£î\≈£î Ç≥Te+Ï |ü<∏äø±\ |ü≥¢ m≥Te+Ï

∫‘·ÔXó~∆ ñ+≥T+<√ ns¡ú+ #düTø√e#·TÃ!

H&ÉT Áu≤+&Ó&é Ò<ë »q]ø ø√e≈£î #Ó+~q ø=ìï

s¡ø±\ eT+<äT\T |üì#j·Tq≥T¢>± H&ÉT yÓ’<äT´\T ‘·eT

ÁbÕø°ºdt À >∑T]ÔdüTÔHêïs¡T. nsTT‘ yÓTT<ä≥>± yÓ’<äT´&ÉT s√>∑+

rÁe‘· ô|s¡>∑&É+ e\¢H√, ÁøÏ$T Wwü<Ûä ìs√<Ûäø£‘ê«ìï (Drug

resistance) ô|+#·Tø√e&É+ e\¢H√ ‘êì∫Ãq eT+<äT


|üì#Ój·T´&É+ Ò<äì uÛ≤$kÕÔ&ÉT. Ç+ø=ø£ s¡ø£+ eT+<äTqT

s√–øÏ ÇkÕÔ&ÉT. nsTT‘ Ç|ü&ÉT bı+∫ ñqï á ªqøÏ©

eT+<äT\μ u…&É<äqT Væ≤+#·&ÉT! H&ÉT eTq<X+˝À yÓ’<äT´\T

sêdüTÔqï Á|ü‹ 5 eT+<äT˝À¢ ˇø£Ï qøÏ© eT+<˚!

Á|üC≤yÓ’<äT´\+<äs¡÷ eTT+<äT HêD´‘·ô|’ nqTe÷q+

e∫Ãq|ü⁄&ÉT Wwü<Ûä ìj·T+Á‘·D XÊK≈£î ‘Ó*j·T#ùd dü+düÿè‹ì

n\es¡T#·Tø√yê*.

qøÏ© eT+<äT\T eTùw\ÿsY ø£$T° :

á ø£$T° qøÏ© eT+<äT\≈£î dü+ã+~Û+∫q nìï

e´eVü‰sê*ï $X‚¢wæ+∫ Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ ‘·q ìy˚~ø£qT

n+<äCÒdæ+~. Ç+‘·es¡≈£î eTq+ #·]Ã+#·T≈£îqï Ø‹˝ÀH

qøÏ©eT+<äT\ ñ‘·Œ‹Ô<ës¡T\≈£î ø£]ƒq•ø£å\T, Wwü<Ûä ìj·T+Á‘·D

XÊK˝À dæã“+~ì, f…ø±ï\Jì ô|+#·&É+, eT+<äT\ m>∑TeT‹,

~>∑TeT‘·T˝À¢ ì|òü÷ ñ+#·&É+, dæã“+~ n$˙‹ì n]ø£≥º&É+

yÓTTˆˆn+XÊ\qT ìy~+#ês¡T. >∑]wüº •ø£å>± qøÏ© eT+<äT\

Hs¡düTú\≈£î ªeTs¡D<ä+&ÉqqTμ neT\T|üs¡#ê\ì ìy~+#ês¡T.

∫qï ‘·s¡Vü‰ eT+<äT\ ø£+ô|˙\T eT÷‘·|ü&É¶+ ≈£L&Ü á

qøÏ© eT+<äT\ ñ‘·Œ‹ÔøÏ ˇø£ ø±s¡D+>± ù|s=ÿHêïs¡T.

b˛©düT Ò<ë düuŸ ÇHéôdŒø£ºsY kÕúsTT˝ÀH á πødüT\qT

$#ê]+# $<Ûä+>± #·s¡ \T #|ü≤º\ì á ø£$T° ø√]+~.

Ç|üŒÏ es¡≈£î ÇHéôdŒø£ºsY≈£î e÷Á‘·yT á πødüT\qT $#ê]+#

ns¡Ω‘· ñ+~.

eTT–+|ü⁄ :

H&ÉT eT+<äT\ n~Ûø£ <Ûäs¡\T, eT+<äT˝À¢ HêD´‘ê

˝ÀbÕ\T, yÓ’<äT´\ eT]j·TT ø±s√ŒπsŸ ÄdüT|üÁ‘·T\ nHÓ’‹ø£‘·

Wwü<Ûä ìj·T+Á‘·D≤ n~Ûø±s¡T\ n$˙‹, bÕ\ø£esêZ\

n\dü‘·«+, ìs¡¢ø£å + yÓTTˆˆ n+XÊ\ eT<Ûä <X Á|ü»\T

q*–b˛‘·THêïs¡T. Á|üC≤‘·+Á‘· yê<äT\T, Á|üC≤s√>∑ ø±eTT≈£î\T,

Á|üC≤ yÓ’<äT´\T H&ÉT á |ü]dæú‘·T\≈£î e´‹πsø£+>± b˛sê&Ü*‡q

nedüs¡+ m+‘Ó’Hê ñ+~.

ñ<ëˆˆ #˚‹ø£Ás¡\T, kÕº+&ÉT, yêø£sY, wüOdt,

∫es¡≈£î ≈£îwüßºyê´~ÛÁ>∑düTÔ\T, yê&˚ #Ó|ü\ô|’

≈£L&Ü õmdtÏ yj·T≈£î+&Ü e<ä\ Ò<äT.

ôdº] …’»sYô|’ ` 28%

Ä≤πø¢yé yÓTwæHéô|’ ` 18%

n°πø¢yéT yÓTwæHé ø±sTT Ÿ‡ô|’ ` 28%

yÓ’<ä |ü]ø£sê\ô|’ ` 12%

ø£èÁ‹eT ø±fiófl, #‘·T\ô|’ ` 10%,

wüß>∑sY, ≈£îwüßº yê´~Û, eT+<äT\ô|’ s¡÷. 500

es¡≈£î ` 5%, s¡÷. 500 $T+∫‘ 12%.

eT+<äT\ô|’ 5% qT+∫ 23%. s√pyê&

$$<Ûä s¡ø±\ edüTÔ\ô|’ 5% qT+∫ 28%.

yÓTT‘·Ô+>± s√>∑T\ô|’ 5% qT+∫ 28% es¡≈£î

õmdtÏ edü÷\T #düTÔHêïs¡T. Çe˙ï s√>∑T\T

uÛÑ]+#·e\dæ edüTÔ+~.

5. >∑T+&Ó »ãT“\≈£î yê& düº+≥T≈£î 25 qT+&ç 30y\

s¡÷bÕj·T\ es¡≈£î ñ+&Ü\ì Ä]úø£eT+Á‹ >±s¡T

‘Ó*|æ‘, Vü‰dæŒ≥ Ÿ‡ #ê˝≤ m≈£îÿe>± &ÉãT“\T edü÷\T

#˚düTÔHêïsTT. πø+Á<ä Á|üuÛÑT‘·« |ü<∏äø£+ ÇôV≤#Ymdt,

sêJyé>±+BÛ Äs√>∑ l |ü<∏äø£+ <ë«sê e#Ã s√>∑T\≈£î

kÕ<Ûës¡D düº+≥T dü]>±Z |üì#j·T<äì #Ó|æŒ, Á|üuÛÑT‘·«+

Ç#Ã &ÉãT“ô|’ ø£ dü+ 30 y\ qT+&ç 50 y\ es¡≈£î

m≈£îÿe>± edü÷\T #düTÔHêïs¡T.

6. ø°fi¯fle÷]Œ&ç $wüj·÷ìøÏ eùdÔ ÇôV≤#Ymdt <ë«sê

Á|üuÛÑT‘·«+ ÇdüTÔqï 1.05 \ø£å\ s¡÷bÕj·T\T ø±≈£î+&Ü

$<odü+düú\øÏ #Ó+~q ø°\TqT neTs¡TÃ‘·THêïeTì #Ó|æŒ

30y\ s¡÷. es¡≈£î m≈£îÿe edü÷\T #düTÔHêïs¡T.

õmdtÏ e\¢ ùde˝À¢ HêD´‘· ‘·>∑T Z‘ ·T+~.

ñ<ëVü≤s¡D≈£î Ç°e\ ø±\+˝À mø‡πs |òæ*yéT\≈£î ã<äT\T

ø±–‘·+ Á|æ+Ÿ\T ÇdüTÔHêïs¡T. õmdtÏì Ädüsê #düTø=ì

m≈£îÿe ˝≤uÛ≤\T bı+<ä&ÜìøÏ #·÷düTÔHêïs¡T.

7% õmdtÏ ñqï dæ+>∑|üPsY <˚X¯+ n+<ä]ø°

yÓ’<ë´ìï ñ∫‘·+>± n+~düTÔqï~. ø±ì 28% es¡≈£î

õmdtÏ ñqï eTq<X+˝À Ç+&Ó’¬søº ≤ø‡ e\¢ yÓ’<ä

Ks ¡TÃ\T $|üØ‘·+>± ô|]>±sTT. ÇB õmdt Ï

ì»dü«s¡÷|ü+.

(19e ù|J ‘·s¡TyêsTT ...)


uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝Àì 60 |ü≥ºD≤\ qT+∫ s√EøÏ

15,000 ≥qTï\T n+fÒ dü+e‘·‡sêìøÏ düTe÷s¡T 60

\ø£å\ ≥qTï\ bÕ¢dæºø e´sêú\T (#Ó‘·Ô) »eTe⁄‘·THêïsTT.

ÄÁ|òæø± K+&É+ eT<Ûä ˝Àì ∫qï<XyÓTÆq s¡Tyê+&Ü

ø=ìï dü+e‘·‡sê\ ÁøÏ‘·+ bÕ¢dæºø˘ dü+#·T\ yê&Éø±ìï

ìùw~Û+∫+~. j·TT<ä∆+ e\¢ ∫ÛHêï_ÛqïyÓTÆq Ä <X+ bÕ¢dæºø

ìùw<Ûä+ e\¢ u≤>± XóÁuÛÑ+>± Á|üøå±[+|üã&ç+~. ¬øHê´

Ç°e\H bÕ¢dæºø dü+#·T\ ìùw<Ûëìï $~Û+∫+~. n‹Áø£$TùdÔ

4 dü+e‘·‡sê\ C…’\T •ø£å, 40,000 &Ü\s¡¢ »]e÷Hê˝À

@<Ó’Hê >±ì ˝Òø£ ¬s+&É÷ >±ì $~ÛdüTÔ+~. ¬øHê´˝Àì

düeTTÁ<ärs¡+˝À bÕ¢dæºø #Ó‘·Ô |üs¡«‘ê˝≤¢ ô|]–b˛sTT H\

MT<ä, Ï MT<ä J$+#·&ÉyT ø£wüºyÓTÆq |ü]dæú‹ @s¡Œ&ç+~.

ÄÁ|òæø±˝À 1800 øÏ.MT\ düeTTÁ<ä rs¡ÁbÕ+‘·eTTqï eTs√<X+

yÓTTsêø√ |ü<fifl ÁøÏ‘·yT bÕ¢dæºøì ìùw~Û+∫+~. 7,500

øÏ.MT\ düeTTÁ<ä rs¡ÁbÕ+‘·eTTqï eTq<X+ Ç|ü&ÉT á

ÄÁ|òæø± <XÊ\qT #·÷dæ bÕ¢dæºø ‘·‘·‡+ã+~Û‘· Ç‘·sê\qT

ìùw~Û+#·&É+ <ë«sê eTq+ bÕ&ÉT#düT≈£îqï düeTTÁ<ä rsêìï,

H˚\qT Ç+ø± bÕ&Ée≈£î+&Ü ø±bÕ&ÉTø√e&ÜìøÏ

Á|üj·T‹ïdüTÔqï~.

Á|üD≤[ø± dü+|òüT+ 2014˝À ìj·T$T+∫q bÕ¢dæºø

ø±\Twü ìyês¡D¬ø’ @sêŒ≥T#dæq Á|ü‘´ø£ ãè+<ä+ <X+˝Àì

60 |ü≥ºD≤\˝À s√EøÏ 15,000 ≥qTï\T` n+fÒ

dü+e‘·‡sêìøÏ düTe÷s¡T 60 \ø£å\ ≥qTï\ bÕ¢dæºø #Ó‘·Ô

düeT≈£Ls¡T‘·Tqï<äì n+#·Hê ydæ+~. eTq+ s√&É¢ MT<ä

q&ç#≥|ü&ÉT s√p eTq≈£î ø£qã& <äèX´$T<. s√&É¢

MT<ä Á|ò”>± ‹]π> |üXóe⁄\T ‘Ó*j·Tø£ MÏì ø£ã[kÕÔsTT.

n$ ns¡>∑ø£ bı≥º À n˝≤π> e⁄+&çb˛‘êsTT. yêÏe\¢

eTq Äe⁄\T, π><Ó\T ø°åDÏ+∫ u≤<Ûä|ü&ÉT‘·÷ #·ìb˛‘·THêïsTT.

eTq |ü$Á‘·yÓTÆq Äe⁄\T Ä $<ÛäyÓTÆq n|ü$Á‘· #êe⁄øÏ

>∑Tsö‘·THêïsTT. eTq+ #·÷düTÔqï á bÕ¢dæºø >∑T≥º\T düeTdü ˝À

bÕ¢dæºø˘ e´sêú\T : e÷qe ‘·|æŒ<ëìï dü]CÒj·T

Á|üj·T‹ïdüTÔqï ÁøÏeTT\T &ç. u≤\düTÁãeTDÏj·THé

ø=+‘· uÛ≤>∑+ e÷Á‘·yT. m+‘√ m≈£îÿe>± eTq≈£î ø£q|ü&Éì

$|ü‘·TÔ Ï øÏ+<ä #s¡T‘·Tqï~. Á|ü|ü+#·yê´|üÔ+>± á bÕ¢dæºø

#Ó‘·Ô ∫e]øÏ düeTTÁ<ë\˝À #s¡T‘·Tqï~. Ç~ uÛÑ÷$T MT<ä

70% es¡≈£L, Ï À 97% es¡≈£L #s¡T‘·Tqï~. s√p

düeTTÁ<ë\˝ÀøÏ #s¡T‘·Tqï bÕ¢dæºø #Ó‘·Ô 80 \ø£å\ ≥qTï\T.

n+fÒ Á|ür ì$TcÕìøÏ ˇø£ Á≥ø˝À&é nqïe÷≥. Ç˝≤

ø=qkÕ–‘ 2050e dü+e‘·‡sêìøÏ düeTTÁ<ë\˝À #|ü\

ø£+fÒ bÕ¢dæºø #Ó‘Ô m≈£îÿe⁄+≥T+~.

Bì >∑T]+∫ ôd’Hé‡ @$T #j·T>∑\<äT? Ç°e\ ôdŒsTTHé

<X+ u≤]‡˝ÀHê˝À Pompiu Fabra University øÏ #Ó+~q

Ábıô|òdüsY ]#·sY¶ k˛ Ÿ ÄdüøÏÔ<ëj·Tø£yÓTÆq XÊÁd”Ôj·T |ü]o\q

#kÕs¡T. eTq+ düeTTÁ<ë\˝À bÕs¡uÀdüTÔqï Ç+‘· m≈£îÿe

bÕ¢dæºø˝À <ë<ë|ü⁄ ø£ XÊ‘·+ e÷Á‘·yT Ïô|’ ‘\T‘·Tqï<äì

áj·Tq n+#·Hê yXÊs¡T. $T–*+~ ÁøÏ+~øÏ ~–b˛sTT

Áø£eT+>± eTTø£ÿ\sTT $∫Ã¤qïeTe⁄‘·Tqï~. düeTTÁ<ä+˝Àì

@ yÓTTø£ÿ, @ J$ Òø£ @ dü÷ø£åàÁøÏ$T á |üì#düTÔqï~?

<ëìì >∑Ts¡TÔ|ü≥º>∑*–‘ á düeTdü ≈£î ø£ Je |ü]cÕÿs¡+

<=s¡T≈£î‘·T+~. Ç+ø± m≈£îÿe $wüj·T |ü]C≤„q+ ø√dü+

á ÁøÏ+~ yÓuŸ ôd’Ÿ øÏ yÓfifl+&ç. http:/ww.dailymail.co.uk/

sciencetech/article - 4555014/plastic - eating -

microbes evolved - ocean.html # ixzz4r7UHOSH2

bÕ¢dæºø $∫Ã¤qï+ :

bÕ¢dæºøqT n‹ ∫qï, ñ|üjÓ÷>∑ø£s¡yÓTÆq nDTe⁄\T

$#Ã¤<äq+ #j·T>∑\ Je⁄\qT >∑T]Ô+# ÄdüøÏÔø£s¡ |ü]XÀ<Ûäq\T

»s¡T>∑T‘·THêïsTT. Ç+‘·es¡≈£L u≤ø°º]j·÷, ã÷E e+Ï

|üsêqï Je⁄\qT >∑T]Ô+#·&É+ »]–+~. $.◊.Ï yÓ\÷¢s¡T≈£î

#Ó+~q m.eTT‘·TÔ≈£îe÷sY, mdt.Ms¡|üŒHé |æfiË’fl, yê≥sY u≤Ï Ÿ‡,

ø±´Øu≤>¥‡, Ç‘·s¡ bÕ]ÁXÊ$Tø£ |ü<ësêú\qT $∫Ã¤qï+ #j·T>∑\

düTe÷s¡T 32 C≤‘·T\qT |ü]o\q #düTÔHêïs¡T. (Intt.J.

Pharm.Sci.Rev.Res 2015; 31 (2:204-209; free


access À yê] |ü]XÀ<ÛäHê |üÁ‘·+ #·÷&Ée#·TÃ). ‹s¡T∫Ã,

uÛ≤s¡r<ëdüHé $X¯«$<ë´\j·÷ìøÏ #Ó+~q dü+^‘ê<˚$

uÛ≤s¡rj·T düeTTÁ<ärs¡ ÁbÕ+‘·+ô|’ ‘·ø£åD kÕ+>∑‘· + ≈£L&Ü

eTs√ |ü]o\q (Marine Pollution Bulletin, 2015;

96:32-40, no free access). yêfiófl eTHêïsY nU≤‘·+

(gulf of Mannar) ˝Àì ˙fifl˝À HDPE bÕ¢dæºø (yê≥sY

u≤Ï Ÿ‡, |üfifl s¡kÕ\ u≤Ï Ÿ‡, bÕ\ bÕ¬ø≥T¢, øÏs¡D≤ düs¡T≈£î\

dü+#·T\T yÓTT<ä …’q$) qT $#Ã¤<ä+ #j·T>∑\ aspergillus

spp nH o*+Á<ä|ü⁄ ø£D≤\qT ø=qT>=Hêïs¡T.

á •©+Á<ë\T ôV≤#Y&ç|æÇ bÕ¢dæºøqT $#Ã¤<ä+ #j·T>∑\

ø=ìï m+C…’eTT*ï $&ÉT<ä\ #kÕÔj·Tì, eTTK´+>± b˛©yÓT]ø

nDTe⁄*ï ∫qïeTT≈£ÿ\T #kÕÔj·Tì ‘Ó\Tk Ô+~. ‹s¡T∫Ã

ãè+<ä+ á m+C…’eTT\ô|’ $es¡yÓTÆq |ü]XÀ<Ûäq »s¡T|ü⁄‘√+~.

düeTTÁ<ä Je⁄\ô|’ eT]+‘· |ü]XÀ<Ûäq e\¢ b˛©eT]ø eT]j·TT

bÕ¢dæºø #Ó‘·ÔqT $∫Ã¤qï+ #j·T>∑\ eT]ìï dü÷ø£åàÁøÏeTT\qT

‘Ó\TdüTø√e&ÜìøÏ M\T ø£*ŒdüTÔ+~. á bÕ¢dæºøqT ‹q>∑\

dü÷ø£åàJe⁄\ genetics (e+XÊqT>∑‹) ì, basic biology

ì ‘Ó\TdüT≈£î+fÒ, yêÏì+ø± XøÏÔe+‘·+>±q÷, eT]ìï

e´sêú\qT $∫Ã¤qï+ #˚j·T>∑\$ >±qT e÷s¡Ãe#·TÃqT

(Genetically modify). á dü÷ø£åàJe⁄\T @ @ s¡ø±\

#Ó‘·Ô\qT Á|üuÛ≤$‘·+ #düTÔHêïj·TH $wüj·÷\ô|’ $düÔè‘·

düe÷#ês¡+ \_Ûk˛Ô+~. 2016 e÷]Ã˝À ø√´À

$X¯«$<ë´\j·÷ìøÏ #Ó+~q n<Ûä´j·Tq ãè+<ä+ á

dü÷ø£åàJe⁄\ qT+&ç ¬s+&ÉT m+C…’eTT\qT ø£qT>=ì yêÏøÏ

Ideonella Sakainesis (sakai nH~ »bÕHé <X+˝Àì

ˇø£ |ü≥ºD+ ù|s¡T) nH ù|s¡T ô|≤ºs¡T. Ç$ bÕ πøõ+>¥

ÁfÒ\T, bÕ*düºsY ã≥º\T yÓTT<ä …’q PET bÕ*eTsY (Poly

ethylene terephthalate) ‘√ ‘·j·÷¬s’q edüTÔe⁄*ï $∫Ã¤qï+

#j·T>∑\e⁄. á dü÷ø£åàJe⁄\T eTÏº Àq÷, #Ó‘·Ô Àq÷ eTTs¡T>∑T

˙Ï Àq÷, ‘·~‘·s¡ |ü<ësêú\˝Àq÷ e⁄+≤sTT.

á eT<Ûä H bÕøÏkÕúHé, l\+ø£, #Ó’Hê <X XÊÁdüÔy‘·Ô\

ãè+<ä+ Aspergillus tubigensis nH |òü+>∑dt (|üsêqïJ$)

Poly Urethane (PU) ‘√ ‘·j·÷¬s’q mH√ï edüTÔe⁄*ï

$∫Ã¤qï+ #j·T>∑\<äì ‘Ó*j·T#kÕs¡T. á |æ.j·TT ‘√H

ø±s¡¢f…Æs¡T¢, π>ôdÿ≥T¢, ã+|üs¡T¢, ô|ò’ãs¡T¢, bÕ¢dæºø bò yéT, dæ+<∏äÏø

…<äsY‡ yÓTT<ä …’qyÓH√ï ‘·j·÷s¡e⁄‘·THêïsTT. á ãè+<ä+

bÕøÏkÕÔHé Àì ÇkÕ¢e÷u≤<é q>∑s¡+˝À kÕ<Ûës¡D #Ó‘·Ô >∑T≥º\˝À

á dü÷ø£åàÁøÏ$Tì ø£qT>=Hêïs¡T. uÛ≤s¡‘·<X+˝Àì nHø£

ÁbÕ+‘ê\˝À Ç~ e⁄+&˚ neø±X¯eTT+<äì yês¡T

dü÷∫düTÔHêïs¡T.

<äTs¡_Ûe÷HêìøÏ ‘êe⁄ Ò<äT :

ˇø£ Vü‰dü >±&ÉHêï&É≥, ªªôd’Hé‡ @$T düèwæº+∫+<√

<ëHï e÷j·T+ #Ój·T´eTq+&çμμ nì. ˙Ï À >±ì, H\

MT<ä >±ì, ãVüQXÊ Äø±X+˝À ≈£L&Ü ø±e#·TÃ. eTq+

|üØøÏå+∫ #·÷ùdÔ bÕ¢dæºøqT $∫Ã¤qï+ #j·T>∑\ Je⁄\qT

ø£qT>=q>∑\+, Ä $<Ûä+>± düeTdü qT |ü]wüÿ]+#·>∑\+,

yêÏì C…ìÏø£ Ÿ>± eTq nedüsêìøÏ ‘·>∑Z≥T¢>± e÷s¡TÃø√>∑\+.

á s¡ø£yÓTÆq |ü]XÀ<Ûäq uÛÑ÷#·sê\πø ø±<äT, »\#êsê\≈£î

≈ £L&Ü m+‘√ e⁄|üjÓ÷>∑+. Ç~ es¡≈ £î bÕ ¢d æ ºø ˘

‘·j·÷s¡T#dæq+<äT≈£î H√ãT Ÿ Áô|ò’CŸ ÇùdÔ á Á|üj·T‘·ï+

≈£L&Ü H√ãT Ÿ Áô|’CŸ≈£î ns¡ΩyÓTÆq< ne⁄‘·T+~.

nqTyê<ä+ : õ|æm Ÿ

|üÁC≤s√>∑´+Public Health Awareness Magazine

á |üÁ‹ø£ <ë«sê e÷ \øå±´ìï MTeTT+<äT Á|üø£Ï+#ê+. á |üÁ‹ø£ À Á|üC≤s√>∑ |ü⁄ nìï $wüj·÷\ô|’ #·s¡Ã≈£î

neø±XeTT+&Ü\H ñ<›X´+‘√ s¡#·sTT‘·\ n_ÛÁbÕj·÷\qT j·T<Ûë$~Û>± Á|ü#·T]düTÔHêï+. yê] Ä˝À#·q\‘√,

yê] uÛ≤yê\‘√ dü+bÕ<äø£esêZìøÏ |üP]Ô @ø°uÛ≤e+ e⁄Hêï, Ò≈£îHêï bÕsƒ¡≈£î\ |ü]o\q ø√dü+ n˝≤H Á|ü#·T]+#ê\ì

ìs¡ísTT+#·T≈£îHêï+. uÛÑ$wü ‘·TÔ À rdüTø=ì sêuÀjT |üÁ‹ø£\ ø√dü+ MT dü÷#·q\qT, dü\Vü‰\qT ÄVü‰«ìdüTÔHêïeTT.

`dü+bÕ<äø£es¡Z+


eTq<X+˝À 1990 <äXø£+ ‘·s¡Tyê‘· _|æ (s¡ø£Ôb˛≥T),#·¬øÿs¡ yê´~Û, >∑T+&Ó »ãT“\T, XÊ«düø√X yê´<ÛäT\T, e÷qdæø£

yê´<ÛäT\T, ãø±j·T+, ø°fi¯flH=|ü\T $|üØ‘·+>±

ô|]>±j·TH~ yêdüÔe+.

s√– @ &Üø£ºs¡T <ä>∑Zs¡≈£î yÓ[flHê ªªMT Jeq$<Ûëq+

e÷s¡TÃ≈£î+fÒ ô|’ »ãT“\T sê≈£î+&Ü ñ+≤sTT. e∫ÃHê

‘·–Zb˛‘êsTTμμ nì dü\Vü‰ Çe«≥+ »s¡T>∑T‘·Tqï~. Jeq

$<Ûëq+ n+fÒ @$TÏ? nH˚ Á|üX¯ï≈£î düe÷<Ûëq+

kÕù|øÏåø£yÓTÆq< ne⁄‘·T+~. ≈£îqï »ãT“\≈£î n\yêfÒ¢

ø±s¡D+ nì #Ó|æŒ u≤<Ûä ‘·q+‘ê e´øÏÔô|’ yÓ÷|ü≥+ m+‘·es¡≈£î

dü¬s’q~?

∫qïHêÏ Hê $TÁ‘·T&ÉT, ∫qï |æ\¢\ yÓ’<äT´ìøÏ ˇø£

Á|üXï ydü÷Ô, |æ\¢\≈£î XÊ«düø√X yê´<ÛäT\T ô|]–b˛‘·THêïsTT?

ø±s¡D+ @$TÏ nì n&ç>±qT. 30 dü+e‘·‡sê\ ÁøÏ‘·+

es¡≈£î 100 eT+~ |æ\¢\≈£î XÊ«düø√X yê´<ÛäT˝§ùdÔ yê]˝À

12% |æ\¢\˝À e÷Á‘·yT ÄdüÔe÷ ≤+Ï yê´<ÛäT\T>± e÷πs

neø±XÊ\T ñHêïj·Tì, Ç|ü&Ó’‘ düTe÷s¡T>± 20% qT+&ç

25%øÏ ÄdüÔe÷>± e÷s¡T‘·THêïj·THêïs¡T. |æ\¢\˝À @

Jeq$<ÛëHêìï e÷s¡Ã>∑\s¡T? á |ü]dæú‹øÏ Á|ü<Ûëq ø±s¡D+

>±*˝À ø£\Twæ‘· |ü<ësêú\T m≈£îÿe ø±e≥+ (AIR

POLLUTION). e⁄ @eT÷\q e⁄Hêï <ëì |üs¡ ekÕq+

nìyês¡ +>± e÷]+~. á eT<Ûä ø±\+˝À ªAIR PURIFIERμ

nH ø=‘·Ô |ü]ø£s¡+ e÷¬sÿŸ ÀøÏ e∫Ã+~. Ç~ ø=+‘·

es¡≈£î XÊÁdüÔ+ Á|üø±s¡+ dü]jÓÆTq~ ø±e#·TÃ. ˇø£ >∑~ø√,

ˇø£ sTT+Ïø√, ø=+‘·es¡≈£î |üs¡yê Ò<äT. á <˚X¯+˝À

m+‘·eT+~ á |ü]ø£sê\qT ø=ì yê&É>∑\s¡T? |” ÒÃ>±*

≈£L&Ü edüTÔe⁄>± e÷] neTàø±ìøÏ e÷¬sÿÀ¢ düs¡Tø£sTT+~.

eTTì‡bÕ*° yês¡T düs¡|òüsê #ùd fiófl |ü#·Ãs¡+>∑T˝À

ã÷E‘√ bÕ≥T, Ç‘·s¡ |ü<ësêú\‘√ ø£\Twæ‘·eTsTT düs¡|òüsê

ne⁄‘·THêïsTT. á ˙Ïì ‘ê>∑≥+ e\q nHø£ s¡ø±\

yê´<ÛäT\T dü+Áø£$TdüTÔHêïsTT. eT+∫˙Ï yê´bÕs¡+` eTTK´+>±

ø√ø√ø√˝≤, ô||æ‡ ø£+ô|˙\ yê´bÕs¡+ ô|s¡>∑≤ìøÏ Ç<

»ãT“\≈£î Á|ü<Ûëq ø±s¡D+ Jeq $<Ûëqe÷?

eéd”úø£è‘· Á|üuÛÑT‘·« $<ÛëHê˝≤?

ø±s¡D+. eTq sê»ø°j·T Hêj·T≈£î\T yê] bÕØº düe÷yXÊ\˝À

øÏHé˝Ò yê≥sY u≤Ï˝Ÿ\T düs¡|òüsê #˚kÕÔs¡T. eT+∫˙Ï

≈£îfi≤sTT\˝À eTTs¡T>∑T˙Ïì düs¡|òüsê #ùdÔ s√>±\T ekÕÔsTT.

<ëì <ë«sê eT+∫˙Ï yê´bÕs¡+ eè~∆ #Ó+<äT‘·T+~.

s√>±˝§ùdÔ eT+<äT\ ø£+ô|˙\ yêfiófl ≤uÛÑ|ü&É‘ês¡T. n˝≤π>

&Üø£ºs¡¢ yê´bÕs¡+ ô|s¡T>∑T‘·T+~. ø=ìï <XÊ\˝À Á|üuÛÑT‘·«+

eT+∫˙Ï ≈£îfi≤sTT\qT, Á‘ê>∑≤ìøÏ XóÁuÛÑyÓTÆq Á‘ê>∑T˙Ïì

nìï ãVæ≤s¡+>∑ Á|ü<XÊ\˝À n+<äTu≤≥T˝À ñ+#·T‘·THêïsTT.

ø£\Twæ‘·yÓTÆq s¡T ‘ê–‘ Á|ü»\≈£î »ãT“\T ekÕÔsTT nH

#Ó ’‘ ·Hê´ìï ô|+#·≥+, ‘·<ë«sê ˙Ï dü«#·Ã ¤‘ · ô| ’

uÛÑj·÷+<√fiq\≈£î >∑T]#dæ, dü«<o eT]j·TT $<o >∑T‘·Ô

dü+düú\T ˙Ï yê´bÕsêìï \ø£å\ ø√≥¢≈£î ô|+#·T≈£îHêïsTT.

eTq+ ‹H ÄVü‰s¡+˝À _j·T´+ qT+&ç ø√&ç>∑T&ÉT¶

es¡≈£î n+‘ê ø£©ÔjT. ø£©ÔbÕ\qT j·T÷]j·÷ ˙fifl‘√

‘·j·÷s¡T#j·T≥+ #·÷düTÔHêï+. á s¡ø£+>± eTq+ Á|ü‹

ì‘· + ñ|üjÓ÷–+# |ü<ësêú\T n+‘ê ø£©ÔjT.

ÄVü‰s¡|ü⁄ n\yê≥T¢ e÷s¡TÃø√yê*. Á|ü‹s√E

yê´j·÷eT+ #j·÷*. bòÕdtº|òü⁄&é ‹q≥+ e÷ìyj·÷*.

Á|ü‹s√p ø=+‘· $ÁXÊ+‹ rdüTø√yê*. dæ>∑¬s≥T¢, >∑T≤ÿ,

kÕsêsTT\qT e÷ìyj·÷*. Jeq $<ÛëqyT »ãT“\T

sêe&ÜìøÏ ø±s¡DeTqï~ ˇø£ bÕs¡«Ù+ e÷Á‘·yT.

Ç|ü&ÉTqï dü+øå√uÛÑ |ü]dæú‘·T\˝À eékÕj·T+

#ùdyêfiófl, #‹eè‘·TÔ\ yêfiófl ‘·eT |üìì e~*yj·Tø£

‘·|üŒì dæú‹˝À ‘êeTT ñqï#√≥ qT+&ç 100 øÏ.MT <ä÷s¡+

Á|ü‹ s√p 3`4 >∑+≥\T Á|üj·÷D+ #dæ, s√EøÏ 12>∑+ˆˆ\

bÕ≥T |üì#Ój·T´ø£ ‘·|üŒ&É+ Ò<äT. á |ü]dæú‘·T˝À¢ eTVæ≤fi\T

Ç+Ï|üìì #düTø√e&É+, |æ\¢*ï ô|+#·≥+ m+‘·ø£wüº+!

dü]|ü&Ü ìÁ<ä Òø£ $ÁXÊ+‹ Òø£ »ãT“q |ü&ÉT‘·THêïs¡T.

uÛ≤sêúÛÑs¡Ô\T y˚πs«s¡T #√≥ |üì#˚j·T≥+ e\¢ yês¡T

ø£*ùd<Ó|ü&ÉT? |æ\¢\ Ä\Hê bÕ\q #·÷ùd~ m|ü&ÉT?

Ç≥Te+Ï |ü]dæú‘·T\˝À |æ\¢\T, ‘·*¢<ä+Á&ÉT\T e÷qdæø£

yê´<ÛäT\≈£î >∑T]ø±e≥+ »s¡T>∑T‘·Tqï~.

&Üˆˆ |òüT+≤. yÓ+ø£Á≤e⁄

(‘·s¡TyêsTT 30e ù|J˝À ...)


yê´j·÷eT+ nHø£ s¡ø±\T. ø£+&É\T ô|+#·&É+,|ü]¬>‘·Ô≥+, ø£düs¡‘·TÔ\T e¬>’sê. ø±˙ yê´j·÷eT+ nq>±H

n+<ä]ø° ≥≈£îÿq düTŒ¤]+#~ q&Éø£. m+<äTø£+fÒ n+<ä]ø°

n+<äTu≤≥T˝À ñqï n‹ düT\TyÓ’q e÷s¡Z+ q&Éø£. n+<äTπø

yê´j·÷eT+, q&Éø£ nH$ »+≥|ü<ë\T>± e÷]b˛sTTqjYT.

ndü\T eTqeT+‘ê yê´j·÷eT+ m+<äT≈£î #j·÷*?

≈£î¢|üÔ+>± #ÓbÕŒ\+fÒ e÷qdæø£, XÊØs¡ø£, kÕe÷õø£ Äs√>∑ +

ø√dü+. <ëìøÏ n‹ düT\TyÓ’q, <ä>∑Zs¡ <ë] q&Éø£. e÷qdæø£

Äs√>±´ìøÏ q&Éø£ m˝≤ ‘√&ÉŒ&ÉT‘·T+B n+fÒ eTTK´+>±

ñ<äj·÷Hï (6>∑+ ` 6 1/2 >∑+≥\T) #ùd ªq&Éø£μ ‘√.

ÄVü‰¢<äø£s¡yÓTÆq yê‘êes¡D+, dü«#·Ã¤yÓTÆq >±* \_Û+#˚

düeTj·T+ Ç<. s¡D>=D <Ûä«qT*+ø± yÓTT<ä\Tø±e⁄ ø±ãÏº

Á|üXÊ+‘·+>± ñ+≥T+~. |ü≈£åî\ øÏ\øÏ\\T, |ü#·Ã<äq+

ÄkÕ«~dü÷Ô kÕ–+# q&Éø£ m+‘√ e÷qdæø£ ñ˝≤¢kÕìïdüTÔ+~.

Äq+<äy˚T Äs√>±´ìøÏ <ä>∑Zs¡ <ë] ø±ãÏº, Äs√>∑´y˚T

eTVü‰uÛ≤>∑ + ø±ãÏº q&Éø£ eTq*ï s√»+‘ê ñ‘ê‡Vü≤+>±

ñ+#·T‘·T+~. Çø£ yê´j·÷eT+ ` XÊØs¡ø£ Äs√>±´ìøÏ

‘=*yÓT≥Tº nH˚~ eTq+<ä]ø° ‘Ó*dæ+<˚. eTTK´+>±

e÷s¡T‘·Tqï JeqXË’*, |üì ˇ‹Ô&ç, ø£\Twæ‘· yê‘êes¡D+

e¬>’sê\˙ï s√Es√Eø° eTqTwüß\qT s√>±\≈£î <ä>∑Zs¡

#düTÔHêïsTT. yêÏ qT+&ç ‘·|æŒ+#·Tø√e≤ìøÏ düT\TyÓ’q

e÷s¡Z+ yê´j·÷eT+. |üPs¡«ø±\+˝À eT<ÛäTyTVü≤+, _|æ

e+Ï »ãT“\T eTqTwüß\ <ä]#˚πs$ ø±e⁄. πøe\+

n+≥Tyê´<ÛäT\T Ò<ë ÁbÕD≤+‘·ø£ yê´<ÛäT\T yê´|æùdÔ ‘·|üŒ,

dü>∑≥T e÷qe⁄&ÉT Äs√>∑ düeTdü \≈£î <ä÷s¡+>± ñ+&yê&ÉT.

ø£\sê, eTXS∫ e+Ï yêÏì n+≥Tyê´<ÛäT\T (n+fÒ

ˇø£] qT+&ç eTs=ø£]øÏ dü+Áø£$T+#$) nHyês¡T. ø±˙

HÏ e÷qyê[ì |”&çdüTÔqï _|æ, wüß>∑s¡T e+Ï$ ˇø£]

qT+&ç ˇø£]øÏ yê´|æ+#·e⁄. eTq ÄVü‰s¡|ü⁄ n\yê≥T¢,

JeqXË’* ø±s¡D+>± ≈£L&Ü á yê´<ÛäT\T edüTÔHêïsTT.

ø=+‘·es¡≈£î e+XbÕs¡+|üs¡ Á|üuÛ≤e+ e⁄+≥Tqï~. á

yê´<ÛäT©ï n<äT|ü⁄˝À ñ+#·Tø√e&ÜìøÏ ñqï ñ‘·ÔeTyÓTÆq

e÷s¡Z+ yê´j·÷eT+.

ÄVü‰s¡+ yê´j·÷eT+ <ëì ÁbÕ<Ûëq´‘·leT‹ dæ. Ä~\øÏåà

Çø£ kÕe÷õø£ Äs√>∑ + n+fÒ ñ<äj·÷Hï yÓ[fl

yê´j·÷eT+ (morning walk) #ùdÔ q\T>∑Ts¡T eTqTwüß\T

‘ês¡dü |ü&É‘ês¡T, e÷≥\T ø£\TkÕÔsTT, nqTuÛÑyê\T,

nqTuÛÑ÷‘·T\T |ü+#·Tø√e&É+ <ë«sê e÷qedü+ã+<Ûë\T

ã\|ü&É‘êsTT. ˇø√ÿkÕ] ˇø£ eT+∫ |üìøÏ |üPqTø=H˝≤

#kÕÔsTT. n~ ˇø£ kÕe÷õø£ ùdyê ø±s¡ Áø£eT+ ø±e#·TÃ,

q\T>∑T]øÏ ñ|üjÓ÷>∑|ü&~ ø±e#·TÃ. |ü+#·Tø√e≥eT+fÒ

ô|+#·Tø√e≥+ ne⁄‘·T+~. n+<äTπø Ç|ü&ÉT Á|ü‹#√≤

ªªyêø£sY‡ nk˛dæjTwüHé‡μμ n˙, ªªyêø£sY‡ ø£¢uŸμμ n˙ @s¡Œ&ç

düe÷» Væ≤‘· ø±s¡ Áø£e÷\≈£î <ë] rdüTÔHêïsTT m|ü&Ó’‘

eTìwæ dü+|òüTJ$>± e÷s¡‘ê&√, q\T>∑T]‘√ ø£*dæb˛‘ê&√

n~ eTq˝Àì ‹Ô&çì #ê˝≤ es¡≈£î <ä÷s¡+ #dæ Äs√>±´ìøÏ

<ä>∑Zs¡ #kÕÔsTT. n˝≤ kÕe÷õø£ Äs√>∑ + #≈£Ls¡T‘·T+~.

Çø£ yê´j·÷eT+ nq>±H q&Éø£ nì m+<äT≈£î n+≤eT+fÒ

n~ Á|ü‹ ˇø£ÿ]ø° n+<äTu≤≥T˝À ñqï, |üP]Ô>± eTq

düeTj·÷qT≈£L\+>± <ä$Tà&û Ks¡TÃ ˝Ò≈£î+&Ü m≈£îÿe

Á|üjÓ÷»Hêìï Ç#Ã n‹ düT\TyÓ’q e÷s¡Z+.

yê´j·÷eT+ jÓTTø£ÿ ≤uÛ≤\T nbÕs¡+. 1.eTq J$‘·

ø±\+ ô|s¡T>∑T‘·T+~. n+fÒ πøe\+ Jeq Á|üe÷D+

ø±≈£î+&Ü Äs√>∑ e+‘·yÓTÆq yÓTs¡T¬>’q J$‘·+ \_ÛdüTÔ+~.

2.düTK+>± ñ˝≤¢dü+>± J$+#·>∑\T>∑T‘ê+. 3.>∑T+&Ó,

|æ]‹‘·TÔ\T, eT÷Á‘·|æ+&Ü\T e+Ï Á|ü<Ûëq nej·Tyê\

|üìrs¡T yÓTs¡T>∑T|ü&ç XøÏÔe+‘·+>± |üì #kÕÔ+. 4. XÊØs¡ø£

Äs√>∑ +‘√ bÕ≥T e÷qdæø£ ñ˝≤¢dü+ bı+<ä>∑\+. 5.s√>±\T

<ä] #s¡≈£î+&Ü ø±bÕ&ÉT‘·T+~ Ò<ë yêÏì n<äT|ü⁄˝À

ñ+#·T‘·T+~. eTTK´+>± _.|æ, |ò üT>∑sY ˝≤+Ï$.

6. ãø±j·T+ qT+&ç s¡øÏådüTÔ+~. ‘·<ë«sê >∑T+&Ó dü+ã+~Û‘·

yê´<ÛäT\ qT+&ç s¡ø£åD ø£*ŒdüTÔ+~. 7. ø±fiflH=|ü\T, yÓ÷ø±*

H=|æŒ, ns¡>∑≥+ e+Ï yêÏqT+&ç ‘·|æŒ+#·Tø√e#·TÃ.

8.kÕe÷õø£ Äs√>∑ + \_ÛdüTÔ+~. ‘·<ë«sê yÓT<ä&ÉT #·Ts¡T>±Z

|üì #j·T≥yT ø±ø£ e÷qdæø£ ˇ‹Ô&çì <ä÷s¡+ #düTÔ+~.

m+<äTø£+fÒ Ç|üŒ&ÉT Á|ü|ü+#· <˚XÊ\qT |üÏº| ”&çdüTÔqï

s¡T>∑à‘·\˝À eT<ÛäTyTVü≤+, _.|æ, ãø±j·T+, >∑T+&Ó »ãT“\


düs¡düq á e÷qdæø£ ˇ‹Ô&ç ≈£L&Ü Á|üeTTKkÕúHêìï

ÄÁø£$T+∫+~. n+<äTπø n‹ düT\TyÓ’q |ü]cÕÿs¡yT ªá

yê´j·÷eT+/q&Éø£μ. eTq C≤rj·T >∑D≤+ø±\ Á|üø±s¡+

HÏ eTìwæ dü>∑≥T Äj·TTsê›j·T+ 67`68dü+ˆˆ øÏ ô|]–+~.

düTe÷s¡T 20, 30 dü+ˆˆ ÁøÏ‘·+ es¡≈£î Ç~ πøe\+ 50`55

dü+ˆˆ>± ñqï|üŒÏø° ô|’q ù|s=ÿqï nHês√>∑ |”&ç‘·T\

XÊ‘·+ #ê˝≤ ‘·≈£îÿe. ø±˙ @$T ≤uÛÑ+? Á|üdüTÔ‘· |ü]dæú‘·T\˝À

yÓTs¡T¬>’q yÓ’<ä $<ÛëHê\T, °ø±\T e+Ï ìyês¡D\ #·s¡ \

|òü*‘·+>± Äj·TT'Á|üe÷D+ ô|]–q+<äT≈£î dü+‘√wæ+#ê˝À,

#·T≥TºeTTÏºq »ãT“\T, ydüTø√e\dæq eT+<äT\ C≤_‘ê

#·÷dæ $#ê]+#ê˝À ns¡ú+ ø±ì |ü]dæú‹.

mH√ï ÁbÕD≤+‘·ø£ yê´<ÛäT\≈£î— ù|¢>∑T, ø£\sê, eTXS∫

e+Ï n+≥Tyê´<ÛäT\≈£î °ø±\T ø£ìô|≤ºs¡T. Ç~ yÓ’<ä

s¡+>∑+˝À >=|üŒ yÓTÆ\TsêsTT. m+‘√ dü+‘√wæ+#·<ä–q

|ü]D≤eT+. m+<äTø£+fÒ 30`40 dü+ˆˆ ÁøÏ‘·+ es¡≈£î ô|’q

#Ó|æŒq n+≥Tyê´<ÛäT\≈£î yÓ’<ä yT Òø£b˛e≥+‘√ y\ eT+~

ÁbÕD≤\T ø√˝ÀŒjTyês¡T. ø±˙, Ç|ü&Ü |ü]dæú‹ Ò<äT.

yÓ’<ä s¡+>∑+ dü>∑s¡«+>± #ê≥>∑*–q n<äT“¤‘· n$wüÿs¡D Ò

á °ø±\T, ‘·~‘·s¡ eT+<äT\T. á $Cj·÷\ ï yÓ’<ä s¡+>∑+˝À

eT≈£î≤˝… ’‘˚ eTs√Á|üø£ÿ s√Es√Eø° ô|s¡T>∑T‘·Tqï

n+≥Tyê<ÛäT´\T. _.|æ, wüß>∑sY ≤+Ï »ãT“\T ô|qTdüyê\T

$düTs¡T‘·THêïsTT. C≤rj·T ñ‘êŒ<äø£‘·, Ä<ëj·÷\qT ≈£L&Ü

á »ãT“\T Á|üuÛ≤$‘·+ #düTÔHêïsTT. ‘êC≤ >∑D≤+ø±\

Á|üø±s¡+ ôV’≤<äsêu≤<é |ü≥ºD+˝À 25% Á|ü»\T wüß>∑sY

yê´~Û‘√, 25% _.|æ ‘√, 30% ñ<äs¡ø√X dü+ã+~Û‘·

yê´<ÛäT\‘√, ÄdüÔe÷ ≤+Ï s¡T>∑à‘·\‘√ u≤<Ûä|ü&ÉT‘·Tqï≥T¢

‘*+~. MÏøÏ‘√&ÉT e÷qdæø£ yê´<ÛäT\‘√ dü‘·eT‘·eTjT´

yê] XÊ‘·+ HêHêÏø° ô|s¡T>∑T‘·Tqï~. eTØ eTTK´+>±

j·TTe‘· ÀH á XÊ‘·+ n~Ûø£+>± ñ+&É≥+ Ä+<√fiq

ø£*–+# $wüj·TyT. n+fÒ nbÕs¡yÓTÆq yT<∏√dü+|ü‹Ôì

ø√˝ÀŒ‘·TqïfÒ¢. ô|’q #Ó|æŒq »ãT“\T n+≥Tyê´<ÛäT\T

ø±ø£b˛sTTq|üŒÏø° eTìwæøÏ <ë<ë|ü⁄ 50dü ˆ\T <ëÏq|üŒÏ

qT+&ç J$‘· |üs¡ +‘·+ eT+<äT\T Ò≈£î+&Ü, yÓ’<äT´\ nedüs¡+

Ò≈£î+&Ü >∑&Éeì |ü]dæú‹ @s¡Œ&ç+~.

BìøÏ eTTK´ø±s¡D≤\T : 1. Ä<ÛäTìø£ JeqXË’*.

e´ekÕj·Ts¡+>±ìøÏ <ä÷s¡+>± ñ<√´>∑ y≥¬ø’ |ü≥ºD≤\≈£î

e\dü\T ô|s¡>∑≥+. 2. Bìe\¢ |ü≥ºD≤\˝À s¡B›

ô|]–b˛e≥+. 3. yêVü≤Hê\ $ìjÓ÷>∑+ ô|]– XÊØs¡ø£

ÁXeT Òø£b˛e≥+‘√ bÕ≥T $˝≤düe+‘·yÓTÆq J$‘·+ô|’

yÓ÷E‘√ ø£wæº+∫ |üì#ùd eTqdüÔ‘·«+ Òø£b˛e≥+. 4.

yêVü≤Hê\ qT+∫, yÓ\Te& ø±\Twü +, |ü]ÁXeT\ qT+∫

yÓ\Te& ø±\Twü + m≈£îÿee&É+. 5. kÕàsYº bò qT¢, Ï.$\T

e¬>’sê $H√<ä kÕ<ÛäHê\‘√ |æ\¢\≈£î, ô|<ä›\≈£î n< Àø£yÓTÆ

b˛e≥+ e\¢ Çs¡T>∑T bıs¡T>∑T‘√ dü+ã+<Ûäu≤+<Ûäyê´\T

ø√˝ÀŒe≥yT ø±ø£, |æ\¢\T HêHêÏø° Ä≥\≈£î <ä÷s¡yÓTÆ

q\T>∑T]‘√ Ç∫Ã|ü⁄#·TÃø√H <Û√s¡DÏ Òø£ e÷qdæø£ ‹Ô&çøÏ

>∑Ts¡e⁄‘·THêïs¡T. ô|<ä› …’‘ ãø±j·T+ e+Ï nHês√>±´\

u≤]q |ü&ÉT‘·THêïs¡T. 6. HÏ ÄVü‰s¡|ü⁄ n\yê≥T¢ eTs√

nqs¡úùV≤‘·Te⁄ ne⁄‘√+~. |æC≤®\T, ãs¡Zs¡¢ e+Ï nHês√>∑ ø£s¡

∫s¡T‹fi¯fl≈£î |æ\¢\T u≤ìdü\e⁄‘·THêïs¡T. |òü*‘·+>±

ãø±j·T+ ‘·~‘·s¡ düeTdü \‘√ dü‘·eT‘·eTe⁄‘·THêïs¡T.

7. uÛ≤s¡ , uÛÑs¡Ô*<ä›s¡÷ ñ<√´>∑düTÔ\e&É+‘√ bÕ≥T M]ô|’

|üì ˇ‹Ô&ç rÁe+ ø±e&É+ u≤>± ô|]–+~. |òü*‘·+>±

ø£ÁØ bÕsTT+Ÿ‡, ôVA≥ Ÿ‡, ¬s&ûyT&é |òü⁄&é‡ e¬>’sê\≈£î

n\yê≥T |ü&çb˛‘·THêïs¡T. Bìe\¢ nHês√>±´\T

ô|s¡T>∑T‘·THêïsTT.

8. $<ä , yÓ’<ä +, e´ekÕj·T+ ‘·~‘·s¡ s¡+>±\ìïÏ À

ÁXÊ$Tø£ XøÏÔ kÕúq+˝À j·T+Á‘ê\T e#ÃXÊjYT. yÓ’<ä s¡+>∑+˝À,

s√uÀÏø XÁdüÔ∫øÏ‘·‡\T, kÕÿì+>¥ e+Ï |üØø£å\‘√ s√–øÏ,

yÓ’<äT´ìøÏ eT<Ûä´ ne>±Vü≤q ø=s¡e&ÉT‘√+~. n˝≤π>

$<ë´s¡+>∑+˝À &çõ≥ Ÿ $<ä , ø£+|üP´≥s¡T¢, ø±*≈£î´ Ò≥s¡T¢

yê&Éø£+ ô|]–b˛sTT XØsêìπø ø±ø£, yÓT<ä&ÉTøÏ ≈£L&Ü

yê´j·÷eT+ Ò≈£î+&Ü b˛sTT+~. …ø£ÿ\T, mø±ÿ\T nìïÏø°

¬s&ûy˚T&é düe÷<ÛëHê\T <=s¡T≈£î‘·T+fÒ dü«+‘· ‘Ó*$ì

$ìjÓ÷–+#·≥+ Ò<äT.

ô|’q ù|s=ÿqï ø±s¡D≤\qT $X‚¢wæùdÔ Á>∑Væ≤+#·e\dæ+~

@$T≥+fÒ Ä<ÛäTìø£ »ãT“\≈£î n+≥Tyê´<ÛäT\≈£î e÷~]>±

°ø±\T ‘·~‘·s¡ eT+<äT\T @MT ñ+&Ée⁄. m+<äTø£+fÒ

Çe˙ï JeqXË’*øÏ dü+ã+~Û+∫q$. á JeqXË’*ì

Á|üuÛ≤$‘·+ #düTÔqï $<ÛëHê Ò Ç+<äT≈£î ø±s¡D+ ø±ãÏº,

ìyês¡D #·s¡ \T rdüTø√e\dæ+~ ≈£L&Ü eTqyT. BìøÏ

ˇø±H=ø£ düT\TyÓ’q e÷s¡Z+ yê´j·÷eT+.


n˝≤ nì j·T+Á‘ê\≈£î <ä÷s¡+>± ñ+&ÉeTì ø±<äT.

ø±˙ yêÏøÏ u≤ìdü\T>± e÷s¡≈£î+&Ü #·÷düTø√e≥+ eTq

#˚‹˝À |üì. eTTK´+>± u≤$uÛ≤s¡‘· bÂs¡T˝…’q |æ\¢\T

eT÷düb˛dæq eTq $<ë´$<Ûëq+ e\¢ Ä≥\+fÒ ms¡>∑ì

<äTs¡<äècÕºìøÏ >∑T ¬s’ Ä<Û äTìø£ $H√<ä |ü]ø£sê\≈£î

<ëk˛Vü≤eTe≤ìøÏ düJe kÕøå±´\T>± e⁄Hêïs¡T. n≥T XÊØs¡ø£

ÁXeT, Ç≥T e÷qdæø£ ñ˝≤¢dü+ ø√˝ÀŒ‘·Tqï <Ó’q´dæú‹.

j·÷+Árø£s¡DqT Ä|ü ÒeTT. yê‘êes¡D ø±\TcÕ´ìøÏ

<ä÷s¡+>± ñ+&É ÒeTT. ø±˙ s√p ø£ dü+ 1/2>∑+ 1>∑+

es¡≈£î @<ì yê´j·÷eT+ n\es¡#·Tø=+fÒ ô|’q #Ó|æŒq

nHês√>∑ düeTdü \≈£î eTqyT |ü]cÕÿs¡+ yÓ‘·Tø=ÿqï≥T¢

ne⁄‘·T+~. n+‘·sê®rj·T ø±]àø£ #·≤º\T, Á|ü»\≈£îqï

Hê´j·TyÓTÆq Vü≤≈£îÿ\˙ï ø±\sê∫ yj·Tã&Ü¶sTT. 8>∑+.\

|üì~q+ Ä#·s¡D˝À neT\Tø±&É+ Ò<äT. s√EøÏ 12

>∑+≥\ bÕ≥T |üì#Ój·T´ø£ ‘·|üŒì dæú‹ @s¡Œ&ç+~. HÏ

ñ<√´>±\T, eTTK´+>± ◊Ï ø=\Te⁄\T |üì uÛ≤s¡+‘√

≈£L&ÉTø=qï$. n+<äTπø q&Éø£ / yê´j·÷e÷ìï MT <Ó’q+~q

J$‘·+˝À uÛ≤>∑+ #j·T+&ç.

yê´j·÷eT+`ne>±Vü≤q

yê´j·÷eT+ nH˚~ Äs√>∑´+>± ñ+&É≤ìøÏ

nedüs¡eTì n+<äØøÏ ‘Ó*dæ+<˚. ø±˙ nHês√>∑´+>±

ñqïyês¡T eT] yê´j·÷eT+ m˝≤ #j·T>∑\s¡T? ndü\T

#j·Te#êÃ? nH dü+<Vü‰\T eTq+<ä]ø° düVü≤»yT. n+<äTπø

á ÁøÏ+~ dü÷#·q\T.

1. nìï $<Ûë\T>± |üP]Ô Äs√>∑ +>± ñqïyês¡+<äs¡÷

J$‘ê+‘·+ yê´j·÷eT+ #j·Te#·TÃ.

2. >∑T+&Ó »ãT“\T, ø°fiflH=|ü\T, _.|æ, wüß>∑s¡T,

ÄdüÔe÷, eT÷s¡Ã¤s√>∑+, $$<Ûä s¡ø± …’q qsê\ »ãT“\T

ñqïyês¡T ≈£L&Ü yÓ’<äT´\ dü\Vü‰ yTs¡≈£î ‘·–q yê´j·÷e÷\T

#j·Te#·TÃ. n˝≤π> yÓ]ø√CŸ yqT‡ (VERICOSE VEINS),

ãø±j·T+ e+Ï düeTdü´\Tqïyês¡T ≈£L&Ü yÓ’<äT´\

dü÷#·q\T bÕÏ+#ê*.

»«s¡+ e⁄qïyês¡T eT]j·TT Ç‘·s¡ »ãT“\T e⁄qïyês¡T,

ø=~›<ä÷s¡+ q&çùdÔ Äj·÷düeTT, #Ûê‹H=|æŒ eùdÔ yês¡T

ø=~›ø±\+ yê´j·÷eT+ Ä|æ &Üø£ºs¡T dü\Vü‰ y˚Ts¡≈£î

yê´j·÷eT+ #j·Te#·TÃ. s¡ø£ÔV”≤q‘· (7 Á>±eTT\T) ñqïyês¡T

10 Á>±ˆˆ\T e#·TÃ es¡≈£î yê´j·÷eT+ #j·Tsê<äT.

@ ø±s¡D+ e\¢ HÓ’Hê >∑T+&Ó dü]>± |üì#j·Tø£

b˛e≥+, |æ] Ä&Éø£b˛e&É+, s¡ø£Ô Hêfi≤\T eT÷düT≈£îb˛sTT

ø°\TH=|æŒeùdÔ &Üø£ºs¡T >±] dü\Vü‰ y˚Ts¡ yê´j·÷eT+

#j·Te#·TÃ.

¬s+&ÉTqïs¡ dü+ˆˆ\ qT+& |æ\¢\qT dü÷ÿfifl≈£î |ü+|ü&É+,

Ò<ë Vü‰düºfifl˝À #s¡Ã≥+ #düTÔHêïs¡T. Ä&ÉTø=H düú\+ Òø£,

#·<äTe⁄ ‘·|üŒ y˚s=ø£Ï ˝Òø£ Ï$\≈£î, Ç+≥¬sïŸ\≈£î,

ôd Ÿbò Hé\≈£î |ü]$T‘·eTsTT e÷qdæø£+>± yêÏøÏ u≤ìdü\T

ne⁄‘·THêïs¡T. á eT<Ûä e∫Ãq ªX‘·e÷q+ uÛÑe‹μ dæìe÷

#·÷&É+&ç. eè<äT∆\ |ü]dæú‹ @$TÀ ‘Ó\TdüTÔ+~. eè<äT∆\qT

#·÷ùd yês¡T Òø£ eè<ë∆ÁXe÷\T ô|]–b˛j·÷sTT. Ç+ø±

sêqTHêïsTT. ãj·T≥|ü& $<ÛëHêìï mes¡T #j·÷*? e´ø±Ô,

düe÷»e÷? Ò<ë Á|üuÛÑT‘ê«˝≤?

ñ<ëˆˆ ø√ø√ø√˝≤, ô||æŒ ø√˝≤\˝À |ü⁄s¡T>∑TeT+<äT\T

m≈£îÿeyÓ÷‘ê<äT˝À ñHêïsTT. Á‘ê–‘ Äs√>±´ìøÏ Vü‰ìø£s¡+

nì ‘Ó*dæq|ü⁄&ÉT Á|üuÛÑT‘·«+ m+<äT≈£î yêÏì n]ø£≥º&É+

Ò<äT? nHês√>±´\≈£î ø±s¡DeTe⁄‘·÷ ÁbÕD≤*ï Vü≤]düTÔqï

eT<ä +, eT‘·TÔ|ü<ësêú\ ñ‘·Œ‘·TÔ*ï, neTàø±*ï n]ø£≥º≈£î+&Ü

Á|üuÛÑT‘ê«\T yêÏì m+<äT≈£î Áb˛‘·‡Væ≤düTÔHêïsTT? Á|üuÛÑT‘·«yT

Xó<ä∆yÓTÆq eT+∫˙Ïì n+<ä]ø° n+<äTu≤≥T˝ÀøÏ e#Ã≥≥T¢

#dæ Á|ü»\qT s√>±\ u≤] qT+&ç ø±bÕ&Ée#·TÃ >∑<ë!

yÓTø˘&√Hê˝Ÿ¶‡, ¬øm|òtdæ eT]j·TT Ç‘·s¡ bòÕdtº|òü⁄&é\qT

ìùw~Û+#·e#·TÃ >∑<ë? ø±\Twü ø±s¡ø£+>± e⁄qï ô|ÁÀ\T,

&ûõ Ÿ ø±s¡¢≈£î ã<äT\T m\ÁøÏºø ø±s¡¢qT ‘·j·÷s¡T#j·Te#·TÃ.

n&Ée⁄\qT qs¡ø£≥+ e+Ï yêÏô|’q ‘·–q #·s¡´\T

rdüTø√yê*.

Á|ü»\ nHês√>±´\≈£î, |æ]‹‘·TÔ\ yê´<ÛäT\≈£î

ø±s¡DeTe⁄‘·Tqï yêj·TTø±\TcÕ´ìï, Ï <ë«sê e´sêú*ï

yÓ<ä»\T¢‘·Tqï |ü]ÁXeT\ j·÷»e÷Hê´\ô|’ Á|üuÛÑT‘ê«\T

m+<äT≈£î #·s¡ \T rdüTø√e&É+ Ò<äT?

ô|’ n+XÊ\qT |ü]o*+∫q ‘·s¡Tyê‘· Á|ü»\ Äs√>∑ +

u≤>∑T|ü&Ü\+fÒ Á|üuÛÑT‘·« $<ÛëHê Ò m≈£îÿe>± e÷sê*.

ø=+‘·es¡≈£î e´øÏÔ>∑‘· n\yê≥T¢ e÷s¡TÃø√yê*.

(27e ù|J ‘·s¡TyêsTT ...)


‘\Tø±≥T nH~ eè‹Ô|üs¡yÓTÆq Á|üe÷<ä+. eTTK´+>±Á>±e÷˝À¢ ñ+&˚ ¬s’‘·T\T, ¬s’‘·T≈£L©\T, e\dü e∫Ãq

yêfiófl, y≥>±fiófl m≈£îÿe>± á Á|üe÷<ëìøÏ >∑Ts¡e⁄‘·THêïs¡T.

#ê˝≤ s¡ø±\ ‘fiófl bı&ç>±, y&ç>± ñ+& yê‘êes¡D+˝À

ñ+≤sTT. ø=ìï e÷Á‘·+ ‘·&ç>± ñ+& n≥M ÁbÕ+‘·+˝À

ìedækÕÔsTT. Á|ü‹ dü+e‘·‡s¡+ 12.3 \ø£å\ eT+~

‘\Tø±≥T≈£î >∑T¬s’‘, 32,250 eT+~ #·ìb˛‘·THêïs¡T.

60 yê]˝À Ò<ë70e <äXø£+˝À düTe÷s¡T>± ‘\Tø±≥T≈£î

>∑T¬s’q 30XÊ‘·+ #·ìb˛jTyês¡T. ø±ì ø=‘·Ô eT+<äT\T,

n‘· edüs¡ ∫øÏ‘ê‡ $uÛ≤>∑+ e∫Ãq ‘·s¡Tyê‘· á eTs¡D≤\T

2`4 XÊ‘·+ es¡≈£î ‘·>±ZsTT. ìC≤ìøÏ ‘\Tø±≥T e\¢

e#˚Ã yÓ’ø£\´+ ˝Ò<ë eTs¡D≤\T Ç+ø± m≈£îÿe>±H˚

ñHêïsTT. m+<äTø£+fÒ Á|ü»\T <ëìøÏ ∫øÏ‘·‡ rdüTø√ø£b˛e&É+

e\¢ Ò<ë ∫øÏ‘ê‡ dü<äTbÕj·÷\T n+<äTu≤≥T˝À Òø£b˛e≥+

e\¢ Ò<ë uÛÑ÷‘·yÓ’<ë´ìï ÄÁXsTT+#·≥+ e\¢. C≤rj·T

$wüùdø£s¡D πø+Á<ä+ (NPIC - National Poison

Information Centre) Á|üø±s¡+ á πø+Á<ëìøÏ e#˚Ã

bò˛Héø±˝Ÿ\˝À 0.6% ‘˚\Tø±≥T Á|üe÷<ä+ >∑T]+∫

edüTÔHêïsTT. e÷]Ã qT+&ç pHé Ò<ë ôdô|º+ãsY, nø√ºãsY

HÓ\˝À¢ ‘\Tø±≥T≈£î m≈£îÿe>± >∑Ts¡e⁄‘·THêïs¡T. m+<äTø£+fÒ

<äøÏåD uÛ≤s¡‘·<X+˝À e´ekÕj·T |üqT\T á HÓ\˝À¢H

»s¡T>∑T‘êsTT.

<äøÏåD uÛ≤s¡‘·<X+˝À mÁs¡‘fiófl ($TkıãT<Ûädt ≥eTT\dt)

#ê˝≤ $wü|üP]‘·yÓTÆq$. ‘fiófl Á|üø£è‹øÏ dü+ã+~Û+∫q

$|üØ‘·yÓTÆq y&ç, #·*, ø£s¡Te⁄, Äø£*ì ‘·≥Tº≈£îì #ê˝≤

HÓ\\T Áã‘·ø£>∑\e⁄. |ü>∑\T #Ó≥Tº u…s¡&ÉT\˝À, m+&çq

Ä≈£î\ ø=eTà˝À¢, ù|&É À , #Ó|ü˝À¢, ã÷≥¢ À¢ <ë≈£îÿ+≤sTT.

á ‘˚fi ¯ófl m≈£îÿe>± ñqï ÁbÕ+‘ê\˝À ã≥º\T

y˚düT≈£îH˚≥|ü&ÉT, #Ó|ü\T, ã÷≥T¢ y˚düT≈£îH˚≥|üŒ&ÉT

<äT\T|ü⁄ø=ì ydüT≈£î+fÒ eT+∫~.

‘\T ø=+&Ó, <ëì‘√ø£ ∫es¡ uÛ≤>∑+˝À ñ+≥T+~.

nø£ÿ&É $wü+ ‘·j·÷s¡T#ùd Á>∑+<∏äT\T ñ+≤sTT. $wü+

‘˚\Tø±≥T

yÓ÷‘ê<äT eT]j·TT ‘˚\TC≤‹ì ãÏº, $wü+ Á|üuÛ≤e+

eTìwæMT<ä ñ+≥T+~. >∑T+&Ó MT<ä eT÷Á‘·|æ+&Ü\ MT<ä,

s¡ø£Ô+ MT<ä, qsê\ MT<ä... á s¡ø£+>± #ê˝≤ s¡ø± …’q

XØs¡ e´edüú\ MT<ä |üì#ùd s¡kÕj·THê\T ‘\T $wü+˝À

ñ+≤sTT. ‘\T $wü+˝À |üì#ùd q÷´s√≤øÏ‡Hé bÕeTT

$wü+˝Àì q÷´s√≤øÏ‡Hé ø£Hêï #ê˝≤ ã\yÓTÆq~ Ò<ë

$wü|üP]‘·yÓTÆq~. ø=ìï ‘fifl˝À e⁄+& $wü+ ôd’H&é $wü+

ø£Hêï 10 ¬s≥T¢ XøÏÔe+‘·yÓTÆq~. ‘\T $wü+, mÁs¡‘fifl

$wü+˝À ◊ã]jÓT≤øÏ‡Hé, ≥eTT˝À≤øÏ‡Hé ñ+≤sTT. eTìwæ

XØs¡+˝Àì m≈£îÿe>± |üì#ùd qsê\T eT]j·TT ø£+&Ésê\

MT<ä |üì#kÕÔsTT. yêÏì m≈£îÿeø±\+ yê´ø√#· dæú‹˝ÀH

(In excited state) ñ+∫, yêÏì n*dæb˛jT≥≥T¢ #kÕÔsTT.

‘\T ≈£îÏºq|ü&ÉT Ä $wü+ #·s¡à+ ÁøÏ+~ uÛ≤>∑+˝ÀìøÏ

~>∑T‘·T+~. Ä $wü+ yÓTT‘·Ô+ s¡ø£Ô+˝À #s¡≤ìøÏ 7`8

>∑+≥\T |ü&ÉT‘·T+~. 70 XÊ‘·+ s¡ø£Ô+˝À #s¡≤ìøÏ 15

ì$TcÕ\T |ü&ÉT‘·T+~. yÓTT‘·Ô+ $wü+ s¡ø£Ô+˝À ø£\e≤ìøÏ

10`18 ìeTTcÕ\T |ü&ÉT‘·T+~. dü>∑+ $wü+ $s¡>∑&ÜìøÏ

4 qT+&ç 7 ì$TcÕ\T |ü&ÉT‘·T+~. |üP]Ô>± XØs¡+ qT+&ç

$dü]®+#·ã&É≤ìøÏ, 4qT+&ç 13>∑+≥\T |ü&ÉT‘·T+~.

‘\T ≈£îÏºq|üŒ&ÉT <ëì $wü+ eTìwæ XØs¡+ MT<ä

ø£*–+# Á|üuÛ≤yêìï á ÁøÏ+~ $uÛ≤>±\T>± $uÛÑõ+#·e#·TÃ.

1 ‘\T≈£îÏºq Á|ü<X+˝À e÷s¡TŒ\T

2. yÓTT‘·Ô+ XØs¡+ MT<ä Á|üuÛ≤e+

3 >∑T+&ÓMT<ä Á|üuÛ≤e+

‘\T ≈£îÏºq Á|ü<X+˝À e÷s¡TŒ\T :

‘\T ≈£îÏºq uÛ≤>∑+˝À n‹ rÁeyÓTÆq uÛÑ]+#· Òì

H=|æŒ edüTÔ+~. H=|æŒ e\q >∑T+&Ó πs≥T ‘·>∑Z≥+, _.|æ

ô|s¡>∑≥+, #ÓeT≥\T |ü≥º&É+ »s¡T>∑T‘·T+~. ‘\T≈£îÏºq

uÛ≤>∑+˝À >∑Ïº>± ø=≥º&É+ #ùdÔ Ä H=|æŒ u≤>± m≈£îÿee⁄‘·T+~.

1.5`2 $T.© *&Ó¬øsTTHé (nÁ&çq*Hé ø£\|ü≈£î+&É)

nH Ç+»ø£åHé ‘\T≈£îÏºq #√≥ ÇùdÔ H=|æŒ ‘·>∑TZ‘·T+~.

&Üˆˆ »j·Tø£èwüí


j·÷+° Væ≤*düº$Tì‡ $wü Á|üuÛ≤yêìï m≈£îÿe #dæ

>∑T+&Ó ø=≥Tºø√e≥+˝À e÷s¡TŒ\T ‘Ó∫Ã nø±\ eTs¡D+

dü+uÛÑ$düTÔ+~.

4. SAV (Scorpine Antivenom) Ç+C…ø£åHé Çe«≥+.

5. ACE inhibitor (Captopril) |æ]‹‘·TÔ ˝À ˙s¡T

‘·–ZdüTÔ+~, >∑T+&Ó |üìrs¡TqT yÓTs¡T>∑T|üs¡TdüTÔ+~.

&√ãT≥yÓT ÆH é, HÓ ’ ÁÀ–¢d ü]Hé, n$TjÓ÷&És√Hé

(Amiodarone) nH eT+<äT\T ù|ôw+Ÿ |ü]dæú‹ì

ãÏº yê&ÉT‘ês¡T.

|æ]‹‘·TÔ\˝À s¡T ñqï|ü&ÉT yÓ+Ï Ò≥sY düb˛s¡Tº

nedüs¡+.

@+ #Ój·÷´*?

‘fió¢ #s¡≈£î+&Ü eT]j·TT ≈£î≥º≈£î+&Ü Ç+Ï >∑<äT\qT, >∑<äT\˝Àì ø£~ Ò sêfiflqT dü]#j·÷*. <√eT ‘Ós¡\qT

yê&Ü*. ã≥º\T, #Ó|ü\T, ã÷≥T¢ ydüT≈£îH≥|ü&ÉT yêÏì u≤>± ø£~|æ ydüTø√yê*. ô|dæºôd’&é‡ ‘fiflqT #·+|æykÕÔsTT.

‘=+<äs¡>± Vü‰dæŒ≥ Ÿ À #sê*. dü]jÓÆTq yÓ÷‘ê<äT˝À kÕÿ]Œj·THé j·÷+° MqyéT rdüTø√e≥+, Á|üCÀdæHé

>√∞\T Çe«≥+ #Ój·÷´*. ◊dæj·TT˝À ù|wü+ŸqT e⁄+∫ C≤Á>∑‘·Ô>±, |ü]o*+#·≥+ eTTK´yÓTÆq~. á ‘fiófl m≈£îÿe>±

ñqï ÁbÕ+‘ê\˝À Á|üCÀdæHé >√∞\T CÒãT˝À ñ+#·Tø√e≥+ eT+∫~.

∫øÏ‘·‡ ø£Hêï C≤>∑Á‘·Ô Ò y˚T\T

ùdºCŸ 1:

0`4 >∑+≥\T

#ÓeT≥|ü≥º&É+,

˝≤˝≤»\+ s¡≥+,

ø£qTbÕ|ü ô|<ä›~>±

ne«≥+,

|ü⁄s¡TcÕ+>∑+

>∑Ïº|ü&É&É+, _|æ

ô|s¡>∑≥+, _|æ

‘·>∑Z≥+, ø±fió¢

#‘·T\T #·\¢ã&É≥+

ASV + Prazosin

‘\Tø±≥T

ùdºCŸ 2 :

4`6 >∑+≥\T

_|æ ô|s¡>∑≥+,

>∑T+&Ób˛≥T

ô|s¡>∑≥+,

ø±fiófl, #‘·T\T

#·\¢ã&É≥+

Asv +

Prazosin

ùdºCŸ 3 :

6`10 >∑+≥\T

>∑T+&Ó πs≥T ô|s¡>∑≥+,

_|æ ‘·>∑Z≥+,

|æ]‹‘·TÔ\˝À

˙s¡T #s¡≥+,

ø±fiófl, #‘·T\T

#·\¢ã&É≥+

Asv + Prazosin+

Dobutamine+

NIV/MV

ùdºCŸ 4 :

0`6 >∑+≥\T

rÁeyÓTÆq

|æ]‹‘·TÔ\˝À

˙s¡T #s¡≥+

ASV + SNP

& NTG

+

NIV + MV

ùdºCŸ 5 :

12 >∑+≥\T

> 12 >∑+≥\T

ø±fió¢, #‘·T\T,

y˚&Óø£ÿ&É+

>∑T+&Ó πs≥T

ô|s¡>∑≥+, _|æ

‘·>∑Z≥+,

|æ]‹‘·TÔ\˝À

˙s¡T #s¡≥+

(Dobutamine)

&√ãT≥yÓTÆHé

NTV : Non Invasive Ventilator

MV : Mechanical Ventilator

RECOVERY

SNP : Sodium Nitroprusside

NTG - Nitroglycerine

ASV : Antiscorpion Venom


yÓ÷ø±\T˝À ñ+& uÛ≤>±\T

ô|’ #Ó|æŒq uÛ≤>±\T ` ‘=&É meTTø£, ø±\T meTTø£,

yÓ÷ø±\T ∫|üŒ ø£*dæ yÓ÷ø±\T (knee joint) @s¡Œ&ÉT‘·T+~.

‘=&É meTTø£, ø±\T meTTø£ ø£*|æ ñ+&É≤ìøÏ, yÓ÷ø±*

ãj·TfyÓ’|ü⁄q ˝À|ü\ yÓ’|ü⁄q ‘êfifl˝≤+Ï$ ñ+≤sTT

(Collateral ligaments & Cruciate ligaments). ô|’q

#·s¡àeTT, ø£+&Ésê\‘√ ø£|üŒã&ç ñ+≥T+~. ¬s+&ÉT meTTø£\

eT<Ûä yÓT‘·Ôì |ü<ës¡ú+‘√ #j·Tã&çq, Shock obsorber

>± |üì#ùd yÓTìôdÿ\T (Menisci), yÓ÷ø±\T ∫|üŒ≈£î

ô|’q eT]j·TT ÁøÏ+~ uÛ≤>±q ã\yÓTÆq ø£+&Ésê\T n‘·T≈£îÿì

ñ+≤sTT. yÓ÷ø±\T eTT+<äTuÛ≤>∑+˝À yÓ÷ø±\T ∫|üŒ

ñ+&É≥+, ˝Àì ø°\T≈£î (protection) ø£esY ñ+≥T+~.

‘=&É meTTø£ eT]j·TT ø±\T meTTø£ ∫e] uÛ≤>∑+˝À

yÓT‘·Ôì, eTè<äTyÓ’q |ü<ës¡ú+‘√ (Cartilage) ‘√ ø£|üŒã&ç

ñ+≤sTT. yÓ÷ø±\T˝À \÷Á_¬ø+Ÿ (Lubricant) >±

ñ|üjÓ÷>∑|ü& Á<äe|ü<ës¡ú+ (Synisied fluid) ñ+≥T+~.

ø±s¡D≤\T

1. m≈£îÿe eT+~˝À ej·TdüT‘√ e#Ã e÷s¡TŒ\T.

2. dü¬s’q b˛wüø±Vü‰s¡ ˝À|ü+.

3. ãs¡Te⁄ m≈£îÿe>± ñ+&É≥+.

4 ndü\T yê´j·÷eT+ #j·Tø£b˛e≥+.

5. yÓ÷ø±\T≈£î <Óã“‘·–*q|ü⁄&ÉT ø°\T˝Àì meTTø£\T m≈£îÿe

yÓ÷ø±\T H=|æŒ&Üˆˆ |òüT+≤ yÓ+ø£Á≤e⁄

eTTø£ÿ\T>± $]–b˛e≥+ (Ä|üπswüHé #dæHê m≈£îÿe

ñ|üjÓ÷>∑+ Òì <äX˝À).

6. yÓ÷ø±\T≈£î NeTT |ü≥º&É+.

7. ø°fifl yê‘·+ »ãT“ e\q (s¡÷eT≤sTT&é &çd”CŸ)

8. bò ¢s√dædt ` eTq+ yê& ˙Ï À bò ¢¬s’&é m≈£îÿe>±

ñ+&É≥+.

9. ∫qï ej·TdüT˝À ]¬øŸ‡ »ãT“ sêe&É+ e\q.

10. ø=~›eT+~˝À Ç+ø± ø=ìï ø±s¡D≤\ e\q sêe#·TÃ.

s√>∑ ìs¡íj·TeTT : &Üø£ºs¡¢s¡T >±]ì dü+Á|ü~+#·e#·TÃ.

mø‡πs, ∫qï s¡ø£Ô |üØø£å\T #dæ ìs¡ísTT+#·e#·TÃ.

yê´~Û \ø£åD≤\T

yÓTT<äÏ <äX¯ :

1. yÓ÷ø±\T˝À ø=~›>± H=|æŒ e⁄+&É≥+, yês¡+˝À ø=ìïkÕs¡T¢

e⁄+&É≥+.

2. ÁøÏ+<ä ≈£Ls¡TÃì Òe≥+ ø£wüº+>± e⁄+≥T+~.

3. yÓT≥T¢ m≈£îÿ‘·THêï, ~>∑T‘·THêï ø=~›>± H=|æŒ edüTÔ+~.

4. 2 Ò<ë 3 øÏ.MT. q&ç∫q ‘·s¡Tyê‘· H=|æŒ>± e⁄+&É≥+.

á <äX˝À

1. &Üø£ºs¡T >±] dü\Vü‰ yTs¡≈£î |òæõjÓ÷<∏Ós¡|ædüTºqT dü+Á|ü~+∫

yÓ÷ø±\T, ø±fifl es¡≈£î yê´j·÷eT+ #j·T≥+. s√EøÏ

Ábı<äT›q, kÕj·T+Á‘·+ 15 ìˆˆ #j·÷*. (Ç‘·s¡ |ü]ø£sê\T

nedüs¡+ Ò<äT).

2. H=| æ Œ sêq+‘ · es ¡≈ £ î s√p q&Éee˝…qT

(45ìˆˆ` 1 >∑+ˆˆ)

3. yÓ÷ø±\Tô|’q j·T÷ø£*|üºdt ÄsTT Ÿ sêùdÔ ø=~›bÕÏ H=|æŒ

‘·>∑TZ‘·T+~.>√s¡T yÓ#·ÃÏ ˙Ï‘√ ø±|ü≥+ ô|≤º*.

4. eT+<äT\T yê&Ée\dæq nedüs¡+ e⁄+&É<äT.

5. ãs¡Te⁄ ‘·>±Z* (eTq+ ‹H ÄVü‰s¡+˝À e÷s¡TŒ\T #ùdÔ

dü]b˛‘·T+~). Ç˝≤ #ùdÔ #ê˝≤ es¡≈£î yÓ÷ø±\T H=|æŒ

Ò≈£î+&Ü Áã‘·ø£>∑\+.

6. M˝… ’q+‘·>± m≈£îÿekÕs¡T ¢ ÁøÏ+<ä ≈£Ls√Ãe≥+

e÷ìyj·T≥+, m≈£îÿekÕs¡T¢ yÓT≥T¢ mø£ÿe\dæ eùdÔ

sê+|ü⁄ ô|’ q&ç∫ yÓfifl&É+ eT+∫~.


¬s+&Ée <äX˝À

1. yÓTT<äÏ <äX˝À e⁄qï \ø£åD≤\T m≈£îÿe>± e⁄+&É≥+.

2. 1/2 øÏ.MT qT+&ç 1øÏ.MT es¡≈£î q&çùdÔ H=|æŒ edüTÔ+~.

(Ç‘·s¡ »ãT“\ e\q ≈£L&Ü sêe#·TÃ)

3. ÁøÏ+<ä ≈£Ls√Ãe≥+, Òe≥+ ø£wüº+>± e⁄+&É≥+.

4. yÓT≥T¢ møÏÿHê, ~–Hê e÷eT÷\T>± mø£ÿ Òø£b˛e≥+.

5. yÓ÷ø±\T H=|æŒ Á|ü‹kÕ] ô|’ eT÷&ÉT \ø£åD≤\‘√ ø£*–

e⁄+&É≥+.

Ç‘·s¡ ø±s¡D≤\T : #·¬øÿs¡ yê´~Û, dæ>∑¬s≥T¢ ø±\Ã≥+ e\q

ø±\T≈£î e#Ã s¡ø£ÔÁ|üdüs¡D ‘·>∑Ze#·TÃ. ø±fifl≈£î e#Ã qsê\

e\q ø±e#·TÃ. ñ<ëˆˆ düj·÷Ïø± ≤+Ï »ãT“\T. &Üø£ºs¡T

>±]ì dü+Á|ü~+#·e …qT (meTTø£\ &Üø£ºs¡T).

yÓ’<ä + : &Üø£ºs¡T >±] dü\Vü‰ yTs¡≈£î 1e <äX˝À #ùd

yÓ’<ä +‘√ bÕ≥T H=|æŒ ‘·>∑Z≤ìøÏ bÕsêdæ≤e÷ Ÿ 650

$T.Á>± e÷Á‘·\T s√E≈£î 3kÕs¡T¢ rdüTø√yê*. Ò<ë Áã÷|òæHé

e÷Á‘·\T 400 $T.Á>± s√E≈£î eT÷&ÉTkÕs¡T¢ es¡≈£î

ydüTø√e#·TÃ.

H=|æŒ m≈£îÿe>± e⁄+fÒ ôd’øÏ Ÿ ‘=ø£ÿe#·TÃ. á‘·

ø=≥ºe#·TÃ. #‹ ø£Ás¡ yê&Ée#·TÃ.

á ø=~› e÷s¡TŒ\‘√ 60 dü+ˆˆ\T <ëÏq yês¡T 5

Òø£ 10 dü+ˆˆ\T es¡≈£î ø=~›bÕÏ H=|æŒ‘√ J$+#·e#·TÃ.

n˝À¢|ü‹ eT+<äT\T m≈£îÿeø±\+ y˚düTø√e≥+ e\q

<äTwüŒ]D≤e÷\T e⁄+≤sTT. ø=~›eT+~øÏ yês¡T #ùd |üìì

ãÏº, yê] nedüsê*ï ãÏº ø°\T e÷]Œ&ç #j·Te#·TÃ.

eT÷&Ée <äX

1. Ç+Ï|üqT\T, kı+‘· |üqT\T ≈£L&Ü #j·T Òì |ü]dæú‹.

Ç+Ï es¡πø |ü]$T‘·eTsTT e⁄+&É≥+.

2. #‹ ø£Ás¡ Ò<ë yêø£sY‘√ düTe÷s¡T>± 100 >∑C≤\T

≈£L&Ü q&Ée Òø£b˛e≥+.

3. H=|æŒe\q sêÁ‹ ìÁ<äb˛e≥+ ≈£L&Ü Òø£b˛e≥+.

4. yÓ÷ø±\T ø£<ä*ø£ 200 qT+&ç 300 es¡≈£î |ü]$T‘·yÓTÆ

e⁄+&É≥+.

∫øÏ‘ê‡ $<ÛëHê\T :

1. yÓ÷ø±\T ø°\T e÷]Œ&ç : ø°\T e÷]Œ&ç e\¢ H=|æŒ

‘·>∑TZ‘·T+~. ø£<ä*ø£ ô|s¡T>∑T‘·T+~. ô|’q ù|s=ÿqï yêÏ

qT+&ç J$‘·+ yÓTs¡T>±Z e⁄+≥T+~. ÁøÏ+<ä ≈£Ls=Ãì

˝Òe≥+ sê<äT. yÓT≥T¢ mø£ÿ&É+ ≈£L&Ü |ü]$T‹‘√

e⁄+≥T+~. Á|üø£ÿq e⁄qï ¬ssTT Ÿ‡ |ü≥Tºø=ì ˇø=ÿø£ÿ

yÓT≥Tº mø£ÿ>∑\s¡T. H=|æŒ Ò≈£î+&Ü 1 øÏ.MT es¡≈£î

q&Ée>∑\s¡T.

2. yÓ÷ø±\T rdæydæ ‘=&É meTTø£ ∫e] uÛ≤>∑+ ø±*

meTTø£ ô|’ uÛ≤>∑eTT ø£Ï>± #j·TT Ä|üπswüHé : ãVüQXÊ

&ÉãT“ Òì ìs¡Tù|<ä\≈£î #ùd Ä|üπswüHé Ç~. Ç|ü&ÉT

á Ä|üπswüHé #j·T≥+ #ê˝≤ ns¡T<äT. ø±\T q&Ée≤ìøÏ

sê<äT. H=|æŒ e⁄+&É<äT. Ä |ü]$T‹‘√ e⁄+&É≥+ #ê˝≤

Çã“+~>± e⁄+≥T+~. q&Ée≥+ ø£wüº+>± e⁄+≥T+~.

ø°\T e÷]Œ&ç : &ÉãT“‘√ ≈£L&ÉT≈£îqï Ä|üπswüHé

Ç~. eTq<X+˝À πø+Á<ä sêh Á|üuÛÑT‘·« ñ<√´>∑T\T, $ÁXÊ+‘·

ñ<√´>∑T\T, yê] ≈£î≥T+ã düuÛÑT´\≈£î— Çmdt◊, πø+Á<ä,

sêh Á|üuÛÑT‘·« s¡+>∑+˝Àì $<äT´‘Y ø±]à≈£î\T, s¡yêD≤

ø±]à≈£î\T, dæ+>∑πsDÏ >∑ì ø±]à≈£î\T, Á|üuÛÑT‘·« dü+düú\˝À

|üì#ùdyê]øÏ, yê] ≈£î≥T+ã düuÛÑT´\≈£î, $T*≥Ø yê]øÏ

Çq÷‡¬sHé‡ <ë«sê á Ä|üπswüHé n+<äTu≤≥T˝À ñqï~.

<Ûäì≈£î\≈£î ô|’ eT<Ûä ‘·s¡>∑‹ es¡Z+ yê]øÏ e÷Á‘·yT á

Ä|üπswüHé n+<äTu≤≥T˝À e⁄+≥T+~. Äs√>∑ l |ü<∏äø£+˝À

á Ä|üπswüHé #j·Ts¡T. ¬s’‘·T\≈£î, ndü+|òüTÏ‘· ø±]à≈£î\≈£î

á Ä|üπswüHéøÏ n+<äTu≤≥T˝À e⁄+&É<äT. ˇø£ÿ yÓ÷ø±\T

Ä|üπswüHé ˇø£Ïqïs¡ \ø£å\ s¡÷bÕj·T\T ø£ dü+>± Ks¡TÃ

#j·Te\dæ edüTÔ+~.

Á|üC≤s√>±´ìï ø£ |ü]ÁXeT>± 2017˝À πø+Á<ä Á|üuÛÑT‘·«

$<Ûëq+>± Á|üø£Ï+∫q ‘·s¡Tyê‘· <ëì $wü |ü]D≤e÷\T

Ç˝≤H e⁄+≤sTT. ˇø£ dæìe÷ bÕ≥˝À ªªMT neTà≈£î

»\TãT #ùdÔ nb˛˝À˝À #]dæÔ] (&ÉãT“ ø£\yês¡T), e÷

neTà≈£î ø±q‡s=ùdÔ Ä≈£î|üdüs¡T $T+>∑T‘·T+&Óμμ nqï~ nø£åsê˝≤

ì»+. ø°\T e÷]Œ&ç Ä|üπswüHé nqï~ &Üø£ºs¡¢≈£î ø£ &ÉãT“

dü+bÕ~+# es¡+˝≤ e÷]+~. nedüs¡+ e⁄Hêï Òø£b˛sTTHê

á Ä|üπswüHé #j·T≥+, M\Tqï+‘· &ÉãT“ dü+bÕ~+#

e÷s¡Z+>± e÷]+~. >∑s¡“¤ dü+∫ rdæyj·T≥+, ≤ì‡ Ÿ,

nô|+&çø‡ rdæyj·T≥+, >∑T+&Ó Ä|üπswüHéøÏ düº+Ÿ yj·T≥+

e÷~]>±H ø°\T e÷s¡Ã≥+ ≈£L&Ü &ÉãT“ dü+bÕ~+#

ˇø£ e÷s¡Z+. yÓ’<ä + Á|üuÛÑT‘·«+ ÄBÛq+˝À e⁄+fÒH ô|’q

ù|s=ÿqï nqedüs¡|ü⁄ Ä|üπswüqT¢ #j·T≥+ ìs√~Û+#·e#·TÃ.

nedüs¡yÓTÆq yê]øÏ e÷Á‘·yT ø°\T e÷]Œ&ç #j·T>∑\T>∑T‘ê+.


$TÁ‘·T˝≤sê!

m.dæ.düTu≤“¬s&ç¶ >±] ù|]≥ ø±+Á¬>düT Á|üuÛ ÑT‘·«

Vü≤j·÷+˝À HÓ\÷¢s¡T˝À Á|üuÛÑT‘·« yÓ’<ä ø£fi≤XÊ\ HÓ\ø=˝≤Œs¡T.

<=&É¢ düTu≤“¬s&ç¶ >±s¡T $sêfi¯+>± Ç∫Ãq Á|üuÛÑT‘·« õ˝≤¢

ÄdüT|üÁ‹ düú\y˚T BìøÏ dü]b˛sTT+~. Ç+‘·≈£îeTT+<äT

‹s¡T|ü‹ø√, eTÁ<ëdüTø√ yÓ ’<ë´ìøÏ b˛e\dæq <äTdæ ú‹

‘·|ü⁄Œ‘·T+<ä , eTq »qs¡ Ÿ ÄdüT|üÁ‹˝ÀH yÓ’<ä + \_ÛdüTÔ+<ä

Á|ü»\T ÄX¯|ü&Ü¶s¡T. nsTT‘˚ ø£fi≤XÊ\ ô|Ïº 4 dü+ˆˆ\T

ne⁄‘·THêï Ä Á|ü»\ ÄX\T HÓs¡ys¡ Ò<äT.

á ÄdüT|üÁ‹ yÓ’<ä ùde˝À¢ ìs¡¢ø£å + >∑T]+∫, edü‘·T\

˝Ò$T >∑T]+∫, &Üø£ºs¡¢ $<ÛäT\ m>∑y˚‘· >∑T]+N, mø˘‡ πs,

kÕÿì+>∑T ‘·~‘·s¡ yÓ’<ä |ü]ø£sê\T |üì#j·Tø£b˛e&É+ >∑T]+N,

bÕ]X¯ó<Û ä´+ ˝Òø£b˛e&É+ >∑T]+N, dæã“+~ s√>∑T\‘√

N‘êÿs¡+>± e´eVü≤]+#·&É+ >∑T]+N yês¡Ô\T |üÁ‹ø£ À¢qT,

Ï.M.˝À¢qT #√≥T #düT≈£îHêïsTT. õ˝≤¢ πø+Á<ä ÄdüT|üÁ‹>±

e⁄qï|üŒÏ ø£+fÒ yÓTs¡T¬>’q yÓ’<ä ì|ü⁄DT\T n+<äTu≤≥T˝À

e⁄+&ç eT+∫ yÓ’<ä´+ Á|ü»\≈£î n+<äT‘·T+<äH˚ $XÊ«dü+

Á|ü»\≈£î ø£*Œ+#·˝Òø£b˛j·÷s¡T.

yÓ’|òü ≤´ìøÏ eTÚ*ø£ u≤<Ûä ‘· Á|üuÛÑT‘ê«ì<˚ :

e+<ä\ ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\T ô|Ïº uÛÑeq ìsêàD≤\≈£î

|üPqT≈£îqï Á|üuÛÑT‘·«+ yÓ’<ä ø£fi≤XÊ\, <ëìøÏ nqTã+<Ûä+>±

e⁄qï ÄdüT|üÁ‹ q&Ée&ÜìøÏ ‘·–q+‘· eT+~ dæã“+~ì

ìj·T$T+#· Ò<äT. ñ<ëˆˆ düs¡®Ø $uÛ≤>∑+˝À 4 j·T÷ì≥T¢+&É>±

Ç<ä›s¡T, yÓT&çø£ Ÿ $uÛ≤>∑+˝À 4 j·T÷ì≥T¢+&É>± ø£ Ábıô|òdüs¡T

e÷Á‘·y˚T e⁄Hêïs¡T. bò˛¬sì‡ø˘, yÓTÆÁø√ãj·÷\J\≈£î ndü\T

Ábıô|òdüπs ˝Òs¡T. nHê≥MT ˝≤+Ï düu…®≈£îº uÀ~Û+#·&ÜìøÏ

Ábıô|òdüπs ø=+‘· ø±\+ Òs¡T. ¬s>∑T´\sY Á|æì‡bÕ˝Ÿ Ò≈£î+&ÜH

ø=+‘·ø±\+ ø£fi≤XÊ\ q&ç∫+~. n˝≤π> q]‡+>¥ dæã“+~,

Òãπs≥Ø, mø‡ πs e+Ï f…ø°ïwæj·TqT¢, 4e ‘·s¡>∑‹ dæã“+~,

Ä|ò”düT dæã“+~ e+Ï b˛düTº\T e+<ä\ ø=B› U≤∞\T

ñHêïsTT. Ç+‘· ô|<ä› ÄdüT|üÁ‹øÏ f…*bò Hé Ä|üπs≥sY >±ì,

bò Hé kÂø£s¡ + >±ì Ò<äT. 750 |ü&Éø£\‘√ ø=‘·Ô ÄdüT|üÁ‹

uÛÑeq+ ÁbÕs¡+uÛÀ‘·‡e+ e÷]Ã˝ÀH˚ »]–Hê Ç|üŒÏø°

n+<äT˝ÀøÏ s√>∑T*ï e÷s¡Ã˝Ò<äT. BìøÏ Á|ü<Ûëq ø±s¡D+

‘·–q+‘· eT+~ XÊì≥Ø dæã“+~˙, s¡ø£åD (ôd≈£L´]°)

dæã“+~˙ ìj·T$T+#·ø£b˛e&ÉyT. bÕ&ÉTã&ç, ø£+|ü⁄>=&ÉT‘·Tqï

bÕ‘· uÛÑeq+˝ÀH s√>∑T\qT e⁄+#·T‘·THêïs¡T. e+<ä\ ø√≥¢

Á|üC≤<Ûäq+ b˛dæ ø£Ïºq uÛÑeHê*ï $ìjÓ÷>∑+˝ÀøÏ rdüTø=#Ã

$wüj·T+˝À ÄdüT|üÁ‹ n_Ûe~∆ ø£$T° (ôV≤#Y.&ç.mdt.) >±˙,

õ˝≤¢ bÕ\Hê j·T+Á‘ê+>∑+ >±˙, eT+Á‘·T\T >±˙ #·÷|æ+∫q

ÁX¯<ä∆, Ä‘·Ts¡‘· @$T≥qï~ Á|üXÊïs¡úø£+.

n˝≤π> ø±´q‡s¡T yê´~Û ∫øÏ‘·‡ ø√dü+ ˇø£ düeTÁ>∑

ø±´q‡s¡T $uÛ≤>∑+ HÓ\÷¢s¡T˝À HÓ\ø=\TŒø√&Üì≈£îqï neø±XÊ\

>∑T]+∫ ø±´q‡s¡T $uÛ≤>∑ &Üø£ºs¡T lìyêdüHé n|üŒÏ õ˝≤¢

ø£ …ø£ºs¡T‘√qT, eT+Á‹‘√qT #·]Ã+∫ <ëìøÏ ‘·–q ô|ò’fiflqT

q&ç|æ+∫ πø+Á<ä Á|üuÛÑT‘·«+ #˚‘· s¡÷ˆˆ 45 ø√≥¢ ì<ÛäT\T

eT+ps¡T #sTT+#ês¡T. ¬s&éÁø±dt ø±´q‡sY ÄdüT|üÁ‹ õ˝≤¢

ø£˝…ø£ºs¡T, sêh >∑es¡ïs¡T ÄBÛq+˝À q&ç#˚<˚ >∑qTø£ <ëìï

≈£L&É ø£fi≤XÊ\‘√ ø£*|æ düeTÁ>∑+>± yÓ’<ä ùde\+~+#·e#·TÃ.

nsTT‘˚ Ä ì<ÛäT\qT ‘Ó#·TÃ≈£îH˚ <ëìøÏ eTq õ˝≤¢, sêh

n~Ûø±s¡T˝…es¡÷, eT+Á‘·T˝…es¡÷ ÁX¯<ä∆ #·÷|üø£b˛e&É+

$#ês¡ø£s¡+. ô|’>± ¬s&éÁø±dt ø±´q‡sY ÄdüT|üÁ‹ì u§+u≤sTT˝Àì

dü+düú≈£î n|üŒC…|üŒ |üPqTø√e&É+ nuÛÑ´+‘·s¡ø£s¡+. ñ∫‘·

yÓ’<ä ùde\T n+~+# neø±X+ e⁄+&É>± Ç|üŒÏ ≤ |ò”E\T

#Ó*¢+#ê*‡q <äTdæú‹H˚ ø=qkÕ–+#·&É+ Á|ü»\≈£î Á<√Vü≤+

#j·T&É+ ‘·|üŒ ys¡T ø±<äT. <ë‘·*düTÔqï $sêfi≤*ï, ì<ÛäT*ï

≈£L&Ü nee÷ì+#·&ÉyT.

ÄdüT|üÁ‹ ìs¡«Vü≤D˝À düeTq«j·T+ Òø£b˛e&É+ :

yÓ’<ä ø£fi≤XÊ\, <ëìøÏ nqTã+<ÛäyÓTÆq ÄdüT|üÁ‹ n+‘·Ïø°

n~Û|ü‹ Á|ü<ÛëHê#ês¡T´ Ò (Á|æì‡bÕ˝Ÿ). ÄdüT|üÁ‹ ìs¡«Vü≤D

es¡≈£î |üs¡´y˚ø£ åD≤~Ûø±] (dü÷|ü]+f…+&Ó+Ÿ) u≤<Ûä´‘·

eVæ≤+#ê*. uÀ<Ûäq, uÀ<ÛäH‘·s¡ dæã“+~q+<ä]˙ |üs¡ yøÏå+#ê*.

M]øÏ ‘√&ÜŒ≥T>± edü‘·T\T yÓTs¡T>∑T|üs¡#·&É+ ø√dü+

ÄdüT|üÁ‹ n_Ûe~∆ kıôd’° (ôV≤#Y.&ç.mdt.) nH<ëìï Á|üuÛÑT‘·«+

@s¡Œs ¡∫+~. Bì |üì dæã“+~ |üì #˚j·T&Üìø°,

HÓ\÷¢s¡T Á|üuÛÑT‘·« düs¡«»q ÄdüT|üÁ‹ (õ.õ.ôV≤#Y)˝À düÁø£eT+>± yÓ’<ä ùde\T

n+~+#· Òø£ b˛e&ÜìøÏ Á|ü<Ûëq ø±s¡D+ Á|üuÛÑT‘·« $<ÛëHê Ò.

yÓ’<äT´˝≤sê! ñ<√´>∑T˝≤sê! Á|ü»\ |ü≥¢ u≤<Ûä ‘·‘√ &É÷´°\T ìs¡«]Ô+#·+&ç!

MT Hê´j·TyÓTÆq &çe÷+&É¢≈£î Á|ü»\T u≤dü≥>± ì\TkÕÔs¡T.

yÓ’<ä $<ë´s¡T∆ ≤sê! ‘·–q+‘· eT+~ uÀ<ÛäHê dæã“+~ ø√düeT÷, øÏ¢ìø£ Ÿ yÓT°]j·T Ÿ ø√düeT÷

MT Vü≤≈£îÿ>± &çe÷+&é #j·T+&ç.

(Ä>∑düTº 10e ‘Bq 5 eT+~ &Üø£ºs¡÷¢, q\T>∑Ts¡T Á|üC≤dü+|òü÷\ H‘·\÷ yêdüÔe |ü]o\q ø£$T°>± @s¡Œ&ç

ˇø£ ìy~ø£ $&ÉT<ä\#XÊeTT. <ëì kÕsê+XyT á ø£s¡|üÁ‘·+)

ø£s¡|ü‘·Á+


Á|üuÛÑT‘·«+ kÕ–k Ô+~. yÓ’<ä s¡+>±ìøÏ ã&Ó®Ÿ πø≤sTT+|ü⁄\qT ø£‹Ô]k Ô+~. n< dü+<äs¡“¤+˝À &Éj·÷>=ïdæºø‡ e+Ï yêÏøÏ,

Áô|’y≥T ø£+ô|˙\≈£î uÛ≤Ø yÓTT‘êÔìï #Ó*¢dü÷Ô Á|üC≤<ÛäHêìï <√∫ ô|&ÉT‘√+~.

á yê‘êes¡D+ q&ÉTeT eTq õ˝≤¢ Àì yÓ’<ä ø£fi≤XÊ\qT, düs¡«»q ÄdüT|üÁ‹ì Á|ü»\≈£î ùde\+~+#˝≤ ì\u…≥Tºø√e&É+

Ä˝À#·Hê|üs¡T …’q õ˝≤¢ Á|ü»\T, Á|üC≤dü+|òü÷\T ‘·eT ø£s¡Ôe´+>±qT, u≤<Ûä ‘·>±qT d”«ø£]+#ê*‡+~>± $»„|æÔ #düTÔHêï+.

yêdüÔe |ü]o\Hê ø£$TÏø£$T° düuÛÑT´\T : &Üˆˆ yÓ’.düTBÛsY ¬s&ç¶, &Üˆˆ ôV≤#Y <ä‘êÔÁ‘j·TT\T, &Üˆˆ ¬ø.»j·T≈£îe÷sY, &Üˆˆ $.yDT>√bÕ˝Ÿ, &Üˆˆ

#·+Á<äX‚KsY ¬s&ç¶, ÄsY. Ä~Hêsêj·TD, #·\+#·s¡¢ uÛ≤düÿsY ¬s&ç¶, m˝Ÿ.\ø°åà¬s&ç¶, |æ. Xs¡eD.

HÓ\÷¢s¡T, 16-8-2017.

m|ü⁄Œ&Ó’Hê Á|ü‹eTìwæø° »ãT“\T sêe#·TÃ. n˝≤

nHês√>∑´+ e∫Ãq|ü⁄Œ&˚ Á|ü‹ eTìwæø° yÓ’<ä´ kÂø£sê´\T

n+<äTu≤≥T˝À e⁄+&Ü*. ø£ Á|üø£ÿ Á|üuÛÑT‘·« s¡+>∑+˝À edü‘·T\

ø=s¡‘·, eTs=ø£ yÓ’|ü⁄ ø±s=ŒπsŸ Vü‰dæŒ≥fifl Äs√>∑ yê´bÕs¡+

|òü*‘·+>± Á|ü»\≈£î yÓ’<ä + n+<äTu≤≥T˝À Ò≈£î+&Ü b˛‘·Tqï~.

˝≤uÛ≤ Ò πø+Á<ä>± q&ç# ø±s=ŒπsŸ s¡+>∑+, n+<ä]øÏ

yÓ’<ä´+ n+~+#ê*‡q Á|üuÛÑT‘·« s¡+>∑ bÕÁ‘·qT mqïÏøÏ

#˚|ü≥º˝Ò<äT. Äs√>∑´Áo, ôV≤˝ŸÔ Çq÷‡¬sHé‡, |ü_¢ø˘ Áô|’y˚Ÿ

bÕs¡ºqsYwæ|t (PPP) e+Ï $<ÛëHê\ <ë«sê ø±s=ŒπsŸ s¡+>±ìï

Áb˛‘·‡Væ≤+∫ Á|ü»\ &ÉãT“ì Áô|’y˚Ÿ e´≈£îÔ\≈£î, ø±s=ŒπsŸ

X≈£îÔ\≈£î |ü+#·T‘·THêïs¡T. Ç+ø=ø£ yÓ’|ü⁄ ∫qï ∫qï øÏ¢ìø\T

ô|≥Tºø=qï yÓ’<äT´\ eTqT>∑&É ø£wüºyÓTÆb˛‘·Tqï~. nìyês¡ +>±

ùdyê <äèø£Œ<Ûä+ ‘√ ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆq ø=ìï Á≥dtº, $TwüqØ Vü‰dæŒ≥ Ÿ‡

≈£î&Ü ø±s=ŒπsŸ s¡÷|ü⁄ πsK\qT dü+‘·]+#·T ø√e\dæq |ü]dæú‹

e∫Ã+~. Á|üC≤s√>∑ eédüú À ø°\ø£yÓTÆq≥Te+Ï ÁbÕ<Ûä$Tø£,

e÷<Ûä $Tø£ yÓ’<ä Äs√>∑ πø+Á<ë\˝À (PHC) dü¬s’q eqs¡T\T,

ø£˙dü düVü≤ø±s¡+, Áb˛‘ê‡Vü≤+ ˝Òø£ ≈£îHê]*¢b˛‘·THêïsTT.

πøe\+ >∑D≤+ø±\T ùdø£]+#$>± e÷s¡Ãã&Ü¶sTT. dæã“+~øÏ

ø£ dü •ø£åD Òø£ Á|ü»\ Äs√>∑ nedüsê\T rs¡Ã Òø£b˛‘·THêïs¡T.

yÓ’<ä´ $<ä´ s¡+>∑+˝ÀøÏ nHÓ’‹ø£ yê´bÕs¡ esêZ\T

Á|üy•+∫q+<äTe\¢ HêD´‘· |ü&çb˛e&ÉyT ø±≈£î+&Ü yÓ’<ä

$\Te\T |üP]Ô>± <Ûä«+dü+ ne⁄‘·THêïsTT. Äj·TTwt (AYUSH)

&çÁ^ \≈£î >∑T]Ô+|ü⁄ì+∫q Á|üuÛÑT‘ê«\T yês¡T #˚ùd yÓ’<ä´

ùde\≈£î dü¬s’q >∑T]Ô+|ü⁄ Òì, ø£ düyÓTÆq neø±XÊ\T Òì

dæú‹ì ø£*Œ+#êsTT. yÓ’<ä ø£fi≤XÊ\\H$ øÏ¢wüºyÓTÆq nHês√>∑

düeTdü \≈£î yÓ’<ä ùde\+~#$>±, yÓ’<ä •ø£åD≤ πø+Á<ë\T>±

ñqïrø£]+#·ã&Ü*‡ e⁄+~. yÓ’<ä $<ë´ s¡+>∑+˝À #=s¡ã&çq

Áô|’y°ø£s¡D \ø£å ≤~ eT+~ ìs¡T<√´>∑ &Üø£ºs¡¢qT düèwæº+∫+~.

yÓ’<äT´\T m≈£îÿyÓ’q+‘· e÷Á‘êHê yÓ’<ä ùde\T Á|ü»\+<ä]ø°

n+<äe⁄.

Äs√>∑ s¡+>±ìøÏ dü¬s’q ì<ÛäT\T πø≤sTT+#·≥+ πø+Á<ä

sêÁwüº Á|üuÛÑT‘ê«\T dü]>± ‘·eT $<ÛäT\qT |ü+#·Tø√e&É+

Á|ü»\qT Äs√>∑´ $wüj·÷\ >∑Ts¡T+∫ #Ó’‘·qé+‘·T\qT

#j·T&É+ nedüs¡yÓTÆq e÷s¡TŒ\T ‘e&É+ $$<Ûä XÊK\

eT<Ûä düeTq«j·T+ kÕ~Û+#·&É+ yÓ’<äT´\T, dæã“+~ô|’ <ë&ÉT\T,

y~Û+|ü⁄\ $wüj·T+˝À dü¬s’q #·≤º\T #dæ neT\T#j·T&É+

Á|üuÛÑT‘ê«\ u≤<Ûä ‘·. n˝≤ ø±≈£î+&Ü ø±s√ŒπsŸ yÓ’<ä s¡+>±ìøÏ

$<˚o m+mHédæ \≈£î Á|üC≤s√>∑´s¡+>±ìï n|üŒ–+#˚

MT&çj˚T≥s¡T ¢>± ˝≤uÛ≤˝À¢ uÛ≤>∑kÕ«eTT\T>± sê»ø°j·T

Hêj·T≈£î\T, Á|üuÛÑT‘·«s¡+>∑+˝Àì n~Ûø±s¡ j·T+Á‘ê+>∑+

e÷s¡T‘·Tqï|ü &ÉT Á|ü»\ Äs√>∑ s¡ø£åD≈£î, yÓTs¡T¬>’q yÓ’<ä

$<ÛëHê\ ø√dü+ Á|ü»\qT #Ó’‘·qé+‘·+ #j·÷*.

yÓ’<äT´\ $C≤„q+, HÓ’|ü⁄D´+, yÓ’<´‘·s¡ dæã“+~ ÁXeTjT

|ü⁄Hê~>± yÓ’<ë´s√>∑ eédüú ì\ã&ç e⁄+~. M]øÏ nedüs¡yÓTÆq

eqs¡T\T dü+|üPs¡í düVü≤ø±s¡+ n+~#·&É+ ø°\ø£yÓTÆq $wüj·T+.

yÓ’<ä s¡+>∑+˝À á düeTdü ∫qï~>± e⁄+&É<äT. H=|æŒ m+‘·

∫qï<Ó’q H=ù|Œ! ÁbÕD+ b˛j·÷ø£ ‹]– rdüTø£sêe&É+ kÕ<Ûä +

ø±<äT ø£qTø£ Á|üC≤s√>∑´ eédüú ÁbÕD≤\T ø√˝ÀŒø£eTT+<˚

y˚T˝§ÿHê*. Äs√>∑é+‘·yÓTÆq yÓ’<ä´ eédüú ø√dü+ eTq+

dü+|òüTÏ‘·eTyê«*. eT+∫ Äs√>∑´ eédüú\T, $<ÛëHê\T

@ <X+˝À, sêÁwüº+˝À e⁄Hêï d”«ø£]+∫ neT\T #ùd+<äT≈£î

Á|üuÛÑT‘ê«\ô|’ e‹Ô&ç ‘˚yê*. ˝≤uÛ≤˝Ò Á|ü<Ûëq+>± q&ç#˚

nHÓ’‹ø£ yÓ’<ä $<ÛëHê\qT n&ÉT¶ø√yê*. Ç+<äTø√dü+ Á|üC≤s√>∑

s¡+>∑+˝À ∫‘·ÔX¯ó~›‘√ |üì#˚düTÔqï yês¡+<äs¡÷ dü$Twæº>±

Ä˝À∫+#ê*‡ ñ+~. ªÁ|üC≤s√>∑´+μ |üÁ‹ø£ ¬s+&ÉT ‘Ó\T>∑T

sêÁcÕº À¢ ‘·qe+‘·T ø£èwæ kÕ–düTÔqï~. HÓ\÷¢s¡T˝À ÖHéVü‰ Ÿ À

21.12.2017q kÕj·T+Á‘·+ 5 >∑+≥\≈£î »]π> düuÛÑ≈£î n+<ä]˙

ÄVü‰«ìdüTÔHêï+.

(3e ø£esY ù|J ‘·s¡TyêsTT ...)

Á|ü#·Ts¡Dø£s¡Ô : õ|æm Ÿ qs¡dæ+Vü‰sêe⁄, ôd Ÿ : 8374041820

HÓ\÷¢s¡T, 15.12.2017.

health magazine 13 final - wordpress.com · 2018-01-21 · dü+bÕ

Documents