guidelines for the diagnosis and disasters

8/16/2019 Guidelines for the Diagnosis and Disasters

1/165


2/165

แนวทางการวนจฉัยโรคและภัยจากการประกอบอาชพเบ องตนสหรับหนวยบรการสาธารณสข

จนวน 162 หนา

ISBN : 978-974-297-965-2

พมพคร ังท 1 : มกราคม 2553 จนวน 500 เลมพมพคร ังท 2 : มถนายน 2555 จนวน 11,000 เลม

จัดพมพและเผยแพรโดย : กล มส อสารสาธารณะและพัฒนาพฤตกรรมสขภาพ สนักโรคจากการประกอบอาชพและส งแวดลอม กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข โทร. 02-5918172, 02-5904514, 02-5918381 โทรสาร 02-5904388, 02-5918381 E-MAIL : [email protected]พมพท : โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จกัด


3/165

แนวทางการวนจฉัยโรค

áÅÐÀÑÂ¨Ò¡¡ÒÃ»ÃÐ¡ÍºÍÒªÕ¾àº× éÍ§µŒ¹

ÊÓËÃÑºË¹‹ÇÂºÃÔ¡ÒÃÊÒ¸ÒÃ³ÊØ¢


4/165

สถานการณปัญหาการบาดเจบหรอเจบปวยดวยโรคจากการประกอบอาชพ นบเปนปัญหาหน งท ส Óคญทางดานสาธารณสขของประเทศ เพราะอบตการณของการเจบปวยดงกลาวมจ Óนวนคอนขางสง และบางคร งมความรนแรงมาก ผ ปวยบางรายอาจเจบปวยจนพการ ทพพลภาพหรอแมกระท งเสยชวตการบาดเจบหรอเจบปวยดงกลาวท เกดข นในกล มวยท Óงานไมเพยงแคกอใหเกดผลเสยตอสขภาพแตยงกอใหเกดปัญหาทางดานเศรษฐกจและสงคมตามมาดวย

การท จะปองกนและแกไขปัญหาดงกลาว หนวยงานภาครฐและหนวยงานอ นๆ ท เก ยวของ

สมควรท จะตองมนโยบายในการด Óเนนงานทางดานอาชวอนามย โดยเฉพาะการจดบรการอาชวอนามยใหแกกล มเปาหมายท เปนกล มเส ยงท งหลาย ปัจจบนกระทรวงสาธารณสขไดมนโยบายในการจดบรการอาชวอนามยดงกลาว ผานเครอขายของหนวยงานบรการท รบผดชอบ ในสวนภมภาค คอ โรงพยาบาลศนย โรงพยาบาลท วไป โรงพยาบาลชมชน และสถานอนามยอยางไรกตามปัญหาหน งท พบ คอ บคลากรทางดานสาธารณสข โดยเฉพาะบคลากรท ท Óงาน ในศนยสขภาพชมชน หรอสถานอนามย ยงขาดความร ความเขาใจในการจดบรการอาชวอนามย โดยเฉพาะการวนจฉยโรคจากการประกอบอาชพ

ดวยเหตน ส Óนกโรคจากการประกอบอาชพและส งแวดลอม จงไดด Óเนนการจดท Ó

“แนวทางการวนจฉยโรคและภยจากการประกอบอาชพเบ องตนส Óหรบหนวยบรการสาธารณสข”ภายใตแผนงานพฒนาคณภาพชวตแรงงานนอกระบบ ซ งไดรบการสนบสนนงบประมาณจากส Óนกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.)

คณะผ จดท Óหวงวา ค มอเลมน จะเปนประโยชนตอผ ใหบรการอาชวอนามยและผ สนใจท วไป เพ อน Ó ไปส การปองกนและควบคมโรคจากการประกอบอาชพอยางมประสทธภาพของประเทศ

ในการจดพมพคร งท 1 ท งน หนวยงานเครอขายดานบรการสขภาพใหความสนใจและตองการค มอแนวทางการวนจฉยโรคและภยจากการประกอบอาชพเบ องตน ส Óหรบหนวยบรการสาธารณสข ไปใชประโยชนในการด Óเนนงานบรการอาชวอนามย ดงน น จงจดพมพค มอเปนคร งท 2 โดยใชงบประมาณของส Óนกโรคจากการประกอบอาชพและส งแวดลอม

คณะผ จดท Ó

คน


5/165

ÊÒÃºÑÞ

หนาบทท 1 ความส Óคญของโรคจากการประกอบอาชพ........................................................................... 1บทท 2 การซกประวตและการวนจฉยโรคจากการประกอบอาชพ................................................. 4บทท 3 โรคและการบาดเจบจากการประกอบอาชพ.......................................................................... 8

3.1 การบาดเจบจากการประกอบอาชพ................................................................................ 83.2 โรคผวหนงจากการประกอบอาชพ.................................................................................. 12

3.2.1 โรคผวหนงอกเสบจากสารกอระคายจากการประกอบอาชพ...................... 133.2.2 โรคผวหนงอกเสบจากสารกอภมแพจากการประกอบอาชพ....................... 153.2.3 โรคลมพษจากการสมผสจากการประกอบอาชพ............................................ 173.2.4 โรคผวหนงอกเสบจากสารรวมกบแสง.............................................................. 18

3.3 โรคระบบกลามเน อและกระดกโครงรางท เกดข นเน องจากการประกอบอาชพ..... 193.3.1 แนวทางการวนจฉยโรคอาการปวดหลงในหนวยปฐมภม............................ 223.3.2 แนวทางการวนจฉยกล มอาการปวดขอ............................................................. 28

3.3.3 การปวดของกลามเน อและเสนเอน.................................................................... 333.3.4 กล มอาการปวดท กล มอาการปวดท มลกษณะเฉพาะตว................................ 45

3.4 โรคระบบหายใจ.................................................................................................................... 503.4.1 โรคปอดจากฝ นอนนทรย....................................................................................... 503.4.2 โรคปอดจากฝ นฝาย............................................................................................... 543.4.3 โรคหดจากการประกอบอาชพ.............................................................................. 543.4.4 โรคปอดอกเสบภม ไวเกน....................................................................................... 563.4.5 กล มอาการปอดอกเสบจากสารพษ..................................................................... 583.4.6 โรคจมกอกเสบจากสารภมแพและสารระคายเคองในการประกอบอาชพ..... 61

3.5 โรคตดเช อจากการประกอบอาชพ.................................................................................... 623.5.1 แอนแทรกซ.............................................................................................................. 623.5.2 บลเซลโลซส............................................................................................................. 643.5.3 โรคฉ หน..................................................................................................................... 65


6/165

ÊÒÃºÑÞ (µ‹Í)

หนา3.5.4 ไวรสตบอกเสบชนดเอ......................................................................................... 663.5.5 ไวรสตบอกเสบชนดบ........................................................................................... 673.5.6 ไวรสตบอกเสบชนดซ........................................................................................... 673.5.7 โรคซททาโคซส....................................................................................................... 683.5.8 โรคพษสนขบา........................................................................................................ 693.5.9 บาดทะยก............................................................................................................... 713.5.10 วณโรคปอด............................................................................................................. 723.5.11 ซล โคทเบอค โลซส................................................................................................. 723.5.12 โรคไขกระตาย (ทลารเมย)................................................................................. 733.5.13 โรคซารสหรอโรคทางเดนหายใจเฉยบพลนรนแรง....................................... 743.5.14 ไขหวดนก................................................................................................................ 75

บทท 4 กล มอาการท พบบอยท เกดจากการประกอบอาชพ............................................................... 774.1 อาการระบบทางเดนหวใจและไหลเวยนโลหตท พบบอย........................................... 774.2 อาการทางระบบหายใจ...................................................................................................... 824.3 อาการทางระบบทางเดนอาหารท พบบอย..................................................................... 854.4 อาการทางระบบโรคไตและทางเดนปัสสาวะท พบบอย............................................. 944.5 อาการทางระบบโลหตวทยาท พบบอย........................................................................... 1014.6 อาการทางระบบประสาทท พบบอย................................................................................ 104

บทท 5 ส งคกคามหรออาชพท กอใหเกดโรคจากการประกอบอาชพท พบบอย............................. 119บทท 6 แนวทางการปองกนโรคจากการประกอบอาชพ.................................................................... 137บรรณานกรม.................................................................................................................................................... 143ดชนช อสารเคม (Glossary)........................................................................................................................ 147


7/165

ÊÒÃºÑÞµÒÃÒ§

หนาตารางท 3.1 ความชกและสาเหตของอาการปวดขอและกลามเน อท เกดข น

ภายใน 7 วน ของประชากรไทยอายมากกวา 15 ป.............................................. 19ตารางท 3.2 อาชพ/งานเส ยงตอโรคหด................................................................................................ 55ตารางท 3.3 อาชพ/งานเส ยงตอโรคปอดอกเสบเฉยบพลนจากสารเคม...................................... 60ตารางท 4.1 อาการทางระบบหายใจ.................................................................................................... 82ตารางท 4.2 อาการเฉยบพลน ก งเฉยบพลน และเร อรง............................................................... 93ตารางท 4.3 การสมผสสารเคมจากการประกอบอาชพท อาจท Ó ใหเกดไตวายเฉยบพลน........ 101ตารางท 4.4 การท Óงานสมผสสารเคมท อาจท Ó ใหเกลดเลอดต Óเพยงอยางเดยว.................. 104ตารางท 4.5 ตวอยางการสมผสสารเคมจากการประกอบอาชพท อาจเปนสาเหต

ของโรคของเสนประสาทหรอไขสนหลง....................................................................... 105ตารางท 4.6 การท Óงานสมผสสารพษท อาจเปนสาเหตของเสนประสาทพการ........................ 105

ตารางท 4.7 ขอแตกตางของอาการออนแรงแบบ UMN และ LMN........................................ 106ตารางท 4.8 กล มอาการทางระบบประสาทท อาจเกดจากการสมผสสารเคม ในท ท Óงาน....... 109ตารางท 4.9 กล มอาการทางระบบประสาทท ส Óคญ......................................................................... 114ตารางท 4.10 การเปล ยนแปลงของเลบท อาจบงบอกการไดรบสารพษ......................................... 115ตารางท 4.11 อาการและอาการแสดงเฉพาะบางอยางอาจชวยวนจฉยการไดรบสารพษ........ 117ตารางท 5.1 ตวอยางส งคกคามท กอใหเกดโรคจากการประกอบอาชพท พบบอย...................... 121ตารางท 5.2 โรคจากการประกอบอาชพท พบบอยจ Óแนกตามลกษณะงาน/กล มอาชพ........... 124


8/165

ÊÒÃºÑÞÃÙ»

หนารปท 3.1 ผ ปวยเกรงน วโปง ผ ตรวจพยายามกดน วโปงผ ปวยลง

ผ ปวยจะมอาการปวดมากท ป มกระดกเรเดยส................................................................ 34รปท 3.2 Finkelstein’s test................................................................................................................ 35รปท 3.3 เร มจากผ ปวยก Óมอ จากน นใหแบมอออก จะพบบางน วตด

และปวดเม อมการเคล อนไหวขอ........................................................................................ 36รปท 3.4 การอกเสบของถงลดเสยดสท ป มปลายศอก.................................................................... 37รปท 3.5 อาการถงลดเสยดสหนาสะบาหวเขาอกเสบ.................................................................... 39รปท 3.6 รอยนนเหนอกระดกตนแขนดานนอกของขอศอก......................................................... 40รปท 3.7 การตรวจใชมอจบแขนผ ปวยในทากระดกขอมอ และงอขอศอก............................... 41รปท 3.8 การตรวจใหลกจางออกแรงตานการงอขอศอกและงอขอมอ

กระดกขอมอขอศอกและก Óมองอน วมอข น.................................................................... 41รปท 3.9 การตรวจ Ballottement..................................................................................................... 42รปท 3.10 การตรวจ McMurrey test โดยใหผ ปวยงอเขา จากน นผ ตรวจท Ó

internal and external rotation เพ อทดสอบวาผ ปวยปวดในทาใด..................... 43รปท 3.11 การตรวจ Apley test ผ ตรวจท Óกดแรงลงไปท เขาและ

internal and external rotation เพ อทดสอบวาผ ปวยปวดอย ในทาใด............... 43รปท 3.12 การตรวจ modified Phalen’s test............................................................................... 45

รปท 3.13 จดท ส Ó

คญในการตรวจรางกาย........................................................................................... 47


9/165

ผ นพนธ

ผ นพนธ º··Õ è 1

นายแพทยสมเกยรต ศรรัตนพฤกษ ผ อ Óนวยการส Óนกโรคจากการประกอบอาชพและส งแวดลอม กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

º··Õ è 2

นายแพทยอดลย บัณฑกลหวหนากล มศนยการแพทยเฉพาะทางดานอาชวเวชศาสตรส งแวดลอม โรงพยาบาลนพรตนราชธาน กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข

º··Õ è 3

แพทยหญ งพ ชญา พรรคทองสข ภาควชาเวชศาสตรชมชน คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร นายแพทย ชวัตร ตันต โกศลสถาบนราชประชาสมาสย กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสขนายแพทยสมเกยรต ศรรัตนพฤกษ ผ อ Óนวยการส Óนกโรคจากการประกอบอาชพและส งแวดลอม กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสขนายแพทยว โรจน เจยมจรัสรั งษ ภาควชาเวชศาสตรปองกนและสงคม คณะแพทยศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

นายแพทย ชนนท กองกมลภาควชาเวชศาสตรชมชน คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร

º··Õ è 4

แพทยหญ งเนสน ไชยเอยดภาควชาเวชศาสตรชมชน คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกนนายแพทยหัสกร หาญสมบรณ

โรงพยาบาลสมเดจพระนางเจาสรกตต


10/165

บทท 5นายแพทย ชาตวฒ จจด

โรงพยาบาลระยองนายแพทยธเนศ สนส งสข โรงพยาบาลสมทรปราการ กระทรวงสาธารณสข

บทท 6นายแพทยสมเกยรต ศรรัตนพฤกษ ผ อ Óนวยการส Óนกโรคจากการประกอบอาชพและส งแวดลอม กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข


11/165

1ความสคั ญของโรคจากการประกอบอาชพ

º··Õ è 1

ความสคญของโรคจากการประกอบอาชพ

โรคจากการประกอบอาชพ คอ โรคหรอความผดปกตท เกดข นในผ ท Óงานโดยมสาเหตมาจากสภาพแวดลอมขณะท Óงานท เปนอนตราย ผ ท Óงานท ปวยดวยโรคจากการประกอบอาชพอาจจะมอาการและอาการแสดงเหมอนโรคท วไป เชน มอาการไอ หอบเหน อย เหมอนโรคหอบหด ผ ปวยท สมผสฝ นฝาย หรอมอาการชาปลายน วมอน วเทา เหมอนโรคปลายประสาทอกเสบ ผ ปวยท สมผส

สารตวท Óละลายชนดเอนเฮกเซน เปนตน โรคจากการประกอบอาชพน นเปนโรคท พบได ในประชากรวยท Óงานซ งมอายระหวาง 16-60 ป ในประเทศไทย จากสถตกองทนเงนทดแทนป พ.ศ. 2550มผ ท เปนโรคจากการประกอบอาชพเพยง 7,244 ราย โดยคดจากฐานผ ประกนตนประมาณ 9 ลานคนซ งถอเปนการวนจฉยโรคท ถกตองและมผลไดเงนทดแทนตามกฎหมาย นอกจากน แหลงขอมล โรคจากการประกอบอาชพยงไดจากขอมลการรายงานโรคเพ อผลทางระบาดวทยาโดยรายงานในรง 506/2 ของส Óนกระบาดวทยา กรมควบคมโรค พบวาโรคจากการประกอบอาชพท งหมด 1985

ราย ถงแกกรรม 1 ราย เปนโรคพษจากสารก Ó

จดศตรพช 1452 ราย จากภาวะตะก วในเลอดเกน20 ราย พษโลหะหนก 31 ราย โรคพษจากป โตรเลยม 133 ราย โรคจากกาซและไอระเหย 118 รายถงแกกรรม 1 ราย และโรคนวป โมโคน โอสส 231 ราย โดยคดจากฐานประชาชนไทย 62,933,515 คนอยางไรกตามจากสถตของกองทนเงนทดแทนป พ.ศ. 2550 พบวามผ ประสบอบตเหตจากงานท งส น 198,652 ราย ซ งไมมการหาสาเหตท แทจรง แตนาจะมคนท Óงานซ งม โรคทางกายท Ó ใหเกดความผดพลาดในการประกอบอาชพและเกดอบตเหตข นได เน องจากการรายงานโรคจากการประกอบอาชพในประเทศไทยไม ใชตวเลขท แนนอน เปนแคการคาดการณ จงไมมสถต โรคท แทจรง

ท Ó ให ไมสามารถหาความเส ยงตอการเปนโรคในแตละภาคได จะเหนวามรายงานผ ปวยโรคจากการประกอบอาชพในประเทศไทยไมมาก ในประเทศ

สหรฐอเมรกามการประมาณการวามคนท Óงาน 9,000 คน มความพการจากการบาดเจบจากงานทกวน ในจ Óนวนน ม 16 รายถงแกกรรมจากอบตเหต และ 137 รายตายจากโรคท เก ยวเน องจากการประกอบอาชพ มการประมาณวานายจางใชจายเงนทดแทนกวา 50.8 พนลานดอลลาร โดยเปนคาแรงและคารกษาใหกบคนท Óงานเหลาน ในประเทศไทยยงไมมใครท Óการคนควาวจยหาตวเลข

เงนทดแทนจากการเจบปวยท เกดข นจากการประกอบอาชพท แนนอน แตนาจะเปนมลคาจ Ó

นวนมาก


12/165

2 ความสคัญของโรคจากการประกอบอาชพ

เชนกน โดยเฉพาะถามสถต โรคจากการประกอบอาชพซ งยงไม ไดรบการวนจฉยอกมาก จะเหนวาคาเงนทดแทนเหลาน เปนคาชดเชยท มองเหนเปนตวเงนท จายออกไป แตถารวมคาเสยหาย

ทางเศรษฐกจจากการเสยโอกาสในการประกอบอาชพ การขาดรายไดของคนท Óงาน การท ตองหาคนมาทดแทนงานของผ ปวย การท สนคาตองหยดชะงกการผลต การท ครอบครวของผ ปวยตองขาดรายไดรวมท งคาเล ยงดคนปวย ถามความผดปกตเกดข นอยางถาวร เหลาน ถามาคดรวมกจะเปนเงนมลคามหาศาลทเดยว

ปัญหาท ส Óคญท ท Ó ใหรายงานจ Óนวนผ ปวยโรคจากการประกอบอาชพในประเทศไทยมนอย คอ

1. ขาดการตระหนกไมนกถงวาอาจเปนโรคจากการประกอบอาชพ ท Ó

ใหพลาดการวนจฉยโรคจากการประกอบอาชพ และไปรกษาตามอาการ2. แพทยหรอบคลากรทางการแพทยอ นไมค นเคยกบงานหรอกระบวนการประกอบอาชพ

ของผ ปวย บางคร งซกถามเพยงวาท Óงานอะไร แต ไม ไดสนใจ ท Ó ใหพลาดโอกาสท จะวนจฉยโรคจากการประกอบอาชพ

3. แพทย ไมแน ใจวาเปนโรคจากการประกอบอาชพหรอไม ท Ó ให ไมวนจฉย4. การขาดแคลนแพทยอาชวเวชศาสตรท Ó ให ไมมท ส Óหรบสงตอผ ปวย

5. ท ส Óคญคอคนท Óงานหรอประชาชนไมตระหนกวาความผดปกตทางสขภาพท เปนอย เกดจากการประกอบอาชพ

การวนจฉยโรคจากการประกอบอาชพมความส Óคญมาก เน องจาก1. โรคจากการประกอบอาชพเปนโรคท สามารถปองกนได 2. โรคจากการประกอบอาชพสวนใหญรกษาไมหาย ท Ó ใหเจบปวยหรอพการ3. โรคจากการประกอบอาชพอาจเกดเปนกล ม (Cluster of disease) ซ งอาจมเพ อนรวม

งาน ในสถานประกอบการเปนหรอเร มเปนหลายคน การวนจฉยโรคอยางรวดเรว จะท Ó ใหสามารถชวยเหลอเพ อนรวมงานไม ใหเปนโรค4. โรคจากการประกอบอาชพท Ó ใหสถานประกอบการขาดแคลนงาน ซ งถาเปนแรงงาน

มฝมอ กจะท Ó ใหกจการหยดชะงก เม อกจการหยดชะงกมากเขา กจะรบกวนเศรษฐกจของประเทศได

5. โรคจากการประกอบอาชพมผลตอคนท Óงานและครอบครว คนท Óงานสวนใหญอย ในวยสรางครอบครว จงเกดความล Óบาก และตอไปจะเปนปัญหาสงคมตามมา


13/165

3ความสคั ญของโรคจากการประกอบอาชพ

6. การวนจฉยโรคจากการประกอบอาชพท Ó ใหทราบสถตโรคจากการประกอบอาชพท แทจรง ท Ó ใหสามารถทราบสถานการณทางดานอาชวอนามยและความปลอดภยท มอย ในขณะน

วาเปนอยางไร7. การวนจฉยโรคจากการประกอบอาชพ ท Ó ใหมการสะทอนกลบไปยงสถานประกอบ

การเพ อใหมการปรบปรงสถานท ท Óงาน ส งแวดลอมในการประกอบอาชพและกระบวนการในการประกอบอาชพเพ อไม ใหคนท Óงานปวยมากข น

8. การวนจฉยโรคจากการการประกอบอาชพท Ó ใหสามารถศกษาระบาดวทยาและปัจจยเส ยงของตนเหตท ท Ó ใหเกดโรคจากการประกอบอาชพน นได

ดงน นการชวยกนวนจฉยและรายงานโรคจากการประกอบอาชพจงเปนส งส Ó

คญการวนจฉยโรคอยางรวดเรวจะชวยในการปรบปรงสถานประกอบการ การคนพบโรคจากการประกอบอาชพมาก ท Ó ใหไดขอมลระบาดวทยาของโรคจากการประกอบอาชพ ซ งท Ó ใหมแผนการปองกนระดบชาตและระดบพ นท เกดข น


14/165

4 การซักประวัตและการวนจฉัยโรคจากการประกอบอาชพ

º··Õ è 2

การซกประวตและการวนจฉยโรคจากการประกอบอาชพ

การซกประวตเปนสวนส Óคญในการวนจฉยโรคจากการประกอบอาชพ การซกประวตจากการประกอบอาชพน นคอนขางยาก เน องจากตองหาสาเหตจากงานให ได อยางไรกตามการซกประวต โรคจากการประกอบอาชพสามารถท Ó ไดงายข น โดยการซกประวตคดกรอง ค Óถามคดกรองท ส Óคญไดแก

1. ·‹Ò¹·Ó§Ò¹ÍÐäÃ? ·ÓÍÂ‹Ò§äÃ? ·ÓÁÒ¹Ò¹à·‹ÒäÃ?

ใหถามงานท ท Ó ถาผ ปวยบอกต Óแหนงงาน กจ Óเปนตองระบใหชดเจนวาท Óอยางไรเชน บอกวาเปนวศวกร แตถาเปนวศวกรโยธาตองออกไปคมงานกอสรางท มฝ นหนเปนตน โรคจากการประกอบอาชพจะมระยะฟักตวเชนกน เชน โรคนวป โมโคน โอสส จะตองมระยะเวลาการท Óงานอยางนอย 15 ป เปนตน

2. ในขณะทงานทานมการสัมผัสส งคกคาม เชน เสยงดัง ฝ น ตางๆ หรอไม?การสมผสส งคกคามท ผ ปวยนกออก จะชวยในการวนจฉยถาส งคกคามท มน นเขากนได

กบสาเหตท ท Ó ใหเกดอาการและอาการแสดงของผ ปวย3. อาการและอาการแสดงททานเปน สัมพันธกับการเขาทงานหรอไม? ในวันหยด

มอาการหรอไม ถาผ ปวยเร มมอาการหลงเขาท Óงานกจะชวยไดมาก บางคร งผ ปวยจะมอาการและ

อาการแสดงเม อเขามาอย ในสภาพแวดลอมท มส งคกคามในการประกอบอาชพ และอาการหายไปเม อพกอย บาน เชน โรคปอดชาวนา ผ ปวยจะมอาการไอ หอบ เวลาท Óงาน แตถาหยดงานอาการ

จะดข น เปนท นาเสยดายวาโรคจากการประกอบอาชพสวนใหญใชเวลานานกวาจะมอาการท Ó

ให ลมประวตการรบสมผสตอส งคกคามตางๆ4. เคยมเพอนรวมงานหรอขณะน มเพอนรวมงานมอาการหรอแสดงอาการแบบเดยวกัน

หรอไม ? เปนขอมลท ส Óคญเน องจากบงถงการมกล มของคนท เปนโรคเดยวกน ซ งนาจะมาจาก

การประกอบอาชพในสภาพแวดลอมเดยวกน


15/165

5การซักประวัตและการวนจฉัยโรคจากการประกอบอาชพ

5. ทานค ดวาโรคททานเปนเก ดจากการประกอบอาชพหรอไม ?เปนหนาท ของทานท จะตองตอบขอสงสยของผ ปวย การท ผ ปวยคดเชนน นแสดงวาม

ส งคกคามในท ท Óงานหรอผ ปวยมความวตกกงวลวางานท Ó ใหสขภาพของตนเองมปัญหาการซกประวตคดกรองเปนการซกอยางรวดเรว ถาตอบวาใชอาจซกประวตการประกอบอาชพ

แบบครบถวน หรอสงตอไปยงสถานพยาบาลท มพยาบาลหรอแพทยท ผานการอบรมมาชวยเหลออยางไรกตามการซกประวตคดกรอง แลวพบวานาจะเปนโรคจากการประกอบอาชพ และผ ปวยมอาการคลายกบโรคจากการประกอบอาชพกสามารถรายงานและใหค Óแนะน Óแบบโรคจากการประกอบอาชพไปกอนได

ในการวนจฉยโรคจากการประกอบอาชพน น กอนอ นจะตองเขาใจศพทส Ó

คญสองค Ó

กอน ไดแก 1. โรคจากการประกอบอาชพ (occupational disease)2. โรคท เก ยวเน องจากการประกอบอาชพ (work-related disease) โรคจากการประกอบอาชพ หมายถง โรคท เกดจากการประกอบอาชพโดยตรง ซ งอาจ

เกดทนท เชน ไดรบสมผสไอกรดในโรงงานท Óแบตเตอร มอาการแสบตา แนนหนาอก หายใจไมออกหรอการลางมอดวยทนเนอรท Ó ใหเปนโรคผวหนงอกเสบจากการสมผสแบบระคายเคองอยางเฉยบพลน

หรอการสมผสยาฆาแมลง เชน ไปพนยาตอนเชา ไม ไดลางตว มอาการตาพรา คล นไส อาเจยนจากพษยาฆาแมลง เปนตน กรณเชนน จะงายตอการวนจฉยเน องจากประวตการกระทบกบสาเหต และเกดอาการและอาการแสดงข นอยางรวดเรวทนททนใด อยางไรกตามโรคจากการประกอบอาชพสวนใหญ เกดภายหลงจากการประกอบอาชพนานๆ เชน โรคนวป โมโคน โอสส เชน โรคซล โคสสมระยะฟักตว คอต งแตเ ร มสมผสจนมอาการและอาการแสดง ใชเ วลานานกวา 15 ป โรคแอสเบสโตสสกใชระยะเวลานานเชนกน โรคหอบหดจากการประกอบอาชพเกดจากปฏกรยา

ตอสารตางๆ ในท ท Óงาน เชน ฝ น ผง จลนทรย สารพษของเช อราในฟางขาว ก ใชเวลาในการฟักตวประมาณ 3-6 เดอน โรคหตงจากการประกอบอาชพใชเวลาในการฟักตวเกน 3 ปข นไป โรคจากตวอยางเหลาน จะมอาการไวข น ถามการสมผสส งคกคามเปนปรมาณมาก หรออย ในท ซ งก Óจดหรอควบคมส งคกคามไดไมด เชน ในหองแคบ หรอการระบายอากาศไมด เปนตน นอกจากน โรคมะเรงจากการประกอบอาชพกตองใชเวลานานมากเปน 10-20 ป เชน มะเรงโพรงจมกจากโลหะหนกโครเม ยม เปนตน


16/165

6 การซักประวัตและการวนจฉัยโรคจากการประกอบอาชพ

โรคท เก ยวเน องกบการประกอบอาชพน น หมายถงการประกอบอาชพไปกระต นให โรคเดมของผ ปวยคนน นแสดงอาการออกมา หรอท Ó ใหอาการแยลงกวาเกา เชน ในคนท ม

โครงสรางผดปกตอย แลว หรอเปนโรคเบาหวานจะมอาการของโรคเสนเอนอกเสบไดงายดงน นการประกอบอาชพเม อมการออกแรงซ Óๆ หรอมทาทางการประกอบอาชพท ไมถกตองกจะแสดงอาการข น เชน โรคประสาทอโมงคขอมอเร เดยนหรอโรคเสนเอนขอมออกเสบ โรคกระดกสนหลงเคล อน โรคความดนโลหตสง โรคหวใจ เปนตน

โดยสวนใหญโรคจากการประกอบอาชพสามารถเบกจายเงนจากกองทนเงนทดแทนเพ อน Óมาจายคารกษาพยาบาลได แตโรคท เก ยวเน องจากการประกอบอาชพไมสามารถเบกได

ยกเวนพสจน ไดวาสาเหตการปวยเน องจากการประกอบอาชพเปนสวนใหญ การวนจฉยโรคจากการประกอบอาชพสามารถยดหลกตามแนวทางวนจฉยโรคจากการประกอบอาชพซ งจดท Ó โดยกระทรวงแรงงานรวมกบโรงพยาบาลนพรตนราชธาน ในฉบบ พ.ศ. 2543 โดยยดหลก

1. ผ ปวยเปนโรคน นจรง ถาผ ปวยมาดวยอาการหอบหด ตองตรวจรางกาย หรอสงตรวจวนจฉยใหแนใจวาผ ปวยโรคหอบหดจรง ในทางปฏบตจะยดค Óวนจฉยโรคจากแพทย หรอท Óการซกประวตและตรวจรางกายดวยตนเอง ซ งม โอกาสถกตองมากกวารอยละ 50

2. สถานประกอบการหรอสถานท ท Óงานของผ ปวยมส งท เปนสาเหตของอาการของผ ปวยถาผ ปวยมาดวยอาการขอมอตก ปวดทอง ซด ซ งเปนอาการของโรคพษตะก ว ผ ปวยจะตองมประวตการรบสมผสส งคกคามจากท ท Óงาน คอ ในท ท Óงานจะตองมตะก ว ถาวนจฉยวาเปน โรคพษตะก ว แตผ ปวยท Óงานขบรถบรรทก กไมสอดคลองกน ถาผ ปวยท Óงานอย ในโรงงานถลงเหลกซ งมการท Ó ใหเหลกรอน และผ ปวยมอาการหตง เสยงดงจากการถลงเหลกนาจะเปนสาเหตท Ó ใหหตงเปนตน แตในรายเชนน ตองระวงวาผ ปวยไดรบเสยงดงจากท อ นนอกเหนอจากท ท Óงาน

หรอไม 3. มระยะเวลาและข นตอนท เหมาะสมในการเกดโรคจากการประกอบอาชพ หมายถงวามระยะเวลาต งแตเร มสมผส (เร มเขาท Óงาน) ส งคกคามจนถงมอาการท เหมาะสมตามชนดของส งคกคาม ไดแก ส งคกคามทางกายภาพ ส งคกคามทางเคม ส งคกคามทางชวภาพ ส งคกคามจากทาทางประกอบอาชพและส งคกคามทางจตสงคม ตวอยาง เชน มการสมผสเสยงดงเปนเวลานานกวา 3 ป เร มมอาการหตง หรอมการสมผสน Óกรดในการสรางประจ ในแบตเตอร แลวมอาการผวหนงอกเสบ เปนตน


17/165

7การซักประวัตและการวนจฉัยโรคจากการประกอบอาชพ

4. มการตรวจทางหองปฏบตการเพ อยนยน เชน ตรวจสมรรถภาพปอดถาสงสยโรคหอบหดตรวจสมรรถภาพการไดยน ถาสงสยหตง ตรวจสายตาในกรณสายตาไมด หรอตรวจพเศษอ นๆ

ตามปกต เพ อยนยนโรค นอกจากน ยงมการตรวจทางอาชวอนามย เชน การวดเสยง วดแสงหรอวดขนาดของฝ นในสภาพแวดลอมในการประกอบอาชพเปนตน

5. มการวนจฉยแยกโรค คอ ตองหาสาเหตอ นๆ ท ท Ó ใหมอาการและอาการแสดงของ โรคของผ ปวยดวย ผ ปวยอาจเปนจากสาเหตอ นไม ไดจากการประกอบอาชพก ได

6. มขอมลทางระบาดวทยาสนบสนน เชน กรณซล โคสส เคยพบแลวในจงหวดสระบร ชลบร ล Óปาง ถาม โรงงานท Óปนซเมนต หรอระเบดหนในบรเวณใกลเคยงผ ปวยมาหาดวยอาการ

ไอ หอบ เหน อย มประวตการท Ó

งานมานานหลายปกอาจลงความเหนวาสงสยเปนโรคซลโคสสหรอเคยมเพ อนรวมงานในสถานประกอบการเดยวกนเคยเปนแลว กสามารถชวยในการวนจฉยได จะเหนวาการวนจฉยโรคใหถกตองสมบรณน นตองใชปัจจยหลายอยางประกอบรวมท ง

ความรวมมอกบหลายฝาย อยางไรกดอาจสรปวาการวนจฉยโรคจากการประกอบอาชพน นเราอาจก Óหนดงายๆ คอ

1. ม โรคเกดข น ควรไดการวนจฉยท ชดเจน2. มประวตท Óงานท มการสมผสส งคกคามชดเจน

3. มประวตท Óงานมานานพอสมควร4. ใหระบวาเปนโรคจากการประกอบอาชพ เพ อน Ó ไปรายงานทางระบาดวทยาตอไป

เชน รายงานในแบบรายงาน รง 506/2 เปนตน


18/165

8 โรคและการบาดเจบจากการประกอบอาชพ

º··Õ è 3

โรคและการบาดเจบจากการประกอบอาชพ

3.1 การบาดเจบจากการประกอบอาชพ ในแตละปมผ ประสบอนตรายจากการประกอบอาชพเปนจ Óนวนท สงมาก จากขอมล

ของส Óนกกองทนเงนทดแทน กระทรวงแรงงาน พบวา จ Óนวนของผ ท ประสบอนตรายจากการประกอบอาชพมประมาณเฉล ย 2 แสนรายตอป หรอประมาณรอยละ 3 ในจ Óนวนน มากกวา

รอยละ 90 เปนการบาดเจบอนเน องมากจากการเกดอบตเหต ในขณะท Óงาน ท เหลอเปนผ ท เจบปวยเปนโรคท เกดจากการประกอบอาชพ (Occupational Diseases) หรอเก ยวเน องจากการประกอบอาชพ(Work-Related Diseases) โดยในท ผ บาดเจบมบางรายท ถงกบเสยชวต ทพพลภาพ พการสญเสยอวยวะ หรอหยดการท Óงาน ซ งการไดรบบาดเจบดงกลาวกอใหเกดผลเสยท งทางสขภาพเศรษฐกจและสงคม เกดผลกระทบท งตอตวผ ท Óงาน ครอบครว สถานประกอบการและประเทศ โดยรวม

อาชพเส ยง ทกอาชพลวนมโอกาสเส ยงท จะเกดอบตเหต หรอการบาดเจบจากการประกอบอาชพได

โดยการบาดเจบน นอาจเกดแกตวผ ประกอบอาชพเอง เพ อนรวมงาน ลกคาผ มารบบรการ หรอประชาชนท วไปได (ส Óหรบในท น จะเนนท ตวผ ประกอบอาชพและผ รวมงานเปนหลก) โดยสาเหตของการเกดอบตเหตจะข นอย กบปัจจยความเส ยงของตวผ ปฏบตงาน ลกษณะงานและสภาพแวดลอม ในการท Óงาน

แนวทางในการวนจฉยการบาดเจบจากการประกอบอาชพ โดยสวนใหญการบาดเจบจากการประกอบอาชพ มกจะมสาเหตมาจากการเกดอบตเหต

จากการประกอบอาชพ (Occupational accident) ท เหลออาจจะเกดจากความจงใจ หรอการถกท Óรายในขณะท Óงานในบางอาชพ เชน กล มอาชพท เก ยวของกบการรกษาความปลอดภย เชนต Óรวจ ทหาร หรอยาม เปนตน ดงน นจงควรทราบค Óนยามของอบตเหตจากการประกอบอาชพกอน


19/165


ค Óนยามของอบตเหตจากการประกอบอาชพ มหลากหลายข นอย กบแตละประเทศส Óหรบนยามท ก Óหนดโดยองคการแรงงานระหวางประเทศ (ILO) ป ค.ศ.1996 ไดระบ ไววา คอ

เหตการณท เกดข นโดยมสาเหต หรอเก ยวเน องมาจากการประกอบอาชพซ งกอใหเกด1) การเสยชวตจากการบาดเจบจากการประกอบอาชพน น (fatal occupational injury)2) การบาดเจบท ไมเสยชวตจากการประกอบอาชพ (non-fatal occupational injury)นอกจากน ทางองคการแรงงานระหวางประเทศ ยงได ใหนยามค Óบางค Óท มสวนใกลเคยง

กบอบตเหตจากการประกอบอาชพไวดวย ดงน 1. อบตเหตระหวางเสนทางการเดนทางไปท Óงาน (commuting accident) คอ

อบตเหตท เกดข นบนเสนทางโดยตรงระหวางสถานท ท Ó

งานกบ1) บาน สถานท พก หรอท อย อาศยหลกของผ ท Óงาน หรอ2) สถานท ท ผ ท Óงานใชรบประทานอาหาร หรอเคร องด มระหวางการพกในการท Óงาน

หรอ3) สถานท ท ผ ท Óงานใชรบเงนเดอนหรอคาจาง ซ งมผลกอใหเกดการบาดเจบต งแต

ระดบการขาดงาน จนกระท งถงกบเสยชวต2. อบตการณท เปนอนตราย (dangerous occurrence) คอ เหตการณท เกดข นแลว

ตรวจพบวาเหตการณน นมศกยภาพท จะกอใหเกดการบาดเจบ หรอกอใหเกดโรคในคนท Óงาน หรอประชาชนท วไป

3. อบตการณหรอเหตการณท ไมปลอดภย (incident) คอ เหตการณท ไมปลอดภยท เกดข น โดยมสาเหตหรอเก ยวเน องจากการประกอบอาชพ โดยเหตการณน นอาจจะไมมผ ประสบอนตรายหรอบาดเจบ หรอถามกเปนการบาดเจบเพยงเลกนอย

โดยสวนใหญประเทศตางๆ มกจะใหเงนทดแทนหรอเงนชดเชยการบาดเจบจากอบตเหต

จากการประกอบอาชพเทาน น มบางประเทศอาจจะใหเงนทดแทนในกรณของการบาดเจบท เกดจากอบตเหตระหวางเสนทางการเดนทางไปท Óงาน หรออบตการณหรอเหตการณท ไมปลอดภยดวยอยางไรกตามในแงของการเฝาระวงน น หนวยงานท รบผดชอบหรอท เก ยวของมกจะใหมการรายงาน ในทกกรณของการเกดอบตเหต หรออบตการณท เปนอนตรายหรอไมปลอดภยรวมดวยท งหมดเพ อน Ó ไปส การปองกนในภาพรวม

ส Óหรบแนวทางในการวนจฉยการบาดเจบจากการประกอบอาชพน น มหลกการ ในการด Óเนนการวนจฉยอย 2 ข นตอนหลกดงน คอ


20/165


1. ท Óการวนจฉยถงการบาดเจบ หรอเจบปวยท เกดข น ซ งเปนการวนจฉยท แพทยหรอบคลากรทางการแพทยด Óเนนการเปนงานประจ Óอย แลว เชน เปนแผลฉกขาด (wound) กระดกหก

(fracture) หรอแผลไฟไหม (burn) เปนตน2. ท Óการวนจฉยหาความสมพนธระหวางการบาดเจบน นกบการท Óงาน เปนข นตอนใน

การพจารณาหาความสมพนธวา การบาดเจบน นเกดข นหรอมสาเหตมาจาการประกอบอาชพหรอไม ซ งหลกเกณฑในการพจารณาจะข นอย กบวตถประสงคและขอก Óหนดของหนวยงานท รบผดชอบ ในแตละประเทศ

การบาดเจบจากการประกอบอาชพ

สามารถแบงได 2 ประเภท ดงน คอ1. การบาดเจบแบบเฉยบพลน (acute injury) ซ งสามารถแบงยอยออกตามลกษณะ

ของการเกดการบาดเจบ ไดดงน 1.1 การบาดเจบเปนแผลฉกขาด ตดหรอท Óลายอวยวะ (trauma) เปนลกษณะของ

การบาดเจบแบบเฉยบพลนท พบบอยมากท สด โดยอาจจะมลกษณะของอาการต งแตรนแรงนอยไปจนถงรนแรงมากจนเสยชวต เชน การเกดบาดแผล (wound) กระดกหก (fracture) หรออวยวะ

ถกตดขาด (amputation) เปนตน1.2 การบาดเจบจากแผลไฟไหม (burn) เปนการบาดเจบท ผวหนงจนถงระดบอวยวะ

ท ลกเขาไป ซ งอาจมสาเหตมาจากไฟ ความรอน ไฟฟา หรอสารเคมก ได 2. การบาดเจบแบบเร อรง (chronic injury) เปนการบาดเจบท เกดข นแบบเร อรง หรอ

การบาดเจบในต Óแหนงอวยวะเดมแบบซ Óซาก สวนใหญมกจะเปนการบาดเจบของสวนอวยวะเชน เสนเอน กลามเน อ หรอขอตางๆ รวมท งการท Óลายของเสนประสาทรวมดวย ลกษณะ

การบาดเจบแบบเร อรงน มกเก ยวของกบระบบกระดกกลามเน อและขอ (musculo-skeletal)ดงน นจงอาจจดใหไปอย ในเร องของความผดปกตหรอโรคของระบบกระดกกลามเน อและขอท เกดจากการประกอบอาชพแทน

เกณฑ ในการพจารณาวาการเสยชวต หรอการบาดเจบจากอบัตเหตท เกดจากงาน มดั งน 1. ในสถานท ท Óงานหรอสถานประกอบการ

- ผ ตายหรอผ บาดเจบก Óลงปฏบตงาน หรออย ในขณะปฏบตงาน


21/165


- ผ ตายหรอผ บาดเจบอย ในขณะพกชวงเวลาของงานในทางเดนของสถานประกอบการ ในหองเกบของ ในหองน Ó หรอในโรงอาหาร

- ผ ตายเสยชวตในท จอดรถของสถานประกอบการ ในขณะมาถงหรอก Óลงจะออกจากสถานประกอบการ หรอในระหวางชวงเวลาท Óงาน

ยกเวนกรณเหลาน ท ไมนบวาเปนการบาดเจบท เกดจากงาน แมจะอย ในสถานประกอบการ คอ

- ผ ตายหรอผ บาดเจบก Óลงอย ในกจกรรมสนทนาการหรอการกฬาท ไม ใชเปนภารกจ ในหนาท ของงาน

- ผ ตายหรอผ บาดเจบเขามาในสถานประกอบการโดยไมไดมาเพ อวตถประสงคของการท Óงาน

2. นอกสถานท ท Óงานหรอนอกสถานประกอบการ- ผ ตายหรอผ บาดเจบก Óลงอย ในเขตปฏบตงาน ตามลกษณะของอาชพ หรอตาม

สญญาจางหรอตามภารกจท ไดรบมอบหมายจากนายจาง รวมแมกระท งงานน นไดรบมอบหมายใหกระท Óท บานของผ ตายหรอผ บาดเจบเอง

- ผ ตายหรอผ บาดเจบอย ระหวางการเดนทางตามภารกจของงานท งก Óลงเดนทางไป

หรอกลบจากสถานท ของลกคา หรองานธรกจท ไดรบมอบหมาย- ผ ตายหรอผ บาดเจบ ก Óลงปฏบตงานโดยมยานพาหนะตางๆ เปนสภาพแวดลอม

ของการท Óงาน เชน เปนพนกงานขบรถยนต เปนตน

ยกเวนกรณเหลาน ท ไมนบวาเปนการบาดเจบท เกดจากงาน คอ- การปฏบตงานเพ อสวนตวท นอกภารกจของอาชพ หรอตามสญญาจาง หรอท ไดรบ

มอบหมาย- การท Óงานอดเรก หรอกจกรรมเพ อการสนทนาการ หรอการกฬาท ไม ใชเปนภารกจ

ในหนาท ของงาน- ผ ตายหรอผ บาดเจบเปนนกเรยนท ก Óลงอย ในระหวางการฝกปฏบตตาม

การเรยนการสอน- ผ ตายหรอผ บาดเจบจากการใชเคร องจกรกล หรอยานพาหนะท ไมใชเพ อ

วตถประสงคของการท Óงาน

- ผ ตายหรอผ บาดเจบอย ในระหวางการเดนทางท งไปและกลบจากท ท Óงาน (กอนการท Óงานหรอหลงเลกงาน)


22/165


3.2 โรคผวหน งท มสาเหตมาจากการประกอบอาชพปัจจบนน การประกอบอาชพเก ยวของกบสารเคมหลายอยางโดยเฉพาะในอาชพท เก ยวกบ

อตสาหกรรมซ งในประเทศไทยพบมากข นเร อยๆ มสารเคมตวใหมถกสงเคราะหมาใชมากข นท Ó ใหโรคผวหนงจากการประกอบอาชพพบไดบอยข น จากสถตในสหรฐอเมรกา ผวหนงเปนอวยวะท เกดอนตรายจากการประกอบอาชพพบมากท สดถงรอยละ 45 ของอนตรายท งหมดท เกดจากการประกอบอาชพ และจากสถตการประสบอนตรายหลงเจบปวยเน องจากการประกอบอาชพจ Óแนกตามความรนแรงและโรคท เกดข นตามลกษณะหรอสภาพของงานเน องจากการประกอบอาชพพ.ศ. 2549 พบโรคผวหนงจากการประกอบอาชพรอยละ 24.39

สาเหต โดยตรงท ทใหเกดโรคผวหน งจากการประกอบอาชพ 1. ปัจจยทางเคม เปนสาเหตท ส Óคญและพบบอยท สดถงรอยละ 80 ของโรคผวหนง

จากการประกอบอาชพ ตวอยางเชน โรคผวหนงอกเสบสารระคายเคอง โรคผวหนงอกเสบจากภมแพ โรคลมพษจากการสมผสจากการประกอบอาชพ โรคผวหนงอกเสบจากสารรวมกบแสง

2. ปัจจยเชงกล สาเหตเชงกลเกดจากแรงเสยดสและแรงกดดนตอผวหนง เน องจากการใชเคร องมอเคร องจกรเปนเวลานานๆ ท Ó ใหผวหนงหนาข น อาจเกดเปนรอยแตก ต มน Ó

มเลอดออก ตาปลาหรอผวหนงเปนแผลได 3. ปัจจยทางกายภาพ สาเหตเกดจากความรอน ความเยนและคล นรงสตางๆ ท Ó ให

ผวไหม ผวเห ยวยนเรวข น หรอเกดโรคมะเรงผวหนง4. ปัจจยทางชวภาพ สาเหตท Ó ใหเกดโรคผวหนงตดเช อจากแบคทเรย โรคผวหนงจาก

เช อรา โรคผ วหนังจากเช อไวรัส และโรคผวหนงจากพยาธ การวนจฉยวาโรคผวหนงท เกดจากการประกอบอาชพจงเปนส งส Óคญ เพราะผ ปวย

อาจตองเปล ยนงาน เสยเงน เสยเวลา หรอแนวทางปองกนเพ อจะไม ใหเกดผ นอก ดงน นจะเหนวาส งส Óคญท จะชวยในการวนจฉยไดมาก คอ ประวต ท งประวตปัจจบน ประวตการท Óงานเดมประวตอดตเพราะคนท เปนโรคภมแพอะโทปก จะเกดผวหนงอกเสบจากการระคายไดงาย ส งส Óคญท จะน Óมาประกอบการวนจฉย คอ วธการปฏบตงานและสารท สมผสในการประกอบอาชพ โรคผวหนงจากการประกอบอาชพท เกดกอนการท Óงาน เชน โรคผวหนงอกเสบเร อรงท มอจะก Óเรบข นงายเม อถกสารระคายออนๆ จงควรคดถงดวย


23/165


3.2.1 โรคผวหน งอกเสบจากสารกอระคายจากการประกอบอาชพ โรคผวหนงอกเสบจากสารกอระคาย เกดจากการประกอบอาชพสมผสสารระคายหรอ

พษของสาร เชน ผงซกฟอก น Óยาท Óความสะอาด กรด ดาง สารตวท Óละลาย เปนโรคผวหนงจากการประกอบอาชพท พบไดบอยท สด อาการแสดงอาจแสบรอนหรอคน ซ งความรนแรงหรอรปแบบของผ นท เกดข นกบคณสมบตของสารมากกวา

กล มอาชพท เส ยง อาชพท เส ยงตอการเกดผวหนงอกเสบจากสารกอระคาย1. พนกงานท Óความสะอาด 6. ชางเคร องยนต

2. ชางเสรมสวย 7. ชางพมพ 3. แมบาน 8. เกษตรกร4. บคลากรทางการแพทย 9. ชางท Óเฟอรนเจอร 5. คนงานกอสราง 10. ผ ประกอบอาหาร ขายอาหาร

สารระคายท พบไดบอยในการทงาน สบ ผงซกฟอก แชมพ น Óยาท Óความสะอาด แอลกอฮอล

กรด ดาง ปนซเมนต ฝ นไม ยาฆาแมลง ป ยตวท Óละลาย น Óยายอมผม น Óยาดดผม น Óยาฟอกสผม ใยแกว น Óมนหลอเยน น Óมนหลอล นเอนไซม ในผกและเน อสตวกอนปรง

ลกษณะอาการและอาการแสดง ของโรคผวหนงอกเสบจากสารกอระคายแบงได 2 ลกษณะ1. แบบเฉยบพลน เกดจาการสมผสสารกอระคายท มความเขมขนสงท Ó ใหมอาการ

ปวดแสบรอนร สกระคายเคองหรอคน ผวหนงบรเวณสมผสจะมลกษณะแดงบวม มขอบเขตชดเจนถาเปนมากจะมต มน Óพองและอาจมแผลเหมอนไฟลวก2. แบบเร อรง เกดจากการสมผสสารกอระคายประจ Óประมาณ 2-8 สปดาห จะมอาการคน

ตงผวหนงบรเวณท สมผสเปนผ นหนา แหงมสะเกดและแตกเปนรองมอาการเจบรวมดวย รอยโรคจะดข นหรอหายไป เม อหยดสมผสสาร และกลบมาเปนซ Ó ใหมเม อสมผสสารน นใหม

การวนจฉยโรค อาศยประวตและการตรวจรางกาย โดยดจาก1. อาการและอาการแสดงเขาไดกบโรคผวหนงอกเสบจากการสมผสดงกลาวขางตน


24/165


2. มประวตการท Óงานสมผสสารระคายในระหวางท Óงาน3. ผ นเร มเกดบรเวณท สมผสสารระคาย

4. ไมพบสาเหตอ นนอกเหนอจากการประกอบอาชพ5. อาการดข นในวนหยดและมากข นเม อท Óงาน6. มคนท Óงานอยางเดยวกนเปนโรคผวหนงแบบเดยวกน

การตรวจพเศษ ท ชวยสนบสนน (มเฉพาะโรงพยาบาลบางแหง) คอ การทดสอบภมแพผวหนง ท เรยกวา

Patch test ใหผลลบ

การรกษาและการปองกนผวหน งอกเสบสารกอระคาย 1. หยดใชสารท เก ยวของ หลกเล ยงภาวะท ท Ó ใหเกดการระคายเพ มข น2. การรกษาเฉพาะท ข นอย กบลกษณะของผ นท เกดข น ความรนแรงและต Óแหนงของผ น

2.1 ประคบเปยก (wet compress) ใชผาชบน Óยา (Burrow’ solution) น Óเกลอบดพอหมาดๆ ประคบบนผวหนงคราวละ 10-15 นาท วนละ 2-3 คร ง ใช ในผ นในระยะเฉยบพลนหรอมน Óเหลองใช 2-3 วน จนน Óเหลองแหง

2.2 การใชคอรต โคสตรอยดเฉพาะท เพ อลดการอกเสบ ลดอาการคน ลดอาการแดงทาวนละ 2-3 คร ง ยาทาท ใช 0.1% TA ครม 0.1% Bet ครม ถาบรเวณหนาใช 0.02% TA ครม ในรายเร อรงใช 3% SA in 0.1% TA

3. ยากนหรอยาฉด3.1 ยาตานฮสตามน เชน Chlorpheniramine, Hydroxyzine3.2 คอรตโคสตรอยด ใชในรายท ผวหนงอกเสบรนแรงมาก ควรใหเพรดนโซโลน

15-20 มลลกรมในชวง 2-3 วน แลวลดขนาดลงจนหยดใน 7-10 วน

4. การปองกน สามารถท Ó ได โดย4.1 ใสถงมอ

4.1.1 ถงมอยางและพลาสตกควรใชในงานท เปยกช นและตองการความยดหย น ในกรณแพยางให ใชถงมอชนดท มการแพนอย (low allergenic properties)

4.1.2 ถงมอผาเหมาะกบงานท ไมเปยก ปองกนโลหะ กนการเสยดส 4.1.3 ถงมอหนงใช ในการปองกนการเสยดส ปองกนรงส แสง

4.2 ทาครมปองกนผวไวกอน ครมปองกนผวเปนครมท น Óมาใชทาผวหนงเพ อปองกน ไม ใหสารเคมสมผสผวหนงโดยตรง เชน Vanishing cream


25/165


3.2.2 โรคผวหน งอกเสบจากสารกอภมแพจากการประกอบอาชพ โรคผวหนงอกเสบจากสารกอภมแพจากการประกอบอาชพ เกดจากการสมผสสารกอ

ภมแพ ท Ó ใหภมตานทานในรางกายเปล ยนแปลงและเกดอาการแพ เน องจากการเกดภมแพจงเกด โรคน ในคนบางคนเทาน น สามารถท Óการทดสอบทางผวหนงเพ อหาสาเหต ได

กล มอาชพเส ยง อาชพท เส ยงตอการเกดผวหนงอกเสบจากสารกอภมแพ 1. ชางกอสราง 6.ชางโลหะ2. ชางเสรมสวย 7. ชางผลตอปกรณอเลกทรอนกส

3. บคลากรทางการแพทย 8. คนท Óความสะอาด4. ผ ประกอบอาหาร 9. ธรการ5. ชางเคร องยนต 10. คนท Óงานเก ยวกบผา

สารท เปนสาเหตภมแพผวหน งจากการประกอบอาชพ โปแตสเซยม ไดโครเมต ในปนซเมนต นเกล โคบอลต อปกรณท ท Óดวยโลหะ

สารเรงในขบวนการผลตยาง สารในยางธรรมชาต พาราฟนลดนไดอะมน ในน Óยายอมผมแอมโมเนยม เปอซลเฟต ในน Óยายอมผมอพอกซ เรซน ในกาวบางชนดฟอรมาลด ไฮด กระดาษ หนง ผา

ลกษณะอาการและอาการแสดง

โรคผวหนงอกเสบจากภมแพมลกษณะของ eczema ซ งแสดงออกไดท ง 3 ระยะดงน 1. ระยะเฉยบพลน ผ นจะมต มแดงเลกๆ คนมาก และต มน Ó ใสซ งมกจะอย ลกๆอาจแตกออกมน Óเหลองเย ม

2. ระยะก งเฉยบพลน ต มน Óท แตกจะตกสะเกดแหงกรง จะลอกเปนขย คน3. ระยะเร อรง ต มคนรอยเกา มสะเกดและมขย ผวหนงดานและหนาข น มสคล Ó

เหนเสนลายของผวหนงท หนาชดเจนข นผ นเกดในบรเวณท สมผสสารท เปนตนเหตน น หรอบางคร งอาจลามไปนอกบรเวณท

สมผสได


26/165


การวนจฉยโรคอาศยประวตและการตรวจรางกายโดยดจาก

1. อาการและอาการแสดงเขาไดกบโรคผวหนงอกเสบจากการสมผสดงกลาวขางตน2. ประวตการท Óงานสมผสสารในระหวางท Óงาน3. ผ นเร มเกดบรเวณท สมผสสาร4. ไมพบสาเหตอ นนอกเหนอจากการประกอบอาชพ5. อาการดข นในวนหยดและมากข นเม อท Óงาน

การตรวจพเศษ ท ชวยสนบสนน (มเฉพาะโรงพยาบาลบางแหง) คอ การทดสอบภมแพผวหนง ท เรยกวา

Patch test ใหผลบวกการรกษาและการปองกน

การรกษาคลายกบโรคผวหน งอกเสบจากสารกอระคาย1. หยดใชสารท เก ยวของ หลกเล ยงภาวะท ท Ó ใหเกดการแพเพ มข น2. การรกษาเฉพาะท ข นอย กบลกษณะของผ นท เกดข น ความรนแรงและต Óแหนงของผ น

2.1 ประคบเปยก (wet compress) ใชผาชบน Óยา (Burrow’ solution) น Óเกลอบดพอหมาดๆ ประคบบนผวหนงคราวละ 10-15 นาท วนละ 2-3 คร ง ใช ในผ นในระยะเฉยบพลน

หรอมน Óเหลองใช 2-3 วน จนน Óเหลองแหง2.2 การใชคอรต โคสตรอยดเฉพาะท เพ อลดการอกเสบ ลดอาการคน ลดอาการแดง

ทาวนละ 2-3 คร ง ยาทาท ใช 0.1% TA ครม 0.1% Bet ครม ถาบรเวณหนาใช 0.02% TAครมในรายเร อรงใช 3% SA in 0.1% TA

3. ยากนหรอยาฉด3.1 ยาตานฮสตามน เชน Chlorpheniramine, Hydroxyzine3.2 คอรตโคสตรอยด ใชในรายท ผวหนงอกเสบรนแรงมาก ควรใหเพรดนโซโลน

15-20 มลลกรมในชวง 2-3 วน แลวลดขนาดลงจนหยดใน 7-10 วน4. การปองกน สามารถท Ó ได โดย

4.1 ใสถงมอ4.1.1 ถงมอยางและพลาสตกควรใชในงานท เปยกช นและตองการความยดหย น

ในกรณแพยางให ใชถงมอชนดท มการแพนอย (low allergenic properties)4.1.2 ถงมอผาเหมาะกบงานท ไมเปยก ปองกนโลหะ กนการเสยดส 4.1.3 ถงมอหนงใช ในการปองกนการเสยดส ปองกนรงส แสง

4.2 ทาครมปองกนผวไวกอน ครมปองกนผวเปนครมท น Óมาใชทาผวหนงเพ อปองกน ไม ใหสารเคมสมผสผวหนงโดยตรง เชน Vanishing cream


27/165


3.2.3 โรคลมพษจากการสมผสจากการประกอบอาชพเปนอกโรคท ควรนกถง ผ นเกดข นหลงสมผสกบสารภายในเวลา 20-30 นาท ถง 1 ช วโมง

และจะหายภายใน 24 ช วโมง ลกษณะผ นเปนแบบลมพษมอาการนน แดง คนมาก หรอเปนป นอาจขยายมากข น ถาเปนมากอาจมอาการ คดจมก น Óมกไหล หายใจล Óบาก สารท เปนสาเหต มหลายชนด ปัจจบนลมพษจากการสมผสมความส Óคญมากข นเพราะมรายงานการแพยางธรรมชาตแบบเฉยบพลนและบางรายเสยชวตได

กล มอาชพท เส ยง ชางเสรมสวย คนท Óอาหาร พนกงานโรง�

guidelines for the diagnosis and disasters

Documents