gelİr vergİsİturmob.org.tr/.../gelirvergisirehberi.pdf · 2018-03-06 · gelİr vergİsİ...

2017 GELİR VERGİSİ

BEYANNAME DÜZENLEME REHBERİ

Mm

TÜRKİYE SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLERVE YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLER ODALARI BİRLİĞİ(UNION OF CHAMBERS OF CERTIFIED PUBLIC ACCOUNTANTS OF TURKEY)

T Ü R M O B

http://www.turmob.org.tr/gelirvergisirehberiekitabi.pdf

I

2017

GELİR VERGİSİ

BEYANNAME DÜZENLEME

REHBERİ

MART 2018

II

TÜRKİYE SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLER VE YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLER ODALARI BİRLİĞİUNION OF CHAMBERS OF CERTIFIED PUBLIC ACCOUNTANTS OF TURKEYM

m

İÇİNDEKİLER

KISALTMALAR ......................................................................................... XSUNUŞ ........................................................................................XIÖNSÖZ ....................................................................................... XII 2017YILINAİLİŞKİNGELİRLERİNBEYANI(ÖZET)..........................................................1

1. GİRİŞ ..........................................................................................2

2. GELİRVERGİSİNDETAMVEDARMÜKELLEFİYET ..............................................22.1. Tam Mükellefiyet ..........................................................................................32.2. DarMükellefiyet ..........................................................................................4 2.2.1. ÇifteVergilendirmeyiÖnlemeAntlaşmalarındaMukimlik.................................5 2.2.2. ÇalışmaveyaOturmaİzniAlarakYurtdışındaYaşayan TürkVatandaşlarınınDurumu..........................................................................6

3. GELİRİNELDEEDİLMESİ .........................................................................................83.1. TicariveZiraiKazançlardaEldeEtme ....................................................................93.2. SerbestMeslekKazançlarındaveGayrimenkulSermaye İratlarındaEldeEtme ....................................................................................... 103.3. ÜcretlerdeveMenkulSermayeİratlarındaEldeEtme .........................................113.4. DiğerKazançveİratlardaEldeEtme.................................................................... 123.5. DarmükellefiyetteEldeEtme................................................................................ 12

4. GELİRUNSURLARIİTİBARİYLEBEYAN ............................................................. 144.1. TicariKazanç ....................................................................................... 14 4.1.1. TicariFaaliyetinKapsamı.............................................................................. 14 4.1.2. TicariFaaliyetinÖzellikleri............................................................................ 16 4.1.3. TicariKazancınVergilendirilmesi.................................................................. 17 4.1.3.1. BasitUsul....................................................................................... 19 4.1.3.1.1.BasitUsuleTabiOlmanınGenelŞartları........................ 20 4.1.3.1.2.BasitUsuleTabiOlmanınÖzelŞartları.......................... 20 4.1.3.1.3.BasitUsuleTabiOlmanınÖzelŞartları.......................... 22 4.1.3.1.4.OrtaklıklardaBasitUsuleTabiOlmanınŞartları............. 24 4.1.3.1.5.BasitUsuldenGerçekUsuleGeçiş................................ 24 4.1.3.1.6.GerçekUsuldenBasitUsuleGeçiş................................ 25 4.1.3.1.7.İşiniTerkEdenMükelleflerinDurumu............................. 26 4.1.3.1.8.BasitUsuldeVergilendirmedeÖzellikli KonularveDikkatEdilmesiGerekenHususlar.............. 26 4.1.3.2. İşletmeHesabıEsası..................................................................... 28 4.1.3.3. BilançoEsası................................................................................. 29 4.1.4. İndirilecekGiderler....................................................................................... 30

2017 Gelir Vergisi Beyanname Düzenleme Rehberi

III

4.1.4.1. TicariKazancınEldeEdilmesiveİdame EttirilmesiİçinYapılanGenelGiderler............................................ 31 4.1.4.1.1.GötürüGiderUygulaması.............................................. 32 4.1.4.2. HizmetliveİşçilerinİşYerindeveyaİşYerininMüştemilatında İaşe(Yemek)veİbate(Barınma)Giderleri,Tedaviveİlaz Giderleri,SigortaPrimleri,EmekliAidatıveDemirbaş OlarakVerilenGiyimEşyası........................................................... 34 4.1.4.2.1.YemekGiderleri.............................................................. 34 4.1.4.2.2.BarınmaGiderleri........................................................... 35 4.1.4.2.3.TedaviİlaçGiderleri........................................................ 36 4.1.4.2.4.EmekliAidatıveSigortaPrimleri.................................... 36 4.1.4.3. İşleİlgiliOlmakŞartıyla,Mukavelenameyeveyaİlamaveya KanunEmrineİstinadenÖdenenZarar,ZiyanveTazminatlar....... 37 4.1.4.4. İşleİlgiliveYapılanİşinÖnemiveGenişliğiİle OrantılıSeyahatveİkametGiderleri(Seyahat MaksadınınGerektirdiğiSüreyleSınırlıOlmakŞartıyla)................ 38 4.1.4.5. Kiralamayoluylaedinilenveyaişletmeyedahil olanveiştekullanılantaşıtlarıngiderleri........................................ 38 4.1.4.6. İşletmeileİlgiliOlmakŞartıyla;Bina,Arazi,Gider, İstihlak,Damga,BelediyeVergileri,Harçlarve KaydiyelerGibiAyniVergi,ResimveHarçlar................................ 39 4.1.4.7. VergiUsulKanunuHükümlerineGöreAyrılan Amortismanlar................................................................................ 39 4.1.4.8. İşverenlerceSendikalarKanunuHükümlerine GöreSendikalaraÖdenenAidatlar................................................ 40 4.1.4.9. İşverenlerTarafındanÜcretlilerAdınaBireysel EmeklilikSistemineÖdenenKatkıPayları..................................... 41 4.1.4.10.FakirlereYardımAmacıylaGıdaBankacılığıFaaliyetinde BulunanDernekveVakıflaraBağışlananGıda,Temizlik, GiyecekveYakacakMaddelerininMaliyetBedeli.......................... 41 4.1.4.11.TürkiyeİşKurumuTarafındanDüzenlenenİşbaşıEğitim ProgramlarındanFaydalananlara,ProgramıYürüten İşverenlerceFiilenÖdenenTutarlar............................................... 42 4.1.4.12.BankaKrediBorçlarıNedeniyleTahakkukEtmiş, AncakHenüzÖdenmemişFaizlerinGiderYazılması.................... 42 4.1.5. TicariKazancınTespitindeİndirilemeyecekGiderler..................................... 42 4.1.6. ÖzelliğiOlanTicariKazançlardaKazançTespiti........................................... 44 4.1.6.1. BirdenFazlaTakvimYılınaSirayetEdenİnşaatveOnarmaİşleri. 44 4.1.6.2. UlaştırmaİşlerindeMatrah............................................................. 46 4.1.7. TicariKazançİstisnaları................................................................................ 46 4.1.7.1. PTTAcentelerindeKazançİstisnası.............................................. 46 4.1.7.2. SergivePanayırİstisnası.............................................................. 47 4.1.7.3. SerbestBölgelerdeEldeEdilenKazançlaraİlişkinİstisna............. 47 4.1.7.4. EğitimveÖğretimİşletmelerindeKazançİstisnası........................ 47

IV


m

4.1.7.5. TeknolojiGeliştirmeBölgelerindeYapılan FaaliyetlerSonucuEldeEdilenKazançlaraİlişkinİstisna.............. 48 4.1.7.5.1.GelirVergisiStopajıTeşviki............................................ 48 4.1.7.5.2.ÜcretDesteği................................................................. 48 4.1.7.6. TürkUluslararasıGemiSicilineKayıtlıGemilerinİşletilmesinden veDevrindenEldeEdilecekKazançlaraİlişkinİstisna................... 49 4.1.7.7. Yatırımİndirimi............................................................................... 49 4.1.7.7.1.31.12.2005TarihiİtibarıylaMevcutOlup DevredenYatırımİndirimiİstisnasıTutarları.................. 50 4.1.7.7.2.24.04.2003TarihindenÖnceYapılan MüracaatlaraİstinadenDüzenlenenTeşvikBelgeleri KapsamındaYapılanYatırımlar...................................... 50 4.1.7.7.3.GVK’nınMülga19’uncumaddesiKapsamında YapılanYatırımlar........................................................... 51 4.1.7.7.4.01.01.2006–08.04.2006TarihleriArasında YeniBaşlamışYatırımlar................................................ 51 4.1.7.7.5.Endeksleme................................................................... 52 4.1.7.7.6.YatırımİndirimiİstisnasındaUygulama.......................... 52 4.1.7.8. GençGirişimcilerdeKazançİstisnası............................................. 52 4.1.7.8.1.İstisnadanFaydalanacaklarveFaydalanmaŞartları..... 53 4.1.7.8.2.GençGirişimcilerdeKazançİstisnasında ÖzellikliDurumlar........................................................... 54 4.1.7.8.3.İstisnaUygulaması......................................................... 55 4.1.7.8.4.YararlanılacakİstisnaTutarı........................................... 56 4.1.7.8.5.DiğerHususlar............................................................... 57 4.1.7.9. ÜrünSenetlerininEldenÇıkarılmasındanDoğanKazançlar......... 58 4.1.7.10.AvrupaBirliğiOrganlarıylaAkdedilenveUsulüneGöre YürürlüğeKonulanAnlaşmalarÇerçevesindeProje KarşılığıSağlananHibeler............................................................. 58 4.1.7.11.SınaiMülkiyetHaklarındanEldeEdilenKazançlaraİlişkinİstisna. 59 4.1.7.11.1.SınaiMülkiyetHaklarındanEldeEdilen KazançveİratlarınKapsamı........................................ 59 4.1.7.11.2.İstisnadanYararlanacakOlanlar................................... 60 4.1.7.11.3.İstisnadanYararlanmaŞartları..................................... 61 4.1.7.11.4.İstisnaUygulaması....................................................... 63 4.1.7.11.5.DiğerHususlar.............................................................. 65 4.1.8. TicariKazançMuafiyetleri............................................................................. 67 4.1.8.1. EsnafMuaflığı................................................................................ 674.2. ZiraiKazanç ....................................................................................... 70 4.2.1. ZiraiKazançtaVergileme.............................................................................. 71 4.2.2. ZiraiKazancınTespiti.................................................................................... 72 4.2.2.1. ZiraiİşletmeHesabınaGöreZiraiKazancınTespiti....................... 72 4.2.2.2. BilançoEsasınaGöreZiraiKazancınTespiti................................. 74 4.2.3. ZiraiKazançİstisnaları(GençGirişimcilerdeKazançİstisnası).................... 75


V

4.3. Ücret ....................................................................................... 75 4.3.1. ÜcretOlarakVergilendirilecekDiğerÖdemeler............................................ 76 4.3.2. Ücretİstisnaları ....................................................................................... 76 4.3.2.1. GVK’nın23’üncümaddesindeYerAlanÜcretİstisnaları............... 77 4.3.2.2. GiderKarşılıklarındaİstisnalar....................................................... 80 4.3.2.3. TazminatveYardımlardaİstisnalar................................................ 81 4.3.2.4. VatanHizmetleriYardımlarındaİstisnalar...................................... 82 4.3.2.5. TeçhizatveTayınBedellerindeİstisnalar....................................... 82 4.3.2.6. TahsilveTatbikatÖdemelerindeİstisnalar..................................... 83 4.3.2.7. Teşvik,İkramiyeveMükâfatlardaİstisnalar.................................... 83 4.3.3. ÜcretinSafiTutarınınTespiti......................................................................... 84 4.3.3.1. EmekliAidatıveSosyalSigortaPrimleri........................................ 85 4.3.3.2. SosyalGüvenlikDesteklemePrimi................................................ 85 4.3.3.3. İşsizlikSigortasıPrimi.................................................................... 85 4.3.3.4. ŞahısSigortaPrimleri.................................................................... 85 4.3.3.5. Engellilikİndirimi............................................................................ 86 4.3.4. ÜcretlerinVergilendirilmesi............................................................................ 86 4.3.4.1. ÜcretveKiraGeliriniBirlikteEldeEdenlerinİstisnadan FaydalanmaDurumu...................................................................... 89 4.3.4.2. YabancıBirÜlkedekiİşverenTarafındanDoğrudan DoğruyaÖdenenÜcretler.............................................................. 89 4.3.4.3. YabancıElçilikveKonsolosluklardaÇalışanveİstisnadan FaydalanmayanMemurveHizmetlilereÖdenenÜcretler............. 90 4.3.4.4. AsgariGeçimİndirimi..................................................................... 90 4.3.4.4.1.İlaveAsgariGeçimİndirimiUygulaması......................... 93 4.3.4.5. YurtdışındaHizmetVerenİşletmelerdeİndirim.............................. 95 4.3.4.5.1.YurtDışınaHizmetVerenİşletmelerinİstihdam EttikleriHizmetErbabınınÜcretlerineİlişkin İndirimUygulaması........................................................ 96 4.3.4.5.2.İndirimdenFaydalanmaŞartları..................................... 97 4.3.4.5.3.İndirimTutarı.................................................................. 98 4.3.4.5.4.BildirimveBeyan........................................................... 99 4.3.4.6. BankalarTarafındanYapılanPromosyonÖdemeleri... 1014.4. SerbestMeslekKazancı ..................................................................................... 102 4.4.1. SerbestMeslekKazançlarındaVergiTevkifatı............................................ 104 4.4.2. VergidenMuafSerbestMeslekErbabı........................................................ 105 4.4.3. SerbestMeslekKazançlarındaİstisnalar.................................................... 105 4.4.3.1. TelifHakkıveİhtiraBeratıKazançİstisnası................................. 105 4.4.3.2. SergivePanayırİstisnası............................................................ 106 4.4.3.3. GençGirişimcilerdeKazançİstisnası........................................... 106 4.4.4. DefterTutanSerbestMeslekErbabındaKazancınTespiti.......................... 107 4.4.5. SerbestMeslekKazançlarındaHasılat....................................................... 108 4.4.6. SerbestMeslekKazançlarındaGiderler...................................................... 108 4.4.7. SerbestMeslekKazançlarınınVergilendirilmesindeÖzellikliKonular.........111

VI


m

4.4.7.1. SerbestMeslekErbabınınFaaliyetindeKullanmakÜzereSatın AldığıİkinciAracıİçinAmortismanAyırıpAyıramayacağı.............111 4.4.7.2. MeslekiSorumlulukSigortasının,YıllıkBeyanname ÜzerindenİndirimKonusuYapılıpYapılmayacağı........................111 4.4.7.3. SerbestMeslekFaaliyetiNedeniyleMüşterilerİleYapılan SözleşmelereveVerilenBeyannamelereAitDamga VergisininSerbestMeslekKazancındanİndirilmesi......................112 4.4.7.4. SerbestMeslekErbaplarınınGiyimHarcamaların GiderYazılıpYazılamayacağı.......................................................112 4.4.7.5. SerbestMeslekErbabınınKiraladığıİşyerininBirBölümünü ŞirketeKirayaVermesiDurumundaVergilendirme.......................112 4.4.7.6. SerbestMeslekErbabınınKrediKullanarak AldığıveHome-OfisOlarakKullandığıGayrimenkul İçinÖdediğiFaizlerinGiderKaydı.................................................113 4.4.8. ÇifteVergilendirmeyiÖnlemeAnlaşmalarıKapsamındaTürkiye’deİcra EdilenSerbestMeslekFaaliyetlerindeTürkiye’ninVergilendirmeYetkisi....114 4.4.9. SerbestMeslekErbaplarınınYararlanamayacağı BazıVergiselUygulamalar............................................................117 4.4.9.1. ŞüpheliAlacakKarşılığıAyırmaVeDeğersizAlacakYazma........117 4.4.9.2. AlacakSenetleriReeskontu..........................................................117 4.4.9.3. AzalanBakiyelerYöntemineGöreAmortismanAyırma................1174.5. GayrimenkulSermayeİradı..................................................................................117 4.5.1. GayrimenkulSermayeİradındaBeyan........................................................119 4.5.2. MeskenKiraGelirlerindeİstisna................................................................. 120 4.5.3. GayrimenkulSermayeİradındaEldeEtme................................................. 122 4.5.4. EmsalKiraBedeli ..................................................................................... 123 4.5.5. GayrimenkulSermayeİratlarındaVergiKesintisi........................................ 124 4.5.6. SafiİradınBulunmasıSırasındaİndirilecekGiderler.................................. 1254.6. MenkulSermayeİradı ..................................................................................... 129 4.6.1. MenkulSermayeİratlarınınVergilendirilmesi.............................................. 131 4.6.1.1. TevkifYoluylaVergilendirilmekleBeraberBelliTutarı AşmasıHalindeBeyanEdilecekMenkulSermayeİratları........... 132 4.6.1.2. 01.01.2006TarihindenÖnceİhraçEdilenHerNeviTahvilve HazineBonolarındanEldeEdilenFaizGelirlerininBeyanı.......... 132 4.6.1.3. ÖzelSektörTahvilleriveKiraSertifikalarındanElde EdilenGelirler............................................................................... 133 4.6.1.4. KarPaylarınınVergilendirilmesi................................................... 133 4.6.1.5. Tutarı1.600TL’yiAşmasıHalindeBeyanEdilecek MenkulSermayeİratları............................................................... 135 4.6.1.6. BeyanEdilmeyecekMenkulSermayeİratları.............................. 136 4.6.1.7. KesilenVergilerinMahsubu.......................................................... 137 4.6.1.8. MenkulSermayeİratlarınınBeyanDurumunaİlişkinÖzetTablo. 137 4.6.2. MenkulSermayeİratlarındaİstisna............................................................. 140


VII

4.6.2.1. TekPrimliYıllıkGelirSigortalarındanYapılan ÖdemelereİlişkinİstisnaUygulaması.......................................... 140 4.6.2.2. TekPrimliYıllıkGelirSigortalarınaYapılanAktarımlarda İstisnaUygulaması....................................................................... 141 4.6.2.3. GeçişDönemiUygulaması........................................................... 1424.7. DiğerKazançveİratlar ..................................................................................... 143 4.7.1. DeğerArtışKazançları................................................................................ 143 4.7.2. ArıziKazançlar ..................................................................................... 145 4.7.3. Geçici67’incimaddeKapsamındaTevkifataTabiOlup, BeyanEdilmeyecekGelirler........................................................................ 146 4.7.3.1. MevduatFaizleri,RepoGelirleriveÖzelFinans KurumlarındanEldeEdilenGelirler.............................................. 147 4.7.3.2. HerNeviTahvilveHazineBonolarındanEldeEdilen FaizGelirleriİleAlım-SatımKazançları........................................ 147 4.7.3.3. HisseSenediKarPaylarıileAlım-SatımKazançları.................... 148 4.7.3.4. MenkulKıymetlerYatırımFonlarıKatılmaBelgeleriile YatırımOrtaklıklarıHisseSenetlerindenEldeEdilenGelirler...... 150 4.7.3.5. VadeliİşlemveOpsiyonSözleşmelerindenEldeEdilenGelirler. 150 4.7.3.6. KrediTeminatıSağlamakÜzereKurulmuşOlan Kurumlarca193SayılıKanununGeçici67nciMaddesi KapsamındaEldeEdilenGelirlerdeTevkifatUygulaması............ 151 4.7.3.7. İhtiyariBeyan............................................................................... 152 4.7.3.8. DarMükellefGerçekKişilerinGeçici67’nciMadde KapsamındaYapacaklarıİşlemler................................................ 153

5. GELİRİNTOPLANMASIVEYILLIKBEYAN ........................................................ 154 5.1. ToplamaYapılmayanHaller........................................................................ 155 5.2. YıllıkBeyannameVerilmesiveGelirinToplanmasıylaİlgiliEsaslar............ 156 5.3. YıllıkBeyannameyeDahilKazançveİratlardanZararMahsubu................ 157

6. GEÇİCİVERGİ ..................................................................................... 157

7. BEYANNAMEÜZERİNDEYAPILACAKDİĞERİNDİRİMLER ............................. 159 7.1. HayatSigortasıveŞahısSigortasıPrimleri................................................ 159 7.2. EğitimveSağlıkHarcamalarıİndirimi......................................................... 160 7.3. Engellilikİndirimi ..................................................................................... 160 7.4. BağışveYardımİndirimi............................................................................. 161 7.4.1. Gelirin%5’iileSınırlıBağışlar...................................................... 162 7.4.2. GelirleSınırlıOlmayanBağışlar................................................... 162 7.5. SponsorlukHarcamaları.............................................................................. 164 7.6. Ar-GeveTasarımİndirimi........................................................................... 164 7.6.1. GelirVergisiStopajıTeşviki.......................................................... 166 7.7. GirişimSermayesiFonuOlarakAyrılanTutarlarınBeyan EdilenGelirin%10’unuAşmayanKısmı...................................................... 166

VIII


m

7.8. Türkiye’denYurtDışıMukimKişive/veyaKurumlaraVerilen HizmetlerdenSağlananKazançlaraİlişkinİndirim...................................... 167 7.9. KorumalıİşYeriİndirimi.............................................................................. 167 7.10. BireyselKatılımYatırımcısıİndirimi............................................................. 167 7.11. EXPO2016AntalyaAjansınaYapılanHerTürlüNakdive AyniBağışveYardımlarileSponsorlukHarcamaları.................................. 168 7.12. BasitUsuleTabiMükelleflereUygulanacakKazançİndirimi....................... 168 7.13. TeknogirişimSermayesiDesteği................................................................. 169 7.14. TeknolojiGeliştirmeBölgesindeFaaliyetteBulunanlara SağlananSermayeDestekleri..................................................................... 170 7.15. BAĞ-KURPrimleri..................................................................................... 170

8. YILLIKBEYANNAMENİNVERİLMESİVETARHİŞLEMLERİ ............................ 171 8.1. BeyannameninVerileceğiVergiDairesi...................................................... 171 8.2. TarhiyatınMuhatabı..................................................................................... 171 8.3. VergilendirmeDönemi................................................................................. 172 8.4. BeyannameVermeveÖdemeSüreleri....................................................... 172 8.5. BeyannameyeEklenecekBildirimveBelgeler............................................ 173

9. GELİRVERGİSİNDEMAHSUPVEİADELER ...................................................... 1749.1. TevkifYoluylaKesilenVergilerinMahsupveİadesi............................................... 174 9.1.1. BeyannameÜzerindenHesaplananVergiden MahsupveKalanKısmınİadesi.................................................................. 174 9.1.2. Mahsubenİade ..................................................................................... 174 9.1.3. Nakdenİade ..................................................................................... 175 9.1.4. TevkifYoluylaKesilenVergilerinGeçiciVergiyeMahsubu.......................... 1769.2. GeçiciVergininMahsubuveİadesi........................................................................ 1769.3. İadeTalepleriBaşvuruŞekli................................................................................... 1779.4. VergiyeUyumluMükelleflereVergiİndirimi............................................................ 178 9.4.1. VergiİndirimindenYararlanacakOlanlar..................................................... 180 9.4.2. VergiİndirimindenYararlanmaŞartları....................................................... 180 9.4.2.1. İlgilidönembeyannamelerininkanunisüresiiçerisinde verilmişvebubeyannamelerüzerinetahakkukeden vergilerindekanunisüresiiçerisindeödenmişolması................. 180 9.4.2.2. İlgilidönemlereilişkinolarakbeyanatabivergitürleri itibarıylaikmalen,re’senveyaidareceyapılmışbir tarhiyatbulunmaması................................................................... 182 9.4.2.3. Vergiindirimininhesaplanacağıbeyannameninverildiği tarihitibarıylavergiaslı(vergicezalarıdâhil)1.000Türk Lirasınınüzerindevadesigeçmişborcununbulunmaması.......... 183


IX

9.4.2.4. Vergiindirimininhesaplanacağıbeyannameninait olduğuyılileöncekidörttakvimyılındaVergiUsul Kanununun359uncumaddesindesayılanfiillerin işlenmemişolması........................................................................ 183 9.4.3. VergiİndirimiUygulaması........................................................................... 184 9.4.4. Ticari,ziraiveyameslekikazancındiğergelirunsurlarıyla birliktebeyanedilmesidurumundamükelleflerin yararlanabileceğivergiindirimtutarınıntespiti............................................ 184 9.4.5. ŞartlarınİhlaliHalindeYapılacakİşlemler................................................... 1859.5. İlaveİstihdamınTeşviki ..................................................................................... 186 9.5.1. Teşviktenyararlanacakişverenler............................................................... 186 9.5.2. İlaveistihdamınkapsamı............................................................................. 187 9.5.3. Uygulamanınbaşlamavesonaermetarihleri............................................. 189 9.5.4. Uygulamanınesasları................................................................................. 189

10. MUHTASARBEYANNAME ................................................................................... 19010.1.MuhtasarvePrimHizmetBeyannamesi................................................................ 191

11. MÜNFERİTBEYANNAME .................................................................................... 193

12. KİRAGELİRİELDEEDENLERİÇİNHAZIRBEYANSİSTEMİ ............................ 194

13. 2017YILIGELİRLERİNEUYGULANACAKVERGİTARİFESİ ............................ 196

14. İNDİRİMLİGELİRVERGİSİUYGULAMASI ......................................................... 196

EK-GELİRVERGİSİBEYANINAİLİŞKİNÖRNEKLER ............................................... 201

ÖRNEK1: ..................................................................................... 201

ÖRNEK2: ..................................................................................... 203

ÖRNEK3: ..................................................................................... 204

X


m

KISALTMALAR

GVK : GelirVergisiKanunu

VUK : VergiUsulKanunu

KVK : KurumlarVergisiKanunu

KDV : KatmaDeğerVergisi

VUKGT : VergiUsulKanunuGenelTebliğ


XI

SUNUŞ

2017GelirVergisiBeyannameDüzenlemeRehberihazırlayarak,işveişlemlerinizdesizlereyardımcıolmasıamacıylae-kitapolarakyayınladık.

GenelanlamıilegerçekkişininbirtakvimyılıiçindeeldeettiğikazançveiratlarınsafitutarıolanGelirVergisitemelvergilerimizdenbirisidir.Ülkemizdevergigelirlerimizi,üçtemelkate-goriüzerindenteminedilmektedir.Gelir,harcamaveservetüzerindenalınanvergilerdağılımıitibariylesisteminyapısıhakkındadabilgivermektedir.Vergisisteminintemelinigelirüzerin-denalınanvergileroluşturmasınakarşın,ülkemizdevergigelirlerininenbüyükpayınıdolaylıvergilerdiyeadlandırdığımızmalvehizmetüzerindenalınanvergileroluşturmaktadır.

Dolaylıvergilerinpayınınyüksekolmasıtemelyapınınöneminivedeğerinihiçbirzamanazalt-mamalıdır.GerçekkişilerinvekurumkazançlarınınvergilendirilmesinidüzenleyenikitemeldüzenlemeolanGelirVergisiveKurumlarVergisiKanunlarıbüyükönemesahiptir.

GelirVergisiKanunu1961yılındayürürlüğegirerek,günümüzegelinceyekadarçoksayıdadeğişikliğetabitutulmuştur.Ancakyapılandeğişikliklersonucusistematikyapıvebütünlükbozulmuştur.Kanun,basit,sade,kolayveanlaşılabilirolmaktanuzaklaşmıştır.GelirVergisiKanunu’ndayeralanbazıtemeldüzenlemeleregeçicimaddelerileyönveriliyorolmasıdaöngörülebilirliğiazaltmaktadır.Budurumuygulamadabazıtereddütveduraksamalaradayolaçabilmektedir.

Şahsivedolaysızbirvergiolarakartanoranlıtarifeyegörealınangelirvergisinin,uygulan-masıvebeyanıkonusundameslektaşlarımızayardımcıolmakvekılavuzgörevigörmesiiçinelinizdekiçalışmayıhazırlayaraksizlerinistifadesinesunduk.

Meslektaşlarımızauygulamada yardımcı olacağına inandığımıze- kitabımız, özellikle bazıbilgi,oranveuygulamalarakolayulaşımısağlayacakşekildetasarlandı.

e-Kitabın,baştagelirvergisibeyanlarınıdüzenleyenmeslektaşlarımızolmaküzeretümilgili-lerefaydalıolmasınıdiliyorum.

YahyaARIKANTÜRMOBGenelSekreteri

XII


m

ÖNSÖZ

Muhasebemeslekmensuplarıgerçekleştirdiklerihizmetlerleişletmelerinveülkeekonomisi-ningelişimineönemlikatkıyapıyorlar.

TÜRMOBveOdalarımız;kamuyararına,sürekliyüksekkalitedehizmetsağlayanstandart-larla,muhasebevedenetimmesleğinindünyadakigelişmelereparalelolarakilerletilmesivegeliştirilmesiiçinçalışmakta,gerekstajyerlerimizinvemeslekmensuplarımızıneğitiminokta-sında,gereksemesleğinuygulanmasınayöneliküzerinedüşensorunlarınçözümükonusun-dabüyükbirözveriileçalışmaktadır.

İşletmelerinmuhasebevedenetim işlemlerinigerçekleştiren,devletinvergigelirlerininart-tırılmasına katkı sunan ve devlet kurumlarının işleyişine yardımcı olanmeslektaşlarımızınihtiyaçduyacaklarıbilgiyeenkısasüredeulaşmalarınısağlamakmeslekörgütününgörevleriarasındayeralıyor.

Meslekmensuplarımızteknikmuhasebebilgisinesahipolmanınyanında,işletmedanışman-lığı,finansalraporlama,üretimdanışmanlığı,bağımsızdenetim,adlimuhasebegibiçokçe-şitlikonulardadaçalışmalaryürütmektedirler.Bualanlardaayrıveözelbirbilgibirikimi iletecrübegerektirmektedir.

TÜRMOBolarakbugünekadarmeslektaşlarımızınihtiyaçduyacaklarıbilgiyekolayerişimle-rinisağlamakiçinbirçokçalışmayürüttükveyürütmeyedevamedeceğiz.

Sizlerin istifadesine sunduğumuz 2017 Yılı Gelir Vergisi BeyannameDüzenleme Rehberiisimliçalışmamızınfaydalıolmasıdiliyorum.

A.MasisYONTANTÜRMOBGenelBaşkanı


1

2017YILINAİLİŞKİNGELİRLERİNBEYANI

(ÖZET)

2017yılındaeldeedilenkazançlar(sadecebasitusuldeticarikazançeldeedilmesidurumuhariç)ileilgiliyıllıkgelirvergisibeyannamesineilişkinbeyannamevermesüresininsongünühafta sonuna rastladığından mükellefler beyannamelerini, https://ebeyanname.gib.gov.tradresindeyeralankılavuzauygunolarakdoldurarak26Mart2018saat24:00’akadargön-dermelidirler.

2017yılıkazançlarınailişkinolarak26Mart2018tarihinekadarverilecekyıllıkbeyanname-lerüzerindenhesaplanangelirvergisiikieşittaksitteödenecekolup,

- Birincitaksitin2Nisan2018Pazartesigünükadar,

- İkincitaksitin31Temmuz2018Salıgününekadar,

ödenmesigerekmektedir.

Ticari,ziraivemeslekikazancınedeniylegerçekusuldevergilendirilengelirvergisimükel-leflerinden2016yılında ticari, zirai yadaserbestmeslekkazancıeldeedipaktif toplamı6.999.000TLvenetsatışlartoplamı13.994.000TL’yiaşmayanmükellefler2017yılıbeyan-namelerini3568Yasayagöreyetkialmışmeslekmensuplarınaimzalatmakzorundadırlar.

Aşağıdakimükelleflerise2017yılıbeyannamelerinimeslekmensuplarınaimzalatmakzo-rundadeğildirler.

II.sınıftacirlerdenalımsatımveyaimalatfaaliyetindebulunanlardan2016yılısatıştutarları

234.000TL‘yiaşmayanlar

II.sınıftacirlerdenyukarıdayazılanişlerindışındaişlerleuğraşanlardan2016yılıyıllıkgayrisafiişhasılatıtutarı


SerbestMeslekFaaliyetindeBulunanlardan2016YılıHasılatTutarı 163.000TL’yiaşmayanlar

ZiraiKazancıİşletmeHesabıEsasınaGöreBelirlenenÇiftçilerden2016YılıHasılatTutarı


1. Özel kanunlarına göre kurulan kooperatifler ile bu kooperatiflerin oluşturdukları birb-likler,herhangibirsınırlamayatabiolmaksızınbeyannamelerini imzalatmakzorundadeğildir.

2. Noterlerherhangibirsınırlamayatabiolmaksızınbeyannameleriniimzalatmakzorunr-dadeğildir.

3. Gelirleri ücret, gayrimenkul sermaye iradımenkul sermaye iradı ile sair kazanç veiratlardanoluşangelirvergisimükelleflerineaitbeyannamelerinimzalatılmasızorunludeğildir.

2


m

1.GİRİŞ

Gelirvergisi,gerçekkişilerinbirtakvimyılıiçindeeldeettiklerikazançveiratlarınsafitutarıüzerinden (yükümlüsününkişisel veailevi durumudagözönünde tutularak)artanoranlıtarifeyegörealınanşahsivedolaysızbirvergidir.

GVK’nın1’incimaddesindegerçekkişileringelirleriningelirvergisinetabiolduğubelirtildiktensonra,gelirinbirgerçekkişininbirtakvimyılıiçindeeldeettiğikazançveiratlarınsafitutarıolduğuifadeedilmiştir.AynıKanunun2’ncimaddesindedegeliregirenkazançveiratların;

1.Ticarîkazançlar

2.Ziraîkazançlar

3.Ücretler

4.Serbestmeslekkazançları

5.Gayrimenkulsermayeiratları

6.Menkulsermayeiratlarıve

7.Diğerkazançveiratlar

olduğuhükümaltınaalınmıştır.

Gelirvergisininmükellefi,GVK’dasayılangelirunsurlarınıeldeedentümgerçekkişilerdirvebirkazançveiradıngelirvergisinetabitutulabilmesiiçinyukarıdasayılanyedigelirunsurun-danbirinedahilolmasıgerekir.

Yedincibenttesayılankazançveiratlarilkaltıgrubagirmeyenkazançveiratlarıntoplucadahiledildiğibirgrupdeğildir.Buradayeralacakkazançveiratların(diğerkazançveirat-ların)nelerdenoluştuğu,mükerrer80’incive82’ncimaddelerindetekteksayılmıştır.Gelirunsurlarınagirmeleri koşuluyla, kanunenyasaklanmış faaliyetlerden (örneğin kumarhaneverandevueviişletme,uyuşturucumaddeimalvesatışı,silahbaştaolmaküzerehertürlükaçakçılık,ruhsatsızbinayapmakvesatmak,naylonfaturatanzimetmekvb.)eldeedilenkazançlardagelirvergisinetabidir.ÇünküVUK’yagöre;vergiyidoğuranolayınkanunlarlayasakedilmişbulunması,mükellefiyetivevergisorumluluğunukaldırmaz(VUKmd.9/2).

2017takvimyılındaeldeedilengelirlerinnasılbeyanedileceğivebeyannamedüzenlenmesisırasındadikkatealınacakhususlar(gelirvergisitarifesi,indirim,istisnavehadler)bukitaptaaçıklanmıştır.

2.GELİRVERGİSİNDETAMVEDARMÜKELLEFİYET

Vergikanunlarınagörekendisinevergiborcuyüklenengerçekvetüzelkişilervergimükelle-fidir.GVK’davergininmükellefiolangerçekkişilerinvergilendirilmesindetamvedarmükel-lefiyetesasıolmaküzereikiçeşitmükellefiyetöngörülmüştür.


3

2.1. Tam Mükellefiyet

GVK’nın3’üncümaddesinde;Türkiye’deyerleşmişolanlar(isterT.C.vatandaşıolsunisterseyabancıuyrukluolsun)ileresmidairevemüesseselereveyamerkeziTürkiye’debulunanteşekkülveteşebbüslerebağlıolupadıgeçendaire,müessese,teşekkülveteşebbüslerinişleridolayısıylayabancımemleketlerdeoturanTürkvatandaşlarıtammükellefsayılmışvebunlarınTürkiyeiçindevedışındaeldeettiklerikazançveiratlarıntoplamıüzerindenvergi-lendirilecekleribelirtilmiştir.

Yabancı memleketlerde oturan Türk vatandaşlarından, bulundukları memleketlerde eldeettiklerikazançveiratlarıdolayısıylagelirvergisineveyabenzerivergiyetabitutulmuşbu-lunanlar,anılankazançve iratlarıüzerindenayrıcavergilendirilmezler.GVK’nın123’üncümaddesi hükmüne göre, yabancı ülkede ödenen vergi, Türkiye’de hesaplanan vergiden(mükerrervergilendirmeyiönlemekiçin)mahsupedilir.

GVK’yagöre,Türkiye’deyerleşmişolanlaraşağıdakigibidir.

- İkametgâhıTürkiye›debulunanlardır.

- BirtakvimyılıiçindeTürkiye’dedevamlıolarak6aydanfazlaoturanlardır(Geçiciay-rılmalarTürkiye’deoturmasüresinikesmez).Altıaylıkoturmasüresiherbirtakvimyılıitibarıyladikkatealınacaktır.Örneğin1Ekim2016’daTürkiye’yegelenve2Nisan2017’deTürkiye’denayrılanşahısTürkiye’deyerleşmişsayılmaz.

Tammükellefiyet

“Yurtdışındaoturmaveçalışmaiznibulunanveeldeettiğiücretvemenkulsermayeiradıgelirini,1998yılıiçinde6aydanfazlasüreyleTürkiyedışındabulunduğundandarmükel-lef olarak kabul edilmesi gerektiği yolunda ihtirazi kayıtla beyanedendavacı tahakkukedenvergivefonpayınınkaldırılmasıistemiyledavaaçmıştır....VergiMahkemesi’nin…sayılıkararıyla;193sayılıGelirVergisiKanunu’nun3üncümaddesinde,Türkiye’deyer-leşmişolangerçekkişilerinTürkiyeiçindevedışındaeldeettiklerikazançveiratlarınta-mamıüzerindenvergilendirilecekleri;aynıKanun’un4üncümaddesindede,ikametgahlarıTürkiye’debulunanlar(İkametgâh,KanunuMedeninin19uncuvemüteakipmaddelerindeyazılıolanyerlerdir.) ilebir takvimyılı içindeTürkiye’dedevamlıolarakaltıaydanfazlaoturanlar(geçiciayrılmalarTürkiye’deoturmasüresinikesmez)ınTürkiye’deyerleşmesayılacağınınbelirtildiği,olayda davacının daimi ikametgâhının... adresi olarak Türkiye’de bulunduğu, diğer yandan bir takvim yılı içinde Türkiye’de devamlı olarak 6 aydan fazla oturduğunun anlaşıldığı, yukarıda anılan yasa maddeleri uyarınca geçici ayrılmaların bu süreyi kesmeyeceği hususu açıkça belirtildiğinden aksi yöndeki davacı iddialarına itibar edilmesinin mümkün olmadığı, bu durumda tam mükellef olduğu anlaşılan davacıadınayapılan tahakkuk işleminde yasaya aykırılık bulunmadığı gerekçesiyle davanın reddinekararverilmiştir.“DANIŞTAY4.DAİRE,E.2000/1032,K.2000/5300

4


m

TamMükellefiyet

DavacınınDanimarkadevletindekiyerleşikkurumlardaneldeettiğifaizgeliriniyerleşikvetammükellefolduğuTürkiye’debeyanetmediğindenbahisle2005yılıiçinre’sensalınanvergiziyaıcezalıgelirvergisiningecikmefaiziilebirliktetahsiliamacıylaadınadüzenlenen25.8.2010günve1sayılıödemeemrininiptaliistemiyledavaaçılmıştır.AydınVergiMah-kemesi16.6.2011günveE:2010/2477,K:2011/1779sayılıkararıyla;davacıadınaDani-markadevletindekiyerleşikkurumlardaneldeettiği faizgeliriniyerleşikvetammükellefolduğuTürkiye’debeyanetmediğinintespitiüzerine2005yılıiçinre’sensalınanvergiziyaıcezalıgelirvergisinekarşıMahkemelerininE:2010/1492sayılıdosyasındaaçılandavanınsüreaşımıyönündenreddedildiğivesözkonusukarartemyizedilmeyerekkesinleştiğin-den,süresindeödenmeyenammealacağının tahsiliamacıyladüzenlenendavakonusuödemeemrindemevzuataaykırılıkgörülmediği,öteyandan,davacıvekilitarafındandu-ruşmasırasındaDanimarka’daeldeedilen4.202DKKfaizgeliriyleilgiliolarakThistedVer-giDairesinebeyandabulunulduğunailişkin9.3.2010günlübelgeibrazedilmişsede;dos-yadavergi incelemeraporunaekolaraksunulanGelir İdaresiBaşkanlığının26.11.2008günlüyazısınaekCD’deyeralanbilgiyegöredavacınınDanimarka’dayerleşik….Bankadlıfinanskuruluşundan707.518,00DKKfaizgelirieldeettiğivedavacınınsunduğubelgeyegöredebugelirnedeniyleyurtdışındavergilendirilmediği,sözkonusubelgenin,yurtdı-şındakivergidairesinedüşüktutardafaizgelirvegiderineilişkinverilensoyutbeyandanibaretbilgiiçerdiğivesözüedilenCD’deyeralanfaizödemesiniyapankurumveadresiyleeldeedilenfaiztutarınakadardetaylıvesomutbilgiiçermediğinden,işinesasınaetkiligö-rülmediğigerekçesiyledavayıreddetmiştir.Bukarar,Danıştay3.DAİRE,E.2011/3800K.2015/2262sayılıkararıileonanmıştır.

2.2.DarMükellefiyet

Türkiye’deyerleşmişolmayangerçekkişiler(darmükellefler)yalnızTürkiye’deeldeettiklerikazançveiratlarüzerindenvergilendirilirler.

Türkiye’deyerleşmişolmayangerçekkişileraşağıdakigibidir.

– Türkiye’deikametgahıbulunmayanlar

– BirtakvimyılıiçindeTürkiye’dedevamlıolarak6aydanazoturanlar.

Ancak,GVK’nın5’incimaddesindebelirtilenyabancılarTürkiye’dealtıaydanfazlakalsalardahiTürkiye’deyerleşmişsayılmamaktadır.Bunlaraşağıdakigibidir.

- BellivegeçicigörevveyaişiçinTürkiye’yegeleniş,ilimvefenadamları,uzmanlar,memurlar,basınveyayınmuhabirlerivedurumlarıbunlarabenzeyendiğerkimselerletahsil,tedavi,istirahatveyaseyahatmaksadıylagelenler,


5

- Tutukluluk,hükümlülükveyahastalıkgibieldeolmayansebeplerleTürkiye’dealıkonul-muşveyakalmışolanlar

Darmükellefkişininikametgahınınbulunduğudevletileçiftevergilemeyiönlemeanlaşmasıyapılmış iseTürkiye’deeldeedilengelirivergilendirebilmek içinönceliklebuanlaşmahü-kümlerinebakmakgerekir.

Darmükellefiyet

“KanuniveişmerkeziAlmanya’dabulunanveyüklendiğiAfşin-ElbistanTermikSantralının2’nciünitesininkurulmasıprojevekontrollükhizmetiniTürkiye’dekiprojeveşantiyeofisiaracılığıylagerçekleştirenfirmanınşantiyeofisindeticaretmüdürüolarakgörevlendirilendavacınınaçılan firmanınAlmanya’daki kazancındaneldeettiği ücretin193sayılıGelirVergisiKanunu’nun23’üncümaddesinin14’üncübendiuyarıncagelirvergisindenmüs-tesnaolduğu ihtirazikaydıylaverdiği2004yılına ilişkinbeyannameüzerindentahakkukettirilengelirvergisininkaldırılması istemiyledavaaçılmıştır.DanıştayÜçüncüDairesin-ceverilenbozmakararıüzerinedavayenidenincelenerek,GaziantepVergiMahkemesi-nin25.3.2011günveE:2011/485,K:2011/433sayılıkararıyla;darmükellef işverenlerin,nezdindeçalışanhizmeterbabına,Türkiyedışındaeldeettiğikazançlarıüzerindendövizolaraködediğiücretlerin193sayılıYasanın23’üncümaddesinin14’üncübendiuyarıncagelirvergisinetabitutulamayacağı,budurumdadavacınınTürkiye’dekihizmetifasıdışın-da,nezdindeçalıştığıfirmanınAlmanya’dakifaaliyetlerindeneldeettiğikazancındandövizolarakkendisineödenenücretinTürkiye’devergilendirilemeyeceğiaçıkolup, ihtirazika-yıtlabeyanedilensözkonusuücretüzerindenyapılantahakkuktayasayauygunlukgörül-mediğigerekçesiyletahakkukkaldırılmıştır.Davalıidaretarafından;TürkiyeCumhuriyetiileFederalAlmanyaCumhuriyetiArasındaGelir veServetÜzerindenAlınanVergilerdeÇifteVergilendirmeyiÖnlemeAnlaşmasının15’incimaddesiuyarıncaTürkiye’de183günüaşanşekilde faaliyetgösterendavacının tümücretgelirininTürkiye’devergilendirilmesigerektiğiilerisürülerekkararınbozulması”talebiuygungörülmeyerekilkderecemahke-mesininkararıonanmıştır.DANIŞTAY3.DAİRE,E.2011/3201,K.2013/3668

Darmükellefiyetesasındavergilendirilecekgerçekkişilerin,Türkiye’deeldeettiklerigelirinsadece;

– Tamamıtevkifyoluylavergilendirilmişücretler,serbestmeslekkazançları,menkulvegayrimenkulsermayeiratlarıilekurumlardaneldeedilenkarpaylarından,

– Diğerkazançveiratlardan(Değerartışıkazançlarıveyaarızikazançlardan),

ibaretolmasıhalinde,yıllıkbeyannameverilmeyecek;diğergelirlernedeniylebeyannameverilmesihalindeanılangelirlerbeyannameyedahiledilmeyecektir.(GVKmd.86/2).

6


m

Tevkif yoluyla vergilendirilmemiş ücret, serbestmeslek kazancı ve gayrimenkul sermayeiratlarınınyıllıkbeyannameyle,menkulsermayeiratlarınınisemünferitbeyannameilebe-yanedilmesigerekir.

2.2.1. ÇifteVergilendirmeyiÖnlemeAntlaşmalarındaMukimlik

Sermayeveemekhareketlerininuluslararasıniteliğiningünümüzdeartışgöstermesinede-niylefarklıülkelerarasındagerçekkişilerinvergilendirilmesikonusundatereddütleryaşana-bilmektedir.BudurumdabulunanmükelleflerindiğerülkeileTürkiyearasındaçiftevergilen-dirmeyiönlemeanlaşmasıolupolmadığınabakmasıgerekmektedir.

OECD’nintipçiftevergilendirmeyiönlemeantlaşmalarının4’üncümaddesimukimliğeilişkinkriterleritespitedenbirmaddedir.Bukonuiçindörtölçütöngörmüştür.

a)Bukişi,daimiolarakkalabileceğibirmeskeninbulunduğuDevletinmukimikabuledilecektir.EğerbukişininherikiDevlettededaimiolarakkalabileceğibirmeskenivarsa,bukişikişiselveekonomikilişkilerinindahayakınolduğuDevletinmukimika-buledilecektir(hayatiçıkarlarınmerkezi);

b)EğerkişininhayatiçıkarlarınınmerkezininyeraldığıDevletsaptanamazsaveyakişininherikiDevlettededaimiolarakkalabileceğibirmeskeniyoksabukişikalmayıadetedindiğievinbulunduğuAkitDevletinmukimikabuledilecektir;

c)EğerkişininherikiAkitDevlettedekalmayıadetedindiğibirevvarsaveyaherikiDevlettedeböylebirevsözkonusudeğilse,bukişivatandaşıbulunduğuDevletinmukimikabuledilecektir;

d)EğerkişiherikiDevletindevatandaşıysaveyaaksineherikiDevletindevatandaşıdeğilse,AkitDevletlerinyetkilimakamlarısorunukarşılıklıanlaşmaylaçözeceklerdir.

Örnek:AnkaraveBrüksel’debirermeskenibulunanbirTürkvatandaşıyılın11ayındaBelçika’dabir fabrikadaçalışıyor,1ay tatil için iseAnkara’daoturuyorsa,bukişihayatimenfaatlerininmerkeziolanBelçika’nınmukimisayılacaktır.NeBelçikanedeTürkiye’dedaimiolarakoturabileceğibirmeskeniolanveBelçika’daki işlerini tasfiyeedipdünyayıgezenveAntalya’dabirtanıdığınınyanındayılınonayıdüzenliolarakoturankişi2.bendegöreTürkiyemukimisayılacaktır.BukişininhemBelçika’dakioğlununyanında,hemdeAntalya’daki tanıdığının yanındadüzenli olarakoturmasıdurumundabukişi, vatandaşıolduğuTürkiye’ninmukimiaddedilecektir.

Çiftevergilendirmeyiönlemeanlaşmalarıhükümlerianlaşmayatarafülkelerdemukimolan-larauygulandığından,anlaşmalardanyararlanmakisteyenlerintammükellefolduklarıülke-ninyetkilimakamlarındanmukimlikbelgesialmalarıgerekmektedir.Anlaşmayatarafdev-


7

lettefaaliyettebulunanveyahizmeticraedenTürkiye’deyerleşikgerçekveyatüzelkişilerebudevletinyetkilimakamlarıncahazırlanarakverilenbelgelerülkemizceonaylanmamakta,bununyerineTürkiyeyönündenyetkilimakamlarcadüzenlenenmukimlikbelgesikendileri-neverilmektedir.

Anlaşmayatarafdiğerülkedeyerleşik(tammükellef)olanlarınTürkiye’deeldeettiklerika-zançveyairatlarınilgilianlaşmaçerçevesindevergiyetabitutulabilmesiiçindekendiülke-lerininyetkilimakamlarındanmukimlikbelgesialmalarıvebubelgeninaslıilenoterceveyabuülkelerdekiTürkkonsolosluklarıncatasdikedilecekTürkçetercümesininbirörneğiniilgilivergidairesineveyakendilerineyapılanödemeüzerindenvergisorumlularıncavergitevki-fatıyapılmasıdurumundaisevergisorumlularınaibrazetmelerigerekmektedir.Vergisorum-lularıteslimaldıklarısözkonusumukimlikbelgelerinigerektiğindeyetkilimakamlaraibrazetmeküzeremuhafazaedeceklerdir.Mukimlikbelgesininibrazedilememesidurumundaiseilgilianlaşmahükümleriyerineiçmevzuathükümlerimizuygulanacaktır.

Mukimlikbelgesialınmasıveistenenbelgelerileilgilidetaylıaçıklamalara13.02.2007tarihli“ÇifteVergilendirmeyiÖnlemeAnlaşmalarıSirküleri/1”deyerverilmiştir.

Ayrıcamukimlikbelgesineilişkinolarak4seriNo’luÇifteVergilendirmeyiÖnlemeAnlaşma-larıGenelTebliği1’ndemukimlikbelgesineilişkinolarakaşağıdakidüzenlemeyeralmaktadır.

…

DiğerülkemukimlerininTürkiye’deeldeettiklerikazançveyairatlarınilgiliÇVÖAnlaşmasıçerçevesindevergiye tabi tutulabilmesi içinmukimoldukları ülkeyetkilimakamlarındanmukimlikbelgesialmalarıvebubelgeninaslı ilenoterveyabuülkedekiTürkkonsolos-luklarıncatasdikliTürkçetercümesininbirörneğinidurumagöreilgilivergidairesineveyavergisorumlularınaibrazetmelerigerekmektedir.Vergisorumlularıteslimaldıklarısözkonusumukimlikbelgelerinigerektiğindeyetkilimakamlaraibrazetmeküzeremu-hafazaedeceklerdir.Mukimlikbelgesininibrazedilememesidurumundaiseilgilianlaşmahükümleriyerineiçmevzuathükümleriuygulanacaktır.Birtakvimyılınailişkinmukimlikbelgesi,izleyenyılındördüncüayınakadargeçerlidir.

2.2.2. ÇalışmaveyaOturmaİzniAlarakYurtdışındaYaşayanTürkVatandaşlarınınDu-rumu

Ülkemizden,özellikle1960yıllardanitibarenAvrupa’nınçeşitliülkelerineçalışmakamacıylagidenyurttaşlarınbüyükçoğunluğuailelerinideyanlarınaalarak,uzunbirsüredenberibu-lunduklarıyabancıülkelerdeyaşamaktadırlar.BukişilerinbulunduklarıülkedeneldeettiklerigelirlerinyanısıraTürkiye’dedegelireldeettikleridurumdavergilendirmeninhangimükel-lefiyetesasınagöreyapılacağıönemkazanmaktadır.Bukonununaçıklığakavuşturulmasıamacıylayayımlanan210SeriNo’luGelirVergisiGenelTebliği’ndeyapılanaçıklamalara

1 RG:26.09.2017/30192

8


m

göre;kamukurumlarınaveyamerkeziTürkiye’debulunanözelteşebbüslerebağlıolarakişlerisebebiyleyabancımemleketlerdeoturanTürkvatandaşlarıhariçolmaküzere,çalışmaveyaoturmaiznialarakaltıaydandahafazlabirsürediryurtdışındayaşayanTürkvatan-daşlarıTürkiye’deeldeettiklerikazançve iratlarıbakımındandarmükellefiyetesasındavergilendirilmektedir.

BuvatandaşlardankesindönüşyaparakTürkiye’yeyerleşenlerilebirtakvimyılıiçindealtıaydandahafazlasüreyleTürkiye’deoturanlar isetammükellefiyetesasındavergilendiril-mektedir.

YurtdışındaYaşayanKişininTürkiye’yeGelişi

“…dosyanın incelenmesindendavacınınGelirVergisiKanununun yukarıda sözüedilen5/1.maddesinegörebellivegeçicibirişiçinuzmanolarakTürkiye’debulunduğununan-laşıldığı,budurumdadavacıTürkiye’deyerleşmişsayılamayacağından,Almanya’dakiiş-verenden aldığı ücretten dolayı Türkiye’de vergiye tabi tutulamayacağı, bunun dışındadavacınınTürkiye’devergiyetabiücretveyabaşkabirgelireldeettiğiyolundayapılmışherhangibirtespitinbulunmadığı,bubakımdan,yabancıfirmayabağlıolarakteknikdanış-manvemühendisolarakTürkiye’degeçiciolarakçalışanveancakemeklitarihinekadarAlmanfirmasındanücretalandavacınınTürkiye’deücretkarşılığıgelirsağladığıveemekliolduktansonradaücreteldeettiğiyolundayapılmışbir tespitbulunmadığındanyapılancezalıtarhiyatileuygulananihtiyatihacizişlemindeyasayauygunlukgörülmediğigerek-çesiylekabulederekcezalıtarhiyatıkaldıranveihtiyatihacizişleminiiptaleden....VergiMahkemesinin….Kararının; vergi inceleme raporundaki tespitlere dayanılarak yapılancezalıtarhiyatileihtiyatihacizişlemindeyasayaaykırılıkbulunmadığıilerisürülerekbozul-masıistemi”uygungörülmemiştir.

DANIŞTAY3.DAİREE.1997/3424,K.1999/136

3.GELİRİNELDEEDİLMESİ

Gelirvergisiaçısındanvergiyidoğuranolaygelirineldeedilmesidir.

GelirVergisiKanunu’ndagelirineldeedilmesigelirunsurlarıitibariylefarklıesaslarabağlan-mıştır.BuunsurlaraşağıdakiTablodagösterilmiştir.


9

EldeEtmeTürü GelirUnsuru

Tahakkukesası TicarikazançZiraikazanç

Tahsilesası SerbestmeslekkazancıGayrimenkulsermayeiradı

Hukukiveekonomiktasarrufesası MenkulsermayeiradıÜcret

3.1.TicariveZiraiKazançlardaEldeEtme

Ticarikazançlaraçısındangeçerliolantahakkukesasıgelirvegiderinmahiyetvetutaritiba-riylekesinleşmesiolaraktanımlanmaktadır.Alacakveyaborcunkesinolarakhesaplanabil-diğivehukukentalepedilebilirhalegeldiğiandatahakkukungerçekleştiğikabuledilir.

Tahakkukesasıhemgelirhemdegiderlerbakımındangeçerlidir.Gelirvegiderlerdönem-sellikilkesinedeuygunolaraktahakkukettiğitarihitibariylegelirveyagiderkaydedilir.

Ticariveziraikazancıneldeedilmesibakımındangenelesastahakkukolmaklabirlikte,bazıKanunlarlabukuralın istisnalarıöngörülebilmektedir.Örneğin,sosyalgüvenlikprimleriningiderolarakindirilebilmesiiçin5510sayılıKanunuyarıncabuprimlerinmutlaksuretteöden-mişolmasıgerekmektedir.

193sayılıGelirVergisiKanununun37.maddesindeticarikazanç:“Hertürlüticarivesı-naifaaliyetlerdendoğankazançlarticarikazançtır.”şeklindetanımlanmışolupmaddedeticarivesınaifaaliyetlerinnelerolduğuaçıklanmamıştır.AncakTürkTicaretKanununun3.maddesihükmünegöre,birticarethaneveyafabrikayahutticarişekildeişletilendiğerbirmüesseseyiilgilendirenbütünmuamele,fiilveişlerticariişlerdendir.

Eldeedilengelirinticarikazançsayılabilmesiiçinfaaliyetindevamlıolarak,ticaribirorga-nizasyoniçindeyapılmasıgerekir.Ticaribirorganizasyonçerçevesindeyapılmayanveyayapılmaklabirliktedevamlılıkunsurunutaşımayanfaaliyetlerdeneldeedilengelirlerticarikazançolaraknitelendirilemez.Bunedenle,incelemeelemanınınS.S....MotorluTaşıyı-cılarKooperatifininyönetimindesözsahibiolanbaşkan,yönetimkuruluvedenetimkuruluüyelerininbusıfatlarınıkullanarakyaptıklarıişlemlernedeniyleadiortaklıkşeklindeticarifaaliyettebulunduklarınınkabuledilmesisuretiyleeldeedilengelirindeticarikazançola-raknitelendirilmesi,kanunhükümleriyönündenyerindegörülmemiştir.

10


m

Diğertaraftan,gelirinunsurları,GelirVergisiKanununun2.maddesinde7benthalindesa-yılmıştır.Hükmegöreticarikazançlar,ziraikazançlar,ücretler,serbestmeslekkazançları,gayrimenkulsermayeiratları,menkulsermayeiratları,sairkazançveiratlargeliregirenkazançveiratlardır.BugelirunsurlarınailişkinayrıntılıdüzenlemelerGelirVergisiKanunu-nuntakıpedenmaddelerindeyeralmaktadır.Buhükümlerbirbütünolarakincelendiğinde,davacınındaiçindebulunduğuveincelemeelemanıncaadiortaklıkşeklindenitelendirilenkişilerineldeettiğigeliringelirunsurlarındanhiçbirinegirmediğisonucunavarılmaktadır.

Bunedenlerlemahkemececezalıtarhiyatınonanmasıyolundaverilenkarardaisabetgö-rülmemiştir.

DANIŞTAY3.DAİRESİ,E.1996/6825K.1998/455.

3.2.SerbestMeslekKazançlarındaveGayrimenkulSermayeİratlarındaEldeEtme

Tahsilesasındadönemsellikilkesininbirönemibulunmadığındanhangidönemeaitolduğu-nabakılmaksızıntahsilolunanhasılat,butarihitibariylegelirkaydedilir.Dolayısıyla,faaliye-tinyapılmasıvealacağındoğmasıgelirineldeedilmesiiçinyeterlideğildir.

Gayrimenkulsermayeiratlarındadatahsilatilkesibenimsenmişolmaklabirlikte,tahsilesa-sınınuygulanmadığı haller debulunmaktadır.Gelecek yıllara ait olan kiralar peşin tahsiledilirsebugelirtahsiledildiğitarihindeğildeilgilibulunduklarıyılıngelirisayılır.Aynışekildekirayaverilengayrimenkulündeğeriniartıracakşekildegayrimenkuleilaveedilendeğerlergayrimenkulünsahibinebırakılmasıhalindebukıymetlerinkirasonundaeldeedildiğikabuledilir.

Tahsilesasıbakımındanserbestmeslekkazançlarıilegayrimenkulsermayeiratlarınınfark-lılaştığıbirbaşkanoktadagiderleraçısındandır.Serbestmeslekkazançlarındagelirlerdeolduğugibigiderlerdedetahsilesasıgeçerliolup,giderlerfiilenödenmedikçeindirilemez.

Gayrimenkulsermayeiratlarındaisegelirineldeedilmesiaçısındantahsilesasıgeçerliol-maklabirlikte,giderleraçısındantahakkukesasıbenimsenmiştir.Bunedenle,giderler fiiliödemebeklenmeksizinmahiyetvetutaritibariylekesinleştiğitarihtegiderkaydedilebilir.

Öteyandan,tahsilsadecenakdendeğilayniolarakdayapılabilir.

DİKKAT

Serbestmeslekkazançlarındaeldeedilengelirtahsilesasınagörevergilendirilir-ken,katmadeğervergisiuygulamalarındateslimintahakkuktarihiitibariylegerçek-leştiğikabuledilir.


11

“…Olayda;davacınınjeolojimühendisiolmasınedeniylezeminetüdüyapmakiçinişal-ması halinde vizesini yaptırmak istediği vakit, başvuru evrakları arasında asgari ücrettarifesiuyarıncakesilmişserbestmeslekmakbuzuibrazınınşartkoşulmasınedeniylebudurumunkendilerinizordurumdabıraktığı,henüztahsilolunmamışbirgelirinmakbuzakonu edilmesininvergimevzuatıyönündendedoğruolmadığı iddiaları ileuyuşmazlığakonuhususundilegetirildiğigörülmektedir.

MeslekOdasınca,meslekmensuplarınınbürohizmetlerinindenetimi içinmeslekmen-suplarına belli yükümlülükler yüklenmesi suretiyle şekli bir denetim yapılabileceğindekuşkuyoktur.Nitekim,davacıyauygulanacakdenetimdeşekliniteliktebirdenetimolmak-labirlikte,mevzuattadenetiminhangiaşamadayapılacağınailişkinbirbelirlemeyoktur.Serbestmeslekkazancınınniteliğiitibariiletahsilesasınadayanmasısebebiyle,henüzyerinegetirilmemişbir işiçintamamentahsilatyapılmışolmasınınhayatınolağanakışıiçerisindeherzamanmümkünolmadığıbilinenbirgerçekolup,henüzprojeaşamasındamühendislerdenasgaristandardınbelirlenmesiamacıylaasgariücrettarifesiüzerindendüzenlenenserbestmeslekmakbuzununistenmesimevzuattaaçıkdüzenlemebulundu-ğugözetildiğindehukukauygunniteliğihaizolmaklabirliktebuaşamadamühendislereyüklenenyükümlülüktehukukiisabetbulunmamaktadır.

Ohalde,mevzuattayapılacakdenetiminzamanıkonusundaaçıkbirbelirlemeyapılma-mışolmasınarağmen,budüzenlemeiledenetiminheraşamadayapılabileceğişeklindegenişyorumlanmasımesleğinniteliğiyapılanişinözelliğibirliktedeğerlendirildiğinde,he-nüzprojeaşamasındaserbestmeslekmakbuzudüzenlememecburiyetigetirendavalıidareişlemininiptaliistemiyleaçılandavayıreddedenMahkemekararındahukukiisabetbulunmadığısonucunaulaşılmıştır.

Açıklanannedenlerle;Ankara4.İdareMahkemesinintemyizekonukararınınbozulması-na,dosyanınyenidenbirkararverilmeküzereanılanMahkemeyegönderilmesine,buka-rarıntebliğtarihiniizleyen15(onbeş)güniçerisindekararındüzeltilmesiyoluaçıkolmaküzere,18/01/2016tarihindeoybirliğiilekararverildi.”


3.3.ÜcretlerdeveMenkulSermayeİratlarındaEldeEtme

Menkulsermayeiratlarındaeldeetmehukukiveekonomiktasarrufabağlanmıştır.Hukukitasarruf,sahibiningelirüzerindentaleptebulunmahakkınındoğuşunuifadeeder.Ekono-miktasarrufiseödemeyiyapacakolantarafındangelirinsahibininemrineamadekılınması,talepedilebilirhalegelmesidir.Hukukitasarruftansonraekonomiktasarrufgelir.Hukukiveekonomiktasarrufbirliktedeğerlendirilir.

Ücretlerde;eldeetmehukuki tasarruf imkânınındoğduğuandagerçekleşmişsayılır.Ziraaynıandaekonomiktasarrufundadoğduğukabuledilir.

12


m

Örnek:Birbankadahazinebonosuhesabıbulunanmükellefinölümüdurumunda,mirasçılariçinölümtarihiitibariyletahakkuketmişbirfaizgelirindensözetmekmüm-künbulunmamaktadır.Menkul sermaye iratlarındaeldeetmehukuki veekonomiktasarrufesasınabağlandığından,ancakölümtarihindenbiraysonravadesidolanhazinebonosuhesabındaneldeedilenfaizgelirimirasçılartarafındanhisseleriora-nındabeyanedilecektir.2

3.4.DiğerKazançveİratlardaEldeEtme

Diğerkazançveiratlardatekbirilkedenbahsetmekmümkündeğildir.Örneğin,değerartışkazançlarındatahakkukesasınınuygulanmasımümkünolmaklabirlikte,devamlılıkgöster-meyenbufaaliyetlerleilgilitahsilesasınınbenimsenmesiuygulamakolaylığısağlamaktadır.Arızikazançlardaiseeldeedilenyadatahsiledilenhasılatüzerindenvergilemeyapılmasıöngörüldüğündentahsilesasıgeçerlibulunmaktadır.

3.5.DarmükellefiyetteEldeEtme

DarmükellefiyettesadeceTürkiye’deeldeedilengelirlervergilendirileceğiiçinhangigelir-lerinTürkiye’deeldeedilmiş sayılacağı önemkazanmaktadır.Buna ilişkin belirlemegelirunsurlarıitibarıylaaşağıdakigibiyapılmıştır(GVKmd.7);

a) TicariKazançlarda;kazançsahibininTürkiye’de işyerininolmasıveyadaimi temsilcibulundurulması ve kazancın bu yerlerde veya bu temsilciler vasıtasıyla sağlanması,durumundaticarikazançTürkiye’deeldeedilmişolmaktadır.

Kanunun8’incimaddesi,işyerinintayinindeVUKhükümlerinindikkatealınacağınıbe-lirtmiştir.KonuyailişkinVUK’nın156’ncımaddesiiseişyerini;mağaza,yazıhane,idare-hane,muayenehane,imalathane,şube,depo,otel,kahvehane,eğlencevesporyerleri,tarla,bağ,bahçe, çiftlik, hayvancılık tesisleri, dalyanvevolimahalleri,madenler, taşocakları,inşaatşantiyeleri,vapurbüfelerigibiticari,sınai,ziraiveyameslekibirfaaliye-tinicrasınatahsisedilenveyabufaaliyetlerdekullanılanyerolaraktanımlamıştır.

DİKKAT

VUK’yagöretanımlananişyeriileçiftevergilendirmeyiönlemeanlaşmalarındatanımlananişyerifarklılıklargösterebilir.

Daimi temsilci kavramı,GVK’nın 8’incimaddesinde, bir hizmet veya vekâlet akdi iletemsiledilenebağlıolup,onunnamvehesabınabelirliveyabelirsizbirsüreileveyamüteadditticarimuamelelerifasınayetkilikişiolarakaçıklanmış;ayrıcabazışahıslarınbaşkaherhangi bir şart aranmadandaimi temsilci sayılacağı belirtilmiştir.BunagöreBorçlarKanunundatanımlıticarimümessiller,tüccarvekilleriseyyartüccarmemurları;TürkTicaretKanundatanımlıacentedurumundabulunanlariletemsiledileneaitreklamgiderlerihariçolmaküzere,giderleridevamlıolarakkısmenveyatamamentemsiledilen

2 Gelirİdaresinin11.03.2004tarihve4052-38/10201sayılıözelgesi.


13

tarafındanödenenlervemağazaveyadepolarındatemsiledilenhesabınakonsinyas-yonsuretiylesatmaküzeredevamlıolarakmalbulunduranlarKanunun7’incimaddesiuygulamasındadaimitemsilcisayılacaklardır.

Yukarıdaki şartlarauygunolsalarbile işmerkeziTürkiye’debulunmayanlardan, ihraçedilmeküzereTürkiye’desatınaldıklarıveyaimalettiklerimallarıTürkiye’desatmaksı-zınyabancımemleketleregönderenlerinbuişlerdendoğankazançlarıTürkiye’deeldeedilmişsayılmamaktadır.

Türkiye’desatmak;alıcıveyasatıcınınveyaher ikisininTürkiye’deolmasıveyasatışakdininTürkiye’deyapılmışolmasıdır.İşmerkeziise;işbakımındanmuamelelerinbilfiiltoplandığıveidareedildiğimerkezdir.

b) Ziraikazançlarda;ziraifaaliyetlerinTürkiye’deicraedilmesişartınıaramıştır.

c) Ücretlerde;hizmetinTürkiye’deifaedilmişveyaedilmekteolmasıveyaTürkiye’dede-ğerlendirilmesi,yineTürkiye’dekâinmüesseselerin idaremeclisbaşkanveüyelerine,denetçilerine,tasfiyememurlarınaaithuzurhakkı,aidat,ikramiyevebenzerlerininTür-kiye’deicraedilmesiveyaTürkiye’dedeğerlendirilmesigerekmektedir.

d) Serbestmeslekkazançlarında;serbestmeslekfaaliyetlerininTürkiye’deicraedilmesiveyaTürkiye’dedeğerlendirilmesihalindekazançTürkiye’deeldeedilmişolmaktadır.

“…SlovakyamukimişirketinTürkiye’defaaliyetlerininicrasıiçinsürekliolarakkulla-nabileceği bir sabit yere sahip olmaksızın elde edeceği avukatlık hizmeti gelirlerinivergilemehakkıyalnızcaSlovakya’yaaittir.”

Özelge,İstanbulVergiDairesiBaşkanlığı,12/09/2012,2768.

e) Gayrimenkulsermayeiratlarında;gayrimenkulünTürkiye’debulunmasıvebumahi-yettekimalvehaklarınTürkiye’dekullanılmasıveyaTürkiye’dedeğerlendirilmesiduru-mundairatTürkiye’deeldeedilmişolmaktadır.

f) Menkulsermayeiratlarında;sermayeninTürkiye’deyatırılmışolmasıhalindemenkulsermayeiradıTürkiye’deeldeedilmişolmaktadır.

g) DiğerKazançveiratlarda;bukazançveiratlarıdoğuranişinveyamuameleninTürki-ye’deifaedilmesiveyaTürkiye’dedeğerlendirilmesihalindekazançveiratTürkiye’deeldeedilmişolmaktadır.

Ücret,serbestmeslekkazançları,gayrimenkulsermayeiratlarıvediğerkazançveiratlardasözüedilen“değerlendirme”denmaksat;ödemeninTürkiye’deyapılmasıveyaödemeya-bancımemleketteyapılmışsa,Türkiye’deödeyeninveyanamvehesabınaödemeyapılanınhesaplarınaintikalettirilmesiveyakârındanayrılmasıdır.

14


m

4.GELİRUNSURLARIİTİBARİYLEBEYAN

GVK’nınanaprensiplerindenbiri,bir takvimyılı içindeeldeedilenkazançveiratlarınsafitutarının toplucavergilendirilmesidir.Buçerçevede,mükelleflerbir takvimyılı içindeeldeettiklerikazançveiratlarıntamamıiçinKanundaaksinehükümbulunmadıkçayıllıkbeyan-namevermekzorundadırlar.Ancak,uygulamadaortayaçıkacakgüçlüklerveolanaksızlıklargözönündetutularak,aynıKanundabuprensibinistisnasınıteşkiledenhükümleredeyerverilmiştir.

GVK’nın85’incimaddesindehangigelirunsuruitibariylebeyannamevermeninzo-runluolduğu,86’ncımaddesindedehangigelirlerinyıllıkbeyannameyedahiledil-meyeceğidiğerbirifadeylebeyannameverilsedeyıllıkbeyannameyedahiledilme-yeceğibelirtilmiştir.

4.1.TicariKazanç

4.1.1.TicariFaaliyetinKapsamı

Hertürlüticarivesınaifaaliyetlerdendoğankazançlarticarikazançolup,aşağıdasayılanfaaliyetlerdeneldeedilecekgelirlerherdurumdaticarikazançolarakvergilendirilir,

1.Maden,taşvekireçocakları,kumveçakılistihsalyerleriiletuğlavekiremitharmanlarınınişletilmesinden;

2.Coberlikişlerinden;

3.Özelokulvehastanelerlebenzeriyerlerinişletilmesinden;

4.Gayrimenkullerinalım,satımveinşaişleriyledevamlıolarakuğraşanlarınbuişlerinden;

5.Kendinamvehesaplarınamenkulkıymetalım-satımıiledevamlıolarakuğraşanlarınbufaaliyetlerinden;

6.Satınalınanveyatrampasuretiyleiktisapolunanarazininiktisaptarihindenitibaren5yıliçindeparsellenerekbumüddet içindeveyadahasonrakiyıllardakısmenveya tamamensatılmasından;

7.Dişprotezciliğinden;

eldeedilenkazançlar.


15

Süreklitaşıtalınıpsatılmasıticarifaaliyetesaslarınagörevergilendirmeyigerek-tirir.

“GelirVergisiKanunundabirkazancınticarikazançolaraknitelendirilebilmesi,birfa-aliyettenkazançsağlanmasıvefaaliyetindevamlılığıkoşullarınabağlanmıştır.Maddiveşeklianlamdabir ticariorganizasyonunbelirginolmadığıdurumlardakazançdo-ğuranişleminçokluğudevamlılıkunsurunubelirleyenennesnelölçüolup,birişlemindevamlılığı,işleminaynıvergilendirmedönemindeyinelenmesiyadaöncekivergilen-dirmedönemindedeyapılmışolmasınagörebelirlenebilir.Devamlılıkunsurununger-çekleşmesihalinde,buişlemlerinkazançsağlamakamacıylayapılmadığınıkanıtlamayüküvergimükelleflerinedüşer.

2003yılındasatınalınan4taşıtı2004ve2005yıllarında,2004yılındaalınan2taşıtı2005ve2006yıllarında,2006yılındasatınalınan4taşıttanüçünü2007yılındasattığıveadınakayıtlı2taşıtdahabulunduğusaptanandavacınınbualım-satımfaaliyetin-deneldeettiği kazancın ticari kazançolarak vergilendirilmesine ilişkin tümkoşullargerçekleşmiştir.Bualım-satımların ticarikazançsağlamaamacıdışındanedenlerleyapıldığı iddiasını kanıtlaması gereken davacı tarafından, yoklamaüzerine idareyeyapılanbaşvurusırasındaaraçlarınticariamaçlıalınıpsatılmadığı,yakınlarınınisteğiüzerinegeçici olarakadına tescil ettirildiğinin, davadilekçesinde isealım-satımdankardeğilzarareldeedildiğinin,ilerisürülmekleyetinildiği,ancakbirdenfazlakamyon,kamyonetveotomobilinticariamaçlaalınıpsatılmadığıiddiasınıkanıtlayanhukukengeçerliherhangibirbilgiyadabelgebulunamadığıanlaşıldığından,faaliyetinkazançeldeetmekamacıylayürütüldüğüsonucunavarılmıştır.Bunedenlevergimahkeme-sikararının,davacıadınafaaliyetinsaptandığı20.2.2007tarihiitibarıylamükellefiyettesisedilebileceğidegözönündebulundurularakyenidenkararverilmeküzerebozul-masıgerekmiştir.”DANIŞTAY3.DAİRE,E.2007/3751,K.2009/2092

Kolektifortaklıklardaortakların,adiveyaeshamlıkomanditortaklıklardakomanditortaklarınortaklıkkarındanaldıklarıpaylardaşahsiticarikazançhükmündedir.(Ancakserbestmeslekfaaliyetindebulunankollektifveadişirketlerdeortakların,adikomanditşirketlerdekoman-diteortaklarıneldeetmişolduklarıkazançserbestmeslekkazancıniteliğindedirGVK66/3).

16


m

SatınaldığıaraziyiYasadaöngörülensüreiçindeparselasyonatabituttuktansonraoluşturulanparsellerinsatılmasındansağlanangelir ticari kazançolarakvergiyetabitutulur.

“GelirVergisiKanununun37’incimaddesininbirincifıkrası,hertürlüticarivesınaifaaliyet-teneldeedilenkazancıticarikazançolaraktanımlanmışikincifıkradaisealtıbenthalindesayılan işlerin de ticari kazanç sayılacağı kuralabağlanmıştır.Maddenin ilk fıkrası; birfaaliyetinticarifaaliyetsayılabilmesini,kazançsağlanmasıvekazançsağlananfaaliyetindevamlıolmasıkoşullarınabağlamıştır.İkincifıkranınbentlerinegirenişlerdeisebunitelikaraştırılmaksızıneldeedilenkazancınticarikazançolarakvergilendirilmesigerekmekte-dir.

Davakonusuolayikincifıkranın6’ncıbendikapsamındaolup,satınalmayoluylaiktisapedilenarazininyasadaöngörülensüreiçindeparsellendirildiktensonrasatıldığıtespitlidir.Davacıtarafındandatespitedilenbudurumunaksiiddiaedilmemişancakbazıekono-mikzorunluluklardandolayıyapılanvedevamlılıkunsuru taşımayanbusatışların ticarifaaliyetindeğildeğerartışkazancınınkonusunagirdiğiilerisürülmüştür.Yasanınkonuylailgilidüzenlemesindefaaliyetinzorunluluktankaynaklanmasıvedevamlılıkarzetmemesihalindeticarikazançsayılmayacağınadairbirkısıtlamaöngörülmediğindendavacınınbuyöndekiiddiasıdayanaksızkalmaktadır.

213 sayılı VergiUsul Kanununun re’sen vergi tarhını düzenleyen 30’uncumaddesininikinci fıkrasının ( 1 ) işaretli bendi ise vergi beyannamesinin kanuni süresi geçtiği hal-deverilmemişolmasıhalindedönemmatrahınınre’sentarhınıöngörmüştür.SatınaldığıaraziyiYasadaöngörülensüreiçindeparselasyonatabituttuktansonraoluşturulanpar-sellerisatmasındansağladığıticarikazancınıbeyanetmeyendavacınındönemmatrahı-nınre’sentakdiriiçinyasadaaranılanşartlargerçekleşmişolupyükümlününihtirazikayıtkoymadanimzaladığıve213sayılıYasauyarıncamaddidelilniteliğindeolantutanaklabelirlenen;satınalmatutarı,parselasyonmasrafları,tapuharcıveeğitimekatkıpayındanoluşangiderlerininsatışbedelindendüşülmesisuretiyletakdirolunanmatrahvebumat-rahüzerindenyapılanvergilemeyi;devamlılıkunsuruiçermeyensatışlarınticarifaaliyetkapsamındanitelendirilemeyeceğigerekçesiylekaldıranvergimahkemesikararındaya-sayauygunlukgörülmemiştir.”DANIŞTAY3.DAİRE,E.2003/992,K.2004/2769

4.1.2. TicariFaaliyetinÖzellikleri

Birfaaliyetinticarifaaliyetolarakdeğerlendirilebilmesiiçintaşımasıgerekenbazıözelliklerbulunmaktadır.Buözellikleraşağıdakigibidir.

- Faaliyetinyerinegetirilmesininsermayeveemeğedayanıyorolmasıgerekmektedir.

- Faaliyetindevamlıolmasıgerekmektedir.(MaliyeBakanlığıncabirtakvimyılıiçerisindebirdenfazlatekrarlananveyabirdenfazlatakvimyılındatekrarlananişlemlerdedevam-lılıkolduğukabuledilmektedir).


17

- Gelirgetiricifaaliyetlerinbirorganizasyondahilindeyapılmışolmasıgerekmektedir(İş-yeriaçma,işçiçalıştırılması,ticaretsicilinekaydolunmasıvb.)

- Müessesenin,ticarivesınaibirmüesseseşekilvemahiyetindeolmasıgerekmektedir.

Davacının,sahibiolduğuarsaüzerineyaptırdığıbinayaaitbağımsızbölümlerinsatışınınticarikazançolduğundanbahisledavacı adına re’sen tarhedilen9/2009 dönemineaitvergiziyaıcezalıkatmadeğervergisininkaldırılmasıistemiyleaçtığıdavanın;davacınındahaöncevesonrasındataşınmazalımvesatımıyaptığınailişkinbirtespitbulunmaması,kendisineaittaşınmazdakatkarşılığıinşaatsözleşmesineistinadenbinayapılaraksatılmışolması,servetindeğerlendirilmesineilişkinbirfaaliyetolup,davacınınbufaaliyetisonucuservetinbiçimdeğiştirdiği,dolayısıyla193SayılıGelirVergisiKanunu’nun37.maddesin-debelirtilenanlamda“gayrimenkulalımsatımveinşaişiyledevamlıuğraşma”sayılama-yacağından,davacınıntaşınmazsatımındaneldeettiğigelirinticarikazançkapsamındavergilendirilmesindehukukauygunlukgörülmediğigerekçesiyleiptalineilişkinAntalya1.VergiMahkemesi›nceverilen26.02.2016günveE:1153/2015,K:179/2016sayılıkarar,KonyaBölgeİdareMahkemesitarafındanonanmıştır.

KonyaBölgeİdareMahkemesi,1.VDD,E.2016/1219K.2017/744

4.1.3. TicariKazancınVergilendirilmesi

Ticarikazanç,gerçekvebasitusuldeolmaküzereikişekildevergilendirilmektedir.GVK’nın47’incimaddesinde yazılı genel şartlar ile 48’incimaddesinde yazılı özel şartları toplucataşıyanlar,“BasitUsulde”, bunların dışında kalanlar ise“GerçekUsulde” vergilendiril-mektedir.Gerçekusuldevergilendirilenticarikazançsahiplerininticarikazançlarıkanunentutmakzorundaolduklarıdefterlerbakımından,işletmehesabıesasıveyabilançoesasınagöretespitedilmektedir.

Aşağıdayazılıtüccarlarbirincisınıftacirolup;bilançoesasınagöredeftertutarlar;

●SatınaldıklarımallarıolduğugibiveyaişlediktensonrasatanlardanyıllıkalımlarıveyasatışlarıtutarlarıVergiUsulKanunu177ncimaddesindebelirtilenmiktarlardanfazlaolanlar (2017 yılı için yıllık alımlarda 170.000TL veya yıllık satışlarda 230.000TL,2018yılıiçinyıllıkalımlarda190.000TLveyayıllıksatışlarda260.000TL),

●DiğerişlerleuğraşanlardanbiryıliçindeeldeettiklerigayrisafiişhasılatıVergiUsulKanunu177ncimaddesindebelirtilenmiktarıaşanlar(2017yılıiçin90.000TL,2018yılıiçin100.000TL),

●YukarıdayazılıişleriberaberyapanlardanişhasılatınınbeşkatıileyıllıksatıştutarınıntoplamıVergiUsulKanunu177ncimaddesindebelirtilenmiktarıaşanlar(2017yılıiçin170.000TL,2018yılıiçin190.000TL),

18


m

●Herçeşitticaretşirketleri,

●Kurumlarvergisinetabidiğertüzelkişiler,

●Kendiistekleriilebilançoesasınagöredeftertutanlar.

Birincisınıftacirlerleilgilişartlarıtaşımayanlar,ikincisınıftacirsayılırlarveişletmehesabınagöredeftertutarlar.

Ticarikazançlariçin(basitusuldevergilendirilenlerdahil)yıliçindehiçbirgelireldeedilmemişveyazararedilmişolsadahiyılıkgelirvergisibeyannamesininkanunisüresindeverilmesigerekmektedir.

…

Yukarıdayeralankanunhükümlerindendeanlaşılacağıüzere,ticarikazançhangiusuldetespitedilirseedilsin,ticarikazancıntespitindetemelilke,yalınhaliyle,birhesapdönemiiçindeeldeedilenhasılattan,giderlerindüşülmesisuretiyleeldeedilecektutarınticarika-zancıtemsiledeceğidir.

Davalıidarece,davacınıntaşınmazalımsatımlarıticarifaaliyet,buradaneldeettiğigelirdeticarikazançkabuledildiğinegöre,sözkonusufaaliyetteneldeettiğikazancındaGelirVergisiKanununun ticarikazanca ilişkinhükümlerinegöre tespitedilmesianılanKanunhükümlerigereğidir.

Olaydaise,Dairemizceverilen02.03.2017günlüveE:2017/140sayılıarakararınacevapolarakgönderilendavalıİdarenin31.03.2017tarihliveE.102685sayılıyazısınınekindeyeralan(davacının)“2012yılıgelirvergisivegelirgeçicivergisihesaplamatablosu”nagöre,taşınmazlarınsatışbedelleritoplamının400.000-TL,alışbedelleritoplamınınise402.000-TLolduğu,ziradavacınınbir taşınmazı130.000-TL’yealıp100.000-TLbedellezararınasattığı,bununaksineilişkinolarakdavalıidareceherhangibiriddiailerisürülmediği,bunarağmen,davacının2012yılınaaitticarikazacının,buyıldasatmışolduğutaşınmazlarıntoplamsatışbedelindentoplamalışbedellerininçıkarılmasısuretiylehesaplanmasıgere-kirken,mahkemekararındayeralan,“tapukaydındakisatıştutarlarıtoplamındanalıştu-tarlarıtoplamıçıkarılmaksuretiylevergiyetabimatrahaulaşıldığı”yolundakitespitinaksi-ne,herbirtaşınmazınalımvesatımbedelleriarasındakifarkınayrıayrıtespitindensonra,yalnızcamüspetfarksaptanansatışlarındikkatealındığıanlaşılmıştır.

Bunagöre,yukarıdaaçıklandığışekilde,GelirVergisiKanunununticarikazancailişkinhü-kümlerineaykırışekildehesaplanıptakdirkomisyonuncatakdiredilenmatrahesasalına-rakyapılandavayakonutarhvecezakesmeişlemlerindehukukauygunlukgörülmemiştir.

AnkaraBÖLGEİDAREMAHKEMESİ,1.VERGİDAVADAİRESİ,E.2017/140K.2017/876


19

4.1.3.1.BasitUsul

Basitusulde ticarikazanç;alışvegiderbelgelerinin toplamının,hasılata ilişkinbelgelerintoplamındançıkarılmasısuretiylehesaplanır.

BufarkyapılanfaaliyetleilgiliolarakVergiUsulKanunuhükümlerinegörealınmasıveve-rilmesimecburi olan alış ve giderler ile hasılatlara ilişkin belgelerde yazılı tutarlara görehesaplanır.Busuretletespitvebeyanolunankazançvergitarhınaesasalınır.Buusuldevergilendirilenler,kazancıntespitiveVergiUsulKanununundefter tutmahükümlerihariç,bildirme,vesikalar,muhafaza,ibraz,diğerödevlervecezahükümleriileVergiUsulKanunuvediğerkanunlardayeralanikincisınıftüccarlarhakkındakihükümleretabidirler.

Basitusuldevergilendirilenmükellefler,faaliyetlerineilişkinmalalışvegiderleriilehasılatla-rınıgösterenbelgeleriayrıayrıdosyalardasaklamakzorundadırlar.Bubelgelerinkayıtları,mükelleflerinbağlıbulunduklarımeslekodalarınınoluşturduklarıbürolardatutulur.Bubüro-larda13/6/1989tarihlive3568sayılıKanunagöreyetkialmışyeterlisayıdameslekmensu-bununçalıştırılmasızorunludur.

İsteyenmükellefler, kayıtlarını hiçbir iznegerek olmadan kendileri de tutabilmektedir.Butakdirde,vergilendirme ile ilgiliödevlerin tamamıkendilerinceyerinegetirilecektir. İsteyenmükelleflerisekayıtlarınıserbestmuhasebeci,serbestmuhasebecimalimüşavirgibimes-lekmensuplarınatutturabilirler.

Mükellefler,satışvehizmetleriiçindüzenlediklerihasılatbelgelerinibirzarfta,faaliyetleriileilgiliolarakmalvehizmetalışlarıilegiderleriiçinaldıklarıgiderbelgelerinibaşkabirzarftatoplayıpsaklayacaklardır.Kayıtlarıodalardatutulanmükellefleriseherayaaitzarflarıizle-yenayın10’unakadarkaydınıntutulduğubüroyateslimedeceklerdir.

Basitusuldevergilendirmekapsamındabulunanmükelleflere,gerçekusuldevergilendirilenmükelleflerdenfarklıbirtakımkolaylıklarsağlanmıştır.Basitusuldevergilendirilenmükellef-leresağlanankolaylıklarşunlardır:

20


m

BasitUsuldeVergilendirilenMükelleflereSağlananAyrıcalıklar

· Deftertutmazlar.

· Vergitevkifatıyapmazvemuhtasarbeyannamevermezler.

· Geçicivergiödemez,bunailişkinbeyannamevermezvebildirimdebulunulmazlar.

· Teslimvehizmetlerikatmadeğervergisindenistisnadır.

· Ticarikazancıntespitindeamortismanatabiiktisadikıymetalışlarıvesatışlarıdik-katealınmazveüzerlerindenamortismanhesaplanmaz.

· Alınanveverilenbelgelerinkayıtlarımükelleflerinbağlıolduklarımeslekodaların-daki bürolarda tutulmaktadır.Ancak, isteyenmükellefler kayıtlarını hiçbir yerdenizinalmadankendileritutabileceklerigibimeslekmensuplarınadatutturabilirler.

· Ticarikazançlarınayıllık2018yılıiçin9.000TL(2017yılıiçin8.000TL)indirimyapılmaktadır.

· Engellilikindirimindenfaydalanabilirler.

4.1.3.1.1.BasitUsuleTabiOlmanınGenelŞartları

1.Kendiişindebilfiilçalışmakveyabulunmak(işindeyardımcıişçiveçırakkullanmak,se-yahat,hastalık,ihtiyarlık,askerlik,tutuklulukvehükümlülükgibizaruriayrılmalardolayısıylageçiciolarakbilfiilişininbaşındabulunmamakbuşartıbozmaz.Ölümhalindeişsahibininduleşiveyaküçükçocuklar,namınaişedevamolunduğutakdirde,bunlarınbilfiilişinbaşındabulunupbulunmamalarınabakılmaz).

2.İşyerimülkiyetininişsahibineaitolmasıhalindeemsalkirabedeli,kiralanmışolmasıha-lindeyıllıkkirabedelitoplamıbüyükşehirbelediyesınırlarıiçinde2017yılıiçin6.500TL’yi(2018yılıiçin7.400TL),diğeryerlerde4.300TL’yi(2018yılıiçin4.900TL) aşmamak.

3.Ticari,ziraiveyameslekifaaliyetlerdolayısıylagerçekusuldeGelirVergisinetabiolma-mak.

2ve3numaralıbenthükümleriötedenberiişedevamedenlerdetakvimyılıbaşındaki,yeni-denişebaşlayanlardaiseişebaşlamatarihindekidurumagöreuygulanır.

4.1.3.1.2.BasitUsuleTabiOlmanınÖzelŞartları

Basitusuletabiolmanınözelşartlarışunlardır:

1.Satınaldıklarımallarıolduğugibiveyaişlediktensonrasatanlarınyıllıkalımlarıtutarının2017yılıiçin90.000lirayı(2018yılıiçin100.000lira) veyayıllıksatışlarıtutarının2017yılıiçin130.000lirayı(2018yılıiçin148.000lira) aşmaması,


21

2.1numaralıbentteyazılıolanlarındışındakiişlerleuğraşanlarınbiryıliçindeeldeettiklerigayrisafiişhasılatının2017yılıiçin43.000lirayı(2018yılıiçin49.000lira)aşmaması,

3.1ve2numaralıbentlerdeyazılı işlerinbirlikteyapılmasıhalindeyıllıksatış tutarı ile işhasılatıtoplamının2017yılıiçin90.000lirayı(2018yılıiçin100.000TL) aşmaması,

* 2018yılındabeyannameverecekolanmükellefler2017takvimyılıiçingeçerliolantutar-larıesasalacaklardır.

Örnek:Kastamonu ilinde ticari faaliyettebulunanvebasit usuldevergilendirilenMükellef(A)’nınbufaaliyetidolayısıyla;01/01/2017–31/12/2017tarihleriarasındayapmışolduğualımlarınıntutarı80.000TL,satışlarınıntutarı110.000TL’dir.Mükellefinişyerikiratutarıise01/01/2017tarihi itibarıylayıllık3.500TL’dir.2017yılındabasitusuletabimükellefler içinbelirlenenyıllıkalımhaddi90.000TL,yıllıksatışhaddi130.000TL,kirabedeli ise4.300TL’dir.Bunagöre;Mükellef(A)’nınyıllıkalım,satımtutarı ilekirabedeli,belirtilensınırlarıaşmadığındandolayı2018yılındadabasitusuldevergilendirilmeyedevamedecektir.

Milli piyango bileti, akaryakıt, şeker ve bunlar gibi kar hadleri emsallerine nazaran barizşekildedüşükolaraktespitedilmişbulunanemtiaiçin,bumaddenin1ve3numaralıbentle-rindeyazılıhadleryerineilgilibakanlıklarınmütalaasıalınmaksuretiyle,MaliyeBakanlığıncabelirlenecek alım satım hadleri uygulanır. Buna göre, anılanmaddelerin ticaretini yapanmükelleflerin2018takvimyılındabasitusuldenyararlanabilmeleriiçinalış,satışveyahası-latlarının31/12/2017tarihiitibariyleaşağıdabelirtilenhadleriaşmamasıgerekmektedir.

Belirtilenbumallarınalımsatımıileuğraşanlarhakkında,basitusulünözelşartlarıbakımın-danyukarıdakihadlerdikkatealınmaksuretiyle,GelirVergisiGenelTebliği(SeriNo:136)’n-dekihesaplamalardoğrultusundaişlemyapılacaktır.

22


m

4.1.3.1.3.BasitUsuleTabiOlmanınÖzelŞartları

Aşağıdayazılıolanlar,basitusuldenfaydalanamazlar:

1.Kollektifşirketortaklarıile,komanditşirketlerinkomanditeortakları;

2.İkrazatişleriyleuğraşanlar;

3.Sarraflarilekıymetlimadenvemücevheratalımsatımıileuğraşanlar;

4.GVK’nın94üncümaddesininbirincifıkrasındasayılankişivekurumlarakarşıinşa-atveonarmaişinitaahhütedenlerilebumükelleflerekarşıderecederecetaahhüttebulunanlar.

5.Sigortaprodüktörleri;

6.Hertürlüilanvereklamişleriyleuğraşanlarveyabuişleretavassutedenler;

7.Gayrimenkulvegemialımsatımıileuğraşanlar;

8.Tavassutişiyapanlar(dayıbaşılarhariç);

9.Madenişletmeleri,taşvekireçocakları,kumveçakılistihsalyerleri,tuğlavekire-mitharmanlarıişletenler;

10.Şehirlerarasıyükveyolcutaşımacılığıyapanlariletreyler,çekicivebenzerlerininsahipveya işleticileri; (Yapısı itibariylesürücüsündenbaşkaondört vedahaaşağıoturmayeriolanveinsantaşımayamahsusmotorlukarataşıtlarıileyolcutaşıyanlarhariç);

11.MaliyeBakanlığıncateklifedilenveBakanlarKuruluncakararlaştırılanişgrupları,sektörler,ilveilçeler,büyükşehirbelediyeleridahilolmaküzereilveilçelerinbelediyesınırları(mücaviralanlardahil)belediyelerinnüfusları,yöreleritibariyleveyasabitbirişyerinde faaliyette bulunup bulunulmadığına göre gerçek usulde vergilendirilmesigerekligörülenler3.

8/55213,92/2683ve95/6430sayılıBakanlarKuruluKararlarıilebirkısımmükelleflerger-çekusuldevergilendirilmekapsamınaalınmıştır:

95/6430SayılıBKKileGerçekUsuldeVergilendirmeKapsamınaAlınanMükellefler

95/6430sayılıBakanlarKuruluKararı ilebüyükşehirbelediyesiolan illerin (Erzurum,Di-yarbakır,Sakaryave5216sayılıBüyükşehirBelediyesiKanunuileBüyükşehirBelediyesisınırlarıiçerisinealınanyerlerden,yenibağlananmahallelerlebirlikte2000yılıgenelnüfus

3 8/5521sayılıBKK(28/11/1982tarihlive17882sayılıRG) ZiraiMahsul satın alarak bumahsulleri kısmen veya tamamen tüketici dışında kalanlara satan ticaret erbabının

1/1/1983tarihindenitibarengerçekusuldevergilendirilmeleri;MaliyeBakanlığının6/10/1982tarihlive84009sayılıyazısıüzerine,193sayılıKanunun51incimaddesinin2361sayılıKanunlaeklenen11incibendinegöre,BakanlarKurulunca25/10/1982tarihindekararlaştırılmıştır.


23

sayımındakinüfusu30.000’denazolanyerlerile6360sayılıOnDörtİldeBüyükşehirBe-lediyesiveYirmiYediİlçeKurulmasıileBazıKanunveKanunHükmündeKararnamelerdeDeğişiklikYapılmasınaDairKanunkapsamındabüyükşehirbelediyesikurulanvebüyükşe-hirbelediyesisınırlarıiçerisinealınanyerlerhariç)mücaviralansınırlarıdahilolmaküzerebüyükşehirbelediyesınırlarıiçindeaşağıdabelirtilenfaaliyetleriyapanmükellefler,gerçekusuldevergilendirilmekapsamınaalınmıştır.

a)Hertürlüemtiaimalatıileuğraşanlar

b)Hertürlüemtiaalım-satımıileuğraşanlar

c)İnşaatileilgilihertürlüişlerleuğraşanlar

d)Motorlutaşıtlarınhertürlübakımveonarımişleriyleuğraşanlar

e)Lokantavebenzerihizmetişletmeleriniişletenler

f)Eğlenceveistirahatyerleriniişletenler

Bumükellefler,basitusuldenyararlanmayailişkingenelveözelşartlarıtaşıyıptaşımadıkla-rınabakılmaksızıngerçekusuldevergilendirileceklerdir.

GVK’nın 9’uncumaddesinde yer alan esnafmuaflığına ilişkin şartları topluca taşıyanlar,95/6430 sayılı Kararname kapsamına girmediklerinden, esnafmuaflığından yararlanabil-mektedirler.


Ziraimahsul satınalarakbumahsulleri kısmenveya tamamen tüketici dışındakalanlarasatanticareterbabı8/5521sayılıBakanlarKuruluKararıile01.01.1983tarihindenitibarengerçekusuldevergilendirmekapsamınaalınmışlardır.

Canlıhayvanalım-satımıfaaliyetianılanKararnamekapsamındadeğerlendirildiğinden,buşekildefaaliyettebulunanmükelleflergerçekusuldevergilendirilecektir.

Ziraimahsulüntoptancıhallerindenveyaticarifaaliyettebulunansebzekomisyoncularındansonrakiteslimaşamaları8/5521sayılıKararnamekapsamıdışındadır.


Hertürlütelevizyon,video,radyo,teyp,müzikseti,disk-çalar,kamera,bilgisayar,soğutucu,çamaşırvebulaşıkmakinesi,elektriklisüpürge,elektronikmüzikaletleri,elektriklidikişma-kinesiileelektrikleçalışanbenzerieşyalarınalım-satımıveüretimiileuğraşanmükellefler92/2683sayılıBakanlarKuruluKararıilegerçekusuldevergilendirmekapsamınaalınmış-lardır.

Karardayazılımallarınyanında,diğermalvehizmetlerisatanmükelleflerdegerçekusuldevergilendirilmektedir.

24


m

BakanlarKuruluKararındabelirtilen“elektrikleçalışanbenzerieşyalar”ibaresinden,doğru-danelektrikenerjisiyleçalışanveyaelektrikleşarjedildiktensonraçalışanemtianınanlaşıl-masıgerekmektedir.

BuKarardabelirtilenemtianınalım-satımıyoluylaticaretininyapılmasında,eski,yeniveyakullanılmışolmaayrımınagidilmeksizin,Karardayeralanemtialarınticaretiniyapanlar ilebelirtilenişlerleuğraşanbütünmükelleflerkapsamagirmektedir.

4.1.3.1.4.OrtaklıklardaBasitUsuleTabiOlmanınŞartları

Ortaklıklarınbasitusuletabiolupolmadığınıntespitinde,işhacmiölçüleriileyıllıkkirabedel-leritopluolarak,diğerkoşullariseortaklarınherbiriiçinayrıayrıdikkatealınır.

Ortaklıklarda,ortaklarınbiriningerçekusuletabiolmasıdiğerortaklarıdagerçekusuletabihalegetirir.

4.1.3.1.5.BasitUsuldenGerçekUsuleGeçiş

Basitusulünşartlarınahaizolanlardan,buusuldenyararlanmakistemedikleriniyazıilebil-direnlerdilekçelerindebelirttikleritarihtenveyaizleyentakvimyılıbaşından,yeniişebaşla-yanlariseişebaşlamatarihindenitibarengerçekusuldevergilendirileceklerdir.

Basitusule tabiolmanınşartlarındanherhangibirini takvimyılı içindekaybedenler,ertesitakvimyılıbaşındanitibarengerçekusuldevergilendirilirler.

Diğertaraftan,GVK’nın51incimaddesikapsamındakifaaliyetlerinebaşladıklarıtarihteniti-barengerçekusuldevergilendirilecekolanmükelleflerinbasitusuldevergilendirmelerimüm-kündeğildir.

Yapılandenetimlerdebasitusuldevergilendirilenmükelleflerdensahteveyamuhteviyatıiti-barıylayanıltıcıbelgedüzenledikleriveyakullandıklarıtespitedilenlerbasitusuldenyarar-lanamazlar.

Sahteveyamuhteviyatıitibarıylayanıltıcıbelgedüzenledikleriveyakullandıklarıtespitedi-lenler,buhususunkendilerinetebliğtarihinitakipedenaybaşındanitibarengerçekusuldevergilendirilirler.


25

…

BakanlarKurulunun95/6430sayılıkararıuyarıncayapılmasıgerekligörülenaçıklamalarailişkinolarak6.4.1995tarihve22250sayılıResmiGazetedeyayımlanan183serinuma-ralıGelirVergisiGenelTebliğinin5’incimaddesinde,emtiaalımvesatımınınsabitbirişyerinde,seyyarolarak,toptanveyaperakendeyapılıpyapılmadığınabakılmaksızınbuişiyapangötürüusuletabimükelleflerin1.5.1995tarihindenitibarengerçekusuldevergilen-dirileceklerideduyurulmuştur.

SeyyarçiçekçilikfaaliyetindendolayıkazancıbasitusuldetespitedilenveKarşıyakaVer-giDairesiMüdürlüğümükellefiolandavacının,İzmirİliKarşıyakaİlçesindeikametettiğivefaaliyetinidebuİlçedeçarşıgirişidolmuşduraklarıkarşısındasürdürdüğüanlaşılmaktaolup,İzmirBüyükşehirBelediyesınırlarıiçindeyeralanKarşıyakaİlçesindeseyyarolarakçiçekalımsatımıyapandavacının,yukarıdadeğinilendüzenlemelerkarşısındabufaali-yetineilişkinkazancınınbasitusuldetespitimümkünolmadığından,adınagerçekusuldegelirvergisimükellefiyetitesisindeyasayaaykırılıkbulunmadığıhalde,davakonusuişle-miniptaliyolundaverilenkarardahukukauygunlukgörülmemiştir.

DANIŞTAY3.DAİRESİE.2011/3922K.2015/2745.

4.1.3.1.6.GerçekUsuldenBasitUsuleGeçiş

GVK’nın47ncimaddesindeyazılışartları topluca taşıyanvearkaarkayason ikiyılalış,satışve/veyahâsılattutarlarınınherbiriaynıKanunun48incimaddesindeyazılıhadlerdendüşükolangerçekusule tabimükellefler,buşartıngerçekleşmesini izleyenyılınOcakayınınbaşındanotuzbirincigünüakşamınakadaryazılıolarakbağlıbulunduklarıvergidairesinebaşvurmalarıhalindebasitusuldevergilendirmeyegeçebileceklerdir.Buuygula-makapsamında,01.01.2018tarihindenitibarengerçekusuldenbasitusulegeçmeyeilişkinşartlarıntespitineveikiyıllıksüreninhesabına01.01.2016tarihindenitibarenbaşlanacaktır.Sözkonusumükelleflerin,anılanKanunun51incimaddesindebelirtilenfaaliyetlerdebulun-mamasıvediğerşartlarıdatoplucataşımalarıgerekmektedir.

Gerçek usulde vergilendirilmekte iken basit usulde vergilendirmeye geçenmükelleflerin,ellerindebulunanbelgeleri283SeriNo.luGelirVergisiGenelTebliğinin3.5bölümündekiaçıklamalardoğrultusundaiptalettirmelerigerekmektedir.

Ayrıca,gerçekusule tabimükellefler ilebasitusule tabiolmanınşartlarınıkaybedenmü-kelleflerin;kendiistekleriyleişleriniterketmeleriyadaeşve/veyaçocuklarınadevretmelerihallerindeterkveyadevirtarihinitakipedenyılınbaşındanitibarenikiyılgeçmedikçebasitusuledönmelerimümkündeğildir.Sözkonusuikiyıllıksüreninnasılhesaplanacağınailişkinaçıklamalar283SeriNo.luGelirVergisiGenelTebliği’nin3.4bölümündeyeralmaktadır.

26


m

Gerçekusuldevergilendirmedenbasitusuldevergilendirmeyegeçişileilgiliayrıntılıaçık-lamalar283SeriNo.luGelirVergisiGenelTebliğive93SıraNo.luGelirVergisiSir-külerindeyapılmıştır.

GelirVergisiKanununun46ncımaddesininsonfıkrasındayeralan “…Herhangi bir şekilde gerçek usulde vergilendirilecek olanlar ve gerçek usulde vergilendirilen mükellefler, bir daha hiç bir şekilde basit usule dönemezler. Bu kişilerin aynı türden iş yapan eş ve çocukları da bu faaliyetleri nedeniyle basit usulden yararlanamazlar.” hükmü,6322sayılıKanunilekaldırıl-mıştır.Sözkonusudeğişikliksonucu,gerçekusuldevergilendirilenkişilerineşveçocukları-nınaynıtürdenfaaliyettebulunmalarıhalinde,şartlarıdahilindebasitusuldenyararlanmalarımümkünbulunmaktadır.

4.1.3.1.7.İşiniTerkEdenMükelleflerinDurumu

Gerçekusuldevergilendirilmekteikenişiniterkedenmükelleflerilebasitusulünşartlarınıkaybedenlerdengerçekusuldevergilendirilmeyebaşlamadanönceişiniterkedenmükellef-ler,terktarihinitakipedenyılınbaşındanitibarenikiyılgeçmedikçebasitusuledönemezler.Buhüküm,işineşveyaçocuklaradevrihalindedeuygulanır.

4.1.3.1.8.BasitUsuldeVergilendirmedeÖzellikliKonularveDikkatEdilmesiGerekenHususlar

· Basitusuletabimükelleflerinbirdenfazlaaraçlaveyabirdenfazlaişyerindeticarifaali-yettebulunmaları,GelirVergisiKanununun47ncimaddesindeyazılı“kendiişindebilfiilçalışmak veya bulunmak” şartının ihlali anlamına geleceğinden, bu şekilde faaliyettebulunanmükelleflerinbasitusuldevergilendirmedenyararlanmalarımümkünbulunma-maktadır.

· GelirVergisiKanununun51incimaddesindebasitusuldenfaydalanamayacakmükellef-lerbentlerhalindesayılmıştır.Sözkonusumaddeninverdiğiyetkiyeistinadenyayımla-nanvebüyükşehirlerdebazıfaaliyetleriyapanmükellefleringerçekusuldevergilendir-mekapsamınaalındığı12/01/1995tarihlive95/6430sayılıBakanlarKuruluKararında,02/07/2013tarihlive2013/5080sayılıBakanlarKuruluKararıiledeğişiklikyapılmıştır.Budeğişikliğegöre,12/11/2012tarihlive6360sayılıKanunilebüyükşehirbelediyesiku-rulanvebüyükşehirbelediyesisınırlarıiçerisinealınanyerler95/6430sayılıkararnamekapsamıdışınaçıkartılmıştır.

Böylece,6360sayılıKanunlabüyükşehirkurulanyerlerilebüyükşehirbelediyesisınırla-rıiçerisinealınanyerlerde95/6430sayılıBakanlarKuruluKararındasayılanişgruplarıitibariylefaaliyettebulunanmükelleflerin,diğerşartlarıdataşımalarıkaydıylabasitusul-devergilendirilmelerinedevamolunacaktır.

· Basitusuletabimükelleflerinalımsatımfaaliyetleriniinternetüzerindenyapmalarıhalin-de,internetüzerindenyapılanhertürlüalımsatımfaaliyetibüyükşehirlerdahiltümülke


27

genelinikapsamasınedeniylebuşekilde faaliyettebulunanmükelleflerinGelirVergisiKanununun51 incimaddesindeki yetki uyarıncayayımlanan95/6430sayılıBakanlarKuruluKararıkapsamındakalacaklarındanbasitusuldevergilendirilmelerimümkünde-ğildir.

· Basitusuletabimükelleflerişebaşlamayı,adresveişdeğişikliğini,işletmededeğişikliğiveişibırakmayıbağlıolunanvergidairesinebildirmekzorundadır.

· Basit usulde vergilendirilenmükellefler, hasılatları ile ilgili olarak, Vergi Usul Kanunuhükümlerinegörefatura,perakendesatışvesikalarıveilgilimevzuattasayılandiğerbel-geleridüzenlemekvekullanmakzorundadırlar.

· BasitusuletabimükelleflerinkullandıklarıbelgelervezarflarsadeceTürkiyeEsnafveSanatkarlarıKonfederasyonu(TESK)tarafındanbastırılmaktadır.

· Basitusuldevergilendirmekapsamındabulunup,meslekodalarınaüyekayıtlarıyapı-lamayan,traktörlenakliyecilikyapanlar,hususiotoileticarifaaliyettebulunanlar,biçer-döverişletmecileriileinşaatustalarıgibimükellefler,kullanacaklarıbelgeleriikincisınıftüccarların tabiolduklarıesaslarçerçevesinde (anlaşmalımatbaalarabastırmakveyanoterleretasdikettirmeksuretiyle)teminedebileceklerigibidiledikleritakdirdefaaliyettebulunduklarıyerdekiherhangibirodaveyabirliktendeteminedebileceklerdir.

· Basitusuldevergilendirilenmükelleflerikincisınıftüccarlarıntabiolduğuusulveesaslardahilindebelgedüzenlemekdurumundadırlar.Ancak;VergiUsulKanunununmükerrer257ncimaddesindekiyetkiyeistinadençıkarılan215SeriNo.luGelirVergisiGenelTeb-liğinde,basitusuldevergilendirilenmükelleflerin;belgevermediklerigünlükhasılatlarıiçin gün sonunda tek bir fatura düzenlemeleri ve düzenlenen faturanın alıcıya ilişkinbilgileryerine“........tarihlitoplamhasılat”ibaresininyazılması,şeklindekolaylıksağlan-mıştır.

Sözkonusuuygulama,aynıusulveesaslardahilinde302SeriNo.luGelirVergisiGenelTebliğiile31/12/2018tarihinekadaruzatılmıştır.Buimkandanyararlanmakisteyenmü-kellefler,müşterilerininistemelerihalindefaturaveyaperakendesatışvesikası(dolmuşişletenlerhariç)vermekzorundadırlar.

· Basitusuldevergilendirilenmükelleflerdenişleriniterkedenlerinkullanmadıklarıbelge-lerin iptal işlemleribelgeleriverenodaveyabirliklerceyapılacaktır.Ancak,belgelerinianlaşmalımatbaalarabastırmakveyanoterleretasdikettirmeksuretiyleteminedenmü-kelleflerinbelgelerininiptaliisevergidairelerinceyapılacaktır.

· Basitusuldevergilendirilenmükelleflerintaşıtvediğersabitkıymetlerinisatmalarıdo-layısıyla faturadüzenlemeyükümlülükleribulunmamaktadır.Bumükelleflerceyapılantaşıtsatışlarınınnotersatışsözleşmesiilediğersabitkıymetsatışlarınınisesözkonususabitkıymetlerisatınalanmükelleflertarafındandüzenlenecekgiderpusulasıiletevsikedilmesimümkündür.

28


m

· Basitusuletabiticareterbabından,sahteveyamuhteviyatıitibarıylayanıltıcıbelgedü-zenlediği veya kullandığı tespit edilenler, bu hususun kendilerine tebliğ edildiği tarihitakipedenaybaşındanitibarengerçekusuldevergilendirilmeyeveikincisınıftüccarlarailişkinhükümleretabiolmayabaşlarlar.

· Mükelleflerce,bir takvimyılı içindealdıklarımallaravehizmetlereaitalışbelgeleriveyaptıklarıgiderlerilehasılatbelgelerinin,ilgilibulunduklarıyılıtakipedenyıldanbaşla-yarak5yılsüresincesaklanmasıveyetkilimakamvememurlarıntalebiüzerineibrazedilmesizorunludur.

· Basitusuldevergilendirilenmükelleflerdenisteyenlerödemekaydedicicihazkullanabi-leceklerdir.

· Basit usulde vergilendirilenmükelleflerin kendi işyerlerindebilfiil çalışmaları veyabu-lunmalarışarttır.Ancak,bumükelleflerin işlerindeyardımcı işçiçalıştırmalarıveyaçı-rakkullanmalarıbuşartıbozmayacaktır.Diğerücretkapsamındavergilendirilenlerver-gikarnesialmayamecburolduklarından,kazançlarıbasitusuldevergilendirilenticareterbabınınyanındaçalışanlarınvergikarnesialmalarınıvekarnelerindeyazılıvergileriniödemeleriniteminetmeyükümlülüğübulunmaktadır.

· İşyerikiralamalarındamiktarsınırlamasıolmaksızınkiraödemelerininbankaveyaPostaveTelgrafTeşkilatıA.Ş. tarafındandüzenlenenbelgelerle tevsikedilmesi zorunluluğubulunmaktadır.

· Basitusuletabiolmanınşartlarınıtaşımalarınedeniylegelirvergisiyönündenbasitusul-de vergilendirilenmükellef olunması, bunlarınÖTVmükellefi olarak 4760 sayılıÖzelTüketimVergisiKanunundabelirtilensürelerdeÖTVbeyanedipödemelerinietkileme-mektedir.

· Basit usulde vergilendirilenmükellefler her yılMayıs ayının son gününe kadar vergitarhınaesasolankazançtutarlarıilebunlaraisabetedenvergimiktarlarınıgösterenlev-hayıalmakveyetkililerceistenildiğindeibrazetmeküzerebulundurmakzorundadırlar.

Vergilevhalarısistemtarafındaninternetvergidairesihesaplarınaaktarıldıktanson-ra,basitusulmükellefleri,internetvergidairesindenbizzatkendileriveya3568sayılıKanunuyarıncayetkialmışolupbağımsızçalışanserbestmuhasebeci,serbestmu-hasebecimalimüşavirveyayeminlimalimüşavirler(meslekmensupları)aracılığıyla1Nisan’danitibaren31Mayısgünüsonunakadarvergilevhalarınıyazdıracaklaryadavergilevhalarınıbağlıolduklarıvergidairelerindentalepedebileceklerdir.

4.1.3.2.İşletmeHesabıEsası

GVK’nın39’uncumaddesindeişletmehesabıesasınagöreticarikazanç;birhesapdönemiiçinde“eldeedilenhasılat”ile“giderler”arasındakimüspetfarkolaraktanımlanmıştır.

Eldeedilenhasılat, tahsilolunanparalarlatahakkukedenalacakları;giderler ise,ödenenveborçlanılanmeblağları ifadeeder.Emtiaalımvesatımı ileuğraşanlardaayrıcahesap


29

dönemisonundakiemtiamevcudunundeğerihasılata,dönembaşındakiemtiamevcudunundeğeriisegiderlereilaveedilecektir.

TicarikazancınbusuretletespitedilmesisırasındaVUK’nındeğerlemeyeaithükümleriileGVK’nın40’ıncıve41’incimaddelerihükümlerine(İndirilecekGiderlerileGiderKabulEdil-meyenÖdemeler) uyulacaktır.

İşletmehesabıesasınagöredeftertutanİkincisınıftüccarlar,tutacaklarıişletmedefterininsoltarafına,cariyıliçindeyaptıklarıgiderleriileemtiaalıştutarlarını,amortismanlarını,de-ğersizalacaklarınıvedönembaşıemtiamevcutlarını;sağtarafınaiseemtiasatıştutarlarını,sairgelirlerinivedönemsonuemtiamevcutlarınıyazarlar.Ayrıcaherhesapdönemisonun-daVUK›nın196’ncımaddesiuyarınca“İşletmeHesabıHulasası”çıkarırlar.

Emtiaenvanterininçıkarılmasıgerekmektedir.

“Gerekbilançoesasınagöredefter tutanlarınvegerekseemtiaüzerine işyapan işlet-mehesabıesasınagöredeftertutanlarınçıkarmasızorunluolanemtiaenvanterinin,yu-karıdadeğinilen186’ncımaddedekidüzenlemedendolayı,kesinolmasıveemtiacinsvemiktarınailişkinayrıntılıbilgiyiiçermesigerektiğinden,emtiaenvanterinedahiledilenkıymetlerden bir veya birkaçında cins veyamiktar bakımından noksanlık saptanması,ilgililerindönemkazançlarınıngerçeğeuygunbelirlenmediğineilişkindelilbulunduğunugösterir.Envanterdensaptananbunoksanlığın,yükümlüler tarafındanhukukengeçerlinedenlerleaçıklanabilmesigerekir.Buyoldayeterliaçıklamayapılamaması,noksanlıkmatrahaalınmaksuretiyleilgilininre’senvergilendirilmesinigerektirir.”

DANIŞTAYVERGİDAVADAİRELERİGENELKURULUE.2005/71,K.2005/155

4.1.3.3.BilançoEsası

GVK’nın38’incimaddesinegöreticarikazanç,teşebbüstekiözsermayeninhesapdönemisonundakivebaşındakideğerleriarasındakimüspetfarktır.Budönemzarfındasahipveyasahiplerceişletmeyeilaveolunandeğerlerbufarktanindirilir,çekilendeğerlerisefarkailaveolunur.TicarikazancınbuşekildetespitisırasındaVUK’nındeğerlemeyeaithükümleri ileGVK’nın40’ıncıve41’incimaddelerindeyeralan(İndirilecekGiderlerileGiderKabulEdil-meyenÖdemeler)hükümlergözönündebulundurulur.Ayrıcadiğervergikanunlarıilebazıözelkanunlardayeralanhükümleredeuyulmasıgerekmektedir.

30


m

“…Davadosyasınınincelenmesinden,halkotobüsüişletmeciliğifaaliyetinedeniyleger-çek usulde vergilendirmeye tabi olarak mükellefiyet kaydı bulunan davacı tarafından,28.01.2015tarihiitibariylebilançoesasınanagöredeftertutmakistediğinedair29.01.2015tarihinde idareyeyapılanbaşvuruüzerine,davacının01.01.2013-31.12.2013dönemineilişkingeliri ile ilgiliolarakverdiğigelir vergisibeyannamesiveeklerinindavalı idarecetetkikisonucudavacının2013dönemigayrisafihasılatının213sayılıVergiUsulKanu-nu’nun177.maddesinin2.fıkrasındabelirtilenhaddiaştığı,dolayısıylaI.sınıftüccarlaradahilolduğuve01.01.2014tarihindenitibarenbilançoesasınagöredeftertutmamecburi-yetikapsamınagirdiğihalde2014dönemlerineaitvermesigerekenBa-Bsbildirimformla-rınıelektronikortamdayasalsüresindevermediğindenbahisle2014/1ila11.dönemlerineilişkinolarakdavakonusuözelusulsüzlükcezalarınınkesildiğianlaşılmıştır.

Olayda,hernekadarII.sınıftüccarolarakişletmehesabıesasınagöredeftertutmaktaiken2013hesapdöneminde213sayılıVergiUsulKanununun177.maddesindeI.sınıftüccarolmayıgerektirenhadlereulaşmışolandavacınınnormalşartlarda01.01.2014ta-rihindenitibarenI.sınıftüccarolarakbildirimformlarınıvermesigerekmekteisede;dava-cınınanılantarihtenitibarenI.sınıftüccarolduğunu,kendisininverdiği28.01.2015tarihlidilekçeüzerinedavalıidarecetespitedilmişolmasıkarşısında,geçmişdönemleriçinBaveBs formlarınıelektronikortamdavermediğindenbahislegeriyeyönelikolarakadınaözelusulsüzlükcezasıkesilmesindehukukauyarlıkbulunmamaktadır.”

KonyaBölgeİdareMahkemesi,1.VDD,E.2016/327K.2017/981

4.1.4. İndirilecekGiderler

Safi ticari kazancın tespiti sırasında indirilecek giderlerGVK’nın 40’ıncımaddesinde yeralmaktadır.Anılanmaddedeyazılıgiderlerinindirilebilmesiiçin;

· İndirilecekgiderlerintevsikedicibelgeleredayanmasıgerekir.Anakuralbuolmaklabe-raberVUK’nın228’incimaddesindetevsikizaruriolmayanbazıharcamalarınbelgeleredayanmasışartıaranmamaktadır.Aynışekildegötürüusuldetespitedilenbazıgiderlerindetevsikizorunludeğildir.

· Giderlerin,ilgiliolduğuyılkazancındanindirilmesiesastır.Ancakbazenbukuraldanay-rılmalarsözkonusuolabilmektedir.

· Yapılangiderticarikazancıneldeedilmesiiledoğrudanilgiliolmalıdır.Birgiderinticarikazancıntespitindedikkatealınabilmesiiçingiderle,gelirineldeedilmesiveidameetti-rilmesiarasındakibağındoğrudanolmasıgerekir.

· Giderkarşılığındasabitkıymet iktisapedilmişolmamalıdır.Böylebirdurumdayapılanharcamadeğilaktifkıymetlerarasındabirdeğişimdir.Yapılanbirharcamakarşılığındamaddiveyagayrimaddibirkıymetiktisapedilmesihalindeindirilecekbirgenelgiderdendeğilsahipolunanaktifkıymetlerinamortismanındanbahsedilebilir.


31

· Giderkanunenkabuledilebilirnitelikteolmalıdır.Giderinindiriminiengelleyenbirkanunhükmününbulunmamasıgerekir.Böylebirhükmünbulunmasıdurumunda,giderinticarikazancıneldeedilmesiveidameettirilmesiileilişkisiaçıkdaolsagiderolarakkabuledi-lemez.

“Giderkaydınaesasalınanbelgeleringerçeğiyansıtmadığıyolundabirtespityapılmadanbelge düzenine uygun olmaması nedeniyle gider kaydının kabul edilmemesimümkündeğildir.”DANIŞTAY4.DAİREE.1999/2832,K.2000/1044.

“…

193sayılıGelirVergisiKanunu’nun38incimaddesinin2incifıkrasında,bilançoesasınagöreticarikazancıntespitisırasında,VergiUsulKanunu’nundeğerlemeyeaithükümleriile buKanunun40 ve41 incimaddedeki hükümlerininuygulanacağı belirtilmiş, anılanKanunun40ıncımaddesinin1incifıkrasının3üncübendindede,işleilgiliolmakşartiyle,mukavelenameyeveyailamaveyakanunemrineistinadenödenenzarar,ziyanvetaz-minatlarınsafikazancıntespitindegiderolarakindirilmesininkabuledileceğihükmüyeralmış,41incimaddesinin1incifıkrasının5incibendindeise;hertürlüparacezalarıvevergicezalarıileteşebbüssahibininsuçlarındandoğantazminatlarıngiderolarakindiril-mesininkabulolunamayacağıhükmebağlanmıştır.

İncelenen dosyada, davacı şirketin ve çalışanlarının kusurlarından doğan tazminatödemesini gider kaydetmek suretiyle kurum kazancını eksik tespit ettiği hususundaHendekAsliyeHukuk (İş)Mahkemesinin 30.06.2004 tarih veE:115/2002, K:303/2004sayılıkararıdoğrultusundaödenentazminatlarıngiderolarakyazıldığıanlaşılmıştır.

Yukarıdabelirtilen41 incimaddeninolay tarihindeyürürlükteolan5 inci bendindeyeralanhükümuyarınca,tazminatödemesinesebepolaneylemincezahukukukapsamın-dabirsuçolaraknitelenmesinegerekbulunmayıp,tazminatödenmesinigerektirenfiilindoğrudanteşebbüssahibininsuçlarındandoğmasıhalindemahkemekararınaistinadenyapılanbirödemeolmuşolsabile,anılanKanunhükmüuyarıncasözkonusututarıngiderolarakindirilmesineolanakbulunmamaktadır.Dolayısıylabukısımyönündendavanınka-bulüyönündekurulanmahkemekararındahukukiisabetgörülmemiştir.”

DANIŞTAY4.DAİRESİ,E.2015/4138,K.2016/571.

Ticarikazancıntespitindeindirilecekgiderleraşağıdakigibidir:

4.1.4.1.TicariKazancınEldeEdilmesiveİdameEttirilmesiİçinYapılanGenelGiderler

Kanundagenelgiderlerinbirtanımıyapılmamışolup,GelirVergisiKanunu’ndasayılangi-derlerdışındakalan,işletmefaaliyetleriiledoğrudanilgili,faaliyetinyürütülmesivekazancındoğmasıiçinyapılmasızorunluolangiderlerdir.Bugiderlereörnekolarak;kira,ısıtma,ay-dınlatma,kırtasiye,reklamgiderleri,temsilmasrafları,büropersoneliücretleri,yatırımlarda

32


m

yatırımıntamamlanmasındansonraödenenkredifaizlerisayılabilir.Gayrimenkullerinsatınalınması sırasında yapılan veVUK’nın270’incimaddesinin son fıkrasında sayılannoter,mahkeme,kıymettakdiri,komisyonvetellaliyegiderleriileemlakalımveözeltüketimver-gileridegiderolarakyazılabilir.Ayrıca;kanunimecburiyetedayanaraködenenfonlar,prim-ler,katkıpayları,kıdemtazminatlarınınkanunimiktarıaşmayankısımları,normaltamirvebakımgiderleri,değeri2017yılıiçin900TL’yiaşmayanalet,edevat,mefruşatvedemirbaşgiderleriveyurtdışındaaçılanbürogiderlerinide ticarikazancıneldeedilmesive idameettirilmesiiçinyapılangenelgiderlerarasındasayabiliriz.

4.1.4.1.1.GötürüGiderUygulaması

GVK’nın40/1’incimaddesininparanteziçihükmüileihracat,yurtdışındainşaat,onarma,montajvetaşımacılıkfaaliyetlerindebulunanmükellefler,bubentteyazılıgiderlereilavetenbufaaliyetlerdendövizolarakeldeettiklerihasılatınbindebeşini(%0,5) aşmamakşartıylayurtdışındakibu işlerle ilgiligiderlerinekarşılıkolmaküzeregötürüolarakhesapladıklarıgiderlerideindirebilirler.

Götürügideruygulaması,mükelleflerinyurtdışındakiişleriileilgiliolarakyapmışolduklarıgiderlerdenbelgesiteminedilemeyenlerin,anılanfaaliyetlerdensağlananhasılatınbellibiroranınıaşmamasışartıylaticarikazançtanindirilmesiniöngörenbirmüessesedir.Dolayısıy-lagötürügiderhesaplanabilmesiiçinharcamanınyapılmışveişletmeninmalvarlığındabirazalmameydanagelmişolmasıgerekir.

DarmükellefiyetetabiolanlarınTürkiyeileyabancımemleketlerarasındayaptıklarıulaştır-maişlerindeneldeettiklerikazançlar,Türkiye’deeldeedilenhasılataMaliyeBakanlığıncabelirlenenortalamaemsalnispetlerininuygulanmasısuretiylehesaplandığından,bunlarınvergiyetabikazançlarınıntespitindeayrıcagötürügideruygulamasındanyararlanmalarısözkonusuolmayacaktır.

GötürüGiderUygulamasınınEsasları(Ayrıntıiçin194,197ve233SeriNo’luGelirVergisiGenelTebliğlerinebakılabilir):

· Götürügiderler,belgeligiderlereilaveolarakuygulanacaktır.

· Götürügiderkaydındaazamitutar;hertürlüihracat,yurtdışıinşaat,onarma,montajvetaşımacılıkfaaliyetlerindebulunanmükelleflerinbufaaliyetlerindendövizolaraksağlananhasılatın%0,5’iolacaktır.

· Yurtdışıtaşımacılıkifadesinden,başlangıçveyabitişnoktasındanherhangibiriveyaherikisi yurt dışında bulunan taşımacılık işlerinin anlaşılması gerekir. Yük taşımacılığınınyanı sıra yolcu taşımacılığından sağlananhasılat dagötürügider uygulamasına konuolabilecektir.

· TürkLirasıkarşılığıyapılanihracathasılatıazamigidertutarınıntespitindedikkatealın-mayacaktır.Ancak,KuzeyKıbrısTürkCumhuriyeti’neTürklirasıkarşılığıyapılmışihra-cat,dövizcinsindenhasılatolarakkabuledilecektir.


33

· TürkLirasıkarşılığındayapılannakliyecilikhasılatıdolayısıylagötürügideruygulamasın-danyararlanılmasımümkündeğildir.

· İhracatçıyaihraçkaydıylamalteslimedenlergötürügideruygulamasındanyararlanama-yacaklardır. İhracatıgerçekleştirenler ise ihracathasılatlarının tamamınıdikkatealarakgötürügideruygulamasındanyararlanacaklardır.

· DövizolarakeldeedilenihracatvetaşımacılıkhasılatınınTürklirasıkarşılığınıntespitin-de,hasılatınkanunidefterlerekaydedildiğitarihtegeçerliolanveT.C.MerkezBankasıncatespitveilanedilmişdövizalışkurlarıesasalınacaktır.

· İnşaat,onarma,montajveteknikhizmetfaaliyetlerindegötürügideruygulamasınaesasalınacakhasılat,mükelleflerinbufaaliyetlerindeneldeedilenvegenelesaslarçerçeve-sindetevsikedilendövizcinsindenyurtdışıhasılatıifadeetmektedir.Azamigötürügidertutarınınhesaplanmasında,kazancınTürkiye’degenelneticehesaplarınaintikalettirildiğitarihtegeçerliolanT.C.MerkezBankasıdövizalışkuruesasalınacaktır.

· Yurtdışındainşaat,onarma,montajveteknikhizmetfaaliyetlerindebulunankurumlar,buişlerdeneldeettiklerihasılatınbindebeşiniaşmamakşartıylagötürüolarakhesapladıklarıgiderleri,sözkonusuyurtdışıfaaliyetlerdensağlanankazançlardandüşeceklervekalankısmıTürkiye’degenelneticehesaplarınaintikalettireceklerdir.

· Yurtdışındainşaat,onarma,montajveteknikhizmetlere ilişkinfaaliyetlerinzararlaso-nuçlanmışolmasıgötürügiderhesaplanmasınaengelteşkiletmez.Budurumda,götürüolarakhesaplanangiderler,buzararlarıartırıcıbirunsurolacakvegenelhükümlerçerçe-vesindeindirimkonusuyapılır.

· Belgesiteminedilmeyengiderlerindövizolarakeldeedilenhasılatın%0,5’i(bindebeşi)olarakhesaplanangötürügidertutarınıaşankısmı,kanunenkabuledilmeyengiderola-rakTekdüzenMuhasebeSisteminegörebelirlenenticarikârailaveedilecektir.

34


m

İhracatgideri,beyannamedebildirilenmatrahtanindirilmez.

“GVK’nın40.maddesinde,safikazancıntespitedilebilmesiiçinaşağıdakigiderlerinindii-rilebileceğibelirtildiktensonra,1numaralıbentte,ticarikazancıneldeedilmesiveidameettirilmesi içinyapılangenelgiderlerdensözedilmiş,parantez içindede, ihracatyapanyükümlülerin,bufaaliyettendövizolarakeldeettiklerihasılatınbindebeşiniaşmamakşar-tıylayurtdışındakibuişlerleilgiligiderlerinekarşılıkolmaküzeregötürüolarakhesapladık-larıgiderleridesafikazancıntespitindegiderolarakindirebileceğihükmüneyerverilmiştir.

Görüldüğügibigötürü ihracatgideri, indirimdeğil,matrahınbelirlenmesinde,hasılattanindirilebilecekmasrafkarakteritaşımaktadır.Yanigelirinharcanmasıiledeğil,eldeedil-mesiyle ilgili olduğundan beyannamede bildirilenmatrahtan indirilmesine yasal olanakbulunmamaktadır.

Budurumda,yükümlüce,ticarikazancınyanimatrahıntespitindegiderolarakdüşülme-diğitartışmasızolanbumiktarınbeyannamede,bildirilenmatrahtanindirilmesininkabuledilmemesisuretiyleyapılantahakkuktayasayaaykırılıkyoktur.”

DANIŞTAY4.DAİREE.2000/1714,K.2001/291.

4.1.4.2.HizmetliveİşçilerinİşYerindeveyaİşYerininMüştemilatındaİaşe(Yemek)veİbate(Barınma)Giderleri,TedaviveİlaçGiderleri,SigortaPrimleri,EmekliAidatıveDemirbaşOlarakVerilenGiyimEşyası

4.1.4.2.1.YemekGiderleri

HizmeterbabınaişyerindeveyaişyerininmüştemilatındayemekverilmeksuretiylesağlananmenfaatlerücretsayılıpGVK’nın23/8’incimaddesiylevergidenistisnaedilmiştir.GVK’nın40/2’ncimaddesindeyazılıbugiderler,ticarikazancıntespitindegiderolarakindirilecektir.Bugiderlerinaynışekilde,ziraikazancıngerçekusuldetespitinde(GVKmd.57/4)veser-bestmeslekkazancınıntespitindede(GVKmd.68/2)giderolarakkabuledileceğihükmebağlanmıştır.

GVK’nın23/8’incimaddesindeyeralanyemekbedelineilişkinhükümde;işverenlercehiz-meterbabınaişyerindeveyamüştemilatındayemekverilmeksuretiylesağlananmenfaatle-rin,herhangibirtutarlasınırlıolmaksızınvergidenmüstesnatutulmasınaizinverilmiştir.Sözkonusuistisnanınuygulanmasında,işvereninişyerindeyemekhazırlatmasışartolmayıpye-meğindışarıdanteminedilmesiveişyerindeayınolarakyemekverilmesisuretiylesağlananmenfaatniteliğindeolmasıyeterlibulunmaktadır.

İşverenlerce,işyerindeveyamüştemilatındayemekverilmeyendurumlardaçalışılangünle-reaitbirgünlükyemekbedelinin(296SeriNo’luGelirVergisiGenelTebliğiile2017takvimyılındauygulanmaküzere) 14TL’yiaşmaması(2018yılıiçinde16TL)vebunailişkinöde-meninyemekvermehizmetinisağlayanmükelleflereyapılmasışarttır.Ödemeninbututarıaşmasıhalinde,aşankısımilehizmeterbabınayemekbedeliolaraknakdenyapılanöde-


35

melervebuamaçlasağlananmenfaatlerücretolarakvergilendirilecektir.İstisnauygulama-sındayemekbedelineKDVdahiledilmeyecektir.Yemekbedelinintutarının14TL’yiaşmasıhalinde,aşankısım(istisnatutarınaisabetedenKDVhariçolmaküzere)netödenenücretolarakkabuledilecekvevergiyetabitutulacaktır.Yemekfişi,bilet(ticket)vs.adlarlabilinenvehizmeterbabınınbu fişleri kabul eden lokantalardayemekyemesine imkânsağlayanuygulamabukapsamdadır.

Yemekbedelininhizmeterbabınanakitveyaerzakolarakverilmesihalindeisebuödemelerdeücretniteliğindedirvegenelgiderolarakticarikazancıntespitindedikkatealınır.

“193sayılıGelirVergisiKanununun40’ıncımaddesinde,safikazancıntespitindehangigiderlerinindirilebileceğibentlerhalindedüzenlenmiştir.Sözüedilenmaddenin1’inciben-dinde,ticarikazancıneldeedilmesivedevamıiçinyapılangenelgiderlerinindirilmesineolanaktanınmışken,2’ncibendinde,hizmetliveişçilerinişyerindeveyaişyerininmüşte-milatındaiaşeveibategiderleri,tedaviveilaçgiderleri,sigortaprimleriveemekliaidatınınayrıca27’ncimaddedeyazılıgiyimgiderlerininkazançtanindirilmesikabuledilmiş,5422sayılıKurumlarVergisiKanunununsafikurumkazancınıntespitineilişkin13’üncümad-desinin2’ncibendinde,safikurumkazancınıntespitindeGelirVergisiKanunununticarikazançhakkındakihükümlerininuygulanacağıhükmebağlanmıştır.

Davacışirketin,fabrikabünyesindeyaptığıüretiminbirkısmındaçalıştırdığıtaşeronlarınpersonelineaityemekgiderinindoğrudanişçilikmaliyetinekaydetmesinekarşınsözüedi-lengiderindavacışirketaçısındankanunenkabuledilmeyengiderolduğundanbahisleyapılantarhiyatıkaldıranvergimahkemesikararıtemyizedilmiştir.

Davacı şirketin taşeronlarının personeline ilişkin yemek giderleri taşeronların ticari ka-zancınıneldeedilmesineilişkinbirgiderolup,davacışirketinticarikazancıiledoğrudanilgisiolmadığıgibikazancıneldeedilmesiveidamesiiçinzorunlugiderlerdensayılmaya-cağındangiderlerdençıkarılarakmatrahaeklenmesindehukukaaykırılıkbulunmadığı,bunedenlevergimahkemesincetarhiyatınkaldırılmasıyolundaverilenkarardayasalisabetgörülmemiştir.”DANIŞTAY3.DAİREE.2002/3546,K.2004/1940

4.1.4.2.2.BarınmaGiderleri

· Personelinişyerindevemüştemilatındabarındırılmasıamacıylayapılangiderlerticarika-zancıntespitindeindirimkonusuyapılır.

· Giderkapsamına,barınılacakyerin inşası, tefrişi,bakımı,elektrik, su,gazgiderleridegirer.

· Personeletahsisedilenlojmanlarbukapsamdadeğildir.

· Konukeviniteliğindeolanyerlerinbukapsamdadeğerlendirilmesigerekmektedir.

36


m

Personelin işyeri müştemilatı dışında barındırılması suretiyle sağlanan menfaatler GVKmadde23/9uyarıncavergidenistisnaedilmiştir.Maddeuyarınca;genelolarakmadenişlet-melerindevefabrikalardaçalışanişçilereveözelkanunlarınagörebarındırılmasıgerekenmemurlarlamüstahdemlerekonuttedarikivebunlarınaydınlatılması,ısıtılmasıvesuyununteminisuretiylesağlananmenfaatlerilemülkiyetiişvereneaitbrütalanı100m2’yiaşmayankonutların hizmet erbabınamesken olarak tahsisi suretiyle sağlananmenfaatler (Bu ko-nutların100m2’yiaşmasıhalinde,aşankısmaisabetedenmenfaatiçinbuistisnahükmüuygulanmaz)gelirvergisindenistisnadır.

İstisnakapsamınagirmeyenkonuttemini,ücretliaçısındannetmenfaati ifadeetmektedir.Konutunkirabedelinin,bubedelbilinmiyorise,emsalkirabedeliiledeğerlenenmenfaatin,netücretolarakdeğerlendirilmesi,bututarınbrütününhesaplanarakbututarüzerindenver-gilendirmeninyapılmasımümkündür.

4.1.4.2.3.TedaviİlaçGiderleri

· Sadecepersoneleverileceksağlıkhizmetigideryazılabilir.Yakınlarıiçinverilenhizmetlergideryazılamaz.

· Sağlıkhizmetininverildiğiyerinönemiyokdiyengörüşlermevcutolsadamaddedebuhizmetlerinişyeriveyamüştemilatındaverilmesigerektiğiaçıktır.

· Dışarıdakibirsağlıkkuruluşundansağlıkhizmetialınmasıvebuhizmetinbedelininişve-rencekarşılanmasıhalindebubedelücretliaçısındanücretolarakdeğerlendirilerekGVKmadde40/1’egöreücretgideriolarakgiderleştirilmelidir.

4.1.4.2.4.EmekliAidatıveSigortaPrimleri

· İstirdat(Gerialma)edilmemeküzereTürkiye’dekâinsigortaşirketlerineveyaemekliveyardımsandıklarınaödenmişolmasıveemekliveyardımsandıklarınıntüzelkişiliğehaizolmasıkoşuluylaemekliaidatıveyasosyalsigortaprimleriticarikazancıntespitindeindi-rimkonusuyapılabilecektir.

· Bufıkrayagöretekbirsosyalgüvenlikkuruluşunayapılanödemelerindirimkonusuyapı-labilecektir.

· Özelsigortalariçinyapılanödemelerbukapsamdadeğildir.

· Yinebufıkrakapsamındaindirimkonusuyapılansigortaprimleriişverenpayındanoluş-maktadır.İşçipaylarıücretinunsuruolarak40/1’incimaddekapsamındagideryazılır.

· GenelSağlıkSigortasıKanunugereğincefiilenödenmeyenprimtutarlarınıngelirveku-rumlarvergisiuygulamasındagiderkaydedilemeyeceğihükmebağlandığından,primlerfiilenödendiğitarihtegideryazılmalıdır.

· GVK’nın 40’ıncı maddesinin 2 numaralı bendinde yer alan sigorta primleri ve emekliaidatlarıesasolarakkanunizorunluluknedeni ileyapılanvegiderolarakkabuledilen


37

ödemelerdir.AvrupaSosyalGüvenlikSözleşmesibuzorunluluğun,primlerinçalışanlarınkendiülkelerindekisosyalgüvenlikkuruluşlarınaödenerekyerinegetirilmesineimkânta-nımıştır.Bunedenle,Türkiyevekarşıülkenintarafolduğusözkonususözleşmeçerçeve-sinde,tarafülkedeödenensosyalgüvenlikprimleriişverenpaylarının,5510sayılıSosyalSigortalarveGenelSağlıkSigortasıKanunuhükümleriçerçevesindeprimeesasazamiücret üzerindenhesaplananprim tutarı ile sınırlı olmaküzere,Türkiye’de kâin sigortaşirketlerineödenensigortaprimlerindeolduğugibi gider kaydedilmesimümkünbulun-maktadır.4

4.1.4.3.İşleİlgiliOlmakŞartıyla,MukavelenameyeveyaİlamaveyaKanunEmrineİs-tinadenÖdenenZarar,ZiyanveTazminatlar

Zarar,ziyanvetazminatlar(ilgiliolduğuyıldadeğildeilerikiyıllardakesinleşereködenmesidurumunda)ödendiğiyıldagideryazılır.Ayrıcazarar,ziyanvetazminatödemesininişsahi-bininkişiselkusurundandoğmamışolmasıgerekir.

İşKanunu’nunişverenlereyüklediğiyükümlülüklernedeniyleödenenkıdemtazminat-ları,ihbartazminatı,işkazasıvemeslekhastalığınedeniyleödedikleritazminatlarileişveren veya çalıştırdığı bir kimsenin başkasına zarar veren fiili nedeniyleBorçlarKanunuhükümlerinegöreödedikleritazminatlargideryazılabilir.

İlamdışındasulhyoluylaödenentazminatlargideryazılamaz.Elektrik,su,doğalgazvetele-fontüketimvehizmetbedellerininvadesindeödenmemesisebebiyleilgilikurumlaraödenengecikmefaizleri,vadefarkıniteliğindeolupgideryazılabilirler.

“…İncelenendosyada,davacışirketinveçalışanlarınınkusurlarındandoğantazminatöded-mesinigiderkaydetmeksuretiylekurumkazancınıeksiktespitettiğihususundaHendekAsliyeHukuk(İş)Mahkemesinin30.06.2004tarihveE:115/2002,K:303/2004sayılıkararıdoğrultusundaödenentazminatlarıngiderolarakyazıldığıanlaşılmıştır.

Yukarıdabelirtilen41 incimaddeninolay tarihindeyürürlükteolan5 inci bendindeyeralanhükümuyarınca,tazminatödemesinesebepolaneylemincezahukukukapsamın-dabirsuçolaraknitelenmesinegerekbulunmayıp,tazminatödenmesinigerektirenfiilindoğrudanteşebbüssahibininsuçlarındandoğmasıhalindemahkemekararınaistinadenyapılanbirödemeolmuşolsabile,anılanKanunhükmüuyarıncasözkonusututarıngiderolarakindirilmesineolanakbulunmamaktadır.Dolayısıylabukısımyönündendavanınka-bulüyönündekurulanmahkemekararındahukukiisabetgörülmemiştir.

Bunedenle,temyizistemininkısmenkabulüne,kısmenreddine,Ankara1.VergiMahke-mesinin24/11/2010günlüveE:2010/566,K:2010/2483sayılıkararının,davacışirketinveçalışanlarınınkusurlarındankaynaklanantazminatödemesiyapılmasınailişkinkısmınınbozulmasına,”“Bu karar oyçokluğu ile verilmiştir.”


4 Gelirİdaresinin16.04.2007tarihveB.07.1.GİB.4.16.16.01.KV.07.21/1839sayılıözelgesi

38


m

4.1.4.4.İşleİlgiliveYapılanİşinÖnemiveGenişliğiİleOrantılıSeyahatveİkametGi-derleri(SeyahatMaksadınınGerektirdiğiSüreyleSınırlıOlmakŞartıyla)

İşletmeyleveişleilgisiolmayankişilereaitseyahatveikametgiderleriindirilemez.Örneğinturistikmahiyettekigeziharcamalarıileeşleçıkılanişseyahatlerindeyapılanharcamalarıneşeisabetedenkısmıgiderolarakdikkatealınmaz.

4.1.4.5.Kiralamayoluylaedinilenveyaişletmeyedahilolanveiştekullanılantaşıtlarıngiderleri

GVKmadde40/5’incimaddesikapsamındakigiderler,genelolaraktaşıtlarıntamir,bakım,sigorta,yakıtvb.giderleridir.Taşıtlariçinyapılanharcamanıngiderolarakkaydedilebilmesiiçin taşıtlarınkesinlikle iştekullanılmasıgerekmektedir.Ayrıca işletmeaktifindebulunma-maklaberaberkiralamayoluileedinilenveiştekullanılantaşıtlarıngiderlerideindirilebile-cektir.

Öteyandan,aynımaddenin,VUKhükümlerinegöreayrılanamortismanlarıngiderolduğunudüzenleyen7numaralıbendigereğinceayrılanamortismanlarıntamamıdagiderkaydedi-lebilecektir.

Faaliyetlerikısmenveyatamamenbinekotomobillerininkiralanmasıveyaçeşitlişekillerdeişletilmesiolanlarınbuamaçlakullandıklarıhariçolmaküzereişletmelereaitbinekotomobil-lerinaktifegirdiğihesapdönemiiçinaykesritamaysayılmaksuretiylekalanaysüresikadar(kıst)amortismanayrılacaktır.

Diğertaraftanticarikazancıntespitindegiderkabuledilmeyenödemelereilişkinhükümleregöre;safikazancıntespitinde,hemkiralamayoluylaedinilenhemdeişletmedekayıtlıolanyat,kotra,tekne,süratteknesigibimotorludenizveuçakvehelikoptergibihavataşıtların-danişletmeninesasfaaliyetkonusuileilgiliolmayanlarınhemgiderlerininhemdeamortis-manlarınınindirilmesikabuledilmemektedir(GVKMd.41/7).

AyrıcaMotorluTaşıtlarVergisiKanunu’nun14’üncümaddesindekiözeldüzenlemeuyarıncaticarimaksatlakullanılanuçakvehelikopterleriletaşıtkiralamafaaliyetiileuğraşanişletme-lerinbuamaçlakirayaverdikleritaşıtlarhariçolmaküzerebinekotomobilleri,uçakveheli-kopterleriçinödenenmotorlutaşıtlarvergileri,gelirvekurumlarvergisimatrahınıntespitindegideryazılamaz.

“Kiralamayoluylaedinilenveyaişletmeyedahilolanveiştekullanılantaşıtlarıngiderlerisafikazancıntespitindegiderolarakindirilebilecektir.”

DANIŞTAY7.DAİRE,E.2000/7790,K.2002/252.


39

4.1.4.6.İşletmeileİlgiliOlmakŞartıyla;Bina,Arazi,Gider,İstihlak,Damga,BelediyeVergileri,HarçlarveKaydiyelerGibiAyniVergi,ResimveHarçlar

İşletmeileilgiliolmakşartıileödenenbina,arazi,gider,istihlak,damga,belediyevergileri,harçlarvekaydiyelergibiaynivergi,resimveharçlarticarikazancıntespitindeindirimkonu-suyapılabilmektedir.Bunagöre;işletmeileilgiliolanvemaddedesayılanlarlaaynımahiyet-teolanvergiler(bankavesigortavergileri,emlakvergileri,işletmeileilgiliolantaşıtvergileri)giderolarakkabuledilebilmektedir.İşletmeileilgilimükellefsıfatıylaödenenemlakvergilerideindirilebilir.

Mükellefsıfatıylaödenendamgaveharçlar indirilebilir.Vergininasılmükellefçebaşkabirişletmeyeyansıtılmasıdurumunda,diğerişletmeninbututarıgiderolarakyazmasımümkündeğildir.

BSMV’ninmükellefibanka,bankervesigortaşirketleriolup,bunlartarafındanödenenver-giindirilir.UygulamadaBSMVmüşteriyeyansıtılmaktadır.Budurumdamükellefler(bankamüşterisi)buvergiyiGVKmadde40/1’egöregideryazabilirler.

ÖteyandanKDVKanunuuyarıncaindirimikabuledilmeyenKDVticarikazancıntespitindegideryadamaliyetunsuruolarakdikkatealınabilir.

“Müşavirlikhizmetiverendavacınınmüşterilerinin işlemleri içinkullanılmaküzeresatınaldığıvedüzenlediğihizmetfaturalarındabedeledahilunsurlararasındagösterilmeyendamgapulualışbedellerininmaliyetkayıtlarınaintikalettirilemez.

Müşavirlikfaaliyetineaitolmadığıhaldemaliyetkayıtlarınaaldığıvemüşterisineyansıttığıbedellerihasılatkayıtlarınaintikalettirdiğinikanıtlamayükükendisineaitolanvebuyöndebirkanıtsunamayandavacıadınayapılantarhiyatın,damgavergilerinindavacıtarafındanödendiğigerekçesiylekaldırılmasıhukukauygundüşmemiştir.”

DANIŞTAY3.DAİRE,E.2007/513,K.2009/775

4.1.4.7.VergiUsulKanunuHükümlerineGöreAyrılanAmortismanlar

Amortismanayırabilmek içinamortismana tabi kıymetin işletmede1yıldan fazlakullanıl-masıveyıpranmaya,aşınmayaveyakıymettendüşmeyemaruzbulunmasıgerekmektedir.VUK’yagöreamortismansüresi,kıymetlerinaktifegirdiğiyıldanbaşlar.Bunagöre,mükel-leflertarafındaniktisapedilerekdefterkayıtlarınageçirilen,değerlemegünündeenvanteredahilolanvekullanılmaşartıaranmaksızınkullanılmayahazırhaldebulunan iktisadikıy-metler içinamortismanayrılabilecektir.Bukapsamdakullanılabilmesikayıtve tescile tabitaşıtların,ilgilisicillerineyasalsüresiiçerisindekayıtvetescilişlemiyapılmakşartıyla;aktifealındıklarıdönemdenitibarenamortismanatabitutulmasımümkünbulunmaktadır(365SıraNo’luVergiUsulKanunuGenelTebliğ).

40


m

DeğeriVUK`dabelirtilenmeblağlarıaşmayanpeştamallıklar(2017yılıiçin900TL)ileişlet-medekullanılanvedeğeriVUK`dabelirtilenmeblağlarıaşmayan(2017yılıiçin900TL)aletvedemirbaşlaramortismanatabitutulmayarakdoğrudandoğruyagideryazılabilir.İktisadiveteknikbakımdanbütünlükgösterenlerdebusınırtoplucadikkatealınır.

Öteyandanişletmeyedâhilolangayrimenkulüniktisadideğeriniartırıcıniteliğiolanısıyalı-tımıveenerjitasarrufusağlamayayönelikharcamalar,yapıldığıyıldadoğrudangideryazı-labilecektir.

Mükellefler3100sayılıKDVMükelleflerininÖdemeKaydediciCihazlarıKullanmalarıMec-buriyetiHakkındaKanun’un7’incimaddesiuyarıncasatınaldıklarıödemekaydedicicihazlariçin%100oranındaamortismanayrılabilecektir.

“…Davacışirkethakkındadüzenlenen02.11.2015tarihve2015-A-2625/22sayılıVergiİncelemeRaporuile,danışmanlıkhizmetineilişkinyurtdışınatransferinyapılmasısıra-sındatransferinyapıldığıanileödememükellefiyetinindoğduğuanarasındaoluşankurfarkınıntevkifatmatrahınadahiledilmesigerektiğindenbahisleoluşankurfarkıüzerinden2010/10dönemiiçinyapılanbirkatvergiziyaıcezalıstopajtarhiyatının,kurumlarvergisikanunundakur farkınınkurumstopajımatrahınadahilolduğuyönündebiraçıklamanınbulunmadığı,yapılantarhiyatınanayasadadüzenlenenvergilerinkanuniliğiilkesineaykı-rılıkteşkilettiği,kurfarkınınkurumstopajınatabiolduğununkabulühalinde,kurdakiartış-lardikkatealınırkendüşüşleringözardıedilmesininvergiincelemesininamacınaaykırılıkteşkilettiği,kurartışlarınınkurumstopajınadahiledilmesininmükerrervergilendirmeyeyolaçtığı,çiftevergilendirmeninönlenmesianlaşmalarıhükümlerineaykırılıkteşkilettiği,ilgilifaturakonusututarlarındefterlerekayıttarihiilenakdenödemetarihiarasındager-çekleşenkurfarkınınalacaklıfirmalaraçısındangelirniteliğindeolmadığındantevkifatatabi tutulamayacağı ilerisürülerekkaldırılması istemiyleaçılandavanınkabulünekararveren İstanbul 12.VergiMahkemesi’nin25/05/2016 tarih veE:2016/478,K:2016/1286sayılıkararıonanmıştır.

İstanbulBölgeİdareMahkemesi,3.VDD,E.1371/2016K.301/2017

4.1.4.8. İşverenlerceSendikalarKanunuHükümlerineGöreSendikalaraÖdenenAi-datlar

Ödenenaidatınbiraylıktutarı,işyerindeişçilereödenençıplakücretinbirgünlüktoplamınıaşamaz.İşverenlercesendikalaraödenenaidatın,belirtilenbumiktarıaşmasıhalinde,aşankısmınticarikazancıntespitindegiderolaraknazaraalınmasımümkündeğildir.Sendikaai-datının,işverenlertarafındangideryazılabilmesiiçin,aidatınilgilibulunduğuyıldasendikayaödenmesigerekir.İlgilibulunduğuyıldaödenmeyensendikaaidatları,dahasonrakiyıllaraaitkazancıntespitlerindedikkatealınmaz(GVKGenelTebliğiSeriNo:149).


41

“Çıplakücret”;fazlamesai,prim,ikramiye,sosyalyardımgibieködemeleriiçermeyenüc-rettir.Çıplakücretinbrütlerininaylıktoplamınınotuzabölünmesisuretiyleilgiliayiçingideryazılabilecekaidattutarıbulunur.

4.1.4.9. İşverenlerTarafındanÜcretlilerAdınaBireyselEmeklilikSistemineÖdenenKatkıPayları

· İşverenler tarafından ücretliler adına bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı paylarıticarikazancıntespitindegiderolarakindirilebilecektir.

· Bukapsamdaindirimkonusuyapılabilecektutar,ücretlinineldeettiğibrütücretin%15’iniveyıllıkbazdaasgariücretinbrütyıllıktutarınıaşamayacaktır.

· Aynıhükümücretlilertarafındanödenenkatkıpayıtutarıiçindegeçerlidir.

· Hemişverenhemdeücretli tarafındankatkıpayıödenmesivetoplamtutarınyukarıdabelirtilensınırı(ücretin%15`iniveasgariücretyıllıktutarını)aşmasıhalinde,indiriminön-celikliolarakücretmatrahınıntespitindemiyoksaticarikazancıntespitindemiyapılacağıkonusutaraflarcaserbestçebelirlenebilecektir.

· Giderolarakdikkatealınacaktutarıntespitindeyıllıkasgariücretveaylıkücretifadelerin-denbrütücretinanlaşılmasıgerekmektedir.

4.1.4.10.FakirlereYardımAmacıylaGıdaBankacılığıFaaliyetindeBulunanDernekveVakıflaraBağışlananGıda,Temizlik,GiyecekveYakacakMaddelerininMaliyetBedeli

Sözkonusudüzenlemeninusulveesasları,(gıdabağışlarıiçin)251SeriNo’luGelirVergisiGenelTebliğiileaçıklanmıştır.Bunagöre;

· Gıdamaddesibağışınındernekveyavakfayapılmışolmasıgerekmekteolup;bağışlananmalailişkinbilgilerieksiksizolarakiçerecekfatura,bağışyapılandernekveyavakıfadınadüzenlenecektir.

· Gıdabankacılığıkapsamındayapılanbağışlar3065sayılıKanunun17/2-bmaddesinegöreKDV’denmüstesnadır.Faturada“İhtiyaçsahiplerineyardımşartıylabağışlandığın-danKDVhesaplanmamıştır”ibaresininyeralmasızorunludur.Kısmiistisnamahiyetinde-kibuteslimin(gıdamaddesibağışlarının)bünyesinegirenKDVtutarınınindirimkonusuyapılmasımümkünbulunmamaktaolup;giderolarakdikkatealınmasımümkündür.

· Dernekvevakıflarkendimevzuatlarınınöngördüğübelgeleridüzenleyecekvebağışya-panlarabirörneğinivereceklerdir.BağışakonumalbedeliVUK’nın232’ncimaddesindebelirtilenfaturadüzenlemesınırınınaltındakalsadahimutlakafaturailebelgelendirilecekveayrıcataşımaiçinsevkirsaliyesidüzenlenecektir.

· Bağışyapılandernekvevakıflarıntüzükveyasenedindeihtiyacıbulunanlaragıdayardı-mıyapılabileceğineilişkinhükümlerinbulunmasıyeterlidir.Bunlarınbaşkaalanlardada

42


m

faaliyetgösteriyorolması,kamuyayararlıdernekveyavergidenmuafvakıfstatüsündeolmamasıbağışıngideryazılmasınaengeldeğildir.

· Ticari işletmeye dahil malların bağışlanması durumunda bu malların maliyet bedeliGVK’nın40’ıncımaddesiçerçevesindegiderkaydedilecektir.Buişlem,faturanınbiryan-dangelirbiryandandagiderkaydedilmesisuretiylegerçekleştirilecektir.

· Bağışlanangıdamaddelerininişletmeyedahilolmamasıhalindeise,sözkonusumalınmaliyetbedeliGVK’nın89’uncumaddesiçerçevesindeyıllıkbeyannameninbağışveyar-dımlarailişkinbölümüneyazılarakgelirvergisimatrahınıntespitindeindirimolarakdikka-tealınacaktır.

4.1.4.11. Türkiye İş Kurumu TarafındanDüzenlenen İşbaşı EğitimProgramlarındanFaydalananlara,ProgramıYürütenİşverenlerceFiilenÖdenenTutarlar

GVK40/11maddesihükmüuyarıncaTürkiyeİşKurumutarafındandüzenlenenişbaşıeğitimprogramlarındanfaydalananlara,programıyürütenişverenlercefiilenödenentutarlarticarikazancıntespitindegiderolarakdikkatealınabilecektir;ancakbukapsamdaişverenlertara-fındanticarikazancıntespitindeücretleilişkilendirilmeksizinherbirkatılımcıitibarıylaindirimkonusuyapılacaktutaraylıkolarakasgariücretinbrüttutarınınyarısınıaşamayacaktır.

4.1.4.12.BankaKrediBorçlarıNedeniyleTahakkukEtmiş,AncakHenüzÖdenmemişFaizlerinGiderYazılması

VUK’nın281ve285’incimaddelerindemevduatveyakredisözleşmelerinedayananalacakveborçların,değerlemegününekadar işlemiş faizleriylebirliktedikkatealınacağı (değer-leneceği) hükme bağlanmıştır. Söz konusu hükümler uyarınca; dönem sonuna (değerle-megününe)kadarişlemişolankredifaizlerininhesaplanarakgideryazılması;aynışekildedönemsonunakadargeçensüreyeisabetedenmevduatfaizlerinindehesaplanarakgelirolarakdikkatealınmasıgerekmektedir.

4.1.5.TicariKazancınTespitindeİndirilemeyecekGiderler

Safi ticarikazancıntespitisırasında indirilemeyecekgiderlerGVK’nın41’incimaddesindeyeralmaktadır.Anılanmaddedeyazılıgiderlerdokuzbenthalindeaşağıdakigibisayılmıştır.

1.Teşebbüssahibiileeşininveçocuklarınınişletmedençektikleriparalarveyaaynenaldık-larısairdeğerler(Aynenalınandeğerleremsalbedeliiledeğerlenerekteşebbüssahibininçektiklerineilaveolunur).Teşebbüssahibikavramı;münferitişletmedeişletmesahibi,adivekollektifşirketlerdeşirketortakları,adiveeshamlıkomanditşirketlerdekomanditeortaklaranlamınagelmektedir.

2.Teşebbüssahibininkendisine,eşine,küçükçocuklarınaişletmedenödenenaylıklar,üc-retler,ikramiyeler,komisyonlarvetazminatlar,

3.Teşebbüssahibininişletmeyekoyduğusermayeiçinyürütülecekfaizler,


43

4.Teşebbüssahibinin,eşininveküçükçocuklarınınişletmedecarihesapveyadiğerşekil-lerdekialacaklarıüzerindenyürütülecekfaizler,

5.Bufıkranın1ilâ4numaralıbentlerindeyazılıolanişlemlerhariçolmaküzere;teşebbüssahibinin,ilişkilikişilerleemsallereuygunlukilkesineaykırıolaraktespitedilenbedelveyafi-yatlarüzerindenmalveyahizmetalımyadasatımındabulunmasıhalinde,emsallereuygunbedelveyafiyatlar ile teşebbüssahibinceuygulanmışbedelveyafiyatarasındaki işletmealeyhineoluşanfarklarişletmedençekilmişsayılır.

Teşebbüssahibinineşi,üstsoyvealtsoyu,üçüncüderecedahilyansoyvekayınhısımlarıiledoğrudanveyadolaylıortağıbulunduğuşirketler,buşirketlerinortakları,buşirketlerinidaresi,denetimiveyasermayesibakımındankontrolüaltındabulunandiğerşirketlerilişkilikişisayılır.

Bubentuygulamasında,imalatveinşaat,kiralamavekirayaverme,ödünçparaalınmasıveyaverilmesi,ücret, ikramiyevebenzeriödemelerigerektirenişlemler,herhâlveşarttamalveyahizmetalımyadasatımıolarakdeğerlendirilir.

İşletmedençekilmişsayılanfarklar,ilişkilikişitarafındanbeyanedilmişgelirveyakurumlarvergisimatrahınınhesabındadikkatealınmışiseilişkilikişininvergilendirmeişlemleribunagöredüzeltilir.İlişkilikişilervebukişilerleyapılanişlemlerhakkındabumaddedeyeralma-yanhususlarbakımından,5520sayılıKVK’nın13’üncümaddesihükmüuygulanır.

6.Her türlüparacezalarıvevergicezaları ile teşebbüssahibininkendisuçundandoğantazminatlar(Akitlerdecezaşartıolarakderpişedilentazminatlar,cezaimahiyettetazminatsayılmaz.),

7.Hertürlüalkolvealkollüiçkileriletütünvetütünmamullerineaitilanvereklamgiderle-rinin%50’si(90/1081sayılıB.K.K.ile(0)sıfır)(BakanlarKurulu,buoranı%100’ekadarartırmaya,sıfırakadarindirmeyeyetkilidir).(03.01.2008tarihve5727sayılıTütünMamul-lerinin ZararlarınınÖnlenmesineDair KanundaDeğişiklikYapılmasıHakkındaKanun ileadıdeğiştirilen4207sayılıTütünÜrünlerininZararlarınınÖnlenmesiveKontrolüHakkındaKanun’un4.maddesinin11no’lufıkrasıyla“31.12.1960tarihve193sayılıGVK’nın41’incimaddesininbirincifıkrasının(7)numaralıbendindebelirtilenilanvereklamgiderlerigelirvekurumlarvergisimatrahınıntespitindegiderolarakgösterilemez”hükmügetirilmiştir.B.K.Kilesözkonusuoransıfır(0)olarakbelirlendiğindenalkolvealkolürünleriiçinyapılanilanvereklamgiderlerinintamamıticarikazancıntespitindegiderolarakdikkatealınabilir)

8.Kiralamayoluylaedinilenveyaişletmedekayıtlıolanyat,kotra,tekne,süratteknesigibimotorludeniz,uçakvehelikoptergibihavataşıtlarındanişletmeninesasfaaliyetkonusuileilgiliolmayanlarıngiderleriileamortismanları.

9.Kullanılanyabancıkaynaklarıözkaynaklarınıaşanişletmelerde,aşankısmamünhasırolmaküzere,yatırımınmaliyetineeklenenlerhariç,işletmedekullanılanyabancıkaynaklarailişkinfaiz,komisyon,vadefarkı,kârpayı,kurfarkıvebenzeriadlaraltındayapılangidervemaliyetunsurları toplamının%10’unuaşmamaküzereBakanlarKuruluncakararlaştırılankısmı.

44


m

BelirlenecekoranısektörleritibarıylafarklılaştırmayaBakanlarKurulu,bendinuygulanması-nailişkinusulveesaslarıbelirlemeyeMaliyeBakanlığıyetkilikılınmıştır.

BakanlarKuruluncaşuanitibariyleherhangibirbelirlemeyapılmadığındanmü-kelleflerfinansmangiderlerinintamamınıgiderveyamaliyetolarakdikkatealabi-leceklerdir.

10.Basınyoluylaişlenenfiillerdenveyaradyovetelevizyonyayınlarındandoğacakmaddivemanevizararlardandolayıödenentazminatgiderleri.

DiğertaraftanGVK’nın90’ıncımaddesihükmüuyarıncakişiselGelirVergisivecezasıileAATUHKhükümleriuyarıncaödenengecikmezamvefaizleri,VUK’nındeğerleme,amor-tisman,karşılıkayırmavb.hükümlerineaykırı işlemlernedeniylegideryazılantutarlardakanunenkabuledilmeyengiderlerolarakdikkatealınacaktır.Ayrıcasabitvemobiltelefonlar-dan,uyduvekabloüzerindentelevizyonyayınlarındanvediğertelekomünikasyonhizmetle-riüzerindenalınanözeliletişimvergileridegideryazılamayacaktır(GiderVergileriKanunuMd.39).

193sayılıGVK’nın40ıncımaddesinde,safiticarikazancıntespitindehasılattanindirilecekgiderlersayılmışolup,bunlararasındaticariişletmedemevcutvarlıktaherhangibirsuretlemeydanageleneksilmeleringideryazılacağıhususunayerverilmemiştir.Bunagöre,işye-rindençalınanemtiabedelininvenakitparatutarınınvergimatrahınıntespitindezararveyagiderolarakindirilmesimümkünbulunmamaktadır.

Ayrıca5510sayılıSosyalSigortalarveGenelSağlıkSigortasıKanunu’nun88.maddesindeKurumafiilenödenmeyenprimtutarlarının,gelirvergisivekurumlarvergisiuygulamasındagideryazılamayacağıbelirtilmiştir.

Öte yandan kıdem tazminatları için ayrılan karşılıklarında gider olarak dikkate alınmasımümkündeğildir.Sadeceödenenkıdemtazminatlarınıngiderolarakyazılmasımümkündür.

4.1.6. ÖzelliğiOlanTicariKazançlardaKazançTespiti

4.1.6.1.BirdenFazlaTakvimYılınaSirayetEdenİnşaatveOnarmaİşleri

GVKhükümlerinegöreinşaatonarımişlerindensağlanankazançlarticarikazançtır.Ancak,buişleminbirdenfazlatakvimyılınasirayetetmesihalindetaşıdığıözelliklernedeniyle,ge-nelvergilemerejimidışınaçıkılaraközelbirvergilemerejimikabuledilmiştir.GVK’nın42’ncimaddesihükmüuyarıncabuişlerdekârveyazararişinbittiğiyılkatiolaraktespitedilirvetamamıoyılıngelirisayılır.Budurum,gelirinyıllıkolmaprensibininbiristisnasınıoluşturur.Bir inşaatveonarmaişininGVK’nın42’ncimaddesikapsamınagirebilmesi için;faaliyetinkonusununinşaatveonarmaişiolması(dekapajişlerideinşaatişisayılır),inşaatveonarmaişininbaşkalarıhesabınavetaahhüdebağlıolarakyapılmasıveinşaatonarımişininyıllarayaygınolması(birdenfazlatakvimyılınıkapsaması)gerekmektedir.


45

Buişlerdeheryılbeyannameverilmeklebirlikte,başkabir faaliyetveyaarızi(olağandışı)gelirleryoksaboşbeyannameverilir;varsaolangelirlerbeyanedilir.

Mükelleflerbumaddekapsamınagirenhallerdeher inşaatveonarımişininhasılatvegi-derleriniayrıbirdefterdeveyatutmaktaolduklarıdefterlerinayrısayfalarındagöstermeyevedüzenleyecekleribeyannameleriişlerinikmaledildiğitakvimyılınıtakipedenyılınMartayınınbaşındanyirmibeşincigünüakşamınakadarvermeyemecburdurlar(GVK42.Md.).

Birdenfazlatakvimyılınasirayetedeninşaatveonarmaişlerindeveyabuişlerindiğerişlerlebirlikteyapılmasıhalindemüşterekgenelgiderlerveamortismanlaraşağıdakiesaslaragöredağıtılır:

- Yıliçinbirdenfazlainşaatveonarmaişininbirlikteyapılmasıhalinde,heryılaaitmüşte-rekgenelgiderler,buişlereaitharcamaların(enflasyondüzeltmesiyapılandönemlerdedüzeltilmiştutarlarının)birbirineolannispetidahilinde,

- Yıliçindetekveyabirdenfazlainşaatveonarmaişininbumaddekapsamınagirmeyenişlerlebirlikteyapılmasıhalinde,heryılaaitmüşterekgenelgiderler;buişlereaitharca-malarilediğerişlereaitsatışvehasılattutarlarının(enflasyondüzeltmesinetabitutul-muştutarlarının)birbirineolannispetidahilinde,

- Birdenfazlainşaatveonarmaişlerindeveyabuişlerlesairişlerdemüşterekenkullanı-lantesisat,makinaveulaştırmavasıtalarınınamortismanları,bunlarınheriştekullanıl-dıklarıgünsayısınagöre.

Amortismandağıtımındaaşağıdakikonularadikkatedilmelidir:

- Mobilya,hesapveyazımakinesigibibüromalzemelerininamortismanı;ortakgenelgi-derlereeklenerekdağıtımatabitutulur.

- Yıliçindealınantesisat,makineveulaştırmaaraçlarınınsatınalındığıtarihtenöncekigünlereisabetedenamortismanları,yineortakgenelgiderlereeklenerekdağıtımatabitutulur.

- Tesisat,makineveulaştırmaaraçlarınınkullanılmayıpboşkaldığıgünlereisabetedenamortismanları,ortakgenelgiderlereeklenerekdağıtımatabitutulur.Sözkonusuaraç-larınkullanılmadığıveyakullanılmasınınmümkünolmadığıişlerepayverilmez.

Yıllarasariinşaatveonarımişikapsamınagirenişlerde,inşaatveonarımişininbaşlangıçvebitimtarihiönemarzetmektedir.

- Yapılansözleşmedeyapılacakişinyerteslimiöngörülmüşiseyerinteslimedildiğitarih,

- Sözleşmedeyerteslimtarihibelirtilmemişisesözleşmedebelirtilenişinbaşlangıçtarihi,

- Sözleşmedebunlarınhiçbiribelirtilmemişisesözleşmetarihi,

işinbaşlangıçtarihiolarakkabuledilir.

46


m

İnşaatveonarmaişlerindeişinbitimtarihi;geçicivekesinkabulusulünetabiolanhallerdegeçicikabulünyapıldığınıgösterentutanağınınidareceonaylandığıtarihtir.Diğerhallerdeişinfiilentamamlandığıveyafiilenbırakıldığıtarih,bitimtarihiolarakkabuledilir.

Bitimtarihindensonrabuişlerleilgiliolarakyapılangiderlervehernenamileolursaolsuneldeedilenhasılat,bugiderlerinyapıldığıveyahasılatıneldeedildiğiyılınkârveyazararınıntespitindedikkatealınır.

Yıllarayaygıninşaatveonarımişlerindeneldeedilengelirlervergikesintisinetabitutulmak-tadır.Vergi kesintisi yapmakmecburiyetindeolanlar, yıllarayaygın inşaatveonarım işiniyapanlara(kurumlardahil)ödediklerihakedişbedellerindenhakedişsahipleriningelirver-gilerinemahsuben(avansolaraködenenlerdahil)%3nispetindevergikesintisiyapmaklayükümlüdürler.

Sözleşmeyapılırkenişinyıliçindebitmesininöngörülmesinerağmensonrakiyılasarkaniş-lerde,yenisözleşmeninveyasözleşmededeğişikliğinyapıldığıyadaişinfiilenyıllarayaygınhalegeldiğitarihtensonrayapılanhakedişödemelerindenvergikesintisiyapılmasıgerekir.

Diğertaraftan,geçicikabuldensonrakesinkabulüsağlamaküzereyapılanişlernedeniylealınanhakedişler,biteninşaatişiyleilgilendirilmeksizineldeedildikleriyılınkarveyazararı-nıntespitindedikkatealınırlarvegelirvergisitevkifatınatabitutulmazlar.

Kesilenbuvergilerverilecekyıllıkgelirvergisibeyannamesindebildirilenkazançüzerindenhesaplanacakgelirveyakurumlarvergisindenmahsupedilir.Mahsupneticesinde,mükelle-feiadesigerekenbirvergitutarınınolmasıhalindebututar,mükellefintalebidoğrultusundadiğervergiborçlarınamahsupedilir;mükellefinvergiborcununolmamasıhalindeisenak-deniadeyapılır.

4.1.6.2.UlaştırmaİşlerindeMatrah

GVK’nın45’incimaddesinegöredarmükellefiyetetabigerçekkişilerinTürkiyeileyabancımemleketler arasında yaptıkları ulaştırma işlerindeneldeettikleri kazançlar özel bir yön-temlesaptanır.KVK’yayapılanatıfuyarınca,bumükelleflerinvergiyetabiolacakkazanç-ları,Türkiye’deeldeedilmişsayılanhasılatlarınaortalamaemsalnispetlerininuygulanmasısuretiyle tespitedilmektedir.Ortalamaemsalnispetleri, kara taşımacılığında%12,deniztaşımacılığında%15vehavataşımacılığında%5’dir(5520sayılıKVKmd.23).

4.1.7. TicariKazançİstisnaları

4.1.7.1.PTTAcentelerindeKazançİstisnası

PTTacenteliğifaaliyetindeneldeedilenkazançlar,gelirvergisindenistisnaedilmiştir.Ancak,bukazançistisnasınınGVK’nın94üncümaddesiuyarıncayapılantevkifataetkisiyoktur.


47

4.1.7.2.SergivePanayırİstisnası

Darmükellefiyete tabi olanların hükümetin izni ile açılan sergi ve panayırlarda yaptıklarıticarifaaliyetlerdeneldeettiklerikazançlar,Türkiye’debaşkacaişyeriveyadaimitemsilcileribulunmamasışartıylagelirvergisindenistisnaedilmiştir.

4.1.7.3.SerbestBölgelerdeEldeEdilenKazançlaraİlişkinİstisna

5084sayılıKanununyürürlüğegirdiği06.02.2004tarihindenöncefaaliyettebulunmaküze-re ruhsat almış mükelleflerin serbest bölgelerde gerçekleştirdikleri faaliyetler dolayısıylaeldeettiklerikazançları, faaliyet ruhsatlarındabelirtilensüre ilesınırlıolmaküzere;gerek06.02.2004tarihindenöncegereksebutarihtensonrafaaliyetruhsatıalmışolanmükellefle-rinserbestbölgelerdekiimalatlarınınsatışısonucueldeedilenkazançlarıiseAvrupaBirliği-netamüyeliğingerçekleştiğitarihiiçerenyıllıkvergilendirmedönemininsonunakadargelirvekurumlarvergisindenistisnaedilmiştir.

4.1.7.4.EğitimveÖğretimİşletmelerindeKazançİstisnası

Okulöncesieğitim, ilköğretim,özeleğitimveortaöğretimözelokullarının işletilmesindeneldeedilenkazançlar,ilgiliBakanlığıngörüşüalınmaksuretiyleMaliyeBakanlığı’nınbelirle-yeceğiusulveesaslarçerçevesindebeşvergilendirmedönemigelirvergisindenistisnaedil-miştir.İstisna,okullarınfaaliyetegeçtiğivergilendirmedönemindenitibaren5vergilendirmedönemiiçingeçerlidir.

Öteyandan6745sayılıKanunun5incimaddesiyle193sayılıKanunun20ncimaddesin-deyapılandeğişiklikuyarınca1/1/2017tarihindenitibarenfaaliyetebaşlayanözelkreşvegündüzbakımevlerininişletilmesindeneldeedilenkazançlardafaaliyetegeçilendönemdenitibarenbeşvergilendirmedönemigelirvergisindenistisnaedilmiştir.

Özelkreşvegündüzbakımevlerinetanınankazançistisnası,AileveSosyalPolitikalarBa-kanlığınınaçılışizniilefaaliyetgösterenözelkreşvegündüzbakımevlerininişletilmesindeneldeedilenticarikazançlarauygulanacakolup;1/1/2017tarihindenöncefaaliyetegeçmişbulunanözelkreşvegündüzbakımevlerininişletilmesindeneldeedilenkazançlarilebukreşvegündüzbakımevlerini1/1/2017 tarihindensonradevralanlar tarafından işletilmesindeneldeedilenkazançlaristisnauygulamasıdışındabulunmaktadır.

Ayrıca23.12.2016tarihve29927sayılıResmîGazete’deyayımlananGelirVergisiGenelTebliği (Seri No: 295) ile “istisna uygulaması nedeniyle müracaat şartı” kaldırılmış olup;mükellefler, 254SeriNo.luGelirVergisiGenelTebliğindeyeralanaçıklamalarçerçevesindeMilliEğitimBakanlığıncakendilerineverilenkurumaçmaizinbelgesiyle,faaliyetegeçtiklerivergilendirmedönemindenitibarensözkonusuistisnadanyararlanabileceklerdir.Mükellef-lerin, söz konusu istisnadan yararlanmak için ayrıcaMaliye Bakanlığına başvurmalarınagerekbulunmamaktadır.

48


m

4.1.7.5.TeknolojiGeliştirmeBölgelerindeYapılanFaaliyetlerSonucuEldeEdilenKa-zançlaraİlişkinİstisna

4691sayılıKanununGeçici2’ncimaddesiuyarıncateknolojigeliştirmebölgelerindefaaliyetgösterenmükelleflerin,münhasıran bu bölgedekiyazılım veAr-Ge faaliyetlerinden eldeettiklerikazançlarıfaaliyetebaşlanılantarihtenbağımsızolmaküzere,31.12.2023tarihinekadargelirvekurumlarvergisindenistisnaedilmiştir.

Teknolojigeliştirmebölgelerindefaaliyetgösterenmükelleflerin,münhasıranbubölgedekitasarımfaaliyetleride31.12.2023tarihinekadargelirvekurumlarvergisindenistisnadır.5

4.1.7.5.1.GelirVergisiStopajıTeşviki

4691sayılıKanununGeçici2’ncimaddesiuyarıncabölgedeçalışan;AR-GE,tasarım6vedestekpersonelininbugörevleri ile ilgiliücretleri31.12.2023 tarihinekadarher türlüver-gidenmüstesnadır.Gelirvergisistopajıvesigortaprimi işverenhissesineilişkinteşvikler-denyararlanacakolandestekpersonelisayısı,AR-GEvetasarımpersonelisayısınınyüzdeonunuaşamaz.Hakkazanılmışhaftatatiliveyıllıkücretli izinsüreleri ile17.3.1981tarihlive2429sayılıUlusalBayramveGenelTatillerHakkındaKanundabelirtilentatilgünlerineisabetedenücretlerdebuistisnakapsamındadır.Haftalıkkırkbeşsaatinüzerindekiveekçalışmasürelerine ilişkinücretlerbu istisnadan faydalanamaz.Yöneticişirket,ücretigelirvergisi istisnasındanyararlanankişilerinBölgede fiilençalışıpçalışmadığınıdenetler.An-cak,BölgedeyeralanişletmelerdeçalışanAR-GEvetasarımpersonelininbuBölgelerdeyürüttüğüprojelerledoğrudanilgiliolmakşartıyla,projekapsamındakifaaliyetlerinbirkısmı-nınBölgedışındayürütülmesininzorunluolduğudurumlardaBölgedışındakibufaaliyetlereilişkinücretlerininyüzdeyüzünüaşmamakşartıylaBakanlarKuruluncaayrıayrıveyabirliktebelirlenecekkısmıileBölgedeyeralanişletmelerdeenazbiryılsüreyleçalışanAR-GEvetasarımpersonelininyükseklisansyapanlariçinbirbuçukyılı,doktorayapanlariçinikiyılıgeçmemeküzereBölgedışındageçirdiğisürelereilişkinücretlerinyüzdeyüzünüaşmamakşartıylaBakanlarKuruluncaayrıayrı veyabirliktebelirlenecekkısmı,gelir vergisi stopajıteşvikikapsamındadeğerlendirilir.BukapsamdateşviktenyararlanılmasıiçinBölgeyöne-ticişirketininonayınınalınmasıveBakanlığınbilgilendirilmesizorunludur.YöneticişirketinonayıileBölgedışındageçirilensüreninBölgedeyürütülengörevleilgiliolmadığınıntespitedilmesihalinde,ziyaauğratılanvergivebunailişkincezalardanilgiliişletmesorumludur.

4.1.7.5.2.ÜcretDesteği

7033 sayılı Kanunun 63. Maddesi ile 4691 sayılı Kanunun 8. maddesine ekelenen ve1/7/2017tarihindenyürürlüğegiren4.fıkrahükmüuyarınca;temelbilimleralanlarındaenazlisansderecesinesahipAr-GepersoneliistihdamedenTeknolojiGeliştirmeBölgelerifir-malarının,bupersonelinherbirineödedikleriaylıkücretinoyıliçinuygulananasgariücretinaylıkbrüttutarıkadarlıkkısmı,ikiyılsüreyleBilim,SanayiveTeknolojiBakanlığıbütçesine

5 6676sayılıKanunun14’üncümaddesiile4691sayılıKanununGeçici2’ncimaddesinde01.03.2016tarihindenitiba-rengeçerliolmaküzereyapılandeğişiklikiletasarımfaaliyetleridekapsamaalınmıştır.

6 “tasarım”kelimesi,01/03/2016tarihindenitibarengeçerliolmaküzere6676sayılıKanunun14’üncümaddesiile4691sayılıKanununGeçici2’ncimaddesineilaveedilmiştir.


49

konulacaködenektenkarşılanır.AncakbukapsamdaherbirTeknolojiGeliştirmeBölgesifirmasına sağlanacak destek, ilgili aydaTeknolojiGeliştirmeBölgesi firmasında istihdamedilen toplampersonel sayısınınyüzdeonunugeçemez.Budestek,TeknolojiGeliştirmeBölgeleriyöneticişirketlerindeistihdamedilentemelbilimlermezunuAr-Gepersonelinedeaynenuygulanır.

4.1.7.6.TürkUluslararasıGemiSicilineKayıtlıGemilerinİşletilmesindenveDevrindenEldeEdilecekKazançlaraİlişkinİstisna

TürkUluslararasıGemiSiciline kayıtlı gemilerin ve yatların işletilmesinden ve devrindeneldeedilenkazançlar,gelirvekurumlarvergileriylefonlardanistisnadır.

TürkUluslararasıGemiSicilinekaydedilecekgemilereveyatlarailişkinalım,satım,ipotek,tescil,kredi,gemikira,zamançarterivetümnavlunsözleşmeleridamgavergisineveharçla-ra;buişlemlernedeniylealınacakparalarbankavesigortamuamelelerivergisinevefonlaratabitutulmaz.

Birinciveikincifıkrahükümleri,gemiveyatların,TürkUluslararasıGemiSicilindenterkinedilerekbirbaşkasicilekaydedilmeküzereveyasairsuretlerledevriaşamasındadauy-gulanır.Ancak,TürkUluslararasıGemiSicilinekaydedilenyurtdışındanithaledilen3.000DWT’nin(yolcugemileriileözelmaksatlı,özelyapılıgemilerdeise300grostonun)üzerinde-kigemilerin,busicildenterkinedilerekbaşkabirsicilekaydedilmeküzereveyasairsuretler-ledevrihalinde,bunlarınenazaltıaysüreyleTürkUluslararasıGemiSicilinekayıtlıolarakişletilmişolmasışartıaranır.

TürkUluslararasıGemiSicilinekayıtlıgemilerinveyatlarınotelveyarestoranişletmeciliğin-de(yüzerotelveyarestoran)kullanılmasıdurumundabufaaliyetgemiişletmeciliğifaaliyetikapsamındadeğerlendirilemeyeceğinden,eldeedilenkazançlarınsözkonusuistisnalardanyararlandırılmasımümkündeğildir.

4.1.7.7.Yatırımİndirimi

“Yatırımİndirimi İstisnası”uygulaması5479sayılıKanunla01.01.2006 tarihinden itibarenyürürlüktenkaldırılmışfakatgeçişdönemineilişkinolarakGelirVergisiKanununaeklenengeçici69uncumaddeiledüzenlemeleryapılmıştır.

Ancak,6009sayılıKanunla193sayılıGVK’nıngeçici69uncumaddesininbirincifıkrasınaeklenen“Şukadarki,vergimatrahlarınıntespitindeyatırımindirimiistisnasıolarakindirimkonusu yapılacak tutar, ilgili kazancın%25’ini aşamaz” hükmü,AnayasaMahkemesinin9.2.2012tarihindevermişolduğuEsasNo:2010/93sayılıKararıileiptaledilmişvegerekçeliiptalkararıResmiGazete’deyayımlananakadaryürürlüğüdurdurulmuştur.

SözkonusuAnayasaMahkemesiKararıçerçevesinde2017vetakipedenvergilendirmedö-nemlerindeeldeedilenticarikazançlaraanılanhükümçerçevesindeherhangibirsınırlamaolmaksızınyatırımindirimiistisnasıuygulanabilecektir.

50


m

“Yatırım İndirimi” ile ilgiliaçıklamalara01.10.2010 tarihve27716sayılıResmiGazete’deyayımlanan276SeriNo’luGelirVergisiTebliğindeyerverilmişolup;GVK’nıngeçici69’uncumaddesihükmününsonhaliaşağıdakigibidir:

“Geçici Madde 69-

Gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri; 31/12/2005 tarihi itibarıyla mevcut olup, 2005 yılı ka-zançlarından indiremedikleri yatırım indirimi istisnası tutarları ile;

a) 24/4/2003 tarihinden önce yapılan müracaatlara istinaden düzenlenen yatırım teşvik bel-geleri kapsamında, 193 sayılı GVK’nın 9/4/2003 tarihli ve 4842 sayılı Kanunla yürürlükten kaldırılmadan önceki ek 1, 2, 3, 4, 5 ve 6 ncı maddeleri çerçevesinde başlanılmış yatırımları için belge kapsamında 1/1/2006 tarihinden sonra yapacakları yatırımları,

b) 193 sayılı GVK’nın mülga 19 uncu maddesi kapsamında 1/1/2006 tarihinden önce baş-lanan yatırımlarla ilgili olarak, yatırımla iktisadi ve teknik bakımdan bütünlük arz edip bu tarihten sonra yapılan yatırımları,

nedeniyle, 31/12/2005 tarihinde yürürlükte bulunan mevzuat hükümlerine göre hesaplaya-cakları yatırım indirimi istisnası tutarlarını, yine bu tarihteki mevzuat hükümleri (bu Kanunun geçici 61 inci maddesinin ikinci fıkrasında yer alan vergi oranına ilişkin hüküm dâhil) çer-çevesinde kazançlarından indirebilirler. Kalan kazanç üzerinden yürürlükteki vergi oranına göre vergi hesaplanır.

Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usûl ve esasları belirlemeye Maliye Bakanlığı yetkilidir.”

Mükelleflerin2017yılıbeyannamesindedikkatealacaklarıyatırımindirimiistisnasıtutarlarıileilgiliaçıklamalaraşağıdakigibidir.

4.1.7.7.1.31.12.2005TarihiİtibarıylaMevcutOlupDevredenYatırımİndirimiİstisnasıTutarları

Mükellefler,31.12.2005tarihiitibariylemevcutolup,kazancınyetersizolmasınedeniylein-diremedikleridevredenyatırım indirimi istisnası tutarlarını (2006,2007ve2008yıllarındayararlandıklarıtutarlardankalankısmı)endekslenmişdeğerleriilebirlikte2010vemüteakipyıllardaeldeettiklerikazançlarındanindirebilirler.

4.1.7.7.2.24.04.2003TarihindenÖnceYapılanMüracaatlaraİstinadenDüzenlenenTeş-vikBelgeleriKapsamındaYapılanYatırımlar

24.04.2003tarihindenönceyapılanmüracaatlaraistinadendüzenlenenyatırımteşvikbel-gelerikapsamında,

- GVK’nın yürürlükten kaldırılmadanönceki ek1-6maddeleri çerçevesindebaşlanılmışyatırımlar için, 01.01.2006 tarihinden sonra yapılan yatırım harcamaları dolayısıyla,31.12.2005tarihindeyürürlüktebulunanmevzuathükümlerinegörehesaplananyatırım


51

indirimiistisnasıtutarlarından,31.12.2008tarihiitibarıylamevcutolupkazancınyetersiz-liğinedeniyleindirilemeyenyatırımindirimiistisnasıtutarlarıile

- Bu yatırımlar kapsamında olup halen devam eden yatırım harcamaları dolayısıyla31.12.2005tarihindeyürürlüktebulunanmevzuathükümlerinegörehesaplananyatırımindirimiistisnasıtutarları

endekslenmişdeğerleriilebirlikte2010vemüteakipyıllardaeldeedilenkazançlardanindi-rilir.

4.1.7.7.3.GVK’nınMülga19’uncumaddesiKapsamındaYapılanYatırımlar

GVK’nınmülga19’uncumaddesikapsamında01.01.2006tarihindenönceyatırımabaşladı-ğınıbelgeleyengelirvergisimükellefleri,

- kompleyadaentegretesislergibitamamlanmasıbellibirsürecigerektirenyatırımlarileilgilivebuyatırımlarlaiktisadiveteknikbakımdanbütünlükarzedipbutarihtensonrayaptıklarıyatırımharcamalarıiçin,31.12.2005tarihindeyürürlüktebulunanmevzuathü-kümleriçerçevesindehesapladıklarıyatırımindirimiistisnasıtutarlarından31.12.2008tarihiitibarıylamevcutolupkazancınyetersizliğinedeniyleindiremedikleriyatırımindiri-miistisnasıtutarlarıile

- Buyatırımlarkapsamındaolupbuyatırımlarlaiktisadiveteknikbakımdanbütünlükarzediphalendevamedenyatırımharcamalarıdolayısıyla31.12.2005tarihindeyürürlüktebulunanmevzuathükümlerinegörehesaplayacaklarıyatırımindirimiistisnasıtutarlarını

“ÜFE”oranındaendekslenmişdeğerleri ilebirlikte2010vemüteakipyıllardaeldeettiklerikazançlarındanindirebilirler.

4.1.7.7.4.01.01.2006–08.04.2006TarihleriArasındaYeniBaşlamışYatırımlar

AnayasaMahkemesi,5479sayılıKanununyürürlükmaddesindeki“2”rakamınıiptaletmiştir.Buçerçevede,01.01.2006–08.04.2006 tarihleriarasındaGVK’nınmülga19’uncumaddesikapsamındayenibaşlayanvebutarihlerarasındayapılanyatırımlarnedeniylehesaplananyatırımindirimitutarlarıdayatırımindirimiistisnasındanyararlanacaktır.Bukapsamdaolanyatırımharcamalarınedeniylehesaplananyatırımindirimiistisnasıtutarlarının,ilgilidönem-lerdekazancınbulunupbulunmadığınabakılmaksızın,2010hesapdönemindenitibarenen-dekslenmişdeğerleriilebirlikteindirimkonusuyapılmasımümkündür.

Ancak,08.04.2006tarihindensonrayenibaşlayanyatırımlarnedeniyleyapılanharcamala-rınyada01.01.2006–08.04.2006tarihindebaşlamaklabirliktebusüreiçindetamamlan-mayıpdevamedenyatırımlariçin08.04.2006tarihindensonrayapılanharcamaların,yatırımindirimindenyararlanmasımümkündeğildir.

52


m

4.1.7.7.5.Endeksleme

Mülga 19’uncu madde kapsamında yatırım indirimi istisnasından yararlanan mükellefler“ÜFE”oranını;Ek1-6maddelerikapsamındayatırımindirimdenyararlananmükelleflerise“yenidendeğerlemeoranını”dikkatealmaksuretiyleindirimkonusuyapamadıklarıyatırımindirimtutarlarınıendeksleyeceklerdir.

4.1.7.7.6.YatırımİndirimiİstisnasındaUygulama

-Yukarıdakişekildebelirlenenyatırımindirimitutarları,31.12.2005tarihindeyürürlüktebulu-nanmevzuathükümleri(GVK’nıngeçici61’incimaddesininikincifıkrasındayeralan%19,8tevkifatoranınailişkinhükümdâhil)çerçevesinde2010vemüteakipyıllarınkazançlarındanindirilir.

-Yatırımindirimiistisnasıuygulayanmükelleflerin,istisnauygulamasısonucukalankazanç-larıüzerindenyürürlüktekivergioranınagörehesaplamayapılır.

Dolayısıyla,yatırımindirimiistisnasıuygulamasısonucundakalankazançtutarınagelirver-gisimükellefleri,yatırımindirimiistisnasıuygulayacaklarıdönemdeyürürlüktebulunanvergitarifesiniuygulamaksuretiyleyatırımindirimiistisnasındanyararlandıklarıdönemlereaitge-lirveyakurumlarvergilerinibelirleyeceklerdir.

Diğertaraftan,24.04.2003tarihindenönceyapılanmüracaatlaraistinadendüzenlenenteş-vikbelgelerikapsamındamülgaek1-6maddeleriçerçevesindeyapılanyatırımlariçinyatı-rımindirimiistisnasındanyararlanılmasıhalinde,yatırımindirimindenyararlanankazançlarüzerindendağıtılsındağıtılmasın%19,8oranındavergikesintisiyapılacaktır.

İlgiliyılkazancıelverişliolduğuhaldeyatırımindirimiistisnasındanyararlanılmamasıhalin-de,yararlanılmayanbuindirimtutarlarınındahasonrakiyıllaraaitbeyannamelerdeindiril-mesimümkündeğildir.

Bunedenle,mükelleflerinöncekiyıllarda(2006,2007ve2008)kendiistekleriyleyararlan-madıkları yatırım indirimi istisnası tutarları, yatırım indirimi uygulamasının tercih edildiğidiğeryıllardaindirimkonusuyapılamayacaktır.Kazançyetersizliğinedeniyleindirimifiilenmümkünolmayankısmınisemüteakipdönemlerdeindirilebileceğitabiidir.

Ancak,2009hesapdönemineilişkinolarakkazançbeyanetmeklebirlikteöncekiyıllardandevredenyatırım indirimi istisnası tutarlarındanyararlanamayanmükelleflerin,bukazançtutarlarınaisabetedenyatırımindirimitutarlarınıendekslenmişdeğerleriilebirlikte2010vedahasonrakidönemlerinkazançlarındanindirebilmelerimümkündür.

4.1.7.8.GençGirişimcilerdeKazançİstisnası

GVK’nın“Gençgirişimcilerdekazançistisnası”başlıklımükerrer20’ncimaddesihükmüuya-rınca;ticari,ziraiveyameslekifaaliyetinedeniyleadlarınailkdefagelirvergisimükellefiyetitesisolunanvemükellefiyetbaşlangıçtarihiitibarıylayirmidokuzyaşınıdoldurmamıştam


53

mükellefgerçekkişilerin,faaliyetebaşladıklarıtakvimyılındanitibarenüçvergilendirmedö-nemiboyuncaeldeettikleribukazançlarının75.000Türklirasınakadarolankısmı,aşağıda-kişartlarlagelirvergisindenmüstesnadır.1.İşebaşlamanınkanunisüresiiçindebildirilmişolması,2.Kendiişindebilfiilçalışılmasıveyaişinkendisitarafındansevkveidareedilmesi(Çırak,kalfaveyayardımcıişçiçalıştırmakyadaseyahat,hastalık,askerlik,tutuklulukvehükümlü-lükgibizaruriayrılmalardolayısıylageçiciolarakişindebilfiilçalışmamakbuşartıbozmaz.),3.Faaliyetinadiortaklıkveyaşahısşirketibünyesindeyapılmasıhâlindetümortaklarınişebaşlamatarihiitibarıylabumaddedekişartlarıtaşıması,4.Ölümnedeniylefaaliyetineşveçocuklartarafındandevralınmasıhâlihariçolmaküzere,faaliyetidurdurulanveyafaaliyetinedevamedenbirişletmeninyadameslekifaaliyetineşveyaüçüncüdereceyekadar(buderecedâhil)kanveyakayınhısımlarındandevralınmamışolması,5.Mevcutbirişletmeyeveyameslekifaaliyetesonradanortakolunmaması.İstisnakapsamındakifaaliyetlerdenkazançeldeedilmemesiveyaistisnahaddininaltındakazançeldeedilmesihâllerindedahiyıllıkbeyannameverilecektir.Buistisnanın,GVK’nın94üncümaddesiuyarıncatevkifsuretiyleödenecekvergiyeşümulübulunmamaktaolup;maddeninuygulanmasına ilişkinusulveesaslarıbelirlemeyeMaliyeBakanlığıyetkilikılınmıştır.Sözkonusuistisnaveuygulanmasınailişkinayrıntılıaçıklamala-ra292SeriNo’luGelirVergisiGenelTebliğinde7yerverilmiştir.

4.1.7.8.1.İstisnadanFaydalanacaklarveFaydalanmaŞartları

Sözkonusuistisnadan;

a)Ticari,ziraiveyaserbestmeslekfaaliyetinedeniyleadınailkdefagelirvergisimükel-lefiyetitesisedilmiş

b)Mükellefiyetbaşlangıçtarihiitibarıylayirmidokuzyaşınıdoldurmamış

tammükellefgerçekkişileryararlanacaktır.

Sözkonusukişilerinistisnadanyararlanabilmeleri içinaşağıdabelirtilenşartlarıtaşımalarızorunludur.

a)İşebaşlamanınkanunisüresiiçindebildirilmesi.

1)Mükelleflerinsözkonusuistisnadanfaydalanabilmeleriiçinişebaşlamayıkanunisü-resi içerisindebildirmelerigerekmektedir. İşebaşlamanınkanunisüresi içerisindebil-dirilipbildirilmediğihususu,4.1.1961tarihlive213sayılıVergiUsulKanunuhükümleriçerçevesindetespitedilecektir.

2)İşebaşlamabildirimininVergiUsulKanunundayeralansüreiçerisindeyapılmamasıdurumunda,sözkonusuistisnahükmündenyararlanılamaz.

7 05.05.2016tarihve29703sayılıResmiGazete’deyayımlanmıştır.

54


m

b)Mükellefinkendiişindebilfiilçalışmasıyadaişinkendisitarafındansevkveidareedilmesi.

1)İstisnadanyararlanılabilmesiiçinmükellefinkendiişindebilfiilçalışmasıveyakendiişindebilfiilçalışmadığıdurumlarda ise işinkendisi tarafındansevkve idareedilmesigerekmektedir.

2)Birşahsınkendiişindebilfiilçalışması,işindevebuişingerektirdiğikonulardafikrivebedenibirmesaisarfetmesidir.

3) İştebilfiil çalışılmasadahi işsahibi tarafından işinsevkve idaresininkendielindetutulması, işin yürütülmesiyle ilgili kararların alınması, planlanması veya denetimininyapılmasıgibidurumlardadaistisnaşartıihlaledilmişolmayacaktır.

4)Kendiişindebilfiilçalışılmasıveyaişinkendisitarafındansevkveidareedilmesişar-tınısağlayanmükelleflerin,faaliyetinyürütülebilmesiiçinçırak,kalfaveyayardımcıişçiçalıştırmasıistisnaşartınıbozmaz.

5)Seyahat,hastalık,askerlik,tutuklulukvehükümlülükgibizaruriayrılmalardolayısıylageçicisürelerdefiilenişinbaşındabulunulmamasıhalindedesözkonusuşartihlaledil-mişolmayacaktır.

4.1.7.8.2.GençGirişimcilerdeKazançİstisnasındaÖzellikliDurumlar

Gençgirişimcilerdekazançistisnasında,özelliklidurumlarailişkinhususlarşunlardır:

a)Faaliyetinortaklıkolarakyürütülmesi.

1)Adiortaklıkveyaşahısşirketikurmaksuretiylefaaliyettebulunanmükelleflerdeayrıayrıistisnadan yararlanabilir.Budurumdamükelleflerin istisnadan yararlanabilmeleri için tümortaklarınayrıayrıistisnaşartlarınıtaşımalarıgerekmektedir.Ortaklardanherhangibirininistisnaşartlarınıtaşımamasıhalinde,diğerortaklardaistisnadanfaydalanamaz.

Örnek1:(A),(B)ve(C),17.2.2017tarihindeadiortaklıkşeklindelokantaişletmeciliğifa-aliyetinebaşlamışolupfaaliyetebaşlanıldığıtarihte(A)27,(B)29,(C)ise32yaşındadır.Bunagöre;(C),29yaşşartınıihlalettiğindenortaklarınhiçbiriistisnadanfaydalanama-yacaktır.

b)İşletmenindevralınması.

1)Birişletmeninveyameslekifaaliyetindevralınmasıhalinde,istisnadanyararlanılabilmesiiçinişletmeninyadameslekifaaliyetindevralındığıkişinineşveyaüçüncüdereceyekadar(buderecedâhil)kanveyakayınhısımlarındanolmamasıgerekmektedir.


55

Örnek2:(D),20.2.2017tarihindebabasınaaitotoyıkamaişletmesinidevralmaksuretiyleticari faaliyetebaşlamıştır. (D)’nin, işidevraldığıbabasının1.derecekanhısımıolmasınedeniyle,istisnadanyararlanmasımümkünolmayacaktır.

2)Ölümdolayısıylaeşveçocuklartarafındanişletmeninveyameslekifaaliyetindevralınma-sıhalinde,devralaneşveyaçocuklaristisnayailişkinşartlarıntamamınıtaşımalarıkaydıyla,ölenmükellefinistisnadanfaydalanıpfaydalanmadığınabakılmaksızındevralaneşveyaço-cuklaristisnadanüçvergilendirmedönemiboyuncayararlanır.

Örnek3:4.4.2016tarihindekırtasiyeişletmeciliğifaaliyetinebaşlayanveistisnadanyarar-lanmaşartlarınıntamamınıtaşıyan(C),sözkonusuistisnadanbiryılyararlandıktansonra3.2.2018tarihindevefatetmiştir.İşletmeyidevralaneşistisnayailişkindiğerşartlarıtaşımak-tadır.

Bunagöre,2018yılına ilişkin istisna tutarından; (C)adınamirasçılar tarafından1.1.2018-3.2.2018kıstdönemiiçinverilenyıllıkgelirvergisibeyannamesindeyeralankazançdo-layısıylatamolarakyararlanılacaktır.Ayrıca,işletmeyidevralaneşde4.2.2018-31.12.2018dönemindenitibarenüçvergilendirmedönemiboyunca(2018,2019,2020yıllarında)istis-nadantamolarakyararlanacaktır.

Örnek4:3.5.2003tarihindenitibarenbüfeişletmeciliğifaaliyetindebulunan(S),28.7.2017tarihindevefatetmişolupfaaliyeti(S)’nin20yaşındakioğlu(R)devralmıştır.Büfeişletmeci-liğinidevralan(R)istisnayailişkindiğerşartlarıdataşımaktadır.Bunagöre,(R)2017,2018ve2019yıllarındasözkonusuistisnadantamolarakyararlanacaktır.

c)Mevcutbirişletmeyeveyameslekifaaliyetesonradanortakolunmaması.

1)Mükelleflerinmevcutbirişletmeyeveyameslekifaaliyetesonradanortakolmalarıduru-mundaistisnadanyararlanmalarısözkonusuolmaz.

2)Bunagöre,mevcutişletmeyeveyaortaklığasonradanortakolunmasıdurumunda,diğertümşartlarıtaşısalardahi,ortaklarınhiçbiribuistisnadanyararlanamaz.

4.1.7.8.3.İstisnaUygulaması

İstisnadan,10.2.2016tarihindenitibarenticari,ziraiveyameslekifaaliyetnedeniyleadlarınailkdefagelirvergisimükellefiyetitesisolunanlardanKanundaöngörülenşartlarıtaşıyanlaryararlanır.Dolayısıylabu tarihtenönce işebaşlayanmükelleflerinsözkonusu istisnadanyararlanmalarınaimkânbulunmamaktadır.

İstisnaşartlarınısağlayanmükelleflercedahasonraherhangibirnedenlefaaliyetinterkedil-mesidurumunda,terktarihinekadareldeedilenkazançlardolayısıylaistisnadanyararlanılır.Faaliyetterkedildiktensonraistisnakapsamındakisözkonusufaaliyetleretekrarbaşlanıl-masıhalindeiseadlarınailkdefagelirvergisimükellefiyetitesisolunmasışartıihlaledilmişsayılacağındanbuistisnadanyararlanılamaz.

56


m

Örnek5:(F),21.5.2016tarihindemimarlıkfaaliyetinebaşlamışolupistisnaşartlarınıntama-mınıtaşımaktadır.(F),bufaaliyetini3.3.2017tarihindeterketmiş,2.2.2018tarihindeanılanfaaliyetineyenidenbaşlamıştır.

Bunagöre;(F),2016ve2017yıllarındaeldeettiğikazancıdolayısıylaistisnadanyararlana-cakancak,2.2.2018tarihindeyenidenişebaşladığıfaaliyetiiçinilkdefaişebaşlamaşartınıihlaletmesinedeniyle,2018veizleyenyıllariçinsözkonusuistisnadanyararlanamayacaktır.

Örnek6:(G),18.4.2016tarihindeharitamühendisliğifaaliyetinebaşlamışolupistisnaşart-larınıntamamınıtaşımaktadır.(G)ayrıca,4.8.2017tarihindemarketişletmeciliği,6.9.2018tarihindedanışmanlıkfaaliyetlerinebaşlamıştır.

Bunagöre,(G)2016,2017ve2018yıllarındaeldeettiğikazancıdolayısıylaistisnadantamolarakyararlanacaktır.Ancak,yenibir faaliyetebaşlanılması istisnasüresiniuzatmayaca-ğından,(G)2017yılındabaşladığımarketişletmeciliğifaaliyetiiçin2019yılında,2018yılın-dabaşladığıdanışmanlıkfaaliyetiiçinise2019ve2020yıllarındaistisnadanyararlanama-yacaktır.

(3) İstisnadanyararlananların,yararlanmasüresi içerisinde faaliyetlerini ticari,ziraiyadameslekifaaliyetolarakdeğiştirmesiveyafaaliyetkonusundadeğişiklikyapmalarıdurumla-rında,istisnadankalansürekadaryararlanmalarımümkündür.

4.1.7.8.4.YararlanılacakİstisnaTutarı

İstisna,hervergilendirmedönemindeyıllık75.000Türk lirasıolarakuygulanacakolupbirvergilendirmedönemindeistisnatutarınınaltındakazançeldeedilmesidurumundaiseistis-nadanyararlanılmayantutarertesiyıladevredilmez.

Örnek 7: 1.10.2017 tarihinde kuaförlük faaliyetine başlayan ve istisnadan yararlanmaşartlarının tamamını taşıyan (B)’nin, 1.10.2017-31.12.2017 tarihleri arasında elde ettiğiticari kazancı 45.000Türk lirasıdır. (B)’nin, 2017 yılında yararlanabileceği istisna tutarı45.000Türklirasıolupkalantutarolan30.000Türklirasıertesiyıladevredilemeyecektir.

Takvimyılı içerisinde işebaşlanılması veya işin terkedilmesidurumlarında; işebaşlamatarihindenyılsonunakadarolankıstdönembirvergilendirmedönemi,takvimyılıbaşındanişinterkedildiğitarihekadarolankıstdönemisebirvergilendirmedönemisayılacakolupbudönemleriçinistisnadantamolarakyararlanılır.

Örnek8:1.3.2017tarihindeavukatlıkfaaliyetinebaşlayanveistisnadanyararlanmaşart-larınıntamamını taşıyan(C)’nin1.3.2017-31.12.2017tarihleriarasındaeldeettiğiserbestmeslekkazancı50.000Türklirasıdır.(C)’nineldeettiğiserbestmeslekkazancının50.000Türkliralıkkısmıiçinistisnadanyararlanılacakolupkalan25.000Türkliralıktutarertesiyıladevredilemeyecektir.


57

(C),faaliyetini31.10.2018tarihindeterketmiştir.(C)’nin1.1.2018-31.10.2018tarihleriara-sındaeldeettiğiserbestmeslekkazancı80.000Türklirasıdır.Mükellefsözkonusukazancın75.000Türkliralıkkısmıiçinistisnadanyararlanacakolupkalantutarolan5.000Türkliralıkkazancıisegelirvergisinetabiolacaktır.

İstisna, ticari,ziraiveyamesleki faaliyettendolayıkazançeldeedenveşartlarısağlayangerçekkişilereuygulandığından,istisnaşartlarınıtaşıyanmükelleflerinbirvergilendirmedö-nemindeanılan faaliyetlerdenbir veyabirkaçındankazançeldeetmeleridurumundasözkonusuistisnabeyanedilenbugelirlerintoplamınauygulanır.

Örnek9:İstisnanıntümşartlarınıtaşıyan(E),20.2.2017tarihiitibarıylamimarlık,1.7.2017tarihi itibarıyladainşaatfaaliyetinebaşlamıştır.(E)’nin2017takvimyılındainşaatfaaliye-tindeneldeettiği ticarikazancı50.000Türk lirası,mimarlık faaliyetidolayısıylaeldeettiğiserbestmeslekkazancıise40.000Türklirasıdır.

(E),eldeettiğitoplam90.000Türklirasıkazancının75.000Türkliralıkkısmıiçinistisnadanyararlanabilecekolupkalantutarolan15.000Türkliralıkkazançisegelirvergisinetabiola-caktır.

İstisna,herdurumdaticari,ziraiveyameslekifaaliyetinedeniyleilkdefagelirvergisimükel-lefiyetinintesisolunduğudönemdenbaşlamaküzereüçvergilendirmedönemiilesınırlıolupöncekifaaliyetedevamedilirkenyenibirfaaliyetebaşlanılmasıistisnasüresiniuzatmaz.

4.1.7.8.5.DiğerHususlar

Buistisnanın,GVK’nın94üncümaddesiuyarıncatevkifsuretiyleödenecekvergiyeetkisibulunmamaktadır.Dolayısıyla,GVK’nın94üncümaddesininbirincifıkrasıkapsamındabu-lunanlartarafından,istisnadanyararlananlaratevkifatkapsamındaödemeyapılmasıduru-munda,gelirvergisitevkifatıyapılmasıgerekmektedir.

Diğertaraftan,anılanKanununmükerrer20ncimaddesininikincifıkrasındayeralan“istisna kapsamındaki faaliyetlerden kazanç elde edilmemesi veya istisna haddinin altında kazanç elde edilmesi hâllerinde dahi yıllık beyanname verilir.”hükmügereği,istisnayakonukazan-cıneldeedilmesisırasındatevkifedilenvergilerintamamıbeyannameüzerindenhesapla-nangelirvergisindenmahsupedilebilir.

Örnek10:1.4.2017tarihindefaaliyetebaşlayanserbestmeslekerbabı(M),istisnadanya-rarlanmaşartlarınıntamamınıtaşımaktaolupbukişinin1.4.2017-31.12.2017tarihleriara-sındaeldeettiğiserbestmeslekkazancı120.000Türklirasıdır.Ayrıca,ilgilidönemde(M)’yesözkonusufaaliyetdolayısıylayapılanödemelerüzerinden24.000Türklirasıgelirvergisikesintisiyapılmıştır.

(M),eldeettiğiserbestmeslekkazancının75.000Türkliralıkkısmıiçinistisnadanyararlana-cakolupkalan45.000Türkliralıkkazançtutarınıiseyıllıkbeyannameilebeyanedecektir.(M)tarafındanverilecekyıllıkgelirvergisibeyannamesindebeyanedilen45.000Türklirasıüzerindenhesaplanacakolangelirvergisinden,yıliçindetevkifyoluylaödenen24.000Türklirasıtutarındakivergininmahsubumümkündür.Mahsupedilecektutarınbeyannameüze-

58


m

rindehesaplanangelirvergisinden fazlaolmasınedeniylemahsupyoluylagiderilemeyentevkifattutarıgenelhükümlerçerçevesinderedveiadeolunacaktır.

(3)Mükelleflertarafındanyıllıkgelirvergisibeyannamesiningelirbildirimitablolarınaistisnadüşüldüktensonrakalantutaryazılır.

(4)İstisnadanyararlananticarikazançsahipleriileserbestmeslekerbabının(basitusuldevergilendirilenler,GVK’nın42ncimaddesikapsamındakazançeldeedenlervenoterlikgö-reviniifailemükellefolanlarhariç)geçicivergininhesabındadasözkonusuistisnayıdikkatealacaklardır.

(5)Kazanç istisnasındanyararlananmükelleflerbeyana tabibaşkabirgelirlerininolmasıdurumundadaticari,ziraivemeslekikazançlarıdolayısıylaistisnadanyararlanabilirler.

Örnek11: (F),istisnakapsamında2017yılında60.000Türklirasıserbestmeslekkazancıile20.000Türklirasıkiragelirieldeetmiştir.(F),bugelirlerinedeniyleverdiğiyıllıkgelirvergisibeyannamesindesadeceserbestmeslekkazancınaisabeteden60.000Türk li-ralık geliri için istisnadan yararlanabilecekolup20.000Türk liralık kira geliri nedeniyleistisnadanyararlanmasısözkonusuolmayacaktır.

4.1.7.9.ÜrünSenetlerininEldenÇıkarılmasındanDoğanKazançlar

GVK’nıngeçici76’ncımaddesiuyarınca;10.2.2005tarihlive5300sayılıTarımÜrünleriLi-sanslıDepoculukKanunukapsamındadüzenlenenürünsenetlerinineldençıkarılmasındandoğankazançlar,31.12.2018tarihinekadargelirvekurumlarvergisindenmüstesnadır.

İstisnaedilenbukazançlarüzerinden94üncümaddekapsamındatevkifatyapılmaz.Mün-hasıranbukazançlariçingelirvergisimükelleflerinceyıllıkbeyannameverilmez,bukazanç-larverilecekbeyannameleredahiledilmez.

4.1.7.10.AvrupaBirliğiOrganlarıylaAkdedilenveUsulüneGöreYürürlüğeKonulanAnlaşmalarÇerçevesindeProjeKarşılığıSağlananHibeler

GVK’nıngeçici84’üncümaddesiuyarınca;AvrupaBirliğiorganlarıylaakdedilenveusulünegöreyürürlüğekonulananlaşmalarçerçevesindeprojekarşılığısağlananhibeler,özelbirfonhesabındatutulurvegelirolarakdikkatealınmaz.Sözkonusuhibelerlegerçekleştirile-cekprojelereilişkinolarakbufondanyapılanharcamalar,gelirvekurumlarvergisimatrahı-nıntespitindegidervemaliyetolarakdikkatealınmaz.Projesonundaherhangibirşekildeharcanmayanveiadeedilmeyentutarınkalmasıhâlindebututargelirkaydedilir.

Birincifıkraçerçevesindesağlananhibelerlefinanseedilenyıllarasâriinşaatveonarımiş-lerineilişkinödemelerüzerindenveyaptıklarıserbestmeslekişleridolayısıylabuişleriicraedenlereyapılanödemelerden,fonhesabındanyapılanharcamatutarları ilesınırlıolmaküzere,94üncümaddeninbirincifıkrasının(2)ve(3)numaralıbentleriile5520sayılıKurum-larVergisiKanununun15incimaddesininbirincifıkrasının(a)bendive30uncumaddesininbirincifıkrasının(a)ve(b)bentleriuyarıncavergikesintisiyapılmaz.


59

4.1.7.11.SınaiMülkiyetHaklarındanEldeEdilenKazançlaraİlişkinİstisna

6518sayılıKanunun82’ncimaddesiyleKVK’yaeklenen“Sınaimülkiyethaklarındaistisna”başlıklı 5/Bmaddesi uyarınca;Türkiye’degerçekleştirilen araştırma, geliştirme ve yenilikfaaliyetleriileyazılımfaaliyetlerineticesindeortayaçıkanbuluşların;kiralanması,devriveyasatışıneticesindeeldeedilenkazançların,Türkiye’deseriüretimetabitutularakpazarlan-malarıhalindeeldeedilenkazançların,Türkiye’degerçekleştirilenüretimsürecindekulla-nılmasısonucuüretilenürünlerinsatışındaneldeedilenkazançlarınpatentli veya faydalımodelbelgelibuluşaatfedilenkısmının%50’sigereklişartlarınyerinegetirilmesihalinde01.01.2015tarihindenitibarengelirvergisindenistisnaedilmiştir.

Bu istisnanın uygulanmasında temel şart, kazanç ve iradın elde edildiği buluşlara ilişkinaraştırma,geliştirmeveyenilikfaaliyetleriileyazılımfaaliyetlerininTürkiye’degerçekleştiril-mişolmasıdır.Buluşayönelikhaklarınihlaledilmesineticesindeeldeedilengelirlerilebuluşnedeniylealınansigortaveyadiğertazminatlardaistisnakapsamındadır.

4.1.7.11.1.SınaiMülkiyetHaklarındanEldeEdilenKazançveİratlarınKapsamı

GelirvergisimükellefleritarafındanTürkiye’degerçekleştirilenaraştırma,geliştirmeveyeni-likfaaliyetleriileyazılımfaaliyetlerineticesindeortayaçıkanbuluşların;

- Kiralanmasıneticesindeeldeedilenkazançveiratların,

- Devriveyasatışıneticesindeeldeedilenkazançların,

- Türkiye’deseriüretimetabitutularakpazarlanmalarıhalindeeldeedilenkazançların,

- Türkiye’degerçekleştirilenüretimsürecindekullanılmasısonucuüretilenürünlerinsatı-şındaneldeedilenkazançlarınpatentliveyafaydalımodelbelgelibuluşaatfedilenkıs-mının

%50’simaddedebelirtilenşartlarınyerinegetirilmesihalinde,1/1/2015tarihinden itibarengelirvergisindenmüstesnadır.

60


m

Buistisnauygulamasında,

- Patent,TürkPatentEnstitüsü(TPE)tarafındanincelemelisistemleverilmişpatenti,

- Faydalımodelbelgesi,TPEtarafındanolumluaraştırmaraporusonucundaverilmişfaydalımodelbelgesini,

- Kiralama,patentveyafaydalımodelbelgesinekonubuluşunyurtiçiveyayurtdışın-dakigerçekveya tüzelkişilere inhisariveya inhisariolmayan lisanssözleşmesiylebelirlibirsüreiçinkiralanmasını,

- Devirveyasatış,patentveyafaydalımodelbelgesinekonubuluşunyurtiçiveyayurtdışındakigerçekveyatüzelkişilerebedelkarşılığısatılmasını,

- Seriüretimetabitutularakpazarlama,münhasıranpatentveyafaydalımodelbelge-sinekonuözgünürününTürkiye’deüretilerekyurtiçiveyayurtdışındakigerçekveyatüzelkişileresatışasunulmasını,

- Üretimsürecindekullanma,patentveyafaydalımodelbelgesinekonubuluşun,üre-timiTürkiye’degerçekleştirilenürünlerinüretimsürecindeveyabuürünlerinimalindekullanılmasını

ifadeetmektedir.

Bu istisnanın uygulanmasında temel şart, kazanç ve iradın elde edildiği buluşlarailişkinaraştırma,geliştirmeveyenilikfaaliyetleriileyazılımfaaliyetlerininTürkiye’degerçekleştirilmişolmasıdır.

Buluşayönelikhaklarınihlaledilmesineticesindeeldeedilengelirlerilebuluşnedeniylealı-nansigortaveyadiğertazminatlardaistisnakapsamındadır.

4.1.7.11.2.İstisnadanYararlanacakOlanlar

Buistisnauygulamasındankurumlarvergisimükellefleriilegelirvergisimükellefleriyararla-nabilecektir.

İstisnaşartlarınınsağlanmasıkaydıyla,gerçekveyatüzelkişilerintamveyadarmükellefi-yetetabiolmasınınistisnauygulanmasındabirönemiyoktur.Darmükellefkurumların,Tür-kiye’degerçekleştirdikleriaraştırma,geliştirmeveyenilik faaliyetleri ileyazılım faaliyetlerineticesindeortayaçıkanbuluşlarıiçinpatentveyafaydalımodelbelgesialmalarıhalinde,bubuluşlarındaneldeedeceklerikazançveiratları içinistisnahükümlerindenfaydalanmalarımümkünolacaktır.


61

4.1.7.11.3.İstisnadanYararlanmaŞartları

4.1.7.11.3.1. BuluşlaraİlişkinAraştırma,GeliştirmeveYenilikFaaliyetleri ileYazılımFaaliyetlerininTürkiye’deGerçekleştirilmesi

Patentliveyafaydalımodelbelgelibuluşlardaneldeedilenkazançveiratlarınbuistisnayakonuedilebilmesiiçinsözkonusubuluşlarailişkinaraştırma,geliştirmeveyenilikfaaliyetleriileyazılımfaaliyetlerininTürkiye’degerçekleştirilmişolmasıesastır.

Dolayısıyla,yurtdışındagerçekleştirilenaraştırma,geliştirmeveyenilikfaaliyetleriileyazı-lımfaaliyetlerineticesindeortayaçıkanbuluşlariçinTürkiye’deTürkPatentEnstitüsü(TPE)tarafındantesciledilmişpatentveyafaydalımodelbelgesialınmışolsadahiistisnauygula-masındanyararlanılamayacaktır.

4.1.7.11.3.2. İncelemeliSistemlePatentveyaOlumluAraştırmaRaporuSonucundaFaydalıModelBelgesiAlınması

İstisnauygulamasınakonubuluşun,24/6/1995 tarihlive551sayılıPatentHaklarınınKo-runmasıHakkındaKanunHükmündeKararname(551sayılıKHK)kapsamındapatentveyafaydalımodel belgesi verilerek korumaaltına alınan buluşlar arasında olması ve buluşailişkin incelemeli sistemlepatent veyaolumluaraştırma raporusonucunda faydalımodelbelgesialınmasışarttır.

İstisnauygulamasınakonuedilecekbuluşlariçin(TPE)tarafındantesciledilmişinceleme-lisistemlepatentveyaolumluaraştırmaraporusonucundafaydalımodelbelgesialınmasıgerekmektedir.

4.1.7.11.3.3. İstisnaUygulamasındanYararlanacakKişilerdenOlunması

İstisnauygulamasındanyararlanabilecekkişilerin,551sayılıKHK’nın2’ncimaddesindebe-lirtilennitelikleritaşımasıvebukişilerinpatentliveyafaydalımodelbelgelibuluşugeliştirmeyetkisinihaizbulunmasışartıyla,patentveyafaydalımodelbelgesininsahibiyadapatentveyafaydalımodelbelgesiüzerindetekelniteliğindeözelbirruhsatasahipolmasıgerek-mektedir.

551sayılıKHK’nın2’ncimaddesiylesağlananpatentveyafaydalımodelbelgesikoruma-sından;

- TürkiyeCumhuriyetisınırlarıiçindeikametgâhıolanyadasınaiveyaticarifaaliyettebu-lunangerçekveyatüzelkişiler,

- ParisAnlaşmasıhükümleridahilindebaşvuruhakkınasahipkişilerile

62


m

- Bukapsamdışındakalmasınarağmen,TürkiyeCumhuriyetiuyruğundakikişilerekanu-nenveyafiilenpatentve/veyafaydalımodelbelgesikorumasıtanıyandevletlerinuyru-ğundakigerçekveyatüzelkişiler

karşılıklılıkilkesiuyarıncayararlanabilecektir.

551sayılıKHK’nın88’incimaddesiuyarınca,gerçekveyatüzelkişilersahibiolduklarıpatentveyafaydalımodelbelgesininkullanmahakkını,millisınırlarınbütünüiçindeveyabirkıs-mındageçerliolacakşekildelisanssözleşmesinekonuedebilirler.

Patentveyafaydalımodelbelgesineilişkinlisansiseinhisarilisansveyainhisariolmayanlisansşeklindeverilebilmektedir.Aksisözleşmedekararlaştırılmamışsalisansıninhisariol-madığıkabuledilmektedir.Lisansveren,patentveyafaydalımodelbelgelibuluşukendisikullanabileceğigibiüçüncükişilereaynıbuluşa ilişkinbaşka lisanslardaverebilmektedir.İnhisarilisanssözkonusuolduğuzamanlisansverenbaşkasınalisansverememekteoluphakkınıaçıkçasaklıtutmadıkçakendisidepatentkonusubuluşukullanamamaktadır.

Patentveyafaydalımodelbelgesiüzerindetekelniteliğindeözelbirruhsatasahipolunması,lisansvereninkendisininpatentliveyafaydalımodelbelgelibuluşukullanamadığı inhisarilisansverilmesihaliniifadeetmektedir.Ayrıca,lisanssözleşmesindeinhisarilisanssahibinepatentliveyafaydalımodelbelgelibuluşugeliştirmeyetkisinindetanınmışolmasışarttır.

İnhisarilisanssahibikişiyadakurumlarınbuistisnadanyararlanabilmeleriiçinsözkonusulisanssözleşmelerininTPEtarafındantesciledilmişolmasıgerekmektedir.Ancak,inhisarili-sanssözleşmesidışındakilisanssözleşmeleriylepatentliveyafaydalımodelbelgelibuluşunkullanımhaklarınıalanlar,busözleşmelerTPEtarafındantesciledilmişolsadahiistisnadanfaydalanamayacaklardır.

4.1.7.11.3.4. DeğerlemeRaporuDüzenlenmesi

09/08/2016tarihve29796sayılıResmiGazete’deyayımlanan6728sayılıKanunun57’incimaddesi ileKVK’nın5/Bmaddesinin, istisnadanyararlanılacak ilkyıl,oluşturacağıkatmadeğerdikkatealınarakbuluşundevriveyasatışıhalindekideğerinintespitineyönelikolarakMaliyeBakanlığı tarafındandeğerleme raporudüzenlenmesine ilişkinhükmü09/08/2016tarihiitibariylekaldırılmıştır.

4.1.7.11.3.5. PatentveyaFaydalıModelBelgesiİçinSağlananKorumaSüresininAşıl-mamışOlması

İstisnadan,patentveyafaydalımodelbelgesiiçinsağlanankorumasüresiaşılmamakkay-dıylayararlanılmasımümkündür.551sayılıKHKuyarınca incelemelisistemleverilenpa-tentlerdekorumasüresi,TPE’yebaşvurutarihindenitibarenenfazla20yıl,araştırmaraporusonucundaalınanfaydalımodelbelgelerindeisekorumasüresiTPE’yebaşvurutarihindenitibarenenfazla10yıldır.Bukapsamda,patentveyafaydalımodelbelgelerinekonubuluş-lardan,patentveyafaydalımodelbelgesininkorumasüresininsonaermesindensonraeldeedilenkazançveiratlariçinbuistisnadanyararlanılamayacaktır.


63

İncelemesizsistemileverilenpatentlerdekorumasüresi7yılolupbusüresonaermedenpatentsahibinintalebiüzerineyapılanincelemesonucunda,incelemelisistemlepatentve-rilmesihalinde,incelemelisistemlepatentverildiğitarihtenitibarenkalankorumasüresininsonunakadareldeedilenkazançveiratlariçinistisnadanyararlanılabilecektir.

4.1.7.11.4.İstisnaUygulaması

Mükellefler,patentli veya faydalımodelbelgeli buluşlarından1/1/2015 tarihinden itibareneldeettiklerikazançveiratlarıiçinilgilipatentveyafaydalımodelbelgesinesağlanankoru-masüresiaşılmamakkaydıylaistisnadanyararlanabileceklerdir.

Ancak,buluşun,istisnadanyararlanılacakilkyıloluşturacağıkatmadeğerdikkatealınarakdevriveyasatışıhalindekideğerinintespitineyönelikMaliyeBakanlığıtarafındandeğerlemeraporudüzenlenmesişartınailişkinKanunun5/Bmaddesininikincifıkrasının(c)bendihük-mü,6728sayılıKanunun57ncimaddesiileyürürlüktenkaldırılmıştır.

Dolayısıyla,6728sayılıKanununyürürlük tarihi olan9/8/2016 tarihinden itibaren,MaliyeBakanlığıtarafındandeğerlemeraporudüzenlenmeksizin,şartlarıtaşıyanmükellefleristis-nadanyararlanabileceklerdir.

4.1.7.11.4.1. 9/8/2016 Tarihinden Önce Değerleme Raporu Düzenlenmesi AmacıylaBaşvuranlarınDurumu

İstisnauygulamasındaMaliyeBakanlığıtarafındandeğerlemeraporudüzenlenmesişartınailişkinKanunun5/Bmaddesininikincifıkrasının(c)bendihükmü,6728sayılıKanunun57ncimaddesiileyürürlüktenkaldırılmıştır.Ayrıca6728sayılıKanunungeçici1incimaddesininüçüncüfıkrasında;

“(3) 5520 sayılı Kanunun 5/B maddesinde bu Kanunla yapılan değişikliklerin yürürlük tarihinden önce, anılan madde kapsamında değerleme raporu düzenlenmesi ama-cıyla Maliye Bakanlığına başvuran mükelleflerin bu başvurularına ilişkin patent veya faydalı model belgelerine konu buluşlarından 1/1/2015 tarihinden itibaren elde ettik-leri kazançları hakkında, 5520 sayılı Kanunun 5/B maddesinin bu Kanunla yapılan değişiklik sonrası hükümleri uygulanır.”

hükmüyeralmaktadır.

Bunagöre,anılanherikimaddenindeyürürlüğegirdiği9/8/2016tarihindenönce,Kanunun5/Bmaddesikapsamında istisnadanyararlanmaküzeredeğerlemeraporudüzenlenmesiamacıylaGelir İdaresiBaşkanlığınabaşvurudabulunmuşolanmükellefler,başvurularınakonububuluşlarından1/1/2015tarihindenitibareneldeettiklerikazançlarıiçindeğerlemeraporudüzenlenmeksizinistisnadanfaydalanabileceklerdir.

4.1.7.11.4.2. İstisnaKazancınTespiti

Patentliveyafaydalımodelbelgelibuluşlardaneldeedilenkazançların%50’sigelirvergisin-denmüstesnadır.

64


m

4.1.7.11.4.3. BuluşunÜretimSürecindeKullanılmasıHalindeKazancınTespiti

Maddeninüçüncüfıkrasıgereğince,buluşunüretimsürecindekullanılmasısonucuüretilenürünlerinsatışındaneldeedilenkazançların,patentliveyafaydalımodelbelgelibuluşaatfe-dilenkısmı,ayrıştırılmaksuretiyletransferfiyatlandırmasıesaslarınagöretespitedilecektir.

Öteyandan,maddeninyedincifıkrasıhükmüyle,üçüncüfıkradayeralantransferfiyatlandır-masısuretiyleayrıştırmayöntemiyerinesatış,hasılat,gider,harcama,maliyetveyabenzeriunsurlarıdikkatealarakkazancınayrıştırılmasındabasitleştirilmişyöntemlertespitetmeyeMaliyeBakanlığı yetkili kılınmıştır.Bu kapsamda, patentli veya faydalımodel belgeli bu-luşunuüretimsürecindekullananmükelleflerintercihetmelerihalinde,ürettikleriürünlerinsatışındaneldeettiklerikazançlarınınpatentliveya faydalımodelbelgelibuluşaatfedilenkısmını,maliyetunsurlarınıdikkatealarakayrıştırmalarımümkündür.

Buluşunüretimsürecindekullanılmasısonucuüretilenürünlerinsatışındaneldeedilenka-zançların, patentli veya faydalımodel belgeli buluşa atfedilen kısmınınmaliyet unsurlarıdikkatealınarakayrıştırılmasında,buluşlailgilimaliyetlerinbuluşunüretimsürecindekulla-nılmasısonucuüretilenürünlerintoplammaliyetiiçerisindekipayıdikkatealınacaktır.

Buluşla ilgilimaliyetlerin buluşun üretim sürecinde kullanılması sonucu üretilen ürünlerintoplammaliyetiiçerisindekipayınıntespitinde,buluşunüretimsürecindekullanılmasıylailgiliolarakkatlanılantümgiderlerdikkatealınacaktır.Bukapsamda,buluşlailgiliolarakaktifleş-tirilenAR-GEharcamalarıiçinayrılanamortismanlarileüretimsürecindekullanılmasınede-niylebuluşailişkinolarakkatlanılan;

- İlkmaddevemalzemegiderleri,

- İşçilikgiderleri,

- Genelüretimgiderlerindendüşenpay,

- Genelyönetimgiderlerindendüşenpay

gibi giderler dikkate alınmak suretiyle buluşla ilgili katlanılanmaliyetler hesaplanacak vebuluşlailgilimaliyetlerinüretilenürünlerintoplammaliyetiiçerisindekipayıtespitedilecektir.

4.1.7.11.4.4. KesintiUygulaması

İstisnauygulaması,patentveyafaydalımodelbelgesialınanbuluşdolayısıylaeldeedilenkazançveiratlarüzerindenvergikesintisiyapılmasınaengelteşkiletmeyecektir.

Ancak,Kanunun5/Bmaddesikapsamındaistisnadanyararlanılabilecekserbestmeslekka-zançları ilegayrimenkulsermaye iratlarıüzerindenyapılacakvergikesintisi%50 indirimliolarakuygulanacaktır.Kazançveiratlarıkesintiyoluylavergilenenvebeyannamevermesigerekmeyenmükellefleriçinindirimlivergikesintisienfazla5yılsüreileuygulanacaktır.

Örnek:Serbestmeslekerbabı(MF),Türkiye’degerçekleştirdiğifaaliyetlerineticesindeor-tayaçıkanbuluşununpatentini1/6/2015tarihindetescilettirmişvepatentüzerindekihakkını


65

25/10/2016tarihinde(MT)A.Ş.’ye100.000TL’yesatmıştır.(MT)A.Ş.GelirVergisiKanunu-nun18incimaddesikapsamındaistisnadanfaydalananserbestmeslekerbabı(MF)’yeya-pacağıödemelerintamamı(100.000TL)üzerinden,GelirVergisiKanununun94üncümad-desiuyarıncabelirlenenkesintioranının%50’sinispetindegelirvergisikesintisiyapacaktır.

4.1.7.11.5.DiğerHususlar

4.1.7.11.5.1. 01/01/2015TarihindenÖnceTescilEdilmişPatentliveyaFaydalıModelBelgeliBuluşlarınDurumu

1/1/2015tarihindenöncealınanvekorumasüresihenüzdolmamışolanpatentveyafayda-lımodelbelgelerineilişkinbuluşlardan1/1/2015tarihindenitibarenkalankorumasüresin-ceeldeedilenkazançveiratlar içinistisnadanyararlanılabilecektir.Ancak,korumasüresi1/1/2015tarihindenöncedolmuşolanpatentliveyafaydalımodelbelgelibuluşlardaneldeedilenkazançveiratlariçinistisnadanyararlanılamayacaktır.

4.1.7.11.5.2. SınaiMülkiyetHakkınınDevredilmesi,SatılmasıveyaKiralanmasıİşlem-lerininTescili

Patentveyafaydalımodelbelgesinindevredilmesi,satılmasıveyainhisarilisansverilmesidahilkiralanmasıdurumlarındabuistisnadanyararlanılabilmesiiçindevir,satışveyakirala-maişlemlerininTPEtarafındantutulanSiciletesciledilmesigerekmektedir.

Patentveyafaydalımodelbelgesinidevralanlar,satınalanlarveyainhisarilisanssahipleri,şartlarınsağlanmasıkaydıyla,buişlemlerinSiciletesciledildiğitarihtenitibarenistisnadanyararlanabileceklerdir.

4.1.7.11.5.3. Araştırma,GeliştirmeveYenilikFaaliyetleriileYazılımFaaliyetlerininBirKısmınınveyaTamamınınYurtDışındaGerçekleştirilmesi

Araştırma,geliştirmeveyenilikfaaliyetleriileyazılımfaaliyetlerininbirkısmınınyurtdışındayapılmasıveyayurtdışındakigerçekkişilerilekurumvekuruluşlardanmeslekiveyateknikdestek,danışmanlıkhizmeti vediğerhizmetleralınmasıveyabunlaraanaliz yaptırılmasıgibi hallerde, araştırma, geliştirme ve yenilik faaliyetleri ile yazılım faaliyetlerinin sadeceTürkiye’degerçekleştirilenkısmınaisabetedentutarlasınırlıolmaküzereistisnadanyarar-lanılabilecektir.

Tamamıyurtdışındagerçekleştirilmişolanaraştırma,geliştirmeveyenilikfaaliyetleriileyazılımfaaliyetlerisonucundaortayaçıkanbuluşlariçin551sayılıKHKkapsamındaTür-kiye’depatentveyafaydalımodelbelgesialınmışolsadahibuistisnadanyararlanılmasımümkündeğildir

66


m

4.1.7.11.5.4. PatentveyaFaydalıModelBelgesininGeriyeDönükOlarakHükümsüzSayılması

Yetkilimahkemelertarafındanpatentveyafaydalımodelbelgesininhükümsüzlüğünekararverilmesihalinde,kararınsonuçlarıgeçmişeetkiliolacağından,bupatentveyafaydalımo-delbelgelerinekonubuluşlardaneldeedilenkazançveiratlariçinuygulananistisnadolayı-sıylazamanındatahakkukettirilmeyenvergiler,vergiziyaıcezasıvegecikmefaiziilebirliktetahsiledilecektir.

4.1.7.11.5.5. İstisnaUygulamalarındaTercih

Mükellefler,hem4691sayılıTeknolojiGeliştirmeBölgeleriKanununungeçici2’ncimadde-sindehemdebumaddedeyeralanşartlarısağlasalardahisözkonusubuluştaneldeedilenkazançlarınabuistisnalardansadecebiriuygulanabilecektir.Dolayısıyla,buluşlarındaneldeettiklerikazançlarıiçinbumaddedeyeralanistisnadanyararlananmükelleflerbukazançlarıiçinayrıca4691sayılıKanunkapsamındakazançistisnasındanyararlanamayacaklardır.

Öteyandanmükelleflerin,araştırma,geliştirmeveyenilikfaaliyetleriileyazılımfaaliyetlerineilişkinharcamalarınınbuKanunun10’uncumaddesininbirincifıkrasının(a)bendikapsamın-daveya5746sayılıKanunun3’üncümaddesikapsamındaAR-GEindiriminekonuedilmişolması,bufaaliyetlerisonucuortayaçıkanbuluşlarındansağlanankazançlarnedeniyleKa-nunun5/Bmaddesindedüzenlenenistisnauygulamasındanyararlanmalarınaengelteşkiletmeyecektir.

Diğertaraftan,sınaimülkiyethaklarındauygulananbuistisnadanyararlananmükelleflersözkonusukazançlarınailişkinolarakdiğeristisnauygulamalarındanyararlanamayacaklardır.

4.1.7.11.5.6. KatmaDeğerVergisiİstisnası

6518sayılıKanun’un32’ncimaddesiyleKatmaDeğerVergisiKanunu’nun17’ncimaddesi-nindördüncüfıkrasına01.01.2015tarihindenitibarenyapılacakteslimvehizmetlereuygu-lanmaküzereeklenen(z)bendinde;

“z) 13/6/2006 tarihli ve 5520 sayılı KVK’nın 5/B maddesi kapsamındaki araştırma ve geliştirme, yenilik ile yazılım faaliyetleri neticesinde ortaya çıkan patentli veya faydalı model belgeli buluşa ilişkin gayri maddi hakların kiralanması, devri veya satışı (Bu kapsamda vergiden istisna edilen işlemler bakımından bu Kanunun 30’uncu madde-sinin birinci fıkrasının (a) bendi hükmü uygulanmaz.).”

hükmüyeralmaktadır.

Bunagöre,KVK’nın5/bmaddesikapsamındakiaraştırmavegeliştirme,yenilikileyazılımfaaliyetlerineticesindeortayaçıkanpatentliveyafaydalımodelbelgelibuluşailişkingayrimaddihaklarınkiralanması,devriveyasatışıKDV’denistisnatutulmuşveilgilihaklarınki-ralanması,devriveyasatışınailişkinyüklenilenkatmadeğervergilerininmükellefinvergiyetabiişlemleriüzerindenhesaplanankatmadeğervergisindenindirilebilmesineimkantanın-mıştır.


67

4.1.8. TicariKazançMuafiyetleri

4.1.8.1.EsnafMuaflığı

GVK’nın9’uncumaddesiuyarınca;ticaretvesanaterbabındanaşağıdayazılışekilvesu-retleçalışanlargelirvergisindenmuaftır.

1.Motorlunakilvasıtalarıkullanmamakşartıilegeziciolarakveyabirişyeriaçmaksı-zınperakendeticaretileiştigaledenler(Giyimeşyalarıylazativesüseşyaları,değeriyüksekolaneveşyalarıilepazartakibisuretiylegıda,bakkaliyevetemizlikmadde-lerinivesabitişyerlerininönündesergiaçmaksuretiyleoişyerlerindesatışıyapılanaynınevidenmallarısatanlarhariç)

2.Birişyeriaçmaksızıngeziciolarakvedoğrudandoğruyamüstehlikeişyapanhal-laç,kalaycı,lehimci,musluktamircisi,çilingir,ayakkabıtamircisi,kunduraboyacısı,berber,nalbant,fotoğrafçı,odunvekömürkırıcısı,çamaşıryıkayıcısıvehammallargibiküçüksanaterbabı;

3.Köylerdegeziciolarakher türlüsanat işleri ileuğraşanlar ileaynıyerlerdeaynıişleribirişyeriaçmaksuretiyleyapanlardan47ncimaddedeyazılışartlarıhaizbulu-nanlar(51ncimaddeşümulünegirenlerbumuafiyettenfaydalanamazlar);

4.Nehir,gölvedenizlerdevesugeçitlerindetoplamı50rüsumtonilatoya(50rüsumtonilato dahil) kadarmakinesiz veyamotorsuz nakil vasıtaları işletenler; hayvanlaveyabiradethayvanarabasıilenakliyecilikyapanlar(Bubentteyazılıölçüler,birlikteyaşıyaneşlerlevelayetaltındakiçocuklarhakkındaveyaortaklıkhalindeki işletme-lerde,bukimselerinveyaortaklığınişlettiğivasıtalartopluolaraknazaraalınmaksu-retiyletespitedilir);

5. Ziraat işlerinde kullandıklarıhayvan, hayvan arabası, motor,traktör gibi vasıtalar veya san-dallarla nakliyeciliği mutat halegetirmeksizinarasıraücretkar-şılığında eşya ve insan taşıyançiftçiler;

6. Evlerde kullanılan dikiş, na-kış,mutfakrobotu,ütüvebenze-rimakine ve aletler hariç olmaküzere, muharrik kuvvet kullan-mamak ve dışarıdan işçi alma-makşartıyla;oturduklarıevlerdeimal ettikleri havlu, örtü, çarşaf,

çorap,halı,kilim,dokumamamûlleri,kırpıntıderidenüretilenmamûller,örgü,dantel,hernevinakışişleriveturistikeşya,hasır,sepet,süpürge,paspas,fırça,yapmaçi-

68


m

çek,pul,payet,boncukişleme,tığörgüişleri,ipveurganları,tarhana,erişte,mantıgibiürünleriişyeriaçmaksızınsatanlar.Buürünlerin,pazartakibisuretiylesatılmasıileticarî,ziraîveyameslekîfaaliyetleridolayısıylagelirvekurumlarvergisimükellefiolanlarındüzenlediklerihariçolmaküzere;düzenlenenkermes,festival,panayırilekamukurumvekuruluşlarıncageçiciolarakbelirlenenyerlerdesatılmasımuaflıktanfaydalanmayaengeldeğildir.

7.Ticariişletmelereaitatıklarımutatolarakveyabelliaralıklarlasatınalanlarhariçolmaküzere, bir işyeri açmaksızın kendi namve hesabınamünhasıran kapı kapıdolaşmaksuretiylehertürlühurdamaddeyitoplayarakveyasatınalarakbumallarınticaretiniyapanlaraveyatekrarişleyenleresatanlar;

8. GelirVergisiKanununun47ncimaddesindeyazılışartlarıhaizolanlardankendiürettikleriürünlerisatanlaramünhasırolmaküzereeldokumaişleri,bakırişlemeciliği,çiniveçömlekyapımı,sedefkakmaveahşapoymaişleri,kaşıkçılık,bastonculuk,se-mercilik,yazmacılık,yorgancılık,keçecilik,lüleveoltutaşıişçiliği,çarıkçılık,yemeni-cilik,oyacılıkvebunlargibigeleneksel,kültürel,sanatsaldeğeriolanvekaybolmayayüztutanmeslekkollarındafaaliyettebulunanlar;

9.YukarıdakibentlerdesözüedilenişlerebenzerlikgösterdikleriMaliyeBakanlığıncakabuledilenticaretvesanatişleriileiştigaledenler.

Ticarî, ziraî veyameslekî kazancı dolayısı ile gerçek usûldeGelir Vergisine tâbiolanlarileyukarıdasayılanişleriGelirveKurumlarVergisimükelleflerinebağlılıkarzedecekşekildeyapanlaresnafmuaflığındanfaydalanamazlar.

Esnafmuaflığı şartlarını topluca taşıyanlar bumuaflıktan yararlanabilmek için ilgili esnafodasına kayıt olmak ve durumlarını tevsik etmek suretiyle belediyeden “EsnafMuaflığıBelgesi”almakzorundadırlar.

Esnafmuaflığındanfaydalananlarfaaliyetleriileilgiliolaraksatınaldıklarımallaravegider-lerineilişkin,gelirvekurumlarvergisimükelleflerindenaldıklarıbelgelerisaklamakzorunda-dırlar.VergiUsulKanunuhükümlerinegöreyoklamayayetkililerveyayoklamayayetkililerlebirliktebelediyezabıtalarıncamüşterekenyapılandenetimlerde,vergidenmuafesnafınbirtakvimyılıiçindebirdefamalalışvegiderlerineilişkinbelgeleriyanındabulundurmadığınınveyabulundurduğubelgeninsatışınıyaptığımalvehizmetle ilişkisininolmadığınıntespitihalinde,“Esnaf Muaflığı Belgesi”iptaledilir.Belgesiiptaledilenlerdenmuaflıkşartlarınıta-şıyanlar,aynıfaaliyetedevametmekistemelerihalindeyenidenbelgealmakzorundadırlar.

Bir işyeriaçmaksızınmünhasırangeziciolarak,millipiyangobiletisatanlarile4077sayılıTüketicininKorunmasıHakkındaKanunagöregerçekvetüzelkişilerinmallarınıişakdiilebağlıolmaksızınbunlaradınakapıkapıdolaşmaksuretiyle tüketiciyesatanlaryukarıdakişartlarlasınırlıolmaksızıngelirvergisindenmuaftır.


69

Esnafmuaflığına ilişkin şartları taşıyanlara talepleri halinde vergi dairesinceEsnafVergiMuafiyetiBelgesiverilir.Bubelgeninşekilvemuhtevasınıntayinvetespitiileiptaliveuygu-lamayailişkinusulveesaslarıbelirlemeyeMaliyeBakanlığıyetkilidir.Bumuaflığın,94’üncümaddeuyarıncatevkifsuretiylekesilenvergiyeşümulüyoktur.

Esnafmuaflığınailişkinaçıklamalara264ve283SeriNumaralıGelirVergisiGenelTebliğle-rindeyerverilmişolup;sözkonusuTebliğlerdeyapılanaçıklamalarözetleaşağıdakigibidir:

- Evlerdekullanılandikiş,nakış,mutfakrobotu,ütüvebenzerimakinevealetler,muafi-yettenyararlanmayaengelteşkiletmezancakevlerdesanayitipiveyaseriüretimyapa-bilenmakinevealetlerikullanmaksuretiylekazançeldeedenleresnafmuaflığıkapsa-mındadeğerlendirilmeyecektir.

- GVK’nın9’uncumaddesinin6’ncıbendindeyeralanürünçeşitlerineilaveolarak,kır-pıntıderidenüretilenmamuller,tarhana,erişte,mantı,hernevipul,payet,boncukiş-leme,tığörgüişlerigibiürünvemamullerinüretimvesatışıylaiştigaledenlerdeesnafmuaflığıkapsamınaalınmıştır.Muafiyetkapsamındakiürünler,bentteyeralanürünlerlesınırlıolmayıpbuürünlerebenzerlikgösterendiğerürünleriaynışartlarlaüretipsatanlardaesnafmuaflığıkapsamındadeğerlendirilecektir.Diğertaraftan,anılanbenttesayılanemtianınimaliiçinödenenhizmetbedelleride(ücreteilişkinunsurlarıtaşımamakkay-dıyla)bubentkapsamındadeğerlendirilecektir.

- Evlerdeüretilenürünlerin;pazartakibisuretiylesatışınıyapanlar,GelirveKurumlarVergisimükelleflerincedüzenlenenkermes,festivalvepanayırlardasatışınıyapanlarileKamukurumvekuruluşlarıncadevamlılıkarzedecekşekildebelirlenenyerlerdesatışı-nıyapanlar,esnafmuaflığındanfaydalanamayacaktır.

- Esnafmuaflığıkapsamındasayılanişleringelirvekurumlarvergisimükelleflerinebağ-lılıkarzetmeyecekşekildedevamlıolarakyapılmasımuafiyettenyararlanmayaengelteşkiletmeyecektir.

- GVK’nın9’uncumaddesinin8’incibendindeyeralaneldokumaişleri,bakırişlemeci-liği,çiniveçömlekyapımı,sedefkakmaveahşapoymaişleri,kaşıkçılık,bastonculuk,semercilik,yazmacılık,yorgancılık,keçecilik,lüleveoltutaşıişçiliği,çarıkçılık,yeme-nicilik,oyacılıkvebunlargibigeleneksel,kültürel,sanatsaldeğeriolanvekaybolmayayüztutanmeslekkollarındafaaliyettebulunanlaresnafmuaflığındanyararlanacaklardır.Anılanmeslekkollarındafaaliyettebulunanlarınsözkonusumuafiyettenyararlanabil-meleriiçinGVK’nın47ncimaddesindeyazılıbasitusuletabiolmanıngenelşartları-nıtoplucataşımalarıvemünhasırankendiürettikleriürünlerisatmaksuretiylefaaliyettebulunmalarıgerekmektedir.

Öteyandan,sözkonusumeslekkollarında;devamlıveyaarıziolarak,işyeriaçılarak,motor-luaraçkullanılarak,yardımcıişçiveyaçırakçalıştırılarakfaaliyettebulunulmasımuafiyettenyararlanmayaengelteşkiletmeyecektir.

70


m

Ancak,sözkonusumeslekkollarındaaşağıdakişekildefaaliyettebulunulmasıhalinde isemuafiyettenyararlanılmasımümkündeğildir:

i. Ticariişletmelereaitmallarımutatolarakveyabelliaralıklarlasatanlarilekendiürettik-leriürünlerlebirliktebaşkalarınaaitürünleridesatanlar,

ii. Gelirvekurumlarvergisimükelleflerinebağlılıkarzedecekşekildefaaliyettebulunan-lar,

iii. Ticarî,ziraîveyameslekîkazancıdolayısıylagerçekusuldegelirvergisinetâbiolanlar.Diğer taraftan, halen basit usulde veya gerçek usulde vergilendirilenmükelleflerden sözkonusumuafiyeteilişkinşartlarıtoplucataşıyanlarınbağlıolduklarıvergidairesinebaşvur-malarıhalindehükmünyürürlüğegirdiğitarihitibarıylamükellefiyetlerikapatılacaktır.Şartla-rıtoplucataşıyanlardanmuafiyethükmündenfaydalanmakistemediğiniilgilivergidairesineyazıilebildirenlerisedurumlarınagörebasitveyagerçekusuldevergilendirilecektir.

4.2.ZiraiKazanç

GVK’nın52’incimaddesiuyarıncaziraifaaliyettendoğankazançziraikazançtır.Ziraifaa-liyet;arazide,deniz,gölvenehirlerde,ekim,dikim,bakım,üretme,yetiştirmeveıslahyol-larıylaveyahutdoğrudandoğruyatabiattanistifadeetmeksuretiylenebat,orman,hayvan,balıkvebunlarınmahsullerinin istihsalini,avlanmasını,avcılarıveyetiştiricileri tarafındanmuhafazasını,taşınmasını,satılmasınıveyabumahsullerdensairbirşekildefaydalanılma-sınıifadeetmektedir.

Bazınebatvehayvannevilerindeistihsalindoğrudandoğruyaaraziüzerindeyapılmamasıziraifaaliyetinmahiyetinideğiştirmez.

Aşımyaptırmakmaksadiyleerkekdamızlıkbeslenmesi,çiftçiyeaithertürlüziraatmakinavealetlerininbaşkaçiftçilerinziraiistihsalişlerindeçalıştırılmasıdaziraifaaliyetlerdensa-yılmaktadır.

Mahsullerindeğerlendirilmelerimaksadiylevezirai istihsalemüteferriolarak işlenmesideziraifaaliyetegirer.Ancak,buameliye,aynıteşebbüsüncüzünüteşkiledenbir işletmedevukuageliyorsa,buameliyeninziraifaaliyetsayılabilmesiiçinişletmeninsinaibirmüesseseehemmiyetvegenişliğindeolmamasıvefaaliyetini,cüz’ünteşkilettiğiteşebbüsünmahsul-lerinehasretmesişarttır.

Satışlarındükkanvemağazaaçılarakyapılmasıhalinde,mahsullerindükkanvemağaza-yagelinceyekadargeçirdiklerisafhalarziraifaaliyetsahasındakalır.Çiftçilertarafındandoğrudandoğruyaziraifaaliyetleriileilgilialımsatımişlerinintedviriiçinaçılanyazıhaneler,faaliyetleribumevzuamunhasırkalmakşartiyledükkanvemağazasayılmaz.

Yukarıdayazılı faaliyetlerin içindeyapıldığı işletmelerezirai işletme,bu işletmeleri işletengerçekkişilere(adişirketlerdahil),vergiyetabiolsunveyaolmasınlar,çiftçivebufaaliyetlerneticesindeistihsalolunanmaddeleredemahsuldenir.


71

Kollektif şirketlerle adi veya eshamlı komandit şirketler zirai faaliyetle iştigal etseler dahiçiftçisayılmazlar.Ziraifaaliyetleiştigaledenkollektifşirketlerinortaklarıilekomanditşirket-lerinkomanditeortaklarınşirketkarındanaldıklarıpaylarşahsiticarikazançhükmündedir.Anonimvelimitedşirketler,ziraifaaliyettebulunsalardayineçiftçisayılmazlarvekazançlarıkurumkazancıdır.

Birçiftçiyeveyaortaklığaaitolupaynıköysınırlarıiçindeveyabirbirinebitişikaraziüzerindebulunanyahutistihsalşartlarınagörebirbirinebağlılıkveberaberlikarzedenişletmelertekişletmesayılmaktadır.

“Arazikiralayıpyetiştirdiğisebzevemeyveleriyetiştiripsatmak,ziraifaaliyetsayılır.”DANIŞTAY9.DAİREE.1999/680,K.2000/62

4.2.1. ZiraiKazançtaVergileme

GVK’nın53’üncümaddesihükmünegöreçiftçilerineldeettikleriziraikazançlarınvergilen-dirilmesi, temelolarakGVK’nın94’üncümaddesinegörehasılatlarıüzerindentevkifatyo-luylayapılmaktadır.AncakGVK’nın54’üncümaddesindeyazılıişletmebüyüklüğüölçüsünüaşanlar,birbiçerdövereveyabumahiyettebirmotorluaracasahipolanlar,10yaşınakadarikidenfazlatraktöresahipolanlarveyakendiisteğiylegerçekusuldevergilendirilmekiste-yenler,gerçekusulde(ziraiişletmehesabıesasıveyabilançoesasınagöre)vergilendirilirler.

Kendiimkânlarıylayaptığıarktangeçenatıksuyubelirlibirparaveyaürünkarşılığındadiğerçiftçilerekullandırandavacınınbufaaliyetinveeldeettiğiningelirininticarifaaliyetkapsamındadeğerlendirilmesigerekmektedir.”


Çiftçiyeaitolmaklaberaber,ziraiişletmeyedahilolmayan,biçerdöverveyabumahiyet-tebirmotorluaraçveya10yaşınakadarikidenfazlatraktörünişletilmesindeneldeedilengelirler,ticarikazançhükümlerinegörevergilendirilir.Sözkonusuhükmünuygulanmasındakamyonlarbiçerdöverolarakkabuledilmektedir.

Buhükmün tatbikinde, aile reisi ile birlikte yaşayaneş ve velayet altındaki çocuklara aitişletmeler ile ortaklık halindeki işletmelerde işletmebüyüklüğü toplu olarak nazara alınır.Ortaklıklarda,ortaklığınbirdenfazlaişletmeyetaalluketmesiveyaişletmelerinayrıayrıma-hallerdebulunmasıdurumudeğiştirmez.GVK’nın52ncimaddesindeyazılıtekişletmelerdeişletmebirdenfazlaortaklıklaraaitolsabilebuortaklıklaraaitişletmebüyüklüğütoplanmaksuretiylenazaraalınır.Birdenfazlaziraiişletmedeayrıayrışahıslarlaortaklığıbulunanlarınişletmebüyüklüğüölçülerinintesbitindeortaklıkpaylarıtoplamıesasalınır.

72


m

GVK’nın54’üncümaddesindeyazılıziraatgruplarınınbirkaçtanesiiçinegirenziraifaaliyet-lerinbiraradayapılmasıhalinde,enfazlaikigrubaaitişletmebüyüklükleri,bugruplariçintespitolunanhadlerinyarısınıaşanlargerçekusuldevergilendirilir.

Gerekşahsiişletmesigereksedahilbulunduğuortaklıklarmüstakilenişletmebüyüklüğüöl-çüsününaltındakaldığıhalde,kendisineait işletmeninveortaklıklardakipayların toplamıbuölçüyüaşançiftçilergerçekusuldevergilendirilir.Paylarıtoplamıölçüleriaşmayandiğerortaklartevkifatyoluylavergilendirilirler.Yarıcılıkortaklıksayılır.

Kazançlarıgerçekusuldevergilendirilmeyençiftçiler,yazılıolarakvergidairesindenistemdebulunmalarıhalindeizleyenvergilendirmedönemibaşındanişeyenibaşlayanlar,işebaşla-matarihindenitibarengerçekusulegeçebilirler.GVK’nın54üncümaddesindeyazılıölçüleriaşanlarmüteakipvergilendirmedönemibaşındanitibarengerçekusulde;gerçekusuletabiolanlardanbuölçülerinaltındakalanlarmüteakipvergilendirmedönemibaşından itibarenhasılatlarıüzerindentevkifatyapılmaksuretiylevergilendirilirler.

VUKhükümlerine göre belge alma, verme, saklama ve ibraz yükümlülüklerine uymayançiftçiler,çeşitlikamukurumvekuruluşlarıtarafındanverilenavans,kredi,sübvansiyon,primgibiaynivenakdidestekunsurlarındanyararlanamazlar.

Kollektif şirketlerle adi veya eshamlı komandit şirketler zirai faaliyetle iştigal etseler dahiçiftçisayılmazlar.Ziraifaaliyetleiştigaledenkollektifşirketlerinortaklarıilekomanditşirket-lerinkomanditeortaklarınşirketkarındanaldıklarıpaylarşahsiticarikazançhükmündedir.Anonimvelimitedşirketler,ziraifaaliyettebulunsalardayineçiftçisayılmazlarvekazançlarıkurumkazancıdır.

Gerçekusuldevergilendirilecekçiftçilerin,ziraiişletmehesabıveyabilançoesasındadef-ter tutmalarıkendi isteklerinebırakılmıştır.Bilançoesasındadefter tutmak içinkanunlabelirlenmişbirsınırbulunmamaktadır.

Gerçekusuldevergilendirilenziraikazançsahipleri,gelireldeetmemişolsalarbileyıllıkbeyannamevermekzorundadırlar.

4.2.2. ZiraiKazancınTespiti

4.2.2.1.ZiraiİşletmeHesabınaGöreZiraiKazancınTespiti

Buesasagöreziraikazanç,hesapdönemiiçindeparailetahsiledilenveyaalacakolaraktahakkukedenhasılatileödenenveyaborçlanılangiderlerarasındakiolumlufarktır.Ancakziraikazancınişletmehesabıesasınagöretespitindehesapdönemibaşındakiziraimahsul-lerindeğerigiderlere,hesapdönemisonundakimahsullerindeğeriisehasılataeklenmelidir.İşletmehesabıesasında“ÇiftçiİşletmeDefteri”tutulurvebudefterinsoltarafınagiderler,sağtarafınadahasılatkaydedilir.


73

Ziraiişletmehesabıesasınagörehasılat,aşağıdayazılıunsurlardanoluşur:· Evvelkiyıllardandevredilenlerdedahilolmaküzere istihsalolunan,satınalınanveya

sairsuretlerleeldeedilenhertürlüziraimahsullerinsatışbedelleri(Primler,risturnlarvebenzerleridahil),

· Ziraatmakinavealetlerininbaşkaçiftçilerinzirai istihsal işlerindeçalıştırılmasıkarşılı-ğındaalınanbedeller(Parayerineherhangibirtüketimmaddesiveyaüretimvasıtasıalınmasıhalindealınanmaddeveyavasıtalarınemsalbedelihasılatsayılır.),

· Gideryazılandeğerlerinsatılmasıhalindebunlarınsatışbedelleri(Ziraifaaliyettekulla-nılmaküzere,satınalınangübre,yem,ilaçgibibazımaddelerinkullanılmasındanvaz-geçilmesiveya ihtiyaç fazlasıolmasıgibinedenlerlesatışıyapılanlarınsatışbedellerihasılatyazılır.),

· Mahsullerineldeedilmesindenönceveyasonrahasarauğramalarındandolayıalınansigortatazminatları,

· Amortismanatabiiktisadikıymetlerin(ziraiistihsaldekullanılangayrimenkullerhariç)sa-tılmasıhalindeVUK’nın328’incimaddesinegörehesaplananhasılat(sabitkıymetsatışkârı),

Ayrıca,ziraimahsullerin,üretimvasıtalarıilezat,aileveyaişletmeihtiyaçlarındakullanılmaküzeretüketimmaddeleriiledeğiştirilmesihalindeverilenmahsulileişletmedeüretiliptohum,yemvesairsuretlerleişletmedekullanılanmahsullerinemsalbedellerihasılatsayılırlar.Em-salbedeliseziraikazançölçülerinintespitedildiğikararnamelerdeyeralanortalamasatışfiyatlarıdır.

ÖdenenveyaborçlanılanmeblağlarıihtivaedenZiraiİşletmeHesabıEsasındaİndirile-cekGiderlerGVK’nın57’incimaddesindeaşağıdakigibisayılmıştır.

· İşletmeileilgiliolaraktohum,gübre,fide,yem,ilaçvebenzerimaddelerintedarikiiçinyapılangiderler,

· Satılmaküzeresatınalınanhayvanların,ziraimahsullerinvediğermaddelerinbedelleri,

· İşletmelerdeçalıştırılanlaraücret,primvesairnamlarlahizmetmukabiliyapılanödeme-ler,

· İşçileriniaşe,tedaviveilaçgiderleri,sigortaprimleri;

· Zirai tesisat,makina, aletler ve taşıtların çalıştırılması vebakımı için yapılangiderler(yakıt,yağ,elektrik,yedekparçavesaire)vetamirgiderleri,

· VergiUsulKanununagöreayrılanamortismanlar,

· Kiraveücretmukabilikullanılanistihsalvasıtalarıiçinyapılanödemeler

· Ziraikazancıneldeedilmesiveidamesiiçinyapılangenelgiderler,

74


m

- İşletmeiçinalınanveişletmeiçinharcananborçparalarınfaizleri,

- İşletmeileilgiliolmakşartıileödenenaynivergi,resimveharçlar,

- İşletmeileilgiliveyapılanişinönemivegenişliğiilemütenasipseyahatveikametgider-leri(Seyahatmaksadınıngerektiğisüreyleorantılıolmaküzere),

- İşletmeileilgiliolaraködenenkirabedelleri,

- Genelmahiyettekisairgiderler,

· İşletmeileilgiliolmakşartıyla,mukavelenameyeveyailamaveyakanunemrineistina-denödenenzarar,ziyanvetazminatlar,

· Amortismana tabi iktisadi kıymetlerin (Zirai istihsalde kullanılan gayrimenkuller hariç)satılmasıhalindeVUK’nın328.maddesinegörehesaplananzararlar,

· İşletmeyedahilolup,aynızamandazativeyaaileviihtiyaçlariçindekullanılantaşıtlarınamortismanlarınıntamamıilegiderlerininyarısı.

İşletmedeüretilipdetohum,yemvesairsuretlerlekullanılanziraiürünlerinemsalbedellerimasrafyazılır.Bunlarınbirkalemdeyılsonundagideryazılmasıuygunolacaktır.Anılantutar-larayrıcaGVK’nın56’ncımaddesininsonfıkrasıuyarıncahasılatyazılmaktadır.

Yıliçindeişletmebüyüklüğüölçüsününaşılmasıveyadiğergenelşartlarınihlaledilmesine-deniylegerçekusulegeçençiftçilerinöncekidönemdendevredenürünleriVUK’nın45’incimaddesindebelirtilenortalamamaliyetbedeliesasınagöredeğerlendirilerekgideryazılır.

GVK’nın58’incimaddesindeKanunun41’incimaddesindeyazılıgiderlerinhasılattan in-dirilemeyeceğihükmebağlanmıştır (Anılan giderler için “ticari kazançta indirilemeyecekgiderler”bölümünebakınız.).Ancak ticarikazançtan farklıolarak işletmedeüretilenmah-sullerdenteşebbüssahibinin,eşininvevelayetialtındakiçocuklarınıntükettiklerikısımlarınemsalbedelleriningiderkaydınıkabulederekbiristisnatanınmıştır.Tüketilenbumahsulleremsalbedeli ilehasılatyazılmazlar.Tüketilenmahsullerşahsitüketimölçüleriniaşmayanmakulmiktarlardaolmalıdır.

Kendiziraifaaliyetiyleilgiliolanve1/2hissesinesahipolduğubiçerdöverikirayavermesi-ninziraifaaliyetkapsamındadeğerlendirilmesigerektiğindengerçekusuldeziraigelirver-gisimükellefiyetitesisineilişkinişleminiptaligerekir.”DANIŞTAY4.DAİREE.2003/1255,K.2004/180.

4.2.2.2.BilançoEsasınaGöreZiraiKazancınTespiti

Bilançoesasındaziraikazancıntespiti;ticarikazançtaolduğugibi, işletmedekiözserma-yeninhesapdönemisonundavebaşındakideğerlerininkıyaslanmasıyoluylayapılacaktır.


75

ZiraikazancınbilançoesasınagöretespitindeGVK’nın56,57ve58’incimaddelerindeyeralan(hasılatsayılanunsurlar,indirilecekgiderlerveindirilmeyecekgiderler)hükümlergözönündetutularak,ticarikazancınbuhusustakihükümleriuygulanacaktır.

Bilançoesasındadeftertutmakiçinkanunlabelirlenmişbirsınırbulunmamaktadır.

GVK’nın59’uncumaddesihükmünegöre,çiftçilerin,bilançoesasındadeftertutmakiste-dikleriniyazıilevergidairesinebildirmelerigerekmektedir.

Yazıileyapılacaktalep,müteakipvergilendirmedönemibaşından,yeniişebaşlayanlardaiseişebaşlamatarihindenitibarenhükümifadeedecektir.Busuretlebilançoesasınıkabuledenlerikiyılgeçmedikçebuusuldendönemezler.Ziraikazançlaraçısından,çiftçilerinya-tırımindirimindenyararlanabilmeleriiçin,bilançoesasınagöredeftertutmalarızorunludur.

4.2.3. ZiraiKazançİstisnaları(GençGirişimcilerdeKazançİstisnası)

GVKmükerrer20.Maddeuyarınca;ticari,ziraiveyameslekifaaliyetinedeniyleadlarınailkdefagelirvergisimükellefiyetitesisolunanvemükellefiyetbaşlangıçtarihiitibarıylayirmido-kuzyaşınıdoldurmamıştammükellefgerçekkişilerin,faaliyetebaşladıklarıtakvimyılındanitibarenüçvergilendirmedönemiboyuncaeldeettikleribukazançlarının75.000Türklira-sınakadarolankısmı,belirlişartlarınsağlanmasıkoşuluylagelirvergisindenmüstesnadır.Konuyla ilgili ayrıntılı açıklamalaraRehberin 4.1.7.8. bölümünde yer verildiğinden ayrıcaburadadeğinilmeyecektir.

4.3.Ücret

Ücret,işverenetabivebelirlibirişyerinebağlıolarakçalışanlarahizmetkarşılığıverilenparaveayınlar(hizmetkarşılığınınmalolarakverilmesi)ilesağlananveparailetemsiledilebilen(konut,araçsağlanmasıvb.)menfaatlerdir.Gerçekkişilerinbirtakvimyılıiçindeeldeetmişolduklarıücretgelirlerigelirvergisinetabidir.Ücret,bedenselyadazihinselbiremekkarşı-lığındaişverendeneldeedilenhâsılayıifadeeder.Buhasılatparaşeklindeolabileceğigibiayniveyaparailetemsiledilebilenmenfaatşeklindedeolabilir.

Ücretinödenek,tazminat,kasatazminatı(malisorumluluktazminatı),tahsisat,zam,avans, aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye, gider karşılığı veya başka adlar altındaödenmişolmasıveyabirortaklıkilişkisiniteliğindeolmamakşartıilekazancınbellibiryüzdesişeklindetayinedilmişbulunmasıücretinniteliğinideğiştirmez.

“Sigortaeksperliğifaaliyetindenötürüserbestmeslekkazancıyönündengelirvergisimü-kellefiolandavacınınfaaliyetindeneldeettiğikazancıücretolarakvergilendirilemez.”


76


m

4.3.1. ÜcretOlarakVergilendirilecekDiğerÖdemeler

Ücretinunsurlarınınvarolupolmadığınabakılmaksızınaşağıdayazılıödemelerdeücretsayılmaktadır.

1. Kanunlakurulanemeklisandıklarıile506sayılıSosyalSigortalarKanunu’nungeçici20ncimaddesindebelirtilensandıklartarafındanödenenveenyüksekDevletmemurunayapılanenyükseködemetutarınıaşanemekli,malûliyet,dulveyetimaylıkları.

2. Daha önce yapılmış veya gelecekte yapılacak hizmetler karşılığında verilen para veayınlarlasağlananmenfaatler.

3. TBMM,İlGenelMeclisiveBelediyeMeclisiüyeleri ileözelkanunlarınaveyaidarika-rarlaragörekurulandaimiveyageçicibütünkomisyonlarınüyelerineveyukarıdasayı-lanlarabenzerdiğerkişilerebusıfatlarıdolayısıylaödenenveyasağlananpara,ayınvemenfaatler.

4. YönetimveDenetimKurullarıbaşkanıveüyeleriyle,tasfiyememurlarınabusıfatlarıdo-layısıylaödenenveyasağlananpara,ayınvemenfaatler.

5. Bilirkişilere,resmiarabuluculara,eksperlere,sporhakemlerinevehertürlüyarışmajürisiüyelerineödenenveyasağlananpara,ayınvemenfaatler.

6. Sporcularatransferücretiveyasairadlarlayapılanödemelervesağlananmenfaatler.

İşverenler,hizmeterbabınıişealan,emirvetalimatlarıdahilindeçalıştırangerçekvetüzelkişilerolup;yukarıdayazılıödemeleriyapanlarGVK’dayazılıödevleriyerinegetirmekbakı-mındanişverenhükmündedir.

4.3.2.Ücretİstisnaları

Ücretgelirleri,GVK’nın23,24,25,26,27,28ve29uncumaddeleriylekısmenveyatama-menistisnaedilmişolup,istisnauygulamasındaücretgelirieldeedenkişilerindurumudaetkiliolmaktadır.

“YarışatıantrenörüolandavacıyaTürkiyeJokeyKulübütarafındanyapılanödemene-deniyleeldeettiğiücretgelirinedeniylesüresiiçindebeyannamevermeyendavacıadınakesilenvergiziyaıcezasınınkaldırılmasıisabetlidir.”

DANIŞTAYVERGİDAVADAİRELERİGENELKURULUE.2007/880,K.2008/733.

ÜcretistisnasınailişkinGVK’dayerverilenhükümleraşağıdakigibidir.


77

4.3.2.1.GVK’nın23’üncümaddesindeYerAlanÜcretİstisnaları

AşağıdayazılıücretlerGelirVergisi’ndenistisnaedilmiştir:

1.Köylerdeveyasonnüfussayımınagörebelediye içinüfusu5.000’i aşmayanyerlerdefaaliyetgösterenvemünhasıraneliledokunanhalıvekilimimaledenişletmelerdeçalışanişçilerinücretleri;

2.GelirVergisi’ndenmuafolanlarınveyagerçekusuldevergilendirilmeyençiftçilerinyanın-daçalışanişçilerinücretleri;

3.Toprakaltı işletmesihalindebulunanmadenlerdecevheristihsalivebununlailgilidiğerbütünişlerdeçalışanlarınmünhasıranyeraltındaçalıştıklarızamanlaraaitücretleri;

4.Köymuhtarlarıileköylerinkâtip,korucu,imam,bekçivebenzerihizmetlilerineköybütçe-sindenödenenücretlerileçiftçimallarınıkorumabekçilerininücretleri;

5.Hizmetçilerinücretleri(Hizmetçilerözelfertlertarafındanevlerde,bahçelerde,apartman-lardaveticaretmahalliolmayansairyerlerdeortahizmetçiliği,sütninelik,dadılık,bahçıvan-lık,kapıcılıkgibiözelhizmetlerdeçalıştırılanlardır.)(Mürebbiyelereödenenücretleristisnakapsamınadahildeğildir);

6.Sanatokullarıilebumahiyettekienstitülerde,cezaveıslahevlerinde,darülacezelerinatel-yelerindeçalışanöğrencilere,hükümlüvetutuklularavedüşkünlereverilenücretler;

7.Hizmeterbabınaişverenlerceyemekverilmeksuretiylesağlananmenfaatler(İşverenler-ce, işyerindeveyamüştemilatındayemekverilmeyendurumlardaçalışılangünlereaitbirgünlükyemekbedelinin(4369 sayılı Kanunun 28 inci maddesiyle değişen ibare Yürürlük; 29.7.1998) 800000lirayı(296 Seri No’lu Gelir Vergisi Genel Tebliği ile 2017 yılında uygu-lanmak üzere 14 TL.) aşmamasıvebunailişkinödemeninyemekvermehizmetinisağlayanmükelleflereyapılması şarttır.Ödemeninbu tutarıaşmasıhalinde,aşankısım ilehizmeterbabınayemekbedeliolaraknakdenyapılanödemelervebuamaçlasağlananmenfaatlerücretolarakvergilendirilir.);

8.Genelolarakmadenişletmelerindevefabrikalardaçalışanişçilereveözelkanunlarınagörebarındırılmasıgerekenmemurlarlamüstahdemlerekonut tedarikivebunlarınaydın-latılması,ısıtılmasıvesuyununteminisuretiylesağlananmenfaatlerilemülkiyetiişvereneaitbrütalanı100m2yiaşmayankonutlarınhizmeterbabınameskenolaraktahsisisuretiylesağlananmenfaatler(Bukonutların100m2’yiaşmasıhalinde,aşankısmaisabetedenmen-faatiçinbuistisnahükmüuygulanmaz);

9.Hizmeterbabınıntopluolarakişyerlerinegidipgelmelerinisağlamakmaksadıylaişveren-lertarafındanyapılantaşımagiderleri;

78


m

“Çalışanlara işe geliş gidişleri için verilen toplu ulaşım kartlarına ödenen bedeller 193Sayılı Gelir Vergi Kanununun 23. maddesinin… fıkrası uyarınca istisna kapsamındabulunduğundantevkifatatabideğildirler.

VergiMahkemesitoplutaşımanınmutlakaişverentarafındanvasıtateminedilmesisure-tiyleyapılmasınınşartolmadığı,işverenlerintoplutaşımaaraçlarındakullanılmaküzerebiletsatınalarakyaptırdıklarıtaşımanındatoplutaşımaniteliğindeolacağıvebudurum-datoplutaşımakartlarınaödenentutarüzerindentevkifatyapmazorunluluğubulunmaya-cağıgerekçesiylevergiyikaldırmıştır.”DANIŞTAY3.DAİREE.2013/490,K.2013/6282.

10.Kanunla kurulan emekli sandıkları ile 506 sayılı SosyalSigortalarKanununungeçici20’ncimaddesindebelirtilensandıklartarafındanödenenemekli,maluliyet,dulveyetimay-lıkları(506sayılıSosyalSigortalarKanununungeçici20’ncimaddesindebelirtilensandıklartarafındanödenenaylıkların toplamı,enyüksekDevletmemurunaçalışılansüreyebağlıolaraködenentutardanfazlaisearadakifarkücretolarakvergiyetabitutulur.)(Genel,katmaveözelbütçelerdenödenenbuneviaylıklardahil);8

Yapılacaködemelereuygulanacakistisnatutarınınhesabında,enyüksekDevletmemuruna30yıldikkatealınarakyapılanenyükseködemetutarıdikkatealınacaktır.Katılımcının30yıldandahafazlasüreileprimyatırmışolmasıhalindefiilenprimyatırılansüreyebağlıola-rakyapılanödemetutarıistisnanınhesaplanmasındaesasalınacaktır.

11.01.09.2016tarihindenitibarenKanuniveişmerkeziTürkiye’debulunmayandarmükel-lefiyetetabiişverenlerin,EkonomiBakanlığındanalınanizneistinadenkurulanbölgeselyö-netimmerkezlerindemünhasıranmerkezinfaaliyetiznikapsamındaistihdamettiklerihizmeterbabınaTürkiyedışındaeldeettiğikazançlarıüzerindendövizolaraködediğiücretler;

a)20.8.2003tarihlive25205sayılıResmîGazete’deyayımlananDoğrudanYabancıYatı-rımlarKanunuUygulamaYönetmeliğinin8’incimaddesinde,bölgeselyönetimmerkezifaali-yetleri;yabancışirketin,diğerülkelerdekibirimlerineyönelikolarak;yatırımveyönetimstra-tejilerininoluşturulması,planlama, tanıtım,satış,satışsonrasıhizmetler,markayönetimi,finansalyönetim,teknikdestek,AR-GE,dıştedarik,yenigeliştirilenürünlerintestedilmesi,laboratuvarhizmetleri,araştırmaveanaliz,çalışanlarıneğitimigibifaaliyetlereilişkinkoordi-nasyonveyönetimhizmetisağlanmasıolarakaçıklanmıştır.

b)Bölgeselyönetimmerkezlerineistisnahükmününuygulanabilmesiiçinaşağıdakişartlarınmevcutolmasıgerekmektedir:

i) İşverensıfatıylaücretödemesindebulunankurumların,Türkiye’dekanuniveişmer-kezininbulunmaması (Türkiye’dekanunive işmerkezibulunmayankurumların isetammükellefolduklarıDevlettehangistatüyütaşıdıkları, tüzelkişiliklerininbulunupbulunmadığıherhangibiriktisadiişletmelerininvarlığıyadayokluğuönemtaşımaya-caktır.).

8 15/7/2016tarihlive6728sayılıKanunun12ncimaddesiyle,bubentteyeralan“ödenenenyükseködemetutarından”ibaresi01.09.2016tarihindenitibarengeçerliolmaküzere“çalışılansüreyebağlıolaraködenentutardan”şeklindedeğiştirilmiştir.


79

ii) Darmükellef kurumda çalışan kişinin hizmet erbabı (ücretli) ve yapılan ödemeninücretolması.

iii) DarmükellefkurumunücretödemesiyaptığıhizmeterbabınınEkonomiBakanlığın-danalınanizneistinadenkurulanbölgeselyönetimmerkezlerindefaaliyetiznikapsa-mındaistihdamedilmesi.

iv) DarmükellefkurumunTürkiye’dekipersonelineyapılacaködemeninbukurumunyurtdışıkazançlarındankarşılanması.

v) Ücretlerindövizolaraködenmesi.

12.3308sayılıÇıraklıkveMeslekiEğitimKanununatabiçıraklarınasgariücretiaşmayanücretleri.

“Çıraklarınasgariücretiaşmayanücretlerigelirvergisindenistisnadır.”


13.Yabancıülkelerdebulunansosyalgüvenlikkurumlarıtarafındanödenenemekli,malûli-yet,dulveyetimaylıkları;

14.KanunîveişmerkeziTürkiye’debulunmayandarmükellefiyetetâbiişverenlerinyanındaçalışanhizmeterbabına, işvereninTürkiyedışındaeldeettiği kazançlarıüzerindendövizolaraködediğiücretler;

“193sayılıGelirVergisiKanunu’nun23üncümaddesinin14numaralıbendinde“KanuniveişmerkeziTürkiye’debulunmayandarmükellefiyetetabiişverenlerinyanındaçalışanhizmeterbabına,işvereninTürkiyedışındaeldeettiğikazançlarıüzerindendövizolaraködediğiücretler”gelirvergisindenmüstesnaolarakkabuledilmiştir.Davacıyaödenenüc-retlerinKanuniveişmerkeziJaponya’dabulunandarmükellefiyetetabibirişverentara-fından,buişvereninyurtdışındaeldeettiğikazançlardandövizolaraködendiğihususuihtilafsızolup,buücretlerinGelirVergisiKanununun95incimaddesikapsamındabeya-natabigelirolarakkabuletmeyeolanakyoktur.”DANIŞTAY4.DAİREE.2005/1282,K.2006/289.

15.Yüz ve daha aşağı sayıda işçi çalıştıran işyerlerinde bir, yüzden fazla işçi çalıştıranişyerlerinde iki,amatörsporcuçalıştıranların,heryılmillîmüsabakalara iştirakettiklerininbelgelenmesivebuamatörsporcularaödenenücretler.(Asgariücretinikikatınıaşmamakkaydıyla)

80


m

4.3.2.2.GiderKarşılıklarındaİstisnalar

GVK’nın24’üncümaddesindeyeralangiderkarşılığıolarakyapılanaşağıdayazılıödemelerGelirVergisi’ndenistisnaedilmiştir.

1.HarcırahKanunu’natabikurumlartarafındanharcırahveyayollukolarakyapılanödeme-ler;

2.HarcırahKanunukapsamıdışındakalanmüesseselertarafındanidaremeclisibaşkanıveüyeleriiledenetçilerine,tasfiyememurlarınavehizmeterbabına(HarcırahKanunu’natabiolsunolmasınhertürlüsözleşmelipersoneldahil)verilengerçekyolgiderlerinintamamıileyemekveyatmakgiderlerinekarşılıkverilengündelikler(Bugündelikleraynıaylıkseviyesin-dekiDevletmemurlarınaverilengündeliklerdenfazlaiseveyadevletçeverilengündeliklerinenyüksekhaddiniaşarsa,aradakifarkücretolarakvergiyetabitutulur);

2017yılındagelirvergisindenistisnayurtiçiharcırahtutarlarıaşağıdakigibiolmuştur.

01.01.2017-30.06.2017TARİHLERİARASIGELİRVERGİSİNDENİSTİSNAYURTİÇİHARCIRAHTUTARLARI

GündeliklerinTekabülEttiğiBrütAylıkTutarı(TL) VergidenİstisnaGündelikTutarı(TL)

2.416,15TLvedahafazlası 57,502.398,86-2.416,14TLarası 48,252.187,53-2.398,85TLarası 45,001.918,57-2.187,52TLarası 42,501.591,49-1.918,56TLarası 37,251.591,48TLvedahaazı 36,25

01.07.2017-31.12.2017TARİHLERİARASIGELİRVERGİSİNDENİSTİSNAYURTİÇİHARCIRAHTUTARLARI

GündeliklerinTekabülEttiğiBrütAylıkTutarı(TL) VergidenİstisnaGündelikTutarı(TL)

2.583,35TLvedahafazlası 57,502.564,86-2.583,34TLarası 48,252.338,91-2.564,85TLarası 45,002.051,33-2.338,90TLarası 42,501.701,62-2.051,32TLarası 37,251.701,61TLvedahaazı 36,25


81

3.657sayılıDevletMemurlarıKanunu’nagöreödenenyakacakyardımı (memur, işçiveBAĞ-KURemeklilerineavansolaraködenenlerdahil);

4.Sayımişleriyle,seçimişlerindeçalıştırılanlaraözelkanunlarınagöreverilenzarurigiderkarşılıkları.

4.3.2.3.TazminatveYardımlardaİstisnalar

GVK’nın25’incimaddesindeyeralanaşağıdayazılıtazminatveyardımlarGelirVergisi’n-denmüstesnadır:

1.Ölüm, engellilik,hastalıkveişsizliksebepleriyle(işebaşlatmamatazminatıdahil)verilentazminatveyapılanyardımlar;

“Çalışanı işe iadeetmeyerekçalışma ilişkisinisonaerdiren işveren tarafındanyargıka-rarındaöngörüldüğüiçinödenentazminat,ücretsayılanödemelerinortaközelliklerinita-şımadığından,buödemelerdenGelirVergisiKanununun61’incive94’üncümaddesininbirincifıkrasınabağlı(1)işaretlibentuyarıncavergikesintisiyapılmasınaolanakbulunma-maktadır.”


2.Muhtaçolanlarabellibirsüreiçinveyahayatkaydıylayapılanyardımlar(Askerailelerineyapılanyardımlarlahayırderneklerininveyardımsandıklarınınyardımlarımutlakolarakbuistisnayagirerler);

3.Kanunlakurulanemeklisandıklarıile506sayılıSosyalSigortalarKanununungeçici20’ncimaddesindebelirtilensandıklartarafından,kendilerinezataylığıbağlananlaraaylıklarıdı-şında, kanunları veya statüleri gereğince verilen emekli, dul, yetim ve evlilik ikramiyeleriveyaiadeolunanmevduatıvesürelerinidoldurmamışbulunanlarladulveyetimlerinetoptanödenentazminatlar(506sayılıSosyalSigortalarKanununungeçici20ncimaddesindebe-lirtilensandıklartarafındanödenentazminat,yardımvetoptanödemelerenyüksekDevletmemurunaçalışılansüreyebağlıolaraködenentutardanfazlaisearadakifarkücretolarakvergiyetabitutulur.Bumukayesedegerekmuhtelifsandıklardangerekaynısandıktanmuh-telifzamanlardayapılanikramiye,tazminatvetoptanödemelertoplucadikkatealınır.)9

Yapılacaködemelereuygulanacakistisnatutarınınhesabında,enyüksekDevletmemuruna30yıldikkatealınarakyapılanenyükseködemetutarıdikkatealınacaktır.Katılımcının30yıldandahafazlasüreileprimyatırmışolmasıhalindefiilenprimyatırılansüreyebağlıola-rakyapılanödemetutarıistisnanınhesaplanmasındaesasalınacaktır.

4.Hizmeterbabınaödenençocukzamları(Buzamlardevletçeverilenmiktarlarıaştığıtak-dirde,fazlasıvergiyetabitutulur.);

9 15/7/2016tarihlive6728sayılıKanunun12ncimaddesiyle,bubentteyeralan“ödenenenyükseködemetutarından”ibaresi01.09.2016tarihindenitibarengeçerliolmaküzere“çalışılansüreyebağlıolaraködenentutardan”şeklindedeğiştirilmiştir.

82


m

5.Evlenmevedoğummünasebetiylehizmeterbabınayapılanyardımlar(Buistisnahizmeterbabının iki aylığınaveyabuna tekabüledengündeliklerinin tutarınakadarolanyardımkısmınauygulanır.);

6.Sosyalsigortakurumlarıtarafındansigortalılarayapılanödemeler;

7.1475ve854sayılıKanun’laragöreödenmesigerekenkıdemtazminatlarınıntamamıile5953sayılıKanun’agöreödenenkıdemtazminatlarınınhizmeterbabının24aylığınıaşma-yanmiktarları(hizmetifaetmeksizinödenenücretlertazminatsayılmaz);

8.Genelolaraknafakalar(Alanlariçin);

9.Yardımsandıklarıtarafındanstatülerigereğincekendiüyelerineölüm,engellilik,hastalık,doğum,evlenmegibisebeplerleyapılanyardımlar.

10.Yabancıülkelerdebulunansosyalgüvenlikkurumlarıtarafındanödenenemekli,dul,ye-timveevlenmeikramiyeleriveyaiadeolunanmevduat,sürelerinidoldurmamışbulunanlarla,dulveyetimlerinetoptanödenentazminatveyardımlar.

“Ücretniteliğitaşımayanvevergidenistisnaedilentazminatödemesindenhukukaay-kırıolarakyapılankesintininaçıkbirvergilendirmehatasıolmasınedeniyle,davacıyaiadesigerekir.”DANIŞTAY3.DAİREE.2012/170,K.2014/2703

4.3.2.4.VatanHizmetleriYardımlarındaİstisnalar

GVK’nın26’ncımaddesindeyeralanaşağıdakiyazılıvatanhizmetleriyardımlarıGelirVer-gisi’ndenmüstesnadır:

1.Harpmalullüğüzamları;

2.Harpmalullerineveşehit,dulveyetimlerineverilentekelbeyiyeleri;

3.Şehitlerindulveyetimlerineşehit,dulveyetimisıfatıylayapılanbilumumödemeler(Buhükmüntatbikindehususikanunlarınagörekendilerineşehitsıfatıverilenlerleharp,isyan,eşkiya,kaçakçıtakipvemüsademesi,sanıklarınvemahkûmlarıntakibi,manevra,talimvetatbikatesnasındagörevbaşındaveyagörevdendoğansebeplerleölenlerşehitsayılır.);

4.Vatanhizmetleritertibindenbağlananaylıklarileödenenmükâfatlar.

4.3.2.5.TeçhizatveTayınBedellerindeİstisnalar

GVK’nın27’incimaddesindeyeralanaşağıdayazılıteçhizatvetayınbedelleriGelirVergi-si’ndenmüstesnadır:

1.Özelkanunlaradayanarakverilenyemekvehayvanyembedelleri veyabumahiyetteyapılanödemeler;


83

2.Demirbaşolarakverilengiyimeşyası(Resmiveözeldairevemüesseselercehizmeter-babınaişinicabıolarakverilenvebunlarıniştenayrılmalarıhalindegerialınangiyimeşyası);

3.Tahsildebulunanlariçinyapılangiyimgiderleri.

4.3.2.6.TahsilveTatbikatÖdemelerindeİstisnalar

GVK’nın28’incimaddesindeyeralantahsilvetatbikatgiderlerikarşılığıolarakyapılanaşa-ğıdayazılıödemelerGelirVergisi’ndenistisnaedilmiştir:

1.Resmiveözelmüesseselerveşahıslarhesabınayabancımemleketlerdetahsildeveyastajdabulunanöğrencivememurlaragiderkarşılığıolarakverilenparalar(özelmüesseselertarafındanyapılanödemeler,benzeridevletöğrencivememurlarınaverilenmiktardanfazlaolduğutakdirde,aradakifarkücretolarakvergiyetabitutulur.)(Asligörevveyamemuriyetdolayısıylaalınanücretlerbuistisnayadahildeğildir);

2.ResmîveözelmüesseselereveşahıslarhesabınaTürkiye’detahsildebulunanöğrenciyeiaşe,ibatevetahsilgideriolaraködenenparalar;

3.Öğrencileretatbikatdolayısıylaöğretimmüesseseleriveyatahsilmasraflarıderuhteeden-lertarafındanverilenparalar.

4.3.2.7.Teşvik,İkramiyeveMükâfatlardaİstisnalar

GVK’nın29’uncumaddesindeyeralanteşvikgayesiyleverilenaşağıdayazılıikramiyevemükâfatlarGelirVergisindenmüstesnadır:

1.İlimvefenni,güzelsanatları,tarımı,hayvanyetiştirilmesinivememleketbakımındanfay-dalıolandiğerişlerivefaaliyetleriteşvikmaksadıylaverilenikramiyelervemükâfatlar;

2.Subay,astsubay,erbaşveerlereveorduhizmetindebulunansivilmakinistlere,uçuş,dalışgibihizmetleridolayısıylaverilentazminatlar,gündelikler,ikramiyeler,zamlarileTürkHavaKurumuveyakanuniveyaişmerkeziTürkiye’debulunanmüesseselerdeuçuşmak-sadıylagörevlendirilen,havaaracınınsevkveidaresiylegörevlipilotlarileuçuşesnasındauçakiçindehizmetverenyetkilisivilhavacılıkotoritesincesertifikalandırılmışpersonele;fi-ilenuçuşhizmeti,denizaltınadalışyapanlarafiilendalışhizmetleridolayısıylayapılanaynımahiyettekiödemeler;

3.Sporyarışmalarınakatılanamatörsporcularaödenenödülveikramiyeler;

4.Sporyarışmalarınıyönetenhakemlereödenenücretler.

84


m

Sanatçılarateşvikikramiyesiadıaltındayapılanödemelerücrettir.

“193sayılıGelirVergisiKanununun29.maddesinde,ilimvefenni,güzelsanatları,tarımı,hayvanyetiştirilmesinivememleketbakımındanfaydalıolandiğerişlerivefaaliyetleriteş-vikmaksadıylaverilenikramiyelerinvemükâfatlarınGelirVergisindenmüstesnaolduğuhükmebağlanmıştır.

Buradasözüedilenikramiyevemükâfatlar,birhizmetsözleşmesinebağlıolarakhizmetinbaşarılıbirşekildeyürütülmesindendolayıhizmetkarşılığıdevamlıödenenbirücretolma-yıp,kanundasayılanalanlardayapılançalışmalarsonucu,ilimvefennin,güzelsanatların,tarımınveyahayvancılığıngelişmesindekatkıdabulunulmasındandolayı katkıdabulu-nanlarıödüllendirmekamacıylayapılanödemelerniteliğinitaşımaktaolupikramiyealanınfaaliyetinindeifasınamecburolduğubirgörevniteliğindeolmamasıgerekir.

Olaydaolduğugibisözleşmeliolarakçalışansanatçılara1993yılındanberi“teşvikikrami-yesi”adıaltındayıldaikidefadevamlıolarakyapılanbuödemelerinamacının,başarılıça-lışansanatçılaraücretartışısağlamaküzereyapılanbirücretödemesiniteliğindeolduğu,yasanınöngördüğüanlamdasanatçınınçalışmalarıyla ilme,sanatave insanlığayararlıeserlervücudagetirmeleriniteşvikamacıylaverilenbirikramiyeolmadığıanlaşılmaktadır.

İkramiye verilirken konulan kıstaslar, bu ikramiyeyi alacak olan sanatçının emsallerinegörebaşarılıolduğunuveyasanatıngelişmesinevetanıtılmasınakatkıdabulunduğunutespiteyönelikolmadığıgibigeneleteşmiledilmesiteşvikamacınıdaaşmaktadır.

Yapılanaçıklamalaragöre,sanatçılarateşvikikramiyesiadıaltında,ücretniteliğindeya-pılanödemelerinGelirVergisiKanununun29.maddesikapsamınagirmediğisonucunavarılmıştır.”DANIŞTAY3.DAİREE.1997/1845,K.1999/32.

4.3.3. ÜcretinSafiTutarınınTespiti

Ücretinsafitutarı,işverentarafındanverilenparaveayınlarlasağlananyararlartoplamın-dan(yaniücretingayrisafitutarından)belliindirimlerinyapılmasındansonrakalanmiktardır.Buindirimlerşunlardır:

· Emekliaidatıvesosyalsigortaprimleri,

· Sosyalgüvenlikdesteklemeprimi,

· İşsizliksigortasıprimi,

· Hayat/Şahıssigortaprimleri,

· OYAKvebenzerikamukurumlarıncayapılanyasalkesintiler,

· Sendikalaraödenenaidatlar(işçivememursendikaları),

· Engellilikindirimi.


85

4.3.3.1.EmekliAidatıveSosyalSigortaPrimleri

Kanunlakurulanemeklisandıklarıile506sayılıSosyalSigortalarKanunu’nungeçici20ncimaddesindebelirtilensandıklaraödenenaidatveprimlerücretingayrisafitutarındanindiri-lebilir.

EmekliSandığıveSosyalSigortaKurumuüyelerine,çeşitliyasalarla,dahaöncekidönem-lerdeödenmemişbulunanaidatveyaprimlerinborçlanmaksuretiyleödemevedolayısıylaemekliliğeesasalınacakhizmetsüreleriniuzatabilmehakkıtanınmaktadır.

Emeklilikaidatıvesosyalsigortaprimleriningiderolarakindirilmesi,yasalolarakkabuledil-mişbulunankurumlara,yasalarındaöngörülenşekildeücrettenkesilmeksuretiyleödenenborçlanmaaidatveprimlerinintutarınaveoranınabakılmaksızın,kesildiğiayaaitgelirver-gisimatrahınıntespitindeindirimolarakdikkatealınmaktadır.

Aidatpeşinolarak toptanödenmiş iseödenentutarın tamamı indirimkonusuyapılıncayakadargayrisafiücrettutarındanindirimkonusuyapılmasıgerekir.

Ücretin gerçek ve safi tutarının tespitinde indirim konusu yapılan aidat ve primle-ri,herhangibirnedenlegerialanvekendilerinetoptanödemeyapılanların,yenideniştirakçidurumunagirmelerinedeniyleilgilikurumapeşinyadaborçlanmasuretiy-leiadeettikleriaidatveprimleritekrarücretmatrahındanindirimkonusuyapmalarımümkündeğildir.

4.3.3.2.SosyalGüvenlikDesteklemePrimi

5510sayılıSosyalSigortalarveGenelSağlıkSigortasıKanununagörehesaplanarakişçi-denkesilensosyalgüvenlikdesteklemeprimideücretingerçeksafitutarınınhesaplanmasısırasındaindirimunsuruolarakdikkatealınabilecektir.

4.3.3.3.İşsizlikSigortasıPrimi

4447sayılıİşsizlikSigortasıKanunu’nun49uncumaddesikapsamındaücretlilertarafındanödenenişsizliksigortasıprimlerideayrıcaücretingerçeksafitutarınınhesaplanmasısıra-sındaindirimunsuruolarakdikkatealınabilecektir.

4.3.3.4.ŞahısSigortaPrimleri

ÜcretingerçeksafideğerinintespitindeşahıssigortaprimlerininindirimkonusuyapılmasıileilgiliGVK’nın63’üncümaddesininbirincifıkrasının3’üncübendinde“SigortanınTürkiye›dekâinvemerkeziTürkiye›debulunanbiremeklilikveyasigortaşirketinezdindeakdedilmişolmasışartıyla;ücretlininşahsına,eşineveküçükçocuklarınaaithayatsigortasıpoliçeleriiçinhizmeterbabıtarafındanödenenprimlerin%50›siileölüm,kaza,sağlık,hastalık,engel-lilik,işsizlik,analık,doğumvetahsilgibişahıssigortapoliçeleriiçinhizmeterbabıtarafındanödenenprimler(İndirimkonusuyapılacakprimlertoplamı,ödendiğiaydaeldeedilenücretin%15›iniveyıllıkolarakasgariücretinyıllıktutarınıaşamaz.BakanlarKurulububentteyeralanoranlarıyarısınakadarindirmeye,ikikatınakadarartırmayavebelirtilenhaddi,asgari

86


m

ücretinyıllıktutarınınikikatınıgeçmemeküzereyenidenbelirlemeyeyetkilidir.)”hükmüyeralmaktadır.

Ücretinsafitutarınıntespitindedikkatealınacaksigortaprimleri;

• Mükellefinşahsına,eşineveküçükçocuklarınaaitbirikimprimininalındığıhayatsigor-talarınaödenenprimlerin%50’siile

• Ölüm,kaza,hastalık,sağlık,engellilik,analık,doğumvetahsilgibişahıssigortaprimle-rinin%100‟ündenoluşmaktadır.

İndirimkonusuyapılacakprimlerintoplamı,ödendiğiaydaeldeedilenücretin%15›iniveyıllıkolarakasgariücretinyıllık tutarınıaşamayacaktır. (2017yılıgelirlerine ilişkinolarakkullanılacakolanasgariücretinyıllıkbrüttutarı(1.777,50TLx12)=21.330TL’dir.

4.3.3.5.Engellilikİndirimi

Gelir Vergisi Kanununa göre çalışmagücünün asgari%80’ini kaybetmiş bulunan hizmeterbabıbirincidereceengelli,asgari%60’ınıkaybetmişbulunanhizmeterbabıikincidereceengelli,asgari%40’ınıkaybetmişbulunanhizmeterbabıiseüçüncüdereceengellisayılırveeldeettikleriücretgelirlerindenaşağıdabelirtilenaylıkengellilikindirimitutarlarıindirilir.2017yılındaeldeedilecekücretgelirlerindedikkatealınacakengellilikindirimiaylıktutarlarışöyledir:

TL

Birincidereceengellileriçin 900

İkincidereceengellileriçin 470

Üçüncüdereceengellileriçin 210

Ücretlikişininkendisiengelliiseengellilikindirimitutarıgelirvergisikesintisiyapılırkenücretmatrahındanindirilerekuygulanır.Buindirimdenbakmaklayükümlüolduğuengellikişibulu-nanhizmeterbabıdayararlanır.

Ayrıcaücretgelirleriniyıllıkbeyannameilebeyanedenvebakmaklayükümlüolduğuengellikişibulunanhizmeterbabıdaengellilikindirimindenyararlanabilecektir.

Ücretgeliriyıliçindekesintiyetabiolmadığıiçingelirvergisibeyannamesiverenhizmeter-baplarıdabuindirimiyıllıkolarakhesaplayıpbeyannameüzerindenindirebilirler.Ancak,yıliçindeücretmatrahındanindirimkonusuyapılanengellilikindirimitutarınınikincikezyıllıkbeyannamedeindirimkonusuyapılmasımümkündeğildir.

4.3.4. ÜcretlerinVergilendirilmesi

GVK’nın ilgilimaddeleriuyarıncavergiden istisnaedilenödemelerdışındakalanücretlerGVK’nın94/1’incimaddesihükmüuyarıncatevkifatyoluylagelirvergisinetabitutulmaktadır.


87

ÜcretliyeödenenücretlerinvergilendirilmesindeöncelikleGVK’nın63’üncümaddesindebe-lirtilenindirimleryapılmaksuretiylesafitutartespitedilmekte,sözkonusuindirimyapıldıktansonrakalanbirtutarvarsa,bututardanengellilikindirimidedüşülmeksuretiylevergimatra-hıtespitedilipmatrahüzerindende103’üncümaddedebelirtilenvergitarifesinegöregelirvergisihesaplanmaktadır.Tevkifatatabitutulmasıgerekenvergininödemeyiyapantarafın-danüstlenilmesihalindeisebuvergi,bilfiilödenenmiktar ileödemeyiyapanınyüklendiğiverginintoplamıüzerindenhesaplanır.Yıliçindebirdenfazlaişverentarafındanücretolarakyapılanvevergiyetabiolanödemelerin isebirbirleriyle ilişkilendirmeksizinherbir işverennezdindevergitarifesininayrıayrıuygulanmasıgerekmektedir.

5766sayılıKanunlaGVK’yaeklenengeçici72’ncimaddeuyarınca,31.12.201910 tarihinekadarsporcularaücretveücretsayılanödemelerden;ligusulünetabispordallarında;

- enüstligdekileriçin%15,

- enüstaltıligdekileriçin%10,

- diğerliglerdekileriçin%5;

- ligusulünetabiolmayanspordallarındakisporcularayapılanödemelerilemillisporcu-larauluslararasımüsabakalarakatılmalarıkarşılığındayapılanödemelerden%5

oranındavergitevkifatıyapılır.Buödemelerüzerinden94üncümaddekapsamındaayrıcatevkifatyapılmaz.Bugelirleriçinyıllıkbeyannameverilmez,diğergelirlerdolayısıylabeyan-nameverilmesihalindedebugelirlerbeyannameyedahiledilmez.

Tevkifyoluylavergilendirilmiş,tekişverendenalınanücretleriçinyıllıkgelirvergisibeyannamesiverilmemektevebaşkagelirunsurlarınedeniyleverilenbeyannameyededahiledilmemektedir.

Birdenfazlaişverendenücretgelirieldeedilmesihalindeise,birdensonrakiişverendenalınanücretlerintoplamı30.000TL’yi(GVK103üncümaddedeyazılıtarifeninikincigelirdiliminde yer alan ve 2017 yılı gelirlerine uygulanacak tutar) aşmıyorsa (tevkif yoluylavergilendirilmişolmasıkaydıyla)buücretleriçindebeyannameverilmeyecek,başkagelirunsurlarınedeniyleverilenbeyannameyededahiledilmeyecektir.

Birden fazla işverendenücret alınmasıhalinde,30.000TL’lik haddinhesabındabirinciişverendenalınanücretinhangisiolacağına,mükelleflerkendilerikararvereceklerdir.

Birdenfazlaişverendenücretgelirieldeedilmesivebirdensonrakiişverendenalınanücret-lerintoplamı30.000TL’yiaşmasıhalindeisebirinciişverendenalınandadahilolmaküzereücretgelirlerinintamamıbeyanedilecektir.

10 6/12/2017tairhlive7063sayılıKanunun1incimaddesiilebumaddeninbirincifıkrasındayeralan“31/12/2017”iba-resi“31/12/2019”şeklindedeğiştirilmiştir.

88


m

Öteyandandarmükellefgerçekkişiler,tamamıTürkiye›detevkifsuretiylevergilendirilmişolanücretgelirleri içinyıllıkbeyannamevermeyeceklervediğergelirleri içinbeyannamevermeleri halinde de bu gelirlerini beyannameye dahil etmeyeceklerdir. Bu uygulamada,ücrettutarınınveişverensayısınınbirönemibulunmamaktadır.

Vergitevkifatınatabitutulmamışücretgelirieldeedenlerise(GVK’nın64’üncümaddesindeyeralandiğerücretlerhariç),tutarıneolursaolsunyıllıkbeyannamevermekzorundadırlar.GVK’nın95’incimaddesindetevkifatatabiolmayanücretleraşağıdakigibisayılmıştır:

- Ücretleriniyabancıbirmemlekettekiişverendendoğrudandoğruyaalanhizmeterbabı,

- 16’ncımaddedeyazılıistisnadanfaydalanmayanyabancıelçilikvekonsoloslukmemurvehizmetlileri,

- MaliyeBakanlığıncayıllıkbeyannameilebildirilmesindezaruretgörülenödemeler.

GayrisafiücrettutarındanGVK’nın63’üncümaddesindehükümaltınaalınanindirim-leryapıldıktansonrabulunangerçeksafitutarüzerindenGVK’nın31’incimaddesin-deyeralanindiriminyapılmasındansonrabulunanvergimatrahının,GVK’nın86’ncımaddesine göre ücret gelirinin beyan sınırını aşıp aşmadığının tespitinde dikkatealınmasıgerekmektedir.

AyrıcaGVK’nın64’üncümaddesinde;

- Kazançlarıbasitusuldetespitedilenticareterbabıyanındaçalışanların,

- Özelhizmetlerdeçalışanşoförlerin,

- Özelinşaatsahiplerininücretleçalıştırdığıinşaatişçilerinin,

- Gayrimenkulsermayeiradısahibiyanındaçalışanların,

- Gerçekücretlerintespitineimkânolmamasısebebiyle,Danıştay’ınolumlugörüşüyleMaliyeBakanlığı’ncabukapsamaalınanların,

Ücretleridiğerücretolarakvergilendirilir.Diğerücretlerdevergimatrahı(diğerücretinsafitutarı)takvimyılıbaşındageçerliolanvesanayikesimindeçalışan16yaşındanbüyükişçileriçinuygulananasgariücretinyıllıkbrüttutarının%25’idir.

Diğerücretler için yıllıkbeyannameverilmez,diğergelirlernedeniylebeyannameverilsedahibunlarbeyannameyedahiledilmez.


89

Diğerücretkapsamındavergilendirilenlerikametgâhlarınınbulunduğuvergidairesinden“di-ğerücretkarnesi”alırlar(VUKmd.247).GVK’nın109/2’ncimaddesiuyarıncadavergilerinitarhettirirler.

4.3.4.1.ÜcretveKiraGeliriniBirlikteEldeEdenlerinİstisnadanFaydalanmaDurumu

İstisnahaddininüzerindehasılateldeedenlerden,GVK’nın103’üncümaddesindeyazılıta-rifeninüçüncüdilimindeücretgelirleriiçinyeralantutarın(2017yılıgelirlerininvergilendiril-mesindeesasalınmaküzere110.000TL)üzerindeücret,menkulsermayeiradı,gayrimen-kulsermayeiradıilediğerkazançveirateldeedenlerGVK21’incimaddedekiistisnadanyararlanamayacaklardır.Meskenkiragelirineistisnauygulanıpuygulanmayacağınayöneliktutarıntespitindeücret,menkulsermayeiradı,gayrimenkulsermayeiradıilediğerkazançveiratların,ayrıayrıveyabirlikteeldeedilmesinebakılmaksızın,eldeedilenkazançveirat-larınbrüttutarlarınıntoplamıdikkatealınacaktır.Sözkonusututarıntespitinde,sayılanbukazançveiratlarınbeyanedilipedilmemesininyadabukazançveiratlaraherhangibiristis-nauygulanıpuygulanmamasınınönemibulunmamaktadır.Konuileilgiliayrıntılıaçıklamalar286seriNo’luGelirVergisiTebliğindeyeralmaktadır.

4.3.4.2.YabancıBirÜlkedekiİşverenTarafındanDoğrudanDoğruyaÖdenenÜcretler

Yabancıülkelerdebulunan işverenlerdenalınanve tevkifata tabiolmayanücretler (varsaTürkiyedahilindekikazançveiratlarıylabirlikte)ikametgâhınbulunduğuyerinvergidairesi-neyıllıkbeyannameilebeyanedilir.

Ancak;GVK’nın23’üncümaddesinin14numaralıbendigereğince,kanunîve işmerkeziTürkiye’debulunmayandarmükellefiyetetabiişverenlerinyanındaçalışanhizmeterbabına,işvereninTürkiyedışındaeldeettiğikazançlarıüzerindendövizolaraködediğiücretlerGelirVergisindenistisnaedilmiştir.

Buistisnanınuygulanabilmesiiçin;

- Türkiye’dehizmetarzedengerçekkişininbağlıbulunduğuişverenindarmükellefkurumolması,bukurumundaTürkiye’dehiçbirşekildekazançeldeedecekmahiyettefaaliyettebulunmaması,

- Darmükellefkurumdaçalışankişininhizmeterbabıveyapılanödemenindeücretniteli-ğindeolması,

- DarmükellefkurumunTürkiye’dekipersonelineyapacağıödemeninbukurumunyurtdışıkazançlarındankarşılanması,

- Ücretindövizolaraködenmesi,

- ÖdenenücretindarmükellefkurumunTürkiye’dekihesaplarınagiderolarakkaydedilme-mesi,

şartlarınıbiraradataşımasıgerekmektedir.

90


m

4.3.4.3.Yabancı Elçilik veKonsolosluklardaÇalışan ve İstisnadan FaydalanmayanMemurveHizmetlilereÖdenenÜcretler

YabancıülkelerinTürkiye’debulunanelçi,maslahatgüzarvekonsoloslarıileelçilikvekon-solosluklaramensupolanveoülkeninuyruğundabulunanmemurlarıdışındakalanmemurvehizmetlilerinyalnızcabuişlerdendolayıaldıklarıücretler,karşılıklıolmakkoşuluylagelirvergisindenistisnaedilmiştir.

KarşılıklılıkesasınınuygulanmadığıdurumlardakarşılıkesasınauymayanülkeninTürki-ye’deki temsilciliğindeçalışanmemurlar istisnadanyararlanamazlar.Budurumdaücretsahiplerieldeettikleritevkifatsızücretgeliriniyıllıkgelirvergisibeyannamesiyleoturduk-larımahallinvergidairesinebeyanedeceklerdir.

4.3.4.4.AsgariGeçimİndirimi

Asgarigeçimindirimiuygulamasından,ücretlerigerçekusuldevergilendirilenleryararlana-bilir.Ancak;

- Ücretleridiğerücretkapsamındavergilendirilenhizmeterbabı,- Ücretgelirieldeetmeyendiğergerçekkişiler,- Başkabirkanunhükmü(4490TürkUluslararasıGemiSiciliKanunu,4691TeknolojiGe-

liştirmeBölgeleriKanunuvb.)uyarıncaücretlerindengelirvergisitevkifatıyapılmayanlar,- Darmükellefiyetkapsamındaücretgelirieldeedenler,asgarigeçimindirimindenyararlanamazlar.

Asgarîgeçimindirimi;ücretineldeedildiğitakvimyılıbaşındageçerliolanvesanayikesi-mindeçalışan16yaşındanbüyükişçileriçinuygulananasgarîücretinyıllıkbrüttutarının;mükellefinkendisi için%50’si,çalışmayanveherhangibirgeliriolmayaneşiiçin%10’u,çocuklarınherbiriiçinayrıayrıolmaküzere;ilkikiçocukiçin%7,5,üçüncüçocukiçin%10,diğerçocuklariçin%5’idir.11

Gelirinkısmidönemeaitolmasıhalinde,aykesirleri tamaysayılmaksuretiylebusüreyeisabeteden indirim tutarlarıesasalınır.Asgarîgeçim indirimi,buşekildebelirlenen tutarileGVK’nın103üncümaddesindekigelirvergisitarifesininbirincigelirdilimineuygulananoranınçarpılmasıylabulunantutarın,hesaplananvergidenmahsupedilmesisuretiyleuygu-lanır.Mahsupedilecekkısmınfazlaolmasıhalindeiadeyapılmaz.

İndiriminuygulamasında«çocuk»tabiri,mükelleflebirlikteoturanveyamükelleftarafındanbakılan(nafakaverilenler,evlatedinilenlerileanaveyababasınıkaybetmiştorunlardanmü-kelleflebirlikteoturanlardâhil)18yaşınıveyatahsildeolup25yaşınıdoldurmamışçocukları,«eş»tabiriise,aralarındayasalevlilikbağıbulunankişileriifadeetmektedir.

11 6645SayılıKanunun8incimaddesiyleGVK’nın32’ncimaddesindedeğişiklikyapılmışve01.05.2015tarihin-denitibarenüçüncüçocukiçinasgarigeçimindirimininhesabındadikkatealınacakolanoran%10olarakbelirlenmiştir.


91

İndirimtutarınıntespitindemükellefin,gelirineldeedildiğitarihtekimedenîhaliveailedu-rumuesasalınır.İndirim,yukarıdakioranlaragörehesaplanantutarlarıaşmamakkaydıyla,ücretgelirieldeedenailefertlerindenherbiriiçinayrıayrı,çocuklariçineşlerdenyalnızcabirisiningelirineuygulanır.Sadeceücretgelirieldeedeneş, “çalışmayanveherhangibirgeliriolmayaneş”kapsamındadeğerlendirilmeyecektir.Bunlardışındakileriseçalışmayanveherhangibirgeliriolmayaneşkapsamındadeğerlendirilecekolup,münhasıranemeklimaaşıalanlardaçalışmayanveherhangibirgeliriolmayaneşolarakkabuledilecektir.Bo-şananlariçinindirimtutarınınhesabında,nafakasınısağladıklarıçocuksayısıdikkatealınır.

265SeriNo’luGelirVergisiGenelTebliğindeyapılanaçıklamauyarınca,asgarigeçimindiri-mininyıllıktutarı,herücretliiçinasgarîücretüzerindenhesaplananyıllıkvergitutarınıaşa-mayacakveyılıiçerisindeasgariücrettutarındameydanagelendeğişiklikler,asgarigeçimindirimiuygulamasındadikkatealınmayacaktır.

Yıliçindeişyeriveişverenideğişenücretliler,yeniişyerlerindeveyaişverenlerinezdindeçalışmayabaşladıklarıaydanitibarenasgarigeçimindirimindenyararlanmayadevamede-ceklerdir.

Engellilikindirimindenyararlananücretliningelirvergisimatrahıhesaplanırkenengellilikin-dirimidüşülecek,kalangelirvergisimatrahıüzerindenhesaplanangelirvergisitutarındandayıllıkasgarigeçimindirimitutarının1/12’simahsupedilecektir.İndirilecektutar,kalangelirvergisitutarınıaşamayacakveasgarigeçimindirimifarkıdiğerdönemlerdededeğerlendi-rilmeyecektir.

Ücretliler,medenidurumlarıveçocuksayıları ileeşinin işvegelirdurumuhakkında“AileDurumuBildirimi”ileişverenlerinebildirimdebulunacaklardır.Durumlarındaherhangibirde-ğişiklikolmasıhalinde(evlenme,boşanma,ölüm,doğumvb.)budeğişiklikleriişverenebirayiçerisindebildireceklerdir.Asgarigeçimindirimioranınıetkileyendeğişiklikler,sözkonusudeğişikliğinişverenebildirildiğitarihitibariyleuygulanacaktır.

16.09.2016tarihve5904sayılıKanunun2’ncimaddesiyleGVK’nın32’ncimaddesineekle-nenhükümuyarınca01.01.2009tarihindenitibarengeçerliolmaküzereücretlerinvergilen-dirilmesindeasgarigeçimindirimiuygulandıktansonra,varsateşvikamaçlıdiğerindirimveistisnalardikkatealınacaktır.

Öteyandan5766sayılıKanunun8’incimaddesiyleGVK’yaeklenengeçici73’üncümad-dede;29.1.2004tarihlive5084sayılıYatırımlarınveİstihdamınTeşvikiileBazıKanunlardaDeğişiklikYapılmasıHakkındaKanunun3üncümaddesikapsamındagelirvergisistopajıteşvikiuygulananücretlerinvergilendirilmesinde,öncelikleKanunun32ncimaddesindeyeralanasgarigeçimindiriminindikkatealınacağıhükümaltınaalınmıştır

Ancak;sözkonusudüzenlemeAnayasaMahkemesi’nin22.12.2011 tarihli veE.:2010/7,K.: 2011/172 sayılı Kararı ile6.6.2008 tarihinden önce 29.1.2004 tarihli ve 5084 sayılıKanun’un3üncümaddesikapsamındayatırımabaşlayarakgelirvergisistopajıteşvikindenfaydalanmasıgerekenmükellefleryönündeniptaledilmiştir.

92


m

2017takvimyılıbaşındageçerliolan16yaşınıdoldurmuşişçileriçinaylıkveyıllıkbrütas-gariücrettutarlarıaşağıdakigibidir:

AylıkBrütAsgariÜcretTutarı YıllıkBrütAsgariÜcretTutarı

1.777,50TL 21.300TL

Asgarigeçimindirimi(AGİ)aşağıdakişekildehesaplanacaktır:

AGİYıllıkTutarı=(AsgariÜcretinYıllıkBrütTutarıxAGİOranı)x%15

Hesaplananbututarasgarigeçimindirimininyıllıktutarıolacak;aylıkyapılanücretödeme-lerindeiseasgarigeçimindirimi,hesaplananyıllıktutarın12’yebölünmesisuretiyleuygula-nacakvebirayiçerisindeyararlanılabilecekasgarigeçimindirimitutarı,yıllıkolarakhesap-lanantutarın1/12’sinigeçemeyecektir.

2017takvimyılındauygulanmışbulunanasgarigeçimindirimitutarlarıaşağıdakigibidir:

MedeniDurum AGİ(TL)

01.01.2017-31.12.2017TarihleriArası

Bekar 133,31

Evli,eşiçalışan 133,31

Evli,eşiçalışan,1çocuk 153,31




Evli,eşiçalışmayan 159,98

Evli,eşiçalışmayan,1çocuk 179,97




GVK’nın95’incimaddesigereğiücretlerindenvergitevkifusulücariolmayanvebunedenleücretleriniyıllıkbeyannameilebeyanetmekzorundaolanücretlilerdeasgarigeçimindirimi,yıllıkbeyannamedehesaplanangelirvergisindenmahsupedilmeksuretiylegerçekleştirile-cektir.Asgarigeçimindirimindenfaydalanmakisteyenücretli;265SeriNo.’luGelirVergisiGenelTebliğiekindeyeralan“AileDurumuBildirimi”ni(EK:1)doldurarakyıllıkbeyanname-yeekleyecektir.


93

Tevkifatatabiolmayanücretleriniyıllıkbeyannameilebeyanetmekzorundaolanücretlilerbubeyannameyediğergelirunsurlarınıdadahiletmelerihalindeasgarigeçimindirimi,yıllıkbeyannamedebeyanedilenücretgelirlerineisabetedenvergidenmahsupedilecektir.

Birdenfazlaişverendenkesintiyoluylavergilendirilenücretgelirieldeedilmesidolayısıylaücret gelirinin yıllık beyanname ile beyan edilmesi halinde, yıl içinde işveren aracılığıylaasgarigeçimindirimindenyararlanılmasınedeniyle,yıllıkbeyannamedeasgarigeçimindiri-mindenyararlanılmasımümkündeğildir.

Ücretlerindenvergikesintisiyapılanveişverenleraracılığıylayıliçindeasgarigeçimindiri-mindenyararlananmükelleflerin,kesintiyetabiücretgelirleriniyıllıkbeyannameyedahilet-melerihalinde,beyanedilengelirüzerindenhesaplananvergiden,yıliçindekendisineöde-nenücretüzerindenkesilengelirvergisininasgarigeçimindirimimahsupedilmedenöncekitutarımahsupedilecektir.Böylelikle,kaynaktavergilemesırasındaücretliyeödenmişolanasgarigeçimindirimitutarlarının,yıllıkbeyannameüzerindenyapılanvergilemesonucundadaücretlidekalmasısağlanmışolacaktır.

4.3.4.4.1.İlaveAsgariGeçimİndirimiUygulaması

2017yılıEylül,Ekim,KasımveAralıkaylarındakiücretlerde193sayılıGVK’nın103’üncümaddesindeyazılıtarifenedeniylenetücretlerin1.404,06TL’ninaltınadüşmesisonucusa-dece1.404,06TLilebununaltınadüşentutararasındakifarkınilaveasgarigeçimindirimiyoluylatelafisineyönelikolarak28.11.2017tarihlive7061sayılıKanunla193sayılıKanunageçici87’ncimaddeeklenmiştir.

Geçici87’ncimaddede,2017yılıEylül,Ekim,KasımveAralıkaylarınailişkinnetücretleriGVK’nın103’üncümaddesindeyazılıtarifenedeniyle32’ncimaddedekiesaslaragöresa-decekendisi içinasgarigeçimindirimihesaplananasgariücretlilere2017yılıOcakayınailişkinödenennetücretinaltındakalanlara,bututarile2017yılıEylül,Ekim,KasımveAralıkaylarına ilişkinolarakaylıkhesaplanannetücretiarasındaki fark tutarın,ücretlininasgarigeçim indirimine ayrıca ilave edileceği, net ücretin yasal kesintiler sonrası ücret tutarınaasgarigeçim indiriminin ilavesisonucuoluşanücreti ifadeedeceğihükümaltınaalınmış;GVK’nınbumaddeyeaykırıolanhükümlerinin2017yılıEylül,Ekim,KasımveAralıkaylarıiçinuygulanmayacağıaçıklanmıştır.

Maddedeayrıca,maddeninyayımlandığıtariholan05/12/2017tarihiitibarıyla2017yılıEy-lül,veEkimaylarınailişkinolarakverilmişolanmuhtasarbeyannamelerdebeyanedilenveilaveasgarigeçim indirimiuygulanamamasınedeniyleçalışanlarca fazlaödenenvergile-rin,bunlaraiadeedilmeküzere,vergisorumlularınca05/12/2017tarihindensonraverilecekmuhtasarbeyannamelerüzerindenhesaplananvergidenmahsupedilmeksuretiylereddo-lunacağıbelirtilmiştir.

Konuylailgiliayrıntılıaçıklamalara299SeriNo.luGelirVergisiGenelTebliğinde12yerveril-miştir.

12 06.12.2017tarihve30262sayılıResmiGazete’deyayımlanmışve1.9.2017tarihindengeçerliolmaküzereyayımıtarihindeyürürlüğegirmiştir.

94


m

Buna göre ilave asgari geçim indirimi uygulamasından, 2017 yılı Eylül, Ekim, Kasım veAralıkaylarına ilişkinnetücretleri193sayılıKanunun103üncümaddesindeyazılı tarifenedeniyle1.404,06TL’ninaltınadüşenhizmeterbabıyararlanacaktır.

Gelirvergisitarifesinedeniyleücretlerindedüşüşolsadahinetücretleri1.404,06TL’ninaltı-nadüşmeyenlerbuuygulamadanyararlanamayacaklardır.

Hizmeterbabının,ücretaldığıdönemde işebaşlamasıveya iştenayrılması,ücretsiz izinvebenzerinedenlerlenetücretinin1.404,06TL’ninaltınadüşmesidurumundailaveasgarigeçimindirimiuygulanmayacaktır.

193sayılıKanunun103üncümaddesindeyazılıtarifenedeniyle2017yılıEylül,Ekim,Ka-sım veAralık aylarına ilişkin net ücretleri 1.404,06TL’nin altına düşen hizmet erbabınınücretleriilaveasgarigeçimindirimiile1.404,06TL’yetamamlanacaktır.

193sayılıKanunun32ncimaddesindeyeralanesaslaragöresadecekendisi içinasgarigeçimindirimihesaplananasgariücretlilere2017yılıOcakayınailişkinödenennetücret1.404,06TL’dir.Ödenen1.404,06TLile2017yılıEylül,Ekim,KasımveAralıkaylarınailişkinolarakaylıkhesaplanannetücretarasındakifarktutar,GelirVergisiGenelTebliği(SeriNo:265)’ndebelirtilenesaslaragöredüzenlenen“AsgariGeçimİndirimiBordrosu”ndahesapla-nanasgarigeçimindirimineayrıcailaveedilecektir.

Asgari geçim indirimi bordrosunda yer alan ilave tutardahiltoplam asgari geçim indirimitutarı,ücretödemesininyapıldığıdönemeilişkinücretbordrosunun“AsgariGeçimİndirimi”satırınaaktarılacaktır.

Belirtilenesaslaragöre,2017yılıEylülveEkimaylarıiçinhesaplananveilaveasgarigeçimindirimindenfaydalanılmamışolanfarktutarlar,ücretlininKasımayınaaitAsgariGeçimİn-dirimiBordrosundayeralanasgarigeçimindirimineeklenmeksuretiylemahsupedilecektir.Busuretlemahsupedilemeyenbirtutarınkalmasıhalindekalanbututar,dahasonrakiay-lardaverilecekmuhtasarbeyannamelerüzerindeyukarıdaaçıklananesaslarçerçevesindemahsupedilecekolupsözkonusudönemlereaitmuhtasarbeyannameleriçinbunedenledüzeltmeyapılmayacaktır.

İlaveasgarigeçimindirimitutarınınmahsupişlemininyapılabilmesiiçin,sözkonusututarla-rınücretlilereödenmişolmasıgerekmektedir.

Asgari geçim indiriminin toplamı, ücretlinin o aydaki ücretinden kesilen gelir vergisindenfazlaolamayacaktır.

Netücret,yasalkesintilersonrasıücrettutarınaasgarigeçimindirimininilavesisonucuolu-şanücretiifadeetmektedir.

ÖRNEK1:Bekârveçocuksuzolanhizmeterbabı(A)’nın2017yılıOcakayındaasgarige-çimindirimidâhilnetücreti1.404,06TL’dir.

193sayılıKanunun103üncümaddesindeyeralanvergitarifesinedeniyle(A)’nın,2017yılıEylülayınetücreti1.374,17TL’ye,Ekim,KasımveAralıkaylarınetücretiise1.328,52TL’yedüşmektedir.


95

(A)’nınişvereni(T)A.Ş.2017yılıEylülveEkimaylarınailişkinmuhtasarbeyannamelerinikanunisüresindevermiştir.Dolayısıyla(A)içinEylülveEkimaylarındailaveasgarigeçimindirimiuygulanamamıştır.

Bu durumda, işveren (T)A.Ş. (A)’nın; Eylül ayı için hesaplanan 29,89TL,Ekim ayı içinhesaplanan75,54TLilaveasgarigeçimindirimitutarıtoplamıolan(29,89+75,54=)105,43TL’yi,2017yılıKasımayındaki(75,54TL)ilaveasgarigeçimindirimiilebirlikte,Kasımayıiçin2017yılıAralıkayındavereceğimuhtasarbeyannameüzerindemahsupedecektir.

Bunagöre, (A)’nınilaveasgarigeçim indirimi tutarlarıdâhil,Kasımayındayararlanacağıasgarigeçimindirimitutarıtoplamı(Eylülayıiçin29,89TL,Ekimayıiçin75,54TL,Kasımayıiçin75,54TLilaveasgarigeçimindirimiileKasımayıiçinnormalasgarigeçimindirimi133,31TL)314,28TLdir.Ancak,budönemde(A)içinhesaplanangelirvergisi302,17TLolduğundan,asgarigeçimindirimitutarıdaödenmesigerekenvergidenfazlaolamayaca-ğından,buhizmeterbabınaasgarigeçimindirimiolaraködenecektutarenfazla302,17TLolacaktır.(A)adına2017yılıKasımayıiçinhesaplananvergitutarınınyetersizliğinedeniyleyararlanılamayan(314,28-302,17=)12,11TLasgarigeçimindirimiisedahasonrakidönemiçinverilecekmuhtasarbeyannamedemahsupedilecektir.

Böylece,örneğimizdekihizmeterbabının,2017yılıEylül,Ekim,KasımveAralıkaylarındavergi tarifesinin ikincidiliminegirmesindenkaynaklanankaybı, ilaveasgarigeçimindirimiyoluylatelafiedilecekvekendisinesözkonusuaylariçin1.404,06TLödenecektir.

ÖRNEK 2:Evli, eşi ücretli olarak çalışan çocuksuz (C), 1.860TL brüt ücret almaktadır.(C)’nin2017yılıOcakayındaasgarigeçimindirimidâhilnetücreti1.463,04TL’dir.193sa-yılı Kanunun 103 üncümaddesinde yer alan vergi tarifesi nedeniyleEylül ayı net ücreti1.401,59TL’ye,Ekimayınetücretiise1.383,99TL’yedüştüğündenEylülayıiçin(1.404,06-1.401,59=)2,47TL,Ekimayıiçinde(1.404,06-1.383,99=)20,07TL’likfarkücretlininasgarigeçim indirimine ilaveedilecek,böylelikle (C)’nin2017yılıEylülveEkimaylarınetücreti1.404,06TL’ninaltınadüşmeyecektir.Ayrıca,buhizmeterbabınaKasımveAralıkaylarındadailaveasgarigeçimindirimiödenecektir.

ÖRNEK3:(D)asgariücretleçalışmaktadır.(D)evlive3çocukluolupeşiçalışmamaktadır.

(D)’nin2017yılıOcakayındaasgarigeçimindirimidâhilnetücreti1.497,38TL’dir.193sayılıKanunun103üncümaddesindeyeralanvergitarifesinedeniyle,(D)’ninEylülayınetücreti1.467,49TL’yeEkim,KasımveAralıkaylarınetücretiise1.421,84TL’yedüşmektedir.

(D)’nin,Eylül,Ekim,KasımveAralıkaylarınetücreti 1.404,06TL’ninaltınadüşmediğin-den,(D)ilaveasgarigeçimindirimindenyararlanamayacakvekendisineEylülayıiçinnet1.467,49TL,Ekim,KasımveAralıkaylarıiçinnet1.421,84TLödenecektir.

4.3.4.5.YurtdışındaHizmetVerenİşletmelerdeİndirim

15.7.2016tarihlive6728sayılıYatırımOrtamınınİyileştirilmesiAmacıylaBazıKanunlardaDeğişiklikYapılmasınaDairKanunun13üncümaddesiyle,193sayılıGVK’nınmülga33

96


m

üncümaddesibaşlığı“Yurtdışındahizmetverenişletmelerdeindirim”olacakşekildeyenidendüzenlenmişveyurtdışınahizmetverenişletmelerinistihdamettiklerihizmeterbabınınüc-retlerineilişkinindirimuygulamasınayönelikusulveesaslarbelirlenmiştir.Sözkonusudüzenleme1.1.2017tarihindeyürürlüğegirmiştir.

BudüzenlemeuyarıncaGVK’nın89uncumaddesininbirincifıkrasının(13)numaralıbendiile13.6.2006tarihlive5520sayılıKurumlarVergisiKanununun10uncumaddesininbirincifıkrasının(ğ)bendindeyeralanindirimkapsamındakifaaliyetalanlarındahizmetverenişve-renlerin,destekpersonelihariçolmaküzere,münhasıranbufaaliyetleriçinistihdamettiklerivefiilenbuişleriifaedenhizmeterbabınaödedikleriücretlerüzerindenasgarigeçimindirimiuygulandıktansonrahesaplananvergiden,işvereninbufaaliyetlerindensağladığıhasılatın%85’inin yurtdışındaneldeedilmişolması ve faturaveyabenzeri belgeninyurtdışındakimüşteriadınadüzenlenmesişartıyla,herbirçalışaniçinfaaliyetinyapıldığıyılınOcakayınaaitasgariücretinsafitutarınınbuKanunun103üncümaddesindekigelirvergisitarifesininbirincigelirdilimindeyeralanoranlaçarpılmasıylabulunanindirimtutarımahsupedilecektir.

Buindirim,yıliçindevergilendirmedönemleriitibarıylatahsiledilenvergilerin,bumaddedeyeralanşartlarıngerçekleşmesihalinde,takvimyılınailişkinyıllıkgelirveyakurumlarver-gisi beyannamesinin verildiği tarihten sonraki vergilendirmedönemlerine ilişkinmuhtasarbeyannameüzerindentahakkukedenvergilerdenmahsupedilmeksuretiyleuygulanacaktır.

Maddedeyeralan%85oranını,hizmetalanlarıitibarıylaveyakazançtutarınabağlıolarakayrıayrıveyabirlikte%50’yekadarindirmeyeveya%100’ekadarartırmayaBakanlarKu-rulu,bumaddeninuygulamasınailişkinusulveesaslarıbelirlemeyeMaliyeBakanlığıyetkilikılınmıştır.Sözkonusuindirimuygulamasıhakkında293SeriNo’luGelirVergisiGenelTebliğindeaçık-lamalardabulunulmuştur.

4.3.4.5.1.YurtDışınaHizmetVeren İşletmelerin İstihdamEttikleriHizmetErbabınınÜcretlerineİlişkinİndirimUygulaması

193sayılıKanunun89uncumaddesininbirincifıkrasının(13)numaralıbendiile5520sayılıKanunun10uncumaddesininbirincifıkrasının(ğ)bendindeyeralanindirimkapsamındakifaaliyet alanlarında hizmet veren işverenlerin, destek personeli hariç olmak üzere,mün-hasıranbufaaliyetleriçinistihdamettiklerivefiilenbuişleriifaedenhizmeterbabınaöde-dikleriücretlerüzerindenasgarigeçimindirimiuygulandıktansonrahesaplananvergiden,işvereninbufaaliyetlerindensağladığıhasılatın%85’ininyurtdışındaneldeedilmişolmasıvefaturaveyabenzeribelgeninyurtdışındakimüşteriadınadüzenlenmesişartıyla,herbirçalışaniçinfaaliyetinyapıldığıyılınOcakayınaaitasgariücretinsafitutarının193sayılıKa-nunun103üncümaddesindekigelirvergisitarifesininbirincigelirdilimindeyeralanoranlaçarpılmasıylabulunanindirimtutarımahsupedilebilecektir.

Yurtdışınahizmetverenişletmelerin,istihdamettikleripersonelinücretlerineaitstopajindi-rimindenyararlanabilmeleriiçinaşağıdabelirtilenfaaliyetlerdebulunmalarıgerekmektedir:


97

a)Münhasıranyurtdışındayararlanılanmimarlık,mühendislik, tasarım,yazılım, tıbbi ra-porlama,muhasebekaydıtutma,çağrımerkezi,ürüntesti,sertifikasyon,verisaklama,veriişleme,verianalizihizmetleri.

b)İlgilibakanlıklarıngörüşüalınmaksuretiyleMaliyeBakanlığıncabelirlenenmeslekieğitimalanlarındayürütülenhizmetler.

c)İlgilibakanlığıniznivedenetiminetabiolarakverileneğitimvesağlıkhizmetleri.

Mükellefler,işletmelerindeikincifıkradabelirtilenhizmetlerdensadecebirisiniverebilecekle-rigibişartlarıtaşımakkaydıylabirdenfazlasınıdaverebileceklerdir.

SözkonusuhizmetlerinTürkiye’deyerleşmişolmayankişilerle,işyeri,kanuniveişmerkeziyurtdışındabulunanlaraverilmesigerekmektedir.

Gelir ve kurumlar vergisimükelleflerinin 193 sayılı Kanunun 89 uncumaddesinin bi-rinci fıkrasının(13)numaralıbendi ile5520sayılıKanunun10uncumaddesininbirin-cifıkrasının(ğ)bendindeyeralankazançindirimindenyararlanmalarınailişkinesaslar31.12.2012tarihlive28514dördüncümükerrersayılıResmîGazete’deyayımlananKu-rumlarVergisiGenelTebliği(SeriNo:7)’ndeyeralmaktadır.

4.3.4.5.2.İndirimdenFaydalanmaŞartları

İndiriminhesabında,193sayılıKanunun33üncümaddesindebelirtilenfaaliyetalanlarındaistihdamedilenhizmeterbabınınücretleriüzerindenhesaplanangelirstopajvergisiesasalınacaktır.Bututardan,herbirçalışaniçinfaaliyetinyapıldığıyılınOcakayınaaitasgariüc-retinsafitutarının,193sayılıKanunun103üncümaddesindekigelirvergisitarifesininbirincigelirdilimindeyeralanoranlaçarpılmasıylabulunanindirimtutarımahsubakonuedilecektir.

İndirimdenaşağıdakişartlardahilindefaydalanılacaktır:

a)3üncümaddedesayılanalanlardafaaliyettebulunanişverenlerinbufaaliyetlerindensağ-ladığıhasılatın%85’ininyurtdışındaneldeedilmişolmasıgerekmektedir.

1)Toplamhasılatın%85’ininyurtdışındaneldeedilmişolduğu,herhesapdönemisonundakigelirtablosundayeralanyurtiçiveyurtdışınetsatışlarailişkintutarlaresasalınaraktespitedilecektir.Yurtdışındaneldeedilenhasılatı,toplamhasılatıniçindekioranı%85’inaltındakalanişletmelerinindirimdenyararlanmalarısözkonusuolmayacaktır.

2)İndirimkapsamındakabuledilenfaaliyetlerilebukapsamagirmeyenfaaliyetlerinbirlikteyapılmasıhalinde,indirimuygulanacakhasılatıntespitiaçısından,kayıtlarınayrıayrıizlen-mesi,diğer faaliyetlerle ilişkilendirilmemesivekayıtlarındabuayrımısağlayacakşekildetutulmasıgerekir.

b)İndiriminhesabında,münhasıranindirimkapsamındabulunanfaaliyetlerdeistihdamedi-lenvefiilenbuişleriifaedenhizmeterbabınailişkinücretleresasalınacakolupfiilensözko-

98


m

nusuişlerdeistihdamedilmeyenleriledestekpersonelineaitücretlerdolayısıylaindirimdenyararlanılmasımümkünbulunmamaktadır.

c)Faturaveyabenzeribelgelerinyurtdışındakimüşteri(yurtdışımukimikişiveyakurum)adınadüzenlenmesigerekir.Sağlıkalanında faaliyettebulunanşirketlerinülkemiz ile ikilisosyalgüvenlikanlaşmasıbulunanülkelerdeyerleşikolanlaraverdiklerihizmetinbedelininülkemizSosyalGüvenlikKurumutarafındanilgiliülkekurumlarındantahsiledilmesinede-niyle,hizmetbedelikarşılığıfaturanınSosyalGüvenlikKurumunadüzenlenmesidurumundadaindirimdenfaydalanılabilecektir.

ç)Verilenhizmettenyurtdışındayararlanılmışolmasıgerekir.Diğerbiranlatımla,yurtdışımukimikişive/veyakurumiçinverilenhizmetin,bukişilerinve/veyakurumlarınTürkiye’de-ki faaliyetleri ile ilgisininolmamasıgerekmektedir. İlgiliBakanlığın izinvedenetimine tabiolarakTürkiye’deyerleşmişolmayankişilereverileneğitimvesağlıkhizmetlerifizikiolarakTürkiye’deverilmeklebirlikteyararlanıcısınınTürkiye’deyerleşmişolmayankişilerolmasıgerekmektedir.

4.3.4.5.3.İndirimTutarı

Mükelleflerin, indirimkapsamındabulunanfaaliyetlerindenkaynaklananücretödemeleriniaitolduğudöneminmuhtasarbeyannamesinedahiletmelerivebunlarailişkinolarakhesap-lanangelirstopajvergilerinifaaliyetinyapıldığıyıliçindeödemelerigerekmektedir.

İndirimtutarı,faaliyetinyapıldığıyılınOcakayınaaitasgariücretinsafitutarının,193sayılıKanunun103üncümaddesindekigelirvergisitarifesininbirincigelirdilimindeyeralanoran-laçarpılmasıylabulunantutardır.

Hizmet erbabınınücretlerineöncelikle 193 sayılıKanunun32ncimaddesi ve4.12.2007tarihli ve26720sayılıResmîGazete’deyayımlananGelirVergisiGenelTebliği (SeriNo:265)’ndebelirtilenesaslaragörebelirlenenasgarigeçimindirimiuygulanacaktır.

İndirim tutarı, asgari geçim indirimi uygulandıktan sonra kalan vergi tutarından,mahsupedilecektir.

İndirimtutarıherbirhizmeterbabıiçinayrıayrıveherbiryıliçinşartlarıngerçekleşipger-çekleşmediğinebağlıolarakhesaplanacaktır.

Buindirimden,maddedeyeralanşartlarıngerçekleşmesihalinde,faaliyetinyapıldığıtakvimyılınailişkinyıllıkgelirveyakurumlarvergisibeyannamesininverildiğitarihtensonrakivergi-lendirmedönemlerineilişkinmuhtasarbeyannamelerüzerindentahakkukedenvergilerdenmahsupedilmeksuretiyleyararlanılacaktır.Örneğin,2017yılınailişkinolarakfaaliyetgöste-renveindirimuygulamasınailişkinşartlarıhaizolanbirgelirvergisimükellefi,2018yılıNi-sanvergilendirmedöneminden2019yılıMartvergilendirmedönemine(budönemlerdahil)indirimuygulamasındanyararlanabilecektir.2018yılındadamezkûrşartlarıngerçekleşmesidurumundamüteakipvergilendirmedönemlerindeindirimdenyararlanılabileceğitabiidir.


99

İndirimuygulamasıüçaydabirmuhtasarbeyannameverenmükellefleriçinNisan,Mayıs,HaziranvergilendirmedönemineilişkinolarakTemmuzayındaverilecekmuhtasarbeyanna-melerüzerindentahakkukedentoplamvergilerüzerindenyapılabilecektir.

İndirim uygulamasına konu hak kazanılmış tutarların herhangi bir sebeplemuhtasar be-yannameüzerindenmahsupedilememesi durumundamahsupedilemeyen tutarların, ta-kipedenvergilendirmedönemlerindedemuhtasarbeyannamelerüzerindentahakkukedenvergilerdenmahsubumümkündür.

4.3.4.5.4.BildirimveBeyan

Yurtdışınahizmetverenişletmelerdenindirimşartlarını taşıyanlarca, indirimtutarınınhe-saplamasıamacıylaistihdamettiklerihizmeterbabının(destekpersonelihariç)bilgileri ilehizmeterbabınınücretleri, tevkifedilenvergiveindirimtutarınailişkinbilgilerinyeraldığı,293SeriNo.luGelirVergisiGenelTebliğiekiEk-1-“YurtDışınaHizmetVerenİşletmelerdeİndirimUygulamasınaİlişkinBildirim”doldurmalarıgerekmektedir.

Bubildirimin,gelirvergisimükellefleriiçinfaaliyetinyapıldığıyılıtakipedenyılınMartayındaverilecekmuhtasarbeyanname(Üçaydabirmuhtasarbeyannameverenmükellefler içinNisanayında), kurumlarvergisimükellefleri için faaliyetinyapıldığıhesapdönemini takipedenyılındördüncüayındaverilecekmuhtasarbeyannameekinde,e-beyannameşeklin-deverenlertarafındanelektronikortamda,diğermükelleflercekâğıtortamındayetkilivergidairesineverilmesigerekmektedir.Özelhesapdönemiuygulayanmükellefleriçinbildiriminverilmesüresi,özelhesapdönemidikkatealınarakbelirlenecektir.

193sayılıKanunun33üncümaddesikapsamındayurtdışınahizmetveren işletmelerdeindirilecektutarlar,aylaritibarıylasözkonusubildirimin“MahsupEdilecekTutaraİlişkinBil-giler”bölümündegösterilecektir.Bubölümünsonsütunundayeralangeneltoplamtutarı,muhtasarbeyannamenin“MatrahveVergiBildirimi”Tablosunun“MahsupEdilenVergiler”bölümünün25numaralı“GVK’nın33üncümaddesikapsamındamahsupedilecekkesintitutarı”satırınaaktarılacaktır.

Vergidairelerince, indirimtalebindebulunanmükelleflerinyıl içindehervergilendirmedö-nemiitibarıylaücretlerüzerindentevkifettiklerivergilerinbeyanedilipedilmediğiileödenipödenmediğihususlarıkontroledilecektir.

ÖRNEK1:2017yılında,yurtdışınamimarlıkhizmetiveren(A)firması,toplamhasılatının%85›iniyurtdışındaneldeetmişveindirimeilişkindiğerşartlarıdasağlamıştır.(A)Firması-nın2017yılındaaylık5.000TLücretödediğibekârhizmeterbabınailişkinvergilendirmeveindirimuygulamasıaşağıdakişekildeolacaktır.

100


m

2017yılıOcakayınailişkinişlemler

Hizmeterbabınınaylıkbrütücreti 5.000,00TL

HizmeterbabınınOcakayı vergimatrahı [5.000-(5.000x%15SGK işçipayı=750)]

4.250,00TL

Hesaplananvergi(artanoranlı)(4.250,00x%15) 637,50TL

Asgarigeçimindirimi(*) 133,31TL

Ocakvergilendirmedönemineilişkinvergidairesineödenenvergitutarı 504,19TL

Mükellefinfaydalanacağıindirimtutarınınhesabı

2017yılıOcakayıasgariücretinvergimatrahı(**) 1.510,87TL

2017yılıOcakayıasgariücretinvergisi(1.510,87x%15=)(**) 226,63TL

(A)Firmasının2018yılınınNisanvergilendirmedönemindeyararlana-cağıindirimtutarı

226,63TL

(*)Bekarhizmeterbabıiçin,2017yılıasgarigeçimindirimitutarıdır.

(**)2017yılındauygulananbrütasgari ücret1.777,50TLveasgari ücretin vergimatrahı1.510,87TL’dir.

(A)Firması,2018yılınınMartayıiçindeverdiğimuhtasarbeyannameekinde,293SeriNo.luGelirVergisiGenelTebliğiekiEk-1’dekibildirimivergidairesinevermiştir.Vergidairesincedegereklikontrolleryapılarakindirimeilişkinşartlarınmevcutolduğuanlaşılmıştır.

(A)Firmasının,5.000TLücretalanhizmeterbabıiçinindirimdenyararlanacağıtutarenfazla226,63TLolacaktır.

(A)Firması,indirimtutarıolan226,63TL’yi2017takvimyılınailişkinyıllıkgelirvergisibeyan-namesininverildiğiaydansonrakivergilendirmedönemiolanNisan2018dönemineilişkinolarakMayıs ayında verilenmuhtasar beyanname üzerinden tahakkuk eden vergilerdenmahsupedecektir.

ÖRNEK2:(D),2017yılındayurtdışınayazılımhizmetiveren(B)AŞ’deasgariücretleçalış-maktadır.(D),evlive2çocukluolupeşiçalışmamaktadır.

(B)A.Ş.toplamhasılatının%85’iniyurtdışındaneldeetmişindirimeilişkindiğerşartlarıdasağlamıştır.(B)A.Ş.’nin2017yılıŞubatayındaasgariücretödediğihizmeterbabınailişkinvergilendirmeveindirimuygulamasıaşağıdakişekildeolacaktır.


101

2017yılıŞubatayınailişkinişlemler

Hizmeterbabınınaylıkbrütücreti 1.647,00TL

Hizmeterbabınınvergimatrahı[1.777,50-(1.777,50x%15=266,63)] 1.510,87TL

Hesaplananvergi(artanoranlı) 226,63TL

Asgarigeçimindirimi(*) 199,97TL

Şubatvergilendirmedönemineaitvergidairesineödenenvergitutarı 26,66TL

Mükellefinfaydalanacağıindirimtutarınınhesabı

2017yılıOcakayıasgariücretinvergimatrahı(**) 1.510,87TL

2017yılıOcakayıasgariücretinvergisi(1.510,87x%15=)(**) 226,63TL

(B)A.Ş.’nin2018yılınınMayısvergilendirmedönemineilişkinyarar-lanacağıindirimtutarı

26,66TL

(*) Evlieşiçalışmayan2çocukluhizmeterbabıiçin,2017yılıasgarigeçimindirimitutarı-dır.

(**) 2017yılındauygulananbrütasgariücret1.777,50TLveasgariücretinvergimatrahı1.510,87TL’dir.

Anılanşirket,2018yılınınNisanayındaverdiğimuhtasarbeyannameekinde,Ek-1’dekibil-dirimivergidairesinevermiştir.Vergidairesincedegereklikontrolleryapılarakindirimeilişkinşartlarınmevcutolduğuanlaşılmıştır.

(B)A.Ş.’nin,asgariücretliolanhizmeterbabı için indirimdenyararlanacağı tutaren fazla26,66TLolacaktır.

(B)A.Ş.indirimtutarıolan26,66TL’yi,2017takvimyılınailişkinkurumlarvergisibeyanna-mesininverildiğiaydansonrakivergilendirmedönemiolanMayıs2018vergilendirmedöne-mineilişkinolarakHaziranayındaverdiğimuhtasarbeyannameüzerindentahakkukedenvergidenmahsupedecektir.

4.3.4.6.BankalarTarafındanYapılanPromosyonÖdemeleri

Bankalar tarafındanyapılanpromosyonödemeleriGelirVergisiKanunuaçısındandeğer-lendirildiğinde;

102


m

- Maaşpromosyonlarınınbankalartarafındandoğrudançalışanlarapuanveyanakitola-raködenmesidurumunda,bankaileçalışanlararasındaişçi-işverenilişkisiolmadığın-dan,

- Bankalartarafından,vergimükellefiolsunveyaolmasınpromosyonanlaşmasıyapılankurumaödemeyapılmasıvebuödemeleringelirolarakkaydedilmedençalışanlaraay-nenaktarılmasıhalinde,ödemeyapankurumaracıdurumundaolacağından,

çalışanlarayapılanbutürdenödemelerücretolarakdeğerlendirilmemektedir.

Promosyonödemelerininbankatarafındandoğrudaniktisadifaaliyetiolankurumlarayapıl-masıveyapılanödemelerinkazancadahiledilmesidurumunda,ilgilikurumtarafındançalı-şanlarayapılanödemebankapromosyonuolmaniteliğinikaybetmişolacağındanücretlerinvergilendirilmesineilişkinhükümleregörevergilendirilmesigerekmektedir.

Bankalar,kendilerindenmaaşalanpersonelekredi teminetme,kredikartıverme,havaleveEFTişlemlerininyapılmasıgibibankacılıkişlemlerininbankalarındagerçekleştirilmesinisağlamaksuretiylevehesaplardakiatılparayıkullanarakticarifaaliyetlerinigenişletmeyiveticarikazançeldeetmeyiamaçlamaktadır.Dolayısıyla,bankalar tarafındanyapılanproto-kolçerçevesindesözkonusukurumlardaçalışanpersonelepromosyonadıaltındayapılanödemelerivazsızbirintikalniteliğitaşımadığından,verasetveintikalvergisikapsamındadadeğerlendirilemez13.

4.4.SerbestMeslekKazancı

Serbestmeslekerbabı,genelolarakdeftertutmaksuretiylekazançlarınıtespitederveka-zançeldeetmemişolsalarbileyıllıkbeyannameverirler.Ancaksosyal,ekonomik,kültürelvesanatsalnedenlerlebazıserbestmeslek faaliyetlerivergidenmuaf tutulduğugibibazıkazançlarisevergidenistisnaedilmiştir.

Serbestmeslekfaaliyeti;sermayedenziyadeşahsimesaiye,ilmiveyameslekibilgiyeveyaihtisasadayananveticarimahiyetteolmayanişlerinişverenetabiolmaksızınşahsisorum-lulukaltındakendinamvehesabınayapılmasıdır.Birfaaliyetinserbestmeslekfaaliyetiolupolmadığıaşağıdakiunsurlarınvarlığınabağlıbulunmaktadır.

- Faaliyetinsermayedendahaçokkişiselsermayeye,ilmiveyameslekibilgiveihtisasadayanmasıveticarimahiyetteolmamasıgerekir.Örneğin,doktorluk,mühendislik,avu-katlık,serbestmuhasebecimalimüşavirlik,yeminlimalimüşavirlikgibi.

- Faaliyetbirişverenetabiolmaksızınkişiselsorumlulukaltındakendinamvehesabınayapılmalıdır.Buözellik,serbestmeslekfaaliyetinihizmetliolarakçalışmaktanayıran;dolayısıylaücretileserbestmeslekkazancıarasındakisınırıbelirleyenbiresastır.Ge-rekserbestmeslekkazancı,gerekseücret,emeğedayanangelirunsurlarıdır.Serbestmeslekkazançlarındaemek;birişverenetabiolmaksızın,şahsisorumlulukaltındaken-

13 4seriNo’uVerasetveİntikalVergisiKanunuSirküleri


103

dinamvehesabınadeğerlendirilmektedir.Birişverenetabivebelirlibirişyerinebağlıolarakçalışılmasıhalindeiseeldeedilengelirücrettir.

- Faaliyetindevamlıolmasıgerekmektedir.Devamlıolarakyapılmayanarıziniteliktekiserbestmeslekfaaliyetindeneldeedilenkazançisearıziserbestmeslekkazancıdır(GVKmd.82).Ancakbazıdurumlardadevamlılıkarzetmeyentahkimişleridolayısıylahakemlerinaldıklarıücretleriletelifhaklarınınmüellifleri,ihtiraberatlarınınmucitleriveyakanunimirasçılarıtarafındansatılması,devrivekiralanmasındandoğankazançlargibibazıfaaliyetlerdeneldeedilenkazançlar,serbestmeslekkazancıolaraksayılmıştır.

Serbestmeslek faaliyetinin bir işverene tabi olarak yapılması halinde, eldeedilengelirinücretgeliriolacağıdikkatealınmalıdır.

“Avukatlartarafındanaylıksabitücretbelirlenerekimzalananvekâletsözleşmelerigereğieldeedilengelirin;sözkonususözleşme,yapılanhizmetinmahiyetiitibarıylaiş(hizmet)sözleşmesi olmadığından, serbest meslek kazancı olarak değerlendirilmesi gerekir.Hizmetinyapılmasıylabirliktekatmadeğervergisinidoğuranolaygerçekleşecektir.”

DANIŞTAY3.DAİRE,E.2013/4591,K.2015/4983

“…Davacıtarafından,2013yılınailişkinmahsubeniadetalebininreddineilişkin01/07/2014tarihve13924sayılıişlemin;23/07/2013tarihindenitibarenserbestmeslekkazancıyö-nündenmükellefiyettesisettirerekkadınhastalıklarıuzmanıolarakfaaliyetgösterdiğivemükellefiyetiningereklerinidüzenliolarakyerinegetirdiği,davalıidarecehiçbirsomuttes-pitedayanmadanvehiçbir incelemeyapmadansadecesağlıkkuruluşunamakbuzdü-zenlediğigerekçesiylefaaliyetindeneldeettiğigelirinserbestmeslekkazancıyerineücretkazancıolarakdeğerlendirildiği,oysafaaliyetinimutadmeslekolarakşahsisorumluluğualtındavetamamenkendinamvehesabınayürüttüğüiddialarıyla iptali,kesintiyolu ileödenen15.266,79-TL’ninmahsubeniadesiistemiyleaçılandavanınkabulünekararve-renİstanbul3.VergiMahkemesi’nin15/06/2016tarihveE:2014/2290,K:2016/1500sayılıkararı”İstanbulBİMtarafındanonanmıştır.

İstanbulBölgeİdareMahkemesi,3.VDD,E.2016/3073K.2017/440.

Kollektif,adikomanditveadişirketlertarafındanyapılanserbestmeslekfaaliyetlerisonu-cundadoğankazançlarınserbestmeslekkazancıolacağıKanundaaçıkçabelirtilmiştir.Ano-nim ve limited şirketler tarafından her türlü faaliyet sonucu elde edilen kazançlar kurumkazancıolarakvergilendirilir.

Serbestmeslekerbabıgeneltanımınagirmemekleberaber,aşağıdayazılıfaaliyetlerleuğ-raşankişilerdeGVK’yagöreserbestmeslekerbabısayılmaktadırlar.

104


m

- Gümrükkomisyoncuları,bilumumborsaajanveacentaları,noterler,noterlikgöreviniifailemükellefolanlar,

- Bizzatserbestmeslekerbabıtarifinegirmemekleberaberserbestmeslekerbabınıbirarayagetirerekteşkilatkurmakveyabunlarasermayeteminetmeksuretiyleveyasairsuretlerleserbestmeslekkazancındanhissealanlar,

- Serbestmeslekfaaliyetindebulunankollektifveadişirketlerdeortaklar,adikomanditşirketlerdekomanditeler,

- Davavekilleri,müşavirler,kurumlarvetüccarlarlaserbestmeslekerbabınınticarivemeslekiişlerinitakipedenler(muakkipler)vekonserverenmüziksanatçıları,

- VUK’nın155’incimaddesindebelirtilenşartlardanenazikisinitaşıyanebe,sünnetçi,sağlıkmemuru,arzuhalci,rehbergibimeslekifaaliyettebulunanlar.

SerbestmeslekfaaliyetinimutatmeslekhalindeifaedenlerileG.V.K.’nun66’ncımadde-sindetekteksayılanlarserbestmeslekerbabıdır.G.V.K.65’ncimaddesindetanımlananserbestmeslekfaaliyetiniarıziolarakyapanlarserbestmeslekerbabıdeğildirler.G.V.K.Md:85’egöre,kazançeldeetmeselerde,yıllıkbeyannameverecekolanlar,serbestmes-lekerbabıolanlardır.

4.4.1. SerbestMeslekKazançlarındaVergiTevkifatı

Serbestmeslek faaliyetiyleuğraşanlara (Noterlere serbestmeslek faaliyetlerindendolayıyapılanödemelerhariç)yapılanödemeler(arıziserbestmeslekfaaliyetinedeniyleyapılanödemelerdahil)esnasındaödemeyiyapanlartarafındangelirvergisitevkifatı(kesintisi)ya-pılmasıgerekir.Bukesinti,birönvergilemeolup,yıllıkbeyannamedehesaplananvergidenmahsupedilecektir.Mahsubuyapılankesintitutarı,beyannamedehesaplananvergidenfaz-laolduğutakdirde,vergidairesincemükellefeyazıilebildirilirvemükellefintebliğtarihindenitibarenbiryıliçindemüracaatıüzerinekendisineiadeedilir.

Arıziserbestmeslekkazançları için istisnahaddialtındakalan(2017 için24.000TL)ka-zançlardanyapılangelirvergisitevkifatıileserbestmeslekkazançistisnasıkapsamınagirenkazançlardanyapılangelirvergisitevkifatınihaibirvergilendirmedir.

AvrupaBirliğiorganlarıylaakdedilenanlaşmalarçerçevesindeprojekarşılığısağlananhibe-lerle(18.04.2013tarihindenöncesağlananhibelerdahil)finanseedilenveyaptıklarıserbestmeslekişleridolayısıylabuişleriicraedenlereyapılanödemelerden,GelirVergisiKanununaeklenen geçici 84 üncümaddeye istinaden 18.04.2013 tarihinden itibaren vergi kesintisiyapılmaz.Sözkonusuhibelerlegerçekleştirilecekprojelereilişkinolarakbufondanyapılanharcamalar,gelirvekurumlarvergisimatrahınıntespitindegidervemaliyetolarakdikkatealınmaz.


105

“Teknikbilgiveihtisasgerektirmeklebirlikteesasolaraksermayeyedayalıolanveteknikekibindebellibirorganizasyondahilindeçalıştırılmasındandoğanüretimleortayaçıkanfilm sektörü faaliyetinin ticari faaliyet kapsamında değerlendirilmesi gerektiği sonucunaulaşılmaktadır.Budurumda,darmükellefiyetetabikurumlarınticarikazançlarıüzerindenkurumlarvergisikesintisiyapmazorunluluğubulunmamaktadır.”


4.4.2. VergidenMuafSerbestMeslekErbabı

VUK’nın155’incimaddesindeyeralanserbestmeslekerbabınınişebaşlamaşartlarındanbirdenfazlasınıtaşımayanveyabuşartlarıtaşımaklaberaber,köylerdeveyasonnüfussa-yımınagörebelediyeiçinüfusu5.000’iaşmayanyerlerdefaaliyetgösterenebe,sünnetçi,sağlıkmemuru,arzuhalci,rehbergibimeslekifaaliyettebulunanlarınbufaaliyetlerineilişkinkazançlarıgelirvergisindenmuaftutulmuştur(GVKmd.66).

Ancak,GVK’nın94’üncümaddesindesayılanlar,vergidenmuafserbestmeslekerbabınayaptırdıklarıserbestmeslekişleridolayısıylabunlarayaptıklarıödemelerdenaynıkanunun94/2-bmaddesinegöretevkifat(%20oranında)yapmakzorundadır.

4.4.3. SerbestMeslekKazançlarındaİstisnalar

4.4.3.1.TelifHakkıveİhtiraBeratıKazançİstisnası

Müellif,mütercim,heykeltıraş,hattat,ressam,bestekâr,bilgisayarprogramcısıvemucitlerinvebunlarınkanunimirasçılarınınşiir,hikaye,roman,makale,bilimselaraştırmaveincele-meleri,bilgisayaryazılımı,röportaj,karikatür,fotoğraf,film,videobant,radyovetelevizyonsenaryoveoyunugibieserlerinigazete,dergi,bilgisayarveinternetortamı,radyo,televiz-yonvevideodayayınlamakveyakitap,CD,disket,resim,heykelvenotahalindekieserleriileihtiraberatlarınısatmakveyabunlarüzerindekimevcuthaklarınıdevirvetemliketmekveyakiralamaksuretiyleeldeettiklerihasılatgelirvergisindenmüstesnadır.Eserlerinneşir,temsil, icrave teşhirgibisuretlerledeğerlendirilmesikarşılığındaalınanbedelveücretleristisnayadahildir.

Yukarıdayazılıkazançlarınarıziolarakeldeedilmesiistisnahükmününuygulanmasınaen-gelteşkiletmez(GVKmd.18).

Bumaddedesözüedileneserlerin5846sayılıFikirveSanatEserleriHakkındaKanunhü-kümlerinegöreeserniteliğindeolmasıveihtiraberatlarınındatesciledilmişbulunmasıge-rekmektedir.

106


m

“Davacınınsessanatçısıolarakyaptığıanlaşmasonucukasetçıkarmavekonservermeçalışmaları,193sayılıGelirVergisiKanunu’nun18incimaddesindebelirtilenistisnakap-samındasayılamaz.”


TelifkazançlarıistisnasındanyararlananlaraGVK’nın94’üncümaddesindeyazılıolanlarta-rafındanaynımaddenin2/abendiuyarıncayaptıklarıödemelerden(tutarınabakılmaksızın)%17oranındayapacaklarıtevkifat,nihaivergilemesayılır.

“Sanatçınınkendisineaitolanmüzikeserlerinintelifhakkınınsatışındansağlanankazançvergidenmüstesnaolup,bueserlerinsahnedeveyakonserdeokunması,çoğaltılaraksa-tılmasısuretiyleeldeedilenkazançserbestmeslekkazancıolarakvergilendirilmesige-rekmektedir.”DANIŞTAY4.DAİREE.2001/1831,K.2002/1996.

Telifkazançları istisnasındanyararlananlarındeftertutma,belgedüzenlemeveyıllıkgelirvergisibeyannamesivermeyükümlülükleriolmadığıgibibaşkagelirlerinedeniyleyıllıkgelirvergisibeyannamesivermelerihalindebilehiçbirşekildebukazançlarınıbeyanzorunluluk-larıyoktur.

“Özel televizyon kanallarından Gelir Vergisi Kanununun 18. maddesinde sayılan işlerdışındayapımcılıkvesunuculukyapandavacınıneldeettiğigelirin istisnakapsamındaolmamasınedeniyleserbestmeslekkazancıolarakvergilendirilmesigerekmektedir.”DA-NIŞTAY4.DAİREE.1998/2246,K.1998/4348.

Telifkazancıelde

4.4.3.2.SergivePanayırİstisnası

Darmükellefiyete tabi olanların hükümetin izniyle açılan sergi ve panayırlarda yaptıklarıserbestmeslekfaaliyetlerindeneldeettiklerikazançlargelirvergisindenistisnaedilmiştir.

4.4.3.3.GençGirişimcilerdeKazançİstisnası

6663sayılıKanunun1 incimaddesiyle,maddesibaşlığı ilebirlikteyenidendüzenlenerek“Gençgirişimcilerdekazançistisnası”10.2.2016tarihindeyürürlüğegirmiştir.

GVKmükerrer20ncimaddeuyarınca,ticari,ziraiveyameslekifaaliyetinedeniyleadlarınailkdefagelirvergisimükellefiyetitesisolunanvemükellefiyetbaşlangıçtarihiitibarıylayirmidokuzyaşınıdoldurmamıştammükellefgerçekkişilerin,faaliyetebaşladıklarıtakvimyılın-


107

danitibarenüçvergilendirmedönemiboyuncaeldeettikleribukazançlarının75.000Türkli-rasınakadarolankısmı,belirlişartlarınsağlanmasıkoşuluylagelirvergisindenmüstesnadır.KonuylailgiliayrıntılıaçıklamalaraRehberin4.1.7.8.bölümündeyerverilmiştir.

4.4.4. DefterTutanSerbestMeslekErbabındaKazancınTespiti

Serbestmeslekkazancınıngerçekusuldetespitedilmesi,kazancınkanunenkabuledilendeftervebelgekayıtlarıüzerindentespitedilenhasılatvegiderleregöregerçekmiktarıilesaptanmasıusulüdür.Serbestmeslekerbabı“SerbestMeslekKazançDefteri”tutmakzo-rundadır.

Serbestmeslekkazançlarındaeldeetmetahsilesasınagörebelirlenmektedir.

Safikazanç,birhesapdönemiiçindeserbestmeslekfaaliyetikarşılığıolaraktahsiledilenparaveayınlarilediğersuretlerlesağlananveparailetemsiledilebilenmenfaatlertopla-mındanbufaaliyetinedeniyleyapılangiderlerindirildiktensonrakalanfarktır(GVKmd.67).Ayrıca,GVK’nın37’incimaddesihükmündeözelokulvehastanelerlebenzeriyerleriişletenserbestmeslekerbabının,serbestmeslekkazançlarınıdaişletmeninkayıtlarınadahiledebi-leceğiifadeedilmiştir.Serbestmeslekfaaliyetindebulunankollektif,adikomanditveadişir-ketlerinbilançoesasınagöretuttuklarıdefterler,serbestmeslekkazançdefteriyerinegeçer.Serbestmeslekfaaliyetindebulunanserbestmeslekerbabı,meslekifaaliyetlerineilişkinhertürlütahsilatıiçinikinüsha“SerbestMeslekMakbuzu”düzenlemekvebirnüshasınımüşte-riyevermek,müşteridebumakbuzuistemekvealmakzorundadır.

Ayrıca,meslekifaaliyetlerineilişkinolarak,vergidenmuafesnafayaptırdıklarıişlerveyaon-lardansatınaldıklarıemtiaiçingiderpusulasıtanzimetmeleriicapetmektedir.

379SıraNo.luVergiUsulKanunuGenelTebliğiyle,serbestmeslekfaaliyetiicraedenhe-kimlerin(dişhekimleriileveterinerhekimlerdâhil),işyerlerinde,mezkûrTebliğdebelirtilenözelliklerihaizkredikartıokuyucularından(POS-PointofSale)bulundurmalarıvekredikartıileyapılanödemelerdebucihazlarıkullanmalarızorunluluğugetirilmişvebucihazlarladüzenlenecekPOSfişleri,bunlartarafındanyürütülenserbestmeslekfaaliyetlerindeVergiUsulKanunuuyarıncadüzenlenmiş“serbestmeslekmakbuzu”olarakkabuledilmiştir.

Serbestmeslekkazançlarındaeldeetmetahsilesasınabağlıdır.Harcamalarıngiderkayde-dilebilmesiiçinödenmişolmalarıgerekir.Nakdentahsiledilmemişolmasınarağmenaşağı-dayazılıdurumlarKanunagöretahsilhükmündesayılmıştır:

- Bilgileridahilindenamlarına,kamumüessesesine,icradairesine,bankaya,notereveyapostayaparayatırılması,

108


m

- Serbestmeslekkazancıolarakdoğanalacağınbaşkabirşahsatemliki(Temlikinivazlıolupolmadığınabakılmaz.İvazlıtemliklerdeivazıntahsilşartıaranmaz.)veyamüşteri-sineolanborcuiletakası.

İşin terkihalindedahasonra tahsiledilecekalacaklarGVK’nın82’ncimaddesigereğincearızikazançolarakvergilendirilmektedir.

4.4.5.SerbestMeslekKazançlarındaHasılat

Serbestmeslekkazançlarındahasılat,birhesapdönemiiçindeserbestmeslekfaaliyetikar-şılığıolaraktahsiledilenparaveayınlarilediğersuretlerlesağlananmenfaatlerdir.Örneğin;birSMMM2016,2017ve2018yıllarınakapsayanüçyıllıkmüşavirliksözleşmesikarşılığın-da30.000TL’yi2017yılındabirseferdepeşinalmışise,bututarıntamamı2017yılıgeliriolarakbeyanakonuedilecektir.2016ve2018yıllarındaisebusözleşmenedeniyleherhangibirbeyandabulunulmayacaktır.

AyınlarveparailetemsiledilebilenmenfaatlerVUKhükümlerinegöredeğerlenerekhasılatyazılırlar.Yabancıparasıylayapılanödemeler,ödemegünününborsarayiciileborsadara-yiciyoksaMaliyeBakanlığı’ncatespitedilecekkurüzerindenTürkparasınaçevrilir.Değer-lemegünüitibarıylakurilanedilmemişseT.C.MerkezBankası’ncailanedilenkurlarınesasalınmasıgerekir.

Serbestmeslekerbabınınmüşteriveyamüvekkilindenserbestmeslekfaaliyeti ile ilgiliol-maküzereparaveayınşeklindealdığıgiderkarşılıklarıdahasılatkaydedilir.

Serbestmeslekerbabınınamortismana tabi iktisadikıymetlerinieldençıkarmasıhalinde,alınanbedelilebuiktisadikıymetbedelindendahaöncekidönemlerdeayrılanamortismantutarınınindirilmesindensonrakideğer(netdeğeri)arasındakiolumlufarkdahasılata(ka-zanca)ilaveedilir.

Serbestmeslekerbabınınvergi,resim,harç,keşif,şahitlik,bilirkişilikveekspertizgibikonu-lardaharcamaküzeremüşterivemüvekkilindenaldığıvetamamenbukonulardaharcananparaveayınlarhasılatsayılmamaktadır.Tamamenharcanmayankısımlarhasılataeklenir.

4.4.6.SerbestMeslekKazançlarındaGiderler

Serbestmeslekkazançlarınıntespitindehasılattanindirilecekgiderleraşağıdakigibidir:· Meslekikazancıneldeedilmesiveidameettirilmesiiçinödenengenelgiderler

Kanundameslekikazancıneldeedilmesiveidameettirilmesiiçinödenengenelgiderlerinbir tanımıyapılmamışolup,68’incimaddedesayılangiderlerdışındakalanserbestmes-lekfaaliyetiiledoğrudanilgilifaaliyetinyürütülmesivekazancındoğmasıiçinzorunluolangiderlerdir.Bugiderlereörnekolarakkira,aydınlatma,ısıtma,telefon,kırtasiyevebenzerigiderlerisayabiliriz.


109

İkametgâhlarınınbirkısmınıişyeriolarakkullananlar,ikametgâhiçinödediklerikiranınta-mamıileısıtmaveaydınlatmagibidiğergiderlerinyarısınıindirebilirler.İşyerikendimülküolanlarkirayerineamortismanı,ikametgâhıkendimülküolupbununbirkısmınıişyeriolarakkullananlaramortismanınyarısınıgideryazabilirler.İşyerieşeveyaortaklardanbirineaitse;kiraödeniyorsabututar,yoksaemsalkirasıgideryazılır.İşyerikiralamalarındamiktarsınırlamasıolmaksızınkiraödemelerininbankaveyaPTTtara-fındandüzenlenenbelgelerletevsikedilmesizorunluluğubulunmaktadır.

BankaveyaPTTaracıkılınmaksuretiyle,parayatırmaveyahavale,çekveyakredikartıgibiaraçlarkullanılmaksuretiyleyapılantahsilatveödemelerkarşılığındadekontveyahesapbildirimcetvelleridüzenlendiğindenbubelgelertevsikedicibelgekabuledilecektir.Bankala-rıninternetşubeleriüzerindenyapılanödemevetahsilatlardaaynıkapsamdadır.· Hizmetli ve işçilerin işyerindeveya işyerininmüştemilatındaki iaşe (yemek)veibate(barınma)giderleri,tedaviveilaçgiderleri,sigortaprimleriveemekliaidatıiledemirbaşolarakverilengiyimgiderleri

Hizmeterbabına işyerindeveyamüştemilatındayemekverilmeksuretiylesağlananmen-faatler,herhangibir tutarlasınırlıolmaksızınvergiden istisnaolupdoğrudangideryazılır.Sigortaprimleriveemekliaidatınıngideryazılabilmesiiçin,gerialınmamaküzereTürkiye’dekâinsigortaşirketlerineveyaemekliveyardımsandıklarınaödenmişolmasıveemekliveyardımsandıklarınıntüzelkişiliğihaizbulunmalarıgerekir.Demirbaşolarakverilenvesade-ceiştekullanılangiyimgiderlerideindirilir.· Seyahatveikametgiderleri

Meslekifaaliyetleilgiliseyahatveikametgiderleri(Seyahatmaksadınıngerektirdiğisüreilesınırlıolmakşartıyla)hasılattanindirilir.

· Meslekifaaliyettekullanılantesisat,demirbaşeşyaveenvanteredahiltaşıtlariçinVergiUsulKanunuhükümlerinegöreayrılanamortismanlar

Meslekifaaliyettekullanılantesisat,demirbaşeşyaveenvanteredahiltaşıtlariçinVergiUsulKanunuhükümlerinegöreayrılanamortismanlar(Amortismanatabiiktisadikıymetlerinel-dençıkarılmasıhalindeanılankanunun328’incimaddesinegörehesaplanacakzararlarda-hil)kazancıntespitindehasılattanindirilir(VUKGenelTebliğleriSıraNo:333,339ve365).

Serbestmeslekerbabı,bilançoesasınagöredefter tutsadahi (kollektif veadiortaklıklarhariç)azalanbakiyelerusulünegöreamortismanayıramaz.

Serbestmeslekerbabıbinekotomobillerininenvanteredahiledildiğihesapdönemiiçinaykesritamsayılmaksuretiylekalanaysüresikadar(kıst)amortismanayıracaktır.

Binekotomobillerineaitmotorlutaşıtlarvergisigiderolarakdikkatealınmayacaktır.KDVKa-nunu’nun30’uncuve58’incimaddelerihükümlerinegöre,satınalınanbinekotomobillerininalışbelgelerindegösterilenKDVdeindirimkonusuyapılmamaktadır.İndirimkonusuyapıla-

110


m

mayanKDVotomobilinmaliyetbedelineilaveedilerekamortismanayırmaksuretiylegideryazılabileceğigibi,ilgilidönemdedoğrudangiderdeyazılabilir.

· Kiralananveyaenvanteredahilolanveiştekullanılantaşıtlarıngiderleri

Serbestmeslekerbabı,kiraladığıveyaenvanterinedahilolanve iştekullandığı taşıtlarıngiderlerini hasılattan indirebilir.Bu tür giderlerin hasılattan indirilebilmesi için söz konusutaşıtlarınkiralanmışveyaenvanteredahilolmasışarttır.

Taşıtlarıngiderlerindenkasıt,genelolaraktaşıtlarıntamir,bakım,yakıtvebenzericarigi-derleridir.Taşıtkiralamafaaliyetiileuğraşanişletmelerdenkiralanantaşıtlarınkiragiderlerigideryazılabilir.

· Meslekiyayınbedelleri

Alınanmeslekkitaplarıvemeslekdergileri içinödenenbedellerkazancıntespitindehası-lattan indirilir.Genelniteliktekiyayınlar,örneğingünlükgazeteler içinödenenbedellerbukapsamdaolmamaklaberabergenelgiderolarakkaydedilebilir.

· Meslekifaaliyetinifasıiçinödenenmalvehizmetalımbedelleri

Serbestmeslekfaaliyetiçerçevesindebiravukatınbirbaşkaavukattan,birmalimüşavirinbirbaşkamalimüşavirdenhizmetalmasıgibigiderlerilemesleğinifasınalüzumlualetlerineczalarınvesairmaddelerintedarikiiçinyapılangiderlerhasılattanindirilir.

· Serbestmeslekfaaliyetleridolayısıylaemeklisandıklarınaödenengirişveemekli-likaidatlarıilemeslekiteşekküllereödenenaidatlar

Serbestmeslekerbaplarımeslekifaaliyetleriniyapabilmekiçinmeslekodalarınaüyeolmakzorundadırlar.Bumeslekodalarına(TabiplerOdası,MimarlarveMühendislerOdası,Baro-lara,SMMM,YMMOdasıgibi)ödenenaidatlargiderolarakindirimkonusuyapılabilmektedir.

Kanundabahsedilenemeklisandıkları ifadesindenkanunlakurulmuşsigortaveemeklilikkuruluşlarının anlaşılması gerekmekte olup, serbestmeslek faaliyetindebulunan serbestmeslekerbaplarınınyasalolarakbağlıbulunduklarıveprimveaidatödemekzorundaol-duklarıkuruluşlaraödenenprimler içinherhangibir tutarsınırlamasıbulunmamaktaolup,ödenmişolmasışartıylaprimlerintamamıindirimkonusuyapılmaktadır.Kanunlarıgereğin-ceSGK’yaödenenborçlanmaprimleridebukapsamdaindirimkonusuyapılabilecektir.

· Mesleki kazancın eldeedilmesi ve idameettirilmesi içinödenenmeslek, ilanvereklamvergileriileişyerleriyleilgiliaynivergi,resimveharçlar

Meslekikazancıneldeedilmesiveidameettirilmesiiçinödenenmeslek,ilanvereklamver-gileri ile işyerleriyleilgiliaynivergi,resimveharçlarhasılattanindirilir.Örneğin,BelediyeGelirleriKanununagöreödenenilanvereklamvergileri,mülkiyetikendisineaitolanişyerleriileilgiliemlakveçevretemizlikvergileribukapsamdadır.


111

· Meslekifaaliyetleilgiliolarakkanun,ilamvemukavelenameyegöreödenentazmi-natlar

Mesleki faaliyetle ilgili olarak kanun, ilam vemukavelenameye göre ödenen tazminatlar(serbestmeslekerbabınınsuçlarındandoğantazminatlargiderolarakindirilemez),hasılat-tanindirilir.

Her türlüparavevergicezaları (GVKmd.68/son) ilegelirvergisivediğerşahsivergiler,AmmeAlacaklarınınTahsilUsulüHakkındaKanunhükümlerinegöreödenengecikmezam-larıvefaizler,VUKhükümlerinegöreödenengecikmefaizlerigiderolarakindirilemez(GVKMd.90).

4.4.7. SerbestMeslekKazançlarınınVergilendirilmesindeÖzellikliKonular

4.4.7.1. SerbestMeslekErbabının FaaliyetindeKullanmakÜzereSatınAldığı İkinciAracıİçinAmortismanAyırıpAyıramayacağı

Genelkuralserbestmeslekenvanteredahilolanbinekotomobillerininamortismanlarınınyanı sıra bu araçların akaryakıt, bakım, onarım ve sigorta gibi giderlerini hasılatlarındangiderolarakindirebilmelerimümkünolmaklabirlikte,MaliyeBakanlığı’ncaverilenbirmukte-zada14özetle;

“Serbest meslek faaliyetinin ehemmiyet ve genişliği ile mütenasip olan ve işte kullanılan en-vantere kayıtlı araçların giderleri ile amortismanlarının indirim konusu yapılabileceği hususu dikkate alındığında, tek başınıza icra ettiğiniz serbest meslek faaliyetine ilişkin envantere kayıtlı olsa dahi ikinci bir araca ait gider ve amortismanların indirim konusu yapılması müm-kün olmadığı” görüşüneyerverilmiştir.

4.4.7.2.MeslekiSorumlulukSigortasının,YıllıkBeyannameÜzerindenİndirimKonusuYapılıpYapılmayacağı

Verilenbirmuktezada15;“Serbest meslek erbaplarının mesleki sorumluluk sigorta poliçesin-de belirtilen ve taraflarca konusu tarif edilerek sınırları çizilen mesleki faaliyeti ifa ederken meydana gelen zarar, ziyan ve tazminatlar belli şartlar dahilinde sigorta kapsamına alına-bilmektedir. Ancak, söz konusu düzenlemelere göre Serbest Muhasebeci, Serbest Muha-sebeci Mali Müşavir ve Yeminli Mali Müşavirlerin mesleki sorumluluk sigortası yaptırmaları zorunluluğu bulunmadığından, isteğe bağlı olarak yaptırılan söz konusu sigorta giderlerinin serbest meslek kazancının tespitinde hasılattan indirilmesi mümkün bulunmamaktadır.”de-nilmektedir.

Aynımuktezanındevamındaise; “mesleki faaliyeti ifa ederken meydana gelecek zararlara karşı ödenen mesleki sorumluluk sigortasının, Gelir Vergisi Kanununun 89 uncu maddesinin 1 numaralı bendinde yer alan şahıs sigortası kapsamında olmaması nedeniyle, yıllık beyan-

14 MaliyeBakanlığıGelirİdaresiBaşkanlığı’ncaverilen31/07/2013tarihve38418978-120[68-12/9]-831sa-yılımukteza.

15 İzmirVergiDairesiBaşkanlığı›nın14.11.2011tarihveB.07.1.GİB.611-176200-4.35.16.01sayılıözelgesi

112


m

name üzerinden de indirim konusu yapılması mümkün bulunmamaktadır.” görüşüneyerverilmişbulunmaktadır.

4.4.7.3.SerbestMeslekFaaliyetiNedeniyleMüşterilerİleYapılanSözleşmelereveVe-rilenBeyannamelereAitDamgaVergisininSerbestMeslekKazancındanİndirilmesi

Konuylailgiliolarakverilenbirözelgede16;

“Serbest meslek faaliyeti dolayısıyla müşterilerle yapılan sözleşmeler veya benzeri ne-denlerle ödenen damga vergilerinin, mesleki kazancın elde edilmesi ve idame ettiril-mesi için ödenen genel gider kapsamında değerlendirilerek serbest meslek kazancının tespitinde gider olarak indirilmesi mümkün bulunmaktadır.

Öte yandan, mükellefiyete ilişkin verilen beyannameler için ödenen damga vergilerinin ise Gelir Vergisi Kanununun 68 inci maddesinde sayılan indirilecek giderler arasında yer almaması nedeniyle indirim konusu yapılması mümkün bulunmamaktadır.”

açıklamasınayerverilmiştir.

4.4.7.4.SerbestMeslekErbaplarınınGiyimHarcamalarınGiderYazılıpYazılamayacağı

GVK’nın68incimaddesininbirincifıkrasının1numaralıbendindeyeralangenelgiderlerin,serbestmeslekkazancınıntespitindegiderolarakindirilebilmesiiçinkazancıneldeedilmesiveidamesiileaçıkvedoğrudanbirbağınınbulunması,yapılanişinmahiyetineuygunolmasıveişhacmiilemütenasipolmasıgerekmektedir.

MaliyeBakanlığıbuhükümveaçıklamalarınbirliktedeğerlendirilmesisonucundaörneğinserbestmuhasebecivemalimüşavirlikhizmetininifasındakullanılandışgiyimeşyalarımün-hasıranfaaliyetinyürütülmesinemahsusolmaması,sözkonusudışgiyimeşyalarınınişdı-şındaözelhayatındadakullanılmayaelverişliolmasınedenleriyle,belirtilendışgiyimharca-malarıilekazancınızıneldeedilmesiveyaidamesiarasındadoğrudanbirbağolduğundansözedilememesindenhareketleanılanharcamalarınserbestmeslekkazancınıntespitindegiderolarakdikkatealınmasımümkünolmadığı yönünde görüş bildirmektedir.17

AynıgerekçelerlemesleğinicrasıiçinkullanılmasızorunluolmayandışgiyimharcamalarıGelirVergisiKanununagörekazancıntespitindeindirimikabuledilmeyengiderolduğundan,KDVKanununun30/dmaddesiuyarıncabuharcamalarnedeniyleyüklenilenKDVninindi-rimkonusuyapılmasımümkünbulunmamaktadır.

4.4.7.5.SerbestMeslekErbabınınKiraladığı İşyerininBirBölümünüŞirketeKirayaVermesiDurumundaVergilendirme

Konuylailgiliolarakverilenbirözelgede18,

16 AnkaraVergiDairesiBaşkanlığı’nın27.09.2010tarihveB.07.1.GİB.4.06.16.01-2010-GVK-65-8-605sayılıözelgesi.17 MaliyeBakanlığıGelirİdaresiBaşkanlığıİstanbulVDB’nın23/10/2013tarihve39044742-KDV.29-1692sayılımukte-

zası.18 GelirİdaresiBaşkanlığıİzmirVDB’nın14/05/2013tarihve84098128-120[70-2012-4]-294sayılımuktezası.


113

“Serbest meslek erbaplarının kiralamış oldukları işyerinin bir bölümünü gerçek usulde vergiye tabi gelir vergisi mükelleflerine veya kurumlar vergisi mükellefine kiraya verme-si sonucu elde ettikleri gelirin serbest meslek kazancı olarak değil, gayrimenkul serma-ye iradı olarak değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu çerçevede tahsil edilen kiralar için serbest meslek makbuzu düzenlenmesine de gerek bulunmamaktadır.

Dolayısıyla, serbest meslek erbaplarının kiracısı konumundaki gerçek usulde vergiye tabi gelir vergisi mükellefleri veya kurumlar vergisi mükelleflerince yapılan kira öde-meleri üzerinden Gelir Vergisi Kanununun 94/5-a maddesine istinaden % 20 oranında gelir vergisi tevkifatı yapılması gerekir.

Diğer taraftan, KDV Kanununun 1. maddesinin 3/f bendinde GVK’nun 70 inci madde-sinde belirtilen mal ve hakların kiralanması işlemlerinin de vergiye tabi olduğu hüküm altına alındıktan sonra aynı Kanunun 17/4-d maddesinde ise iktisadi işletmelere dahil olmayan gayrimenkullerin kiralanması işlemlerinin KDV’den istisna olduğu hükme bağ-lanmıştır.

Bu hüküm ve açıklamalar çerçevesinde, serbest meslek erbaplarının kiracısı olduğu işyerinin bir bölümünü bir başkasına kiralaması neticesinde elde edilen kazanç serbest meslek kazancı kapsamında değerlendirilemeyeceğinden, bahse konu kiralama işlemi katma değer vergisine de tabi olmayacaktır.”

denilmektedir.

4.4.7.6.SerbestMeslekErbabınınKrediKullanarakAldığıveHome-OfisOlarakKul-landığıGayrimenkulİçinÖdediğiFaizlerinGiderKaydı

Verilenbirözelgede19;

“Serbest meslek erbaplarının kredi kullanarak satın aldığı konutta home office olarak serbest meslek faaliyetlerini de yürüttüğü durumda kullanılan kredi için ödenen faizle-rin gider kaydı özellik arz etmektedir.

Bilindiği üzere 163 ve 334 Sıra No’lu VUK Genel Tebliğlerinde, amortismana tabi iktisa-di kıymetlerin iktisabında kullanılan krediler nedeniyle ödenen faizlerin iktisadi kıymetin aktifleştirme işleminin gerçekleştiği dönemin sonuna kadar oluşan kısmının maliyetle ilişkilendirilmesi, aktifleştirildikten sonraki döneme ilişkin olanların ise maliyet bedeline eklenilmesi veya doğrudan gider yazılması hususunda mükelleflerin serbest oldukları belirtilmiştir.

Bu itibarla, serbest meslek faaliyetinde kullanılan gayrimenkulün iktisabı için kullanılan banka kredisi dolayısıyla ödenen faizlerin, gayrimenkulün aktife alındığı hesap dönemi sonuna kadar olan kısmının maliyete intikal ettirilmesi zorunlu olup, sonraki dönemler-de ödenen kredi faizlerinin ise maliyete intikal ettirilmesi veya doğrudan gider olarak indirilmesi mümkün bulunmaktadır.

19 MaliyeBakanlığıGelirİdaresiBaşkanlığıAnkaraVDB’nın02/01/2013tarihve38418978-120[68-12/4]-3sayılımuktezası.

114


m

Buna göre, banka kredisi kullanarak iktisap edilen konutun aynı zamanda ofis olarak da kullanıldığı durumda (home office), söz konusu konut için hesaplanacak amortis-manların ve ödenecek faizlerin yarısının serbest meslek kazancından indirilmesi müm-kün olup, kredi ile satın alınan konutun işyeri olarak kullanılmaması halinde ise söz konusu konuta ilişkin olarak hesaplanacak amortismanların ve ödenen faizlerin gider olarak indirilemeyeceği tabiidir.”

açıklamasıyapılmıştır.

4.4.8. ÇifteVergilendirmeyiÖnlemeAnlaşmalarıKapsamındaTürkiye’deİcraEdilenSerbestMeslekFaaliyetlerindeTürkiye’ninVergilendirmeYetkisi

Gerçekkişilerineldeettikleriserbestmeslekkazançlarınınvergilendirilmesi,ÇVÖAnlaşma-larının14üncümaddesindeelealınmaktadır.Bazıanlaşmaların14üncümaddesindeaçık-çagerçekkişileryönündendüzenlemeyapılmışolmaklabirlikte,bazıanlaşmalardagerçekkişiifadesineyerverilmeksizinmukimterimikullanılarakdüzenlemeyapılmıştır.Buşekildeyapılanbirdüzenlemeanlaşmadayerverilen tanımlargereğihemgerçekkişilerihemdetüzelkişilerikapsamaktadır.

ÇVÖ Anlaşmasına taraf olan diğer akit devlet mukimi bir gerçek kişinin serbest meslek faa-liyetleri veya bağımsız nitelikteki diğer faaliyetler dolayısıyla elde ettiği gelirin kaynak devlet olarak Türkiye’de vergilendirilmesi, anlaşmada sabit yerin varlığı unsuruna bağlanmış olabi-lir. Bu kapsamda, anlaşmaya taraf diğer akit devlet mukimi bir gerçek kişinin serbest meslek faaliyetleri icra etmek amacıyla Türkiye’de bir sabit yere sahip olması durumunda, bu sabit yere atfedilen gelirle sınırlı olmak üzere Türkiye’nin vergilendirme hakkı doğmakta olup ya-pılacak vergilendirmede iç mevzuat hükümleri dikkate alınacaktır.

Türkiye’nin taraf olduğu ÇVÖAnlaşmalarından bazılarında, örneğin GürcistanAnlaşma-sındaolduğugibi,diğerakitdevletmukimigerçekkişininserbestmeslekfaaliyetleriveyabağımsızniteliktekidiğerfaaliyetlerdolayısıylaeldeettiğigelirinkaynakdevletolarakTür-kiye’devergilendirilmesi,sadecesabityerinvarlığıunsurunabağlanmıştır.Bununaksine,AmerikaBirleşikDevletleri,Avusturya,Belçika,Danimarka,Finlandiya,Fransa,Hollanda,PolonyavediğerbazıülkelerleolananlaşmalardaisesabityerunsurununyanısırakalmasüresiunsurudaTürkiye’ninvergilendirmeyetkisininbelirlenmesiiçinkullanılmaktadır.

Bukapsamda,sabityerintekbaşınayadakalmasüresiilebirliktealternatifbağlamanoktasıolaraktanımlandığıanlaşmalarda,Türkiye’ninvergilendirmeyetkisininoluşupoluşmadığınıntespitiaçısındansabityerinvarlığınabakılmasıgerekmektedir.Dolayısıyla,serbestmeslekvebenzerifaaliyetleraçısındanTürkiye’ninvergilendirmeyetkisininbulunupbulunmadığınıntespitiiçinfaaliyetinTürkiye’desabityervasıtasıylaicraedilipedilmediğiönemarzetmek-tedir.EğerfaaliyetTürkiye’debirsabityervasıtasıylaicraedilirseTürkiye’ninvergilendirmeyetkisioluşmaktadır.


115

Örnek1:Moldovamukimidişhekimi(C),sürekliolarakheryıl4ayTürkiye’deaçtığımua-yenehanede,8ayiseMoldova’dakimuayenehanesindedişhekimliğiyapmaktadır.

MukimkavramıdikkatealınarakdüzenlenenTürkiye–MoldovaÇVÖAnlaşmasının14üncümaddesininbirincifıkrasınagöreTürkiye’ninülkemizdeicraedilenserbestmeslekfa-aliyetlerinivergilendirmehakkınınoluşmasıiçin(C)nin Türkiye’de faaliyetlerini icra etmek amacıyla sürekli kullanabileceği sabit bir yere sahip olması gerekmekte olup, anılan kişinin Türkiye’de her yıl düzenli olarak 4 ay faaliyette bulunduğu dikkate alındığında bu kişinin Türkiye’de bir sabit yeri oluşmaktadır. Bu durumda (C)ningeliri,yalnızcasözkonususabityereatfedilebilenmiktarlasınırlıolmaküzere,Türkiye’devergilendirilebilecektir.

Çifte vergilendirmeyi önleme anlaşmalarında “sabit yer” teriminin bir tanımlaması, genel olarak, yapılmamış olmakla birlikte, bu terim anlaşmaların 5 inci maddesinde tanımlaması yapılan “iş yeri” kavramı ile benzerlik arz etmektedir. ÇVÖ Anlaşmalarında kullanılan “iş yeri” ve “sabit yer” terimleri arasında nitelik olarak esaslı bir farklılık bulunmamakta, “iş yeri” terimi daha çok ticari ve sınai faaliyetlerle ilgili olarak kullanılırken, “sabit yer” terimi serbest meslek faaliyetlerinin icra edildiği yer için kullanılmaktadır. Örnek olarak Beyaz Rusya Anlaşmamızın 14 üncü maddesinin üçüncü fıkrasında, “sabit yer” terimi, bir gerçek kişinin serbest meslek faaliyetlerini kısmen veya tamamen yürüttüğü sabit bir yer olarak ta-nımlanmıştır. Bu kapsamda, ÇVÖ Anlaşmalarının 14 üncü maddesinde bahsedilen “sabit yer”in diğer ülkede oluşup oluşmadığı hususundaki belirlemede, ilgili anlaşmaların “iş yeri” başlıklı 5 inci madde hükümleri dikkate alınacaktır.

Sabit yerinoluşupoluşmadığının tespitinde, faaliyetinniteliğineuygunolarakkullanılanyerinmünhasıransözkonusufaaliyetetahsisedilmesigereklideğildir.Başkabirgerçekveyatüzelkişiilepaylaşılmasıveyabaşkabirkişiyeaitolmasıdurumu,buyerinişeilişkinolmavasfınıdeğiştirmeyecektir.

20

Örnek2:Gürcistanmukimiolanmimar(A),faaliyetleriniicraetmeküzereTürkiye’debirbürokiralamıştır.(A),Türkiye’demukimBşirketiilemimarlıkprojeleriçizmekiçinyaptığısözleşmeyeistinadenTürkiye’dekibürosunukullanarakmimarlıkfaaliyetiicraetmiştir.

YalnızcagerçekkişileriçindüzenlemeiçerenTürkiye–GürcistanÇVÖAnlaşmasının14üncümaddesininbirincifıkrasınagöreTürkiye’ninvergilemehakkıolmasıiçin(A)’nınTür-kiye’defaaliyetleriniicraetmekamacıylasüreklikullanabileceğisabitbiryeresahipolmasıgerekmekteolupbudurumda(A)nıngeliri,yalnızcasözkonususabityereatfedilebilenmiktarlasınırlıolmaküzere,Türkiye’devergilendirilebilir.20

20 (4No’luÇVÖAGenelTebliği)

116


m

Örnek3:EstonyamukimiAvukat(D),Estonya’damukimolanmüvekkilleriKatya,NevaveDillan’ınTürkiye’dekibağımsızdavavehukukiihtilaflarınıçözmekamacıylaa)01/05/2015tarihinde10günlüğüne,b)04/06/2015tarihinde8günlüğüne,c)11/07/2015tarihinde7günlüğüneİstanbul’a gelmiş, ayrıca her gelişinde 2’şer gün deAntalya’da tatil yapmıştır. (D) ninTürkiye’de faaliyetlerini icraetmekamacıyladüzenliolarakkullanabileceğisabitbiryeribulunmamaktadır.SerbestmeslekfaaliyetlerininvergilendirilmesiTürkiye–EstonyaÇVÖAnlaşmasının14üncümaddesinde düzenlenmiştir. Buna göre,Türkiye’nin vergilendirme yetkisinin oluş-masıiçin(D)ninTürkiye’defaaliyetleriniicraetmekamacıylasüreklikullanabileceğisabitbiryeresahipolmasıveyailgilimaliyıliçindebaşlayanveyasonaerenherhangibironikiaylıkdönemdebirveyabirkaçseferdetoplam183günveyadahafazlaTürkiye’dekalmasıgerekmektedir.Anlaşmadaöngörülenkalmasüresininhesaplanmasıilgilimaliyılyanivergilendirmedö-nemiitibarıylayapılacaktır.Somutolaydailgilivergilendirmedönemi2015takvimyılıdır.Birvergilendirmedöneminde,serbestmeslekfaaliyetleriileilgiliolarakTürkiye’ninvergi-lendirmeyetkisininkalmasüresinedayalıolarakoluşabilmesiiçinilgilimaliyıliçindebaş-layanveyasonaerenherhangibironikiaylıkdönemdebirveyabirkaçseferdetoplam183günveyadahafazlasüreTürkiye’dekalınmasıgerekmektedir.Gelirvergisiuygulamasın-davergilendirmedönemitakvimyılındanoluştuğuiçin,ilgilitakvimyılındabaşlayanveyasonaerenherhangibironikiaylıkdönemdebirveyabirkaçseferdetoplam183günveyadahafazlaTürkiye’dekalınmasıdurumundaTürkiye’ninvergialmayetkisioluşacaktır.Somutolaydahesaplamayaesasalınacak12aylıkdöneminbaşlangıçtarihi(D)ninTürt-kiye’yegeldiğiilktariholan2015/05/01’tir.Bitiştarihiisebaşlangıçtarihine12aylıksüreeklenerekbulunur.Olaydabitiştarihi2016/05/01’dır.Başlangıçvebitiştarihleribelirlendiktensonratespitedilen12aylıkdönemde(D)ninTür-kiye’defizikiolarakbulunduğutoplamgünsayısıbulunur.10+2+8+2+7+2=31günOlayda(D)ninTürkiye’defaaliyetleriniicraetmekamacıyladüzenliolarakkullanabileceğisabitbiryeribulunmadığıveTürkiye’dekaldığısürelerilgilimaliyıliçindebaşlayanveyasonaerenherhangibironikiaylıkdönemdebirveyabirkaçseferdetoplam183gündenaz olduğu için, Türkiye’nin, (D) nin Türkiye’de icra ettiği faaliyetinden elde ettiği gelirivergilendirmeyetkisioluşmamaktadır.

Ancak,(D)nindiğerbirdanışmanlıkhizmeti içinTürkiye’de01/12/2015-30/04/2016ta-rihleriarasındakalmasıdurumunda,bu ilave (31+31+29+31+30=)152günnedeniylehesaplama aralığındaTürkiye’deki kalma süresi (31+152=) 183 güne çıkacağından budurumdaTürkiye’ninvergilendirmeyetkisiolacaktır.


117

4.4.9. SerbestMeslekErbaplarınınYararlanamayacağıBazıVergiselUygulamalar

4.4.9.1.ŞüpheliAlacakKarşılığıAyırmaVeDeğersizAlacakYazma

Şüpheli hale gelen alacaklar için karşılık ayrılması da Kanun hükümlerine göre bilanço esa-sında defter tutan gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerine tanınmış bir hak olup, böyle olma-sa dahi serbestmeslekkazançlarındaeldeetmetahsilesasınagörebelirlendiğindenhasılatolarakkabuledilmeyenalacaklarınkarşılıkayırmayoluylagideryazılabilmesidemümkünolmayacaktır.

Benzergerekçelerle;serbestmeslekerbaplarınınVergiUsulKanununun322’ncimaddesi-negöre;kazaibirhükmeveyakanaatvericibirvesikayagöretahsilineartıkimkankalmayanalacaklarını,dahaöncedengelirolarakbeyanetmediklerinden,değersizalacakolarakgideryazmalarınadaimkanbulunmamaktadır.

4.4.9.2.AlacakSenetleriReeskontu

VergiUsulKanunundayeralanşartlarlasenedebağlıalacakveborçlarınreeskontatabitu-tulmasımümkündür.Ancak,buimkandabilançoesasındadeftertutangelirvekurumlarver-gisimükelleflerinetanındığındanveserbestmeslekkazançlarındaeldeetmetahsilesasınagörebelirlendiğinden,hasılatolarakkabuledilmeyenalacaklarailişkinreeskontgiderlerininindirilmesimümkünolmayacak,bunedenlerleserbestmeslekerbaplarıalacakveborçsenetlerinireeskontatabitutamayacaklardır

4.4.9.3.AzalanBakiyelerYöntemineGöreAmortismanAyırma

VergiUsulKanunununmükerrer315.maddesihükmündebilançoesasınagöredeftertutanmükelleflerdendileyenlerin,amortismanatabi iktisadideğerlerini,azalanbakiyelerüzerin-denamortismanusulüileyokedebilecekleribelirtildiğinden,serbestmeslekerbaplarıaza-lanbakiyelerusulünegöreamortismanayıramayacaklardır.

4.5.GayrimenkulSermayeİradı

GVK’nın70’incimaddesindesayılanmalvehaklarınkirayaverilmesindeneldeedilengelir-lergayrimenkulsermayeiradıdır.Gayrimenkulsermayeiradınınmükellefibumaddedesayı-lanmalvehaklarınsahipleri,mutasarrıfları(birmalveyahaküzerindefiilenkullanmayetkisiolankişi),zilyetleri(malveyahakkıelininaltındabulunduran,yararlanankişi),irtifakveintifahakkısahipleriilekiracılarıdır.Ancak,buiradınticariveyaziraibirişletmebünyesindeeldeedilmesihalindeticariveyaziraikazancıntespitindeesasalınır.

Kiralarıgayrimenkulsermayeiradısayılanmalvehaklarşunlardır:

- Arazi,bina(Döşeliolarakkirayaverilenlerdedöşemeiçinalınankirabedelleridahildir.),madensuları,membasuları,madenler,taşocakları,kumveçakılistihsalyerleri,tuğlavekiremitharmanlarıtuzlalarvebunlarınmütemmimcüzileriveteferruatı,

118


m

- Volimahallerivedalyanlar(Volimahalleri;denizlerde,göllerdevenehirlerde,balıkavla-mayaayrılmış,suüstündeherhangibirsabitveyageçiciengellereçevrilmemiştabiav-lanmasahasıdır.Dalyanisekazık,çit,taş,beton,ağgibiengellerleçevrilmişsuürünleriavlanmayeridir.),

- Gayrimenkullerin,ayrıolarakkirayaverilenmütemmimcüzileriveteferruatıilebilumumtesisatı,demirbaşeşyasıvedöşemeleri,

- Gayrimenkulolaraktesciledilenhaklar(İrtifakhakları,gayrimenkulmükellefiyetivere-hinhaklarıgibi),

- Arama,işletmeveimtiyazhaklarıveruhsatları,ihtiraberatı(İhtiraberatınınmucitleriveyakanunimirasçılarıtarafındankiralanmasındandoğankazançlarserbestmeslekkazancıdır.),alametifarika,marka,ticaretünvanı,hertürlüteknikresim,desen,model,planilesinemavetelevizyonfilmleri,sesvegörüntübantları,sanayiveticaretvebilimalanlarındaeldeedilmişbirtecrübeyeaitbilgilerlegizlibirformülveyabirimalatusulüüzerindekikullanmahakkıveyakullanmaimtiyazıgibihaklar(Buhaklarınkullanılmasıiçingereklimalzemeveteçhizatbedellerigayrimenkulsermayeiradısayılır),

- Telifhakları(buhakların,müellifleriveyabunlarınkanunimirasçılarıtarafındankiralan-masındandoğankazançlar,serbestmeslekkazancıdır),

- Gemivegemipayları(motorluolupolmadıklarınavetonilatolarınabakılmaz)ilebilu-mummotorluyüklemeveboşaltmavasıtaları,

- Motorlunakilvecervasıtaları,hertürlümotorluaraç,makinevetesisatilebunlarınek-lentilerininkirayaverilmesindensağlanangelirlergayrimenkulsermayeiradıdır.

- Ayrıca,vakfıngelirindenhizmetkarşılığıolmayarakalınanhisselerileziraifaaliyetebilfiiliştiraketmeksizinüründenpayalanarazisahipleriningelirleridegayrimenkulser-mayeiradısayılmaktadır.Üründenpayalankişiürünü,ziraikazançölçülerinibelirleyenkararnamelerdeyeralanfiyatlarüzerindendeğerleyecektir.Budeğerleremsalbedeliyerinegeçer(VUKmd.45ve267).


119

4.5.1. GayrimenkulSermayeİradındaBeyan

GVK’nın70’incimaddesindesayılanmalvehaklarıkirayaverenlerden;

- Tevkifyoluylavergilendirilmişbulunanvegayrisafitutarlarıtoplamı103’üncümada-dedeyazılıtarifeninikincigelirdilimindeyeralantutarı(2017yılıiçin30.000TL’yi)aşantutardairateldeedenler,

- Birtakvimyılıiçindeeldeettiğimesken(konut)kirageliriistisnatutarını(2017yılıiçin3.900TL’yi) aşanlar,

- Bir takvimyılı içindeeldeettiği tevkifatave istisnauygulamasınakonuolmayangayrimenkulsermayeiratlarıtoplamı2017yılıiçin1.600TL’yiaşanmükellefler(ör-neğin, basit usulde vergiye tabimükelleflere kiraya verilen yerlerden elde edilengelirler;ticari,ziraiveyameslekikazancınıyıllıkbeyannameilebildirmekzorundaolanlarıneldeettiğikonutkiragelirlerigibi),

yıllıkbeyannamevermekzorundadır.

Yukarıdabahsedilen30.000TL’likbeyanhaddininhesabındatevkifyoluylavergilendiril-mişiratlarıngayrisafitutarlarıileistisnadüşüldüktensonrakimeskenkiragelirleri,birliktedikkatealınacaktır.

ÇalışmaveyaoturmaiznialarakaltıaydandahafazlabirsürediryurtdışındayaşamaktaolanTürkvatandaşlarıise;

- Türkiye’deeldeettiğikonutkirageliri2017yılıiçin3.900TL’yiaşarsa,

- Birtakvimyılıiçindeeldeettiğitevkifataveistisnauygulamasınakonuolmayangayri-menkulsermayeiradıvarsa(örneğin,basitusuldevergiyetabimükelleflerekirayaveri-lenyerlerdeneldeedilengelirler),

yıllık beyannamevermek zorundadır.AncakTürkiye’deeldeedilengelirin, tamamı tevkifyoluylavergilendirilmişgayrimenkulsermayeiratlarından(ücretlerden,serbestmeslekka-zancından,menkulsermayeiradıilekurumlardaneldeedilenkarpaylarından)ibaretolmasıhalinde,tutarıneolursaolsunbeyannameverilmeyecektir(210SeriNo’luGelirVergisiGe-nelTebliğiiledarmükellefsayıldıklarıiçin)

120


m

“Kiralamabedeliolarakkabulünehukukenimkanbulunmayanvekanundagayrimenkulsermaye iradıolarak tanımlanmayan intifahakkı tesisine ilişkinbedelin tevkifat yapmazorunluluğubulunanödemelerarasındayeralmamasınedeniyledavakonusutarhiyattahukukauyarlıkgörülmediğigerekçesiylevergivecezanınkaldırılmasınakararverilmesiisabetlidir.”DANIŞTAY4.DAİREE.2009/5053,K.2010/1965

Ailebireylerininherbirininsahipolduklarımalvehaklardaneldeettiklerikiragelirleri içinkendiadlarınaayrıayrıbeyannamevermelerigerekmektedir.Beyanname,gelirieldeedenailebireyiadınadüzenlenerekimzalanacaktır.

Küçükvekısıtlılarınmükellefolmasıdurumundabunlaradınaverilecekolanyıllıkgelirver-gisibeyannamesiveli,vasiveyakayyumtarafındanimzalanır.

Malvehaklarahisseliolaraksahipolunmasıhalinde,herortağınsadecekendihissesinekarşılıkgelenkiragelirlerinibeyanetmesigerekmektedir.

Beyanatabigelirisadecegayrimenkulsermayeiradındanibaretolanmükellefler,istemelerihalindevergidairesindenalacaklarıkullanıcıkodu,parolaveşifreyikullanmaksuretiyleyıllıkgelirvergisibeyannamelerinielektronikortamdadoğrudankendilerigönderebileceklerigibielektronikbeyannamegöndermearacılık yetkisi almışmeslekmensupları aracılığıyladagönderebileceklerdir.

Ayrıcabeyannamenin,“HazırBeyanSistemi”aracılığıylainternetortamındaverilmesimüm-künbulunmaktadır.KonuylailgiliaçıklamalaraRehberin12.Bölümündeyerverilmiştir.

4.5.2. MeskenKiraGelirlerindeİstisna

BinalarınmeskenolarakkirayaverilmesindenbirtakvimyılıiçindeeldeedilenhasılatınKa-nundabelirtilenkoşullardabelirlibirtutarıgelirvergisindenistisnadır.


121

Binalarınmeskenolarakkirayaverilmesindenbirtakvimyılıiçindeeldeedilenhasılatın2017takvimyılıiçin3.900TL’sigelirvergisindenmüstesnadır.

Meskenkirageliriistisnasından,kiragelirlerinitamvedoğruolarakbeyanedenleryarar-lanacaktır.İstisnahaddiüzerindekonutkiragelirieldeedipbeyannamevermeyenlerveyaeksikbeyanedenlerbuistisnadanyararlanamayacaklardır.

Ancakidareceherhangibir tespityapılmadanönceanılankiragelirinisüresindebeyanetmeyenlerveyaeksikbeyanedenler,kendiliklerindensüresindensonra(pişmanlıkhü-kümlerinegöre)verecekleribeyannamedemeskenkiragelirlerinibeyanettikleritakdirdeyineanılanistisnadanyararlanabileceklerdir.

Ticari,ziraiveyameslekikazançlarıdolayısıylayıllıkbeyannamevermekzorundaolan-larileistisnahaddininüzerindehasılateldeedenlerden,beyanıgerekipgerekmediğinebakılmaksızınayrıayrıveyabirlikteeldeettiğiücret,menkulsermayeiradı,gayrimenkulsermayeiradıilediğerkazançveiratlarınıngayrisafitutarlarıtoplamı103üncümaddedeyazılı tarifeninüçüncüdilimindeücretgelirleri içinyeralantutarı(2017takvimyılıiçin110.000TL)aşanlarbuistisnadanfaydalanmazlar.

İstisnaşahsabağlıolduğundan,gayrimenkulünhisseliolmasıhalindeherbirhissedar,istisnadanayrıayrıtamolarakyararlanır.

Yıllıkgayrisafikiragelirineistisnauygulandıktansonragayrimenkulsermayeiradınınsafitutarınıntespitindemükelleflergerçekgiderusulünüveya%15oranındakigötürügiderusu-lünüseçebilirler.Seçilenusul,eldeedilentümgayrimenkulsermayeiratlarıiçingeçerlidirvegötürügiderusulününseçilmesihalinde ikiyılgeçmedenbuusuldendönülemez.Gerçekgiderusulünüseçenler,gerçekgiderlerineilişkinbelgelerini,yıllıkgelirvergisibeyannamesiekinde ibrazetmekzorundaolmayıp,VUKhükümlerinegöre istenildiğinde ibrazedilmeküzere5yılsüreilesaklamakzorundadırlar.İstisnayaisabetedengiderlersafiiradıntespi-tindedikkatealınmaz.

Birmükellefinbirdenfazlakonuttankiragelirieldeetmesihalinde,istisnakiragelirleritopla-mınabirdefauygulanacaktır.

Örnek1:(B),2017yılındakonutolarakkirayaverdiğidairesinden120.000TLkirahasılatıeldeetmiştir.

(B)’nineldeettiğikonutkirageliri(120.000TL),2017yılıiçinGelirVergisiKanununun103üncümaddesindeyazılıtarifeninüçüncüdilimindeücretgelirleriiçinbelirlenentutarı(110.000TL)aştığındaneldeedilenkirageliriiçinistisnauygulanmayacaktır.

Örnek2:(C),2017yılında,konutolarakkirayaverdiğidairesinden7.000TLkirageliri,ta-mamıtevkifyoluylavergilendirilmiş25.000TLişyerikiragelirive90.000TLücretgelirieldeetmiştir.

122


m

Eldeedilengelirtoplamının(7.000+25.000+90.000=122.000TL)2017yılıiçinGelirVer-gisiKanunu’nun103üncümaddesindeyazılı tarifeninüçüncüdilimindeücretgelirleri içinbelirlenen tutarı (110.000TL)aşmasınedeniyle,7.000TL’likkonutkirageliribakımından3.900TL’likistisnanınuygulanmasısözkonusuolmayacaktır.

Örnek3:(D),2017yılında,konutolarakkirayaverdiğidairesinden3.200TLkirageliri,ta-mamıtevkifyoluylavergilendirilmiş40.000TLmevduatfaizgelirive90.000TLücretgelirieldeetmiştir.

(D)’nineldeetmişolduğukirageliriistisnahaddininaltındakaldığından,bugelirinistisnayakonuedilipedilmeyeceğinintespitibakımındanmükellefineldeetmişolduğumenkulserma-yeiradı,gayrimenkulsermayeiradıveücretgeliritoplamınınGelirVergisiKanunu’nun103üncümaddesindeyeralantarifeninüçüncüdilimindeücretgelirleriiçinbelirlenentutarıaşıpaşmadığınaayrıcabakılmayacaktır.Dolayısıyla,(D)eldeetmişolduğutoplamgelir(3.200+40.000+90.000=133.200TL)GelirVergisiKanunu’nun103üncümaddesindeyazılıtarifeninüçüncüdilimindeücretgelirleriiçinbelirlenentutarı(110.000TL)aşmasınakarşınmeskenkirageliri(3.200TL)3.900TL’likistisnatutarınınaltındakaldığındanbugelir içinbeyannamevermeyecektir.

4.5.3. GayrimenkulSermayeİradındaEldeEtme

Gayrimenkulsermayeiratlarındaeldeetme,serbestmeslekkazancındaolduğugibitahsilesasınabağlıdır.NitekimGVK’nın72’ncimaddesindegayrisafihasılat,birtakvimyılıiçindeoyılaveyageçmişyıllaraaitolaraknakdenveyaaynentahsiledilenkirabedellerinintutarıolduğuşeklindeaçıklamayapılmıştır.

AyınolaraktahsiledilenkirabedelleriVUK’nındeğerlemehükümlerinegöreemsalbedeliileparayaçevrilir.Emsalbedelininkiralayanınbaşvurusunabağlıolaraktakdirkomisyonuncabelirlenmesigerekir.Gayrimenkulsermayeiratlarındatahsilatesasıgeçerliolmaklaberaber,gelecekyıllaraaitolarakpeşintahsilolunankiralarilgilibulunduklarıyıllarınhasılatısayılır.

“Ziraifaaliyetebilfiiliştiraketmeksizinsadeceüründenpayalanarazisahipleriningelirle-rininbukanununuygulanmasındagayrimenkulsermayeiradısayılacağıkuralabağlan-mıştır.Arazidekiziraifaaliyetebilfiiliştiraketmediğiveüründenpayaldığıtartışmasızolandavacınıneldeettiğigeliringayrimenkulsermayeiradıolarakvergilendirilmesindeyasayaaykırılıkbulunmamaktadır.

VergiMahkemesincetarhmatrahımiktarınınhukukauygunluğuyönündenyapılacakin-celemeylevarılacaksonucagöreyenidenkararverilmesigerekir.”


Kiracıtarafındangayrimenkulügenişletecekveyaiktisadideğerinidevamlısuretteartıracakşekildegayrimenkule ilaveedilenkıymetler,kirasüresininbitimindebedelsiz (Kıymetlerin


123

emsalbedelindendüşükdeğerledevrihalinde,aradaki farkbedelsizdevir sayılır)olarakkiralayanadevrolunduğu takdirde,sözkonusukıymetlerkiralayanbakımından,bu tarihteaynentahsilolunmuşsayılırveVUKhükümlerinegöreemsalbedeliileparayaçevrilir.

Gelecekyıllaraaitoluppeşintahsilolunankiralar,ilgilibulunduklarıyıllarınhasılatısayılır.Şukadarki,ölümvememleketiterkhallerindemükellefiyetinkalktığıtarihitakipedenza-manlaraaitolmaküzerepeşintahsilolunankiralar,mükellefiyetinkalktığıdöneminhasılatısayılır.

Ayrıca,gayrimenkulsermayeiradısahipleriiçin,

- Bilgileridahilindenamlarına,kamumüessesesine,icradairesine,bankaya,notereveyapostayaparayatırılması,

- Kiraolarakdoğanalacağınbaşkabirşahsatemliki(Temlikinivazlıolupolmadığınabakılmaz.İvazlıtemliklerdeivazıntahsilşartıaranmaz)veyakiracısınaolanborcuiletakası;

tahsilhükmündedir.

Yabancıparasıylayapılanödemeler,ödemegünününborsarayiciileborsadarayiciyoksaMaliyeBakanlığıncatespitedilecekkurüzerindenTürkparasınaçevrilir.DeğerlemegünüitibarıylakurilanedilmemişseTCMerkezBankasıncailanedilenkurların(dövizalışkuru)esasalınmasıgerekir.

Kiracıdangiderkarşılığıadıilealınanparalar(ısıtma,aydınlatma,asansörvs.için)gayrisafihasılatdahiledilir.Ayrıcagiderolarakdikkatealınır.Eğersözkonusugiderlerkiracıtarafın-danödeniyorsahasılattanindirilmez.

4.5.4. EmsalKiraBedeli

Kirayaverilenmalvehaklarınkirabedelleri,emsalkirabedelindendüşükolamaz.Bedelsizolarakbaşkalarınınkullanımınabırakılanmalvehaklarınemsalkirabedeli,bumalvehak-larınkirasısayılır.

Emsalkirabedeliisebinavearazide,varsayetkiliözelmercilerceveyamahkemelercetak-dirvetespitedilmişkirası,yoksabunlarınvergideğerinin%5’idir.

Dolayısıyla kiragelirinin,GVK’nın73’üncümaddesindeyazılı esaslaragöre tespit edilen“emsalkirabedeli”ndendüşükbeyanedilmemesigerekir.

Ancakaşağıdabelirtilenhallerdeiseemsalkirabedeliesasıuygulanmaz:

· Boşkalangayrimenkullerinkorunmasıamacıylabedelsizolarakbaşkalarınınikametinebırakılması,

· Binalarınmalsahiplerininçocuklarının,annevebabalarınınveyakardeşlerininikametinetahsisedilmesi,(Ancak,bukimselerinherbirininikametinebirdenfazlakonuttahsisedil-

124


m

mişsebukonutlarınyalnızbirisiiçinemsalkirabedelihesaplanmaz.Örnekolarak,malsahibibaba,çocuğununikametine ikiadetgayrimenkul tahsisetmişsesadecebiradetgayrimenkuliçinemsalkirabedelihesaplanmayıpdiğeriiçinemsalkirabedelihesapla-nacaktır.)

· Malsahibiilebirlikteakrabalarındaaynıevdeveyadairedeikametetmesi,

· Genelbütçeyedahildairelervekatmabütçeliidareler,ilözelidarelerivebelediyelerilediğerkamukurumvekuruluşlarıncayapılankiralamalar.

YukarıdadabelirtildiğiüzereGVK’nın73’üncümaddesindeyazılıesaslaragöretespitedilen“emsalkira”bedelindendüşükkiragelirininbeyanedilmemesigerekir.

“Emsalkirabedeliuygulamasınınistisnasıyükümlülerinusulvefüruununikametinetah-sisedilenmeskenlerolduğundan,buistisnanınyorumlagenişletilerekdiğerkanvesıhrihısımlarıdakapsadığıdüşünülemeyeceği,bunedenledavacınınkayınpederininkullanı-mınabedelsizolaraktahsisettiğidaireiçinemsalkirabedeliuygulanamayacağıyolun-dakiMahkemekararındaisabetgörülmediği”nekararverilmiştir.DANIŞTAY3.DAİREE.1989/1907,K.1991/68

Eldeedilenkiragelirininkirasözleşmesi,ödemeyeilişkinbankadekontuveyahavalemak-buzuvb.belgelerleveyakiracının ifadesi ile ispat veya tevsikedildiğidurumlardaayrıcaemsalkirabedeliuygulanmaz(1999/1SıraNo.luGVKGenelgesi)

…

kiragelirinitamvedoğruolarakbeyanedenvebeyanettiğitutarıngerçekteeldeettiğikiratutarıolduğunukanıtlayabilenmükelleflerin,VergiUsulKanununagörebelirlenenvergideğerinin%5’inegörebeyannamevermezorunluluğubulunmamaktadır.

İstanbulVergiDairesiBaşkanlığı,2011/07/13,B.07.1.GİB.-4.34.16.01GVK956-73.

4.5.5. GayrimenkulSermayeİratlarındaVergiKesintisi

GayrimenkulsermayeiradınakonuolanmalvehaklarıkiralayanGelirVergisiKanununun94üncümaddesindesayılankişi,kurumvekuruluşlar,kiraödemeleriüzerindengelirvergisikesintisi(tevkifat)yapmakzorundadırlar.

Kiracıolanbukişivekuruluşlar,yaptıklarıkiraödemelerininbrüttutarıüzerinden%20ora-nındagelirvergisikesintisiyapmakzorundadırlar.

Buvergikesintisi,gelecekaylaraveyayıllaraaitolmaküzerepeşinödenenkirabedeliüze-rindendeyapılacaktır.Örneğin;3aylıkveya1yıllıkişyerikirasıpeşintahsiledildiğinde,budurumdapeşintahsiledilenkiranıntamamıvergikesintisinetabitutulacaktır.


125

Kiracı, basit usulde vergilemeye tabi birmükellef ise; vergi kesintisi yapmayükümlülüğübulunmadığından,kiraödemesiüzerindenvergikesintisiyapmayacaktır.

Kirayaverilengayrimenkulünhemkonuthemdeişyeriolarakkullanılmasıhalindeise;ki-ralananyerintamamıveyabirkısmıişyeriolarakkullanıldığısürece,kirabedelinintamamıvergikesintisinetabiolacaktır.

4.5.6. SafiİradınBulunmasıSırasındaİndirilecekGiderler

Gayrimenkulsermayeiratlarında,safiiradıntespitindeindirilecekgiderlerGVK’nın74’üncümaddesindeaşağıdakigibisayılmışolup,giderlerinindirimindegötürügidervegerçekgiderusulüolmaküzereikiusulmevcuttur.21

Götürügiderusulü Gerçekgiderusulü

-MükelleflerdiledikleritakdirdeGVK74’üncümaddedeyazılıgerçekgiderlerekarşılıkolmaküzerehasılatların-dan%15’inigötürüolarakindirebilirler.21

-Buoran,meskenkirahasılatlarındaistisnadüşüldük-tensonrauygulanır.

-Buusulüseçenmükelleflerikiyılgeçmedikçebuusul-dendönemezler.

-Haklardagötürügiderusulüsözkonusudeğildir.

-OyıliçerisindeyapılanveGVK74’üncü maddede sayılan ger-çekgiderlerindirilir.

Gerçekgiderusulü:Gerçekgiderusulündeindirilecekgiderler11benthalindesayılmıştır:

1. Kirayaverilentarafındanödenenaydınlatma,ısıtma,suveasansörgiderleri,

2. Kirayaverilenmallarınidaresiiçinyapılanvegayrimenkulünehemmiyetiileorantılıolanidaregiderleri.Haklarınkirayaverilmesihalinde,bunlarlailgiliidaregiderlerihasılattanindirilemez.

3. Kirayaverilenmalvehaklarailişkinsigortagiderleri,

4. Kirayaverilenmalvehaklardolayısıylayapılanvebunlarasarfolunanborçlarınfaizleriilekonutolarakkirayaverilenbiradetgayrimenkulüniktisapyılındanitibarenbeşyılsüreileiktisapbedelinin%5’i(İktisapbedelinin%5’itutarındakibuindirim,sadeceilgiligayrimenkuleaithasılatauygulanır.Ancak,indirilemeyenkısımGVK’nın88/3’üncümad-deuygulamasındagiderfazlalığısayılmaz.),

21 7061sayılıKanunun14üncümaddesiyle,193sayılıGelirVergisiKanununun74üncümaddesininüçüncüfıkrasındayeralangayrimenkulsermayeiradınınsafi tutarınıntespitinde,aynımaddedeyazılıgiderlerekarşılıkolmaküzerehasılatın%25’inispetindeuygulanmaktaolangötürügider,1/1/2017tarihindenitibareneldeedilengayrimenkulser-mayeiratlarınauygulanmaküzerehasılatın%15’iolarakbelirlenmiştir.

126


m

Beşyıllıksüreiktisaptarihiitibarıylabaşlar.Örneğin2013yılındaalınanbirkonutaynıyılkirayaverilmişseindirime2013yılındanbaşlanırve2014,2015,2016ve2017yılla-rındadaindirilir.Aynıkonut2016yılındakirayaverilirsebudurumdadabeşyıllıksüreyine2013yılındabaşlar;2016ve2017yılıhasılatlarındaniktisapbedelinin%5’iindirilir.2017beyanlarında2012vedahaöncekiyıllardaiktisapedilenkonutlariçinindirimdenyararlanılmasımümkünbulunmamaktadır.

5. Kirayaverilenmalvehaklariçinödenenvergi,resim,harçveşerefiyelerlekirayaveren-lertarafındanödenmişolmakşartıylabelediyelereödenenharcamalaraiştirakpayları,

6. Kiraya verilenmal ve haklar için ayrılan amortismanlar (Amortismana tabi değer, bi-liniyorsamaliyetbedeli, bilinmiyorsa,binavearazi için vergideğeri, diğermallar içinVUK’nın267/3maddesinegöretespitedilenemsaldeğerleridir).

7. Kirayaverentarafındanyapılanvegayrimenkulüniktisadideğeriniartırıcıniteliğiolanısıyalıtımıveenerjitasarrufusağlamayayönelikharcamalar(BuharcamalarbirtakvimyılıiçindeVergiUsulKanununun313üncümaddesindebelirlenentutarıaşıyorisemaliyetolarakdikkatealınabilir.)

Sözkonusuharcamaların213sayılıVergiUsulKanununun313üncümaddesindebelir-tilentutarıaşmamasıhalinde,istisnaedilengayrisafihâsılataisabetedenlerhariçolmaküzereharcamatutarınıntamamısafihasılatıntespitindedoğrudangiderolarakindirimkonusuyapılabilecektir.

Söz konusu harcamaların 213 sayılı Kanunun 313 üncümaddesinde belirtilen tutarıaşmasıhalinde ise, istisnaedilengayrisafihâsılata isabetedenlerhariçolmaküzereharcamatutarınıntamamınındoğrudangideryazılmasımümkünolduğugibimükellef-lercegayrimenkulünmaliyetineilaveedilerekamortismanyoluylaitfaedilmesiolanağıdabulunmaktadır.

8. Kirayavereninyaptığıonarımgiderleri (Emlakın iktisadideğeriniartıracaksuretteye-nilenmesi, onarımı veyabunlara ilaveler yapılması için yapılangiderleronarımgiderisayılmaz.)

9. Kirayaverilenmalvehaklaraaitbakımveidamegiderleri,

10.Kiraladıklarımalvehaklarıkirayaverenlerinödediklerikiralarvediğergerçekgiderler,

11.Sahibibulunduklarıkonutlarıkirayaverenlerinkira ileoturduklarıkonutunkirabedeli.Kira indirimigayrisafihasılattanGVK’nın74’üncümaddesinin1 ila9ve11numaralıbentlerindeyazılıgiderlerdüşüldüktensonra,kalanmiktarüzerindenyapılır.Kiranınin-dirilmeyenkısmıdiğergelirunsurlarındanindirilemez.Bukısımgiderfazlalığısayılmaz(GVK.md.88/3).


127

Türkiye’deyerleşikolmayanmükelleflerin(ÇalışmaveyaoturmaiznialarakaltıaydandahafazlabirsürediryurtdışındayaşayanTürkvatandaşlarıdahil),yabancıülkelerdeödediklerikirabedelleriTürkiye’deeldeedilenkiragelirindengiderolarakindirimkonusuyapılamaz.

12.Kirayaverilenmalvehaklarlailgiliolarakmukavelenameyekanunaveyailamaistinadenödenenzarar,ziyanvetazminatlar.

Gerçekgideryöntemininseçilmesivekonutkiragelirlerineuygulanan istisnadanyararla-nılmasıdurumunda,gerçekgidertutarınınistisnayaisabetedenkısmı,gayrisafihasılattanindirilemeyecektir. Vergiye tabi hasılata isabet eden indirilebilecek gider kısmı aşağıdakiformülkullanılarakhesaplanabilir.

İndirilebilecekGider=ToplamGiderxVergiyeTabiHasılat*

ToplamHasılat

(*)VergiyeTabiHasılat=ToplamHasılat-KonutKiraGeliriİstisnası

Örnek1:(A),sahibiolduğukonutu2017yılındakirayavermişolup,30.000TLkiragelirieldeetmiştir.Başkageliribulunmayanmükellefgayrimenkulüileilgiliolarak,6.000TLharcamayapmışolup,gerçekgideryönteminiseçmiştir.

Mükellefingerçekgiderolarakindirebileceğitutar,6.000TLtutarındakitoplamgiderinvergi-yetabihasılataisabetedenkısmıkadarolacaktır.

VergiyeTabiHasılat=30.000-3.900=26.100TL

İndirilebilecekGider=(6.000x26.100)/30.000=5.220TL

Gayrimenkulsermayemahiyetindekimalvehaklarınkısmenkirayaverilmesihalinde,yuka-rıdayazılıgiderlerdenyalnızbukısmaisabetedenlerhasılattanindirilebilir.

Hertürlüparacezalarıvevergicezaları(GVKmd.74)ilegelirvergisivediğerşahsivergiler,AmmeAlacaklarınınTahsilUsulüHakkındaKanunhükümlerinegöreödenengecikmezam-larıvefaizler,VUKhükümlerinegöreödenengecikmefaizlerigiderolarakindirilemez(GVKmd.90).

128


m

– Konutlarda,herbirkonut içinaylık500TLveüzerinde,haftalık,günlükveyabene-zerişekildekısasürelikonutkiralamalarındaisetutarabakılmaksızınkiragelirieldeedenlerin,22

– İşyerlerinde,işyerinikirayaverenlerilekiracıların

kirayailişkintahsilatveödemelerininbanka,benzerifinanskurumlarıveyaPostaveTelg-rafTeşkilatıGenelMüdürlüğütarafındandüzenlenenbelgelerletevsiketmezorunluluğubulunmaktadır.

Sözkonusuzorunluluklarauymayanlarakesilecekceza,(VergiUsulKanunununmükerrer355incimaddesininoyıliçinbelirlenenözelusulsüzlükcezasımiktarındanazolmamaküzere)herbirişlemiçinbuişlemekonututarın%5’idir.

Örnek2: (A),sahibibulunduğugayrimenkulünümeskenolarakkirayavermişolup2017takvimyılındatoplam13.900-TLkiragelirieldeetmiştir.Başkacaherhangibirgeliribulun-mayan (A), gayrimenkul sermaye iradının safi tutarının tespitindegötürügider yönteminiseçmiştir.

Bunagöre;(A)’nın2017yılındaeldeettiğigayrimenkulsermayeiradınınsafitutarıaşağıdakigibihesaplanacaktır:

A.GayrisafiHasılat 13.900-TL

B.VergidenİstisnaEdilenTutar 3.900-TL

C.Kalan(A-B) 10.000-TL

D.GötürüGider(Cx%15) 1.500-TL

E.Safiİrat(C-D) 8.500-TL

Örnek3:(B),sahibibulunduğugayrimenkulünüişyeriolarakserbestmeslekerbabıolan(C)›yekiralamışolup2017takvimyılındabrüt40.000-TLkiragelirieldeetmiştir.Başkacaherhangibirgeliribulunmayan(B),gayrimenkulsermayeiradınıntespitindegötürügideryönteminiseçmiştir.

22 GelirVergisiGenelTebliği(SeriNo:268)’nin“1.TevsikZorunluluğununKapsamı”başlıklıbölümündeyeralan“Konut-larda,herbirkonutiçinaylık500YTLveüzerindekiragelirieldeedenlerin,”ibaresi09/06/2017tarihlive30091sayılıResmiGazetedeyayımlanan298SeriNo’luGelirVergisiGenelTebliği (SeriNo:268)’NdeDeğişiklikYapılmasınaDairTebliğile“Konutlarda,herbirkonutiçinaylık500TLveüzerinde,haftalık,günlükveyabenzerişekildekısasürelikonutkiralamalarındaisetutarabakılmaksızınkiragelirieldeedenlerin,”şeklindedeğiştirilmiştir.


129

Bunagöre;(B)’nin2017yılındaeldeettiğigayrimenkulsermayeiradınınsafitutarıaşağıdakigibihesaplanacaktır:

A.GayrisafiHasılat 40.000-TL

B.VergidenİstisnaEdilenTutar -

C.Kalan(A-B) 40.000-TL

D.GötürüGider(Cx%15) 6.000-TL

E.Safiİrat(C-D) 34.000-TL

4.6.MenkulSermayeİradı

GVK’nın75’incimaddesigereğince,sahibininticari,ziraiveyameslekifaaliyetidışındanak-di sermaye veya para ile temsil edilen değerlerdenmüteşekkil sermayedolayısıyla eldeettiğikârpayı,faiz,kiravebenzeriiratlarmenkulsermayeiradıdır.

Menkulsermayeiratlarının,bunlarısağlayansermayesahibininticarifaaliyetinebağlıolmasıhalinde,buiratlarticarikazancıntespitindedikkatealınır.

Ayrıca,GVK’nın75’incimaddesininikincifıkrasındabazıiratların,kaynağınabakılmaksızınmenkulsermayeiradıolarakkabuledileceğibelirtilmiştir.Buiratlar;

1.Hernevihissesenetlerininkârpayları(kurucuhissesenetlerivediğerintifahissesenet-lerineverilenkârpaylarıvepaysahiplerinehazırlıkdönemiiçinfaizolarakveyabaşkaad-larlayapılanhertürlüödemelerileSermayePiyasasıKanununagörekurulanyatırımfonlarıkatılmabelgelerineödenenkârpaylarıilekonutfinansmanıfonlarınıtemsilenihraçedilenipoteğedayalımenkulkıymetlerevevarlıkfinansmanıfonlarınıtemsilenihraçedilenvarlığadayalımenkulkıymetlereödenenfaiz,kârpayıveyabenzerigelirlerdahil.),

2. İştirak hisselerinden doğan kazançlar (Limited Şirket ortaklarının, iş ortaklıkları ortak-larınınvekomanditerlerinkârpayları ilekooperatiflerindağıttıklarıkazançlarbuzümreyedahildir.Kooperatiflerinortaklarıileyaptıklarımuamelelerdendoğankârlarınortaklara,koo-peratifleyaptıklarımuamelelernispetindedağıtımı,kazançdağıtımısayılmaz.),

5520sayılıKVK’nın7’incimaddesindekişartlarınbirliktegerçekleşmesihalinde;Türkiye’deyerleşikgerçekkişilerindoğrudanveyadolaylıolarakayrıayrıyadabirliktesermayesinin,kârpayınınveyaoykullanmahakkınınenaz%50’sinesahipolmaksuretiylekontrolettikleriyurtdışıiştiraklerininkazançlarıdağıtılsınveyadağıtılmasın,iştirakinhesapdönemininka-pandığıayıiçerenyılitibarıyladağıtılankârpayısayılır.Türkiye’devergilendirilmişkazancıniştiraktarafındansonradandağıtılmasıdurumunda,eldeedilenkârpaylarınınvergilendiril-mişkısmıbututardanindirilir.

Adikomanditşirketlerdekomanditerlerinkârpayları,şirketkârınınilişkinbulunduğutakvimyılındaeldeedilmişsayılır.

130


m

3.Kurumlarınidaremeclisibaşkanıveüyelerineverilenkârpayları,

4.KVKuyarıncayıllıkveyaözelbeyannameverendarmükellefkurumların,indirimveis-tisnalardüşülmedenöncekikurumkazancından,hesaplanankurumlarvergisidüşüldüktensonrakalankısmı,

5.Hernevitahvil(ipotekfinansmanıkuruluşlarıvekonutfinansmanıkuruluşlarıtarafındanihraçedilenipoteğedayalımenkulkıymetlerhariçipoteklisermayepiyasasıaraçları,varlıkteminatlımenkulkıymetlerdahil)veHazinebonosufaizleri ileTopluKonutİdaresi,KamuOrtaklığıİdaresiÖzelleştirmeİdaresinceçıkarılanmenkulkıymetlervevarlıkkiralamaşir-ketleritarafındanihraçedilenkirasertifikalarındansağlanangelirler(Dövizcinsindenyahutdövize, altına veya başkabir değere endekslimenkul kıymetlerin itfası sırasındaoluşandeğerartışlarıiratsayılmaz.);

6.Hernevialacakfaizleri(Adi,imtiyazlı,rehinli,senetlialacaklarlacarihesapalacaklarındandoğanfaizlervekamutüzelkişilerinceborçlanılanvesenedebağlanmışolanmeblağlariçinödenenfaizlerdahil),

7.Mevduatfaizleri(Bankalara,bankerlere,tasarrufsandıklarına,tevdiatkabuledendiğermüesseselereyatırılanvadeli,vadesizparalaraödenenfaizler,bunlardışındakalankişivekuruluşlardandevamlıolarakpara toplama işi ileuğraşanlarınherneşekil veadaltındaolursaolsuntoplananparalarasağladıklarıgelirlervemenfaatlerilebankalarve2499sayılıSermayePiyasasıKanununagörekurulanaracıkurumlararasındakiborsaparapiyasasın-dadeğerlendirilenparalaraödenenfaizlerdemevduatfaizisayılır),

8.Hissesenetlerivetahvillerinvadesigelmemişkuponlarınınsatışındaneldeedilenbedel-ler,

9.İştirakhisselerininsahibiadınahenüztahakkuketmemişkârpaylarınındevirvetemlikikarşılığındaalınanparaveayınlar,

10.Herçeşitsenetleriniskontoedilmesikarşılığındaalınaniskontobedelleri,

11.(3239 sayılı Kanunla yürürlükten kaldırılmıştır.)

12.Faizsizolarakkrediverenlereödenenkârpaylarıilekârvezararortaklığıbelgesikarşılı-ğıödenenkârpaylarıveözelfinanskurumlarıncakârvezararakatılmahesabıkarşılığındaödenenkârpayları,

13.(4842 sayılı Kanunla, 24.04.2003 tarihinden geçerli olmak üzere yürürlükten kaldırılmış-tır),

14.Menkulkıymetleringerialımveyasatımtaahhüdüileiktisapveyaeldençıkarılmasıkar-şılığındasağlananmenfaatler.

15.Tüzelkişiliğihaizemeklisandıkları,yardımsandıklarıilesigortaveemeklilikşirketleritarafından;


131

a)Onyıldanazsüreyleprimveyaaidatödeyerekayrılanlaraödenenirattutarları,

b)Onyılsüreyleprimveyaaidatödeyerekayrılanlar ilevefat,maluliyetveyatasfiyegibizorunlunedenlerleayrılanlaraödenenirattutarları.

16.Bireyselemekliliksisteminden;

a)Onyıldanazsüreylekatkıpayıödeyerekayrılanlarilebusüreiçindekısmenödemealan-larayapılanödemeleriniçerdiğiirattutarı(28.3.2001tarihlive4632sayılıBireyselEmeklilikTasarrufveYatırımSistemiKanunukapsamındabireyselemeklilikhesabınayapılanDevletkatkılarınınödemeyekonuolankısımlarınaisabetedenirattutarıdahil.),

b)Onyılsüreylekatkıpayıödemişolmaklabirlikteemeklilikhakkıkazanmadanayrılanlarilebusüreiçindekısmenödemealanlarayapılanödemeleriniçerdiğiirattutarı(4632sayılıKanunkapsamındabireyselemeklilikhesabınayapılanDevletkatkılarınınödemeyekonuolankısımlarınaisabetedenirattutarıdahil.),

c)Emeklilikhakkıkazananlarilebusistemdenvefat,maluliyetveyatasfiyegibizorunlune-denlerleayrılanlarayapılanödemelerin içerdiği irat tutarı(4632sayılıKanunkapsamındabireyselemeklilikhesabınayapılanDevletkatkılarınınödemeyekonuolankısımlarınaisa-betedenirattutarıdahil.)

17.Yukarıdaki bentlerdesayılanlar dışındaSermayePiyasasıKanunuhükümlerinegöreihraçedilenhertürlüsermayepiyasasıaraçlarındaneldeedilengelirler.

DiğertaraftanGVK’nın76’ncımaddesinde;menkulkıymetlerinkuponluveyakuponsuzola-rak satılması, iştirak hisselerinin devir ve temliki,menkul kıymetler ile iştirak hisselerinintamamenveyakısmenitfaolunmasıkarşılığındaalınanparalarlaitfadolayısıylaverilenik-ramiyelerinmenkulsermayeiradısayılmayacağıbelirtilmiştir.

4.6.1. MenkulSermayeİratlarınınVergilendirilmesi

MenkulsermayeiratlarınınvergilendirilmesigenelolarakGVK’nın94’üncümaddesihükmüuyarıncatevkifatyoluylayapılmaktadır.

Tevkifyoluylavergilendirilenmenkulsermayeiratları,bellitutarı(2017yılı için30.000TL)aşmalarıhalindeyıllıkbeyannameilebeyanedilir.GVK’nın94’üncümaddesiuyarıncavergitevkifatınatabitutulmamışveistisnauygulamasınakonuolmayanvetutarı1.600TL’yiaşanmenkulsermayeiratlarıdayıllıkbeyannameilebeyanedilecektir.(1.600TL’liktutarbiristis-naolmayıp,gelirinbeyanedilipedilmeyeceğineyönelikbirhaddir.)

GelirVergisiKanununa5281sayılıKanunlaeklenenGeçici67’incimaddeile2020yılınınsonunakadarbazıgelirlerin(menkulkıymetlerilediğersermayepiyasasıaraçları,mevduatfaizleri,faizsizbankacılıkyapankurumlardaneldeedilenfaizbenzerigelirlerilerepogelir-leri) vergilendirilmesindeözelbirdüzenlemeyapılmıştır.Yapılandüzenleme ilemaddedebelirtilenmenkulkıymetlervediğersermayepiyasasıaraçlarınıneldençıkarılmasıveeldetutulmasısürecindeeldeedilengelirlerilemevduatfaizleri,repogelirleriveözelfinansku-

132


m

rumlarındaneldeedilengelirlerinvergilendirilmesi,stopajşeklinde,bankavearacıkurumlartarafındanyapılacakvebuşekildevergilendirilengelirleriçinbeyannameverilmeyecek,di-ğergelirlernedeniyleverilecekbeyannameyedahiledilmeyecektir.

Menkulsermayeiradıeldeedenlerinbeyannamelerini,“HazırBeyanSistemi”aracılığıylain-ternetortamındavermelerimümkündür.KonuylailgiliaçıklamalaraRehberin12.Bölümündeyerverilmiştir.

Bunagöremenkulsermayeiratlarınıntürlerinegörebeyandurumlarıaşağıdakigibidir:

4.6.1.1.TevkifYoluylaVergilendirilmekleBeraberBelliTutarıAşmasıHalindeBeyanEdilecekMenkulSermayeİratları

Tevkifyoluylavergilendirilmişbulunanbazımenkulsermayeiratlarınıeldeedenler,buiratla-rınıngayrisafitutarlarınınGVK’nın103’üncümaddesindeyazılıtarifeninikincigelirdilimindeyeralantutarı(2017yılıiçin30.000TL’yi)aşmasıhalindebeyannamevereceklerdir.

1.01.01.2006tarihindenönceihraçedilmişolanherçeşittahvilvehazinebonosufaizleriileTopluKonutİdaresi,KamuOrtaklığıİdaresiveÖzelleştirmeİdaresinceçıkarılanmenkulkıymetlerdensağlanangelirler,23

2.Tammükellefkurumlartarafındanyurtdışındaihraçedilentahvilleriletammükellefvarlıkkiralamaşirketleritarafındanyurtdışındaihraçedilenkirasertifikalarındansağlanangelirler,

3.Tammükellefkurumlardaneldeedilenkarpayları.

Eldeedilengelirin30.000TL’yiaşmasıhalindebugelirlerintamamıyıllıkbeyannameilebe-yanedilecektir.Menkulsermayeiratlarıtoplamının30.000TL’yiaşıpaşmadığınıntespitinde,indirimoranıveistisnauygulanabilecekmenkulsermayeiratlarının,indirimoranıveistisnauygulandıktansonrakalankısımlarınındikkatealınmasıgerekmektedir.

4.6.1.2.01.01.2006TarihindenÖnceİhraçEdilenHerNeviTahvilveHazineBonoların-danEldeEdilenFaizGelirlerininBeyanı

2017takvimyılındaeldeedilenmenkulsermayeiratlarından,01.01.2006tarihindenönceih-raçedilmişolanveGVK’nın75’incimaddesininikincifıkrasının5numaralıbendindesayılanhernevitahvilveHazinebonosufaizleriileTopluKonutİdaresiveÖzelleştirmeİdaresinceçıkarılanmenkulkıymetlerdensağlanangelirlerindirimoranıuygulanmaksuretiylebe-yanedilecektir.

302SeriNo’luGelirVergisiGenelTebliğinde2017yılındaeldeedilenbirkısımmenkulser-mayeiradınınbeyanındauygulanacakindirimoranı%129,43olarakaçıklanmıştır.Bukapsamda,2017takvimyılındaeldeedilenmenkulsermayeiratlarından,1/1/2006tari-hindenönceihraçedilmişolanve193sayılıKanunun75incimaddesininikincifıkrasının(5)

23 2017yılındaeldeedilenbirkısımmenkulsermaye iradınınbeyanındauygulanacak indirimoranınınbirdenbüyükolmasıdolayısylabugelirlerbeyanedilmeyecektir.


133

numaralıbendindesayılanhernevitahvilveHazinebonosufaizleriileTopluKonutİdaresiveÖzelleştirmeİdaresinceçıkarılanmenkulkıymetlerdensağlanangelirlerindirimoranınınbirdenbüyükolmasıdolayısıylabeyanedilmeyecektir.

Dövize,altınaveyabaşkabirdeğereendekslimenkulkıymetler iledövizcinsinden ihraçedilenmenkulkıymetlerdeneldeedilenmenkulsermayeiratlarınınbeyanındaindirimoranıuygulanmayacaktır.

Ayrıca,ticariişletmeleredahilkazançveiratlariçinindirimoranıuygulanmasısözkonusudeğildir.

Öteyandan1.1.2006tarihindenitibarenihraçedilecekolanDevlettahviliveHazinebono-larındaneldeedilecekolanfaizgelirleriilebunlarınalım-satımkazançlarıüzerindenGeçici67’ncimaddeuyarıncatevkifatyapıldığındanbeyanedilmeyecektir.Ancak,Vergiuygulama-sıbakımındanDevlettahviliveHazinebonosugibideğerlendirilmeklebirlikteEurobondlargeçici67ncimaddekapsamındadeğildir.Dolayısıyla2017yılındaeldeedilenve30.000TL’yiaşanEurobondfaizgelirleribeyanedilecektir.

4.6.1.3.ÖzelSektörTahvilleriveKiraSertifikalarındanEldeEdilenGelirler

GVK’nın94’üncümaddesinegöre,tammükellefkurumlartarafındanyurtdışındaihraçedi-lentahvilleriletammükellefvarlıkkiralamaşirketleritarafındanyurtdışındaihraçedilenkirasertifikalarındaneldeedilengelirler%0ila%10arasındavadeyegöredeğişenoranlarda,01.01.2006tarihindenönceihracıgerçekleştirilendiğerözelsektörtahvillerindeneldeedilenfaizgelirleriise%10oranındatevkifatatabitutulmaktadır.

2017yılındaeldeedilenve30.000TL’yiaşansözkonusufaizgelirleribeyanedilecektir.

Kirasertifikalarıdahilolmaküzere01.01.2006tarihindensonrayurtiçindeihraçedilentümözelsektörtahvillerindeneldeedilenfaizgelirleriisegeçici67ncimaddekapsamındaver-gilendirilmekteolup,bugelirleriçinbeyannameverilmeyecektir.

4.6.1.4.KarPaylarınınVergilendirilmesi

GVK’nın22’ncimaddesihükmüyle, tammükellef kurumlardaneldeedilenaşağıdayazılı75’incimaddenin1,2ve3numaralıbentlerdeyazılıkarpaylarınınyarısıgelirvergisindenistisnaedilmiştir.(İstisnaedilentutarüzerindenGVK94’üncümaddeuyarıncatevkifatyapı-lırvetevkifedilenverginintamamı,karpayınınbeyanıhalindeyıllıkbeyannameüzerindenhesaplananvergidenmahsupedilir.)

Bugrubagirenmenkulsermayeiratları;

- Tammükellefkurumlardaneldeedilenhernevihissesenetlerininkarpaylarınınistis-nadansonrakitutarı(temettügelirleri)(GVK75/1),(SermayePiyasasıKanununagörekurulanyatırımfonlarıkatılmabelgelerineödenenkarpaylarıdabukapsamdadır.)

134


m

- 01.01.2006tarihindenönceiktisapedilenyatırımortaklığıhissesenetlerindeneldeedi-lenkarpaylarınınindirimoranıuygulandıktansonrakalantutarınınyarısı(GVK75/1),

- Tammükellefkurumlardaneldeedileniştirakhisselerindendoğankazançlarınistisna-dansonrakitutarı(limitedşirketortaklarının,işortaklıklarıortaklarınınvekomanditerle-rinkarpaylarıilekooperatiflerindağıttıklarıkazançlardahil)(GVK75/2),

- Tammükellefkurumlardaneldeedilenkurumlarınidaremeclisibaşkanveüyelerineve-rilenkarpaylarınınistisnadansonrakitutarı(GVK75/3),

Tammükellefkurumlardaneldeedilenveyukarıdasayılankarpaylarınınyarısıgelirver-gisinden istisnaolup,kalan tutarvergiye tabigelirolarakdikkatealınacaktır.Beyana tabibaşkagelirlerinbulunmamasıhalinde,gelir30.000TL’yiaşıyorisebeyanedilecektir.

Beyanedilentutarüzerindenhesaplanangelirvergisinden,kurumbünyesindekarındağı-tımıaşamasındayapılan%15oranındakivergikesintisinintamamı(istisnayaisabetedenkısımdahil)mahsupedilecekolup,mahsupsonrasıkalantutargenelhükümlerçerçevesin-deredveiadeedilecektir.

Kurumların31.12.1998vedahaöncekitarihlerdesonaerenhesapdönemlerindeeldeet-tiklerikazançlarınıdağıtmalarıhalinde,gerçekkişilerceeldeedilenbukarpayları,tutarıneolursaolsunyıllıkbeyannameilebeyanedilmeyecektir.

01.01.1999-31.12.2002tarihleriarasındasonaerenhesapdönemlerineilişkinolup,kurum-larvergisinden istisnaedilmişkazançlar ileGVK’nınGeçici61 incimaddesikapsamındavergikesintinetabitutulmuşolanyatırımindirimiistisnasındanyararlanankazançlarındağı-tılmasıhalinde,gerçekkişilerceeldeedilenkarpaylarınınnettutarınaeldeedilenkarpayı-nın1/9’ueklendiktensonrabulunantutarınyarısıvergiyetabigelirolarakdikkatealınacaktır.Beyanedilentutarın1/5’likkısmıhesaplanangelirvergisindenmahsupedilecektir.

MenkulSermayeİratlarınailişkinbildirimdoldurulurken,sadeceadikomanditşirketlerinko-manditerortakları,limitedşirketortaklarıveanonimşirketlerinkurucuortaklarıileyönetimkurulu üyesi ortakları ödemiş oldukları BAĞ-KURprimlerini elde edilenmenkul sermayeiradıtutarıylasınırlıolmaküzereindirebileceklerdir.

Örnek:A’nınortağıbulunduğuvetammükellefbirkurumolan(X)AnonimŞirketi’nin2015yılıkarınıdağıtmasıneticesinde2017yılındasırasıylabrüt100.000TL,334.000TLveya500.000TLtutarındakarpayı(temettü)eldeettiğivemükellefinbaşkacageliribulunmadığıvarsayıldığındamükellefinödeyeceğiveyaiadeolunacakgelirvergisiaşağıdakigibiolacak-tır.(Eldeedilenkarpayıkurumbünyesinde%15nispetindestopajatabitutulmaktadır.)


135

I II III

KarPayıTutarı(60.000TL’yeKadarBeyanDışı)

100.000TL 334.000TL 500.000TL

İstisnaTutarı50.000TL

(100.000x½)167.000TL

(334.000x½)250.000TL

(500.000x½)

GelirVergisiMatrahı 50.000TL 167.000TL 250.000TL

HesaplananVergi 10.750TL 50.100TL 79.150TL

MahsupEdilecekVergi15.000TL

(100.000x%15)(50.100)TL

(334.000x%15)(75.000)TL

(500.000x%15)

Ödenecek/İadeEdilecekGV 4.250TL

İADE0TL

4.150TLÖDENECEK

4.6.1.5.Tutarı1.600TL’yiAşmasıHalindeBeyanEdilecekMenkulSermayeİratları

Türkiye’devergitevkifatınatabitutulmamışveistisnauygulamasınakonuolmayanmenkulsermayeiratlarındanaşağıdasayılanlarıntutarı1.600TL’yigeçmesihalindebeyanedile-cektir:

- Adikomanditşirketlerinkomanditerortaklarınaisabetedenkarpayı(GVKmd.75/2),

- Hernevialacakfaizi(GVKmd.75/6),

- Hissesenetlerivetahvillerinvadesigelmemişkuponlarınınsatışındaneldeedilengelir-ler(01.01.2006tarihindenönceihraç/iktisapedilenler),(GVKmd.75/8),

- İştirakhisselerininsahibiadınahenüztahakkuketmemişkarpaylarınındevirvetemlikikarşılığındaeldeedilenparaveayınlar(GVKmd.75/9),

- Herçeşitsenetleriniskontoedilmesikarşılığındaeldeedileniskontobedelleri(GVKmd.75/10),

- Kıyıbankacılığından(off-shorebankacılık)eldeedilenfaizgelirleri

- Yurtdışındaneldeedilenfaiz,repo,karpayıvb.diğermenkulsermayeiratları(Yurtdışındanödenenvergilerinmahsubuveçiftevergilendirmeyiönlemeanlaşmalarıçerçe-vesindedeğerlendirilir).

Bugelirlerinbeyanındaesasalınan1.600TL’likhad,yukarıdadabelirtildiğiüzerebiristisnaolmayıp,gelirinbeyanedilipedilmeyeceğinigösterenbirhaddir.Buhad,yukarıdabelirtilengelirlerinherbiriiçinayrıayrıuygulanmayacakolup,bugelirlerilevergitevkifatınatabiol-mayanve istisnauygulanmayanmenkulvegayrimenkulsermaye iratlarının toplamtutarıolarakdikkatealınacaktır.

136


m

4.6.1.6.BeyanEdilmeyecekMenkulSermayeİratları

Aşağıdasayılanmenkulsermayeiratları,tutarlarıdikkatealınmaksızınbeyanedilmeyecek-tir.Diğergelirlernedeniyleverilenbeyannameyededahiledilmezler.

1.GVK’nınGeçici67ncimaddesikapsamındavergikesintisinetabitutulmuşolan;

- Mevduatfaizleri,

- Faizsizolarakkrediverenlereödenenkarpaylarıilekarvezararortaklığıbelgesikarşı-lığıödenenkarpaylarıveözelfinanskurumlarıncakarvezararakatılmahesabıkarşılı-ğındaödenenkarpayları,

- Repokazançları.

2.Tüzel kişiliği haizemekli sandıkları, yardımsandıkları ileemeklilik vesigorta şirketleritarafındanayrılmalarnedeniyleyapılanödemelerinvebireyselemekliliksistemindenayrı-lanlarayapılanödemeleriniçerdiğiirattutarları,

3.Kurumlarvergisimükelleflerince31.12.1998vedahaöncekitarihlerdesonaerenhesapdönemlerindeeldeedilenkazançlarındağıtımıhalinde,gerçekkişilerceeldeedilenkarpay-ları,

4.Kurumlarınkarlarınısermayeyeeklemeksuretiylegerçekleştirdiklerikardağıtımişlemle-rindegerçekkişiortaklarcaeldeedilenkarpayları.(MaliyeBakanlığı,243SeriNo’luGelirVergisiGenelTebliğiilekarınsermayeyeilavesihalindesermayeyeilaveedilenkarın,kay-nağının-sermayeyedeğiveyakaryedeği-birönemininbulunmadığını,herhalükardakarpayınıeldeedengerçekkişiortakların,tutarıneolursaolsunmenkulsermayeiradıolarakbeyanetmeyecekleriniaçıklamıştır.),

5.Darmükellefgerçekkişilerintevkifyoluylavergilendirilmişmenkulsermayeiratları(ku-rumlardaneldeedilenkarpaylarıdahil),

ÇalışmaveyaoturmaiznialarakaltıaydandahafazlabirsürediryurtdışındayaşamaktaolanTürkvatandaşlarının(210SeriNo’luGVGenelTebliğiiledarmükellefsayıldıklarından),Türkiye’deeldeettikleritevkifyoluylavergilendirilmişmenkulsermayeiratları(kurumlardaneldeedilenkarpaylarıdahil),tutarlarıneolursaolsunbeyanedilmeyecektir.

(GVK’nın3üncümaddesinegöre,resmidairevemüesseselereveyamerkeziTürkiye’debulunan teşekkülve teşebbüslerebağlıolupadıgeçendaire,müessese, teşekkülve te-şebbüslerinişleridolayısıylayabancımemleketlerdeoturanTürkvatandaşlarıtammükellefsayılaraktammükellefiyetesaslarınagörevergilendirilirler)

6.01.01.2006tarihindensonraihraçedilmişolan,DevlettahviliveHazinebonosufaizgelir-leri(Eurobondlardaneldeedilenfaizgelirlerihariç)

7.01.01.2006 tarihindensonrayurtiçinde ihraçedilen tümözelsektör tahvillerindeneldeedilenfaizgelirleri


137

4.6.1.7.KesilenVergilerinMahsubu

Menkulsermayeiratlarıüzerindenkesilenvergilerdenbeyannameyedahiledilengelireisa-betedenkısım,beyannameüzerindenhesaplananvergidenmahsupedilecektir.

Kar paylarının beyan edilmesi durumunda ise, beyan edilen tutar üzerinden hesaplanangelirvergisinden,karpaylarınındağıtımıaşamasındakurumbünyesindeyapılanvergike-sintisinintamamımahsupedilecektir.

4.6.1.8.MenkulSermayeİratlarınınBeyanDurumunaİlişkinÖzetTablo

Aşağıdakitablo,mükelleflerinmenkulsermayeiratlarıdışında,beyanıgerekenbaşkage-lirlerininolmadığıvarsayılarakhazırlanmıştır.MenkulsermayeiradındanbaşkagelirlerdeolmasıdurumundaGVK’nın85’incive86’ncımaddelerindeyeralangelirintoplanmasıvebeyanıiletoplamayapılmayanhallerhükümlerineuygunolarakişlemyapılmasıgerekmek-tedir.

138


m

2017YılındaEldeEdilenBazıMenkulSermayeİradıGelirlerinBeyanı

MENKULSERMAYEİRADININTÜRÜ BEYANDURUMU ÖZELLİKLERİ

Mevduatfaizleri BeyanDışı

GVK’nıngeçici67’incimaddesiuyarıncavergikesintisinetabitutulmuşlardır.Tutarıneolursaolsunbeyanedilmeyeceklerdir.

ÖzelFinansKurumlarınca(KatılımBankası)ÖdenenKarPayları BeyanDışı

RepoGelirleri BeyanDışı

01.01.2006tarihindenitibarenihraçedilenDevletTahviliveHazineBonolarınınfaizgelirleri BeyanDışı

01.01.2006tarihindenitibarenyurtiçindeihraçedilenözelsektörtahvillerininfaizgelirleri(Yurtiçindeihraçedilenkirasertifikalarıdahil)

BeyanDışı

Tüzelkişiliğihaizemeklisandıkları,yardımsandıklarıileemeklilikvesigortaşirketleritarafındanyapılanödemeler.

BeyanDışıTutarıneolursaolsunbeyanedilmeyeceklerdir.

Bireyselemekliliksistemindenayrılanlarayapılanödemeleriniçerdiğiirattutarları BeyanDışı

Tutarıneolursaolsunbeyanedilmeyeceklerdir.

Kurumlarvergisimükelleflerince31.12.1998vedahaöncekitarihlerdesonaerenhesapdönemlerindeeldeedilenkazançlarındağıtımıhalinde,gerçekkişilerceeldeedilenkarpayları.

BeyanDışı İstisna

Kurumlarınkarlarınısermayeyeeklemeksuretiylegerçekleştirdiklerikardağıtımişlemlerindegerçekkişiortaklarcaeldeedilenkarpayları.

BeyanDışıTutarıneolursaolsunbeyanedilmeyeceklerdir.

01.01.2006tarihindenönceihraç/iktisapedilenhissesenetlerivetahvillerinvadesigelmemişkuponlarınınsatışındaneldeedilenbedeller

1.600TL’yiaşmasıhalindetamamıbeyanedilecektir.

Tevkifatveistisnauygulanmayangelirlereilişkin1.600TL’likbeyanhaddininaşılmasıhalindebeyanedileceklerdir.

İştirakhisselerininsahibiadınahenüztahakkuketmemişkarpaylarınındevirvetemlikikarşılığındaalınanparaveayınlar

1.600TL’yiaşmasıhalindetamamıbeyanedilecektir.

Tevkifatveistisnauygulanmayangelirlereilişkin1.600TL’likbeyanhaddininaşılmasıhalindebeyanedileceklerdir.

Herçeşitsenetleriniskontoedilmesikarşılığındaalınaniskontobedelleri

Kıyıbankacılığından(off-shorebankacılık)eldeedilenfaizgelirleri

Yurtdışındaneldeedilendiğermenkulsermayeiratları(faiz,repo,karpayıvb.)

Herçeşitalacakfaizleri


139

01.01.2006tarihindenönceihraçedilenherçeşittahvilveHazinebonosufaizgelirleri(TLcinsinden)

İndirimoranınınbirdenbüyükolmasıdolayısıylabeyanedilmeyecektir.

Tevkifatuygulanangelirlereilişkin30.000TL’liktutarıaşmasıhalindebeyanedilecektir.

01.01.2006tarihindenönceihraçedilenherçeşitTahvilveHazineBonosufaizgelirleri(dövize,altınaveyabaşkabirdeğereendeksli)

İndirimoranıuygulanmayacakolup,toplamtutarı30.000TL’yiaşıyorsabeyandabulunulacaktır.

Eurobondlardaneldeedilenfaizgelirleri

İndirimoranıuygulanmayacakolup,toplamtutarı30.000TL’yiaşıyorsabeyandabulunulacaktır.

Tammükellefkurumlartarafındanyurtdışındaihraçedilentahvillervetammükellefvarlıkkiralamaşirketleritarafındanyurtdışındaihraçedilenkirasertifikalarındaneldeedilengelirler

Toplamtutarı30.000TL’yiaşıyorsabeyandabulunulacaktır.

1999-2002tarihleriarasındasonaerenhesapdönemlerindeeldeedilen,kurumlarvergisindenistisnakazançlarileyatırımindirimiistisnasındanyararlanankazançlarındağıtımıhalindegerçekkişilerceeldeedilenkarpayları

Eldeedilenkarpayınınnettutarınabututarın1/9’ueklenerekbulunacaktutarınyarısıgelirvergisindenistisnaolup,kalantutar30.000TL’yiaşıyorsabeyandabulunulacaktır.

Hernev’ihissesenetlerininkarpayları

Eldeedilenkarpayınınbrüttutarınınyarısıgelirvergisindenistisnaolup,kalantutar30.000TL’yiaşıyorsabeyandabulunulacaktır.

İştirakhisselerindendoğankazançlar

Eldeedilenkarpayınınbrüttutarınınyarısıgelirvergisindenistisnaolup,kalantutar30.000TL’yiaşıyorsabeyandabulunulacaktır.

Kurumlarınidaremeclisibaşkanveüyelerineverilenkarpayları

Eldeedilenkarpayınınbrüttutarınınyarısıgelirvergisin-denistisnaolup,kalantutar30.000TL’yiaşıyorsabeyan-dabulunulacaktır.

140


m

4.6.2. MenkulSermayeİratlarındaİstisna

GVK’nın6728sayılıKanunun11ncimaddesiiledeğişik22ncimaddesiuyarınca;

1. Sigorta süresi en az on yıl veya ömür boyu olan tek primli yıllık gelir sigortalarındanyapılan ödemelerin tamamı gelir vergisindenmüstesnadır. Bu istisnadan yararlananların(aşağıdaki (2) numaralı fıkra kapsamında sigorta yaptıranlar dâhil) vefat,maluliyet veyatasfiyegibizorunlunedenlerhariçolmaküzere,onyıltamamlanmadantekprimliyıllıkgelirsigortalarındanayrılmalarıhâlinde,ayrılmatarihindeyapılanödemeleriniçerdiği irattutarıüzerinden,94üncümaddeninbirincifıkrasının(15)numaralıbendinin(a)altbendinegöretevkifatyapılır.İrattutarlarınıntespitinde75incimaddedeyeralanhükümlereuyulur.

2.75incimaddeninikincifıkrasının(15)numaralıbendinin(b)altbendiileaynıfıkranın(16)numaralıbendinin(c)altbendikapsamındayapılanödemeleri,sigortasüresionyılveüzeriveyaömürboyuolantekprimliyıllıkgelirsigortalarınayatıranların,busigortaiçinyatırdıklarıkısmatekabüledenödemeleriniçerdiğiirattutarları(4632sayılıKanunkapsamındabireyselemeklilikhesabınayapılanDevletkatkılarınınödemeyekonuolankısımlarınaisabetedenirattutarıdâhil)gelirvergisindenmüstesnadır.İstisnaedilentutarlarüzerinden94üncümad-deninbirincifıkrasının(15)ve(16)numaralıbentlerinegöretevkifatyapılmaz.Şukadarki;buistisnadanyararlananlarınvefat,maluliyetveyatasfiyegibizorunlunedenlerhariçolmaküzere,ödemealarakonyıltamamlanmadantekprimliyıllıkgelirsigortalarındanayrılmala-rıhâlinde,bufıkrayagöre istisnaedilen tutarlarüzerinden,ödemeninkaynağınagöre94üncümaddeninbirincifıkrasının(15)numaralıbendinin(a)altbendiveyaaynıfıkranın(16)numaralıbendinin(b)altbendi içinbelirlenenoranlardikkatealınarak tevkifatyapılır. İrattutarlarınıntespitinde75incimaddedeyeralanhükümlereuyulur.

4.6.2.1.TekPrimliYıllıkGelirSigortalarındanYapılanÖdemelereİlişkinİstisnaUygu-laması

Sigortasüresienazonyılveyaömürboyuolantekprimliyıllıkgelirsigortalarındanyapılanödemelerintamamıgelirvergisindenmüstesnadır.Sigortasüresionyıldandahaazolantekprimliyıllıkgelirsigortalarındanyapılanödemelerisegelirvergisiistisnasıkapsamıdışındabulunmaktadır.

Sigortasüresienazonyılveyaömürboyuolantekprimliyıllıkgelirsigortalarındanonyıltamamlanmadanayrılmahalindeyapılanödemeleregelirvergisiistisnasıuygulanmayacakolup,sözkonusuödemelerüzerinden193sayılıKanunun94üncümaddesininbirincifık-rasının(15)numaralıbendinin(a)altbendinegöre12.1.2009tarihlive2009/14592sayılıBakanlarKuruluKararıgereği%15oranındagelirvergisitevkifatıyapılacaktır.

Tevkifat,ayrılma tarihindeyapılanödemelerin içerdiği irat tutarıüzerindenyapılacakolupsözkonusuirattutarı;193sayılıKanunun75incimaddesindebelirtildiğiüzerevarsafesihveiştirakesintisiindirilmedenöncekibirikimtutarından,yatırımayönlendirilentutarindirile-rekhesaplanacaktır.


141

Sigortasüresienazonyılveyaömürboyuolantekprimliyıllıkgelirsigortalarındanvefat,maluliyetveyatasfiyegibizorunlunedenlerleonyıltamamlanmadanayrılmahalindeisesözkonusuirattutarlarıüzerindentevkifatyapılmayacaktır.

ÖRNEK1: (A)31.10.2016 tarihindeakdetmişolduğu15yıl süreli tekprimli yıllıkgelirsigortasınıüçyılsonrasonlandıraraksistemdenayrılmışolupkendisineödenen70.000TL’niniçerdiği20.000TL’likirattutarıüzerinden193sayılıKanunun94üncümaddesininbirincifıkrasının(15)numaralıbendinin(a)altbendinegöre%15oranındagelirvergisitevkifatıyapılmasıgerekmektedir.

4.6.2.2.TekPrimliYıllıkGelirSigortalarınaYapılanAktarımlardaİstisnaUygulaması

Tüzelkişiliğihaizemeklisandıkları,yardımsandıklarıilesigortaveemeklilikşirketlerinden;onyılsüreyleprimveyaaidatödeyerekayrılanlarvevefat,maluliyetveyatasfiyegibizorun-lunedenlerleayrılanlarilebireyselemekliliksisteminden;emeklilikhakkıkazananlarvebusistemdenvefat,maluliyetveyatasfiyegibizorunlunedenlerleayrılanlarkendilerineyapılanödemelerisigortasüresionyılveüzeriveyaömürboyuolantekprimliyıllıkgelirsigortala-rınayatırdıklarıtakdirde,busigortalariçinyatırılankısmatekabüledenödemeleriniçerdi-ğiirattutarları(4632sayılıKanunkapsamındabireyselemeklilikhesabınayapılanDevletkatkılarınınödemeyekonuolankısımlarına isabeteden irat tutarıdahil)gelirvergisindenmüstesnadır.

Aktarımnedeniylegelirvergisindenistisnaedilenirattutarı;193sayılıKanunun75incimad-desindebelirtildiğiüzere,sigortapoliçelerindenyapılanaktarımlardavarsafesihveiştirake-sintisiindirilmedenöncekibirikimtutarından,yatırımayönlendirilentutarindirilerekhesapla-nacaktır.Bireyselemekliliksistemindenyapılanaktarımlardaiseistisnaedilenirattutarı,hakkazanılanDevletkatkısıvegetirileridahilödemeyekonutoplambirikimtutarından,(varsaertelenmişgirişaidatıindirilmeksizin)ödenenkatkıpaylarıveDevletkatkısınınhakedilenkısmıindirilerekhesaplanantutarolacaktır.

Tüzelkişiliğihaizemeklisandıkları,yardımsandıkları ilesigortaveemeklilikşirketleri ta-rafından;onyılsüreyleprimveyaaidatödeyerekayrılanlarilevefat,maluliyetveyatasfiyegibizorunlunedenlerleayrılanlaraödenmesigerekenancaktekprimliyıllıkgelirsigortasınaaktarımnedeniylegelirvergisindenistisnaedilenirattutarlarıüzerinden193sayılıKanunun94üncümaddesininbirincifıkrasının(15)numaralıbendinegöretevkifatyapılmayacaktır.

Bireyselemekliliksisteminden;emeklilikhakkıkazananlarilebusistemdenvefat,maluliyetveyatasfiyegibizorunlunedenlerleayrılanlarayapılmasıgerekenancaktekprimliyıllıkgelirsigortasınaaktarımnedeniylegelirvergisindenistisnaedilenirattutarları(4632sayılıKanunkapsamındabireyselemeklilikhesabınayapılanDevletkatkılarınınödemeyekonuolankı-sımlarınaisabetedenirattutarıdahil.)üzerindende193sayılıKanunun94üncümaddesi-ninbirincifıkrasının(16)numaralıbendinegöretevkifatyapılmayacaktır.

142


m

Tevkifatyapılmamasıiçinaktarımyapılantekprimliyıllıkgelirsigortasınınsigortasüresionyılveüzeriveyaömürboyuolmalıdır.Dolayısıyla,sigortasüresionyıldandahaazolantekprimliyıllıkgelirsigortalarınayapılanaktarımlarnedeniylesözkonusugelirvergisiistisna-sındanyararlanılmasımümkünbulunmamaktadır.

Katılımcılarınaktarımsonrasındatekprimliyıllıkgelirsigortalarındanonyıltamamlanmadanödemealarakayrılmalarıhalindeise,193sayılıKanunun22ncimaddesinin(2)numaralıfıkrasınagöreistisnaedilentutarlarüzerinden,sigortapoliçelerindenyapılanaktarımlarda94üncümaddeninbirincifıkrasının(15)numaralıbendinin(a)altbendinegöre2009/14592sayılıBakanlarKuruluKararıgereği%15oranında,bireyselemekliliksistemindenyapılanaktarımlardaise94üncümaddeninbirincifıkrasının(16)numaralıbendinin(b)altbendinegöre13.8.2012 tarihli ve2012/3571sayılıBakanlarKuruluKararı gereği%10oranındatevkifatyapılır.

Sigortasüresienazonyılveyaömürboyuolantekprimliyıllıkgelirsigortalarındanvefat,maluliyetveyatasfiyegibizorunlunedenlerleonyıltamamlanmadanayrılmahalindeisesözkonusuirattutarlarıüzerindentevkifatyapılmasısözkonusuolmayacaktır.

ÖRNEK2:(B),31.1.2006tarihindeakdetmişolduğubireyselemekliliksözleşmesiileilgiliolaraksistemde1.9.2016tarihiitibarıylaoluşan56.000TL’likbirikimtutarını,topluödemeşeklindealarakbireyselemekliliksistemindenayrılmakyerine,sigortasüresiömürboyuolantekprimliyıllıkgelirsigortasınaaktarmıştır.

(B)’ninbireyselemekliliksistemindenaldığı56.000TLödemeiçindekiirattutarı15.000TLolup,bututarüzerindenilgilibireyselemeklilikşirketince193sayılıKanunun94üncümad-desinegöre%5oranındauygulanmasıgerekentevkifat,sözkonusuistisnauygulamasınedeniyleyapılmayacaktır.

(B)’ninakdetmişolduğutekprimliyıllıkgelirsigortasınıonyıltamamlanmadansonlandır-masıhalindeaktarımnedeniyleistisnatutulan15.000TLüzerinden193sayılıKanunun94üncümaddesininbirincifıkrasının(16)numaralıbendinin(b)altbendikapsamında%10oranındatevkifatyapılacaktır.(B)’ninsistemdenvefat,maluliyetveyatasfiyegibizorunlunedenlerleayrılmasıhalindeise15.000TLüzerindenherhangibirtevkifatyapılmasısözkonusuolmayacaktır.

4.6.2.3.GeçişDönemiUygulaması

193sayılıKanunun22ncimaddesinde6728sayılıKanunlayapılandeğişikliklerinyürürlüktarihiolan9.8.2016tarihindenönceakdedilmiştekprimliyıllıkgelirsigortasısözleşmeleri-neilişkinolarakyapılanödemelerbakımından,193sayılıKanunun22ncimaddesinin(1)numaralıfıkrasında6728sayılıKanunladeğişiklikyapılmadanöncekihükümleruygulana-caktır.


143

Dolayısıyla, 9.8.2016 tarihinden önce akdedilmiş tüm tek primli yıllık gelir sigortası söz-leşmelerine ilişkin olarak yapılan ödemelerin tamamı gelir vergisindenmüstesnadır. Sözkonusuistisnauygulamasındasigortasüresininvepoliçeninsonlandırılmatarihininönemibulunmamaktadır.

ÖRNEK3: (C),1.3.2013tarihindeakdetmişolduğuonyılsürelitekprimliyıllıkgelirsigor-tasınıüçyılsonrasonlandıraraksistemdenayrılmıştır.Kendisineödenen120.000TL’niniçerdiği20.000TL’likirattutarınıntamamıgelirvergisindenistisnaolupbututarüzerinden193sayılıKanunun94üncümaddeninbirincifıkrasının(15)numaralıbendikapsamındaherhangibirtevkifatyapılmayacaktır.

4.7.DiğerKazançveİratlar

Yapısıitibariyledevamlılıkgöstermeyenmutadmeslekhalindeyapılmayan,dahaçokspe-külatifvearızidenilebilecekkazançlardiğerkazançveiratolarakadlandırılmaktadır.Birka-zançveyairadın“Diğerkazançveirat”kapsamındavergiyetabitutulabilmesiiçin,buiradailişkinfaaliyetinKanundaaçıkçayazılıolmasıgerekmektedir.Tammükellefgerçekkişiler,istisnahaddiniaşandiğerkazançveiratlarıiçin,tutarıneolursaolsunyıllıkbeyannamevermekzorundadırlar.Diğerkazançveiratlarikigruptanoluşmak-tadır.

4.7.1. DeğerArtışKazançları

DeğerArtışıKazançları,GVK’nınmükerrer80’incimaddesinde6benthalindedüzenlen-miştir.Değerartışıkazancıolarakvergilendirilengelir,malvehaklarıneldençıkarılmasın-dansağlanankazançtır.DeğerArtışKazançları;

1. İvazsızolarakiktisapedilenleriletammükellefkurumlaraaitolanveikiyıldanfazlasü-reyleeldetutulanhissesenetlerihariç,menkulkıymetlerinveyadiğersermayepiyasasıaraçlarınıneldençıkarılmasındansağlanankazançlar,

2. İhtiraberatlarıhariçolmaküzereGVK’nın70/5’incimaddesindeyazılıolanarama,işlet-meveimtiyazhaklarıveruhsatları,alametifarika,marka,ticaretünvanı,hertürlüteknikresim,desen,model,planilesinemavetelevizyonfilmleri,sesvegörüntübantları,sa-nayiveticaretvebilimalanlarındaeldeedilmişbirtecrübeyeaitbilgilerlegizlibirformülveya bir imalat usulü üzerindeki kullanmahakkı veya kullanma imtiyazı gibi haklarıneldençıkarılmasındandoğankazançlar,

3. Telifhaklarınınveihtiraberatlarınınmüellifleri,mucitlerivebunlarınkanunimirasçılarıdışındakalankimselertarafındaneldençıkarılmasındandoğankazançlar(Telifhakla-rınınveihtiraberatlarınınmüellifleri,mucitlerivebunlarınkanunimirasçılarıtarafındaneldençıkarılmasındansağlanankazançlarserbestmeslekkazancıdır),

144


m

4. Ortaklıkhaklarınınveyahisselerinineldençıkarılmasındandoğankazançlar,

5. Faaliyetidurdurulanbirişletmeninkısmenveyatamameneldençıkarılmasındandoğankazançlar,

6. İktisapşeklineolursaolsun(ivazsızolarakiktisapedilenlerhariç)70’incimaddeninbi-rincifıkrasının1,2,4ve7numaralıbentlerindeyazılımal(gerçekusuldevergiyetabiçiftçilerinziraîistihsaldekullandıklarıgayrimenkullerdahil)vehaklarıniktisaptarihindenbaşlayarakbeşyıliçindeeldençıkarılmasındandoğankazançlar(Kooperatiflerinortak-larınabusıfatlarıdolayısıylatahsisettiklerigayrimenkulleritahsistarihindeortaktarafın-dansatınalınmışsayılır).

“Birkişininkatedinmekarşılığındaarsasınımüteahhidevermesiveinşaedilenbinadakatsahibiolmasıservetindeğerlendirilmesi,servetinbiçimdeğiştirmesiolduğundan,dairele-rinsatışındaneldeedilenkazançdeğerartışkazancıdeğildir.”

DANIŞTAYVERGİDAVADAİRELERİGENELKURULUE.2004/51,K.2004/80

2017yılıiçineldeedilendeğerartışıkazancının,menkulkıymetvediğersermayepiyap-sasıaraçlarınıneldençıkarılmasındansağlananlarhariç,11.000TL’sigelirvergisindenmüstesnadır.

İstisna tutarıdeğerartış kazançları toplamınauygulanacaktır. İstisnayıaşankazançlarbeyanedilirken, kazancın tamamıbeyannamedegösterilip istisnadüşüldüktensonrakikısımvergiyetabimatraholacaktır.

DeğerartışkazançlarındaendekslemeuygulamasıGVK’nınmükerrer81’incimaddesininyedincifıkrasındadüzenlenmişolupsözkonusuhükmegöre;malvehaklarıneldençıka-rılmasındaiktisapbedeli,eldençıkarılanmalvehakların,eldençıkarıldığıayhariçolmaküzereDevletİstatistikEnstitüsüncebelirlenentoptaneşyafiyatendeksindekiartışoranındaartırılaraktespitedilir.Buendekslemeninyapılabilmesiiçinartışoranınınenaz%10olmasıgerekmektedir.

Faaliyetinedevamedenticarîbirişletmeninkısmenveyatamamensatılmasındanveyaticarî işletmeyedahilamortismanatâbi iktisadîkıymetlerlebirinci fıkradayazılıhaklarıneldençıkarılmasındandoğankazançlarticarîkazançsayılırvebunlaraticarîkazançhak-kındakihükümleruygulanır.

Aynıyıliçindebirdenfazlamenkulkıymetalınıpsatılmasıhalinde,bunlarınkazancıbirliktehesaplanır.Alımsatımınbirindendoğanzarar,diğerininkarındanmahsupedilir.SonucunzararolmasıhalindebuzararınGVK’nın88’incimaddesihükmüuyarıncadiğergelirunsur-larındanmahsubumümkündeğildir.


145

“Birkısmıverasetyoluylaintikaletmeklebirliktemirasçılartarafındantamamlananbinadabulunantaşınmazınsatışındaneldeedilengerçekdeğerartışınınsaptanmasındamuris-tenintikaledendeğeringözönündebulundurulması”gerektiğinehükmedilmiştir.


Değerartışkazançlarınınvergilendirilmesinde“eldençıkarma”deyimi,malvehaklarınsatıl-ması,birivazkarşılığındadevirvetemliki,trampaedilmesi,takası,kamulaştırılması,devlet-leştirilmesi,ticaretşirketlerinesermayeolarakkonulmasınıifadeetmektedir.

“Değerartışkazançlarınınvergilendirilmesi için intikalin ivazsızolupolmadığının tespitigerekmektedir.”


Değerartışındasafikazanç,eldençıkarmakarşılığındaalınanparaveayınlarlasağlananveparailetemsiledilebilenhertürlümenfaatlerintutarından,eldençıkarılanmalvehaklarınmaliyetbedelleriileeldençıkarmadolayısıylayapılanvesatıcınınuhdesindekalangiderle-rinveödenenvergiveharçlarınindirilmesisuretiylebulunur.

HâsılatınayınvemenfaatolaraksağlanankısmınıntutarıVergiUsulKanununundeğerlemeileilgilihükümlerinegöretayinvetespitolunur.

“Dava,gayrimenkulsatışındaneldeettiğideğerartışkazancınıbeyanetmediği ilerisü-rülendavacıadınasalınangelirvergisiilekesilenvergiziyaıcezasınınkaldırılmasıiste-miyleaçılmıştır.Taşınmazsatışındadeğerartışıkazancınıhesaplarkengayrimenkulünmaliyetinin tespitindeçıplakmülkiyetinalımbedeliyle intifahakkıalımbedelininbirliktedeğerlendirilmesigerekir.”DANIŞTAY4.DAİREE.2008/4394,K.2009/2552

4.7.2. ArıziKazançlar

ArıziKazançlar,GVK’nın82’ncimaddesinde6benthalindedüzenlenmiştir.Arızikazançlar,yapılmasıdevamlılıkarzetmeyenfaaliyetlerdeneldeedilengelirlerinvergilendirilmesineyö-nelikdüzenlemeleriçermektedir.Bunlar;

1. Arıziolarakticarimuamelelerinicrasındanveyabuniteliktekimuameleleretavassuttaneldeedilenkazançlar,

2. Ticariveyaziraibirişletmeninfaaliyetiyleserbestmeslekfaaliyetinindurdurulmasıveyaterkedilmesi,henüzbaşlanmamışolanböylebirfaaliyetehiçgirişilmemesi,ihale,artır-maveeksiltmelereiştirakedilmemesikarşılığındaeldeedilenhasılat,

146


m

3. Gayrimenkullerintahliyesiveyakiracılıkhakkınındevrikarşılığındaalınantazminatlarilepeştamallıklar(kiracıyaaittesisatvemallarıntahliyevedevrisırasındakiralayanveyayenikiracıyadevrindendoğankazançlardahil),

4. Arıziolarakyapılanserbestmeslekfaaliyetleridolayısıylatahsiledilenhasılat,

5. Gerçekusuldevergiyetabimükelleflerinterkettikleriişleriyleilgiliolaraksonradaneldeettiklerikazançlar(zararyazılandeğersizalacaklarla,karşılıkayrılanşüphelialacaklarıntahsilidahil),

6. Darmükellefiyetetabiolanlarınulaştırmaişleriniarıziolarakyapmalarındaneldeettiklerikazançlar.

1,2,3ve4numaralıbentlerdesayılanarızikazançlarda(henüzbaşlanmamışolanticari,ziraiveyameslekibirfaaliyetehiçgirişilmemesi ileihale,artırmaveeksiltmelereiştirakedilmemesikarşılığındaeldeedilenkazançlarhariç)birtakvimyılındaeldeedilenkazanç-lartoplamının2017yılıiçin24.000TL’likkısmıvergidenistisnadır.

İstisnatutarıarızikazançlartoplamınauygulanacaktır.1,2,3ve4numaralıbentlerdeyazılıkazançlarınistisnayıaşankısımları,diğerlerinde(5ve6numaralıbentlerdeyazılıkazanç-larda)kazancıntamamıvergiyetabitutulur.

4.7.3. Geçici67’incimaddeKapsamındaTevkifataTabiOlup,BeyanEdilmeyecekGe-lirler

Geçici67’ncimaddekapsamındatevkifatatabiolup,beyanedilmeyecekgelirleraşağıdakigibidir.

- Hissesenedialım-satımkazançları,

- DevlettahviliveHazinebonolarıfaizgelirlerivealım-satımkazançları,

- Özelsektörtahvilvebonolarıfaizgelirlerivealım-satımkazançları,

- Mevduatfaizleri,

- Repogelirleri,

- Özelfinanskurumlarıgelirleri,

- Vadeliişlemveopsiyonsözleşmelerindeneldeedilengelirler,

- Menkulkıymetvevadeliişlemveopsiyonpiyasalarındaişlemgörendiğermenkulkıy-metleringelirleri,

- Hazineveyadiğerkamutüzelkişiliklerinceçıkarılanmenkulkıymetlerinfaizgelirlerivealım-satımkazançları,


147

- Menkulkıymetveyadiğersermayepiyasasıaraçlarınınödünçişlemlerindensağlanangelirler.

- Aracıkuruluşvarantlarındaneldeedilengelirler.

Geçici67ncimaddekapsamındatevkifatatabitutulangelirlerinticarifaaliyetkapsamındaeldeedilmesidurumundabugelirlerticarikazançhükümlerinegörevergilendirileceğindenticarikazançlarlailgiliolarakverilenbeyannameyedahiledilecektir.

Beyanedilengelirüzerindenhesaplanangelirvergisindengeçici6’ncimaddehükmüçer-çevesindetevkifedilenvergilermahsupedilecektir.Mahsupsonrasıkalanbirtutarınbulun-masıhalindebututargenelhükümlerçerçevesinderedveiadeedilecektir.

4.7.3.1.MevduatFaizleri,RepoGelirleri veÖzelFinansKurumlarındanEldeEdilenGelirler

SözkonusugelirlerüzerindenGVK’nınGeçici67’incimaddesinin(4)numaralıbendigere-ğince%15vergitevkifatı24yapılmaktadır.Bugelirlereilişkinhesapların01.01.2006tarihin-denönceaçılmışolması,TLveyadövizcinsindenaçılmışolmasıveyavadeli/vadesizhesapolmasıdurumudeğiştirmemektedir.Tevkifatuygulamasındagelirsahibiningerçek/tüzelkişiyadatam/darmükellefolmasınınveyaeldeedilengelirinvergidenistisnaolupolmamasınınönemibulunmamaktadır.

Bugelirleriçintamvedarmükelleflercetutarıneolursaolsunyıllıkbeyannameverilmeyece-ğigibi,Geçici67’incimaddekapsamındaeldeedilengelirlereilişkinolarakverilecekihtiyaribeyanadadahiledilmeyecektir.

4.7.3.2.HerNeviTahvilveHazineBonolarındanEldeEdilenFaizGelirleriİleAlım-Sa-tımKazançları

01.01.2006tarihinden(butarihdahil)sonraihraçedilenDevlettahviliveHazinebonolarıdahiltümtahvilvebonolarilebutarihtensonraiktisapedilenmenkulkıymetlerdeneldeedi-lecekolanfaizgelirlerivealım-satımkazançlarıüzerindentamvedarmükellefleriçingeçici67’ncimaddekapsamında%10oranındatevkifatyapılmaktadır.

01.01.2006tarihindenönceihraçedilenhernevitahvilvehazinebonoları ilemenkulkıy-metlervediğersermayepiyasasıaraçlarınınvergilendirilmesindeisegeçici67’ncimaddekapsamındatevkifatyapılmamakta,bugelirlergerektamgereksedarmükellefleraçısından31.12.2005tarihindegeçerliolaneskihükümleregörevergilendirilmektedir.Dolayısıyla,sözkonusudevlettahviliveHazinebonolarınınihraçtarihiileTürkLirasıcinsindenihraçedilipedilmediğinebağlıolarakindirimoranıuygulanacaktır.Alım-satımkazançlarıiçinisemaliyetbedeliendekslemesive istisnauygulamasındansonrakalan tutarneolursaolsunbeyanedilecektir.

24 Güncelvergitevkifatoranlarıiçin1/1/2013tarihve28515sayılıResmiGazete’deyayımlanan24/12/2012tarihlive2012/4116sayılıBakanlarKuruluKararınabakınız.

148


m

Yurt dışında ihraç edilen menkul kıymetlerden (Eurobond) elde edilen faiz gelirleri vealım-satımkazançlarıihraçtarihineolursaolsungeçici67ncimaddekapsamındatevkifatuygulamasıdışındaolduğundan,Eurobondfaizgelirleri2017yılınailişkinbeyanhaddiolan30.000TL’ninaşılmasıhalindebeyanedilecektir.Alım-satımkazancındaisemaliyetbedeliendekslemesiveistisnauygulamasısonucukalantutarneolursaolsunbeyanedilecektir.

Darmükellefiyetetabiolanların,Eurobondlardaneldeettiklerigelirleriçinbeyannamevermelerisözkonusudeğildir.

Benzerşekilde, tammükellefkurumlar tarafından1/1/2006 tarihinden itibarenyurt içindeihraçedilenözelsektörtahvil/bonofaizgelirlerivealım-satımkazançlarıgeçici67’ncimad-de kapsamında tevkif yoluyla vergilendirilmektedir. 1/1/2006 tarihindenönce ihraçedilenözel sektör tahvil/bono faiz gelirleri ve alım-satım kazançlarının vergilendirilmesinde ise31.12.2005tarihindegeçerliolaneskihükümlereuyulacaktır.

Tammükellef kurumlar tarafından yurt dışında ihraç edilen tahviller geçici 67’ncimaddekapsamına girmemektedir.Yurt dışında ihraç edilen söz konusu özel sektör tahvillerdeneldeedilenfaizgelirlerininvergilendirilmesinde,2011/1854sayılıBakanlarKuruluKararıiledeğişik2009/14592sayılıKararnamedeyeralanvadeveoranlardikkatealınmaksuretiyleGVK’nın94üncümaddesiuyarıncatevkifatyapılacaktır.

4.7.3.3.HisseSenediKarPaylarıileAlım-SatımKazançları

Hissesenedikarpaylarımenkulsermayeiradıolup,Geçici67’incimaddekapsamıdışındatutulduğundantevkifatyapılmamaktadır.Hissesenedikarpaylarınınnasılvergilendirileceği-neilişkinaçıklamalarMenkulSermayeİratlarınınBeyanıbölümündeyapılmıştır.

01.01.2006tarihindenitibareniktisapedilenhissesenetlerialım-satımıkazançlarıiseGe-çici67’incimaddenin(1)numaralıbendiuyarıncavergilendirilmektedir.22/9/2017tarihlive2017/10840sayılıBakanlarKuruluKararı25iletamvedarmükellefgerçekkişivekurumlartarafındangeçici67ncimaddekapsamında;

- Hissesenetlerinevehissesenediendekslerinedayalıolarakyapılanvadeliişlemveopsiyonsözleşmeleri,

- Borsaİstanbul’daişlemgörenaracıkuruluşvarantlarıdahilolmaküzerehissesenetleri(menkulkıymetleryatırımortaklıklarıhissesenetlerihariç)vehissesenediyoğunfonla-rınkatılmabelgelerindeneldeedilenkazançlar

25 27/4/2012tarihlive2012/3141sayılıBakanlarKuruluKararıiletamvedarmükellefgerçekkişivekurumlartarafındangeçici67ncimaddekapsamındahissesenetlerinevehissesenediendekslerinedayalıolarakyapılanvadeliişlemveopsiyonsözleşmeleri,Borsaİstanbul’daişlemgörenaracıkuruluşvarantlarıdahilolmaküzerehissesenetleri(menkulkıymetleryatırımortaklıklarıhissesenetlerihariç)vehissesenediyoğunfonlarınkatılmabelgelerindeneldeedilenkazançlariçinuygulanacaktevkifatoranı%0olaraktespitedilmiştir.


149

- HazineMüsteşarlığıncaihraçedilenaltınadayalıdevletiçborçlanmasenetleri

- 4749sayılıKamuFinansmanıveBorçYönetimininDüzenlenmesiHakkındaKanunuyarıncakurulanvarlıkkiralamaşirketleritarafındanihraçedilenaltınadayalıkiraserti-fikalarındaneldeedilenkazançlar

içinuygulanacaktevkifatoranı%0olarakbelirlenmiştir.Sözkonusugelirleriçinyıllıkveyamünferitbeyannameverilmeyecektir.

1/1/2006tarihindenitibareniktisapedilenhissesenetlerininalım-satımkazançlarıgeçici67ncimaddehükümleriçerçevesindetevkifatatabidir.Sözkonusugelirleriçinyıllıkveyamün-feritbeyannameverilmeyecektir.

1.1.2006tarihindenönceiktisapedilenhissesenetlerialım-satımkazançlarıiçingeçici67ncimaddekapsamındatevkifatyapılmasısözkonusudeğildir.Bugelirler31.12.2005tari-hindegeçerliolanmevzuathükümlerinegörevergilendirilecekolup,maliyetbedeliendeks-lemesiveistisnauygulamasındansonrakalantutarneolursaolsunbeyanedilecektir.

Hissesenetlerinineldençıkarılmasındandoğankazançlarınvergilendirilmesinde,sermayevekaryedeklerininsermayeyeeklenmesidolayısıylasahipolunanhissesenetlerininiktisaptarihiolarak,dahaöncedensahipolunanhissesenetlerininiktisaptarihiesasalınacaktır.

ketlertarafındansermayeartırımınagidildiğidurumlarda,ortaklarrüçhanhaklarınıkullan-maksuretiyleartırılansermayeyitemsiledenhissesenetlerinialmaktadırlar.Hissesenedisahipleritarafındanrüçhanhakkıkullanılmaksuretiyleitibarideğerleriödenereksahipolu-nanhissesenetleriyönündende iktisaptarihiolaraksahipolunaneskihissesenetlerininiktisaptarihiesasalınacaktır.Ortaklarınrüçhanhaklarınısınırlamaksuretiylesermayeartırı-mınıtemsiledenhissesenetlerininsatılmasıdurumundaiseyenibiralımişleminingerçek-leştiğikabuledilecektir.

Şirketlerinsermayeyedekleriilesermayeartırımındabulunmalarıhalinde,buişlemsonra-sındagereköncedensahipolunangereksesermayeartırımıdolayısıylaalınanhissesenet-lerininmaliyetbedeli,dahaöncesahipolunanhissesenetlerininmaliyetbedelinin,sermayeartırımısonrasındasahipolunan toplamhissesenedisayısınabölünmesisuretiyle tespitedilecektir.

Karyedeklerikullanılmaksuretiylesermayeartırımındabulunulmasıhalinde,buişlemdola-yısıylasahipolunanhissesenetlerininmaliyetbedeli,dahaöncesahipolunanhissesenet-lerininmaliyetbedeliileyenialınanhissesenetlerininitibarideğerleritoplamınınsermayeartırımısonrasındasahipolunantoplamhissesenedisayısınabölünmesisuretiylehesap-lanacaktır.

Şirketler tarafındannakitolaraksermayeartırımınagidildiğidurumlarda,hissesenedisa-hipleritarafındanrüçhanhakkıkullanılmaksuretiyleitibarideğerleriödenereksahipolunanhissesenetleriyönündendemaliyetbedeli,dahaöncesahipolunanhissesenetlerininma-liyetbedeli ileyenialınanhissesenetleri içinödenenbedelintoplamınınsermayeartırımısonrasındasahipolunantoplamhissesenedisayısınabölünmesisuretiylehesaplanacaktır.

150


m

Öteyandantammükellefkurumlaraaitolup,Borsaİstanbuldaişlemgörenvebiryıldanfazlasüreyleelde tutulanhissesenetlerinineldençıkarılmasındaneldeedilengelirler tevkifatatabideğildir.Bugelirler içinGVK’nınMükerrer80 incimaddesideuygulanmayacakolup;değerartışkazancıolarakyıllıkgelirvergisibeyannamesiverilmesidesözkonusudeğildir.

4.7.3.4.MenkulKıymetlerYatırımFonlarıKatılmaBelgeleriileYatırımOrtaklıklarıHis-seSenetlerindenEldeEdilenGelirler

Bunagöre,SermayePiyasasıKanununagörekurulanmenkulkıymetleryatırımfonları(bor-sayatırımfonlarıilekonutfinansmanıfonlarıvevarlıkfinansmanıfonlarıdahil)ilemenkulkıymetleryatırımortaklıklarınınportföyişletmeciliğikazançlarıüzerinden;

1)Borsayatırımfonlarıilekonutfinansmanfonlarıvevarlıkfinansmanfonlarıiçin%0,

2) Yukarıdakibenttesayılanlardışındakalanlariçin1Ekim2006tarihinekadaruygulan-maküzere%10,1Ekim2006tarihindenitibarenuygulanmaküzere%0,

oranındatevkifatyapılacaktır.

YatırımFonuKatılmaBelgeleriileYatırımOrtaklıklarındaneldeedilengelirler1.10.2006ta-rihinekadarFon/Ortaklıkbünyesindevergilendirildiğinden,katılımcıbazındavergilemesözkonusudeğildir.Dolayısıyla,katılımcıbazındavergilendirmeye1.10.2006tarihindenitibarenbaşlanılmışolup,yatırımcıların1.10.2006tarihindenönceiktisapettikleriyatırımfonlarıka-tılmabelgeleriiçin;Eylülayınınsonişlemgünündeilgiliyatırımfonukatılmabelgesininka-panışfiyatı,yatırımortaklığıhissesenetleriiçinise;buhissesenetlerininEylülayınınsoniş-lemgünündeborsadaoluşanağırlıklıortalamafiyatı,alışmaliyetiolarakdikkatealınacaktır.

Menkulkıymetleryatırımfonlarınınilgiliolduğufonaiadesivemenkulkıymetleryatırımor-taklıkları hissesenetleri alım-satımındaneldeedilengelirlerüzerindenbankalar vearacıkurumlarca%10oranındatevkifatyapılmaktaolup,bugelirleriçinyıllıkbeyannameverilme-yecektir.

Sürekliolarakportföyününenaz%51’iİstanbulMenkulKıymetlerBorsasındaişlemgörenhissesenetlerindenoluşanyatırım fonlarınınbir yıldan fazlasüreyleelde tutulankatılmabelgelerinineldençıkarılmasındaneldeedilengelirler, tevkifat kapsamındaolmayacaktır.Biryıllıksüreninhesaplanmasında,katılmabelgesininiktisaptarihininesasalınmasıgerek-mektedir.

4.7.3.5.VadeliİşlemveOpsiyonSözleşmelerindenEldeEdilenGelirler

Vadeliişlemsözleşmeleri,ilerikibirtarihteöncedenbelirlenenfiyat,miktarvenitelikteeko-nomikveyafinansalgöstergeyi,sermayepiyasasıaracını,malı,kıymetlimadeniveyadövizialmaveyasatmayükümlülüğügetirensözleşmelerdir.

Geçici67’incimaddenin(13)numaralıfıkrasınagöre,bankalarınvearacıkurumlarıntarafolduğuveyabunlararacılığıylayapılan;belirlibirvadede,öncedenbelirlenenfiyat,miktarvenitelikteekonomikveyafinansalgöstergeyedayalıolarakdüzenlenenlerdedahilolmak


151

üzere,paraveyasermayepiyasasıaracını,malı,kıymetlimadenivedövizialma,satma,değiştirmehakve/veyayükümlülüğünüverenvadeli işlemveopsiyonsözleşmelerigeçici67.maddeuygulamasındadiğersermayepiyasasıaracıaddolunacaktır.

Buhükümuyarınca,bankalarveyaaracıkurumlar,buniteliktebirişlemyapmalarıhalinde;vadeliişlemveyaopsiyonsözleşmesininhükmündenyararlanıldığıanda,sözleşmeyebazalınankıymetinpiyasafiyatınagöreoluşandeğeriileişlemfiyatınagöreoluşandeğeriara-sındakifarküzerindensözleşmeninsonaerdiğitarihitibarıylatevkifatyapacaklardır.

Hissesenedivehissesenediendekslerinedayalıolarakyapılanlardışındakalansözleş-melerdendarvetammükellefgerçekkişilerceeldeedilengelirlerüzerinden%10oranın-da,hissesenedivehissesenediendekslerinedayalıolarakyapılansözleşmelerdeneldeedilengelirlerüzerinden%0oranındatevkifatyapılmaktadır.

Vadeliişlemveopsiyonborsasındasayısıztürdesözleşmeyapılmasımümkünolup,ülke-mizdeenyaygınolansözleşmeleri4gruptatoplamakmümkündür:

- Endekssözleşmeleri

- Dövizsözleşmeleri

- Faizsözleşmeleri

- Emtiasözleşmeleri(buğday,pamukvealtın)

4.7.3.6.KrediTeminatıSağlamakÜzereKurulmuşOlanKurumlarca193SayılıKanu-nunGeçici67nciMaddesiKapsamındaEldeEdilenGelirlerdeTevkifatUygulaması

6745sayılıKanunun8incimaddesiyledeğişik193sayılıKanunungeçici67ncimaddesininbeşincifıkrasında;gelirsahibiningerçekveyatüzelkişiyadadarveyatammükellefolması,vergimükellefiyetibulunupbulunmaması,vergidenmuafolupolmamasıveeldeedilenka-zancınvergidenistisnaolupolmamasınıngeçici67ncimaddenin(1),(2),(3)ve(4)numaralıfıkra hükümleri uyarınca yapılacak tevkifatı etkilemeyeceği belirtilmiş; Sermaye PiyasasıKanununagörekurulanborsayatırımfonlarıveemeklilikyatırımfonlarınıneldeettiklerika-zançlarüzerindengeçici67ncimaddenin(1)ve(4)numaralıfıkralaruyarıncatevkifatyapıl-mayacağıhükümaltınaalınmıştır.6745sayılıKanunun8incimaddesiyleyapılandeğişiklikile5520sayılıKurumlarVergisiKanununun4üncümaddesininbirinci fıkrasının(l)bendikapsamınagirenkurumlardakapsamalınmışvebukurumlarındaeldeettikleri kazançlarüzerinden(1)ve(4)numaralıfıkralaruyarıncatevkifatyapılmayacağıhükmebağlanmıştır.Sözkonusudeğişiklik7.9.2016tarihindeyürürlüğegirmiştir.

193sayılıKanunungeçici67ncimaddesininbeşincifıkrasındayapılandeğişikliğinkapsa-mına,yabancıülkelerveyauluslararasıfinanskuruluşlarıileyapılanmalîveteknikişbirliğianlaşmalarıçerçevesindeyalnızcakredi teminatısağlamaküzerekurulmuşolupbufaali-yetlerindeneldeettiklerikazançlarıteminatsorumlulukfonlarınaekleyenvesahipoldukları

152


m

fonlarıortaklarınadağıtmaksızınkredisağlayanbankavekuruluşlarayatırankurumlargir-mektedir.

Yapılandeğişiklik ilesözkonusukurumlarcamenkulkıymetlervediğersermayepiyasasıaraçlarınıneldençıkarılmasıveeldetutulmasısürecindeeldeedilengelirlerüzerinden193sayılıKanunungeçici67ncimaddesinin(1)numaralıfıkrasıkapsamındabankalarvearacıkurumlartarafındantevkifatyapılmasısözkonusuolmayacaktır.

Ayrıca,sözkonusukurumlarcaeldeedilen193sayılıKanunun75incimaddesininikincifık-rasının(7),(12)ve(14)numaralıbentlerindeyazılımenkulsermayeiratlarından193sayılıKanunungeçici67ncimaddesinin(4)numaralıfıkrasıuyarıncatevkifatyapılmayacaktır.

Buuygulamasözkonusukurumların7.9.2016 tarihinden itibareneldeedecekleri gelirleriçingeçerliolup,butarihtenönceeldeedilengelirlerüzerindenanılanfıkralarkapsamındabankalarvearacıkurumlarcatevkifatyapılmasıgerekmektedir.

4.7.3.7.İhtiyariBeyan

GVK’nıngeçici67’incimaddesikapsamındatevkifatatabitutulanveyıllıkveyamünferitbeyanname ilebeyanedilmeyeceğibelirtilenmenkulkıymetvediğersermayepiyasasıaraçlarının elden çıkarılmasından doğan kazançlar için darmükellefler de dahil olmaküzeretakvimyılıitibarıylayıllıkbeyannameverilebilecektir.

Bugelirlerinbeyanı269serinumaralıGelirVergisiGenelTebliğiekindeyeralan“GVK’nıngeçici 67/11 inciMaddesineGöre İhtiyariBeyandaBulunanMükellefler İçin”düzenlenenyıllık gelir vergisi beyannamesiyle, izleyen yılınMart ayının başından yirmi beşinci günüakşamınakadaryapılacaktır.

Geçici67’incimaddekapsamındatevkifedilenvergilerinmahsupveiadesineimkansağ-layanbubeyanihtiyaribirbeyanolup,buimkândanyararlanılabilmesiiçinihtiyaribeyanınkanunisüresindeyapılmasıgerekmektedir.Süresigeçtiktensonrayapılanihtiyaribeyanlaradayanılarakişlemyapılmasımümkündeğildir.

İhtiyaribeyan, tammükelleflerce ikametgâhlarınınbulunduğuyervergidairesine,ötedenberimükellefolanlariçinisebağlıolduklarıvergidairesineyapılacaktır.

DarmükellefleriseihtiyaribeyanlarınıİstanbulVergiDairesiBaşkanlığıBoğaziçiVergiDai-resiMüdürlüğü’neyapacaklardır.

Sözkonusubeyansadecemenkulkıymetvediğersermayepiyasasıaraçlarınınalım-satı-mınailişkinolarakyapılacakolup,faizveitfagelirlerininbeyanısözkonusudeğildir.Alım-satımişlemlerine ilişkinolarakbeyanedilecekkazançlarauygulanacakoran,2017/10840sayılı Bakanlar Kurulu Kararı gereğince, hisse senetlerine ve hisse senedi endekslerinedayalıolarakyapılanvadeli işlemveopsiyonsözleşmeleri,Borsaİstanbul’daişlemgörenaracıkuruluşvarantlarıdahilolmaküzerehissesenetleri(menkulkıymetleryatırımortaklık-larıhissesenetlerihariç)vehissesenediyoğunfonlarınkatılmabelgelerindeneldeedilen


153

kazançlar,HazineMüsteşarlığıncaihraçedilenaltınadayalıdevlet içborçlanmasenetlerive4749sayılıKamuFinansmanıveBorçYönetimininDüzenlenmesiHakkındaKanunuya-rıncakurulanvarlıkkiralamaşirketleritarafındanihraçedilenaltınadayalıkirasertifikaların-daneldeedilenkazançlariçin%0,diğerkazançlariçin%10olaraktespitedilmiştir.

Beyanedilengelirüzerindenhesaplananvergidenyıl içindetevkifedilenvergilermahsupedilecektir.Mahsupvemahsupsonrasıkalantutarıniadeişlemleri252serinumaralıGelirVergisiGenelTebliğindekiaçıklamalaragöreyapılacaktır.

Mahsupve iadeninyapılabilmesi için tevkif yoluylakesilenvergilerinbeyannameyedahiledilenkazançlarailişkinolmasışarttır.

Alım-Satımişlemlerineilişkinolarakyapılacakihtiyaribeyanda,aynıtürdenmenkulkıymetvediğersermayepiyasasıaraçlarınailişkinolmasışartıylayıliçindeoluşanzararlarıntama-mımahsupedilebilecektir.

Aynıtürmenkulkıymetvediğersermayepiyasasıaracınındeğerlendirilmesindeaşağıdakisınıflandırmaesasalınacaktır.

I)Sabitgetirilimenkulkıymetler

II)Değişkengetirilimenkulkıymetler

III)Diğermenkulkıymetlervediğersermayepiyasasıaraçları

IV)Yatırımfonlarıkatılmabelgeleriveyatırımortaklıklarıhissesenetleri

Konuylailgilidetaylıaçıklamalar257,258ve269serinumaralıGelirVergisiGenelTebliğle-rindeyeralmaktadır.

4.7.3.8.DarMükellefGerçekKişilerinGeçici67’nciMaddeKapsamındaYapacaklarıİşlemler

Darmükellefkişilerin,geçici67ncimaddekapsamındaTürkiye’dekifinansalaraçlaraken-dileriveyayurtdışındakiportföyyönetimşirketlerivasıtasıylayatırımyapabilmeleriveçiftevergilendirmeyiönlemeanlaşmalarıhükümlerindenyararlanabilmeleri içinvergikimliknu-marasıalmalarıgerekmektedir.

Vergikimliknumarasıalınabilmesi içindarmükellefgerçekkişilerinpasaportlarınınnoteronaylıbirörneğiyadavergidairesiyetkililerinceonaylanmaküzere,aslıvefotokopisini,darmükellefkurumlarınisekendiülkelerindegeçerlikuruluşbelgesininTürkiye’ninoülkedebu-lunantemsilciliğinceonaylıTürkçebirörneğiniveyayabancıdildeonaylıkuruluşbelgesinintercümebürolarıncatercümeedilmişTürkçebirörneğiniilgilivergidairesineibrazetmelerigerekmektedir.KuzeyKıbrısTürkCumhuriyetivatandaşlarıiçinnüfuscüzdanınınibrazıye-terliolacaktır.

Ayrıca,bankalarvearacıkurumlarilesaklamacıkuruluşlarkendilerineişlemyapmakiçinmü-racaatedenancakvergikimliknumarasıibrazedemeyenyabancımüşterileriiçin,7/11/2003

154


m

tarihlive48244sayılıGenelYazımızekindebulunan“YabancılarİçinVergiKimlikNumarasıTalepFormu”nudoldurmaksuretiyletopluolarakvergikimliknumarasıalabileceklerdir.

Bankalarvearacıkurumlarınbuşekildetopluolarakvergikimliknumarasıalabilmeleriiçin,darmükellefgerçekkişivekurumlarcavergidairesinesunulmasıgerekenbubelgeleri,“Ya-bancılarİçinVergiKimlikNumarasıTalepFormu”naekleyerekİstanbulVergiDairesiBaş-kanlığıBoğaziçiVergiDairesiMüdürlüğü’negöndermelerigerekmektedir.

Geçici67ncimaddekapsamındaTürkiye’dekifinansalaraçlaraşahsiolarakveyayurtdı-şındakiportföyyönetimşirketlerivasıtasıylayatırımyapandarmükellefgerçekkişilerin,çiftevergilendirmeyiönlemeanlaşmalarıhükümlerindenyararlanabilmeleriiçinilgiliülkeninyet-kilimakamlarıtarafındandüzenlenerekimzalanmışmukimlikbelgesininaslınınvetercümeedilmişörneğinin,bankavearacıkurumlarvasıtasıylaveyadoğrudanilgilivergidairesine(BoğaziçiVergiDairesi)ibrazedilmesigerekmektedir.26

5.GELİRİNTOPLANMASIVEYILLIKBEYAN

MükelleflerGVK’nın2’ncimaddesindeyazılıkaynaklardanbirtakvimyılıiçindeeldeettiklerikazanç ve iratları içinKanundaaksinehükümolmadıkça yıllık beyannameverirler.GelirVergisiKanununagörebeyanıgerekengelirlerinyıllıkbeyannamedetoplanmasızorunludur.

Tacirlerleçiftçilerveserbestmeslekerbabı ticari,ziraivemesleki faaliyetlerindenkazançteminetmemişolsalarbile,yıllıkbeyannameverirler.Buhükümşirketlerinfaaliyetvetasfiyedönemlerineşamilolmaküzerekollektifşirketortaklarıilekomanditelerhakkındadauygu-lanır.

Tammükellefgerçekkişiler,yabancıülkelerdeeldeettiklerigelirleri içinyıllıkbeyannamevermekvediğergelirlerinedeniyleverecekleriyıllıkbeyannameyebugelirlerinidahiletmekzorundadırlar. Bu zorunluluk, tevkif suretiyle vergilendirilip vergilendirilmediğine, tutarınaveyaniteliğinebakılmaksızınyabancıülkelerdeeldeedilenbütüngelirleriçingeçerlidir.

Yabancıülkedeeldeedilengelirin,mükellefin iradesidışındaki sebeplerleTürkiye’yege-tirilemediğinintevsikedilmesihalindebugelir,eldeedildiğiyılıngelirisayılmayacaktır.Budurumdasözkonusugelir,mükellefinbugeliretasarrufedebildiğiyılıngelirisayılarakyıllıkbeyannameilebeyanedilecektir.AncakyabancıülkedeeldeedilengelirehukukenvefiilentasarrufedilebildiğihaldeiradiolarakTürkiye’yegetirilmemesidurumundabugelir,tasarrufedildiğiyılıngeliriolarakyıllıkbeyannameilebeyanedilecektir.Beyanedilengelirüzerin-dentarhedilenvergiden,yabancımemleketlerdeödenenvergilerinmahsubuiseGVK’nın123’üncümaddesindekiesaslaragöreyapılacaktır.

Darmükellefgerçekkişiler,ticarikazançlarıilegerçekusuldetespitedilenziraikazançları,vergikesintisinetabitutulmamışserbestmeslekkazançlarıilegayrimenkulsermayeiratlarıiçinyıllıkbeyannamevermekzorundadırlar.Ticariveziraifaaliyettenkazançsağlanmamışolsabileyıllıkbeyannameverilecekve faaliyetsonucubeyannamedegösterilecektir.Dar

26 G.V.K.Geçici67nciMaddeUygulamasıileİlgiliOlarakGerçekKişilereYönelikVergiRehberi,GİBMükellefHizmetleriDaireBaşkanlığıYayınNo:245,Şubat2017.


155

mükellef gerçek kişiler tevkif yoluyla vergilendirilmiş serbestmeslek kazançları için yıllıkbeyannamevermeyeceklerdir.

5.1.ToplamaYapılmayanHaller

Tammükellefgerçekkişiler,aşağıdakigelirleriiçinyıllıkbeyannamevermeyecekvediğergelirlerinedeniylebeyannamevermelerihalindedebugelirlerinibeyannameyedahiletme-yeceklerdir(GVKMd.86).

a)Gerçekusuldevergilendirilmeyenziraikazançlar,GVK75’incimaddesinin(15)ve(16)numaralıbentlerinde27yazılımenkulsermayeiratları,kazançveiratlarınistisnahadleriiçin-dekalankısmı,

b)Tekişverendenalınmışvetevkifsuretiylevergilendirilmişücretler(birdenfazlaişveren-denücretalmaklaberaberbirdensonrakiişverendenaldıklarıücretlerinintoplamı,103’üncümaddedeyazılıtarifeninikincigelirdilimindeyeralantutarı2017yılıiçin30.000TL’yi-aş-mayanmükelleflerin,tamamıtevkifyoluylavergilendirilmişücretleridahil),

c)Vergiye tabi gelir toplamı [(a) ve (b)bentlerindebelirtilenlerhariç] 103’üncümaddedeyazılıtarifeninikincigelirdilimindeyeralantutarı2017yılıiçin30.000TL’yi-aşmamasıko-şuluyla,Türkiye’detevkifatatabitutulmuşolan;birdenfazlaişverendeneldeedilmişücretler,menkulsermayeiratlarıvegayrimenkulsermayeiratları,

d)Birtakvimyılıiçindeeldeedilenvetoplamı2017yılıiçin1.600TL’yiaşmayan,tevkifataveistisnauygulamasınakonuolmayanmenkulvegayrimenkulsermayeiratları.

Ayrıca tevkifata tabi tutulmuşmevduat faizleri, faizsiz olarak kredi verenlere ödenen karpayları,karvezararortaklığıbelgesikarşılığıödenenkarpaylarıveözelfinanskurumla-rıncakarvezararakatılmahesabıkarşılığındaödenenkarpayları,repogelirlerivemenkul

27 Budüzenlemeleraşağıdakigibidir. 15.Tüzelkişiliğihaizemeklisandıkları,yardımsandıklarıilesigortaveemeklilikşirketleritarafından; a) Onyıldanazsüreyleprimveyaaidatödeyerekayrılanlaraödenenirattutarları, b) Onyılsüreyleprimveyaaidatödeyerekayrılanlarilevefat,maluliyetveyatasfiyegibizorunluneden-

lerleayrılanlaraödenenirattutarları.(****) 16.Bireyselemekliliksisteminden; a)Onyıldanazsüreylekatkıpayıödeyerekayrılanlar ilebusüre içindekısmenödemealanlarayapı-

lanödemeleriniçerdiği irattutarı(28/3/2001tarihlive4632sayılıBireyselEmeklilikTasarrufveYatırımSistemiKanunukapsamındabireyselemeklilikhesabınayapılanDevletkatkılarınınödemeyekonuolankısımlarınaisabetedenirattutarıdahil.),

b) Onyılsüreylekatkıpayıödemişolmaklabirlikteemeklilikhakkıkazanmadanayrılanlar ilebusüreiçindekısmenödemealanlarayapılanödemeleriniçerdiğiirattutarı(4632sayılıKanunkapsamındabi-reyselemeklilikhesabınayapılanDevletkatkılarınınödemeyekonuolankısımlarınaisabetedenirattutarıdahil.),

c)Emeklilikhakkıkazananlarilebusistemdenvefat,maluliyetveyatasfiyegibizorunlunedenlerleayrı-lanlarayapılanödemeleriniçerdiğiirattutarı(4632sayılıKanunkapsamındabireyselemeklilikhesabınayapılanDevletkatkılarınınödemeyekonuolankısımlarınaisabetedenirattutarıdahil.).”)

Bumaddenin ikinci fıkrasının (15)numaralıbendindeyeralan irat tutarı; varsa fesihve iştirakesintisiindirilmedenöncekibirikimtutarından,yatırımayönlendirilen tutar indirilerekbulunur.Aynı fıkranın(16)numaralıbendindeyeralanirattutarı;hakkazanılanDevletkatkısıvegetirileridahilödemeyekonutoplambirikimtutarından,(varsaertelenmişgirişaidatıindirilmeksizin)ödenenkatkıpaylarıveDevletkatkısınınhakedilenkısmıindirilerekbulunur.”

156


m

kıymetleryatırımfonlarınınkatılmabelgelerineödenenkarpaylarıtutarlarıneolursaolsunbeyanedilmeyecektir.

Darmükellefgerçekkişileriseaşağıdakigelirleriiçinyıllıkbeyannamevermeyecekvediğergelirlerinedeniylebeyannamevermelerihalindedebugelirlerinibeyannameyedahiletme-yeceklerdir.

- TamamıTürkiye’detevkifsuretiylevergilendirilmişolan;ücretler,serbestmeslekka-zançları,menkulvegayrimenkulsermayeiratlarıilekurumlardaneldeedilenkarpayla-rı,

- Gerçekusuldetespitedilmeyenziraikazançlar,

- Diğerücretler,

- Diğerkazançveiratlar,

- Kazançveiratlarınistisnahadleriiçindekalankısımları,

5.2.YıllıkBeyannameVerilmesiveGelirinToplanmasıylaİlgiliEsaslar

Tammükellefgerçekkişileriçinyıllıkbeyannameverilmesivegelirintoplanmasıylailgiliola-rakaşağıdabelirtilençerçevedekararverilmesigerekmektedir.

Öncelikle, elde edilen gelir unsurları tek başına değerlendirilecek ve farklı gelir unsurla-rındaneldeedilenkazançveiratlardanancaktekbaşınadeğerlendirildiğindebeyannamevermeyükümlülüğübulunanlaryıllıkbeyannamedebirleştirilecektir.Herbirkazançunsurutekbaşınaelealındığındabeyanzorunluluğunundışındakalıyorsabeyannamedebirleştiril-meyecektir.Genelkuralbuolmaklaberaber,GVK’nın86’ncımaddesinin1-cbendinegöre;vergiye tabi gelir toplamının (gerçek usulde vergilendirilmeyen ziraî kazançlar, GVK’nın75’incimaddesinin(15)ve(16)numaralıbentlerindeyazılımenkulsermayeiratları,kazançve iratların istisnahadleri içindekalankısmıve tek işverendenalınmışve tevkifsuretiylevergilendirilmişücretler hariçolmaküzere)103üncümaddedeyazılı tarifenin ikinci gelirdilimindeyeralantutarı(30.000TL)aşmasıhalinde;Türkiye’detevkifatatâbitutulmuşolanbirdenfazlaişverendeneldeedilenücretler,menkulsermayeiratlarıvegayrimenkulserma-yeiratlarıiçinyıllıkbeyannameyeverilecektir.(GVKMd.86/1-c).

Birdenfazlaişverendenücretalınmasıhalinde,birinci işverendenalınanücretinhangisiolacağıücretlitarafındanserbestçebelirlenecektir.

Ticarikazançlar,gerçekusuldevergilendirilenziraikazançlarveserbestmeslekkazançlarıiçinzarardahieldeedilmişolsayıllıkbeyannameverilmesizorunludur.


157

5.3.YıllıkBeyannameyeDahilKazançveİratlardanZararMahsubu

Gelirintoplanmasındagelirkaynaklarınınbirkısmındanoluşanzararlar,(Diğerkazançveiratlardanolanlarhariç),diğerkaynaklarınkazançveiratlarındanmahsupedilir.Vergilendir-medönemindemahsubunmümkünolmamasıhalinde,zararbakiyesigelecekyıllaradevre-dilir.Buyıllarıngelirunsurlarındanindirilir.Ancakarkaarkayabeşyıliçindemahsupedile-meyenzararbakiyesisonrakiyıllaradevredilemez.

Gayrimenkulvemenkulsermayeiratlarındagiderfazlalığındandoğanlarhariç(giderfaz-lasındanoluşanzararınmahsubundadabelli kısıtlamalarvardır.) sermayedemeydanagelenazalmalarzararolarakkabuledilmez.

Değerartışkazançlarıbakımındanmenkulkıymetalımsatımındaaynıtürmenkulkıymetle-rinalımsatımındandoğanzararlarkendiiçerisindemahsupedilebilir.

Birbiriniizleyenbirdenfazlayıllarınsonucununzararolmasıhalindesonrakiyıllarıngelirin-deneneskiyılzararındanbaşlanarakmahsupyapılır.Kârınyetersizolmasıveyazararedilmesidolayısıylakullanılamayangeçmişyılzararlarıbirsonrakiyılbeyannamesi-neotomatikolarakaktarılmadığından,buzararlarınbirhakkaybınamahalvermeye-cekşekildebeyannameleredikkatleyazılmasıuygunolacaktır.

Kazançolduğuhalde,geçmişyılaait zararınmahsubuyapılmamışsabuzararınsonrakiyıllardakazançtanmahsubumümkündeğildir.BununaksiyönündedegörüşlerbulunmaklabirlikteGelirİdaresiBaşkanlığı’nıngörüşüzararın,indirimimkânıolduğuhaldegelirvergisibeyannamesinde indirimkonusuyapılmamasıhalinde indirimkonusuyapılmayankısmınsonrakiyıllarıngelirindenindirilmesininmümkünolmadığışeklindedir.

Yurtdışıfaaliyetlerdendoğanzararlar,ülkeiçindeeldeedilengelirlerdenfaaliyettebulu-nulanülkeninvergikanunlarınagörebeyanedilenvergimatrahlarının,heryıloülkemev-zuatınagöredenetimyetkisiverilenkuruluşlarcaraporabağlanmasıveburaporunaslıiletercümeedilmişbirörneğininTürkiye’deki ilgilivergidairesineibrazıhalindemahsupedilebilecektir.

Ancak, kazançlarıTürkiye’degelir vergisinden istisnaedilen faaliyetlere ilişkin yurt dışızararlarınmahsupimkanıbulunmamaktadır.

6.GEÇİCİVERGİ

Ticarikazançsahipleriileserbestmeslekerbabıcarivergilendirmedöneminingelirvergisinemahsupedilmeküzere,GVK’nınticariveyameslekikazancıntespitineilişkinhükümlerinegöre(indirimveistisnalarileVergiUsulKanununundeğerlemeyeaithükümleridedikkatealınarak) belirlenen ilgili hesap döneminin üçer aylık kazançları üzerinden,GVK’nın 103üncümaddesinde yer alan tarifenin ilk gelir dilimineuygulananoranolan%15oranında

158


m

geçicivergiöderler.Geçicivergimatrahınınhesaplanmasındadönemsonumalmevcutları,kayıtlarüzerindentespitedilebilir.

Aşağıdayeralanmükelleflervekazançlargeçicivergikapsamınagirmez:

· Basitusuldetespitedilenticarikazançlar,

· YıllaraYaygınİnşaatveOnarımİşlerindenEldeEdilenKazançlar,(GVK42ncimadde)

· Noterlikgöreviniifailemükellefolanlar.

Hesaplanangeçicivergi,üçaylıkdönemiizleyenikinciayınondördüncügünüakşamınaka-darbağlıolunanvergidairesinebeyanedilirveonyedincigünüakşamınakadarödenir.Aynıdönemiçindetevkifedilmişbulunangelirvergisi (42ncimaddedebelirtilenkazançlardanyapılantevkifathariç)hesaplanangeçicivergidenmahsupedilir.

Yapılanincelemelersonucunda,geçmişdönemlereaitgeçiciverginin%10’uaşantutardaeksikbeyanedildiğinintespitihalinde,eksikbeyanedilenbukısımiçinre’senveyaikmalengeçicivergitarhedilir.Mahsupsüresigeçtiktensonra,kesinleşengeçicivergilerterkinedilir,ancakgecikmefaizivecezatahsiledilir.

Biröncekitakvimyılındaaltışaraylıkdönemlerhalindetahakkukettirilerektahsiledilenge-çicivergi,yıllıkbeyannameüzerindenhesaplanangelirvergisindenmahsupedilir.Mahsupedilemeyentutar,mükellefindiğervergiborçlarınamahsupedilir.Bumahsuplararağmenkalangeçicivergitutarı,oyılınsonunakadaryazılıolaraktalepedilmesihalindemükelleferedveiadeedilir.

İşinbırakılmasıhalinde,işinbırakıldığıdönemiizleyendönemlerdegeçicivergiödenmez.

Geçicivergiyeesaskazancıntespitisırasındaaşağıdakihususlardikkatealınmalıdır:

· Üçer aylık kazançların tespitindeGVK’nın ticari kazancın tespitine ilişkin hükümlerineveVUK’nındeğerlemehükümlerineuyulacaktır.Aynışekildeserbestmeslekkazancınıntespitineilişkinhükümlergeçerlidir.Bukapsamdaindirimveistisnalardageçicivergimat-rahınıntespitindedikkatealınacaktır.

· Dönemsellikesasınauyulmasıgerekir.Örneğin;geçicivergimatrahınınbelirlenmesindepeşintahsiledilenbiryıllıkabonelikbedelininsadecebeyanedilengeçicivergidönemineisabetedenkısmıdikkatealınacaktır.

· Geçicivergimatrahınıntespitindefiilienvanteryapılmasızorunluolmayıp,kaydienvanteryapılmaksuretiyledebeyandabulunulmasımümkündür.

· YabancıparalarveyabancıparacinsindenolanborçvealacaklarTürkiyeCumhuriyetiMerkezBankasıncageçicivergidönemininkapandığıtarihitibarıylailanedilendövizalışkurlarıiledeğerlenir.


159

· Geçicivergidönemiiçindetevkifsuretiyleödenenvergilerileöncekigeçicivergidönem-lerindehesaplanangeçicivergisözkonusudönemiçinhesaplanangeçicivergidenmah-supedilecektir.

· Vadesigelmemişsenedebağlıalacakveborçlar,değerlemegünükıymetinegöredeğer-lenebilir.

· Birdönemreeskontyapılmasıikincidönemdereeskontyapılmasınıgerektirmez.Ayrıca,aynıdönemiçindealacaksenetlerireeskontatabitutulmuşsaborçsenetlerininderees-kontatabitutulmasızorunludur.

· Yıllıkolarakseçilenmaliyettespityönteminingeçicivergiuygulamasındadaaynıolmasıgerekir.

· Yıllık olarak hesaplanan amortisman tutarının ilgili döneme isabet eden kısmı dikkatealınır.Yıllıkolarakseçilenusulgeçicivergidönemindedegeçerlidir.

Bilançoesasındadeftertutanmükelleflergelirtablosunu,işletmeesasınagöredeftertutanmükelleflerişletmehesabıözetiniveserbestmeslekkazançdefteritutanmükelleflerserbestmeslekkazançbildiriminigeçicivergibeyannamelerineeklemelidirler.

7.BEYANNAMEÜZERİNDEYAPILACAKDİĞERİNDİRİMLER

Gelirvergisimatrahınıntespitinde,gelirvergisibeyannamesindebildirilecekgelirlerdenaşa-ğıdakiindirimleryapılabilir:

7.1.HayatSigortasıveŞahısSigortasıPrimleri

Beyanedilengelirin%15’iniveasgariücretinyıllıktutarınıaşmamakşartıyla(Buşartıntes-pitindeişverenlertarafındanücretlileradınabireyselemekliliksistemineödenenkatkıpayla-rıile63’üncümaddeninbirincifıkrasının(3)numaralıbendivebubentkapsamındaindirimkonusuyapılacakprimödemelerinintoplamtutarıbirliktedikkatealınır.)mükellefinşahsına,eşineveküçükçocuklarınaaithayatsigortalarınaödenenprimlerin%50’siileölüm,kaza,hastalık,sağlık,engellilik,analık,doğumvetahsilgibişahıssigortaprimleri(SigortanınTür-kiye’dekâinvemerkeziTürkiye’debulunanbiremeklilikveyasigortaşirketinezdindeakde-dilmişolması,primtutarlarınıngelirineldeedildiğiyıldaödenmişolmasıveücretgelirieldeedenlerinücretlerininsafi tutarınınhesaplanmasısırasındaayrıca indirilmemişbulunmasışartıyla,eşlerinveyaçocuklarınayrıbeyannamevermelerihalinde,bunlaraaitprimkendigelirlerindenindirilir.)mükelleflerinyıllıkbeyannameilebildireceklerigelirlerdenindirilebilir.

Beyanedilengelirolarak,yıllıkgelirvergisibeyannamesindeyeralanindirimlervegeçmişyılzararlarıtoplamındanöncekitutaresasalınacaktır.SigortanınTürkiye’dekâinvemerkeziTürkiye’debulunanbiremeklilikveyasigortaşirketinezdindeakdedilmişolması,primtu-tarlarınıngelirineldeedildiğiyıldaödenmişolmasıveücretgelirieldeedenlerinücretlerininsafitutarınınhesaplanmasısırasındaayrıcaindirilmemişbulunmasışarttır.Eşlerinveyaço-cuklarınayrıbeyannamevermelerihalinde,bunlaraaitprimvekatkıpaylarıönceliklekendigelirlerindenindirilir.

160


m

Kanunmaddesindebahsedilenküçükçocuktabirindenneanlaşılmasıgerektiğiise3SeriNo’luGelirVergisiSirkülerindeaçıklanmıştır.SözkonusuSirkülerdeküçükçocuktabirinden,18yaşınıdoldurmamışvemükelleftarafındanbakmaklayükümlüolunan(nafakasuretiylebakılanlardahil)kişilerinanlaşılmasıgerektiğiaçıklanmıştır.Bunagöre,ücretlininbakmaklayükümlüolduğuancak18yaşınıdoldurmuşolançocuklarıiçinödenenprimlerinücretmat-rahındanindirilmesimümkündeğildir.

7.2.EğitimveSağlıkHarcamalarıİndirimi

Beyanedilengelirin%10’unuaşmaması,Türkiye’deyapılmasıvegelirveyakurumlarver-gisimükellefiyetibulunangerçekveya tüzelkişilerdenalınacakbelgelerle tevsikedilmesişartıyla,mükellefinkendisi,eşiveküçükçocuklarınailişkinolarakyapılaneğitimvesağlıkharcamaları(mükerrer121incimaddeçerçevesindeeğitimvesağlıkharcamalarınedeniylevergiindirimindenyararlananücretliler,aynıharcamalarınıbuhükümdenyararlanarakmat-rahlarındanindiremezler)indirimkonusuyapılabilir.

01.01.2007tarihindengeçerliolmaküzereGVK’nınmükerrer121’incimaddesindeyeralanvergi indirimi yürürlükten kaldırıldığından parantez içi hükmün işlerliği kalmamıştır. Bunagöre yıl içerisinde tevkif suretiyle vergilendirilen ücretler nedeniyle aynı Kanunun 86’ncımaddesinegöreyıllıkbeyannameverilmesihalinde,ücretlilerbuindirimdenayrıcayararla-nabileceklerdir.

7.3.Engellilikİndirimi

Serbestmeslekfaaliyetindebulunanveyabasitusuldevergilendirilenengellilerinbeyanedi-lengelirlerine,GVK31incimaddedeyeralanesaslaragörehesaplananengellilikindirimiuygulanmaktadır.Engellilikİndiriminden;

1- Engellihizmeterbabıilebakmaklayükümlüolduğuengellikişibulunanhizmeterbabı,

2- Engelliserbestmeslekerbabıilebakmaklayükümlüolduğuengellikişibulunanserbestmeslekerbabı,

3- Engelliolupbasitusuldevergilendirilenler,

yararlanır.

GVK’nın31’incimaddesindeyeralanengellilikindirimitutarları2017takvimyılıiçin296SeriNo’luGelirVergisiGenelTebliği28 ilebelirlenmiştir.Bunagöre,2016 yılındaeldeedilengelirlerdenindirimkonusuyapılacakaylıkengellilikindirimitutarlarışöyleolmuştur;

28 27/12/2016tarihve29931sayılıResmiGazete’deyayımlanmıştır.


161

1.DereceEngellilerİçin(Çalışmagücününasgari%80’inikaybetmişolanlar) 900TL

2.DereceEngellilerİçin(Çalışmagücününasgari%60’ınıkaybetmişolanlar) 470TL

3.DereceEngellilerİçin(Çalışmagücününasgari40%’ınıkaybetmişolanlar) 210TL

Engellilikİndirimi,hizmeterbabında,tevkifatmatrahınauygulanır.Buindirim,bakmaklayü-kümlüolduğuengellikişibulunanserbestmeslekerbabıveücretgelirieldeedenmükellefleriçindeuygulanır.Budurumdaindirimdenyararlananengellikişideğilonabakmaklayüküm-lüolanserbestmeslekerbabıveücretgelirieldeedenmükelleflerdir.

Konuylailgiliolarak222SeriNo’luGelirVergisiGenelTebliğindegerekliaçıklamalarayerverilmiştir.

Ücretliler için tevkifatmatrahına aylık olarak uygulanan engellilik indirimi, serbestmeslekerbabıbakımındanaylıktutarların12ileçarpılmasısonucubulunacakyıllıktutarauygulanacaktır.Bulunanbuyıllık tutarserbestmeslekerbabınınbeyanedeceğiserbestmeslekkazancındandüşülecektir.İndirimdenyararlanmahakkınasahipbasitusul-devergilendirilenengellilereuygulanacakengellilikindirimininyıllıktutarıise,215SeriNo’luesaslarıbelirlenenvergitarhınaesaskazançlarındanindirilecektir.

İndirim,beyanedilecekserbestmeslekkazancı vebasitusuldevergilenenkazançtutarıilesınırlıolup,kazancınyetersizolmasıhalindesonrakiyıladevredilmeyecektir.

Engellilik indirimiuygulamasındabakmaklayükümlüolunankişi tabirinden;engellikişinintabiolduğuçalışmamevzuatıveyabağlıbulunduğusosyalgüvenlikkurumununmevzuatınagörebakmaklayükümlüsayılananne,baba,eşveçocuklarıanlaşılacaktır.Çocuklardayaşsınırlamasınagidilmeksizinişlemyapılacaktır.

7.4.BağışveYardımİndirimi

Bağışveyardımlarınyıllıkbeyannamedevergiyetabigelirdenindirilmesibazışartlarabağ-lıdır.

Buşartlardanbirincisi, beyannamede toplanangelirinpozitif olmasıdır.Başkabir deyişlezararbeyanedengelirvergisimükelleflerininbağışveyardımlarıindirimkonusuyapmalarımümkünbulunmamaktadır.

İkincisi,bağışveyardımlarınaşağıdasayılankurumvekuruluşlarayapılmışolmasıgerekir.Sayılankurumvekuruluşdışındakikişiveyakuruluşlarayapılacakbağışveyardımlarindi-rimolarakdikkatealınamaz.

162


m

Üçüncüsü,bağışveyardımınmakbuzkarşılığındayapılmışolmasıgerekir.

Dördüncüolarakiseyapılanbağışveyardımtutarınındönemiçindegideryazılmasımüm-kündeğildir.

Bağışveyardımınayniolarakyapılmasıhalinde,bağışlananveyayardımınkonusunuteşkiledenmalveyahakkınvarsamukayyetdeğeri,yoksaVergiUsulKanunuhükümleriçerçeve-sindetakdirkomisyonuncatespitedilecekdeğeriindirimeesasalınır.

7.4.1. Gelirin%5’iileSınırlıBağışlar

Genelveözelbütçelikamuidareleri,ilözelidareleri,belediyeler,köylerilekamuyararınaçalışanderneklerveBakanlarKuruluncavergimuafiyetitanınanvakıflarayıllıktoplamıbe-yanedilecekgelirin%5’ini (kalkınmadaöncelikliyöreler için%10’unu)aşmamaküzere,makbuzkarşılığındayapılanbağışveyardımlar.

7.4.2. GelirleSınırlıOlmayanBağışlar

· GVK’nın89/5’incimaddesigereğince;genelveözelbütçelikamuidarelerine,ilözelida-relerine,belediyelereveköylerebağışlananokul,sağlıktesisiveyüzyatak(kalkınmadaöncelikliyörelerdeelliyatak)kapasitesindenazolmamaküzereöğrenciyurduileçocukyuvası,yetiştirmeyurdu,huzurevi,bakımverehabilitasyonmerkeziilemülkiidareamir-lerininiznivedenetiminetabiolarakyaptırılacakibadethanelerveDiyanetİşleriBaşkan-lığıdenetimindeyaygındineğitimiverilentesislerinveGençlikveSporBakanlığınaaitgençlikmerkezleriilegençlikveizcilikkamplarınıninşasıdolayısıylayapılanharcamalarveyabutesislerininşasıiçinbukuruluşlarayapılanhertürlübağışveyardımlarilemev-cuttesislerinfaaliyetlerinidevamettirebilmeleriiçinyapılanhertürlünakdîveaynîbağışveyardımlarıntamamıyıllıkbeyannamedebildirilengelirdenindirilebilir.

· GVK’nın89/6’ncımaddesi gereğince, fakirlere yardımamacıylagıdabankacılığı faa-liyetinde bulunan dernek ve vakıflaraMaliyeBakanlığınca belirlenen usul ve esaslarçerçevesindebağışlanangıda,temizlik,giyecekveyakacakmaddelerininmaliyetbede-linintamamı,yıllıkbeyannameilebildirilengelirdenindirilebileceğihükmebağlanmıştır.Konuylailgiliaçıklamalara251SeriNo’luGelirVergisiGenelTebliği’ndeyerverilmiştir.

Bunagöre söz konusubağışların indirim konusuedilmesi için gıda, temizlik, giyecek veyakacakmaddelerininbağışınındernekveyavakfayapılmışolmasıgerekmektedir.İhtiya-cıbulunanlaradoğrudanveyabaşkaorganizasyonlararacılığıylayapılacakgıda,temizlik,giyecekveyakacakyardımlarınınyukarıdabelirtilenmaddelerkapsamındayapılmışbağışolarakdeğerlendirilmesimümkündeğildir.

Bağışı kabul edecekdernek veya vakfın tüzüğündeveya senedinde ihtiyacı bulunanlaragıda,temizlik,giyecekveyakacakyardımıyapabilmesineilişkinhükümlerinbulunmasıge-rekmektedir.Bununlaberaber,dernekveyavakfınbaşkaalanlardada faaliyetgösteriyorolmasının,kamuyayararlıdernekveyavergidenmuafvakıfolupolmamasınınuygulamaaçısındanherhangibirönemibulunmamaktadır.


163

Bağışlananmalailişkinbilgilerieksiksizolarakiçerecekfatura,bağışyapılandernekveyavakıfadınadüzenlenecektir.Malbedeliolarakfaturada,bağışakonumalınmaliyetbedeli(yüklenilenKDVhariç)yazılıolacaktır.

Faturada“İhtiyaçsahiplerineyardımşartıylabağışlandığındanKDVhesaplanmamıştır.”iba-resininyeralmasızorunludur.· GVK’nın89/7maddesigereğince,kültürvetabiatvarlıklarınınkorunmasıilekültürelve

sanatsaletkinliklerindesteklenmesiamacıylayapılanbağışveyardımlar.

· GVK’nın89/10maddesigereğince,BakanlarKuruluncayardımkararıalınandoğalafet-lerdolayısıylaBaşbakanlıkaracılığıylamakbuzmukabiliyapılanayniveyanakdibağış-larıntamamıyıllıkbeyannameilebildirilengelirdenindirilebilecektir.

· GVK’nın89/11maddesigereğince,iktisadiişletmelerihariç,TürkiyeKızılayDerneğineveTürkiyeYeşilayCemiyetinemakbuzmukabiliyapılanayniveyanakdibağışlarınta-mamıdayıllıkbeyannameilebildirilengelirdenindirilebilecektir.

Bağışveyardımınnakdenyapılmamasıhalinde,bağışlananveyayardımınkonusunuteşkiledenmalveyahakkınvarsamukayyetdeğeri,yoksaVergiUsulKanunuhükümlerinegöreTakdirKomisyonuncatespitedilecekvematrahın%5’inekadarolankısmıindirimkonusuyapılacaktır.

· Ayrıcaözelkanunlardayeralanbağışveyardımlarailişkinhükümlersaklıdır.BağışveyardımlarınGelirVergisimatrahından indirilebileceğine ilişkinözelhüküm içerenbazıkanunlaraşağıdaismengösterilmiştir:

a)Umumihayatamüessirafetlerdolayısıylaalınacaktedbirlerleyapılacakyardımlarailişkin7269sayılıKanunagöreoluşturulanfonayapılannakdibağışlarıntümüilemilliyardımko-miteleriveyamahalliyardımkomitelerinemakbuzkarşılığıyapılanayni/nakdibağışlar,

b) 2547 sayılıYüksekÖğretimKanununagöreüniversitelere, ileri teknoloji enstitüleri ilegelirlerininenazdörtteüçünümünhasırandevletüniversitelerininfaaliyetlerinindevamet-tirilmesivedesteklenmesiniamaçedinmeküzerekurulanvefiilenbuçerçevedefaaliyettebulunan vakıflardanBakanlarKurulunca vergimuafiyeti tanınanlaramakbuz karşılığındayapılanbağışlar,

c)3294sayılıSosyalYardımlaşmaveDayanışmayıTeşvikKanununagöreyapılanbağışveyardımlar,

d)278sayılıTürkiyeBilimselveTeknikAraştırmaKurumununKuruluşuHakkındakiKanunagöreyapılannakdibağışlar,

e)2828sayılıSosyalHizmetlerveÇocukEsirgemeKurumuKanununagöreyapılanaynivenakdibağışlar,

f)2876sayılıAtatürkKültür,DilveTarihYüksekKurumuKanununagöreyapılanaynivenakdibağışlar,

164


m

g)3388sayılıTürkSilahlıKuvvetleriGüçlendirmeVakfıKanununagöreyapılanayni/nakdibağışlar,

h)4122sayılıMilliAğaçlandırmaveErozyonKontrolüSeferberlikKanununagöreyapılanayni/nakdibağışlar,

i)222sayılıİlköğretimveEğitimKanunu’nun76ncımaddesinegöreilköğretimkurumlarınayapılannakdibağışlar,

7.5.SponsorlukHarcamaları

GVK’nın89/8’incimaddesiuyarınca3289sayılıGençlikveSporGenelMüdürlüğü’nünTeş-kilatveGörevleriHakkındaKanunile3813sayılıTürkiyeFutbolFederasyonuKuruluşveGörevleri HakkındaKanun kapsamında yapılan sponsorluk harcamalarının; amatör spordallarıiçintamamı,profesyonelspordallarıiçin%50’siyıllıkbeyannameilebildirilecekge-lirlerdenindirimkonusuyapılabilecektir.

Mükelleflerinadlarınınanılmasıkoşuluyla,

1. Resmispororganizasyonlarıiçinyapılansaha,salonveyatesiskirabedelleri,

2. Sporcularıniaşe,seyahatveikametgiderleri,

3. Spormalzemesibedeli,

4. GSGM’ninuygungöreceğisportesisleriiçinyapılanaynivenakdiharcamalar,

5. Sporcularıntransferedilmesinisağlayacakbonservisbedelleri,

6. Spormüsabakalarısonucunagöresporcularaveyasporadamlarınaprimmahiyetindeaynivenakdiödemeler,

gibiharcamalarsponsorlukharcamasıolarakdeğerlendirilecektir.

7.6.Ar-GeveTasarımİndirimi

Ar-Gevetasarımindirimi5746sayılıAraştırma,GeliştirmeveTasarımFaaliyetlerininDesteklen-mesiHakkındaKanunda29düzenlenmişbulunmaktadır.

GVK’nın,mükelleflerin işletmeleribünyesindegerçekleştirdiklerimünhasıranyeni teknolojivebilgiarayışınayönelikaraştırmavegeliştirmeharcamalarıtutarının%100’ünü“Ar-Geİndirimi“olarakyıllıkbeyanname ilebildirilecekgelirlerden indirilebilmelerine ilişkindüzenlemesi6728sayılıYatırımOrtamının İyileştirilmesiAmacıylaBazıKanunlardaDeğişiklikYapılmasınaDairKanunun15’incimaddesi ile15.07.2016tarihinden itibarenyürürlüktenkaldırılmış,yine6728sayılı Kanunun 60’ıncımaddesi ile 15.07.2016 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere 5746sayılıAraştırma veGeliştirmeFaaliyetlerininDesteklenmesiHakkındaKanuna “Diğer Teşvik Unsurları”başlıklı3/Amaddesieklenmiştir.

29 Kanununadı“AraştırmaveGeliştirmeFaaliyetlerininDesteklenmesiHakkındaKanun”iken,16/2/2016tarihlive6676sayılıKanunun25incimaddesiylemetneişlendiğişekildedeğiştirilmiştir.


165

Sözkonusu3/Amaddesihükmüuyarınca;gelirvekurumlarvergisimükellefleri, işletmeleribünyesindegerçekleştirdiklerimünhasıranyeniteknolojivebilgiarayışınayönelikaraştır-mavegeliştirmeharcamaları tutarının%100’ünü,bukapsamdakiprojelerinBilim,SanayiveTeknolojiBakanlığıtarafındanAr-Geveyenilikprojesiolarakdeğerlendirilmesişartıyla,5520sayılıKanunun10uncumaddesive193sayılıKanunun89uncumaddesiuyarıncaka-zancıntespitindeindirimkonusuyapabileceklerdir.Ayrıcabuharcamalar,213sayılıKanunagöreaktifleştirilmeksuretiyleamortismanyoluylaitfaedilecek,biriktisadikıymetoluşmama-sıhâlindeisedoğrudangideryazılabilecektir.

Kazancınyetersizolmasınedeniyle ilgili vergilendirmedöneminde indirimkonusuyapıla-mayantutar,sonrakivergilendirmedönemlerinedevredilebilir.Devredilentutar,takipedenyıllarda213sayılıKanunagöreheryılbelirlenenyenidendeğerlemeoranındaartırılarakdikkatealınacaktır.

Araştırmavegeliştirme faaliyetleri iledoğrudan ilişkiliolmayangiderlerdenAr-Ge indirimihesaplanmayacaktır.Ar-Ge indirimi tutarınınhesabında tamamenaraştırmavegeliştirmefaaliyetlerindekullanılanamortismanatabiiktisadikıymetleriçinhesaplananamortismanlarilebaşkafaaliyetlerdedekullanılanmakineveteçhizatiçinhesaplananamortismanlarınbukıymetlerinaraştırmavegeliştirme faaliyetlerindekullanıldıklarıgünsayısına isabetedenkısmıdikkatealınabilecektir.

Öteyandan5746sayılıKanunun6676sayılıKanunun28’incimaddesi ile16.02.2016 tarihiitibariyledeğişik3’üncümaddesiuyarınca;teknolojimerkeziişletmelerinde,Ar-Gemerkezle-rinde,kamukurumvekuruluşlarıilekanunlakurulanveyateknolojigeliştirmeprojesianlaş-malarıkapsamındauluslararasıkurumlardanyadakamukurumvekuruluşlarındanAr-Geprojelerinidesteklemekamacıylafonveyakredikullananvakıflartarafındanveyauluslara-rasıfonlarcadesteklenenAr-Geveyenilikprojelerinde,rekabetöncesiişbirliğiprojelerindeve teknogirişimsermayedesteklerindenyararlananlarcagerçekleştirilenAr-GeveyenilikharcamalarınıntamamıileKanunkapsamındayukarıdasayılankurumvekuruluşlartarafın-dandesteklenentasarımprojelerindevetasarımmerkezlerindegerçekleştirilenmünhasırantasarımharcamalarınıntamamı,KurumlarVergisiKanununun10uncumaddesinegöreku-rumkazancınınve193sayılıGVK’nın89uncumaddesiuyarınca31.12.2023tarihinekadarticarikazancıntespitindeindirimkonusuyapılabilecektir.

BakanlarKuruluncabelirlenenkriterlerihaizAr-GemerkezlerindeayrıcaoyılyapılanAr-Geveyenilikharcamalarınınbiröncekiyılagöreartışınınyüzdeellisinekadarı;BakanlarKuru-luncabelirlenenkriterlerihaiztasarımmerkezlerindeayrıcaoyılyapılantasarımharcama-larınınbiröncekiyılagöreartışınınyüzdeellisinekadarıyukarıdakiesaslardâhilindeindirimkonusuyapılabilir.BelirlenenkriterleregörekanunihadleriçerisindeoranlarıayrıayrıveyabirliktefarklılaştırmayaBakanlarKuruluyetkilikılınmıştır.

Ayrıcabuharcamalar,4.1.1961 tarihli ve213sayılıVergiUsulKanununagöreaktifleşti-rilmek suretiyle amortisman yoluyla itfa edilir, bir iktisadi kıymet oluşmaması halinde isedoğrudangideryazılır.Kazancınyetersizolmasınedeniyle ilgilihesapdönemindeindirimkonusuyapılamayantutar,sonrakihesapdönemlerinedevredilir.Devredilentutarlar,takip

166


m

edenyıllarda213sayılıKanunagöreheryılbelirlenenyenidendeğerlemeoranındaartırıla-rakdikkatealınır.

7.6.1. GelirVergisiStopajıTeşviki

Kamupersonelihariçolmaküzereteknolojimerkezi işletmelerinde,Ar-Gemerkezlerinde,kamukurumvekuruluşlarıilekanunlakurulanveyateknolojigeliştirmeprojesianlaşmalarıkapsamındauluslararasıkurumlardanyadakamukurumvekuruluşlarındanAr-Geproje-lerinidesteklemekamacıyla fonveyakredi kullananvakıflar tarafındanveyauluslararasıfonlarcadesteklenenyadaTÜBİTAKtarafındanyürütülenAr-Geveyenilikprojelerinde,tek-nogirişimsermayedesteklerindenyararlananişletmelerdeverekabetöncesiişbirliğiproje-lerindeçalışanARGEvedestekpersoneliilebuKanunkapsamındayukarıdasayılankurumvekuruluşlartarafındandesteklenentasarımprojelerindevetasarımmerkezlerindeçalışantasarımvedestekpersonelinin;buçalışmalarıkarşılığındaeldeettikleriücretlerinindoktoralıolanlariletemelbilimleralanlarındanbirindeenazyükseklisansderecesinesahipolanlariçinyüzdedoksanbeşi,yükseklisanslıolanlariletemelbilimleralanlarındanbirindelisansderecesinesahipolanlariçinyüzdedoksanıvediğerleriiçinyüzdeseksenigelirvergisindenmüstesnadır.

Hakkazanılmışhaftatatiliveyıllıkücretliizinsüreleriile17.3.1981tarihlive2429sayılıUlu-salBayramveGenelTatillerHakkındaKanundabelirtilentatilgünlerineisabetedenücretlerdebuistisnakapsamındadır.Haftalıkkırkbeşsaatinüzerindekiveekçalışmasürelerineiliş-kinücretlerbuistisnadanfaydalanamaz.Ar-GeveyatasarımmerkezlerindeçalışanAr-Geveyatasarımpersonelininbumerkezlerdeyürüttüğüprojelerledoğrudanilgiliolmakşartıyla,projekapsamındakifaaliyetlerinbirkısmınınAr-Geveyatasarımmerkezidışındayürütülme-sininzorunluolduğudurumlarda,Ar-GeveyatasarımmerkeziyönetimininonayınınalınmasıveBilim,SanayiveTeknolojiBakanlığınınbilgilendirilmesikaydıyla,merkezdışındakibufaaliyetlereilişkinücretlerinyüzdeyüzünüaşmamakşartıylaBakanlarKuruluncaayrıayrıveyabirliktebelirlenecekkısmıileAr-GeveyatasarımmerkezlerindeenazbiryılsüreyleçalışanAr-Geveyatasarımpersonelininyükseklisansyapanlariçinbirbuçukyılı,doktorayapanlariçinikiyılıgeçmemeküzeremerkezdışındageçirdiğisürelereilişkinücretlerinyüz-deyüzünüaşmamakşartıylaBakanlarKuruluncaayrıayrıveyabirliktebelirlenecekkısmıgelirvergisistopajıteşvikikapsamındadeğerlendirilir.30

7.7.GirişimSermayesiFonuOlarakAyrılanTutarlarınBeyanEdilenGelirin%10’unuAşmayanKısmı

6322sayılıKanunlaVergiUsulKanununaeklenen325/Amaddesiylebilançoesasındadef-tertutangelirvergisimükelleflerine,girişimsermayesiyatırımortaklıklarınasermayeolarak30 16/2/2016tarihlive6676sayılıKanunun28 incimaddesiyle,yukarıdayeralan“Ar-Gevedestekpersonelinin;bu

çalışmalarıkarşılığındaeldeettikleriücretlerinindoktoralıolanlariçinyüzdedoksanı,diğerleriiçinyüzdeseksenigelirvergisindenmüstesnadır.”ibaresi“Ar-GevedestekpersoneliilebuKanunkapsamındayukarıdasayılankurumvekuruluşlartarafındandesteklenentasarımprojelerindevetasarımmerkezlerindeçalışantasarımvedestekpersone-linin;buçalışmalarıkarşılığındaeldeettikleriücretlerinindoktoralıolanlariletemelbilimleralanlarındanbirindeenazyükseklisansderecesinesahipolanlariçinyüzdedoksanbeşi,yükseklisanslıolanlariletemelbilimleralanlarındanbirindelisansderecesinesahipolanlariçinyüzdedoksanıvediğerleriiçinyüzdeseksenigelirvergisindenmüstesna-dır.”şeklindedeğiştirilmiştir.


167

konulmasıveyagirişimsermayesiyatırımfonupaylarınınsatınalınmasıamacıyla,ilgilidö-nemkazancındangirişimsermayesifonuayırabilmeimkânıgetirilmiştir.

6322sayılıKanunlaGVK’nın89’uncumaddesineeklenen(12)numaralıbentuyarıncadaVUK’nın325/Amaddesinegöregirişimsermayesifonuolarakayrılantutarlaryıllıkgelirver-gisibeyannamesiüzerindeayrıcagösterilmekşartıylagelirvergisimatrahındanindirimko-nusuyapılabilecektir.

7.8.Türkiye’denYurtDışıMukimKişive/veyaKurumlaraVerilenHizmetlerdenSağla-nanKazançlaraİlişkinİndirim

GVK’nın (13)numaralı benthükmüuyarınca;Türkiye’deyerleşmişolmayankişilerle, işyeri,kanunive işmerkeziyurtdışındabulunanlaraTürkiye’deverilenvemünhasıranyurtdışındayararlanılanmimarlık,mühendislik, tasarım,yazılım, tıbbi raporlama,muhasebekaydı tutma,çağrımerkezi,ürüntesti,sertifikasyon,verisaklama,veriişleme,verianaliziveilgilibakanlıkla-rıngörüşüalınmaksuretiyleMaliyeBakanlığıncabelirlenenmeslekieğitimalanlarındafaaliyettebulunan hizmet işletmeleri ile ilgili bakanlığın izni ve denetimine tabi olarak eğitim ve sağlıkalanındafaaliyetgösterenveTürkiye’deyerleşmişolmayankişilerehizmetveren işletmelerinmünhasıranbufaaliyetlerindeneldeettiklerikazancın%50’sigelirvergisimatrahınıntespitindebildirilecekgelirdenindirimkonusuyapılabilecektir.31

Buindirimdenyararlanılabilmesiiçinfaturaveyabenzeribelgeninyurtdışındakimüşteriadınadüzenlenmesişarttır.

7.9.KorumalıİşYeriİndirimi

GVK’nın(14)numaralıbenthükmüuyarınca;1.7.2005tarihlive5378sayılıEngellilerHak-kındaKanunagörekurulankorumalıişyerlerindeistihdamedilenveişgücüpiyasasınaka-zandırılmalarıgüçolanzihinselveyaruhsalengelliçalışanlariçindiğerkişivekurumlarcakarşılanantutardâhilyapılanücretödemelerininyıllıkbrüttutarınınyüzde100’ügelirvergisimatrahınıntespitindebeyanedilengelirdenindirimkonusuyapılabilecektir.

Korumalıişyeriindirimi,herbirengelliçalışaniçinazamibeşyılsüreileuygulanmaktaolup,yıllıkolarakindirilecektutar,herbirengelliçalışaniçinasgariücretinyıllıkbrüttutarının%150’siniaşamaz.

7.10. BireyselKatılımYatırımcısıİndirimi

31.12.2017tarihinekadar,9.12.1994tarihlive4059sayılıHazineMüsteşarlığınınTeşkilatveGörevleriHakkındaKanun’unek5incimaddesikapsamınagirenbireyselkatılımyatırımcısıtammükellefgerçekkişiler,29.06.2012tarihindensonraiktisapettikleritammükellefano-nimşirketlereaitiştirakhisselerinienazikitamyıleldetutmalarışartıyla,213sayılıVUK’nın

31 15/7/2016tarihlive6728sayılıKanunun15incimaddesiyle,çağrımerkeziveverisaklamahizmeti” ibaresi“çağrımerkezi,ürüntesti,sertifikasyon,verisaklama,veriişleme,verianaliziveilgilibakanlıklarıngörüşüalınmaksuretiyleMaliyeBakanlığıncabelirlenenmeslekieğitim”şeklindedeğiştirilmiş,aynıbendinüçüncücümlesine“hizmetalanları”ibaresindensonragelmeküzere“vekazançtutarları”ibaresieklenmiştir.

168


m

değerlemeyeaithükümlerinegörehesapladıklarıhisselerintutarlarının%75’iniyıllıkbeyan-namelerinekonukazançveiratlarındanhisseleriniktisapedildiğidönemdeindirebilirler.

Bilim,SanayiveTeknolojiBakanlığı,TürkiyeBilimselveTeknolojikAraştırmaKurumu ileKüçükveOrtaÖlçekli İşletmeleriGeliştirmeveDesteklemeİdaresiBaşkanlığı tarafındanbelirlenenaraştırma,geliştirmeveyenilikçilikprogramlarıkapsamındaprojesisonbeşyıliçinde desteklenmiş kurumlara iştirak sağlayan bireysel katılım yatırımcıları için bu oran%100olarakuygulanır.

Yıllıkindirimtutarı1.000.000TL’yiaşamaz.İlgiliyılkazancındanindirilemeyenkısım,izle-yenyıllarda213sayılıVergiUsulKanunuhükümlerinegörebuyıllariçinbelirlenenyenidendeğerlemeoranındaartırılarakdikkatealınır.

İki tamyılelde tutmaşartınınyerinegetirilmemesihalinde,bireyselkatılımyatırımcısı in-dirimidolayısıylazamanında tahakkukettirilmemişvergileryönündenvergiziyaıdoğmuşsayılır.Bumaddeyegörezamanındaalınamayanvergilerilevergicezalarındazamanaşımı,verginintarhınıveyacezanınkesilmesinigerektirendurumundoğduğutarihitakipedenyılınbaşındanitibarenbaşlar.

Bireyselkatılımyatırımcılarınınvergidesteklerindenyararlanabilmesiiçin,sözkonusuişti-rakhisseleriniiktisapetmedenönceHazineMüsteşarlığınabaşvurarakbireyselkatılımya-tırımcısılisansıalmışolmalarıvelisanskapsamındaortaklıkkurduklarıkurumlartarafındanyapılacakfaaliyetleribeyanetmelerişarttır.

Bireyselkatılımyatırımcıları,iştirakettiklerikurumundoğrudanveyadolaylıolarakyadaayrıayrıveyabirliktehâkimortağıolamazlar.Bireyselkatılımyatırımcısı;eşinin,kendisininveyaeşininaltsoyuveüstsoyuileüçüncüderecedahilyansoyhısımlarıvekayınhısımlarınınyadaidaresi,denetimiveyasermayesibakımındandoğrudanveyadolaylıolarakbağlıbulunanyadanüfuzualtındabulunankurumlaraiştirakedemez.

7.11.EXPO2016AntalyaAjansınaYapılanHerTürlüNakdiveAyniBağışveYardımlarileSponsorlukHarcamaları

EXPO2016AntalyaAjansınayapılanhertürlünakdîveaynibağışveyardımlarilespon-sorlukharcamalarınıntamamı;gelirvergisibeyannamesindebildirilecekgelirlerdenindirimkonusuyapılabilecektir.

7.12. BasitUsuleTabiMükelleflereUygulanacakKazançİndirimi

6663sayılıKanunun2’ncimaddesiileGVK’nın89’uncumaddesinin1’incifıkrasınaeklenen15numaralıbenthükmüuyarınca;ticarikazancıbasitusuldetespitedilenmükelleflerinbe-yanettikleriticarikazançlarına8.000TL’likkazançindirimiuygulanacaktır.Sözkonusuhadheryılyenidendeğerlemeoranınagöreartacakolup;kazançindiriminintutarı2017takvimyılındauygulanmaküzere8.000TL,2018takvimyılındauygulanmaküzere9.000TLolarakbelirlenmiştir.


169

Konuylailgiliayrıntılıaçıklamalara05.05.2016tarihve29703sayılıResmiGazete’deya-yımlanan292SeriNo.luGelirVergisiGenelTebliğindeyerverilmiştir.Bunagöre;

• Ticari kazancıbasit usulde tespit edilenmükelleflerinbeyanettikleri ticari kazançlaraherhangibirsüresınırıolmaksızınindirimuygulanır.

• İndirim,basitusuletabimükelleflerinsadeceticarikazançlarınauygulanacakolupbeya-natabidiğergelirunsurlarınında(kirageliri,menkulsermayeiradıvb.)bulunmasıhalin-debugelirlereindirimuygulanmayacaktır.Ayrıca,vergilendirmedönemindekazançeldeedilmemesiveya8.000TL’ninaltındakazançeldeedilmesinedeniyleyararlanılamayanindirimtutarıertesiyıllaradevredilmeyecektir.

• Ticari kazancı basit usulde vergilendirilenmükellefler,GVK’nınmükerrer 20’ncimad-desindeyeralangençgirişimcilereilişkin75.000TL’likkazançistisnasıile8.000TL’likkazançindirimdenbirlikteyararlanamazlar.

• Ticarikazancıbasitusuldetespitedilenmükelleflerdengençgirişimcilereilişkinkazançistisnasıile8.000TL’likindirimeilişkinşartlarıbirliktetaşıyanlar,sözkonusuistisnaveyaindiriminhangisindenfaydalanacaklarınıkendileribelirler.

• Basitusule tabimükelleflerinherhangibirnedenle takvimyılı içerisindegerçekusulegeçmeleridurumunda,8.000TL’likindirimdenyararlanmalarımümkündeğildir.

7.13. TeknogirişimSermayesiDesteği

5746sayılıKanunun3’üncümaddesinin5’inci fıkrasında;merkeziyönetimkapsamındakikamuidareleritarafından5746sayılıKanunun2ncimaddesininbirincifıkrasının(e)ben-dindekikoşullarıtaşıyanlarabirdefayamahsusolmaküzereteminatalınmaksızın100.000TürkLirasınakadarteknogirişimsermayesidesteğininhibeolarakverileceğihükümaltı-naalınmıştır.

5746sayılıKanunun3’üncümaddesinin5’incifıkrasına01.03.2016tarihindengeçerliolmaküzere6676sayılıKanunun28’incimaddesiileeklenenhükümile100.000TL’liksözkonu-sututarı;sektörler,işkolları,BölgelerveyateknolojialanlarıitibarıylaayrıayrıveyabirliktebeşkatınakadarartırmayaveyakanunitutarınakadarindirmeyeBilim,SanayiveTeknolojiBakanıyetkilikılınmıştır.BufıkrauyarıncayılıbütçesindeAr-Geprojelerinindesteklenmesiamacıylaödeneğibulunanmerkeziyönetimkapsamındakikamuidarelerinintümütarafın-danyapılanödemelerintoplamı,hertakvimyılıiçin50.000.000TürkLirasınıgeçemez.Bututarlar, takipedenyıllarda213sayılıKanunagöreheryılbelirlenenyenidendeğerlemeoranındaartırılmaksuretiyleuygulanır.

Ayrıca6676sayılıKanunun28’incimaddesiile01.03.2016tarihindengeçerliolmaküzere5746sayılıKanunun3’üncümaddesineeklenenhükümlerileteknogirişimsermayesideste-ğindenfaydalananlara,budesteğekonuprojelerininfinansmanındakullanılmaküzeregelirvekurumlarvergisimükellefleritarafındansağlanansermayedesteklerininbeyanedilenge-lirinveyakurumkazancınınyüzdeonunuveözsermayeninyüzdeyirmisiniaşmayankısmını193sayılıKanunun89’uncumaddesiuyarıncabeyanedilengelirinve5520sayılıKanunun

170


m

10’uncumaddesinegörekurumkazancınıntespitindeindirimolarakdikkatealmalarıimkânıgetirilmiştir.İndirimkonusuyapılacaktutaryıllıkolarak500.000Türklirasınıaşamayacaktır.

Bu oranları ve parasal sınırı yarısına kadar indirmeye veya dört katına kadar artırmayaBakanlarKuruluyetkilikılınmışolup;Teknogirişimsermayesidesteğinekonuprojelerinfi-nansmanındakullanılmaküzeregelirvekurumlarvergisimükellefleritarafındansağlanansermayedesteklerininikiyıliçerisindeilgiliprojeninfinansmanındakullanılmayankısmıiçinindirimdolayısıylazamanındatahakkukettirilmemişvergilergecikmefaiziilebirliktetahsiledilecektir.

7.14.TeknolojiGeliştirmeBölgesindeFaaliyetteBulunanlaraSağlananSermayeDes-tekleri

4691 sayılıTeknolojiGeliştirmeBölgeleriKanununa01.03.2016 tarihindengeçerli olmaküzere6676sayılıKanunun15’incimaddesiileeklenengeçici4’üncümaddehükmüuyarın-ca;31.12.2023tarihinekadaruygulanmaküzere,TeknolojiGeliştirmeBölgelerindefaaliyettebulunanlaraBilim,SanayiveTeknolojiBakanlığıtarafındanuygungörülenalanlardagerçek-leştirecekleriprojelerininfinansmanındakullanılmaküzeregelirvekurumlarvergisimükellef-leritarafındansağlanansermayedestekleri,beyanedilengelirinveyakurumkazancınınyüzdeonunuveözsermayeninyüzdeyirmisiniaşmamaküzere,31.12.1960tarihlive193sayılıGelirVergisiKanununun89uncumaddesiuyarıncaticarikazancınve13.6.2006tarihlive5520sayılıKurumlarVergisiKanununun10uncumaddesinegörekurumkazancınıntes-pitindeindirimkonusuyapılabilecektir.İndirimkonusuyapılacaktutaryıllıkolarak500.000Türklirasınıaşamayacaktır.

MaddedeyeralanoranlarıveparasalsınırıyarısınakadarindirmeyeveyadörtkatınakadarartırmayaBakanlarKuruluyetkilikılınmışolup;bukapsamdakiprojelerinfinansmanındakul-lanılmaküzeregelirvekurumlarvergisimükellefleritarafındansağlanansermayedestekle-rininikiyıliçerisindeilgiliprojeninfinansmanındakullanılmayankısmıiçinindirimdolayısıylazamanındatahakkukettirilmemişvergilergecikmefaiziilebirliktetahsiledilecektir.

7.15.BAĞ-KURPrimleri

5510 sayılı SosyalSigortalar veGenelSağlıkSigortasıKanunu’nun 88’incimaddesindesözkonusuKanunkapsamındaödenensosyalgüvenlikprimleriningelirvergisivekurumlarvergisiuygulamasındagideryazılabileceğibelirtilmiştir.

SözkonusuhükümuyarıncaBAĞ-KURprimleriningiderolarakdikkatealınmasımümkünolmaklabirlikte,ortaklıkşeklindeyürütülenfaaliyetlerdebudurumçeşitlikarışıklıklaranedenolabilmektedir.Konuyla ilgiliolarak110SeriNo.luGelirVergisiGenelTebliği’ndeyapılanaçıklamada;BAĞ-KURgirişkeseneğivesigortaprimlerininGelirVergisiKanununun89/1maddesihükmüneparalelolarak,gelirineldeedildiğiyıldaödenmişolduğununtevsikedil-mesikaydiyle,mükelleflertarafındanticarikazançlarıdolayısıylaverilecekyıllıkbeyanna-medebildirilengelirdenindirilmesininuygunolduğubelirtilmiştir.Adikomanditşirketlerininkomanditerortaklarıilelimitedşirketortaklarıhakkındadabuesaslardairesindeişlemya-pılmasıgerekmektedir.


171

ÖteyandanserbestmeslekerbaplarıGVK’nın68/8’incimaddesihükmüuyarıncaödemişolduklarıBAĞ-KURprimleriniserbestmeslekkazancınıntespitindedikkatealabilmektedir-ler.HasılatlarınıntespitindeherhangibirprimödemesiindirmemişolmalarışartıylaserbestmeslekerbaplarıyıllıkbeyannamelerindeödemişolduklarıBAĞ-KURprimleriniindirimola-rakdikkatealabilirler.

Öteyandan,sözkonusuprimlerinserbestmeslekkazançdefterinegideryazılmayıp,be-yannameüzerindeindirimintercihedildiğidurumdabeyanedilenmeslekikazancınyetersizolmasıveyadönemsonucununzararolmasıhalindemüteakipyıllardadevredengeçmişyılzararıolarakindirilmesimümkündeğildir.32

8.YILLIKBEYANNAMENİNVERİLMESİVETARHİŞLEMLERİ

8.1.BeyannameninVerileceğiVergiDairesi

Tammükellefiyette yıllık beyanname (ek bildirimleriyle) doldurularak, vergiyi tarha yetkiliolanvergidairesineiletilir.Vergiyitarhayetkiliolanvergidairesi,mükellefin“ikametgahı”nınbulunduğuyerinvergidairesidir.AncakGVK’nınMaliyeBakanlığınaverdiğiyetkikullanıla-rak;ticaret,sanatveserbestmeslekerbabınınyıllıkgelirvergisibeyannameleriniişyerleri-ninveyaişyerimerkezlerininbulunduğuyervergidairesinevermelerikararlaştırılmıştır.

Bunedenleticarivemeslekikazançsahipleri,yılıkbeyannameleriniişyerlerininveyaişmer-kezlerininbulunduğuyervergidairesinevereceklerdir.

Diğerücretlerle,geziciolarakçalışanlarınticaretveserbestmeslekkazançlarınınvergileri,buücretvekazançsahiplerininikametgahlarınınbulunduğuyerinvergidairesincetarhedil-memişse,faaliyetleriniicraettikleriyerinvergidairesincetarholunacaktır.

DarmükellefiyettevergimuhatabımevcutsaonunTürkiye’deoturduğuyerin,Türkiye’dever-gimuhatabıyoksaişyerinin(işyeribirdenfazlaiseişyerlerindenherhangibirisinin)bulundu-ğuyervergidairesineverilir.

Beyannamevergidairesineverilebileceğigibi, taahhütlüolarakposta iledegönderilebilir.Posta ilegönderilmesihalindeyıllıkbeyannameninpostayaverildiği tarih,vergidairesineverilmetarihiyerinegeçer.

8.2.TarhiyatınMuhatabı

Gelirvergisi,buvergiylemükellefolangerçekkişilernamınatarhedilir.Ancakbazıistisnaidurumlardatarhiyatınmuhatabıdeğişmektedir.Bunlar;

· Küçüklerlekısıtlılarda,bunlarınnamvehesabınakanunitemsilcileritarhiyatınmuhatabıtutulur.Kanunîtemsilciveli,vasivekayyımdır.

· Dar mükellefiyette tarhiyata muhatap Türkiye’deki daimi temsilcidir. Türkiye’de daimitemsilciyokisekazançveiratlarıyabancıkişiyesağlayanlar,tarhiyatamuhataptutulur.

32 AnkaraVergiDairesiBaşkanlığı’nın08.06.2011tarihveB.07.1.GİB.4.06.16.01-2011-GVK-65-2-371sayılıözelgesi

172


m

AyrıcaTürkiye’debirden fazladaimi temsilcibulunmasıhalinde,mükellefin tayinede-ceği,tarhiyattarihinekadarböylebirtayinyapılmamışisetemsilcilerdenherhangibirisitarhiyatamuhataptutulur.

· Kaynaktakesintisuretiylealınanvergilerdemuhatap,mükellefhesabınatevkifatyapma-yamecburolanlardır.

8.3.VergilendirmeDönemi

Gelirvergisindevergilendirmedönemigeçmiştakvimyılıdır.Şukadarki:

1.Mükellefiyetintakvimyılıiçindekalkmasıhalinde,vergilendirmedönemi,takvimyılıbaşın-danmükellefiyetinkalkmasıtarihinekadargeçensüreyeinhisareder;

2.Diğerücretlerdevergilendirmedönemihizmetinifaolunduğutakvimyılıdır.

3.Tevkifyoluylaödenenvergilerde,istihkaksahipleriayrıcayıllıkbeyannamevermeyemec-burdeğillerse tevkifatın ilgilibulunduğudönemlervergilendirmedönemisayılırvekesilenveyakesilmesiicabedenvergileryıllıkvergininyerinegeçer;

4.Münferitbeyannameilebildirilmesigerekengelirlerinvergilendirilmesindevergilendirmedönemiyerinegeliriniktisaptarihiesastutulur.

8.4.BeyannameVermeveÖdemeSüreleri

GVK’nın92’ncimaddesigereğince;birtakvimyılınaaitbeyannameizleyenyılınMartayınınbaşındanyirmibeşincigünüakşamınakadar,gelirinsadecebasitusuldetespitedilenticarîkazançlardanibaretolmasıhalindeizleyenyılınŞubatayınınbaşındanyirmibeşincigünüakşamınakadar,tammükellefiyettevergiyitarhayetkilivergidairesine,darmükellefiyetteTürkiye’devergimuhatabımevcutsaonunTürkiye’deoturduğuyerin,Türkiye’devergimu-hatabıyoksaişyerinin,işyeribirdenfazlaisebuişyerlerindenherhangibirisininbulunduğuyervergidairesineverilirveyataahhütlüolarakpostailegönderilir.

Ticari,ziraivemeslekifaaliyetlerindendolayıgerçekusuldevergilendirilengelirvergisimü-kelleflerihiçbirhadlesınırlıolmaksızınYıllıkGelirVergisi,GeçiciVergi,KDVveMuhtasarBeyannamelerinielektronikortamdagöndermekzorundadırlar.

Gelirunsurlarındanbirinden,birkaçındanveyatamamındanbirtakvimyılıiçindeeldeedi-lenkazançveiratlardanbeyanedilmesigerekenlerinyıllıkbeyannamedetoplanarakbeyanedilmesigerekmektedir.

Takvimyılıiçindememleketiterkedenlerinbeyannamelerimemleketiterketakaddümeden15gün,ölümhalinde,ölümtarihindenitibaren4ayiçindeverilir.


173

2017yılındaeldeedilenkazançlar(sadecebasitusuldeticarikazançeldeedilmesidui-rumuhariç)ileilgiliyıllıkgelirvergisibeyannamesineilişkinbeyannamevermesüresininsongünühaftasonunarastladığındanmükelleflerbeyannamelerini,https://ebeyanname.gib.gov.tradresindeyeralankılavuzauygunolarakdoldurarak26Mart2018saat24:00’akadargöndermelidirler.

BeyanedilenvergiMartveTemmuzaylarındaikieşittaksitteödenecektir.

Gelirisadecebasitusuldetespitedilenticarikazançlardanoluşanmükellefler,beyannamevermesüresininsongünühaftasonunarastladığından,2017yılınailişkinticarikazançla-rınailişkinyıllıkbeyannamelerini1-26Şubat2018tarihleriarasındakayıtlıbulunduklarıvergidairesinevereceklerdir.

VerilecekyıllıkbeyannamelerüzerindenhesaplanangelirvergisiniŞubatveHaziranay-larındaikieşittaksitteödeyeceklerdir.

Mükelleflerbeyannamelerini,elektronikbeyannamegöndermearacılıkyetkisialmışolan,basitusulmükelleflerininbağlıolduğumeslekodalarıveya3568sayılıKanunuyarıncayetkialmışolupbağımsızçalışanserbestmuhasebeci,serbestmuhasebecimalimüşavirveyeminlimalimüşavirleraracılığıileelektronikortamdagönderebilirler.

Beyannameninsüresiiçindeverilmemesidurumundamükelleflere,özelusulsüzlükcezasıiletahakkukettirilmeyenvergiiçinayrıcavergiziyaıcezasıvegecikmefaiziuygulanır.

Beyannamevermeveyaödemesüresininsonutatilerastladığıtakdirdeizleyenilkişgünüiçindebeyannameverilebilir,vergiödenebilir.Bunagöre;2017yılıkazançlarınailişkinolarakverilecekyıllıkbeyannamelerüzerindenhesaplanangelirvergisiikieşittaksitteödenecekolup,

- Birincitaksitin2Nisan2018Pazartesigünükadar,

- İkincitaksitin31Temmuz2018Salıgününekadar,

ödenmesigerekmektedir.

Memleketiterkveölümgibimükellefiyetinkalkmasınıgerektirenözellikarzedendurumlar-da,beyanüzerinetarhedilenvergilerbeyannamevermesüreleriiçindeödenecektir.Hesap-lananvergi,mükellefinbağlıolduğuvergidairesineödenebileceğigibi,vergitahsilineyetkilibankaşubelerinedeödenebilecektir.

8.5.BeyannameyeEklenecekBildirimveBelgeler

SadeceticarikazançlarınıbeyanedenmükelleflerYıllıkGelirVergisiBeyannamesine:

- AyrıntılıBilançoveAyrıntılıGelirTablosu,

174


m

- İşletmeHesabıÖzeti,

- BilançoEsasınaGöreDefterTutanMükelleflereAitTicariKardanMaliKaraUlaşmakİçinHesaplamayıGösterenBildirim,

- Varsa,YabancıÜlkelerdeÖdenenVergilereİlişkinBildirim,

- Varsa,KesintiYoluylaÖdenenVergilereİlişkinBelgeleri

ekleyeceklerdir.

Ticarikazancınyanındabaşkagelirlerindebeyanedilmesihalinde,ilgiligelireilişkinbelge-lerdeeklenecektir.

9.GELİRVERGİSİNDEMAHSUPVEİADELER

9.1.TevkifYoluylaKesilenVergilerinMahsupveİadesi

BeyannamedegösterilengeliredahilkazançveiratlardanGelirveKurumlarVergisiKanun-larınagörekesilmişbulunanvergiler,beyannameüzerindenhesaplanangelirvekurumlarvergisindenmahsupedilebilir,mahsubuyapılanmiktargelirvekurumlarvergisindenfazlaolursaaradakifarkvergidairesincemükellefebildirilirvemükellefintebliğtarihindenitibarenbiryıliçindemüracaatıüzerinekendisineredveiadeedilir.

9.1.1.BeyannameÜzerindenHesaplananVergidenMahsupveKalanKısmınİadesi

Yıllıkbeyannameilebeyanedilengelirüzerindenhesaplananvergidenyıliçindetevkifyo-luylakesilenvergilermahsupedilir.Mahsupişlemininyapılabilmesiiçin,tevkifyoluylakesilenvergininbeyannameyedahiledilengelirveyakazancailişkinolmasıgerek-mektedir.Budurumdakazançveyagelirtürününbirönemibulunmamaktaolup,mükellef-lerinkesintiyiyapanvergisorumlularınaaitbilgiler ileyıl içindeyapılan tevkifatlara ilişkintabloyuyıllıkbeyannamelerineeklemeleriyeterliolacaktır.

9.1.2.Mahsubenİade

Tevkifyoluylakesilenvergilerinyıllıkbeyannamedekimahsuplarsonundakalankısmınındiğervergiborçlarınamahsuptalebi,tutarınabakılmaksızınveincelemeraporuveteminataranılmadanyerinegetirilir.MahsuptalebininGelirİdaresiBaşkanlığıinternetvergidairesiüzerinden elektronik ortamda, 429 Sıra No’lu Vergi Usul KanunuGenel Tebliği ekindekiilgilistandartdilekçekullanılarakyapılmasıveyıl içindeyapılantevkifatlara ilişkin listenindilekçeekindeyeralmasıgerekmektedir.Ortaklar,ortağıolduklarıadiortaklıkveyakollektifşirketlerinmüteselsilensorumluolduklarıvergiborçlarınadamahsubeniadetalebindebu-lunabilirler.

Mahsuben iade işlemi, aranan tümbelgelerin tamamlanması koşuluyla, yıllık gelir vergi-si beyannamesinin verildiği tarih itibarıyla yapılacaktır. Bu tarihten itibaren mükelleflerin


175

mahsubunutalepettiklerivergiborçlarıiçingecikmezammıuygulanmaz.Mükellefinvadesigelmişvergiborcununbulunmamasıhalinde, iadealacağınınsonrakidönemlerdevadesigelecekvergiborçlarınamahsubumümkündür.Mahsuptaleplerininyerinegetirilmesinde,zamanaşımıhükümlerigözönündebulundurulur.

9.1.3.Nakdenİade

NakdeniadetaleplerininGelirİdaresiBaşkanlığıinternetvergidairesiüzerindenelektronikortamda, 429SıraNo’luVergiUsul KanunuGenelTebliği ekindeki ilgili standart dilekçekullanılarak yapılması şarttır.Tevkif yoluyla kesilen vergilere ilişkin nakden iadeedilecektutarın10.000TL’yigeçmemesihalindeiadetalebi,yıliçindeyapılantevkifatlarailişkintabloilebirlikte,GVK’nın252SeriNo’luGenelTebliğindegelirveyakazançtürünegöreayrıayrıbelirtilmişbelgelerindilekçeyeeklenmesikoşuluylaincelemeraporuveteminataranmaksı-zınyerinegetirilir.

Nakdenyapılacakiadetaleplerinin10.000TL’yiaşmasıhalinde,10.000TL’yiaşantutarın100.000TL’ye kadar olan kısmımükellefle süresinde tam tasdik sözleşmesi düzenlemişyeminlimalimüşavircedüzenlenecektamtasdikraporuuyarıncaveyavergi incelemera-porunagöreiadeedilir.Teminatgösterilmesihalindeincelemesonucubeklenmeksiziniadeyapılır.

İadetalebinin100.000TL’yiaşankısmınıniadesiherhalükardavergiincelemeraporuso-nucunagöreyerinegetirilir.

Genelvekatmabütçeliidarelere,ilözelidarelerine,belediyelere,köylerevesermayelerininenaz%51veyadahafazlasıbukurumlaraaitişletmelereyapılacakiadeler,gereklibelge-lerin ibrazıüzerinemiktarabakılmaksızınincelemeraporuveteminataranılmadanyerinegetirilir.

Öteyandan,VUK’nınmükerrer257ncimaddesininMaliyeBakanlığınaverdiğiyetkiyeisti-nadengelirvergisivekurumlarvergisimükelleflerinemuhtasarbeyannamelerinielektronikortamdavermezorunluluğugetirilmişolup,elektronikortamdaverilenmuhtasarbeyanna-medeyeralan“ÜcretveÜcretSayılanÖdemelerileMenkulSermayeİratlarıDışındaKalanÖdemelereAitBildirim”ilegayrimenkulsermayeiradı,serbestmeslekkazancı,ticarikazançve zirai kazançlara ilişkin olarak yapılan tevkifatlarda, tevkifat yapılan kişinin adı soyadı,vergikimliknumarası(T.C.kimliknumarası)ödemeningayrisafitutarıveyapılantevkifatınmiktarınailişkinbilgilerbulunmaktavebubilgiler ilevergilerinödenipödenmediğihususuvergidaireleritarafındanE-VDOmerkezisorgulamalarekranındae-beyannamebölümün-densorgulanabilmektedir.

Dolayısıyla,252SeriNo’luGelirVergisiGenelTebliğiuyarıncatevkifyoluylaödenmişver-gilerinnakden iadesinde istenilenbilgilerin,E-VDOmerkezisorgulamaekranından tespitedilebilmesidurumunda,bubilgilereilişkinbelgelermükelleflerdenayrıcakâğıtortamındaaranılmayacakolup,dilekçeileyıliçindeyapılantevkifatlaraaittabloyeterliolacaktır.

176


m

Ancak,nakdeniadeyeilişkinbilgilerinE-VDOmerkezisorgulamasistemindentespitedile-memesidurumunda ise252SeriNo’luGelirVergisiGenelTebliğindebelirtilenbelgelerindilekçeekindeistenilmesinedevamedilecektir.

9.1.4.TevkifYoluylaKesilenVergilerinGeçiciVergiyeMahsubu

Yıliçindeilgilidönemlerhalindehesaplanangeçicivergidenvarsaohesapdönemiileilgiliolarakdahaönceödenmişgeçicivergivegeçicivergiyetabikazançlarlailgiliolaraktevkifedilmişvergilermahsupedilmekte,mahsuptansonrakalan tutarodönem içinödenmesigerekengeçicivergiolmaktadır.

Yıllıkbeyannameninvergibildirimitablosundayeralangeçicivergiyeilişkinsatırda,beyan-nameninilgiliolduğugeçicivergidönemlerindeödenengeçicivergitutarı(ilgiligeçicivergibeyannamelerininödenecekgeçicivergisatırındayeralantutarlartoplamı)gösterilir.

Yıllıkbeyannameninvergibildirimitablosununkesintiyoluylaödenenvergilersatırındaise,oyıliçindetevkifyoluylakesilenvergilerintamamı(geçicivergidenmahsubuyapılantevkifattutarlarıdahil)gösterilir.

Yıllıkbeyannameüzerindenhesaplananvergiden,yukarıdasözüedilengeçicivergitutarıileyıliçindetevkifyoluylakesilenvergilerintamamımahsupedilir,kalantutartevkifyoluylakesilenvergilerindiğervergiborçlarınamahsubuvenakdeniadesikurallarıçerçevesinderedveiadeedilir.

9.2.GeçiciVergininMahsubuveİadesi

Üçeraylıkdönemlerhalindetahakkukettirilerektahsiledilengeçicivergi,yıllıkbeyannameüzerindenhesaplanangelirvergisindenmahsupedilir.Mahsupedilemeyentutarmükellefindiğervergiborçlarınamahsupedilir.Bumahsuplararağmenkalangeçicivergitutarıoyılınsonunakadaryazılıolaraktalepedilmesihalindemükelleferedve iadeedilir.Buesaslarkurumlarvergisimükellefleriaçısındandageçerlidir.

Mahsup işleminin yapılabilmesi için, tahakkuk ettirilmiş geçici verginin ödenmişolmasıgerekmektedir.Geçicivergidönemleri itibarıyla tahakkukettirilmiş,ancaködenmemişbulunangeçicivergininyıllıkbeyannameüzerindenhesaplanangelirveyakurumlarvergisindenmahsupedilmesimümkündeğildir.

Tahakkukettirilmişancaködenmemişolmasıdolayısıylayıllıkbeyannameüzerindenhesap-lananvergidenmahsupimkânıbulunmayangeçicivergitutarlarıterkinedilir.Terkinedilengeçicivergitutarıiçinvadetarihindenterkinedilmesigerekentariholanyıllıkbeyannameninverilmesigerekenkanunisüreninbaşlangıçtarihinekadargecikmezammıuygulanır.

Ödenengeçicivergitutarının,geçicivergininilgiliolduğudönemeilişkinolarakverilenbe-yannameüzerindenhesaplanangelirveyakurumlarvergisindenfazlaolmasıhalinde,mah-supedilemeyentutarmükellefindiğervergiborçlarınamahsupedilir.Mahsupişlemininyapı-


177

labilmesiiçinyazılıbaşvuruşartıaranmaz.Sözkonusumahsupişlemiilgilivergidairesincere’senyapılır.

Mahsupişlemiyıllıkbeyannameninverildiğitarihesasalınarakyerinegetirilir.Mahsubuya-pılacak vergi borçları için vade tarihinden, yıllık beyannamenin verildiği tarihe kadar ge-cikmezammıuygulanır.Mahsupsonucuiadesigerekenmiktarınbulunmasıvebututarınbeyannamenin ilgilisatırınayazılmışolması,mükellefçeyazılıolarakyapılmış iade talebiolarakkabuledilir.Yıllıkbeyannameninilgilitablosunda/satırındagösterilmeyengeçiciver-gininmahsubenveyanakdeniadeedilebilmesiiçinoyılınsonunakadarelektronikortamda,429SıraNo’luVergiUsulKanunuGenelTebliğiekindekiilgilistandartdilekçekullanılarakbaşvurudabulunulmasıgerekir.

Geçiciverginingerekmahsubengereksenakdeniadesindeherhangibir tutarsınırlamasıolmayıp,geçici vergininödenmişolması yeterlidir.Geçici vergiye ilişkin iade taleplerindeteminatveincelemeraporuaranmaz.

9.3.İadeTalepleriBaşvuruŞekli

İadetaleplerineilişkinolarakMaliyeBakanlığı’nca429sıraNo’luVUKGenelTebliğiiledü-zenlemeyapılmıştır.DahasonraGelirİdaresiBaşkanlığı’ncahazırlanan22.01.2016tarihliveGVK-99/2016-1sayılıGelirVergisiSirkülerinde;gelirvekurumlarvergisineyönelikiadetaleplerinde,mükelleflerinelektronikortamdagönderecekleribilgivebelgeleresasalınarak,GelirİdaresiBaşkanlığı’ncahazırlananGelirveKurumlarVergisiStandartİadeSistemi-ninkullanılmasınailişkinaçıklamalarayerverilmiştir.

Gelirvekurumlarvergisimükellefleri2015veizleyenvergilendirmedönemlerineyö-nelikiadetalepleriniGelir ve Kurumlar Vergisi Standart İade Sisteminin (GEKSİS) kul-lanmaksuretiyleyapacaklardır.

193sayılıGVK’nın;

- Mükerrer120ncimaddesikapsamındaiadesigerekengeçicivergi

- 121 incimaddesikapsamında,Kanunun94üncüvegeçici67ncimaddeleriuyarıncatevkifedilmişvergilerdenkaynaklanangelirvergisi

5520sayılıKVK’nın;

- 32ncimaddesikapsamındaGVK’nınilgilihükümlerinegöreödenengeçicivergi

- 34üncümaddesikapsamındaKanunun15ve30uncumaddeleriileGVK’nıngeçici67ncimaddesiuyarıncatevkifedilmişvergilerdenkaynaklanankurumlarvergisi

iadetaleplerindeMaliyeBakanlığıtarafındangerekligörülenbilgivebelgelerelektronikor-tamdaalınacaktır.

178


m

Gelirvekurumlarvergisimükelleflerisözkonusuiadetaleplerinibuuygulamakapsa-mındayapacaklardır.

İadetalebineilişkinolarakelektronikortamdaalınmasıuygungörülenlisteve/veyatablolardışındakalandiğerbelgelerinöncedenolduğugibivergidairesineintikalettirilmesigerek-mektedir.

Vergidairelerimükellefleriniadetaleplerini,sistemtarafındanüretilecekGelirveKurumlarVergisiİadesiKontrolRaporuçerçevesindedeğerlendirerekilgiliGelirVergisiGenelTebliğ-lerindeveSirkülerlerindebelirlenenusulveesaslarçerçevesindesonuçlandıracaktır.

Mükellefleriniadetalepleri,252seriNo’luGelirVergisiGenelTebliğindebelirtilenesasvesüreleritibarıylageçerlilikkazanacaktır.

MükelleflertalepettikleriiadeninkonusunavebeyanettiklerikazançtürlerinegöreMaliyeBakanlığı’nınuygungöreceği listevetablolarıaşağıdakiesaslarauygunolarakelektronikortamdagöndereceklerdir:

Herbirtevsikedicibelge,faturadüzenlemelimitininaltındakalsadahi,bulistevetablolaraayrıayrıgirilecektir.Aynımükelleftenyapılanalımlar,bulistevetablolarabelgebazındaayrıayrıgirilecektir.

Listevetablolarındoldurulmasındauyulacakkurallarainternetvergidairesindenulaşılmasımümkündür.

Elektronikortamdaalınanbelgelerinayrıcakâğıtortamındaverilmesinegerekbulunmamak-tadır.

9.4.VergiyeUyumluMükelleflereVergiİndirimi

6824sayılıKanunun4üncümaddesiyle193sayılıGelirVergisiKanunununmülgamükerrer121incimaddesi“Vergiyeuyumlumükelleflerevergiindirimi”başlığıaltındayenidendüzen-lenmişve1/1/2018tarihindenitibarenverilmesigerekenyıllıkgelirvekurumlarvergisibeyannamelerindeuygulanmaküzere8/3/2017tarihindeyürürlüğegirmiştir.Sözkonusudüzenlemeaşağıdakigibidir:

“Vergiye uyumlu mükelleflere vergi indirimi

MÜKERRER MADDE 121- Ticari, zirai veya mesleki faaliyeti nedeniyle gelir vergisi mükellefi olanlar ile kurumlar vergisi mükelleflerinden (finans ve bankacılık sektör-lerinde faaliyet gösterenler, sigorta ve reasürans şirketleri ile emeklilik şirketleri ve emeklilik yatırım fonları hariç olmak üzere), bu maddenin ikinci fıkrasında belirtilen şartları taşıyanların yıllık gelir veya kurumlar vergisi beyannameleri üzerinden he-saplanan verginin %5’i, ödenmesi gereken gelir veya kurumlar vergisinden indirilir. Şu kadar ki hesaplanan indirim tutarı, her hâl ve takdirde 1 milyon Türk lirasından fazla olamaz. İndirilecek tutarın ödenmesi gereken vergiden fazla olması durumunda kalan tutar, yıllık gelir veya kurumlar vergisi beyannamesinin verilmesi gereken tarihi


179

izleyen bir tam yıl içinde mükellefin beyanı üzerine tahakkuk eden diğer vergilerinden mahsup edilebilir. Bu süre içinde mahsup edilemeyen tutarlar red ve iade edilmez. Gelir vergisi mükelleflerinin yararlanacağı indirim tutarı, ticari, zirai veya mesleki faali-yet nedeniyle beyan edilen kazançların toplam gelir vergisi matrahı içerisindeki oranı dikkate alınmak suretiyle hesaplanan gelir vergisi esas alınarak tespit edilir.

Söz konusu indirimden faydalanabilmek için;

1. İndirimin hesaplanacağı beyannamenin ait olduğu yıl ile bu yıldan önceki son iki yıla ait vergi beyannamelerinin kanuni süresinde verilmiş (Kanuni süresinde verilen bir beyannameye ilişkin olarak kanuni süresinden sonra düzeltme amacıyla veya piş-manlıkla verilen beyannameler bu şartın ihlali sayılmaz.) ve bu beyannameler üzeri-ne tahakkuk eden vergilerin kanuni süresinde ödenmiş olması (Her bir beyanname itibarıyla 10 Türk lirasına kadar yapılan eksik ödemeler bu şartın ihlali sayılmaz.),

2. (1) numaralı bentte belirtilen süre içerisinde haklarında beyana tabi vergi türle-ri itibarıyla ikmalen, re’sen veya idarece yapılmış bir tarhiyat bulunmaması (Yapılan tarhiyatların kesinleşmiş yargı kararlarıyla veya 213 sayılı Vergi Usul Kanununun uz-laşma ya da düzeltme hükümlerine göre tamamen ortadan kaldırılmış olması duru-munda bu şart ihlal edilmiş sayılmaz.),

3. İndirimin hesaplanacağı beyannamenin verildiği tarih itibarıyla vergi aslı (vergi ce-zaları dâhil) 1.000 Türk lirasının üzerinde vadesi geçmiş borcunun bulunmaması,

şarttır.

İndiriminhesaplanacağıbeyannameninaitolduğuyıl ileöncekidört takvimyılında213sayılıVergiUsulKanununun359uncumaddesindesayılanfiilleriişlediğitespitedilenler,bumaddehükümlerindenyararlanamazlar.

Bu madde kapsamında vergi indiriminden yararlanan mükelleflerin, öngörülen şart-ları taşımadığının sonradan tespiti hâlinde ilgili vergilendirme döneminde indirim uy-gulaması dolayısıyla ödenmeyen vergiler, vergi ziyaı cezası uygulanmaksızın tarh edilir. Bu hüküm, indirimin hesaplanacağı beyannamenin ait olduğu yıl ile bu yıldan önceki son iki yılda herhangi bir vergiye ilişkin beyanların gerçek durumu yansıtmadı-ğının indirimden yararlanıldıktan sonra tespiti üzerine yapılan tarhiyatların kesinleş-mesi hâlinde de uygulanır ve bu takdirde indirim uygulaması dolayısıyla ödenmeyen vergiler açısından zamanaşımı, yapılan tarhiyatın kesinleştiği tarihi takip eden takvim yılının başından itibaren başlar.

Bu maddede geçen vergi beyannamesi ve vergi ibareleri, Maliye Bakanlığına bağlı vergi dairelerine verilmesi gereken vergi beyannameleri ile bu beyannameler üzerine tahakkuk eden vergileri ifade eder.

Birinci fıkrada yer alan tutar, her yıl bir önceki yıla ilişkin olarak 213 sayılı Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre belirlenen yeniden değerleme oranında artırılmak suretiyle

180


m

uygulanır. Bu şekilde hesaplanan tutarın %5’ini aşmayan kesirler dikkate alınmaz. Bakanlar Kurulu, birinci fıkrada yer alan oranı ve tutarı iki katına kadar artırmaya, sı-fıra kadar indirmeye, kanuni oran ve tutarına getirmeye; Maliye Bakanlığı, maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esasları belirlemeye yetkilidir.”

Vergiye uyumlumükelleflere vergi indirimi uygulamasına ilişkin usul ve esaslar 301SeriNo’luGelirVergisiGenelTebliği’ndeaçıklanmıştır.

9.4.1.VergiİndirimindenYararlanacakOlanlar

SözkonusuTebliğin4üncübölümündebelirtilenşartlarıtaşımalarıkaydıylavergiindirimin-den;

-Ticari,ziraiveyameslekifaaliyetinedeniylegelirvergisimükellefiolanlar,

- Finans ve bankacılık sektörlerinde faaliyet gösterenler, sigorta vereasüransşirketleri,emeklilikşirketleriveemeklilikyatırımfonlarıhariçolmaküzerekurumlarvergisimükellefleri

yararlanabileceklerdir.

9.4.2.VergiİndirimindenYararlanmaŞartları

Tebliğin3üncübölümündebelirtilengelirvekurumlarvergisimükelleflerininvergiindirimin-denyararlanabilmeleriiçin;

a)İndiriminhesaplanacağıbeyannameninaitolduğuyılilebuyıldanöncekisonikiyılaaitvergibeyannamelerininkanunisüresiiçerisindeverilmişvebubeyannamelerüzerinetahak-kukedenvergilerindekanunisüresiiçerisindeödenmişolması,

b)İndiriminhesaplanacağıbeyannameninaitolduğuyılilebuyıldanöncekisonikiyıliçeri-sindehaklarındabeyanatabivergitürleriitibarıylaikmalen,re’senveyaidareceyapılmışbirtarhiyatbulunmaması,

c)Vergi indiriminin hesaplanacağı beyannamenin verildiği tarih itibarıyla vergi aslı (vergicezalarıdâhil)1.000Türklirasınınüzerindevadesigeçmişborcununbulunmaması,

ç)VergiindirimininhesaplanacağıbeyannameninaitolduğuyılileöncekidörttakvimyılındaVergiUsulKanununun359uncumaddesindesayılanfiillerinişlenmemişolması

şarttır.

9.4.2.1.İlgilidönembeyannamelerininkanunisüresiiçerisindeverilmişvebubeyan-namelerüzerinetahakkukedenvergilerindekanunisüresiiçerisindeödenmişolması

İndirimdenyararlanılabilmesiiçinmükelleflerin,indiriminhesaplanacağıbeyannameninaitolduğuyılilebubeyannameninaitolduğuyıldanöncekisonikiyılailişkinolarakMaliyeBa-kanlığınabağlıvergidairelerineverilmesigerekengelirveyakurumlarvergisi,katmadeğervergisi,muhtasargibitümvergibeyannamelerinikanunisüresiiçerisindevermişvebube-yannamelerüzerinetahakkukedenvergilerinidekanunisüresiiçerisindeödemişolmalarıgerekmektedir.


181

Öteyandan,kanunisüresi içerisindeverilenbirbeyannameye ilişkinolarak,kanunisüre-sindensonradüzeltmeamacıylaveyapişmanlıklaverilenbeyannamelervergiindirimindenyararlanılmasınaengelteşkiletmeyecektir.Ancak,indirimdenyararlanılabilmesiiçinbube-yannamelerüzerinetahakkukedenvergilerindekanunisüresi içerisindeödenmişolmasıgerekmektedir.

Ayrıca,herbir beyanname itibarıyla10TL’yekadar yapılaneksiködemeler, sözkonusubeyannamelerüzerine tahakkukedenvergilerin kanuni süresi içerisindeödenmişolmasışartınınihlalianlamınagelmez.

Örnek1:(A)A.Ş.’nin2017hesapdönemineilişkinolarak25/4/2018tarihindevermişolduğukurumlarvergisibeyannamesiüzerinden2.400.000TLkurumlarvergisihesaplanmıştır.

2015,2016ve2017yıllarınailişkintümvergibeyannamelerinikanunisüresiiçerisindever-mişvetahakkukedenvergileridekanunisüresiiçerisindeödemişolan(A)A.Ş.,2/5/2017tarihindeAralık2015dönemineaitKDVbeyannamesineilişkinpişmanlıklabeyannamever-mişvebubeyannameüzerinetahakkukedenvergileridekanunisüresiiçindeödemiştir.

Bunagöre, (A)A.Ş. tarafından,2017yılıhesapdönemine ilişkinkurumlarvergisibeyan-namesiüzerindentahakkukedenvergilerinkanunisüresiiçerisindeödenmesişartıdada-hilolmaküzere,diğerşartlarındasağlanmışolmasıkaydıyla,Aralık2015dönemineaitKDVbeyannamesineilişkinpişmanlıklabeyannameverilmişolması,vergiindirimindenyararlanıl-masınaengelteşkiletmeyecektir.

Örnek2:(B)A.Ş’yebaşvurusunaistinadenMaliyeBakanlığıtarafından1/6/2017tarihindenitibarengeçerliolmaküzere1Haziran–31Mayısözelhesapdönemitayinedilmiştir.

(B)AŞ’ninindirimdenyararlanmasıaçısından “indiriminhesaplanacağıbeyannameninaitolduğuyılilebuyıldanöncekisonikiyılaaitvergibeyannamelerininkanunisüresiiçerisindeverilmesivebubeyannamelerüzerinetahakkukedenvergilerindekanunisüresiiçerisindeödenmesi”şartınınsağlanıpsağlanmadığınıntespitinde1/1/2016–31/12/2016,1/1/2017-31/5/2017ve1/6/2017–31/5/2018dönemleridikkatealınacaktır.(B)A.Ş,budönemlereiliş-kinvergibeyannamelerinikanunisüresiiçerisindevermişvetahakkukedenvergilerikanunisüresiiçerisindeödemişolmasıvediğerşartlarıdasağlamasıkaydıylavergiindirimindenyararlanabilecektir.

Örnek3:Özeleğitimkurumuişletmecisiolangelirvergisimükellefi(C)’yebaşvurusuüze-rine1/7/2016 tarihinden itibarengeçerliolmaküzere1Temmuz -30Haziranözelhesapdönemitayinedilmiştir.

(C)’ninindirimden yararlanması açısından “indirimin hesaplanacağı beyannameninait ol-duğuyılilebuyıldanöncekisonikiyılaaitvergibeyannamelerininkanunisüresiiçerisindeverilmesivebubeyannamelerüzerinetahakkukedenvergilerindekanunisüresiiçerisindeödenmesi”şartınınsağlanıpsağlanmadığınıntespitinde2015,2016ve2017takvimyıllarıdikkatealınacaktır.(C),buyıllarailişkinvergibeyannamelerinikanunisüresiiçerisindever-mişvetahakkukedenvergilerikanunisüresiiçerisindeödemişolmasıvediğerşartlarıdasağlamasıkaydıylavergiindirimindenyararlanabilecektir.

182


m

9.4.2.2. İlgili dönemlere ilişkin olarak beyana tabi vergi türleri itibarıylaikma-len,re’senveyaidareceyapılmışbirtarhiyatbulunmaması

Mükelleflerin vergi indiriminden yararlanabilmeleri için, indirimin hesaplanacağı beyanna-meninaitolduğuyılilebuyıldanöncekisonikiyıliçerisindehaklarındabeyanatabivergitürleriitibarıylaikmalen,re’senveyaidareceyapılmışbirtarhiyatbulunmamasıgerekmekte-dir.Sözkonusudönemleriçinhaklarındaikmalen,re’senveyaidareceyapılmışbirtarhiyatbulunanmükellefler,tarhiyatınkesinleşipkesinleşmediğinebakılmaksızın,indirimdenyarar-lanamayacaktır.

Öteyandan,sözkonusudönemlereilişkinolarakikmalen,re›senveyaidareceyapılantar-hiyatlarınindiriminhesaplanacağıgelirveyakurumlarvergisibeyannamesininverilmesige-reken süreden önce kesinleşmiş yargı kararlarıyla veyaVergiUsul Kanununun uzlaşmayadadüzeltmehükümlerinegöre tamamenortadankaldırılmışolması vediğer şartlarındasağlanmasıkaydıylavergiindirimindenyararlanılmasımümkünolacaktır.Ancak,yapılantarhiyatlarınkesinleşmişyargıkararları,uzlaşmaveyadüzeltmehükümleriilekısmenorta-dankaldırılmasıdurumundaiseindirimdenyararlanılamayacaktır.

Örnek:(Ç)Ltd.Şti.,2015,2016ve2017hesapdönemlerineilişkintümvergibeyannamele-rinikanunisüresiiçerisindevermişvebubeyannamelerüzerinetahakkukedenvergilerika-nunisüresiiçerisindeödemiştir.(Ç)Ltd.Şti.adınaAğustos2014vergilendirmedönemiiçinkatmadeğervergisiyönünden2016yılındavergiincelemeraporudüzenlenmişve120.000TLikmalenKDVtarhiyatıyapılmıştır.Ancak,sözkonusutarhiyatakarşımükelleftarafındandavaaçılmışve13/4/2018tarihiitibarıylakesinleşenyargıkararıylatarhiyattamamenkal-dırılmıştır.

(Ç)Ltd.Şti.hakkındayapılanveindiriminhesaplanacağı2017hesapdönemineaitkurumlarvergisi beyannamesinin verilmesigerekensüredenöncekesinleşmişmahkemekararıylatamamenkaldırılanbutarhiyat,diğerşartlarındasağlanmasıkaydıyla,anılanşirketinvergiindirimindenyararlanmasınaengelteşkiletmeyecektir.

Öteyandan,(Ç)Ltd.Şti.,hakkındayapılansözkonusutarhiyatınindiriminhesaplanacağı2017hesapdönemineaitkurumlarvergisibeyannamesininverilmesigerekensüredenson-rakibirtarihte(örneğin4/6/2018tarihinde)kesinleşenyargıkararıylatamamenkaldırılmışolmasıhalinde2017hesapdönemineaitkurumlarvergisibeyannamesininverilmesigere-ken tarih itibarıyla indirimşartlarınısağlayamadığındanbuhesapdönemine ilişkinolaraksözkonusuindirimdenyararlanmasımümkünbulunmamaktadır.

Ancak,(Ç)Ltd.Şti.hakkındayapılantarhiyatın2017hesapdönemineaitkurumlarvergisibeyannamesinin verilmesi gereken süreden sonraki bir tarihte kesinleşen yargı kararıylatamamenkaldırılmışolmasınedeniyle, sözkonusu tarhiyat2018hesapdönemine ilişkinolarakverilecekkurumlarvergisibeyannamesindeindirimdenyararlanılmasınıetkilemeye-cektir.


183

9.4.2.3.Vergiindirimininhesaplanacağıbeyannameninverildiğitarihitibarıylavergiaslı(vergicezalarıdâhil)1.000TürkLirasınınüzerindevadesigeçmişborcununbu-lunmaması

Mükelleflerin,vergi indirimindenyararlanabilmeleri için, indiriminhesaplanacağıbeyanna-meninverildiği tarih itibarıylavergiaslı(vergicezalarıdahil)1.000TL’ninüzerindevadesigeçmişborçlarınınbulunmamasıgerekmektedir.

Sözkonusu1.000TL’likborcunhesabındaMaliyeBakanlığınabağlıvergidairelerineveril-mesigerekenvergibeyannameleriüzerinetahakkukedenvergiasıllarıilevergicezalarının(vergiziyaıcezası,usulsüzlükveözelusulsüzlükcezaları)toplamıdikkatealınacaktır.Sözkonusu1.000TL’likborcunhangidönemeaitolduğununönemibulunmamaktadır.

Örnek1:(D)A.Ş.2015,2016ve2017hesapdönemlerine ilişkin tümvergibeyanname-lerinikanunisüresiiçerisindevermişvebubeyannamelerüzerinetahakkukedenvergileridekanunisüresiiçerisindeödemiştir.Ancak,2017hesapdönemineilişkinkurumlarvergisibeyannamesininverilmesigerekensüreninsongünüitibarıylabeyannamesiniverenvebutarihitibarıylaŞubat2018vergilendirmedönemineilişkin18.500TLvadesigeçmişkatmadeğervergisiborcubulunan(D)A.Ş.,diğerşartlarısağlamışolsada2017hesapdönemineilişkinkurumlarvergisibeyannamesindevergiindirimindenyararlanamayacaktır.

Örnek2:2017hesapdönemineilişkinkurumlarvergisibeyannamesini18/4/2018tarihindeveren(E)Ltd.Şti’ninbutarihitibarıylaKasım2014vergilendirmedönemineaitvadesigeç-miş850TLgelirstopajvergisiborcuilevadesigeçmiş2.600TLmotorlutaşıtlarvergisiborcubulunmaktadır.

Bunagöre,(E)Ltd.Şti’ninhernekadartoplamda3.450TLvadesigeçmişvergiborcubu-lunsa da vergi indirimi uygulamasında 1.000TL’lik sınırın aşılıp aşılmadığının tespitindesadecebeyannameüzerine tahakkukedenvergilerdikkatealınacağından,2.600TLmo-torlutaşıtlarvergisiborcudikkatealınmayacakve850TL’likgelirstopajvergisiborcu(E)Ltd.Şti’ninvergiindirimindenyararlanmasınaengelteşkiletmeyecektir.

Örnek3:2/1/2018tarihiitibarıylavadesigeçmişve2017hesapdönemineaitkurumlarver-gisi beyannamesinin verilmesi gereken sürenin songünü itibarıyla ödenmemiş2.000TLözelusulsüzlükcezasıborcubulunan (F)Ltd.Şti.,2017hesapdönemine ilişkinkurumlarvergisibeyannamesindevergiindirimindenyararlanamayacaktır.

9.4.2.4.VergiindirimininhesaplanacağıbeyannameninaitolduğuyılileöncekidörttakvimyılındaVergiUsulKanununun359uncumaddesindesayılanfiillerinişlenme-mişolması

VergiindirimininhesaplanacağıbeyannameninaitolduğuyılileöncekidörttakvimyılındaVergiUsulKanunununkaçakçılıksuçlarınıdüzenleyen359uncumaddesindesayılanfiilleriişlediğitespitedilenmükelleflervergiindirimindenyararlanamayacaklardır.

Örnek:Serbestmeslekerbabı (G)2015,2016ve2017 takvimyıllarına ilişkin tümvergibeyannamelerinikanunisüresindevermişvebubeyannamelerüzerinetahakkukedenver-gilerinidekanunisüresindeödemiştir.2017takvimyılınailişkingelirvergisibeyannamesini

184


m

verdiğitarihitibarıylahakkında2013,2014,2015,2016ve2017yıllarındaVergiUsulKa-nununun359uncumaddesindesayılanfiillerdenherhangibirini işlediğineilişkinbirtespitbulunmamasıvediğerşartlarıdasağlamasıkaydıyla,(G)butakvimyılınailişkingelirvergisibeyannamesindevergiindirimindenyararlanabilecektir.

9.4.3.VergiİndirimiUygulaması

Vergiindirimineilişkinşartlarıhaizmükellefler,yıllıkgelirveyakurumlarvergisibeyanname-leriüzerindenhesaplanangelirveyakurumlarvergisinin%5’ioranındavergiindirimitutarınıhesaplayacaktır.Vergiindirimitutarı,herhalvetakdirde1milyonTürklirasındanfazlaola-mayacaktır.Busuretlehesaplananvergiindirimitutarı,önceliklebubeyannamelerüzerin-denödenmesigerekengelirveyakurumlarvergisindenindirilebilecektir.Vergiindirimitutarı-nınödenmesigerekenvergidenfazlaolmasıhalindeisekalantutar,yıllıkgelirveyakurumlarvergisibeyannamesininverilmesigerekentarihiizleyenbirtamyıliçindemükellefinbeyanıüzerinetahakkukedendiğervergilerindenmahsupedilebilecektir.Busüreiçerisindemah-supedilemeyentutarlarredveiadeedilmeyecektir.

9.4.4.Ticari,ziraiveyameslekikazancındiğergelirunsurlarıylabirliktebeyanedilme-sidurumundamükelleflerinyararlanabileceğivergiindirimtutarınıntespiti

Ticari,ziraiveyameslekikazancındiğergelirunsurlarıylabirliktebeyanedilmesidurumun-da,gelirvergisimükelleflerininyararlanacağıvergiindirimitutarı,ticari,ziraiveyameslekifaaliyetnedeniylebeyanedilenkazançların toplamgelirvergisimatrahı içerisindekioranıdikkatealınmaksuretiylehesaplanangelirvergisiesasalınaraktespitedilecektir.

Örnek:Vergiindirimindenyararlanmaşartlarınıntamamınıtaşıyan(İ),2017takvimyılında;280.000TLticarikazanç,70.000TLdealacakfaizieldeetmiştir.(İ)budönemde42.000TLgeçicivergiödemiştir.

Bunagöre,(İ)vergiindirimindenaşağıdakişekildeyararlanacaktır.

A.TicariKazanç 280.000TLB.MenkulSermayeİradı 70.000TLC.GelirVergisiMatrahı(A+B) 350.000TLÇ.HesaplananGelirVergisi 114.150TLD.TicariKazanç/GelirVergisiMatrahı(A/C) 0,80E.HesaplananGelirVergisininTicariKazancaİsabetEdenKıs-

mı(ÇxD) 91.320TL

F.HesaplananVergiİndirimiTutarı(Ex%5) 4.566TLG.MahsupEdilecekVergilerToplamıÖdenenGeçiciVergi

42.000TL 42.000TL

Ğ.ÖdenmesiGerekenGelirVergisi(Ç-G) 72.150TLH.VergiİndirimiTutarı 4.566TLI.ÖdenecekGelirVergisi(Ğ-H) 67.584TL


185

9.4.5.ŞartlarınİhlaliHalindeYapılacakİşlemler

1.Vergiindirimindenyararlananmükelleflerin,şartlarıtaşımadığınınsonradantespitihalin-de ilgilivergilendirmedöneminde indirimuygulamasıdolayısıylaödenmeyenvergilerver-giziyaıcezasıuygulanmaksızıntarhedilir.

Örnek1:Serbestmeslekerbabı(J),2017takvimyılınailişkingelirvergisibeyannamesinde12.000TLvergiindirimitutarıhesaplamışvebuindirimtutarınıntamamındanyararlanarak20.000TLgelirvergisiödemiştir.

Ancak,(J),2017takvimyılınailişkingelirvergisibeyannamesiüzerinetahakkukedengelirvergisininilktaksitini31/3/2018tarihindeödemişolmasınarağmenTemmuzayındaöden-mesigerekenikincitaksitikanunisüresiiçerisindeödememiştir.

Budurumda,(J)2017takvimyılınailişkingelirvergisibeyannamesinikanunisüresi içeri-sindevermişolsadabubeyannameüzerinetahakkukedengelirvergisininikincitaksitinikanunisüresi içerisindeödemediğinden,vergi indirimidolayısıylaödemediğivergilerver-giziyaıcezasıuygulanmaksızıntarhedilecektir.

2. İndiriminhesaplanacağıbeyannameninaitolduğuyıl ilebuyıldanöncekison ikiyıldaherhangibirvergiyeilişkinbeyanıngerçekdurumuyansıtmadığının,indirimdenyararlanıl-dıktansonratespitiüzerine,yapılantarhiyatlarınkesinleşmesihalindeindirimuygulamasıdolayısıylaödenmeyenvergilervergiziyaıcezasıuygulanmaksızıntarhedilir.

Dolayısıyla,indiriminhesaplandığıbeyannameninaitolduğuyılilebuyıldanöncekisonikiyıldaherhangibirvergiyeilişkinbeyanıngerçekdurumuyansıtmadığının,vergiindirimindenyararlanıldıktansonratespitedilmesinedeniylebeyanatabivergitürleri itibarıylaikmalen,resenveyaidarecetarhiyatyapılmasıvebutarhiyatlarınkesinleşmesidurumunda,indirimnedeniyle ödenmeyen vergiler vergiziyaıuygulanmaksızın tarh edilecektir.Vergi indirimiuygulamasında kesinleşmedenmaksat, tarh edilen vergi ile kesilen cezaların idari yargımercilerinezdindedavakonusuyapılmamasıveyadavakonusuedilmesineticesindetümolağankanunyollarınıntüketilmesiyleuygunbulunmaksuretiylekesinleşmesidir.

Butakdirde,indirimuygulamasıdolayısıylaödenmeyenvergileraçısındanzamanaşımı,ya-pılantarhiyatınkesinleştiğitarihitakipedentakvimyılınınbaşındanitibarenbaşlayacaktır.

Örnek2:(K)Ltd.Şti.,25/4/2018tarihindevermişolduğu2017hesapdönemineilişkinku-rumlarvergisibeyannamesindevergi indirimindenyararlanmışvebubeyannameüzerinetahakkukedenvergileri30/4/2018tarihindeödemiştir.

Ancak,Ağustos2016vergilendirmedönemiiçinkatmadeğervergisiyönünden26/10/2018ta-rihinde(K)Ltd.Şti.adınavergiincelemeraporudüzenlenmişve200.000TLikmalenKDVtarhiyatıyapılmıştır.

(K)Ltd.Şti.vergiincelemeraporunaistinadenyapılantarhiyatıdavakonusuetmişvedavamükellefaleyhinesonuçlanarak5/3/2020tarihindekesinleşmiştir.

Bunagöre,(K)Ltd.Şti.’nin2017hesapdönemikurumlarvergisibeyannamesindeyararlan-mışolduğuvergiindirimitutarıdolayısıylaödemediğikurumlarvergisitutarı,tarhiyatınkesin-leştiğitarihitibarıyla(5/3/2020tarihinde)vergiziyaıcezasıuygulanmaksızıntarhedilecektir.

186


m

9.5.İlaveİstihdamınTeşviki

4447sayılıİşsizlikSigortasıKanununungeçici18incimaddesiuyarınca,31/12/2017tarihi-nekadarişealınanherbirsigortalıiçingeçerliolmaküzere,1/2/2017tarihindenitibarenözelsektörişverenlerinceİşveİşçiBulmaKurumuGenelMüdürlüğü’nekayıtlıişsizlerarasındanişealınanların;işealındıklarıtarihtenöncekiüçayailişkinSosyalGüvenlikKurumunaveri-lenaylıkprimvehizmetbelgelerindekayıtlısigortalılardışındaolmalarıve2016yılınınAralıkayınailişkinaylıkprimvehizmetbelgelerindekisigortalısayısınailaveolmalarıkaydıylaişealındıklarıtarihtenitibaren31/12/2017tarihinekadaruygulanmaküzere,ücretlerinin2017yılındauygulananasgariücretinaylıkbrüttutarınınprimödemegünsayısınaisabetedentutarıüzerindenhesaplanangelirvergisininasgarigeçimindirimiuygulandıktansonrakalankısmı,verilecekmuhtasarbeyannameüzerindentahakkukedenvergidenterkinedilecektir.

Bumaddekapsamındagelirvergisistopajıteşvikindenyararlananlar,diğerkanunlardayeralanbenzernitelikligelirvergisistopajıteşviklerindenyararlanamazlar.

Yapılanücretödemelerineilişkindüzenlenenkâğıtlaraaitdamgavergisininaylıkbrütasgariücretinprimödemegünsayısınaisabetedenkısmıbeyanedilmezveödenmez.

Sözkonusudüzenlemekamuidarelerineaitişyerleri,5335sayılıKanunun30uncumadde-sininikincifıkrasıkapsamınagirenkurumvekuruluşlaraaitişyerleriile2886sayılıKanuna,4734sayılıKanunaveuluslararasıanlaşmahükümlerineistinadenyapılanalımveyapımişleri ile 4734 sayılıKanundan istisnaolanalım ve yapım işlerine ilişkin işyerleri, sosyalgüvenlikdestekpriminetabiçalışanlarveyurtdışındaçalışansigortalılarhakkındauygulan-maz.

9.5.1.Teşviktenyararlanacakişverenler

Teşvikten,özelsektörişverenleriaşağıdakişartlardahilindeyararlanacaktır.

a)Sigortalının1/2/2017tarihindenitibarenişealınmışolması,

b)SigortalınınişealınmadanönceTürkiyeİşKurumunakayıtlıolması,

c)Sigortalınınenazvekesintisizüçaysüreyleişsizolması(işebaşladığıtarihtenöncekiüçayaaitsosyalgüvenlikkurumunaverilenaylıkprimvehizmetbelgelerindekayıtlısigortalılardışındaolması),

ç)Sigortalınınişegirdiğitarihtenöncekiüçaylıksüredeişsizolmasınarağmen,işegirdiğitarihtenöncekialtıaylıksüreiçerisinde,SosyalGüvenlikKurumununmevzu-atıçerçevesinde,iştenayrılışnedenienson(19),(20)ve(30)olarakbildirilenlerdenolmaması,

d)Sigortalının,2016yılınınAralıkayınailişkinaylıkprimvehizmetbelgelerindeyeralansigortalısayısınailaveolarakişealınmışolması.

Teşvikuygulamasındaişvereninfaaliyetkonusuiletamveyadarmükellefiyetesasındaver-gilendirilmesininbirönemibulunmamaktadır.


187

Aşağıdayazılısigortalılardandolayı,sözkonusumaddeilegetirilengelirvergisistopajıteş-vikiuygulanmaz.

a)Kamuidarelerineaitişyerlerindeçalışanlar,

b)21/4/2005tarihlive5335sayılıKanunun30uncumaddesininikincifıkrasıkapsa-mınagirenkurumvekuruluşlaraaitişyerlerindeçalışanlar,

c) 8/9/1983 tarihli ve 2886 sayılıDevlet İhaleKanununa, 4/1/2002 tarihli ve 4734sayılıKamuİhaleKanununaveuluslararasıanlaşmahükümlerineistinadenyapılanalımveyapımişleriile4734sayılıKanundanistisnaolanalımveyapımişlerineilişkinişyerlerindeçalışanlar,

ç)Sosyalgüvenlikdestekpriminetabiçalışanlar,

d)Yurtdışındaçalışansigortalılar.

9.5.2.İlaveistihdamınkapsamı

İlaveistihdam,özelsektörişverenlerinin2016yılıAralıkayınailişkinolarakverdikleriaylıkprimvehizmetbelgelerindebildirdikleri sigortalı sayısına1/2/2017 tarihindensonra ilaveolarakyeni işealdıklarıveTebliğin4üncümaddesindeyazılışartları taşıyansigortalılarıifadeetmektedir.

1/2/2017tarihindenönceişealınanlariçinsözkonusumaddekapsamındagelirvergisisto-pajıteşvikiuygulanmaz.

2016yılınınAralıkayındasigortalıçalıştırılmamasınedeniyleSosyalGüvenlikKurumunabuayailişkinaylıkprimvehizmetbelgesinivermemişolanişverenler,Tebliğin4üncümadde-sindekişartlarıtaşımakkaydıyla1/2/2017tarihindensonraişealdıklarısigortalıların,2016yılındaSosyalGüvenlikKurumunabildirilenaylıkprimvehizmetbelgelerindekayıtlısigortalısayısınınortalamasınailaveolmalarıdurumundagelirvergisistopajıteşvikindenyararlanır-lar.

Örnek1:İşveren(A),2016yılıAralıkayıileilgiliolarakverdiğiaylıkprimvehizmetbelgele-rinde30işçiçalıştırdığınıbildirmiştir.Buişveren,mevcutişçisineilaveten2017yılınınOcakayında5işçi,1Mart2017tarihindede10işçiistihdametmiştir.

Bunagöreişveren(A),Ocakayındaistihdamettiğiilave5işçidendolayıteşviktenyararla-namayacak,ancakMartayındailaveistihdamettiğiveTebliğin4üncümaddesindekişartlarıtaşıyan10işçiiçinteşviktenyararlanabilecektir.

(4)Teşviktenyararlanılmayabaşlanmasındansonra,gerekeskiçalışanlarıngereksedeila-veistihdamedilenlerin1/1/2018tarihindenönceiştençıkarılmasınedeniyle,2016yılıAralıkayındakitoplamistihdamedilensigortalısayısınınüzerindekalınmakkoşuluyla,birazalmameydanagelirse terkinedilecekvergi tutarının tespitinde, ilave istihdamamacıyla işealı-nanlardankalansigortalılardikkatealınır.Budurumda,sigortalılardanhangisiiçinteşviktenyararlanılacağıişverentarafındanserbestçebelirlenir.

188


m

Örnek2:İşveren(B),2016yılıAralıkayıileilgiliolarakverdiğiaylıkprimvehizmetbelge-lerinde40işçiçalıştırdığınıbildirmiştir.Buişveren,Tebliğin4üncümaddesindekiilaveistih-damailişkinşartlarıtaşıyan1/3/2017tarihinde10,1/4/2017tarihindede5ilaveişçiistihdametmişvebuişçileriçinteşviktenyararlanmayabaşlamıştır.

İşveren(B),2017Haziranayındateşvikkapsamındaolmayan10işçisiniiştençıkarmıştır.Budurumdaişveren(B),ilaveistihdametmişolduğu15işçisiolmasınarağmenbuişçilerintamamıiçindeğil,2016yılıAralıkayınaaitistihdamsayısıolan40›ınüzerindekalan5işçiiçinteşviktenyararlanmayadevamedervebuişçilerinhangisiiçinteşviktenyararlanacağınıiseserbestçebelirler.

Örnek3:İşveren(C),2016yılıAralıkayıileilgiliolarakverdiğiaylıkprimvehizmetbelge-lerinde20işçiçalıştırdığınıbildirmiştir.Buişveren,1/4/2017tarihindeTebliğin4üncümad-desindekiilaveistihdamailişkinşartlarısağlayan10işçiistihdametmişolupbuişçileriçinteşviktenyararlanmayabaşlamıştır.

İşveren (C) 15/8/2017 tarihinde 12 işçisini işten çıkarmıştır. Bu durumda işveren (C)›ninçalışansayısı,2016yılıAralıkayıileilgiliolarakverdiğiaylıkprimvehizmetbelgelerindebildirdiği 20 işçinin altına düştüğünden, 15/8/2017 tarihinden itibaren gelir vergisi stopajıteşvikindenyararlanamaz.

(5)Üçaylıkdönemlerhalindeverilenmuhtasarbeyannamelerde,ilaveistihdamileilgilişart-larınvarlığıherbirayiçinayrıayrıdeğerlendirilerekterkinedilecektutarbelirlenecektir.

Örnek4:Üçaydabirmuhtasarbeyannameverenişveren(D),2016yılıAralıkayıileilgiliola-rakverdiğiaylıkprimvehizmetbelgelerinde4işçiçalıştırdığınıbildirmiştir.İşveren12/1/2017tarihinde2,15/2/2017tarihinde1,1/3/2017tarihindeise1ilaveişçiistihdametmiştir.

İşveren(D),2017/Nisanayındavereceğimuhtasarbeyannamesinde,Tebliğin4üncümad-desindekiilaveistihdamailişkinşartlarınsağlanmasıkaydıylaŞubatveMartaylarındaaldığıişçileriçinbuişçilerinçalıştığıgünsayısıdikkatealınarakteşviktenyararlanır.Ocakayındaistihdamettiğiişçilerdendolayıiseteşviktenyararlanamaz.

Birdenfazlaişyerindefaaliyettebulunanveherbirişyeriiçinayrıayrıaylıkprimvehizmetbelgesiverenişverenler,ilaveistihdamdandolayıgelirvergisistopajıteşvikineilişkinşartlarıherişyeriiçinayrıayrıdikkatealacaktır.İşvereninbirdenfazlaişyerindekiçalışanlarınayap-tığıücretödemeleriileilgilitekmuhtasarbeyannamevermesininbirönemibulunmamakta-dır.

31/12/1960tarihlive193sayılıGelirVergisiKanununun81incimaddesikapsamında,ferdiişletmelerinsermayeşirketlerinedevirolunması,kollektifveadikomanditşirketinsermayeşirketinedönüşmesihaliile13/6/2006tarihlive5520sayılıKurumlarVergisiKanununun19uncumaddesinin birinci fıkrası kapsamındagerçekleştirilen devir işlemlerinde işverenler,bu işlemleröncesindeilaveistihdamkapsamındaolanişçiler içinteşviktenfaydalanmayadevamederler.

İlaveistihdamteşvikindenfaydalananişvereninölümühalinde,aynıişedevamedenmiras-çılarınşartlarıtaşımakkaydıylateşviktenfaydalanmalarımümkündür.


189

9.5.3.Uygulamanınbaşlamavesonaermetarihleri

Gelir vergisi stopajı teşvikinidüzenleyen4447sayılıKanunungeçici 18 incimaddesiyle,1/2/2017tarihindenitibarenişealınmışsigortalılarkapsamaalınmıştır.

Gelirvergisistopajıteşviki31/12/2017tarihinekadaruygulanacaktır.Dolayısıylaensonuy-gulama,2017yılınınAralıkayıücretleriüzerindenhesaplanangelirvergisiiçingeçerliolup2018yılıvergilendirmedönemlerindeisesözkonusuteşviktenyararlanılamayacaktır.

9.5.4.Uygulamanınesasları

4447sayılıKanunungeçici18incimaddesikapsamındagelirvergisistopajıteşvikiuygula-nanücretlerinvergilendirilmesinde,öncelikleasgarigeçimindirimidikkatealınır.

İlaveistihdamedilenlerleilgiliasgarigeçimindirimi,4/12/2007tarihlive26720sayılıResmîGazete’deyayımlananGelirVergisiGenelTebliği(SeriNo:265)’ndebelirtilenusulveesas-laragörehesaplanacaktır.

4447sayılıKanunungeçici18incimaddesikapsamındamuhtasarbeyannameüzerindenterkinedilecektutar;teşviktenyararlanılansigortalıbazında2017yılındauygulananasgariücretinaylıkbrüttutarınınçalışılangünsayısınaisabetedenkısmıüzerindenhesaplanangelirvergisindenasgarigeçimindirimininmahsupedilmesisonucukalantutarıgeçemez.

Sözkonusugeçici18incimaddedeyeralangelirvergisistopajıteşvikindenyararlanmakisteyen işverenlerinGelirVergisiGenelTebliği (SeriNo:297)ekindeyeralan “İstihdamınTeşvikineİlişkinBildirim”i(EK:1)doldurmalarıvemuhtasarbeyannameekindevermelerizo-runludur.BildiriminTablo-1bölümünün(XIV)numaralısütunununtoplamsatırındayeralantutar,Tablo-2’nin(j)sütununaaktarılacaktır.

İşverenler,bildiriminTablo-2›nin(j)sütunundayeralanterkinedilebilecekvergitutarınıvere-ceklerimuhtasarbeyannameninTablo-1«MatrahveVergiBildirimi»bölümünün(20/e)No.lusatırında (4447sayılıKanunungeçici 18 incimaddesi kapsamında terkinedilecek tutar)göstereceklerdir.Bu tutar,aynıbeyannamenin(19/b)No.lusatırdagösterilengelirvergisikesintisitoplamındanindirilerekterkinişlemigerçekleştirilmişolacaktır.

Terkinişlemisonrasındakalangelirvergisitutarı,muhtasarbeyannamenin(21)No.lu“Ter-kinSonrasıKalanGelir VergisiTutarı” satırında gösterilecektir. Bu tutar tahakkuka esasalınacakvebeyannameninTablo-2 “TahakkukaEsas İcmalCetveli”bölümünün (2)No.lu“Tahakkukeden”satırınaaktarılacaktır.

Sözkonusugeçici18incimaddekapsamındaterkinekonuedilentutar,muhtasarbeyanna-menin(20/e)No.lusatırındagösterilmişolduğundan,vergidairesinceayrıcabirterkinişlemiyapılmayacaktır.

Örnek5:İşveren(E),2016yılıAralıkayıiçinvermişolduğuaylıkprimvehizmetbelgesinde5işçiistihdamettiğinibildirmiştir.İşveren,1/4/2017tarihindenitibarenişletmesindeçalıştır-dığıişçisayısınıTebliğin4üncümaddesindekiilaveistihdamailişkinşartlarıtaşıyan1ilaveişçiile6›yaçıkarmıştır.İlaveistihdamedilenişçibekarolupasgariücretalmaktadır.

Buişvereninteşviktenfaydalanacağıtutaraşağıdakişekildehesaplanmıştır.

190


m

AylıkBrütÜcret 1.777,50TLVergiMatrahı[1.777,50-(1.777,50X%15=)] 1.510,87TL2017YılıNisanAyıAsgariÜcretÜzerindenHesaplananVergi 226,63TLAsgariGeçimİndirimi 133,31TL4447sayılıKanununGeçici18inciMaddesiKapsamındaTerkinEdilecekTutar(226,63-133,31=)

93,32TL

Bu işçi İçin Vergi Dairesine Ödenecek Tutar [226,63-(133,31+93,32=)]

0TL

Örnek6:İşveren(H),2016yılıAralıkayıiçinvermişolduğuaylıkprimvehizmetbelgesinde10işçiistihdamettiğinibildirmiştir.İşveren(H),1/3/2017tarihindenitibarenişletmesindeça-lıştırdığıişçisayısınıTebliğin4üncümaddesindekiilaveistihdamailişkinşartlarıtaşıyan1ilaveişçiile11›eçıkarmıştır.İlaveistihdamedilenişçievlibirçocukluolupeşiçalışmamaktavebrütücreti5.000TL›dir.

Buişvereninteşviktenfaydalanacağıtutaraşağıdakişekildehesaplanmıştır.

AylıkBrütÜcret 5.000,00TLVergiMatrahı[5.000-(5.000x%15=)] 4.250,00TL2017YılıMartAyıÜcretiÜzerindenHesaplananVergi 637,50TL2017YılıMartAyıAsgariÜcretÜzerindenHesaplananVergi 226,63TLAsgariGeçimİndirimi 179,97TL4447sayılıKanununGeçici18inciMaddesiKapsamındaTerkinEdile-cekTutar(226,63-179,97=)

46,66TL

BuişçiİçinVergiDairesineÖdenecekTutar[637,50-(179,97+46,66=)] 410,87TL

Teşviktenyararlananişverenlerinsonradanyapılantespitlerdeteşviktenyararlanmaşartla-rınıhaizolmadıklarınınbelirlenmesihalindetahakkukettirilerekterkinedilenvergi,4/1/1961tarihlive213sayılıVergiUsulKanunuile21/7/1953tarihlive6183sayılıAmmeAlacakları-nınTahsilUsulüHakkındaKanunhükümleriçerçevesindegereklimüeyyideleruygulanaraktahsiledilecektir.

10.MUHTASARBEYANNAME

GVK’nın94üncümaddesinegöre;kamuidarevemüesseseleri,iktisadikamumüessese-leri, sair kurumlar, ticaret şirketleri, işortaklıkları, dernekler, vakıflar,dernekvevakıflarıniktisadi işletmeleri, kooperatifler, yatırım fonuyönetenler, gerçekgelirlerini beyanetmeyemecburolanticaretveserbestmeslekerbabı,ziraikazançlarınıbilançoveyaziraiişletmehesabıesasınagöretespitedençiftçilermaddedebentlerhalindesayılanödemeleri(avans


191

olaraködenenlerdahil)nakdenveyahesabenyaptıklarısırada, istihkaksahipleriningelirvergilerinemahsubentevkifatyapmayamecburdurlar.

GVK’nın98incimaddesindeise94üncümaddeuyarıncavergitevkifatıyapmayamecburolanlarınbirayiçindeyaptıklarıödemelerveyatahakkukettirdiklerikarlarveiratlarilebun-lardantevkifettiklerivergileriertesiayınyirmiüçüncügünüakşamınakadar,ödemeveyatahakkukunyapıldığıyerinbağlıolduğuvergidairesinebildirmeyemecburolduklarıhükümaltınaalınmıştır.Yılsonlarındatahakkukettirilenmevduatfaizlerindenkesilecekvergilerinbildirilmesiiçinbusürebirayuzatılır.

Aynıbelediyehudutlarıiçindemuhtelifyerlerdeyapılanödemevetahakkuklarilebunlaraaitvergilerinbirmerkezdenbildirilmesicaizdir.

Ziraiürünbedelleriüzerindentevkifatyapanlarhariçolmaküzere,çalıştırdıklarıhizmeterba-bısayısı10vedahaazolanlar,94üncümaddeyegöreyapacaklarıtevkifatlailgilimuhtasarbeyannamelerini,bağlıbulunduklarıvergidairesineöncedenbildirmekşartıylaherayyerineOcak,Nisan,TemmuzveEkimaylarınınyirmiüçüncügünüakşamınakadarverebilirler.

Öteyandan6745sayılıKanunun9uncumaddesiyle07.09.2016tarihindenitibarengeçerliolmaküzere213sayılıVergiUsulKanununun11’incimaddesineeklenen7’nci fıkrauya-rınca;BakanlarKurulu,ödemeyapılankişilerinmükellefolupolmamasına,ödemeyapanveyaödemeyearacılıkedenlerinvergikanunlarınagörevergikesintisiyapmakzorunluluğubulunupbulunmamasına,ödemeninkonusununmalveyahizmetalımsatımıolupolmama-sına,elektronikortamdagerçekleştirilipgerçekleştirilmemesine,ödemeyapılanınbututarıvergimatrahınıntespitindeindirimkonusuyapıpyapmamasınabakılmaksızın,vergiyetabiişlemleretarafveyaaracıolanlaravergikesintisiyaptırmaya,işgrupları,işnevileri,sektörlerveemtiagruplarıitibarıyla,vergiyetabiişlemleilgili,vergikanunlarındabelirtilenaltveüstlimitlerarasındaolmakşartıyla,farklıkesintioranlarıtespitetmeyeyetkilikılınmıştır.

Yine6745sayılıKanunun7’ncimaddesiyleeklenen07.09.2016tarihindenitibarengeçerliolmaküzere193sayılıGVK’nın94’üncümaddesinin1’inci fıkrasınaeklenen18numaralıbenthükmüuyarınca;VergiUsulKanununun11’incimaddesininyedincifıkrasıkap-samınagirenödemelerden%25vergitevkifatıyapılacakolup;şuanitibariyleBakan-larKuruluncaherhangibirbelirlemeyapılmamıştır.

10.1.MuhtasarvePrimHizmetBeyannamesi

6728sayılıKanunun16’ncımaddesiile15.07.2016tarihindeGelirVergisiKanununaMuh-tasarvePrimHizmetBeyannamesi”başlıklı98/Amaddesieklenmiştir.

Muhtasarveprimhizmetbeyannamesi,vergikanunlarınagöreverilmesigerekenmuhtasarbeyannameile31.5.2006tarihlive5510sayılıSosyalSigortalarveGenelSağlıkSigortasıKanunuuyarıncaverilmesigerekenaylıkprimvehizmetbelgesininbirleştirilerek,kesilenvergilerinmatrahlarıyla birlikte sigortalının sigorta primleri ve kazançları toplamı ile primödemegünsayılarınınbildirilmesinemahsustur.

192


m

Muhtasarbeyannameileaylıkprimvehizmetbelgesininbirleştirilerekverilmesihususundazorunlulukgetirmeyeveyakaldırmaya,kapsamagireceklerigruplar,sektörler,gayrisafi işhasılatları, istihdamedilenişçisayıları,gelirunsurları, ilveilçesınırları itibarıylaayrıayrıveyabirliktetespitetmeye,muhtasarveprimhizmetbeyannamesininşekil,içerikveekleriileilgiliolduğudönemiveuygulamayailişkinusulveesaslarıbelirlemeyeMaliyeBakanlığıileÇalışmaveSosyalGüvenlikBakanlığımüşterekenyetkilikılınmışlardır.

MuhtasarveprimhizmetbeyannamesininverilmesindeGVK’nın98incimaddesindebelirti-lenyervesürelerdikkatealınacakolup;MaliyeBakanlığı;bölge,il,ilçe,mahalvesektörleregöreyetkilivergidairesinivebeyannameninverilmezamanınıbelirlemeyeyetkilidir.

GelirVergisiKanunundavediğerkanunlarda,muhtasarbeyannameileaylıkprimvehizmetbelgesineyapılmışolanatıflar,buikibelgenintekbirbeyannameolarakbirleştirildiğidurum-larda,muhtasarveprimhizmetbeyannamesineyapılmışsayılacakolup;konuylailgiliayrın-tılıaçıklamalara18.02.2017tarihve299983sayılıResmiGazete’deyayımlananMUHTA-SARVEPRİMHİZMETBEYANNAMESİGENELTEBLİĞİ(SIRANO:1)’nde yerverilmiştir. SözkonusuTebliğuyarınca;vergikanunlarınagöreverilmesigerekenmuhtasarbeyanna-meile31/5/2006tarihlive5510sayılıSosyalSigortalarveGenelSağlıkSigortasıKanunuuyarıncaverilmesigerekenaylıkprimvehizmetbelgesininbirleştirilerek,kesilenvergilerinmatrahlarıylabirliktesigortalınınsigortaprimlerivekazançlarıtoplamıileprimödemegünsayılarınınbildirilmesinemahsusolan“MuhtasarvePrimHizmetBeyannamesi”uygulama-sına;

- Kırşehir ilimerkez ve ilçelerinde bulunanmükellefler/işverenler (281Seri No.luGelirVergisiGenelTebliğindebelirtilenbankalarhariç)için,Haziranayındaverilmesigerekenbeyannamelerdahilolmaküzere1.6.2017tarihindenitibaren;Amasya,BartınveÇankı-rıillerimerkezveilçelerindebulunanmükellefler/işverenler(281SeriNo.luGelirVergisiGenelTebliğindebelirtilenbankalarhariç)içinise1/1/2018tarihindenitibarenbaşlanıl-mıştır.

- Amasya, Bartın, Çankırı ve Kırşehir illeri dışındaki başka bir ilde istihdam edilmeklebirlikteücretödemeleriveyatahakkukubuillerdeyapılançalışanlarınücretödemeleriüzerindentevkifedilenvergilerilesigortalılarınprimeesaskazançvehizmetbilgileriniiçerenMuhtasarvePrimHizmetBeyannamesiAmasya,Bartın,ÇankırıveyaKırşehirillerindekiyetkilivergidairelerineelektronikortamdagönderilecektir.

- Amasya,Bartın,ÇankırıveyaKırşehirillerindeistihdamedilmeklebirlikteücretödemesiveyatahakkukubuillerdışındabirildeyapılançalışanlarınücretödemeleriüzerindentevkifedilenvergilereaitmuhtasarbeyanname,ücretödemesiveyatahakkukunyapıldı-ğıyervergidairesineverilecektir.Ayrıcabusigortalılaraaitaylıkprimvehizmetbelgeleriiseelektronikortamda(e-bildirge)Kurumaverilmeyedevamedilecektir.


193

Diğermükellefler/işverenleriçin“MuhtasarvePrimHizmetBeyannamesi”uygula-masınaayrıcabirdüzenlemeyapılmadığıtakdirde1.7.2018tarihindenitibarenbaş-lanılacaktır.

11.MÜNFERİTBEYANNAME

Münferitbeyanname,darmükellefiyetetabiolanlarınyıllıkbeyannameilebildirmeyemec-burolmadıklarıkazançveiratlardan,vergisitevkifsuretiylealınmamışolanlarınbildirilmesi-nemahsustur.

Darmükellefiyetetabimükelleflerdenyıllıkbeyannamevermeyemecburolmayanlar;

1.Gayrimenkullerineldençıkarılmasındandoğandiğerkazançveiratlarınıgayrimenkulünbulunduğu,

2.Menkulmallarınvehaklarıneldençıkarılmasındandoğandiğerkazançveiratlarını,malvehaklarınTürkiye’deeldençıkarıldığı,

3.Ticariveyaziraibir işletmenin faaliyetinindurdurulmasıveya terkedilmesikarşılığındaeldeettikleridiğerkazançveiratlarınıişletmeninbulunduğu,

4.Arıziolarakticariişlemlerinyapılmasındanveyabuniteliktekiişlemleretavassuttaneldeedilendiğerkazançveiratlarla,arıziolarakserbestmeslekfaaliyetleridolayısıylaeldeedi-lenkazançlarvedarmükellefiyete tabiolanların45 incimaddedeyazılı işleriarıziolarakyapmalarındaneldeettikleridiğerkazançveiratlar,faaliyetinyapıldığıveyayolcuveyayü-küntaşıtaalındığı,

5.Gerçekusuldevergiyetabimükelleflerinterkettikleriişleriyleilgiliolaraksonradaneldeettikleridiğerkazançve iratlar(zararyazılandeğersizalacaklarla,karşılıkayrılanşüphelialacaklarıntahsilidahil),ticari,ziraiveyameslekibirfaaliyetehiçgirişilmemesiveyaihale,artırmaveeksiltmelereiştirakedilmemesikarşılığındaeldeettikleridiğerkazançveiratları,vergisitevkifsuretiylealınmamışmenkulsermayeiratlarınıvediğerhertürlükazançveira-dailişkinödemeninTürkiye’deyapıldığı,

6.DiğerhallerdeMaliyeBakanlığıncabelirlenen,yerinvergidairesinemünferitbeyannameilebildirmeyemecburdurlar.

Bukazançveiratlardanserbestmeslekfaaliyetlerineilişkinolanlarınbeyannamelerininbufaaliyetlerinsonaerdiğibukazançdışındakidiğerkazançveiratlarlailgilibeyannamelerinisebukazançveiratlarıniktisapolunduğutarihtenitibaren15güniçindeilgilivergidairesineverilmesimecburidir.

Geliritelifvepatenthaklarınınsatışındanibaretolanvetamamıüzerindentevkifsuretiylegelirvergisiödemişbulunandarmükellefiyetetabikimselerinbugelirleri içinmünferitbe-yannamevermeleriihtiyaridir.

194


m

12.KİRAGELİRİELDEEDENLERİÇİNHAZIRBEYANSİSTEMİ

MaliyeBakanlığıncahazırlananve18/2/2012tarihlive28208sayılıResmîGazete’deya-yımlananVergiUsulKanunuGenelTebliği(SıraNo:414)ilegelişenbilgiteknolojilerinikul-lanarakvergimükelleflerininyükümlülükveödevlerinivergidairesinegitmeden,hızlı,kolayvedüşükmaliyetlerleyerinegetirmelerinisağlamakamacıyla;sadecegayrimenkulsermayeiradıeldeedenmükelleflerinbuiratlarınailişkinolaraköncedenhazırlanmışbeyannamele-rinionaylayıpgönderebilmelerineimkanverenÖncedenHazırlanmışKiraBeyannameSis-temihayatageçirilmişti.

25/02/2016tarihve29635sayılıResmîGazete’deyayımlananVergiUsulKanunuGenelTebliği(SıraNo:470)’nde;2012yılındanitibarenuygulanmaktaolan“ÖncedenHazırlanmışKiraBeyannameSistemi”ninkapsamınıngenişletilerekgelirlerisadeceücret,gayrimenkulsermayeiradı,menkulsermayeiradıilediğerkazançveiratlardanveyabunlarınbirkaçın-dan veyahut tamamından ibaret olan gelir vergisimükelleflerinin de bu gelirlerine ilişkinbeyannamelerininGelirİdaresiBaşkanlığıncaöncedenhazırlanarakmükelleflerinonayınasunulmasına ilişkin“HazırBeyanSistemi”ninuygulanmasına ilişkindüzenlemelerdebulu-nulmuştur.

HazırBeyanSistemininuygulanmasına2015takvimyılıgelirlerininbeyandönemiitibarıylabaşlanılmışolup;buSistem’densadeceücret,kira,MSİveyaDKİgelirleriniayrıayrıveyabirlikte elde edenmükellefler yararlanabilecektir. Ücret, kira,MSİ veyaDKİ’nin yanı sıraticari,ziraiveyaserbestmeslekkazancıeldeedenlerHazırBeyanSistemiüzerindenbe-yannameveremeyeceklerdir.

Beyannameninverilmesi sırasında, vergihesaplamasıSistem tarafındanotomatikolarakyapılacakvetahakkukbilgilerimükellefinonayınasunulacaktır.

ÖRNEK1:2017yılıiçerisindemeskenolarakkullanılmaküzerekirayaverdiğigayrimenku-lünden10.000TLkiragelirieldeedenveaynızamanda2015yılında80.000TL’yealdığıdiğerbirgayrimenkulünü2017yılıiçerisinde150.000TL’yesatan,beyanatabibaşkacabirgelirideolmayan(A),2017yılındaeldeettiğikiragelirivedeğerartışıkazançlarınayönelikgelirvergisibeyannamesiniHazırBeyanSistemiüzerindenverebilecektir.

ÖRNEK 2: 2017 yılı içerisinde birinci işverenden yıllık 52.000 TL, ikinci işverenden ise44.000TLücretgelirieldeedenveücretlerinintamamındanvergikesintisiyapılan(B),eldeettiğibuücretgelirlerineilişkingelirvergisibeyannamesiniHazırBeyanSistemiüzerindenverebilecektir.

ÖRNEK3:Avukatlıkmesleğiileiştigaletmekteolan(C),kirayaverdiğiveişyeriolarakkulla-nılangayrimenkulünden2017yılıiçerisindebrüt45.000TLkiragelirieldeetmiştir.İşyeriiçintahsilettiğikirabedeliüzerinden9.000TLtevkifatyapılmıştır.Avukatlıkmesleğidolayısıylaserbestmeslekkazancıyönündengelirvergisimükellefiyetibulunan(C),HazırBeyanSiste-miüzerindenbeyannameveremeyecek,serbestmeslekkazancıilekiragelirindenoluşacakolangelirvergisibeyannamesini İnternetVergiDairesiaracılığıylae-Beyannamemenüsüüzerindenverebilecektir.


195

ÖRNEK 4:Mesken olarak kullanılmakta olan gayrimenkulünden 2013 yılında 6.000TL,2015yılındaise7.500TLkiragelirieldeetmesinerağmenbugelirlerineilişkinolarakbe-yannamevermeyenvesözkonusuyıllardabeyanatabibaşkacabirgelirideolmayan(D),HazırBeyanSisteminikullanarak2013ve2015yıllarındaeldeettiğibugelirleriiçinayrıayrıbeyannameverebilecektir.

Geçmişyıllar içindüzeltmebeyannamesiverilmek istenmesidurumunda, içerisindesa-decekiragelirineyönelikgelirbeyanıbulunandüzeltmebeyannameleriiçinHazırBeyanSistemikullanılabilecek;ancaköncekiyıllardabeyanedilenkiragelirlerineücret,MSİyadaDKİeklenmeksuretiyledüzeltmebeyannamesiverilmekistenmesihalindebubeyan-nameler,vergidairelerinebaşvurularakverilebilecektir.

Hâlihazırdaücret,kira,MSİveDKİgelirlerindendolayıgelirvergisimükellefiyetibulunanlarHazırBeyanSistemiaracılığıylabeyannameverebileceğigibi,bugelirlerineilişkinolarakilkdefamükellefiyettesisettirerekbeyannameverecekolanlardabuSistemüzerindenbeyan-namelerinigönderebileceklerdir.Bukapsamda,dahaönceücret,kira,MSİveDKİgelirlerin-dendolayıgelirvergisimükellefiyetibulunmayanlarınHazırBeyanSistemi’ndenbeyanna-melerinielektronikortamdaonayladıklarıandaadlarınagelirvergisimükellefiyetitesisivevergitahakkukuişlemleriSistemtarafındanotomatikolarakgerçekleştirilecektir.

ÖRNEK 5: (Y) Limited Şirketinin%40 ortaklık payına ilişkin hissesini 3.3.2016 tarihinde50.000TLbedelileiktisapeden(G),buhisselerintamamını16.11.2017tarihinde120.000TLbedelilesatmıştır.Beyanatabibaşkabirgelirivegelirvergisimükellefiyetiolmayan(G),busatıştaneldeettiğideğerartışıkazancınayönelikbeyannamesiniHazırBeyanSistemiüzerindenverebilecekvebeyannamesinionaylamasınınardındankendisineSistemtarafın-danotomatikolarakgelirvergisimükellefiyetitesisedilecektir.

HazırBeyanSistemineGelirİdaresiBaşkanlığı’nıninternetadresi(www.gib.gov.tr)üzerin-dengirişyapılacaktır.

MükelleflergüvenliksorularınıcevaplayarakveyaİnternetVergiDairesişifrelerinikullanarakSistemegirişyapabilecekveburadanBaşkanlıkçakısmenveyatamamenöncedenhazır-lanmışbeyannamelerinigörüntüleyebilecek,doldurabilecek,değiştirebilecekveonaylayabi-leceklerdir.İnternetVergiDairesişifresibulunmayanmükellefler,ekteyeralanİnternetHiz-metleriKullanımBaşvuruFormu(GerçekKişiler)ileherhangibirvergidairesinebaşvurarakkullanıcıkodu,parolaveşifrealabileceklerdir.

VergiUsulKanunuGenelTebliği(SıraNo:414)’ninekindeyeralanElektronikBeyannameGöndermeTalepFormu(SadeceGayrimenkulSermayeİradıEldeEdenGerçekKişilerİçin)kullanılmaksuretiyledahaönceteminedilenkullanıcıkodu,parolaveşifreileHazırBeyanSisteminegirişyapılabilecektir.

Mükelleflerinonayınasunulanbeyannameler,mükellefler tarafındankontroledilecek;ek-siklik,hataveyayanlışlıklarınbulunmasıhalindebubilgilermükelleflercedüzeltilerekonay-lanacaktır. Bu kapsamdaGelir İdaresi Başkanlığı tarafından hazırlanan vemükelleflerce

196


m

elektronikortamdaonaylananbeyannameleriniçeriğinindoğruluğundanmükelleflersorum-luolacaktır.

Ücret,kira,MSİveDKİbeyannamelerininHazırBeyanSistemindenverilmişsayılabilmesiiçinSistemüzerindeonaylamaişlemininyapılmasıgerekmektedir.Onaylamaişlemibeyan-nameninverilmesigerekenkanunisüreninsongünüolan26.03.2018saat24.00’tenöncetamamlanmalıdır.Kanunisüresindensonrakendiliğindenveyapişmanlıktalepliolarakve-rilecekbeyannamelerdede,beyannameninverilmişsayılabilmesi içinonaylama işlemininyapılmasıgerekmektedir.

HazırBeyannameSistemiuygulamasına1.3.2016tarihiitibariylebaşlanılmışolup;usulveesasları18.2.2012tarihlive28208sayılıResmîGazete’deyayımlananVergiUsulKanunuGenelTebliği(SıraNo:414)ilebelirlenen“ÖncedenHazırlanmışKiraBeyannameSistemi”1.3.2016tarihiitibariylayürürlüktenkaldırılmıştır.

HazırBeyanSistemihakkındakidetaylıbilgilerilehertürlüduyuruyaGelirİdaresiBaşkanlığıinternetadresi(www.gib.gov.tr)üzerindenulaşılabilir.

13.2017YILIGELİRLERİNEUYGULANACAKVERGİTARİFESİ

Gelirvergisinetabigelirleriçin2017yılıtarifesiaşağıdakigibidir.

13.000TL’yekadar %15

30.000TL’nin13.000TL’siiçin1.950TL,fazlası %20

70.000TL’nin30.000TL’si için5.350TL, (ücret gelirlerinde110.000TL’nin30.000TL’siiçin5.350TL),fazlası %27

70.000TL’denfazlasının70.000TL’siiçin16.150TL,(ücretgelirlerinde110.000TL’denfazlasının110.000TL’siiçin26.950TL),fazlası %35

14.İNDİRİMLİGELİRVERGİSİUYGULAMASI

Türkiye’deyatırımların teşvikine ilişkinyapılansondüzenleme15Haziran2012 tarihlive2012/3305sayılıYatırımlardaDevletYardımlarıHakkındaKarar33ileyürürlüğegirmiş;Ka-rarınuygulanmasınailişkinusulveesaslarda2012/1sayılıTebliğ’de34yatırımlarınteşvikikonusundadüzenlemeleryeralmıştır.

Budüzenlemelerkapsamındadörtfarklıteşvikuygulaması,dokuzfarklıteşvikaracıilede-ğişenşekillerdedesteklenmektedir.

Yeniteşvikprogramıaşağıdakidörtfarklıuygulamadanoluşmaktadır:

33 19.06.2012tarihve28328sayılıResmiGazete’deyayımlanmıştır.34 20.06.2012tarihve28329sayılıResmiGazete’deyayımlanmıştır.


197

1.BölgeselYatırımTeşvikUygulaması

2.BüyükÖlçekliYatırımlarınTeşvikiUygulaması

3.StratejikYatırımlarınTeşvikiUygulaması

4.GenelTeşvikUygulaması

BölgeselTeşvikUygulamasındadestekleneceksektörler,illerinpotansiyelleriveekono-mikölçekbüyüklükleridikkatealınaraktespitedilmişveilleringelişmişlikseviyelerinegöreteşvikaraçlarınınsağladığıyardımyoğunluklarıfarklılaştırılmıştır.Buçerçevede,hangiiller-dehangiyatırımkonularınınbölgeseldesteklerdenyararlanabileceği,yapılacakasgarisabityatırımtutarlarıve/veyakapasiteleribelirlenmiştir.

BüyükÖlçekliYatırımlarınTeşvikindeise,buuygulamakapsamınaalınan12sektörde/konudayapılacakasgari50milyonTLolmaküzeresektörünegörefarklıbüyüklüktebelirlen-mişyatırımprojeleriyinebölgeleregörefarklılaştırılmışteşvikaraçlarıyladesteklenmektedir.

StratejikYatırımlarınTeşviki, ithalatbağımlılığıyüksekürünlerinüretiminiartırmakama-cıylabukapsamdadeğerlendirilebilecekprojeleritanımlayanbiryaklaşımlatasarlanmıştır.Buanlamda,yapılantanımlamakapsamınagirenprojeler,herhangibirbölgeselfarklılaştı-rılmayatabiolmaksızınTürkiye’nintümillerinde,bölgeselveyabüyükölçekliyatırımteşvikuygulamalarınagöreteşvikaraçlarındandahaavantajlıkoşullardafaydalanabilmektedir.

Bölgesel,büyükölçekliveyastratejikyatırımteşvikuygulamalarındanherhangibirinindes-tekkapsamınagirmeyenyatırımlarise,teşvikedilmeyenyatırımkonularıarasındayeralma-makveöngörülensabityatırımtutarınısağlamakkaydıylabölgeayrımıyapılmaksızıntümillerdeGenelTeşvikUygulamalarıkapsamındadesteklenmektedir.

Teşvikaraçlarınınyatırımcıyasağladığıkatkılar,yatırımınniteliğinevetabiolacağıuygula-malaragöredeğişkenlikgöstermektedir.

198


m

DestekUnsurlarıGenelTeşvikUygulamaları

BölgeselTeşvikUygulamaları

BüyükÖlçekliYatırımlarınTeşviki

StratejikYatırımlarınTeşviki

KDVİstisnası + + + +GümrükVergisiMuafiyeti

+ + + +

Vergiİndirimi - + + +Sigorta Primi İşverenHissesiDesteği

- + + +

GelirVergisiStopajıDesteği*

+ + + +

SigortaPrimiDesteği* - + + +FaizDesteği** - + - +YatırımYeriTahsisi - + + +KDVİadesi*** - - - +*Yatırımın6.Bölgedegerçekleştirilmesihalindesağlanır**Bölgeselteşvikuygulamalarında,yatırımın3.4.5.veya6.bölgelerdegerçekleştirilmesihalindesağlanır.***500MilyonTLüzerindekistratejikyatırımlarasağlanır.

Dokuzdestekunsurundanbiriolanvergiindirimi;yatırımcıtarafındanödenecekgelirveyakurumlarvergisinin,yatırımınniteliğinegöreprojenintabiolacağıyatırımteşvikuygulama-sınınsağladığı indirimlivergioranındanödenmesiyoluylayinebuuygulamanınsağladığıveyapılansabityatırımtutarınınbelirlibiryüzdesinetekabüledenyatırımakatkı tutarınaulaşıncayakadarindirimhakkındanyararlanılmasınıifadeetmektedir35.

Yatırımakatkıoranıise,yapılansabityatırımınvergiindiriminetabitutulacakoranını,Vergiİndirimi isebuYatırımaKatkıOranınaulaşılıncayakadar indirilecekGelir veyaKurumlarVergisioranınıifadeetmektedir.

Buyeniteşviksistemiuygulamalarıkapsamında5838sayılıKanun’un9’uncumadde-siile28.02.2009tarihindeKVK’ya“İndirimliKurumlarVergisi”başlıklı32/Amaddesieklenmişolup;maddeninsekizincifıkrasındasözkonusumaddeningelirvergisimü-kelleflerihakkındadauygulanacağıbelirtilmiştir.

İndirimliKurumlarVergisi başlıklıKVK32/Amaddesinegöre indirimli kurumlar vergisininuygulamaözellikleriaşağıdakigibidir.

(1) Finans ve sigortacılık sektörlerinde faaliyet gösteren kurumlar, iş ortaklıkları, taahhütişleri,16.7.1997tarihlive4283sayılıKanunile8.6.1994tarihlive3996sayılıKanunkap-samındayapılanyatırımlarilerödovanssözleşmelerinebağlıolarakyapılanyatırımlarhariç

35 EkonomiBakanlığı:www.ekonomi.gov.tr


199

olmaküzere,bumaddeninikincifıkrasındabelirtilenveEkonomiBakanlığıtarafındanteşvikbelgesinebağlananyatırımlardaneldeedilenkazançlar,yatırımınkısmenveya tamamenişletilmesinebaşlanılanhesapdönemindenitibarenyatırımakatkıtutarınaulaşıncayakadarindirimlioranlarüzerindenkurumlarvergisinetabitutulur.

(2)Bumaddeninuygulamasındayatırımakatkıtutarı,indirimlikurumlarvergisiuygulanmaksuretiyletahsilindenvazgeçilenvergiyoluylayatırımlarınDevletçekarşılanacaktutarını,bututarınyapılantoplamyatırımabölünmesisuretiylebulunacakoraniseyatırımakatkıoranınıifadeeder. (Ekcümle:20.8.2016-6745/66md.)Yatırımın tamamlanmasışartıyla, indirimlikurumlarvergisiuygulanmaksuretiyleyararlanılankısmıhariçolmaküzerekalanyatırımakatkıtutarı,yatırımıntamamlandığıhesapdöneminiizleyenyıllardaVergiUsulKanunuhü-kümlerinegörebuyıllariçinbelirlenenyenidendeğerlemeoranındaartırılarakdikkatealınır.BakanlarKurulu;

a)İstatistikîbölgebirimlerisınıflandırmasıilekişibaşınadüşenmilligelirveyasos-yoekonomikgelişmişlikdüzeylerinidikkatealmaksuretiyle illerigruplandırmayavegruplaritibarıylateşvikedileceksektörlerivebusektörlerileorganizesanayibölge-leri,GökçeadaveBozcaada’dayapılanyatırımlaraveBakanlarKuruluncabelirlenenkültür ve turizmkorumavegelişimbölgelerindeyapılan turizmyatırımlarına ilişkinyatırımveistihdambüyüklüklerinibelirlemeye,

b)Herbirilgrubu,stratejikyatırımlarveya(a)bendindebelirtilenyerleriçinyatırımakatkıoranını%55’i,yatırımtutarı50milyonTürkLirasınıaşanbüyükölçekliyatırım-lardaise%65’igeçmemeküzerebelirlemeye,kurumlarvergisioranını%90’akadarindirimliuygulatmaya,

c)Yatırımabaşlanantarihtenitibarenbumaddeyegörehesaplanacakyatırımakatkıtutarınamahsuben,toplamyatırımakatkıtutarının%50’sinivegerçekleştirilenyatı-rımharcamasıtutarınıgeçmemeküzere;yatırımdönemindekurumundiğerfaaliyet-lerindeneldeedilenkazançlarınaindirimlikurumlarvergisioranıuygulatmaksuretiyleyatırımakatkıtutarınıkısmenkullandırmaya,buoranıherbirilgrubu,bölgesel,büyükölçekli,stratejikveöncelikliyatırımlarilekonusu,sektörüveniteliğiitibarıylaprojeba-zındadesteklenmesinekararverilenyatırımlariçinsıfırakadarindirmeyeveya%100’ekadarartırmaya,36

ç)Yatırımharcamalarıiçindekiarsa,bina,kullanılmışmakine,yedekparça,yazılım,patent,lisansveknow-howbedeligibiharcamalarınoranlarınıayrıayrıveyatoplucasınırlandırmaya,

yetkilidir.

36 20/8/2016tarihlive6745sayılıKanunun66ncımaddesiilebubentteyeralan“herbirilgrubu”ibaresindensonragelmeküzere“,bölgesel,büyükölçekli,stratejikveöncelikliyatırımlarilekonusu,sektörüveniteliğiitibarıylaprojebazındadesteklenmesinekararverilenyatırımlar”ibaresieklenmişveaynıbentteyeralan“%80’e”ibaresi“%100’e”şeklindedeğiştirilmiştir.

200


m

(3)İkincifıkrayagöreyatırımakatkıvevergioranıfarklıillerdeaynımükelleftarafındanyapı-lanyatırımlarda,toplamyatırımınherbirileisabetedenoranınagöreilgiliilinyatırımakatkıoranıveindirimlivergioranıuygulanır.

(4)Tevsiyatırımlarda,eldeedilenkazancınişletmebütünlüğüçerçevesindeayrıhesaplardaizlenmeksuretiyletespitedilebilmesihalinde,indirimlioranbukazancauygulanır.Kazancınayrıbirşekildetespitedilememesihalinde ise indirimlioranuygulanacakkazanç,yapılantevsiyatırım tutarının,dönemsonundakurumunaktifinekayıtlıbulunan toplamsabitkıy-mettutarına(devamedenyatırımlaraaittutarlardadahil)oranlanmasısuretiylebelirlenir.Buhesaplamasırasındaişletmeaktifindeyeralansabitkıymetlerinkayıtlıdeğeri,yenidendeğerlenmiş tutarları iledikkatealınır. İndirimlioranuygulamasınayatırımınkısmenveyatamamenfaaliyetegeçtiğigeçicivergidönemindebaşlanır.

(5)Hesapdönemiitibarıylaikincifıkradabelirtilenşartlarınsağlanamadığınıntespitedilmesihalinde,sözkonusuvergilendirmedönemindeindirimlivergioranıuygulanmasınedeniylezamanındatahakkukettirilmemişvergiler,vergiziyaıcezasıuygulanmaksızıngecikmefai-ziylebirliktetahsilolunur.

(6)Yatırımınfaaliyetegeçmesindenöncedevrihalinde,devralankurum,aynıkoşullarıye-rinegetirmekkaydıyla indirimli vergioranındanyararlanır. (Ekcümle:31.5.2012-6322/39md.)Yatırımın kısmen veya tamamen işletilmesine başlanmadanönce indirimli kurumlarvergisiuygulananhallerde,yatırımıntamamlanıpişletilmeyegeçilmemesidurumundaikincifıkranın(c)bendiuyarıncaindirimlivergioranıuygulanmasınedeniylezamanındatahakkukettirilmemişvergiler,vergiziyaıcezasıuygulanmaksızıngecikmefaiziylebirliktetahsiledilir.

(7)Yatırımınkısmenveyatamamenfaaliyetegeçmesindensonradevrihalindeindirimliver-gioranındandevirtarihinekadardevreden,devirtarihindensonraisedevralan,aynıkoşul-larıyerinegetirmekkaydıylayatırımakatkıtutarınınkalankısmıiçinyararlanır.

Bumaddekapsamındagelirvergisimükelleflerideindirimligelirvergisiuygulaması-natabidirler.

İndirimligelirvergisiuygulaması ile ilgiliolarak1SeriNo’luKurumlarVergisiGenelTe-bliği’ninindirimlikurumlarvergisiileilgiliaçıklamalarınabakılmalıdır.


201

EK-GELİRVERGİSİBEYANINAİLİŞKİNÖRNEKLER

ÖRNEK1:Ankara’dakuruyemişimalatıvesatışıfaaliyetindebulunanvebilançoesasınagöredeftertutan(A)2017yılıkarı200.000TL’dir.Mükellef2017yılında18.000TLBAĞ-KURPrimive30.000TLgeçicivergiödemiştir.

Mükellefküçükçocuğuiçin2017yılında20.000TLeğitim,eşiiçinde3.000TLsağlıkharca-masıyapmıştır.

Mükellefinayrıcatevkifyoluylavergilendirilmişbrüt80.000TLmevduatfaizive12.000TLrepogeliri(bugelirlerticariişletmesinedahilbulunmamaktadır)ileİzmir’debulunanapart-mandairesinikirayavermişolmasıdolayısıylaeldeettiği30.000TLkirageliribulunmaktadır.(A)sözkonusudaireyi2014yılındabankadankredikullanarak300.000TL’yesatınalmışolup;kullanılanbankakredisinedeniyle2017yılındaödediğitoplamfaizgideri1.000TL’dir.(A)Ankara’dakiradaoturmaktaolup;2017yılındaödediğikiratutarı12.000TL’dir.Sözko-nusugayrimenkuleilişkinbaşkabirgideribulunmamaktadır.(Meskenkiragelirininbeyanın-dagerçekgideryöntemiseçilmiştir.)

ÖrnekHakkındaAçıklama;

Mükellef ticari kazancı nedeniyle yıllık beyanname vermek zorunda olup, beyannameyemeskenolarakkirayaverdiğigayrimenkuldeneldeettiğikiragelirinidedahiledecektir.Ti-cari,ziraivemeslekikazancınedeniyleyıllıkbeyannameverenlerkonutkiragelirineilişkinistisnadanyararlanamayacağındanbugeliremeskenistisnasıuygulanmayacaktır.

YıliçindeödediğiBAĞ-KURpriminiTicariKazancıileilgilibeyanındandüşecektir.

Ayrıcamükellefinküçükçocuğuveeşi içinTürkiye’deyaptığıvebelgelendirdiğieğitimvesağlıkharcamasıtutarıbeyanettiğigelirin%10’unuaşmamasışartıylaindirimkonusuya-pılabilecektir.

Yıliçerisindeödemişolduğugeçiciverginintamamıhesaplanangelirvergisindenmahsupedilecektir.

GVK’nıngeçici67’incimaddesiuyarıncamevduatfaizgeliriverepokazancıbeyanedilme-yecektir.

Yukarıdayapılanaçıklamalarçerçevesinde(A)’nın2016YılıGelirVergisiBeyannamesiaşa-ğıdakigibiolacaktır.

202


m

TicariKazanç 200.000TL

BAĞ-KURPrimi 18.000TL

BeyanEdilenTicariKazanç 182.000TL

GMSİTahsilatı 36.000TL

Giderler

İktisapBedelinin%5’i(300.000*%5=)15.000

FaizGideri1.000

Amortisman(300.000*%2=)6.000

OturulanEvinKiraBedeli12.000

BeyanEdilenGMSİ 2.000TL

BeyanEdilenGelirlerToplamı(182.000+2.000) 184.000TL

BeyanEdilenGelirin*%10u(184.000*%10) 18.400TL

Kar 184.000TL

İndirim*

EğitimveSağlıkHarcamaları 18.400TL

GelirVergisiMatrahı(184.000-18.400) 165.600TL

HesaplananGelirVergisi 49.610TL

MahsupEdilecekVergilerToplamı(GeçiciVergi) 30.000TL

ÖdenmesiGerekenGelirVergisi(49.610–30.000) 19.610TL

*Mükellefçocuğuveeşiiçin23.000TLeğitimvesağlıkharcamasıyapmışolsadabuharca-manınsadecebeyanatabigelirin%10’luk(18.400TLilesınırlıdır.)kısmıindirimkonusuedilebilecektir.


203

ÖRNEK2:

Serbestmeslekerbabı(B)’nin2017yılında100.000TLgayrisafihasılatı,20.000TLdeindi-rilecekgideribulunmaktadır.Ödevlibakmaklayükümlübulunduğuçocuğuiçin1.derecedenengellilikindirimindenyararlanmaktaolup,ayrıcayıliçinde10.000TLBAĞ-KURprimiöde-miştir.Buverileregörebeyanedilecekserbestmeslekkazancışöyleolacaktır.

2017yılıiçinaylıkengellilikindirimitutarlarıbirincidereceengellileriçin900TL,ikincidereceengellileriçin470TL,üçüncüdereceengellileriçin210TLolarakbelirlenmiştir.(B)1.dereceengellilikindirimindenyararlanmaktaolduğundan;

EngellilikİndirimiTutarı(Yıllık)900TLx12=10.800TL’dir.

SerbestMeslekKazancı 100.000TL

İndirilecekGiderler 20.000TL

SafiKazanç(100.000–20.000=) 80.000TL

BAĞ-KURPrimi 10.000TL

Engellilikindirimtutarı 10.800TL

GelirVergisiMatrahı[(80.000–(10.000+10.800)=] 59.200TL

HesaplananGelirVergisi 13.234TL

204


m

ÖRNEK3:

(C)2017yılındatevkifatatabitutulmuşbirinciişverenden50.000TL,ikinciişverenden40.000TLücretgelirieldeetmiştir.Ayrıca,10.000TLalacakfaiziilebrüt40.000TLdetammükellefbirkurumdankarpayıeldeetmiştir.(C)bunlarınyanısıra2009yılında50.000TL’yealdığıapartmandairesini2017yılında280.000TL’yesatmışve(X)Bankasından15.000TLkarvezararakatılmahesabıkarşılığındaödenenkarpayıalmıştır.

Birinciişverendeneldeedilenücretgeliri 50.000TL

İkinciişverendeneldeedilenücretgeliri 40.000TL

Tammükellefkurumdaneldeedilentoplamkarpayı 40.000TL

Alacakfaizi 10.000TL

DeğerArtışKazancı(280.000–50.000=) 230.000TL

KatılımBankasındankarvezararakatılmahesabıkarşılığındaödenenkarpayları

15.000TL

Mükellefyıliçinde(TammükellefkurumdaneldeedilenKarPayından6.000+Birinciişve-renden10.770+İkinciişverenden8.070=)24.840TLtevkifsuretiylevergiödemiştir.

Birinciişverenhariç,ikinciişverendenalınanücrettutarı30.000TL’likbeyansınırınıaştığın-danbirinciişverendenalınanücretgeliridahilücretgelirinintamamıolan90.000TLbeyanedilecektir.

(C)tammükellefbirkurumdaneldeettiğikesintiyetabitutulmuş40.000TL’likkarpayınınyarısıgelirvergisindenistisnaoluphernekadarkalan20.000TLGVK’nın86/1-cmaddesihükmügereğince30.000TL’likbeyannamevermesınırıaltındakalsada,vergiyetabigelirtoplamıbu30.000TL’liksınırıaştığındansözkonusukarpayınınbeyanıgerekmektedir.Be-yanedilentutarüzerindenhesaplanangelirvergisinden,kurumbünyesindekarındağıtımıaşamasındayapılanvergikesintisinintamamı(istisnayaisabetedenkısımdahil)mahsupedilecektir.

GVK’nın86/1-dmaddesinegörekesintiveistisnauygulamasınatabiolmayanmenkulser-mayeiradıtoplamının2017yılıiçin1.600TL’yiaşmamasıhalindebeyanedilmemesigerek-mektedir.(C)eldeetmişolduğu10.000TLalacakfaizikesintiveistisnauygulanmayanbirgelirolup,2017yılıiçinbeyannamevermesınırıolan1.600TL’yiaştığından,10.000TL’nintamamıbeyanedilecektir.

KatılımBankasındankarvezararakatılmahesabıkarşılığındaödenenkarpaylarıGVK’nınGeçici67ncimaddesikapsamındatevkifatatabitutulduğundanbeyannameyedahiledilme-yecektir.


205

GVK’nınMükerrer80’incimaddesininbirincifıkrasının(6)numaralıhükmügereğince5yıl-dandahafazlasüreyleeldetutularakeldençıkarılanapartmandairesininsatışındaneldeedilendeğerartışkazancıniteliğindekikazancınisebeyanedilmesinegerekbulunmamak-tadır.

Diğertaraftan,2017takvimyılındaeldeedilenücretvediğergelirlerinvergilendirilmesindeuygulanacaktarifeGVK’nın103’üncümaddesindebelirlenmişolup,ücretgeliriilediğergelirunsurlarınınbirliktebeyanedilmesivebeyannamedekitoplamgelirin70.000TL’yiaşmasınedeniyle, gelir vergisinin hesaplanması 75 Sıra No’luGelir Vergisi Sirkülerinde yapılanaçıklamalaragöreyapılacaktır.

Bunagöre,ödenecekgelirvergisitutarıaşağıdakişekildehesaplanacaktır.

GelirVergisiMatrahı(50.000+40.000+20.000+10.000) 120.000TL

BeyanEdilenVergiyeTabiGelir(Matrah)ÜzerindenHesaplananVergi

[(120.000-70.000)x%35+16.150]33.650TL

BeyanEdilenÜcretGelirininBeyanEdilenToplamGelirİçindekiOran[90.000/120.000] %75

70.000TL’yiAşanVergiyeTabiGelirin(Matrah),BeyanEdilenÜcretGelirineTekabülEdenKısmı

[(120.000–70.000)x%75]

bututarenfazla(110.000-70.000=)40.000TLolabilecektir)

37.500TL

BeyanEdilenÜcretGeliriDolayısıylaEksikHesaplanacakGelirVergisi(37.500*%8) 3.000TL

HesaplananGelirVergisi(33.650–3.000) 30.650TL

MahsupEdilecekGelirVergisiToplamı

(6.000+10.770+8.070=)24.840TL

ÖdenecekGelirVergisi(30.650–24.840) 5.810TL

gelİr vergİsİturmob.org.tr/.../gelirvergisirehberi.pdf · 2018-03-06 · gelİr vergİsİ...

Documents