handleiding introductieles het achterhuis

Handleiding Introductieles Het Achterhuis

Annes kamer zoals deze tijdens de on-derduikperiode was.

Tijdens de oorlog werden de huizen van weggevoerde joden in opdracht van de bezetter leeggehaald. Ook de meeste spullen uit het Achterhuis zijn geroofd. Toen de schuilplaats ruim 50 jaar geleden een museum werd, wilde Otto Frank dat het Achterhuis leeg zou blijven. Om toch een indruk te krijgen van de schuilplaats tijdens de onderduik is er Het Achterhuis Online. Op deze website kun u door de ingerichte ruimtes dwalen en naar korte verhalen luisteren. De Introductieles Het Achterhuis laat leerlingen van groep 7 en 8 kennis maken met de online onderduikplek. Deze les voor het digitale schoolbord kan gebruikt worden tijdens de lessen met de Anne Frank Krant en of als voorbereiding op een bezoek met uw leerlingen aan het Anne Frank Huis.

Introductieles

De les bestaat uit drie uitdagende activiteiten:> filmclip > speurtocht > plattegrond

Na het verraad

Colofon

Werkbladen

*) Speurtocht – Laat leerlingen thuis of op school zelfstandig de speurtocht door Het Achterhuis Online maken (tijdsduur: 30 minuten). Achter in deze handleiding vindt u de werkbladen bij de speurtocht. Daarna kunt u de antwoorden op de vragen met behulp van het digitale schoolbord klassikaal bespreken.

In de lessen besteedt u aandacht aan de kerndoelen basisonderwijs Oriëntatie op jezelf en de wereld, thema Tijd:

Kerndoel 51: De leerlingen leren gebruik te maken van eenvoudige historische bronnen en ze leren aanduidingen van tijd en tijdsindeling te hanteren.Kerndoel 52: De leerlingen leren over kenmerkende aspecten van de volgende tijdvakken: (…) wereldoorlogen en Holocaust; (…). De vensters van de canon van Nederland dienen als uitgangspunt ter illustratie van de tijdvakken. Kerndoel 53: De leerlingen leren over de belangrijke historische personen en gebeurtenissen uit de Nederlandse geschiedenis en kunnen die voorbeeldmatig verbinden met de wereldgeschiedenis.

De specifieke leerdoelen staan per activiteit in het stappenplan beschreven.

Wij raden u aan om de introductieles zelf goed te bekijken, voordat u deze in de klas gebruikt. Af hankelijk van het niveau van uw groep, kunt u er natuurlijk voor kiezen om delen over te slaan, te herhalen, of informatie toe te voegen. Wilt u extra informatie over wat er na het verraad met de onderduikers gebeurde? Lees dan ‘Na het verraad’ op pagina 10 in deze handleiding. Vergeet niet de speurtocht als zelfstandige opdracht en/of huiswerk op te geven.

1

Bestaat uit: 4 slidesTijdsduur: 10 minuten

DOELEN:Activeren van voorkennis bij de leerlingen over Anne Frank, de Jodenvervolging en de Tweede Wereldoorlog. (kerndoel 52) De leerlingen leren waarom Anne Frank en haar familie moesten

onderduiken. (kerndoel 52 en 53) Leerlingen maken kennis met de onderduikers en de helpers van

het Achterhuis. (kerndoel 53)

Introductie kijkopdrachtKennismaking met de hoofdpersonen uit het verhaal van Anne Frank staat bij de filmclip centraal. Op het digibord ziet u de onderduikers en de helpers door elkaar staan. Na het kijken van de filmclip krijgen leerlingen de opdracht om de onderduikers en de helpers bij elkaar te zetten. Achter in deze handleiding vindt u een werkblad van deze opdracht.

Klik dan op ‘volgende’ (rechtsonder).

FilmclipBekijk samen met de leerlingen de filmclip Achter de geheime ingang. Zeg tegen de leerlingen dat ze goed op moeten letten. Na het kijken van de filmclip moeten ze aangeven wie helper was en wie onderduiker. Het filmpje duurt 2:45. In de filmclip wordt het levensverhaal van Anne Frank verteld tot en met het onderduiken in het Achterhuis.

Klik na het kijken van de filmclip op ‘volgende’ (rechtsonder).


START VAN DE LES:

Open het menu op het digitale schoolbord. Leg leerlingen uit waar de Introductieles Het Achterhuis over gaat en wat er van hen verwacht wordt.Klik dan op ‘volgende’ (rechtsonder).

filmclip

2

Handleiding Introductieles Het Achterhuis – filmclip

Helpers en onderduikersDe onderduikers en de helpers staan door elkaar. Vraag leerlingen om de vier helpers links in de vakjes te zetten en de acht onderduikers rechts. Als de leerlingen een werkblad hebben, kunnen ze bij de portretten aangeven of iemand onderduiker of helper was. Wanneer iedereen klaar is, kunt u een leerling op het digibord de personen bij de onderduikers of helpers laten slepen.

Als alle personen in een vakje staan, verschijnt er een rode knop ‘klaar!’. Klik daarop.Bekijk welke afbeeldingen op de goede plaats staan. Wanneer er fouten tussen zitten, doe dan deze personen opnieuw.

Staan alle personen in de juiste categorie? Klik op ‘volgende’ (rechtsonder).

Lestip: Stel tijdens de bespreking van de opdrachten bij de filmclip extra vragen aan de leerlingen. Zo krijgt u zelf ook een goed beeld van de kennis en het niveau van uw leerlingen. Waarom ging de familie Frank onderduiken? Wat hadden joden, zoals de familie Frank, nodig hadden om onder te kunnen duiken?

De onderduikersOp het digibord ziet u foto’s van de acht onderduikers en acht omschrijvingen. Sleep de beschrijving bij de juiste persoon. Ook voor deze opdracht is achter in deze handleiding een werkblad beschikbaar. Leerlingen kunnen een lijn trekken tussen de beschrijving en de persoon. Vraag een leerling om de activiteit op het digibord te doen.

Als alle omschrijvingen bij de personen staan, verschijnt er een rode knop ‘klaar!’. Klik daarop. Bekijk welke omschrijvingen op de goede plaats staan. Doe indien nodig een nieuwe poging.

Wijs leerlingen erop dat de onderduikers geen idee hadden hoe lang zij in de schuilplaats zouden moeten blijven en dat het soms erg moeilijk was om het vol te houden.

Staan de omschrijvingen bij de juiste personen? Klik op ‘volgende’ (rechtsonder).

3

DOELEN:Leerlingen krijgen een indruk van het dagelijkse leven van de onderduikers en helpers tijdens de onderduikperiode. (kerndoel 53)De leerlingen kunnen de belangrijkste ruimtes in het voor- en achterhuis van Prinsengracht 263 aanwijzen.Leerlingen weten hoe de onderduikperiode is afgelopen en waarom Anne Frank beroemd is geworden. (kerndoel 53)

Het AchterhuisBekijk voordat leerlingen de speurtocht (zelfstandig) gaan maken de filmclip Anne stelt het achterhuis voor. Het filmpje duurt 2:25. Door het kijken van deze filmclip krijgen leerlingen een goede indruk van Het Achterhuis Online.

Kopieer of print het werkblad van de speurtocht voor de leerlingen, zodat zij thuis of op school de opdrachten zelfstandig kunnen maken. Leg uit hoe de speurtocht door het Achterhuis Online werkt. In de verschillende ruimtes gaan leerlingen op zoek naar de antwoorden op de vragen. Bij elke opdracht verzamelen leerlingen letters. Aan het eind vormen deze letters samen de oplossing van de speurtocht. Er zijn drie soorten vragen: vul het ontbrekende woord in, meerkeuzevragen en het slepen van afbeeldingen.

Wilt u de leerlingen op weg helpen? Doe dan de eerste opdracht ‘Prinsengracht 263’ gezamenlijk. Klik op ‘volgende’ (rechtsonder).

Prinsengracht 263De speurtocht door Het Achterhuis Online begint op de Prinsengracht voor de deuren van nummer 263. Dit is het pand waar het bedrijf van Otto Frank gevestigd was. Volg de instructies van de digiles. Laat een leerling de opdracht op het digibord doen.

3. Vul het ontbrekende woord in: Wie niet beter weet, zou denken dat het pand in het centrum van Amsterdam alleen uit een

¨¨¨¨¨¨¨ antwoord: kantoor en een magazijn bestaat.

Als het woord ingevuld is, verschijnt er een rode knop ‘klaar!’. Klik daarop. Doe zo nodig een nieuwe poging.

Is het goede woord ingevuld? De groen gemarkeerde letter wordt automatisch bewaard in de vakjes rechtsboven in het scherm voor de eindoplossing. Klik op ‘volgende’ (rechtsonder).

VoorkantoorOp het digibord ziet u de foto’s van Jo Kleiman, Miep Gies en Bep Voskuijl. Deze drie helpers werkten in het voorkantoor. Rechts staan een drietal afbeeldingen met enkele taken van de helpers. Door op de afbeelding te klikken, wordt deze groter en verschijnt er een

Handleiding Introductieles Het Achterhuis – speurtocht

speurtochtBestaat uit: 12 slidesWerkblad: laat leerlingen eerst zelfstandig de speurtocht doenTijdsduur speurtocht voor leerling: 30 minutenTijdsduur nabespreking in de klas: 15 minuten

4


bijschrift. Volg verder de instructie op het digibord. Laat een van de leerlingen de afbeeldingen op het digibord naar de helpers slepen.

Als alle taken bij de personen staan, verschijnt er een rode knop ‘klaar!’. Klik daarop. Bekijk welke taken op de goede plaats staan. Wanneer er fouten tussen zitten, doe dan deze afbeeldingen opnieuw.

Staan de taken bij de juiste personen? Klik op ‘volgende’ (rechtsonder).

Ruimte bij de boekenkastOp het digibord ziet u een foto van de draaikast. Volg de instructie op het digibord. 3. Maak daarna de volgende zin af. De draaikast verbergt de toegang tot het: ¨¨¨¨¨¨¨¨¨ antwoord: achterhuis.

Als het woord ingevuld is, verschijnt er een rode knop ‘klaar!’. Klik daarop. Doe zo nodig een nieuwe poging.

Is het goede woord ingevuld? Klik op ‘volgende’ (rechtsonder).

Kamer familie FrankOp het digibord ziet u een foto van de ingerichte kamer van Otto, Edith en Margot Frank. Aan het begin van de onderduik deelden Margot en Anne een kamer. Na de komst van Fritz Pfeffer in november 1942 verhuisde Margot naar de kamer van haar ouders. Volg verder de instructie op het digibord. 3. Waarom denk je dat de onderduikers overdag zoveel lezen en studeren? Klik op het juiste antwoord: A, B of C. antwoord: B Ze mogen overdag weinig of geen geluid maken.

4. Hoeveel centimeter groeide Anne tussen 18 september 1942 en haar 14e verjaardag op 12 juni 1943? ¨¨¨¨ antwoord: tien centimeter.

Als het aantal centimeters en de meerkeuzevraag ingevuld zijn, verschijnt er een rode knop ‘klaar!’. Klik daarop. Wanneer er fouten tussen zitten, doe dan deze dan opnieuw.

Zijn beide vragen goed beantwoord? Klik op ‘volgende’ (rechtsonder).

Kamer Anne FrankAnne deelt haar kamer eerst met Margot en later met Fritz Pfeffer. Pfeffer was tandarts en een kennis van de onderduikers en helpers. Zijn verloofde, Charlotte Kaletta, is katholiek en hoeft daarom niet onder te duiken. Volg verder de instructies op het digibord. Geef leerlingen de opdracht om op het digibord het ontbrekende woorden in te vullen.

3. Anne vrolijkt haar kamer op door ¨¨¨¨¨¨¨¨ antwoord: plaatjes op de muren te plakken van alles wat haar interesseert, filmsterren, danseressen, royalty en kunstwerken.

4. Welke onderduiker helpt mee om de ruzie tussen Anne en Fritz op te lossen? Voor- en achternaam: ¨¨¨¨ ¨¨¨¨¨ antwoord: otto frank

5


Als beide woorden ingevuld zijn, verschijnt er een rode knop ‘klaar!’. Klik daarop. Wanneer er fouten tussen zitten, doe deze opdracht(en) dan opnieuw.


Kamer familie Van PelsDe kamer van de familie Van Pels was de slaapkamer kamer van Auguste en Hermann van Pels en in gebruik als woonkeuken. Hier gebruikten de onderduikers, soms samen met enkele helpers, hun maaltijden. Volg verder de instructie op het digibord. Laat leerlingen de ontbrekende woorden invullen.

4. Hoe langer de oorlog duurt, hoe moeilijker het is om aan voedsel te komen. Soms is het eten ronduit vies. Anne schrijft erover in haar dagboek met een zakdoek voor de neus. Vlakbij haar staat een vat ¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨ antwoord: boerenkool dat stinkt naar een mengsel van bedorven pruimen, scherp conserveermiddel en rotte eieren. Als de bevriende

¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨ antwoord: groenteboer opgepakt wordt, ontstaat er zelfs een tekort aan aardappels.

Als beide woorden ingevuld zijn, verschijnt er een rode knop ‘klaar!’. Klik daarop. Doe zo nodig een nieuwe poging.


Kamer Peter van PelsPeter van Pels heeft als enige onderduiker in het Achterhuis een eigen kamer. Met hulp van Anne vrolijkt Peter de muren van zijn kamer op met plaatjes. Volg verder de instructies op het digibord. Laat een van de leerlingen de meerkeuzevraag beantwoorden.

4. Waarom is Anne niet meer verliefd op Peter? Klik op het juiste antwoord: A, B of C. antwoord: B Als Anne Peter echt heeft leren kennen, valt hij toch een beetje tegen.

Klik op de rode knop ‘klaar!’

Is de vraag goed beantwoord? Klik op ‘volgende’ (rechtsonder).

Zolder AchterhuisOp het digibord ziet u een foto van de zolder. Hier lagen onder andere etenswaren opgeslagen. Volg verder de instructie op het digibord. Laat leerlingen de antwoorden op het digibord invullen.

3. Wie wordt er op een dag door een rat gebeten? (voor- en achternaam) ¨¨¨¨¨ ¨¨¨ ¨¨¨¨ antwoord: peter van pels

5. Welke titel bedenkt Anne voor haar dagboek?

¨¨¨ ¨¨¨¨¨¨¨¨¨¨ antwoord: het achterhuis

Als beide woorden ingevuld zijn, verschijnt er een rode knop ‘klaar!’. Klik daarop. Doe zo nodig een nieuwe poging.


6


Bevrijders in aantocht…Op het digibord ziet u een foto van het kaartje van Normandië. Na D-Day, 6 juni 1944, heeft Otto Frank dit uit de krant geknipt en op de muur gehangen. Met spelden houdt hij de opmars bij van de geallieerden. Volg verder de instructie op het digibord. Laat een leerling op het digibord het ontbrekende woord invullen.

3. Op 6 juni 1944 landen geallieerde troepen op de kust van Normandië in ¨¨¨¨¨¨¨¨¨ antwoord: frankrijk. De onderduikers zijn dolblij als ze het nieuws horen dat vrienden in aantocht zijn.

Als het woord is ingevuld, verschijnt er een rode knop ‘klaar!’. Klik daarop. Doe zo nodig een nieuwe poging.

Is het antwoord goed? Klik op ‘volgende’ (rechtsonder).

VerradenDe onderduikers in het Achterhuis zijn in de zomer van 1944 verraden. Volg de instructies op het digibord. Laat een van de leerlingen de afbeeldingen op volgorde zetten. Door op de afbeelding te klikken, wordt deze groter en verschijnt er een bijschrift.

4. Zet de gebeurtenissen van 4 augustus 1944 in de juiste volgorde.

Als alle gebeurtenissen in een vakje staan, verschijnt er een rode knop ‘klaar!’. Klik daarop.

Bekijk gebeurtenissen op de goede plaats staan. Wanneer er fouten tussen zitten, doe deze afbeelding(en) dan opnieuw.

Staan de gebeurtenissen in de juiste volgorde? Klik op ‘volgende’ (rechtsonder).

OplossingOp het digibord kunt u de oplossing van de speurtocht achterstevoren lezen:

Wie heeft de onderduikers in het Achterhuis verrader?

Antwoord: verrader onbekend

Het is niet bekend wie de onderduikers heeft verraden. Vlak na de oorlog is er op aandringen van Otto Frank en de helpers onderzoek gedaan. De helpers vermoedden dat magazijnchef Willem van Maaren de onderduikers heeft verraden. Van Maaren is door de politie verhoord, maar voldoende bewijs is er niet. In de loop der jaren hebben er nog meer onderzoeken plaatsgevonden. Geen enkel onderzoek heeft echter uitsluitsel gegeven. Wie Anne en de andere onderduikers in het Achterhuis echt heeft verraden, zal waarschijnlijk nooit bekend worden. Lees voor meer informatie over dit onderwerp het onderzoeksverslag “Wie verraadde Anne Frank?” op www.niod.nl > Publicaties online.

De speurtocht is af. Klik om verder te gaan op ‘volgende’ (rechtsonder).

6 7

DOELEN:Leerlingen krijgen een indruk van het dagelijkse leven van de onderduikers en helpers tijdens de onderduikperiode. (kerndoel 53)De leerlingen kunnen de belangrijkste ruimtes in het voor en achterhuis van Prinsengracht 263 aanwijzen.Leerlingen weten waarom Anne Frank beroemd is geworden. (kerndoel 53)

Prinsengracht 263Op het digibord ziet u een infographic van het voor en achterhuis van Prinsengracht 263. De onderduikers zaten meer dan twee jaar (25 maanden) ondergedoken op de tweede en derde verdieping van het Achterhuis. In het voorhuis werkten de helpers op kantoor. Voor de magazijnmedewerkers moest de schuilplaats geheim blijven. Alleen magazijnchef Johan Voskuijl, de vader van Bep, was op de hoogte.

Het is de bedoeling dat leerlingen verschillende personen, voorwerpen en citaten uit Annes dagboek op de juiste plek zetten. Begin met het voorhuis, klik op volgende >

Het VoorhuisOp het digibord staat het voorhuis van Prinsengracht 263 met vijf afbeeldingen. De afbeeldingen horen ieder op een plek in het voorhuis. Door op een afbeelding te klikken wordt deze groter en verschijnt er een bijschrift. Een van de afbeeldingen bevat een geluidsfragment. In deze handleiding vindt u ook een werkblad van deze opdracht.

Bekijk en of beluister samen met de leerlingen de vijf onderdelen. Laat een leerling op het digibord de afbeeldingen naar de lege cirkels in het voorhuis slepen.

Als alle afbeeldingen op een plek staan, verschijnt er een rode knop ‘klaar!’. Klik daarop.Bekijk welke afbeeldingen op de goede plaats staan. Wanneer er fouten tussen zitten, doe dan deze afbeeldingen opnieuw.

Staan afbeeldingen in het voorhuis op de juiste plaats? Klik op ‘volgende’ (rechtsonder).

Het AchterhuisNa het voorhuis volgt dezelfde opdracht, maar dan vijf afbeeldingen over het Achterhuis. Door op een afbeelding te klikken wordt deze groter en verschijnt er een bijschrift. Twee afbeeldingen bevatten een geluidsfragment. Er is ook een werkblad van deze opdracht beschikbaar.

Bekijk en of beluister samen met de leerlingen de vijf onderdelen. Laat de leerlingen de afbeeldingen op het digibord naar de lege cirkels slepen.

Handleiding Introductieles Het Achterhuis – plattegrond

plattegrondBestaat uit: 4 slidesTijdsduur: 10 minuten

8

Handleiding Introductieles Het Achterhuis – plattegrond

Als alle afbeeldingen op een plek staan, verschijnt er een rode knop ‘klaar!’. Klik daarop. Bekijk welke afbeeldingen op de goede plaats staan. Wanneer er fouten tussen zitten, doe dan deze afbeeldingen opnieuw.

Staan afbeeldingen in het Achterhuis op de juiste plaats? Klik op ‘volgende’ (rechtsonder).

Prinsengracht 263Nu komen het voor en achterhuis weer samen in een afbeelding. Zijn er dingen die de leerlingen opvallen? Wat hebben ze geleerd? Waarover zouden ze nog meer willen weten?

Tip: Lees ‘Na het verraad’ op pagina 10 van deze handleiding.

De Introductieles Het Achterhuis is afgerond. De leerlingen weten nu meer over het levensverhaal van Anne Frank, in het bijzonder de onderduikplek aan Prinsengracht 263 en zij hebben kennisgemaakt met de website Het Achterhuis Online.

Wilt u met uw klas het Anne Frank Huis bezoeken? Op www.annefrank.org/docenten vindt u alle bezoekinformatie. Daar staat ook een overzicht van de lesmaterialen, inclusief de digitale lessen.

Als makers van de Anne Frank Krant zijn we erg benieuwd naar uw ervaringen met de digitale lessen. Opmerkingen, vragen en/of ideeën kunt u sturen naar [email protected] Bij voorbaat dank!

8 9

Op 4 augustus 1944 worden de onderduikers gearresteerd en in naar de gevangenis gebracht. Annes dagboek, schriftjes en losse vellen blijven achter in de schuilplaats. Miep en Bep vinden ze als ze in de schuilplaats gaan kijken. Miep bewaart ze in een la van haar bureau. De mannelijke helpers worden zijn gearresteerd. Zij worden opgesloten in Kamp Amersfoort, maar beiden komen weer vrij. Jo Kleiman is te ziek en wordt vrijgelaten, Victor Kugler weet te ontsnappen tijdens een transport.

Met de onderduikers uit het Achterhuis loopt het echter heel anders. Na enkele dagen en nachten in een Amsterdamse gevangenis worden de onderduikers door de nazi’s op de trein gezet. Bestemming: Westerbork, een groot doorgangskamp in Drenthe. Lang blijven ze niet in Westerbork. Anne en de anderen worden samen met meer dan duizend andere Nederlandse joden naar het concentratiekamp Auschwitz gedeporteerd.

Op het perron van kamp Auschwitz worden de mannen van de vrouwen gescheiden. Anne en Margot zien hun vader daar voor de laatste keer. Zij worden vervolgens naar BergenBelsen, een ander concentratiekamp, gebracht. Moeder Edith Frank wordt ziek en sterft in Auschwitz in winter. De zusjes Frank, Anne en Margot wacht hetzelfde lot. Door slechte hygiënische omstandigheden en een tekort aan voedsel en medicijnen worden ze ernstig ziek. Margot en Anne sterven in maart 1945, kort voor de bevrijding van kamp BergenBelsen.

Op 5 mei 1945 is Nederland weer een vrij land. Otto Frank is de enige van de acht onderduikers die de Jodenvervolging overleeft. In juni 1945 is hij weer terug in het bevrijde Amsterdam. Als hij terugkomt, krijgt hij van Miep Gies Annes dagboek, schriftjes en losse vellen papier. Otto leest daarin dat Anne na de oorlog graag een echt boek wilde uitgeven. Daarom maakt Otto van al haar aantekeningen een echt boek: Het Achterhuis. Eerst verschijnt het in het Nederlands, daarna in meer dan zeventig andere talen.

Steeds meer mensen die het verhaal van Anne Frank lezen, willen ook de onderduikplek zien. Zij bellen aan bij het bedrijf van Otto Frank en worden dan meestal rondgeleid door een van de medewerkers. In 1960 wordt de schuilplaats een echt museum. Otto Frank vertelt in een interview met Het Vrije Volk, 24 mei 1962: ‘Nadat het Anne Frank Huis was gerestaureerd, vroegen ze mij of de kamers weer moesten worden gemeubileerd. Maar ik antwoordde: “Neen.” Tijdens de onderduik is alles eruit gehaald en ik wil het zo laten.’

Otto Frank krijgt duizenden brieven van lezers uit de hele wereld. De rest van zijn leven staat in het teken van het dagboek van Anne Frank. Kort voor zijn overlijden in 1980 zegt hij: ‘Ik ben nu bijna negentig en mijn krachten nemen langzaam af. Maar de opdracht die ik van Anne heb gekregen, geeft mij steeds weer nieuwe kracht – om te strijden voor verzoening en voor mensenrechten in de gehele wereld.’

NA HET VERRAAD


10

10 11

COLOFON

Deze handleiding hoort bij de digitale introductieles over Het Achterhuis Online en is ontwikkeld door de Anne Frank Stichting (AFS) en Jongerenuitgeverij Young Crowds (YC).

Redactie handleiding: Guido Gerrichhauzen, Piet van Ledden en Menno Metselaar (AFS) Henriëtte van der Mark, Alette Reneman en Françoise Giesen (YC)Eindredactie: Mans Kuipers (YC)Vormgeving handleiding: Eric van den BergVormgeving en technische realisatie introductieles: Annemarie Dekker (YC), Allard Plaggeborg en Gerrit Netten (AFS)Foto’s familie Frank: ANNE FRANK FONDS, Bazel/Anne Frank Stichting, AmsterdamTeksten Anne Frank en Otto Frank: ANNE FRANK FONDS, Bazel/Anne Frank Stichting, AmsterdamFoto’s: Anne Frank Stichting, AFS/Allard Bovenberg, AFS/Hans van den Heuvel, AFS/Juul Hondius, AFS/Bert Muller, Privécollectie Van Hoeve, Maria Austria Instituut, Yad Vashem, Beeldbank WO2 - NIODInfographic Prinsengracht 263: Vizualism (Chantal van Wessel en Frédérik Ruys)Bron Filmclips en Geluidsfragmenten: www.annefrank.org/achterhuisReageren? Stuur een e-mail naar: [email protected] Internet: www.annefrank.org

© Anne Frank Stichting, 2012


handleiding introductieles het achterhuis

Documents