dr hab. inż. Janusz Mikułaprofesor Politechniki Krakowskiej

Koszalin 10-11.05.2010r.

Gospodarka odpadami komunalnymi - uwarunkowania

W roku 2005 zebrano 9 354,3 tys. Mg odpadów komunalnych, w ilości tej 6 493 tys. Mg to odpady z gospodarstw domowych.

W 2007 roku zebrano 10 082,6 tys. Mg odpadów komunalnych, w ilości tej 7 040 tys. Mg odpadów z gospodarstw domowych,

W 2008 roku zebrano około 10,04 mln ton odpadów komunalnych ogółem w tym około 6,88 mln ton odpadów komunalnych z gospodarstw domowych .

W sposób selektywny w 2005 roku zebrano 295 tys. Mg , w 2007 roku 529,5 tys. Mg a w 2008 roku około 690 mln ton.

W 2003 roku w sposób selektywny zebrano 1,46 % odpadów komunalnych, w 2005 roku 3,15%, w 2007 roku 5,09% a w 2008 roku 6,5%.

Od 2000 roku nie odnotowano znacznego zwiększenia stosowania biologicznych metod przekształcania odpadów, które stanowią ok. 3% zebranych odpadów komunalnych.

Zorganizowaną zbiórką odpadów objętych jest ok. 80% mieszkańców miast i ok. 10% mieszkańców terenów wiejskich.

W 2005 roku ok. 92 % zebranych odpadów komunalnych trafiło na składowiska odpadów komunalnych. W 2007 roku na składowiska trafiło 90,2% zebranych odpadów komunalnych.

W 2008 roku na składowiskach zdeponowano 8,69 mln ton zebranych odpadów komunalnych co stanowi 86,7 % zebranych odpadów komunalnych ogółem i 92,94 % zebranych odpadów komunalnych zmieszanych

W 1995 roku w Polsce funkcjonowało 830 składowisk odpadów komunalnych, w 2000 roku 999 składowisk zaś w 2005 roku 1025 składowisk, natomiast w 2008 roku funkcjonowało 610 składowisk odpadów komunalnych z czego 305 nie spełnia wymogów BAT i mogą być eksploatowane jedynie do 31 grudnia 2011 roku.

Z pośród 1025 składowisk funkcjonujących w 2005 roku 123 były składowiskami prywatnymi.

Całkowita powierzchnia składowisk odpadów komunalnych w 2000 roku wynosiła 3125 ha z czego 2635 ha to składowiska jednostek samorządu terytorialnego. W 2005 roku całkowita powierzchnia składowisk odpadów komunalnych wynosiła 3360 ha z czego 2788 ha to powierzchnia składowisk jednostek samorządu terytorialnego.

Głównymi barierami rozwoju systemów gospodarki odpadami komunalnymi były:

rozproszona gospodarka odpadami – brak możliwości skumulowania odpowiedniej ilości odpadów umożliwiających wybór zaawansowanych technologii utylizacji innych niż składowanie odpadów,

gminy nie posiadały praktycznie wpływu na przepływ strumieni odpadów do instalacji przetwarzających i utylizujących odpady (zmiany w tym zakresie nastąpiły w lipcu 2005 roku),

brak instrumentów dyscyplinowania jednostek samorządu terytorialnego w przypadku niewypełnienia przez nie obowiązków ustawowych,

brak jednolitego systemu ewidencji rodzajów i ilości wytworzonych odpadów komunalnych oraz obiektów odzysku i unieszkodliwiania odpadów,

niskie ceny odbioru odpadów na składowiskach, w szczególności nie spełniających podstawowych wymagań technicznych, co skutkowało transportem tych odpadów na znaczne odległości,

niewydolny system nadzoru i kontroli nad instalacjami odzysku i unieszkodliwiania odpadów,

nieefektywny w stosunku do odpadów komunalnych system opłaty produktowej,

trudności w pozyskaniu lokalizacji dla inwestycji związanych z gospodarką odpadami,

długotrwałość procedur związanych z pozyskaniem środków inwestycyjnych,

brak doświadczeń w zakresie wyboru optymalnych rozwiązań techniczno-technologicznych i organizacyjnych,

brak systematycznie prowadzonej edukacji ekologicznej społeczeństwa.

W efekcie funkcjonowania ww. barier rozwojowych mamy obecnie w gospodarce odpadami komunalnymi do czynienia z:

- niską aktywnością części gmin w działaniach związanych z budowaniem ponadgminnych (regionalnych) systemów gospodarki odpadami wynikających z planów gospodarki odpadami,

- niezgodny z wymaganiami prawnymi stan techniczny instalacji odzysku i unieszkodliwiania odpadów, w tym większości składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne,

- brak wystarczającej liczby instalacji do odzysku i unieszkodliwiania odpadów (poza składowiskami),

- niedostateczny postęp w realizacji selektywnej zbiórki odpadów komunalnych i ograniczaniu ilości deponowanych odpadów biodegradowalnych na składowisku odpadów komunalnych,

- raczkujący przemysł recyklingowy,- brak systemowych rozwiązań w zakresie wykorzystania

instrumentów ekonomicznych w gospodarce odpadami komunalnymi,

- powracające co pewien czas propozycje całkowitej komunalizacji gospodarki odpadami komunalnymi.

Wymagania stawiane w I Krajowym Planie Gospodarki Odpadami :

Ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych do składowania:

a). do dnia 31 grudnia 2010 r. – do nie więcej niż 75% wagowo całkowitej masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji,

b). do dnia 31 grudnia 2013 r. – do nie więcej niż 50% wagowo całkowitej masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji,

c). do dnia 31 grudnia 2020 r. – do nie więcej niż 35% wagowo całkowitej masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji w stosunku do masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r.,

zapewnienia odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych do osiągnięcia w roku 2007:- poziomu odzysku – 50%,- poziomu recyklingu – 25%,

wydzielenia odpadów wielkogabarytowych ze strumienia odpadów komunalnych przez selektywną zbiórkę;

• założono uzyskanie co najmniej 20% poziomu selektywnej zbiórki odpadów wielkogabarytowych wydzielonych w 2006 r.

• 50% poziomu selektywnej zbiórki w roku 2010 r, • 75% poziomu selektywnej zbiórki w 2014 r.

wydzielenia odpadów budowlanych wchodzących w strumień odpadów komunalnych poprzez ich selektywną zbiórkę zapewniającą uzyskanie co najmniej 15% poziomu selektywnej zbiórki – w roku 2006, 40% w roku 2010 oraz 60% w roku 2014,

wydzielenia odpadów niebezpiecznych ze strumienia odpadów komunalnych poprzez ich selektywną zbiórkę celem unieszkodliwienia; założony poziom selektywnej zbiórki: 15% odpadów niebezpiecznych wydzielonych ze strumienia odpadów komunalnych w 2005 r., 50% w 2010 r. i 80% w 2014 r.

W efekcie zapisanych w I Krajowym Planie Gospodarki Odpadami wymogów dotyczących odzysku i recyklingu poszczególnych grup odpadów na składowiska odpadów komunalnych nie powinno trafiać więcej niż:76% ilości wytworzonych odpadów komunalnych w 2007 roku, 68% w 2010 roku, 63% w 2012 roku, 59% w 2014 roku.Nadto odpady składowane na składowiskach odpadów komunalnych winny spełniać wymagania rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 7 września 2005 r. w sprawie kryteriów i procedur dopuszczenia odpadów do składowania na składowiskach danego typu (Dz. U. Nr 186, poz. 1553):

Zgodnie z zapisami rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 7 września 2005 r. w sprawie kryteriów i procedur dopuszczenia odpadów do składowania na składowiskach danego typu (Dz. U. Nr 186, poz. 1553):nie można będzie składować odpadów komunalnych, dla których wartości graniczne wskazanych właściwości przekraczają:

ogólny węgiel organiczny TOC – wagowo > 5% strata przy prażeniu – wagowo > 8% ciepło spalania jest > 6 MJ/kg

Indykatywny wykaz indywidualnych projektów dużych dla PO Infrastruktura i środowisko:Oś priorytetowa II Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi – lista projektów podstawowych:

Ilość projektów na pierwszej liście podstawowej – 52 projektyKoszt całkowity tych projektów - 2 035,37 mln euroMaksymalne dofinansowanie - 1 119,49 mln euro

Po zmianie listy w styczniu 2008 roku na liście pozostało15 projektów: 5 z tzw. zamrażarki i 8 tzw. spalarniowych

i 2 przygotowane do złożenia w KE.

Po ostatnich zmianach listy projektów indywidualnych, które odbyły się w styczniu 2009 r. na liście znajduje się 11 projektów w ramach których ma być zrealizowanych 12 zakładów termicznego przekształcania odpadów:

1). Gospodarka odpadami komunalnymi w Łodzi – faza IIKoszt całkowity projektu 660 mln złMaksymalne dofinansowanie 363 mln zł

2). Program gospodarki odpadami komunalnymi w Krakowie Koszt całkowity projektu 703 mln złMaksymalne dofinansowanie 385,55 mln zł

3). System gospodarki odpadami dla metropolii trójmiejskiejKoszt całkowity projektu 539,03 mln złMaksymalne dofinansowanie 296,46 mln zł

4). System gospodarki odpadami dla miast Górnośląskiego Związku Metropolitalnego wraz z budową zakładów termicznej utylizacji odpadów (dwa zakłady) Koszt całkowity

projektu 1081,16 mln złMaksymalne dofinansowanie 592,93 mln zł

5). Rozwiązanie problemów gospodarki odpadami Warszawy etap I – Modernizacja i rozbudowa Zakładu Unieszkodliwiania Stałych Odpadów Komunalnych

Koszt całkowity projektu 533,42 mln złMaksymalne dofinansowanie 293,32 mln zł

6). System gospodarki odpadami dla Miasta Poznania Koszt całkowity projektu 640 mln złMaksymalne dofinansowanie 352 mln zł

7). Budowa zakładu termicznego unieszkodliwiania odpadów dla Szczecińskiego Obszaru Metropolitalnego

Koszt całkowity projektu 300 mln złMaksymalne dofinansowanie 255 mln zł

8). Zintegrowany system gospodarki odpadami dla

aglomeracji białostockiejKoszt całkowity projektu 413,89 mln złMaksymalne dofinansowanie 333,04 mln zł

9). Budowa Zakładu Termicznego Przekształcania Odpadów Komunalnych dla Bydgosko-Toruńskiego

Obszaru MetropolitalnegoKoszt całkowity projektu 400 mln złMaksymalne dofinansowanie 340 mln zł

10). System zagospodarowania odpadów komunalnych w Olsztynie. Budowa Zakładu Unieszkodliwiania Odpadów

Koszt całkowity projektu 517,64 mln złMaksymalne dofinansowanie 305,41 mln zł

11). System gospodarki odpadami oraz budowa zakładu termicznego przekształcania odpadów dla miast i gmin Pomorza Środkowego

Koszt całkowity projektu 280 mln złMaksymalne dofinansowanie 211 mln zł

W obecnym stanie prawnym istnieją zagrożenia w zakresie wykorzystania 1,2 mld euro z Funduszu Spójności przewidzianych na realizację działania 2.1 PO IiŚ oraz 289 mln euro z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego na regionalne programy operacyjne.