handboekje excursie zaandam2
DESCRIPTION
In mei 2011 heeft plein06 een tweede excursie georganieerd voor het kennisatelier. Dit keer gingen we naar ZaandamTRANSCRIPT
handboekjeexcursie Zaandam 20 mei 2011
Een initiatief van:
Harro Wieringa Landschapsarchitect
06 - 17 51 08 65
plein06 stedelijk ontwerpbureau
Vijverhofstraat 47 unit 400-2
3032 sb roTTerdam
010 - 46 65 795
06 - 14 53 25 77 (robbert jan)
06 - 48 95 51 85 (koen)
In samenwerking met:
Gemeente Zaandam
Soeters van Eldonk
3
aanlEidinG
Veel is bekend over de integrale binnenstedelijk
gebiedstransformaties van grote steden. iets minder
bekend zijn de steden die daar qua grootte net onder
liggen. Zaandstad is zo’n stad van 143.000 inwoners net
boven amsterdam. sinds enkele jaren is Zaandstad bezig
te transformeren van verrommelde forensenstad van
amsterdam naar een stad met strategische binnenstedelijke
transformaties en een versterkt eigen stadshart.
kenmerkende elementen zijn;
- van achterkantsituaties naar voorkantsituaties
- van afhankelijkheid naar staan op eigen benen
- de Zaan als bindende slagader van de stad
- een duidelijke herkenbaar eigen identiteit
Graag nodigt plein06 (stedelijk ontwerpbureau) in
samenwerking met Landschapsarchitect harro Wieringa
(Witteveen + bos) jou daarom uit om deze transformatie
samen met ons te bekijken.
a8Erna
invErdan
ZaanWErf
vErkadE
5
daGProGramma
Ontvangst in Filmzaal van het Railpoint Office, Ebbehout 31 Zaandam. (Direct aan het station)
Inleiding project Inverdan door Dick Overheul, procesmanager Inverdan en Jaap Brouwer, Soeters van Eldonk Architecten
Wandeling door Inverdan onder begeleiding van Marene Kok van infocentrum Inverdan.
Wandeling naar Verkade fabriek
Lunch bij de Koekfabriek
Inleiding op de Zaanoevers door Gert van der Graaf, projectleider Zaanoevers en presentatie A8ernA door Marion van Baak (ovb)
Vertrek per boot voor bezichtiging Zaanoevers onder begeleiding van Gert van der Graaf.
Aankomst A8ernA, rondwandeling A8ernA onder begeleiding van Marion van Baak (ovb)
Vertrek per boot naar de Zaanwerf
Rondwandeling over de Zaanwerf
Afsluiting en borrel bij café de Fabriek, Jan Sijbrandssteeg 12
10.00
10.30
11.15
12.30
12.45
13.30
14.15
15.15
16.30
17.15
17.45
7
Zaandam
Zaandam heeft zich door de eeuwen heen sterk
ontwikkeld als handelscentrum. dit was mede mogelijk
door de haven en ligging aan amsterdam. de stad kende
zijn hoogtijd in de Gouden eeuw toen de streek vol stond
met molens, industriegebieden en een uitgestrekte haven
langs de Zaan. de scheepsbouw was zelfs zo bekend dat
csaar Peter hier schepen heeft leren bouwen. Later tijdens
de industriële revolutie eind 19de eeuw bloeide Zaandam
voor de tweede keer op met vele industrieën waarvan
Verkade één van de bekendste en grootste is. Vanaf de
jaren 60 in de vorig eeuw vertrokken vele industrieën
vanwege schaalvergroting en beter bereikbare/ betaalbare
vestigingslocaties elders. de Zaan die tot dan toe de
slagader van de stad was werd hiermee een achterkant
situatie en de stad verloor veel werkgelegenheid. de
laatste jaren is Zaandam bezig de Zaan weer zijn karakter
als verbindende zone terug te geven en zowel wonen als
werken met een eigentijds karakter binnen de gemeente te
verwezenlijken.
“Zaanstad is een bestuurlijke eenheid, maar heeft geen
stadshart. daarin gaat inverdan verandering brengen.
het nieuwe stadscentrum moet een aantrekkelijk
verblijfsgebied worden, wat een positief effect heeft op
de koopkracht.”
“sjoerd soeters beschuldigt Wilfried van Winden (Wam
architecten) van plagiaat, met als bewijsmateriaal een schets
die aan de basis van het ontwerp zou hebben gestaan. kan
deze zaak nog boven het particuliere welles-nietes gehalte
uitgetild worden?”
9
invErdan
het centrum van Zaandam verliest zijn bindende kracht en
is aan een opknapbeurt toe. het gebied is rommelig en kent
weinig samenhang. Gedempte Gracht en omgeving voldoen
niet meer voor winkelend en werkend Zaandam en veel
winkelende en werkende zaankanters trekken naar elders.
Plan inverdan pakt deze problematiek aan. er verrijst
een nieuw stadshart voor Zaanstad, rondom centrale
publieksfuncties als het nieuwe stadhuis en de bibliotheek.
over de spoorlijnen die het stedelijk gebied doorsnijden
komt een traverse (‘de buiging’) voor fietsers en wandelaars.
de aantrekkingskracht van het oude winkelhart wordt
vergroot door verbeteringen in de openbare ruimte, nieuwe
winkels en voorzieningen.
uitgangspunten hierbij zijn:
- een buitenruimte als ontmoetingsplaats
- sociaal veilig
- goede bereikbaarheid
- gezonde en stevige economie
- nieuwe woningen
- betere opleidingsmogelijkheden
Periode: 2007
Dick Overhaul, procesmaneger Inverdan, Gemeente Zaanstad
Jaap Brouwer, stedenbouwkundige, Soeters Van Eldonk architecten
“juist dankzij de contrasten is de
Zaan een prachtige rivier’. ‘Pakhuizen
en stomende fabriekspijpen naast
pittoreske huizen. dat is de kracht van
de Zaan.”
“het tot ’de Zaanse chocoladefabriek’ omgedoopte
rijksmonument is gelegen voor een unieke plek aan
de Zaan.”
Periode: 2000 - 2004
11
vErkadE fabriEk
op zondag 2 mei 1886 wordt brood- en beschuitfabriek
‘de ruyter’ geopend door ericus Gerhardus Verkade. direct
gelegen aan de Zaan: de aan- en afvoer van grondstoffen
en producten vind grotendeels plaats per schip. Verkade
ontwikkelt zich van een kleine bakkerij tot internationale
levensmiddelenproducent. in 1937, bijvoorbeeld, werd er
een grote, nieuwe fabriek voor chocolade en suikerwerken
langs de Zaanoever gebouwd. en vanaf de jaren twintig van
de vorige eeuw moest de Westzijde worden overgestoken
voor het bouwen van nieuwe productieafdelingen. aan de
bouw werd veel aandacht besteed. de eerste jaren werden
er gevels met rijke detailleringen en ornamenten gebouwd.
Later zijn de panden opgetrokken in een meer zakelijke
architectuur. staande met de rug naar de Zaan ziet men
van rechts naar links de verschillende bouwstijlen tussen
1886 en 1937. in 2002 vertrok Verkade uit de panden aan
de Zaan. na een aantal jaren van leegstand heeft cocon
vastgoed management het complex gekocht. met behoud
van de industrieel-historische waarde heeft het pand zich
ontwikkelt tot een levendige mix van winkels, ateliers,
kantoren, bedrijfsruimten, horeca en voorzieningen.
“Vanwege het goede gebruik van loze
ruimte en het betrekken van de jeugd,
heeft a8erna een prijs gewonnen voor
het beste nederlandse kindvriendelijke
initiatief in 2005.”
“de overlast van jongeren onder viaduct a8erna
is succesvol opgelost, maar is nu verplaatst naar
andere plekken in de buurt.”
Periode: 2004 - 2006
Maria van Baal, procesmanger A8ernA, gemeente Zaanstad
13
a8Erna
a8erna is het gebied onder de a8 (rijksweg) welke in de
jaren 70 werd aangelegd. de snelweg, welke op kolommen
is gebouwd, sneed het stedelijk weefsel op grove wijze in
tweeën. Project a8erna zoekt opnieuw naar de verbinding
tussen de twee stedelijke delen. de insteek was de plek
om te vormen van desolate achterkant situatie naar
wijkcentrum met voorkant uitstraling. de uitkomst was om
een duidelijk mix van functies een herkenbare plek te geven
in het gebied. belangrijk hierbij was dat functies werden
gebruikt welke door de bewoners gewenst waren of welke
al op locatie of in de omgeving aanwezig waren. hierbij
was een goede aantakking op de omgeving een belangrijk
onderdeel, met name richting de Zaan.
“stukje bij beetje, hapsnap - het hoort
bij de Zaan, want op die manier werden
de rivieroevers ooit volgebouwd.”
“de lelijkheid hoort bij de Zaanstreek. Pareltjes,
afgewisseld met lelijke dingen. je moet de
Zaanstreek ook niet te mooi willen maken.”
15
ZaanWErf
Zaanwerf is voortgekomen uit een ontwerp van concko en
Gautier in het kader van de europan. Zij ontwierpen zowel
het stedenbouwkundige plan, als de openbare ruimte, 102
woningen en drie parkeergarages. in het ontwerp wordt
sterk verwezen naar het industriële karakter van het gebied
en de relatie met de Zaan.
het ontwerp werd in delen opgedeeld door
dwarsverbindingen met de Zaan. dit legde niet alleen een
relatie met de rivier maar maakte gefaseerde uitvoering
makkelijker. in maat en schaal kent de bebouwing twee
gezichten. hogere bouw aan de Zaan en bouw van kleinere
maat en schaal aan de zijde van de bestaande wijken.
Periode: 1989 - hedenGert van der Graaf, Procesmanger Zaanwerf, gemeente Zaanstad
17
Leon brandwijk oVG
dennis broos broos&debruijn architecten
Ferdi buijsrogge Lely vastgoed
koen de boo plein06
Vincent de bruijn broos&debruijn architecten
jolanda de schiff art Gemeente haarlemmermeer
sjoerdtje Giesen deloitte real estate advisory
marius heijn era contour
Tony hengstmengel nL Landschapsarchitecten
aviva joosting atelier Lichtgroen
Gerben kok nL Landschapsarchitecten
marlies mulder Ymere
minke mulder mTd
sarah oudenaarden plein06
Willem Peeters homburg
bas roon Fakton
sijmen schroevers plein06
sanders smoes smoes ontwerp
Tim Tutert bVr adviseurs
Vincent van der meulen kraaijvanger-urbis
robbert jan van der Veen plein06
Vincent van sabben iGG bouwkostenadvies
harro Wieringa Witteveen & bos
Floor van den bergh bosch slabbers
dirk janssen Witteveen & bos
dEElnEmErSliJST
