Gospodarka

światowa:

zagadnienia wstępne

Jan J. Michałek

Powstanie gospodarki światowej

Rozpad zintegrowanego systemu w okresie międzywojennym

Instytucjonalizacja powojennej gospodarki światowej

Rozwój gospodarki światowej w II połowie XX w.

Charakter współczesnej gospodarki światowej

Wzrost ludności

Wzrost PKB i PNB

Rozwój handlu międzynarodowego

Globalizacja gospodarki światowej

Najprostszy model grawitacyjny handlu

GOSPODARKA ŚWIATOWA

© Jan J. Michałek

Powstanie gospodarki światowej:

początek XIX wieku

Tradycyjny międzynarodowy podział pracy przyczyny powstania GŚ:

- rewolucja przemysłowa: produkcja masowa

- rewolucja transportowa

- sprawny zintegrowany światowy system walutowy.

- wywóz kapitału:

- migracje

- system kolonialny

- liberalizacja polityki handlowej

--> klasyczny podział Północ-Południe (handel między-sektorowy: produkty przemysłowe za surowce i żywność dobre wyjaśnienie w teorii Ricarda i H-O).

© Jan J. Michałek

Dezintegracja gospodarki światowej w

okresie międzywojennym

Wielki kryzys lat 1929-33, zapoczątkowany w USA,, wzrost protekcjonizmu, taryfa Smooth-Hawleya w USA ---> konkurencyjne dewaluacje większy spadek handlu niż produkcji:

szczególny spadek cen surowców i art. rolnych: najbardziej ucierpiały kraje monokulturowe

po 1932: 3 różne modele systemów walutowych:

- Protekcjonizm Niemiec hitlerowskich (nie zmieniono oficjalnie parytetu marki ale waluta niewymienialna i rozliczenia clearingowe)

- W. Brytania: zawieszono wymienialność na złoto ale wymienialność na inne dewizy przy stabilnym kursie;

- USA: dolar po dewaluacji (35 $ za uncję) wymienialny na złoto, ale tylko dla innych banków centralnych.

© Jan J. Michałek

Instytucjonalizacja gospodarki

światowej w okresie powojennym

Amerykańska koncepcja instytucjonalizacji gospodarki światowej.

początkowo koncepcja globalna: ale wypadły z niej (stopniowo) kraje komunistyczne

Powstanie całego szeregu instytucji regulujących współpracę ekonomiczną krajów:

- UNRRA - odbudowa gospodarek:,

- IBRD - odbudowa gospodarek i inwestycje długoterminowe;

MFW: rekonstrukcja międzynarodowego systemu walutowego;

System Bretton Woods (1944): dollar standard system

- parytety monetarne w złocie lub dolarach;

- zmiany parytetów, tylko przy fundamentalnym zakłóceniu bp.

- w obiegu wewnętrznym pieniądz papierowy

ITO (1947): stabilizacja polityk handlowych i jej stopniowa liberalizacja (Historia GATT zamiast ITO)

© Jan J. Michałek

Szybki rozwój handlu i inwestycji

zagranicznych w II poł. XX w.

nowoczesna technika i technologia (kolejne rewolucje technologiczne i informatyczne)

- dobra koniunktura: początkowy sukces aktywnego interwencjonizmu i polityki keynesowskiej: kontrrewolucja monetarystyczna

- liberalizacja barier handlowych (GATT/WTO)

- przywrócenie i utrzymanie wymienialności walut (system B.W.)

- integracja zachodnio-europejska

- dynamiczny rozwój Japonii a potem NIC’s

- ale dosyć wyraźne zmniejszenie roli handlu z krajami komunistycznymi, afrykańskim i Ameryki Łacińskiej

Obecny kształt gospodarki światowej: rozwój gospodarczy i zmiany w strukturze handlu

2008-2009: największe załamanie koniunktury i handlu od 1945 roku

© Jan J. Michałek

Figure 1.3 Gross domestic product, 2008; top 15, ranked according to ppp

GDP, 2008; top fifteen countries, ranked according to PPP

992

1,302

1,344

1,443

1,549

1,872

1,978

2,122

2,178

2,260

2,905

3,359

4,358

7,909

14,093

0 2,000 4,000 6,000 8,000 10,000 12,000 14,000 16,000

Turkey

Canada

S. Korea

Spain

Mexico

Italy

Brazil

France

UK

Russia

Germany

India

Japan

China

USA

GDP; PPP

GDP; current $

Figure 1.7 Development of world per capita income over the last 2000 years

World GDP per capita (1990 international $), logarithmic scale

5,709

435444667

1820

100

1,000

10,000

0 500 1000 1500 2000

Figure 1.8 Two waves of globalization in trade

Merchandise exports, % of GDP in 1990 prices

4.6

17.2

2.5

10.1

0.2

13.4

0

5

10

15

1870 1900 1930 1960 1990

world USA Japan

Exports and imports of goods and services, 2008 ($ billion) The dotted line is a 45º line, the axes use a logarithmic scale, and the circles are proportional to the size of exports.

Exports and imports of goods and services, 2008 ($ bn)

1

10

100

1,000

10,000

1 10 100 1,000 10,000

export value

import

valu

e

USA

GermanyChina

Russia

Saudi Arabia

Ethiopia

Brunei

Zmiany w handlu światowym 1948-2011

1948 1953 1963 1973 1983 1993 2003 2011

Value

World 59 84 157 579 1838 3676 7377 17816

Share

World 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0

North America 28,1 24,8 19,9 17,3 16,8 18,0 15,8 12,8

United States 21,7 18,8 14,9 12,3 11,2 12,6 9,8 8,3

Canada 5,5 5,2 4,3 4,6 4,2 3,9 3,7 2,5

Mexico 0,9 0,7 0,6 0,4 1,4 1,4 2,2 2,0

South and Central America 11,3 9,7 6,4 4,3 4,4 3,0 3,0 4,2

Brazil 2,0 1,8 0,9 1,1 1,2 1,0 1,0 1,4

Argentina 2,8 1,3 0,9 0,6 0,4 0,4 0,4 0,5

Europe 35,1 39,4 47,8 50,9 43,5 45,4 45,9 37,1

Germany a 1,4 5,3 9,3 11,7 9,2 10,3 10,2 8,3

France 3,4 4,8 5,2 6,3 5,2 6,0 5,3 3,3

Italy 1,8 1,8 3,2 3,8 4,0 4,6 4,1 2,9

United Kingdom 11,3 9,0 7,8 5,1 5,0 4,9 4,1 2,7

Commonwealth of Independent States (CIS) b - - - - - 1,5 2,6 4,4

Africa 7,3 6,5 5,7 4,8 4,5 2,5 2,4 3,3

South Africa c 2,0 1,6 1,5 1,0 1,0 0,7 0,5 0,5

Middle East 2,0 2,7 3,2 4,1 6,8 3,5 4,1 7,0

Asia 14,0 13,4 12,5 14,9 19,1 26,1 26,2 31,1

China 0,9 1,2 1,3 1,0 1,2 2,5 5,9 10,7

Japan 0,4 1,5 3,5 6,4 8,0 9,9 6,4 4,6

India 2,2 1,3 1,0 0,5 0,5 0,6 0,8 1,7

Australia and New Zealand 3,7 3,2 2,4 2,1 1,4 1,4 1,2 1,7

Six East Asian Traders 3,4 3,0 2,5 3,6 5,8 9,7 9,6 9,8

Memorandum item:

EU d - - 24,5 37,0 31,3 37,4 42,3 33,9

USSR, Former 2,2 3,5 4,6 3,7 5,0 - - -

GATT/WTO Members e 63,4 69,6 75,0 84,1 78,4 89,3 94,3 93,8

Główni światowi eksporterzy i importerzy w 2011 roku

Rank Exporters Value Share

Annual percentage

change Rank Importers Value Share

Annual percentage

change

1 China 1898 10,4 20 1 United States 2266 12,3 15

2 United States 1480 8,1 16 2 China 1743 9,5 25

3 Germany 1472 8,1 17 3 Germany 1254 6,8 19

4 Japan 823 4,5 7 4 Japan 855 4,6 23

5 Netherlands 661 3,6 15 5 France 714 3,9 17

6 France 596 3,3 14 6 United Kingdom 638 3,5 14

7 Korea, Republic of 555 3,0 19 7 Netherlands 599 3,2 16

8 Italy 523 2,9 17 8 Italy 557 3,0 14

9 Russian Federation 522 2,9 30 9 Korea, Republic of 524 2,8 23

10 Belgium 477 2,6 17 10 Hong Kong, China 511 2,8 16

retained imports 130 0,7 16

11 United Kingdom 473 2,6 17 11 Canada a 463 2,5 15

12 Hong Kong, China 456 2,5 14 12 India 463 2,5 32

domestic exports 17 0,1 14

re-exports 439 2,4 14

13 Canada 452 2,5 17 13 Belgium 461 2,5 17

14 Singapore 410 2,2 16 14 Spain 374 2,0 14

domestic exports 224 1,2 23

re-exports 186 1,0 10 15 Singapore 366 2,0 18

15 Saudi Arabia, Kingdom of 365 2,0 45 retained imports 180 1,0 27

16 Mexico 350 1,9 17 16 Mexico 361 2,0 16

17 Spain 309 1,7 21 17 Russian Federation a 324 1,8 30

18 Taipei, Chinese 308 1,7 12 18 Taipei, Chinese 281 1,5 12

19 India 305 1,7 35 19 Australia 244 1,3 21

20 United Arab Emirates b 285 1,6 30 20 Turkey 241 1,3 30

Eksporterzy i importerzy powyżej 20 miejsca

21 Australia 270 1,5 27 21 Brazil 237 1,3 24

22 Brazil 256 1,4 27 22 Thailand 228 1,2 25

23 Switzerland 234 1,3 20 23 Switzerland 208 1,1 18

24 Thailand 229 1,3 17 24 Poland 208 1,1 17

25 Malaysia 227 1,2 14 25 United Arab Emirates b 205 1,1 24

26 Indonesia 201 1,1 27 26 Austria 191 1,0 20

27 Poland 187 1,0 17 27 Malaysia 188 1,0 14

28 Sweden 187 1,0 18 28 Indonesia 177 1,0 31

29 Austria 178 1,0 17 29 Sweden 176 1,0 18

30 Czech Republic 162 0,9 22 30 Czech Republic 152 0,8 20

31 Norway 159 0,9 22 31 Saudi Arabia, Kingdom of 132 0,7 23

32 Turkey 135 0,7 18 32 South Africa 122 0,7 29

33 Iran b 132 0,7 30 33 Viet Nam 107 0,6 26

34 Ireland 127 0,7 9 34 Hungary 103 0,6 16

35 Nigeria b 116 0,6 38 35 Denmark 98 0,5 15

36 Qatar 114 0,6 53 36 Norway 91 0,5 17

37 Denmark 113 0,6 16 37 Finland 84 0,5 22

38 Hungary 112 0,6 18 38 Ukraine 83 0,4 36

39 Kuwait 104 0,6 54 39 Portugal 80 0,4 6

40 Viet Nam 97 0,5 34 40 Slovak Republic 77 0,4 19

41 South Africa 97 0,5 20 41 Romania 76 0,4 23

Wzrost znaczenia Chin

Nierówno-

wagi

bilansów

handlowych

Powiązania

handlowe w

gospodarce

światowej

International Trade & the World Economy; Charles van Marrewijk

Exports in direction closed arrow(Exports in direction open arrow)

South

Asia

Latin

America

Sub-Sahara

Africa

Middle

East &

North

Africa

Austral

Asia

North

America

East Asia

& Pacific

West

Europe

East Europe

& C. Asia

28

6

1

1

1

4

1 (2) 1 (2)

4 (5)

2 (3)

3 (3)3 (4)

1 (1)

1

1 (1)

1 (1)

3 (4)

3 (3)

(1)

Intra-regional exports

Handel międzynarodowy

International Trade & the World Economy; Charles van Marrewijk

170

133122

115 113107 102 99

88 88

0

50

100

150S

ing

ap

ore

Ho

ng

Ko

ng

Ma

laysi

a

Ba

hra

in

Lu

xem

bo

urg

Sw

azi

land

Eq

. Gu

ine

a

Gu

yan

a

Ma

lta

Ire

land

W szczególnych przypadkach wartość eksportu przewyższa PKB

Eksport i import jak procent dochodu

narodowego w 2003 roku

Stopień otwarcia handlowego

dużych gospodarek

Dynamika globalizacji

International Trade & the World Economy; Charles van Marrewijk

0

5

10

15

20

25

30

1960 1970 1980 1990 2000

wo

rld

exp

ort

s (

% G

DP

)

Światowy eksport rośnie szybciej niż PKB

Figure 1.8 Two waves of globalization in trade

Merchandise exports, % of GDP in 1990 prices

4.6

17.2

2.5

10.1

0.2

13.4

0

5

10

15

1870 1900 1930 1960 1990

world USA Japan

Figure 2.2 Global Economic Crisis: real world trade flows (index), 1970-2011

Real world trade flows; constant 2000 US dollar, index (2000 = 100)

0

40

80

120

160

1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010

annual

data

monthly

data

21 3 4

Global Economic Crisis

2.8%

decline

0.3%

decline

7.4%

decline

20.0%

decline

Trade volumes and the Global Economic Crisis; selected areas, 2004-2011

a. Import volume advanced economies

5-month moving av. (ind indices; pre-2009 peak=100)

60

80

100

120

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

2007-2

USA

Euro area

2008-3

2008-1

0

Japan

b. Import volume emerging markets

5-month moving av. (ind indices; pre-2009 peak=100)

60

80

100

120

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Asia

Africa +

Middle East

Latin America

Central

+ East

Europe

2008-3

2008-8

Struktura handlu krajów

europejskich

Struktura handlu a odległość

między nimi

Najprostszy model

grawitacyjny handlu

Inne czynniki uwzględnianie w

modelu grawitacyjnym (wpływające

na koszty transakcyjne):

Wspólna granica

Dostęp do morza, portów

Wspólny język

Wspólna historia

Udział we wspólnym ugrupowaniu

integracyjnym

Wspólna waluta

Udział w organizacjach międzynarodowych:

WTO, OECD

Przykład najprostszej estymacji

modelu grawitacyjnego: Maliszewska

(2004)