GRAAN KOERIERPaul Roelofs uit Nieuwolda controleert

samen met zijn zoon Udo de tempera-

tuur en de kwaliteit van hun winter-

tarwe. Door het vrijwel vlekkeloze

groeiseizoen en een mooie oogst-

periode is de tarwe van prima kwa-

liteit, ,,al zou het soortelijk gewicht

misschien nog iets hoger hebben

gekund'', zo voegt Roelofs er als

enige minpuntje aan toe. Alle tarwe

is opgeslagen in een de gloednieuwe

bewaarplaats, die Roelofs afgelopen

voorjaar bouwde. Door de overvloe-

dige oogst van gemiddeld 10,5 ton

per hectare is de opslag van 1600

ton meteen stampvol. ,,We hebben

zelfs nog een kleine 200 ton in de

oude bewaarplaats opgeslagen'',

vertelt de graanteler. Als komend

seizoen ook de vier natte voorraad-

silo's zijn geïnstalleerd, kan er wél

1800 ton worden opgeslagen.

Hussar + Atlantis: een ijzersterke combi

Hussar en Atlantis vormen een ijzersterke combinatie tegen breedbladigen en gras-sen in tarwe, zo is de afgelopen jaren in de praktijk gebleken. Ook het steeds verder oprukkende straatgras wordt er uitstekend door bestreden.

Meer op pagina 2

Uitgave maart 2010

Nieuwe bewaarplaats meteen stampvol

'Straatgras wordt uitstekend opgeruimd'

,,Met de combinatie Hussar/Atlantis wordt straatgras uitstekend opgeruimd'', zegt Nantko Reitsma in Ferwert. ,,De tarweper-celen zijn duidelijk schoner dan we gewend waren. En daar hebben we ook weer profijt van in de volggewassen.''

Meer op pagina 2

Met één bespuiting het hele gewas schoon

,,Duist, kleefkruid, kamille en straatgras, maar ook wilde haver en zelfs distels worden er prima mee opgeruimd. Met één bespuiting in wintertarwe ben je dus helemaal klaar'', zo vat Piet Jan Hanse in Kerkwerve de kracht van Hussar/Atlantis samen.

Meer op pagina 3

Septoria: de dominante ziekte in wintertarwe!

Septoria is veruit de belangrijkste ziekte in West-Europa. Dat blijkt uit een groot-schalige inventarisatie op bijna 3000 tarwepercelen. In de periode 2004 - 2009 is gemiddeld op 82% procent van de percelen Septoria gevonden.

Meer op pagina 4

'Gewas moet in ieder geval gezond blijven'

,,Hoewel de tarwe op mijn bedrijf groten-deels ten dienste staat van de uien en de aardappelen, wil ik er wél een goede opbrengst van halen'', zegt Albert Lubberink in Zeewolde. ,,Daarvoor moet het gewas in ieder geval gezond, en dus ook Septoria-vrij blijven.''

Meer op pagina 4

'Zekerheid voorop bij ziektebestrijding zomergerst'

Bij de ziektebestrijding in zomergerst gaat Jan Daanje in Vlagtwedde voor een belang-rijk deel voor zekerheid. De afgelopen seizoe-nen koos hij voor Fandango, ,,Dit middel pakt alle belangrijke ziekten in gerst mee en heeft op dit moment ook de beste prijs/kwaliteit-verhouding.''

Meer op pagina 6

Matige tot slechte graanprijzen, een steeds onvoorspelbaar wordende markt,

stijgende teeltkosten; ook over de landsgrens maken boeren zich druk over deze

thema's. Graan Koerier ging op bezoek bij twee graantelers in Duitsland. Beide

worstelen met de toenemende grilligheid van de markt, maar ook met de groeiende

concurrentie van andere gewassen.

,,We zullen veel meer werk moeten maken van het vermarkten van onze granen. We moeten

veel meer in gesprek zijn met coöperaties en handel over de afzet. En we zullen ons mis-

schien ook eens goed moeten verdiepen in de termijnhandel van granen.'' Graanteler Bernd

Olligs in Rommerskirchen (bij Köln) geeft in het kort weer welke uitdagingen hij voor zichzelf,

maar ook voor heel veel van zijn collega's ziet. Volgens de akkerbouwer - die zelf zo'n 60

hectare graan in zijn bouwplan heeft - is de tijd van 'oogsten en dan maar afwachten wan-

neer de prijs stijgt' definitief voorbij. ,,We zullen moeten leren om het hele jaar door naar de

markt te kijken. En dat kan betekenen dat we de moed moeten hebben om al vóór de oogst

een deel van ons graan te verkopen'', zo blikt hij vooruit.

Duitse telers worstelen met grillige graanmarktBuiten veilige kaders tredenVolgens Olligs durven veel graantelers zich maar moeilijk buiten de veilige kaders van hun

'vertrouwde afzetmethode' te begeven. Maar dat zal volgens hem wél moeten om de betere

prijzen mee te pakken. Door het wegvallen van de interventie vreest Olligs dat de prijzen wel

eens ver onderuitzakken kunnen zakken. ,, 80 of minder per ton is beslist geen utopie'', zo

stelt hij. Daar tegenover kunnen de prijzen ook zomaar weer stijgen naar 160 tot 200 per

ton, ,,We zullen ons op deze grilligheid in moeten stellen, want het is dé bepalende factor

voor het rendement van de graanteelt.''

'Gezond gewas geeft het beste rendement', lees verder op pagina 3

'We moeten meer werk maken van vermarkting van ons graan''Maïs voor biogas steeds grotere concurrent van graanteelt', lees verder op pagina 7

Martin Schulze-Lohoff Bernd Olligs

2 Graan Koerier

Hussar + Atlantis: ijzersterke combi tegen grassen en breedbladigen

Onkruid Dosering per ha

Breedbladigen Hussar vlb 100 ml/ha*

Gevoelige duist Atlantis 300 g**

Resistente duist (of veel duist) Atlantis 500 g**

Alle grassen en breedbladigen

(incl. straatgras en raaigras)Atlantis 300 g + 75 ml Hussar vlb ***

Hussar en Atlantis vormen een ijzersterke combinatie tegen breedbladigen en grassen in tarwe, zo is de afgelopen jaren in de

praktijk gebleken. Ook het steeds verder oprukkende straatgras wordt er uitstekend door bestreden.

Hussar® bestrijdt een groot scala aan breedbladige en grasachtige onkruiden. Daaronder vallen ook de ‘lastige klanten’

windhalm, paarse dovenetel en kleefkruid. Ook heeft het een goede nevenwerking tegen straatgras.

Atlantis® is een sterk middel op grassen, zoals duist (ook resistente duist), windhalm, raaigras en (in iets mindere mate)

Doseringen Hussar en Atlantis per onkruidsoort

*) Hussar vloeibaar kan toegepast worden vanaf einde winter tot het tweede knoopsta-

dium. Bij inzet tegen windhalm ligt het toepassingsoptimum op midden uitstoeling.

Wanneer voornamelijk kamille, muur en herderstasje bestreden moet worden is de

adviesdosering 50 ml/ha + 1 l/ha Actirob. Voor bestrijding van kleefkruid en/of wind-

halm moet de dosering omhoog naar 100 ml/ha + 1 l/ha Actirob. In plaats van Hussar

vlb 75 - 100 ml kan ook Hussar WG 150 - 200 g/ha worden gebruikt.

**) Atlantis kan toegepast worden tot en met de eerste knoop. Dit betekent dat het al

vroeg na de winter ingezet kan worden, vanaf het ogenblik dat de onkruiden aan de

groei zijn. De dosering varieert van 300 tot 500 gram per hectare (zie tabel). Voor een

goede werking van Atlantis moet 1 l/ha Actirob, Robbester of een andere veresterde

koolzaadolie aan de spuitoplossing worden toegevoegd. Wintertarwe, spelt en triticale:

max. 500 gram. Rogge: max. 300 gram.

***) verbrede toepassing tegen breedbladige en grasachtige onkruiden. Menging met vloeibare

meststof (urean) is mogelijk, mits deze niet boven de 30 l/ha uitkomt (i.v.m. verbranding)

en opgelost wordt in minimaal 150 l water (max. mengverhouding 1:5).

0 20 40 60 80 100

0,075 l Hussar vlb + 0,3 kg Atlantis + 1 Actirob

0,1 l Hussar + 1 Actirob

0,6 l middel B +2 l toevoegmiddel

0,22 l middel A + 1 l toevoegmiddel

% bestrijding

0,5 kg Atlantis + 1 Actirob

Combi Hussar/Atlantis pakt straatgras uitstekend aanProef straagrasbestrijding in wintertarwe, Lelystad (2009)

straatgras. Daarnaast bestrijdt Atlantis een aantal breedbladige onkruiden, zoals

kamille, muur en kruisbloemigen.

De combinatie van beide middelen neemt vrijwel alle voorkomende onkruiden

- zowel breedbladigen als grassen - mee. Ook voor het steeds verder oprukkende

straatgras is Hussar + Atlantis een perfecte combinatie (zie ook grafiek).

Duist Straatgras Windhalm Kleefkruid paarse dovenetel

Onbehandeld: 53 pl/m2

3 Graan Koerier

'Met één bespuiting krijg je het hele gewas schoon'

Nantko Reitsma heeft samen met zijn

ouders en broer een akkerbouw- en

vleeskuikenbedrijf in Ferwert (Fr.).

Van de 95 hectare beschikbare grond

wordt 50 hectare met tarwe inge-

zaaid. De oogst daarvan wordt volle-

dig aan de vleeskuikens opgevoerd.

,,Van alle onkruiden die we in onze tarwe hebben, is straatgras een hele lastige klant. Vooral de laatste

jaren is dit onkruid behoorlijk op komen zetten en dan vooral op de lichtere percelen waar slemp voor-

komt. Daar vallen vaak de meeste gaten tussen de tarwe en krijgt straatgras dus ook de meeste kans.

Om de structuur te verbeteren hebben we een paar jaar geleden de suikerbieten uit ons bouwplan gezet

en vervangen door graan. Verder verhakselen we al het stro en voeren we eigen kippenmest aan. Hoewel

de grond daar merkbaar van opknapt, blijft een goede straatgrasbestrijding beslist noodzakelijk. Met de

combinatie Hussar/Atlantis - die we sinds twee jaar op advies van middelenleverancier Hoogland B.V. in

Ferwert gebruiken - lukt dat prima. De tarwepercelen zijn duidelijk schoner dan we gewend waren. Omdat

deze combinatie zeer breed werkt worden naast straatgras ook alle andere breedbladige en grasachtige

onkruiden heel mooi opgeruimd. En daar hebben we ook weer profijt van in de volggewassen. Met

één gerichte bespuiting met Hussar/

Atlantis ruimen we dus een heleboel

onkruiden voor langere tijd op.''

Piet Jan Hanse is akkerbouwer in Kerkwerve. Op 60 hectare kleigrond van 30 tot 60% afslibbaar verbouwt hij wintertarwe, consumptieaardappe-len, suikerbieten, uien, knolselderij en spinaziezaad.

Vervolg van voorpagina

Hoewel de grillige graanmarkt en de veranderingen in de afzetstrategie hem op

dit moment het meeste bezighouden, blijft Bernd Olligs ook alle teelttechnische

zaken van granen nauwlettend in de gaten houden. Vooral de teeltkosten - en

dan met name de gewasbeschermingkosten - versus het rendement van de teelt is

volgens hem een regelmatig terugkerend gespreksonderwerp. ,,In de praktijk zijn er

heel veel manieren om tot een goed resultaat te komen'', zo stelt Olligs enigszins

diplomatiek, ,,maar op mijn eigen bedrijf weet ik zeker dat ik met een volledige

ziektebestrijding uiteindelijk het verste kom.''

Om deze woorden te onderbouwen haalt de akkerbouwer er een grote stapel map-

pen en lijsten bij. Al jarenlang analyseert hij de resultaten van gewasbeschermings-

proeven in tarwe die op zijn bedrijf door Bayer CropScience worden uitgevoerd.

Jaarlijks gaat het om zo'n twee hectare land, dat in 800 verschillende veldjes wordt

opgedeeld. Op deze veldjes worden 20 tot 25 verschillen tarwerassen uitgezaaid.

Hierop wordt vervolgens een groot aantal gewasbeschermingsmiddelen in verschil-

lende doseringen getest. Omdat Olligs zelf ook een deel van de proefvelden spuit,

is hij vrij goed op de hoogte hoe de middelen met bijbehorende dosering het doen.

,,Ik hoef mijn adviezen daarom niet van een voorlichter te horen; ik heb ze al om

mijn eigen land liggen.''

Drie bespuitingen in tarweIn zijn eigen gewassen houdt Olligs al jaren een zo volledige mogelijke ziektebestrijding aan.

Dat wil zeggen: een bespuiting op T1 (begin stengelstrekking), T2 (vlagbladstadium) en T3

(bloei). De dosering past Olligs aan op de actuele weer- en gewasomstandigheden. In praktijk

liggen deze meestal tussen de 60 en 80% van de volle dosering.

Hoewel drie bespuitingen in tarwe niet de meest gebruikelijke strategie is onder graantelers,

ziet Olligs er toch grote voordelen in. Het meest concrete voordeel is de structureel hogere

opbrengst.

In vergelijking met (goede) collega-telers dorst Olligs - gemiddeld over vijf jaar en over alle

rassen - ongeveer 300 kilo meer tarwe van een hectare, zo is uit onderlinge opbrengstver-

gelijkingen gebleken. Omgerekend mag de gewasbescherming (middel en arbeidkosten)

daardoor ook zo'n 30/ha meer kosten. Een tweede, zéker zo belangrijk voordeel vindt hij

de veel grotere opbrengstzekerheid. ,,Bij drie keer spuiten is het gewas altijd goed beschermd

tegen ziekten. Bij twee keer spuiten moet je óf aan de voorkant óf aan de achterkant toch

altijd een risico nemen. Daar ga je vroeg of laat een keer nat mee'', zo stelt hij.

Veel grotere flexibiliteitNog een belangrijk voordeel van drie keer spuiten vindt hij de veel grotere flexibiliteit rondom

het tijdstip van toepassen. Olligs: ,,Bij slecht weer heb ik de mogelijkheid om nog wat de

schuiven met spuiten, terwijl collega's soms echt móeten spuiten. Ook kan ik gemakkelijker een

bespuiting tegen ziekten combineren met een onkruidbestrijding. Omdat ik wat rek heb ik de

ziektebestrijding, kan ik voor deze gecombineerde toepassing wat makkelijker het ideale tijd-

'Gezond gewas geeft het beste rendement'

Bernd Olligs kan op dit moment ongeveer 70% procent van zijn graan zelf opslaan. Om in de toekomst alle graan langer te kunnen bewaren, wil hij binnenkort samen met drie collega's een nieuwe opslagsilo bouwen. De afzet - op dit moment vaak naar veevoerfabrieken in de omgeving - doet Olligs meestal zelf met trekker en wagen.

Bernd Olligs is akkerbouwer in

Rommerskirchen (Dld.). Op 110 hectare

löss-leemgrond verbouwt hij wintertarwe,

wintergerst, consumptieaardappelen, sui-

kerbieten en koolzaad. Olligs stelt jaar-

lijks ongeveer drie hectare van zijn grond

beschikbaar voor Bayer CropScience. Op

het grootste deel daarvan worden proe-

ven met wintertarwe uitgevoerd.

,,Duist, kleefkruid, kamille en straatgras, maar ook wilde haver en zelfs distels worden er prima mee

opgeruimd. Met één bespuiting in wintertarwe ben je dus helemaal klaar'', zo vat Piet Jan Hanse de

kracht van Hussar/Atlantis samen.

De eerste 'testcase' met de middelencombinatie was vier jaar geleden op een perceel met veel ganzenschade. ,,Door

het grote aantal open plekken hadden de onkruiden min of meer vrij spel gekregen. Er zaten grote hoeveelheden

duist, straatgras en grote kamille in. Maar ook wilde haver en distels kwam er behoorlijk wat in voor'', zo weet

Hanse nog goed. Op advies van Kees Kooman van Mol Agrocom spoot hij het perceel - ongeveer de helft van z'n

tarweareaal - met Hussar/Atlantis. De andere helft van de tarwe werd met de toen nog gebruikelijke combi Javelin/IP

+ een specifiek kleefkruidmiddel gespoten. Volgens Hanse waren de verschillen al na enkele dagen goed te zien.

,,Probleemonkruiden zoals duist, kleefkruid, straatgras en kamille werden met Hussar/Atlantis veel beter opgeruimd

dan voorheen. En dat gold ook de grotere

kleefkruid- en kamilleplanten langs de

randen; ook die werden prima meege-

pakt.'' Wat Hanse verder opviel was dat

enkele plekken met distels ook zeer sterk

werden teruggezet en soms zelfs helemaal

verdwenen. ,,Met één bespuiting Hussar/

Atlantis in wintertarwe kun je dus vrijwel

alle onkruiden in een keer opruimen. Dat

zegt in mijn ogen wel iets over de kracht

van deze combinatie'', zo besluit hij.

'Straatgras wordt uitstekend opgeruimd'

stip kiezen.'' Ook heeft de akkerbouwer de

afgelopen jaren gemerkt dat de F2-bespuiting

nogal eens lastig samenvalt met de onkruid-

bestrijding in bieten. Ditzelfde geldt voor F3-

bespuiting die regelmatig midden in de kritie-

ke periodes voor de phytophthora-bestrijding

moet gebeuren. ,,Met drie bespuitingen in

de tarwe heb ik veel meer mogelijkheden

om een toepassing iets naar voren of naar

achteren te schuiven. Hierdoor kan ik mijn

aandacht even helemaal bij de aardappelen

en de bieten leggen'', zo besluit hij.

Praktijkervaringen met Hussar/Atlantis

4 Graan Koerier

Proline® heeft zich de afgelopen jaren bewezen als absoluut topmiddel in de

tarweteelt. Bij een vroege toepassing aan het begin van de stengelstrekking

(T1) biedt het een zeer goede bescherming tegen alle voorkomende bladziekten,

waaronder Septoria. Daarnaast laat Proline duidelijk hogere opbrengsten zien in

vergelijkingen met ‘oudere’ triazolen.

Beste middel tegen SeptoriaHoewel Septoria de afgelopen jaren wat minder prominent aanwezig is geweest, blijft het dé

grote bedreiging van de tarweteelt. Een vroege toepassing van Proline (T1) blijft daarom de

beste remedie om het gewas ziektevrij te houden.

Omdat strobilurinen algemeen resistentie vertonen tegen deze ziekte, wordt het belang van

triazolen steeds groter. Proline heeft zowel in proeven als in de praktijk bewezen sterker te

zijn dan de huidige ‘oudere’ generatie triazolen.

Goed tegen voetziekten en roestDe werking van Proline tegen roesten is goed, zowel preventief als curatief, maar de duur-

werking is soms te kort. Door de strenge vorst zal vroege roest dit jaar waarschijnlijk geen

thema zijn. Proline heeft een goede tot zeer goede werking tegen DTR en voetziekten (oog-

vlekkenziekte, scherpe oogvlekkenziekte, sneeuwschimmel en Fusarium spp.).

Preventief tegen meeldauwProline is veruit de sterkste triazool tegen meeldauw, op voorwaarde dat deze preventief

is toegepast. In curatieve omstandigheden moet er een specifieke meeldauwcomponent

worden toegevoegd.

Hogere opbrengstenProline heeft zowel in proeven als in de praktijk bewezen hogere opbrengsten te leveren dan

de huidige generatie ‘oudere’ triazolen. In 66 praktijkproeven in Nederlandse tarwe kwam

de opbrengst na gebruik van Proline de afgelopen zes jaar gemiddeld bijna 200 kg/ha hoger

uit dan bij gebruik van de beste referentie-triazool (zie tabel).

Gebruiksadvies in tarweVoor een optimale werking in tarwe kan Proline het beste aan het begin van de stengelstrek-

king (T1) toegepast worden. De adviesdosering is 0,6 tot 0,8 liter per hectare.

Proline: de beste start tegen Septoria

Ziekte Proline

oogvlekkenziekte +++

gele roest ++++

bruine roest ++(+)

meeldauw (preventief) ++++

meeldauw (curatief) +(+)

Septoria tritici ++++

Septoria nodorum ++++

DTR +++(+)

sneeuwschimmel ++

aarfusarium +++De kracht van Proline:

• Bescherming tegen een zeer breed scala aan ziekten in tarwe

• Zeer goede combinatie van lange preventieve en krachtige curatieve werking

• Uitstekende bescherming tegen Septoria in tarwe

• Bewezen hogere opbrengsten dan de huidige ‘oudere’ generatie triazolen

Meeropbrengst Proline (0,8 l/ha) t.o.v. beste referentie (1,5 l/ha)

Jaar Aantal proeven Meeropbrengst (in kg/ha)

2004 14 + 301

2005 11 + 443

2006 8 + 180

2007* 12 + 11

2008* 9 + 40

2009* 12 + 144

Gem. 2004 t/m 2009 66 + 193

*) jaren met lage tot zeer lage septoriadruk.

Gemiddelde van 2956 proeven

'Gewas moet in ieder geval gezond blijven'

,,Bij de ziektebestrijding in tarwe vertrouw ik voor een groot deel op de kennis mijn vaste adviseur André Groot Nibbelink van

Agrarische Unie. Hij ziet heel veel tarwevelden in Flevoland en is dus goed op de hoogte van de ziektedruk. Hoewel ik vrijwel

altijd zijn advies opvolg, controleren we toch altijd eerst samen de gewassen. Ik wil namelijk ook zelf zien en weten hoe mijn

tarwe ervoor staat. De afgelopen jaren was de ziektedruk vrij laag en hebben we weinig Septoria gezien. Daarnaast zaai ik

sinds een paar jaar geen Drifter meer; ook dat heeft er ongetwijfeld toe bijgedragen dat Septoria wat minder voorkwam dan

voorheen. Het afgelopen seizoen heb ik de rassen Apache en Skater gezaaid. Apache is een vrij vroeg ras dat vooral goed in

mijn arbeidsplaatje past. Skater is een ras dat zeer geschikt is voor tarwe op tarwe. Ik heb het gezaaid omdat ik op een andere

locatie een bedrijf erbij heb gekregen; qua bouwplan kwam tarwe op tarwe hier het beste uit. Voor wat betreft de gevoelig-

heid voor Septoria is Apache hooguit een middenmoter en komt Skater nauwelijks boven het niveau van Drifter uit. Om die

reden hebben we afgelopen seizoen

voor zekerheid gekozen al vroeg (op

T1) met Proline gespoten.

Hoewel de tarwe op mijn bedrijf groten-

deels ten dienste staat van de uien en

de aardappelen, wil ik er wél een goede

opbrengst van halen. En daarvoor moet

het gewas in ieder geval goed gezond

blijven. Het middel Proline heeft zich

de afgelopen jaren bewezen als beste

Septoria-bestrijder. De keuze voor dit

middel is dus wat mij betreft niet meer

dan logisch.''

Albert Lubberink heeft een akkerbouw-

bedrijf in Zeewolde (Fl.). Op 110 hectare

(2 locaties) verbouwt hij wintertarwe

(33 ha), uien (19 ha), consumptieaardap-

pelen (13 ha), gerst (12 ha) en suikerbie-

ten (7 ha). Ongeveer 21 hectare verhuurt

hij voor pootaardappelen en tulpen, de

rest is natuurland.

% aanwezige tarweziekten in West-Europa (2004 - 2009)

ziekte in wintertarwe!

82

30

26

11

4

12

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90

Septoria

Bruine roest

Meeldauw

Fusarium (aar)

Gele roest

Oogvlekkenziekte

Septoria

Prosaro: dé allrounder in het vlagbladstadium

Bescherm uw huid - draag handschoenen!

tip 1

Handen zijn de meest bloot-gestelde lichaamsdelen (>95%) tijdens het klaarmaken van de spuitoplossing. Bescherm ze.

VÓÓR toepassing van gewasbeschermingsmiddelen

Werk nooit zonder handschoenen met het onverdunde product.Draag handschoenen die be-stand zijn tegen chemicaliën bij het werken met een gewasbe-schermingsmiddel, omdat die de huid van de hand beschermen.

tip 2

Niet alle handschoenen zijn geschikt om om te gaan met onverdunde gewasbeschermings-middelen. Draag nooit katoenen of leren handschoenen! Deze nemen het product op en stellen u zelfs meer bloot aan product iedere keer als u ze draagt.

tip 3

NÁ toepassing van gewasbeschermingsmiddelen

Gooi uw handschoenen op een veilige manier weg als ze veront-reinigd zijn, of als u er niet zeker van bent dat ze u afdoende zullen beschermen. Bij twijfel een nieuw paar handschoenen gebruiken!tip 10

Trek handschoenen op de juiste manier uit, ze kunnen sterk verontreiningd zijn!

tip 9

Was de handschoenen iedere keer als ze verontreinigd zijn door onverdund product.Was de handschoenen alvorens ze uit te trekken.Wassen verlengt de levensduur van handschoenen.

tip 8

Draag handschoenen over de mouwen van uw bovenkleding bij het werken met onverdunde producten. Meet het product zorgvuldig af.tip 5

Gebruik handschoenen bij het schoonmaken en het onderhoud van apparatuur!

tip 7

Gebruik handschoenen wanneer u de verpakking en de maatbeker driemaal schoonspoelt!

tip 6

3 x

Gebruik nooit beschadigde handschoenen! Controleer ze altijd vóór gebruik. Vervang beschadigde handschoenen.

tip 4

TIP

SV

AN

DE PROFESSION

ALS

De kracht van Prosaro:• Uitstekend allround middel voor toepassing in T2

• Zeer sterke werking tegen Septoria (preventief en curatief),

roesten, meeldauw (preventief), DTR en aarfusarium

• Sterkste middel tegen aarziekten

• Binnen 30 minuten regenvast

• Zeer gunstige prijs/prestatie-verhouding

5 Graan Koerier

Ziekte Prosaro

oogvlekkenziekte +++

gele roest ++++

bruine roest +++(+)

meeldauw (preventief) ++++

meeldauw (curatief) ++

Septoria tritici ++++

Septoria nodorum ++++

DTR +++

sneeuwschimmel ++

aarfusarium +++(+)

Prosaro® is een zeer krachtig en breedwerkend

fungicide in de teelt van winter- en zomertarwe en

triticale. De twee actieve stoffen - prothioconazole

en tebuconazole - vullen elkaar zeer goed aan

en zorgen voor een brede werking. Prosaro past

daarom uitstekend in het vlagbladstadium (T2).

Allround middelDe grote kracht van Prosaro op T2 zit vooral in zijn

allround werking. Zo heeft het een zeer goede werking

tegen Septoria, zowel preventief als curatief. Vooral op

Septoria-gevoelige rassen komt deze eigenschap sterk

naar voren. Verder treedt Prosaro zeer krachtig op

tegen ziekten als bruine en gele roest, meeldauw (pre-

ventief), DTR, kafjesbruin en aarfusarium. Door deze

eigenschappen is Prosaro een uitstekend alternatief

voor middelen op basis van strobilurines, met name in

zomertarwe.

Sterkste middel tegen aarziektenNaast de T2 toepassing kan Prosaro ook uitstekend op

het T3 tijdstip (bloei) worden toegepast. Door zijn brede

en sterke werking op ondermeer fusarium en aar-sep-

toria is het een duidelijke verbetering ten opzichte van

Matador en andere middelen in dit segment.

Door zijn goede werking op aarfusarium zorgt Prosaro

ook voor een sterke vermindering van het DON-gehalte

in het zaad. Uit meerjarige proeven blijkt dat na een

bespuiting met Prosaro het percentage DON ca. 15%

lager ligt dan bij de referentiemiddelen.

Gebruiksadvies in tarwe en triticaleVoor een optimale werking in zowel tarwe als triti-

cale kan Prosaro het beste in het vlagbladstadium (T2)

worden toegepast. De adviesdosering is 1,0 liter per

hectare.

6 Graan Koerier

Fandango: breed, sterk en effectief in gerstOndanks een relatief lage ziektedruk

heeft Fandango® zich het afgelopen

seizoen opnieuw bewezen als een zeer

sterk en effectief middel tegen alle

belangrijke ziekten in gerst.

Allround middel in gerstFandango heeft een zeer goede werking

tegen netvlekkenziekte, bladvlekkenziekte

(Rhynchosporium), meeldauw (preventief),

dwergroest, Ramularia bladvlekken en fysiolo-

gische bladvlekken (PLS). Het middel bestrijdt

daardoor alle belangrijke ziekten in gerst in

één keer.

Veel extra kilo’sBij opbrengstproeven in gerst laat Fandango

al jaren een duidelijke meeropbrengst zien.

Ten opzichte van de beste referentiemid-

delen komt deze gemiddeld uit op 150 tot

200 kg/ha.

Gebruiksadvies in gerstOp zandgronden met een hoge ziektedruk

is het advies om twee keer met 0,75 l/ha

Fandango te spuiten (split-toepassing). Hier

worden zowel de vroege infecties (o.a.

Rynchosporium bladvlekkenziekte) als de

late infecties (o.a. Ramularia) afgedekt. De

eerste keer aan het begin van de stengel-

strekking, de tweede keer aan het begin van

het vlagbladstadium. Op kleigrond met een

lage ziektedruk is 1 l/ha Fandango aan het

begin van het vlagbladstadium voldoende.

'Zekerheid staat voorop bij ziektebestrijding in zomergerst'

Jan Daanje heeft een akkerbouwbedrijf in Vlagtwedde (Gr.). Op 90 hectare zandgrond

verbouwt hij zetmeelaardappelen (50 ha), zomergerst (30 ha) en suikerbieten (10 ha).

De kracht van Fandango:• Krachtig en zeer allround schimmelbestrijdingsmiddel in gerst

• Zeer goede werking tegen net- en bladvlekkenzieten,

meeldauw, dwergroest, Ramularia en fysiologische bladvlekken

• Een meeropbrengst van 100 tot 200 kg/ha t.o.v. van de

referentie-middelen

Bij de ziektebestrijding in zomergerst gaat Jan Daanje voor een belangrijk deel voor zekerheid. De afgelopen seizoenen koos

hij voor Fandango, ,,Dit middel pakt alle belangrijke ziekten in gerst mee en heeft op dit moment ook de beste prijs/kwali-

teit-verhouding.''

Weer zomergerst zaaien of toch maar een keer uitwijken naar zomertarwe? Deze vraag is bij menig graanteler op lichte grond de afgelopen

maand aan de orde geweest. Ook Jan Daanje heeft de rendementen van beide gewassen nog een keer goed naast elkaar gelegd. ,,Door

de sterk gedaalde prijzen van gerst - en de toch wat sombere vooruitzichten op prijsherstel

- is zomertarwe absoluut een alternatief geworden. Financieel doen beide gewassen op het

Noordelijke zand nu nauwelijks voor elkaar onder'', zo stelt hij. Dat zijn keuze toch weer op

zomergerst is gevallen, heeft vooral met de wat vroegere oogst te maken. ,,De oogst van

gerst zit vaak net voor de voormalerscampagne van de zetmeelaardappelen aan. Dat past

me heel goed, omdat ik dan geen of bijna geen overlapping heb in het werk.'' Voor Daanje

is oogstspreiding een belangrijke factor, omdat hij naast het akkerbouwbedrijf ook nog een

fulltime baan heeft als management-adviseur bij Rabobank Nederland. ,,Ik probeer de oogst

daarom zo strak mogelijk te plannen, waardoor ik zoveel mogelijk werk in mijn vakantie-

dagen kan doen'', zo licht hij toe.

Lagere teeltkostenBehalve de vroegere oogst van zomergerst, spelen ook de net iets lagere kosten van de teelt

t.o.v. zomertarwe mee in de keuze. ,,Gemiddeld heb ik de afgelopen jaren ongeveer 6,5 ton

gerst van een hectare gehaald. Met zomertarwe zou ik daar wel een kleine ton boven kunnen

komen, maar de extra opbrengst daarvan ben ik waarschijnlijk weer kwijt aan de ongeveer

100 extra kosten voor gewasbescherming en bemesting. Bovendien moet je op deze droogte-

gevoelige zandgrond voor een goede opbrengst van zomertarwe eigenlijk wel beregenen. En

dat is met een volledige baan erbij gewoon niet haalbaar.'' zo stelt Daanje.

Fandango heeft streepje voorVoor wat betreft de middelenkeuze in zomergerst gaat Daanje voor zekerheid. ,,Vanwege

mijn baan buitenshuis, maar ook omdat de boerderij op vijftien kilometer afstand van mijn

woonhuis ligt, zit ik minder dicht op de gewassen dan de meeste collega's. De keuze voor

wat meer zekerheid is door deze situatie vrijwel onvermijdelijk'', zo stelt hij. Het afgelopen

seizoen maakte Daanje voor zijn spuitregime een opsplitsing naar vroege en late gewassen.

De vroegste gerst werd één keer gespoten met 1,25 liter Fandango, de latere gerst twee keer

met 0,75 liter Fandango. Voor dit jaar probeert hij hetzelfde regime aan te houden, omdat dit

in zijn ogen het beste compromis is tussen een mooi, gezond gewas en tegelijkertijd enige

kostenbeperking. Hoewel er volgens Daanje meerdere middelen(combinaties) zijn die goed

werken tegen de belangrijke ziekten in gerst, heeft Fandango bij hem toch een streepje voor

vanwege de goede prijs/kwaliteit-verhouding. ,,De kans is dus groot dat ik ook dit jaar weer

voor Fandango kies'', zo besluit hij.

7 Graan Koerier

Vervolg van voorpagina

'Maïs voor biogas steeds grotere concurrent van graanteelt'Martin Schulze-Lohoff in het Duitse Laer (bij Münster) is gespecialiseerd in het

vermeerderen en ontsmetten van zaaizaad. Hoewel zijn afzet door de jaren heen

altijd vrij stabiel is geweest, merkt hij toch dat maïs voor biogasinstallaties een

steeds geduchtere concurrent wordt voor de graanteelt. Zelf overweegt hij ook om

in biogas te stappen...

Het bedrijf van Martin Schulze-Lohoff heeft een kasteelachtige uitstraling. Het gigantische

woonhuis met daaraan vast de oude stallen maken het geheel tot een sprookjesachtig

plaatje. ,,Dit bedrijf is al 600 jaar in onze familie. En we doen er alles aan om het zo goed

mogelijk in de originele staat te houden'', vertelt de akkerbouwer in de prachtig gereno-

veerde woonruimte met een enorme open haard.

Hoewel in het monumentale woongedeelte vooral 'de geur van heel vroeger' heerst, is dit

bij de rest van het bedrijf alles behalve het geval. In de omringende bedrijfsgebouwen zijn

tal van grote, moderne machines te vinden; vrijwel allemaal in dienst van de graanteelt. Ook

beschikt het bedrijf over een grote ontsmettingsinstallatie voor zaaigranen. Hierin wordt

jaarlijks ongeveer 2000 ton zaaigraan ontsmet en afgezakt.

165 hectare zaaizaadvermeerderingTijdens een rondgang over het bedrijf vertelt Schulze-Lohoff dat hij zich al vele jaren toelegt

op de teelt van zaaizaad. Van de 250 hectare beschikbare grond wordt hier jaarlijks ongeveer

165 hectare voor ingeruimd. Gemiddeld teelt hij drie jaar achtereen zaaizaad, waarna

een keer koolzaad volgt voor de vruchtwisseling. Een enkele keer wordt er ook wel maïs

tussendoor verbouwd.

Alle zaaizaad wordt afgezet via de coöperatie Agravis in het nabij gelegen Münster. De akker-

bouwer heeft hiervoor langjarige contracten afgesloten, waarbij een vaste vergoeding geldt

voor de zaaizaadproductie een een variabele vergoeding voor de marktprijs van de granen.

Van de totale productie - ruim 1000 ton zaaizaad op jaarbasis - gaat het meeste weg naar

telers in de omgeving.

Van de drie vermeerderingteelten tarwe (100 ha), gerst (25 ha) en tricale (40 ha) is de laatste

de meest lastige. ,,In de praktijk geeft triticale de meeste problemen met opslag. Daarom

houd ik deze teelt op een apart stuk grond dat iets verder van de boerderij ligt. Hierdoor

blijft het gescheiden van de tarwe- en gerstpercelen'', vertelt de akkerbouwer. Om de onge-

rechtigheden uit het zaaizaad te halen huurt hij jaarlijks twee ervaren Poolse selecteurs in.

Zij hebben met dit werk een behoorlijk grote verantwoordelijkheid op het bedrijf, zo beseft

Schulze-Lohoff, maar hij is tot nu toe zeer tevreden met met hun verrichtingen.

Hybride-gerstrassen rukken opHet afgelopen seizoen verbouwde Schulze-Lohoff vier tarwerassen, twee gerstrassen en

twee triticalerassen. Om de gewenste rassen voor het volgende jaar zo goed mogelijk in te

kunnen schatten, houdt de akkerbouwer nauwlettend alle proef- en demovelden in de verre

omgeving in de gaten. Vooral die van de verschillende Landwirtschafskammer's zijn voor veel

boeren een belangrijke leidraad voor de rassenkeuze van het volgende jaar. ,,De resultaten

van de Landwirtschaftskammer zijn als één van de weinigen volledig onafhankelijk en daar

laten de telers zich toch vooral door leiden'', zo weet de vermeerderaar.

In de schuur blijkt dat de inschattingen voor wintertarwe en triticale het afgelopen jaar

redelijk goed zijn geweest; hiervan is de voorraad zo goed als op. Van de wintergerst is

echter een flink deel niet verkocht; daarvan staan nog vele tientallen pallets in de schuur.

Volgens Schulze-Lohoff is dit voor een belangrijk deel te wijten aan het gestaag opruk-

ken van hybride gerstrassen. ,,Hoewel het aandeel met ongeveer tien procent nog relatief

klein is, gaat het toch elk jaar weer met enkele procenten omhoog'', zo merkt hij. Voor

Schulze-Lohoff is de vermeerdering van hybride-zaad overigens geen optie. ,,Om kruis-

bestuiving van de verschillende ouderlijnen te voorkomen, moeten deze op een behoorlijk

grote afstand van elkaar verbouwd worden. Daarvoor hebben we hier gewoonweg de

ruimte niet'', zo licht de akkerbouwer toe.

Martin Schulze-Lohoff heeft een akker-

bouwbedrijf in Laer (Dld.). Op ca. 250

hectare zeer variabele grond (zand tot

klei) verbouwt hij ca. 165 hectare graan

voor zaaizaad en 60 hectare koolzaad.

De overige 25 hectare is natuurbraak. Als

neventak ontsmet hij jaarlijks ongeveer

2000 ton zaaizaad, waarvan ca. 1000 ton

voor eigen gebruik.

Martin Schulze-Lohoff boert op een 600 jaar oud familiebedrijf. Het woonhuis en een deel van de bedrijfsgebouwen zijn enkele jaren geleden volledig gerestaureerd.

Jaarlijks vermeerdert het bedrijf ongeveer 100 hectare wintertarwe, 40 hectare triticale en 25 hectare wintergerst. De rassenkeuze gebeurt in overleg met de coöperatie Agravis, zijn vaste afzetpartner voor alle zaaizaad.

Martin Schulze-Lohoff zet enkele pallets met overgebleven winterzaaizaad op een droge plek in de schuur. Jaarlijks zakt het bedrijf ca. 2000 ton zaaizaad af. Het meeste zaad (tarwe, gerst en triticale) wordt in de directe omgeving afgezet.

Delaro: beste ‘T2’ voor ziektegevoelige rassenDelaro® bevat de werkzame stoffen prothioconazole en trifloxystrobine. Deze com-

binatie garandeert een maximale werking tegen vrijwel alle belangrijke ziekten in

tarwe. Delaro behoort daardoor tot dé topmiddelen voor de hoofdbespuiting (T2).

Delaro is zeer sterk tegen Septoria, gele en bruine roest, meeldauw (preventief), DTR en

sneeuwschimmel. Verder heeft het in vergelijking met andere T2-middelen een zeer goede

opbrengstrespons.

Ziekte Delaro

oogvlekkenziekte +++

gele roest ++++

bruine roest ++++

meeldauw (preventief) ++++

meeldauw (curatief) (+)

Septoria tritici ++++

Septoria nodorum ++++

DTR ++++

sneeuwschimmel +++

aarfusarium +++(+)

Delaro versus ProsaroHet verschil tussen Delaro en Prosaro ligt

vooral op het vlak van de duurwerking tegen

roest en het greeningeffect. Hierin scoort

Delaro een fractie beter. Prosaro is echter

wat goedkoper in aanschaf. Om die reden

kan Delaro het beste toegepast worden

Plannen voor biogasinstallatieHoewel de teelt en het ontsmetten van zaaizaad een redelijk stabiele bedrijfstak is, merkt Schulze-Lohoff toch dat de maïsteelt voor bio-

gasinstallaties in zijn gebied steeds meer aan populariteit wint. ,,Qua saldo doen beide teelten weinig voor elkaar onder, maar door de

aanhoudende vraag naar maïs zie ik toch dat deze teelt elk jaar weer iets groter wordt'', zo weet de akkerbouwer. Om de boot niet te

missen heeft hij zelf ook het plan opgevat om een biogasinstallatie te bouwen. Voor de geplande installatie van 500 kW zou ongeveer 180

hectare maïs nodig zijn, zo rekent hij voor. ,,De kans is groot dat ik een deel daarvan zelf ga verbouwen. In hoeverre dat ten koste gaat van

de zaaizaadteelt weet ik nog niet.''

De akkerbouwer benadrukt dat het telen en ontsmetten van zaaizaad de komende jaren zeker de belangijkste bedrijfstak blijft. ,,We zijn

qua arbeid, machines en kennis helemaal op zaadvermeerdering ingericht. En de relatieve kleinschaligheid kunnen we voorlopig nog goed

compenseren met goede afzetrelaties en flexibiliteit. Die voorsprong proberen we uiteraard zo lang mogelijk vast te houden.''

in ziektegevoelige gewassen en Prosaro in

minder ziektegevoelige gewassen.

GebruiksadviesDelaro toepassen in het vlagbladstadium

(T2). Dosering: 0,9 tot 1,0 liter per hectare.

,,Van alle onkruiden die we in onze tarwe hebben, is straatgras een van de lastigste klanten. Vooral de laatste jaren is dit onkruid behoorlijk op komen zetten en dan vooral op de lichtere percelen waar slemp voorkomt.''

Nantko Reitsma, akkerbouwer in Ferwert (Fr.)

,,Hoewel de tarwe op mijn bedrijf grotendeels ten dienste staat van de uien en de aardappelen, wil ik er wél een goede opbrengst van halen. En daarvoor moet het gewas in ieder geval goed gezond blijven.''

Albert Lubberink, akkerbouwer in Zeewolde (Fl.)

,,Hoewel er meerdere middelen (combinaties) zijn die goed werken tegen de belangrijke ziekten in gerst, heeft Fandango toch een streepje voor vanwege de goede prijs/kwaliteit-verhouding.''

Jan Daanje, akkerbouwer in Vlagtwedde (Gr.)

,,Met één bespuiting Hussar/Atlantis in wintertarwe kun je vrijwel alle onkruiden in een keer opruimen. Dat zegt in mijn ogen wel iets over de kracht van deze combinatie.''

Piet Jan Hanse, akkerbouwer in Kerkwerve (Zld.)

COLOFONConcept en realisatie:

Bayer CropScience B.V.Reed Business B.V.

Vormgeving en opmaak:Claudia Roorda

Fotografie:Bayer CropScience

Drukwerk:Ascend

Dit is een uitgave van:Bayer CropScience B.V.Energieweg 1P.O. Box 231NL-3640 AE Mijdrecht

Onze gebruiksadviezen, zowel mondeling als schriftelijk verstrekt, berusten op uitge-breide proefnemingen. Wij adviseren naar beste weten volgens kennis van zaken van dit ogenblik, echter zonder daarvoor aansprakelijkheid op ons te nemen, omdat opslag/bewaring en toe-passing zich aan onze controle onttrek-ken. Beschrijvingen van een product, resp. gegevens over de eigenschappen daarvan betekenen niet, dat verantwoordelijkheid wordt gedragen bij eventuele schade. Lees voor gebruik altijd eerst het etiket.

8 Graan Koerier

Stuur de ingevulde bon uit deze krant in een ongefrankeerde envelop naar:

Bayer CropScience B.V. T.a.v. Joniek te Giffel Antwoordnummer 55074 3640 WB Mijdrecht

Puzzel mee en win een diner voor twee!Er even lekker tussenuit met z'n tweeën, lijkt u dat wel wat? Los dan de onderstaande fotopuzzel op. Uit de inzendingen worden drie prijswinnaars getrokken. Zij krijgen elk een luxe logeer- en dinerbon voor twee personen!

1: welk grasachtige onkruid is hier (tussen de tarwe) afgebeeld?a. duistb. straatgrasc. windhalm

2. welke graanziekte is hier afgebeeld?a. Septoriab. bruine roestc. meeldauw

3. welk breedbladig onkruid is hier als kiemplant afgebeeld?a. kleefkruidb. paarse dovenetelc. kamille

BONNaam:

Adres:

Postcode: Plaats:

Bedrijfstype/aantal hectare granen:

De oplossing van de puzzel is:

Actievoorwaarden

Deze prijsvraag loopt van 5 t/m 30 maart 2010. Uit de goede inzendingen worden drie winnaars getrokken. De prijswinnaars krijgen tussen 1 en 15 april bericht. Over de uitslag kan niet worden gecorrespondeerd.

A B C A B C A B C

1 2 3