ÖõóéêÜ ÄçìïôéêïýÅÑÅÕÍÙ ÊÁÉ ÁÍÁÊÁËÕÐÔÙ

Âéâëßï ìáèçôÞ

Ïñãáíéóìüò Åêäüóåùò Äéäáêôéêþí ÂéâëßùíÁèÞíá

Õðïõñãåßï ÅèíéêÞò Ðáéäåßáò êáé ÈñçóêåõìÜôùíÐáéäáãùãéêü Éíóôéôïýôï

periex_st.qxd 21/2/2006 10:24 Page 1

periex_st.qxd 21/2/2006 10:24 Page 2

«ÖõóéêÜ» ÓÔ´ ÄçìïôéêïýÅñåõíþ êáé Áíáêáëýðôù

Âéâëßï ÌáèçôÞ

periex_st.qxd 21/2/2006 10:24 Page 3

ÅììáíïõÞë Ã. ÁðïóôïëÜêçò, Åêðáéäåõôéêüò

ÅëÝíç Ðáíáãïðïýëïõ, Åêðáéäåõôéêüò

Óôáýñïò ÓÜââáò, Åêðáéäåõôéêüò

ÍåêôÜñéïò Ôóáãëéþôçò, Åêðáéäåõôéêüò

Ãéþñãïò ÐáíôáæÞò, Åêðáéäåõôéêüò

ÓïöïêëÞò Óùôçñßïõ, Åêðáéäåõôéêüò

Âáóßëçò Ôüëéáò, Åêðáéäåõôéêüò

ÁèçíÜ ÔóáãêïãÝùñãá, Åêðáéäåõôéêüò

Ãåþñãéïò È. ÊáëêÜíçò, ÊáèçãçôÞò ÖõóéêÞò óôï Ð.Ô.Ä.Å. ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ Áèçíþí*

Ðåñóåöüíçò ÐÝôñïò, Öõóéêüò, áíáðë. êáèçãçôÞò Ðáíåðéóôçìßïõ Ðáôñþí

Êïôóáêþóôá Ìáñßá, Ó÷ïëéêÞ óýìâïõëïò

ÊáìÞëïò Íéêüëáïò, ÄÜóêáëïò

ÅõÜããåëïò Ãêéüêáò, ÓêéôóïãñÜöïò - ÅéêïíïãñÜöïò

ÊõñéáêÞ ÐåôñÝá, Öéëüëïãïò

Âåáôñßêç ÌáêñÞ, Öéëüëïãïò

ÐÝôñïò ÌðåñåñÞò, Óýìâïõëïò Ðáéäáãùãéêïý Éíóôéôïýôïõ, Áí. Ðñüåäñïò ôïõ

ÔìÞìáôïò ÐñùôïâÜèìéáò Åêðáßäåõóçòôïõ Ð.É.

Ìé÷Üëçò ÌáíïõóÜêçò, Åéêáóôéêüò ÊáëëéôÝ÷íçò

ÌÜêçò ÌáæáñÜêïò

Âáóßëçò ÔæÜíïãëïò

* óõììåôåß÷å óôç óõããñáöÞ ôïõ ðñþôïõ ìÝñïõò (1/3) ôïõ äéäáêôéêïý ðáêÝôïõ.

ÓÕÃÃÑÁÖÅÉÓ

ÊÑÉÔÅÓ-ÁÎÉÏËÏÃÇÔÅÓ

ÅÉÊÏÍÏÃÑÁÖÇÓÇ

ÖÉËÏËÏÃÉÊÇ ÅÐÉÌÅËÅÉÁ

ÕÐÅÕÈÕÍÏÓ ÌÁÈÇÌÁÔÏÓ

ÊÁÔÁ ÔÇ ÓÕÃÃÑÁÖÇ &

ÕÐÅÕÈÕÍÏÓ ÕÐÏÅÑÃÏÕ

ÅÎÙÖÕËËÏ

ÐÑÏÅÊÔÕÐÙÔÉÊÅÓ ÅÑÃÁÓÉÅÓ

ô Ê.Ð.Ó. / ÅÐÅÁÅÊ ÉÉ / ÅíÝñãåéá 2.2.1 / Êáôçãïñßá ÐñÜîåùí 2.2.1.á: «Áíáìüñöùóç ôùí ðñïãñáììÜôùí óðïõäþí êáé óõããñáöÞ íÝùí åêðáéäåõôéêþí ðáêÝôùí»

ÐÁÉÄÁÃÙÃÉÊÏ ÉÍÓÔÉÔÏÕÔÏÌé÷Üëçò Áã. ÐáðáäüðïõëïòÏìüôéìïò ÊáèçãçôÞò ôïõ Á.Ð.ÈÐñüåäñïò ôïõ Ðáéäáãùãéêïý Éíóôéôïýôïõ

ÐñÜîç ìå ôßôëï: «ÓõããñáöÞ íÝùí âéâëßùí êáé ðáñáãùãÞ õðïóôçñéêôéêïý åêðáéäåõôéêïý õëéêïý ìå âÜóç ôï ÄÅÐÐÓ êáé ôá ÁÐÓ ãéá ôï Äçìïôéêü êáé ôï Íçðéáãùãåßï»

Åðéóôçìïíéêüò Õðåýèõíïò ¸ñãïõÃåþñãéïò ÔýðáòÌüíéìïò ÐÜñåäñïò Ðáéäáãùãéêïý Éíóôéôïýôïõ

ÁíáðëçñùôÞò Åðéóôçìïíéêüò Õðåýèõíïò ¸ñãïõÃåþñãéïò ÏéêïíüìïõÌüíéìïò ÐÜñåäñïò Ðáéäáãùãéêïý Éíóôéôïýôïõ

¸ñãï óõã÷ñçìáôïäïôïýìåíï 75% áðü ôï Åõñùðáúêü Êïéíùíéêü Ôáìåßï êáé 25% áðü åèíéêïýò ðüñïõò

periex_st.qxd 21/2/2006 10:24 Page 4

YÐOYÑÃÅÉO ÅÈÍÉÊÇÓ ÐÁÉÄÅÉÁÓ ÊÁÉ ÈÑÇÓÊÅYÌÁÔÙÍÐ Á É Ä Á Ã Ù Ã É Ê O É Í Ó Ô É Ô O Y Ô O

ÁÍÁÄÏ×ÏÓ ÓÕÃÃÑÁÖÇÓ ÅÊÐÁÉÄÅÕÔÇÑÉÁ «ÅËËÇÍÏÃÅÑÌÁÍÉÊÇ ÁÃÙÃÇ»

«ÖõóéêÜ» ÓÔ´ ÄçìïôéêïýÅñåõíþ êáé Áíáêáëýðôù

Âéâëßï ÌáèçôÞ

OÑÃÁÍÉÓÌOÓ ÅÊÄOÓÅÙÓ ÄÉÄÁÊÔÉÊÙÍ ÂÉÂËÉÙÍÁÈÇÍÁ

ÅììáíïõÞë ÁðïóôïëÜêçò, ÅëÝíç Ðáíáãïðïýëïõ, Óôáýñïò ÓÜââáò, ÍåêôÜñéïò Ôóáãëéþôçò, Âåáôñßêç ÌáêñÞ, Ãéþñãïò ÐáíôáæÞò, ÊõñéáêÞ ÐåôñÝá, ÓïöïêëÞò Óùôçñßïõ,

Âáóßëçò Ôüëéáò, ÁèçíÜ ÔóáãêïãÝùñãá

periex_st.qxd 21/2/2006 10:24 Page 5

ÅÕÑÅÔÇÑÉÏ ÖÙÔÏÃÑÁÖÉÙÍ

Art Today, Zedcor Inc: áíåìüìõëïò 15, øÜñéá 80, áóôñïíáýôçò 81, áíèñáêùñý÷ïò 81, ïõñÜíéï ôüîï 106, Corbis:êôÞñéï 38-39, ëéïíôÜñéá 124, öÜëáéíá 125, óðåñìáôïæùÜñéá-ùÜñéï 125, Corel Corporation: ãåñáíïß 10, øçóôáñéÜ 29,êÜêôïò 62, êïñßôóé 64, äåéíüóáõñïò 69, ðñüâáôá 70, ëéïíôÜñé 71, äýôåò 80, ïñåéâÜôåò 81, åñãïóôÜóéï 112, Earth BaseInc: ðõñçíéêÞ Ýêñçîç 15, ðáñáëßá 25, IMSI, Master Photos Collection: ëïõëïýäé 13, åîÝäñá ðåôñåëáßïõ 14, Üëïãá 17,ôßãñçò 71, ëßìíç 103, Kordic: óêïõëÞêé 66, íõ÷ôåñßäá 71, áñÜ÷íç 80, NASA: çëéáêü óýóôçìá 52-53, Nature and ScienceLtd: Ýíôïìï ðñÜóéíï 107, Photodisc Inc: åñãïóôÜóéï 34, áìõãäáëéÜ 60, áãåëÜäá 65, äýôçò 80, áéìïäïóßá 87,Photos.com: óêáñáâáßïò 12, âáñÝëéá 14, áíåìïãåííÞôñéá 15, êýìá 16, üëåò 18-19, äéõëéóôÞñéá 20, ãÝìéóìáñåæåñâïõÜñ 20, åñãÜôçò-áãùãïß 21, öïñôçãü 23, äåßêôçò âåíæßíçò 23, áíèñáêùñý÷ïò 26, ìïëýâé 26, äá÷ôõëßäé 27,ôñÝíï 28, óåíôïýêé 28, áíáììÝíá êÜñâïõíá 29, êñÜíïò 29, ìðïõêÜëåò 29, åóôßá ö.á. 30-31, áãùãïß 31, äåîáìåíÝò 33,ìåôñçôÞò 33, öéÜëåò 33, öáíïóôÜôåò 33, üëåò åêôüò áðü ôï åñãïóôÜóéï 34-35, öñÜãìá 36, ïèüíç 38, åêôõðùôÞò 38,êáóåôüöùíï 38, öïñçôüò Ç/Õ 38, âéïêëéìáôéêü êôÞñéï 39, üëåò 41, üëåò 44-45, êáôóáñüëá 46, ôóáãéÝñá 46-47, ðïôÞñéá47, áåñüóôáôá 48-49, óýííåöá 50, èåñìïêÞðéï 50, áóôÝñéá 53, äéáóôçìéêü ëåùöïñåßï 53, áóôñïíáýôçò 53, ðÝôñá 54,ðåôáëïýäá 54, üëåò åêôüò áðü ôá ñïìðüô 55, ìéêñïóêüðéï 56, öåëëüò 57, áåôüò 64, êáìÞëåò 64, ðéãêïõßíïò 64,êáñ÷áñßáò 65, ãáôüðáñäïò 65, áñêïýäá 65, óêýëïò 65, ìÝäïõóá 66, áñÜ÷íç 66-67, êÜâïõñáò 67, óáëéãêÜñé 67,óöïõããÜñé 67, êáëáìÜñé 67, ìýäéá 67, üëåò åêôüò áðü ôï äåéíüóáõñï 68-69, ðïíôßêé 70, óêßïõñïò 70, åëÝöáíôåò 70,Üëïãï 70, öÜëáéíá 70-71, äåëößíé 71, ðßèçêïé 71, üëåò 72-78, ìðïõêÜëá 80-81, ãõíáßêá 82, áðáãïñåõôéêü 84, ôóéãÜñï84, öéÜëç áßìá 86, ðéåóüìåôñá 87, êáñäéÜ 88-89, ðïäÞëáôá 90, áèëÞôñéá 90, ðéåóüìåôñï 90-91, öéÜëç áßìá 92-93, øõãåßï94, ðõîßäá 94, ðõîßäá 96, ðõîßäá 97, ðïõëéÜ 96-97, ÁÔÌ 97, ðïäÞëáôï 100-101, ðáñáâïëéêüò êáèñÝðôçò 103, ëïõêÝôï112-113, êéìùëßá 114, áõãÜ 114, ëåìüíéá 114-115, óôáëáêôßôåò 115, ãéáôñïß 118-119, óôçèïóêüðéï 119, Ýíåóç 119, áãüñé120, ÷Ýñéá 120-121, óýñéããåò 122-123, öÜñìáêá 122-123, ãéáôñüò 123, æåõãÜñéá áíèñþðùí 124, ðáéäéÜ 124-125, Ýãêõïò125, Üëïãá 125, åëÝöáíôåò 125, áíäñüãõíï 126, ïéêïãÝíåéá 128, êïéëéÜ åãêýïõ 129, Photovault, Warmher KruteinProductions Inc: ìÝëéóóá 107, Stock Directory, Ideal Photo AE: ðáãüâïõíï 52, êßôñéíï ëéâÜäé 62, øÜñé 64, êïëõìâçôÞò82, Ýìâñõï 86, ìçôÝñá 82, óôáãüíá 103, ðåôáëïýäá 107, åñãÜôçò 110, ìõñìÞãêé 114, Sciencephotos: ðéåóüìåôñï 10,êôÞñéï 38, öõôïðëáãêôüí 60, óôüìáôá 62, êáñäéïãñÜöçìá 89, ôåóô êïðþóåùò 89, ãÜëá 90, ðíåýìïíåò 91, ðéåóüìåôñï÷åéñüò 91, ôñåéò öùôåéíÝò áêôßíåò 104, ìéêñüâéï 120, Ýíåóç 122, äéáßñåóç ùáñßïõ 127, åîùóùìáôéêÞ ãïíéìïðïßçóç 127,Ýìâñõá 128, Ýãêõïò ôñþåé 129, ÃéáííÝëïò Ã.: ãÜéäáñïò 65, Äéáäßêôõï: http://www.espacioexterior.net/et.html åîùãÞéíïò53, www.addu.edu.ph/colleges/rstc/gallery/image/ms1.jpg êýôôáñï 57, www.innoquip.nl/ECG_on_PocketPC_patient.jpgçëåêôñïêáñäéïãñÜöçìá 89, ÄÅÇ: åñãïóôÜóéï 22, ÄÅÐÁ: åãêáôáóôÜóåéò ö.á. 30, Ñåâõèïýóá 31, åñãÜôåò 32, áãùãüò32-33, ÄÞìïò Áèçíáßùí, ÐáíåðéóôÞìéï Áéãáßïõ, Åêäüóåéò ÐáôÜêç: êÜðáñç 58, ÁèÞíá 58, ÄÞìïò Áèçíáßùí: ðßíáêáòñýðùí 113, Åêäüóåéò Áëêõþí: á÷éíüò 67, êáìïõöëÜæ øáñéþí 107, ÅÕÄÁÐ: åñãáóôÞñéï 112, Ðõñïóâåóôéêü Óþìá:ðõñêáãéÜ 81, Õðïõñãåßï Ðïëéôéóìïý: ÐÞãáóïò 65, êÝíôáõñïò 65

periex_st.qxd 21/2/2006 10:24 Page 6

ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÁ

ÅÉÓÁÃÙÃÇ

.................................................................................................................................................... 10

ÅÍÅÑÃÅÉÁ

ÅéóáãùãÞ.................................................................................................................................... 12

1. ÐçãÝò åíÝñãåéáò.................................................................................................................... 14

2. Ó÷åäüí üëç ç åíÝñãåéá ðñïÝñ÷åôáé áðü ôïí ¹ëéï .............................................................. 16

3. ÐåôñÝëáéï: Áðü ôï õðÝäáöïò óôï óðßôé ìáò ....................................................................... 18

4. Åðåîåñãáóßá ôïõ áñãïý ðåôñåëáßïõ.................................................................................... 20

5. Ôï ðåôñÝëáéï ùò ðçãÞ åíÝñãåéáò ........................................................................................ 22

6. Ôï ðåôñÝëáéï ùò ðñþôç ýëç................................................................................................. 24

7. Ïñõêôïß Üíèñáêåò - ¸íá ðïëýôéìï óôåñåü.......................................................................... 26

8. Ïé ïñõêôïß Üíèñáêåò ùò ðçãÞ åíÝñãåéáò ............................................................................ 28

9. Öõóéêü áÝñéï: ¸íá ðïëýôéìï áÝñéï ...................................................................................... 30

10. Ôï öõóéêü áÝñéï ùò ðçãÞ åíÝñãåéáò.................................................................................. 32

11. Áíáíåþóéìåò êáé ìç ðçãÝò åíÝñãåéáò ................................................................................ 34

12. Ïéêïíïìßá åíÝñãåéáò............................................................................................................ 38

13. Ôï ðáé÷íßäé ôçò åíÝñãåéáò ................................................................................................... 42

ÈÅÑÌÏÊÑÁÓÉÁ - ÈÅÑÌÏÔÇÔÁ

ÅéóáãùãÞ.................................................................................................................................... 44

1. ÌåôÜäïóç ôçò èåñìüôçôáò ìå áãùãÞ.................................................................................. 46

2. ÌåôÜäïóç ôçò èåñìüôçôáò ìå ñåýìáôá .............................................................................. 48

3. ÌåôÜäïóç ôçò èåñìüôçôáò ìå áêôéíïâïëßá ......................................................................... 50

ÅÉÓÁÃÙÃÇ

ÅMBIA - ÁÂÉÁ

ÅéóáãùãÞ.................................................................................................................................... 52

1. ×áñáêôçñéóôéêÜ ôçò æùÞò ..................................................................................................... 54

2. Ôï êýôôáñï............................................................................................................................. 56

ÖÕÔÁ

ÅéóáãùãÞ .................................................................................................................................. 58

1. Öùôïóýíèåóç......................................................................................................................... 60

2. ÁíáðíïÞ - ÄéáðíïÞ ............................................................................................................... 62

ÆÙÁ

ÅéóáãùãÞ .................................................................................................................................. 64

1. Áóðüíäõëá ............................................................................................................................ 66

2. ÓðïíäõëùôÜ .......................................................................................................................... 68

3. ÈçëáóôéêÜ ............................................................................................................................. 70

4. ÐñïóáñìïãÞ ôùí æþùí óôï ðåñéâÜëëïí ............................................................................ 72

ÏÉÊÏÓÕÓÔÇÌÁÔÁ

ÅéóáãùãÞ .................................................................................................................................. 74

1. ÔñïöéêÝò áëõóßäåò êáé ôñïöéêÜ ðëÝãìáôá .......................................................................... 76

2. ÏéêïóõóôÞìáôá êáé Üíèñùðïò ............................................................................................. 78

ÁÍÁÐÍÅÕÓÔÉÊÏ ÓÕÓÔÇÌÁ

ÅéóáãùãÞ .................................................................................................................................. 80

1. Ç áíáðíïÞ .............................................................................................................................. 82

2. ÁíáðíïÞ êáé õãåßá.................................................................................................................. 84

ÊÕÊËÏÖÏÑÉÊÏ ÓÕÓÔÇÌÁ

ÅéóáãùãÞ .................................................................................................................................. 86

1. Ç êáñäéÜ................................................................................................................................. 88

2. ÌéêñÞ êáé ìåãÜëç êõêëïöïñßá.............................................................................................. 90

3. Ôï áßìá ................................................................................................................................... 92

ÇËÅÊÔÑÏÌÁÃÍÇÔÉÓÌÏÓ

ÅéóáãùãÞ .................................................................................................................................. 94

1. Ï ìáãíÞôçò ............................................................................................................................ 96

2. Áðü ôïí çëåêôñéóìü óôï ìáãíçôéóìü .................................................................................. 98

3. Áðü ôï ìáãíçôéóìü óôïí çëåêôñéóìü ................................................................................. 100

ÖÙÓ

ÅéóáãùãÞ ................................................................................................................................ 102

1. ÄéÜèëáóç ............................................................................................................................. 104

2. ×ñþìáôá............................................................................................................................... 106

3. ÌÜôé ..................................................................................................................................... 108

ÏÎÅÁ - ÂÁÓÅÉÓ - ÁËÁÔÁ

ÅéóáãùãÞ ................................................................................................................................ 112

1. Óôá ß÷íç ôùí ïîÝùí, ôùí âÜóåùí êáé ôùí áëÜôùí ............................................................ 114

2. Ôá ïîÝá êáé ïé âÜóåéò óôçí êáèçìåñéíÞ æùÞ...................................................................... 116

ÌÅÔÁÄÏÔÉÊÅÓ ÁÓÈÅÍÅÉÅÓ

ÅéóáãùãÞ ................................................................................................................................ 118

1. Ìéêñüâéá............................................................................................................................... 120

2. Ðñüëçøç êáé áíôéìåôþðéóç áóèåíåéþí............................................................................... 122

ÁÍÁÐÁÑÁÃÙÃÉÊÏ ÓÕÓÔÇÌÁ

ÅéóáãùãÞ ................................................................................................................................ 124

1. Ç áñ÷Þ ôçò æùÞò ................................................................................................................. 126

2. Ç áíÜðôõîç ôïõ åìâñýïõ.................................................................................................... 128

Áðü ôï ìáãåõôéêüìéêñüêïóìï ðïõ ìáòáðïêáëýðôïõí ôá ìéêñïóêüðéáþò ôïí ðïëý ìáêñéíü êüóìï ôùí Üóôñùíðïõ ìåëåôÜìå ìå ôá ôçëåóêüðéá ïêüóìïò ìáò õðáêïýåé óå êáíüíåò ðïõðñïóðáèïýìå íá ìåëåôÞóïõìå êáé íáêáôáíïÞóïõìå. Ïé ãíþóåéòðïõ áðïêôÜìå ìáò

âïçèïýí íá ðáñåìâáßíïõìå óôï ðåñéâÜëëïí, íá åðéíïïýìåôå÷íéêÝò êáé íá êáôáóêåõÜæïõìå ìç÷áíÝò ðïõ äéåõêïëýíïõíôçí êáèçìåñéíüôçôÜ ìáò êáé ðïëëÝò öïñÝò óþæïõí áêüìáêáé áíèñþðéíåò æùÝò. Ìå ôéò ãíþóåéò áõôÝò äéáôõðþíïõìåèåùñßåò, ìå ôéò ïðïßåò åñìçíåýïõìå Üëëá öáéíüìåíá ðïõäåí åßíáé åýêïëï íá ìåëåôÞóïõìå ïýôå ìå ôá ðéï åîåëéãìÝíáüñãáíá ðáñáôÞñçóçò.

Ôï âáóéêü åñãáëåßï ãéá ôç ìåëÝôç ôïõ êüóìïõ ðïõ ìáò ðåñéâÜëëåéåßíáé ç åðéóôçìïíéêÞ ìÝèïäïò. Ìå ôï ðïëýôéìï áõôü åñãáëåßï, ôçìåèïäéêÞ ðáñáôÞñçóç, ÷ôßóáìå üëç ôç ãíþóç óôçí ïðïßá óôçñßæåôáé ïðïëéôéóìüò ìáò.

Áõôü ôï ðïëýôéìï åñãáëåßï,ôçí åðéóôçìïíéêÞ ìÝèïäï, ðñïóðáèïýí íá óïõ ìåôáäþóïõí ôáâéâëßá ôçò óåéñÜò «Åñåõíþ êáé Áíáêáëýðôù». Ìå ôç âïÞèåéÜôïõò êáé ôçí êáèïäÞãçóç ôçò äáóêÜëáò Þ ôïõ äáóêÜëïõ óïõèá ìåëåôÜò ôá öõóéêÜ öáéíüìåíá, èá èÝôåéòåñùôÞìáôá êáé èá äéáôõðþíåéò õðïèÝóåéò. ÌåðåéñÜìáôá êáé ìåèïäéêÝò ðáñáôçñÞóåéò èáåëÝã÷åéò áí ïé õðïèÝóåéò óïõ åßíáé óùóôÝò.

ÅÉÓÁÃÙÃÇ

Èá óõæçôÜò êáé èá óõãêñßíåéò ôéò ðáñáôçñÞóåéò óïõ ìå áõôÝòôùí óõììáèçôþí êáé óõììáèçôñéþí óïõ êáé èá êáôáëÞãåéò óåóõìðåñÜóìáôá ðïõ èá åðéâåâáéþíïõí Þ èá áðïññßðôïõí ôéòõðïèÝóåéò óïõ êáé èá óå ïäçãïýí óå íÝåò.

Âáóéêüò âïçèüò óôçí ðñïóðÜèåéÜ óïõ íá åñåõíÞóåéò ìåèïäéêÜ ôá öáéíüìåíá ôïõêüóìïõ ðïõ ìáò ðåñéâÜëëåé, åêôüò áðü ôç äáóêÜëá Þ ôï äÜóêáëü óïõ, èá åßíáéêáé ôï ÔåôñÜäéï Åñãáóéþí. Óå áõôü èá âñßóêåéò ôéò ïäçãßåò ãéá ôá ðåéñÜìáôá ðïõèá êÜíåéò üëç ôç ÷ñïíéÜ, óå áõôü èá óçìåéþíåéò ðáñáôçñÞóåéò êáé

óõìðåñÜóìáôá. Ôá ðåéñÜìáôá ðïõ ðåñéãñÜöåé èá ôáïëïêëçñþíåéò óôï ó÷ïëåßï, ìðïñåßò üìùò íá ôá

åðáíáëáìâÜíåéò êáé óôï óðßôé.

Åãþ ôé ñüëï ðáßæù;

Ôï âéâëßï ôïõ ìáèçôÞ ðåñéëáìâÜíåé êåßìåíá ó÷åôéêÜ ìå ôáöáéíüìåíá ðïõ ìåëåôÜò óôï ó÷ïëåßï. Êåßìåíá ãéáåðéóôçìïíéêÝò áíáêáëýøåéò, ìýèïõò êáé ëïãïôå÷íéêÜ

áðïóðÜóìáôá, ðåñéãñáöÝò ãéá êáôáóêåõÝò êáé åîçãÞóåéòãéá «ðåñßåñãåò» êáôáóêåõÝò, áêüìç êáé êüìéêòäéáóêåäáóôéêÜ...Ãéá íá Ý÷ïõí ïé «áíáêáëýøåéò» óïõåíäéáöÝñïí, Ýíá âáóéêü êáíüíáðñÝðåé íá ôïíóåâáóôåßò.

Ìç âéÜæåóáé íáäéáâÜóåéò ôá

êåßìåíá óôï âéâëßïôïõ ìáèçôÞ, ãéáôß èá ÷Üóåéò ôç

ìáãåßá, ôç ìáãåßá ôçò áíáêÜëõøçò. ¼óï åíäéáöÝñïíôá êáé áíâñßóêåéò ôá êåßìåíá, ðñÝðåé íá Ý÷åéò õðïìïíÞ êáé íá ôáäéáâÜæåéò, áöïý ðñþôá ïëïêëçñþóåéò ôçí åñåõíçôéêÞ äïõëåéÜóôï ôåôñÜäéï åñãáóéþí. Èá êáôáëÞãåéò ðñþôá óôáóõìðåñÜóìáôÜ óïõ êáé ìåôÜ ìðïñåßò íá äéáâÜæåéò ôï âéâëßï ôïõìáèçôÞ. Èá ôï ìåëåôÜò, üðïôå âñßóêåéò ÷ñüíï êáé ðÜíôá áöïýïëïêëçñþóåéò ôá ðåéñÜìáôÜ óïõ.

Êáé êÜôé áêüìç... ðïëý óçìáíôéêü. Ìçí ðñïóðáèÞóåéò íá ìÜèåéòôá êåßìåíá áð’ Ýîù. Èá óå êïõñÜóïõí ÷ùñßò ëüãï. Çìáãåßá ôùí öõóéêþí åðéóôçìþí, ç ìáãåßá ôçòáíáêÜëõøçò äå ÷ñåéÜæåôáé áðïóôÞèéóç, ÷ñåéÜæåôáéêÝöé, ìåñÜêé, õðïìïíÞ êáé åðéìïíÞ...

11

ÖõóéêÜ Äçìïôéêïý

ÅÑÅÕÍÙ ÊÁÉ ÁÍÁÊÁËÕÐÔÙ

Âéâëßï ìáèçôÞ

Ïñãáíéóìüò Åêäüóåùò Äéäáêôéêþí ÂéâëßùíÁèÞíá

åñ

åõíþ

êá

é á

íáêá

ëýð

ôùó

ô´ ä

çì

ïôé

êï

ý

Õðïõñãåßï ÅèíéêÞò Ðáéäåßáò êáé ÈñçóêåõìÜôùíÐáéäáãùãéêü Éíóôéôïýôï

Ç èåñìïêñáóßá ôïõ÷ñþìáôïò

¸÷åéò óßãïõñá ðáñáôçñÞóåé üôé ôï÷ñþìá ìéáò öëüãáò äåí åßíáé ðÜíôáôï ßäéï. Ç öëüãá óôï êáìéíÝôï Ý÷åé÷áñáêôçñéóôéêÝò ìðëå ðåñéï÷Ýò,

åíþ ç öëüãá óôï ôæÜêé åßíáéêßôñéíç. Ôï ÷ñþìá ôçò öëüãáò

ðñïäßäåé... ôç èåñìïêñáóßá ôçò.Ôï ìðëå ÷ñþìá ðïõ âëÝðåéòóôçí åéêüíá áíôéóôïé÷åß óåõøçëüôåñç èåñìïêñáóßá áðüôï êßôñéíï.Ìå âÜóç ôï ÷ñþìá

ìðïñïýìå åýêïëá íáõðïëïãßóïõìå ôçíåðéöáíåéáêÞ èåñìïêñáóßá åíüò Üóôñïõ, áêüìáêáé áí áõôü âñßóêåôáé ðïëý ìáêñéÜ áðü ôç Ãç.Äåí Ý÷ïõìå ðáñÜ íá äïýìå ôï ÷ñþìá ôïõ! Ìå åéäéêÝò öùôïãñáöéêÝò ìç÷áíÝò Þ êÜìåñåò

ìðïñïýìå íá åíôïðßóïõìå óôï óêïôÜäé ôá èåñìÜóþìáôá. Ìå ôïí ôñüðï áõôü ìðïñïýìå, ãéá

ðáñÜäåéãìá, íá åíôïðßóïõìå áíèñþðïõò Þ æþá óåÝíá óêïôåéíü ÷þñï. Ç ðëçñïöïñßá áõôÞ áðïôõðþíåôáéóôçí ïèüíç ìå âÜóç ôï ÷ñþìá ðïõ áíôéóôïé÷åß óå êÜèå

èåñìïêñáóßá.Ìå áíôßóôïé÷ï ôñüðï ìðïñåßò íá «äåéò» ôç äéáöïñåôéêÞ

èåñìïêñáóßá ðïõ Ý÷ïõí ôá äéÜöïñá ìÝñç ôïõ óþìáôüòìáò.

ÈåñìÜ êáé øõ÷ñÜ ... óõíáéóèÞìáôá!

Ç åëëçíéêÞ ãëþóóá ìðïñåß íá ðåñéãñÜøåé ìå ðïëýðáñáóôáôéêü ôñüðï ôç... èÝñìç Þ ôçí øõ÷ñüôçôá óôéòó÷Ýóåéò ôùí áíèñþðùí. Ïé ðáñáêÜôù åêöñÜóåéò åßíáé

åíäåéêôéêÝò:«ÐÝñáóå áñêåôÞ þñá, ìÝ÷ñé íá óðÜóåé ï ðÜãïò êáé

íá æåóôáèïýí ïé ó÷Ýóåéò ôïõò».«Åßíáé êáêüò, øõ÷ñüò êáé áíÜðïäïò!»

«ÂñÞêå êáôáöýãéï óôç æåóôáóéÜ ôçò ïéêïãÝíåéÜòôïõ».«Ìáò ÷áéñÝôçóå ìå øõ÷ñüôçôá».«ÈåñìÞ ðáñÜêëçóç: íá êëåßíåôå ôçí ðüñôá,êáèþò âãáßíåôå».«Óáò óôÝëíù ôéò ðéï èåñìÝò åõ÷Ýò ìïõ».«ÈåñìÜ óõã÷áñçôÞñéá!»

«Óå èåñìïðáñáêáëþ íá ìå áêïýóåéò».«Áõôü êáé áí Þôáí êáõôü íÝï».«Ôïí Ýêáøåò ìå áõôü ðïõ åßðåò óôï äéåõèõíôÞ ôïõ». «Êñýá ÷Ýñéá, æåóôÞ êáñäéÜ!»«ÁíôÜëëáîáí èåñìÞ ÷åéñáøßá».

42 43

Èåñìïêñáóßá - Èåñìüôçôá: Äýï Ýííïéåò äéáöïñåôéêÝò

Ç éóôïñßá ôïõ èåñìïìÝôñïõ

Áí áêïõìðÞóïõìå Ýíá óþìá ìå ôï ÷Ýñé ìáò, ìðïñïýìå íá êáôáëÜâïõìå áíåßíáé æåóôü Þ êñýï. Ùóôüóï, ç õðïêåéìåíéêÞ áõôÞ åêôßìçóç ôçòèåñìïêñáóßáò äåí åßíáé áêñéâÞò. Ãéá ôçí êáôáóêåõÞ åíüò ïñãÜíïõ ìå ôïïðïßï íá ìðïñïýìå íá ìåôñÞóïõìå áíôéêåéìåíéêÜ êáé ìå áêñßâåéá ôçèåñìïêñáóßá ðñÝðåé íá åíôïðßóïõìå Ýíá öõóéêü öáéíüìåíï, ðïõ, üôáíìåôáâÜëëåôáé ç èåñìïêñáóßá, íá ìåôáâÜëëåôáé êáé áõôü ìå ïìáëü ôñüðï, Ýôóé þóôå íá ìðïñïýìå íá

ôï ìåôñÞóïõìå. Ï ðñþôïò ðïõ ðñïóðÜèçóå íá âñåé Ýíá ôÝôïéï öáéíüìåíï Þôáí ï Ãáëéëáßïò, ôï1592. Ôï èåñìüìåôñï ðïõ êáôáóêåýáóå ëåéôïõñãïýóå ìå áÝñá ðïõ ÞôáíêëåéóìÝíïò ìÝóá óå Ýíá óùëÞíá. Êáèþò ôï èåñìüìåôñï üìùò ëåéôïõñãïýóå ìå

áÝñá, åðçñåáæüôáí áðü ôéò ìåôáâïëÝò ôïõ êáéñïý. Ï ÖåñäéíÜñäïò ´ ôùí Ìåäßêùí Ýëõóå ôï 1654 ôï

ðñüâëçìá áõôü êáôáóêåõÜæïíôáò Ýíá êëåéóôüèåñìüìåôñï ðïõ ëåéôïõñãïýóå ìå íåñü.Áñãüôåñá, êáôáóêåõÜóôçêáí êáé èåñìüìåôñáðïõ ëåéôïõñãïýóáí ìå ïéíüðíåõìá. Ôï 1714 ï

Ãåñìáíüò öõóéêüò Daniel Fahrenheit÷ñçóéìïðïßçóå, áíôß ãéá ïéíüðíåõìá, õäñÜñãõñï

öôéÜ÷íïíôáò Ýíá ðéï áêñéâÝò èåñìüìåôñï. ÓÞìåñá,åêôüò áðü ôá èåñìüìåôñá ðïõ ëåéôïõñãïýí ìå õãñü,

÷ñçóéìïðïéïýíôáé êáé äéÜöïñïé Üëëïé ôýðïé èåñìïìÝôñùí,üðùò ôá èåñìüìåôñá ìå äéìåôáëëéêü Ýëáóìá êáé ôá

ðõñüìåôñá, ðïõ åßíáé êáôÜëëçëá ãéá ðïëý õøçëÝòèåñìïêñáóßåò.

Ç èåñìïêñáóßá åßíáé ìéá Ýííïéá ðïõ ìáò âïçèÜ íá ðåñéãñÜøïõìå ðüóï èåñìüÞ øõ÷ñü åßíáé Ýíá óþìá. ¼ôáí Ýíá óþìá åßíáé èåñìü, ëÝìå üôé Ý÷åé õøçëÞèåñìïêñáóßá, üôáí åßíáé øõ÷ñü, ëÝìå üôé Ý÷åé ÷áìçëÞ èåñìïêñáóßá. Ôçèåñìïêñáóßá ôç ìåôñÜìå ìå åéäéêÜ üñãáíá, ôá èåñìüìåôñá.

¼ðùò üëåò ïé áëëáãÝò ãýñù ìáò, Ýôóé êáé ç áëëáãÞ ôçòèåñìïêñáóßáò ïöåßëåôáé óôçí åíÝñãåéá. Ìßá áðü ôéò ìïñöÝòåíÝñãåéáò åßíáé ç èåñìéêÞ åíÝñãåéá. ÈåñìéêÞ åíÝñãåéá ïíïìÜæïõìåôçí êéíçôéêÞ åíÝñãåéá ôùí ìïñßùí ëüãù ôùí óõíå÷þí êáé ôõ÷áßùíêéíÞóåþí ôïõò. Ôç èåñìéêÞ åíÝñãåéá ôçí áíôéëáìâáíüìáóôå áðü ôç

èåñìïêñáóßá ôïõ óþìáôïò. ¼óï ðåñéóóüôåñç èåñìéêÞ åíÝñãåéá Ý÷åé Ýíáóþìá, ôüóï ìåãáëýôåñç åßíáé êáé ç èåñìïêñáóßá ôïõ. Ç áýîçóç Þ ç ìåßùóçôçò èåñìéêÞò åíÝñãåéáò ôïõ óþìáôïò, Üñá êáé ç áýîçóç Þ ç ìåßùóç ôçòèåñìïêñáóßáò ôïõ ãßíåôáé ìå ôç ñïÞ åíÝñãåéáò. ¼ôáí óôï óþìá ðñïóöÝñåôáé åíÝñãåéá, ç èåñìéêÞåíÝñãåéÜ ôïõ, Üñá êáé ç èåñìïêñáóßá ôïõ, áõîÜíåôáé. Áíôßèåôá, üôáí ôï óþìá ÷Üíåé åíÝñãåéá, çèåñìéêÞ ôïõ åíÝñãåéá, Üñá êáé ç èåñìïêñáóßá ôïõ, ìåéþíåôáé. Ôçí åíÝñãåéá, üôáí ñÝåé áðü Ýíá óþìáðñïò Ýíá Üëëï ëüãù äéáöïñåôéêÞò èåñìïêñáóßáò, ôçí ïíïìÜæïõìå èåñìüôçôá. Ç èåñìüôçôá ñÝåéðÜíôïôå áðü ôá óþìáôá ìå õøçëüôåñç èåñìïêñáóßá ðñïò ôá óþìáôá ìå ÷áìçëüôåñç èåñìïêñáóßá.

ÈÅÑÌÏØÕ×ÑÏ

Ôï ðåôñÝëáéï êáé ç ðïëéïñêßá ôçò ÁèÞíáò

ÊáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò ðïëéïñêßáò ôçò ÁèÞíáò, ôï 480 ð.×., ïé Áèçíáßïé

äéáðßóôùóáí Ýíôñïìïé üôé ïé ðåñóéêÝò äõíÜìåéò ðïõ ðïëéïñêïýóáí ôçí ðüëç åß÷áí

óôç äéÜèåóÞ ôïõò Ýíá «íÝï» ðáíßó÷õñï üðëï. Ôá âÝëç ôùí ôïîïôþí ðïõ åß÷áí

ðáñáôá÷èåß ãýñù áðü ôá áèçíáúêÜ ôåß÷ç, åß÷áí ðñïçãïõìÝíùò åìðïôéóôåß ìå

Ýíá... ìõóôçñéþäåò êáé éäéáßôåñá åýöëåêôï õãñü. Ôï áðïôÝëåóìá Þôáí

êáôáóôñïöéêü, êáèþò äåêÜäåò öëåãüìåíåò âïëßäåò ðåñíïýóáí ðÜíù áðü ôá

ôåß÷ç, ðñïêáëþíôáò ôåñÜóôéåò êáôáóôñïöÝò óôçí ðüëç. Ïé Áèçíáßïé, Ýôóé, Ýãéíáí

ìÜñôõñåò ôçò ðñþôçò óôñáôéùôéêÞò ÷ñÞóçò ôïõ ðåôñåëáßïõ, ðïõ Ý÷åé êáôáãñáöåß óôçí éóôïñßá.

Ôá êëÜóìáôá ôïõ ðåôñåëáßïõ ÷ñçóéìïðïéïýíôáé ùò êáýóéìá óå ðïëëÜ

ìç÷áíÞìáôá. Ç ìåôáôñïðÞ ôçò åíÝñãåéáò ôïõ ðåôñåëáßïõ ãßíåôáé óå

êáõóôÞñåò Þ óå êéíçôÞñåò åóùôåñéêÞò êáýóçò. Ç áîéïðïßçóç ôçò åíÝñãåéáò

ôïõ ðåôñåëáßïõ ãßíåôáé êáèþò áõôü êáßãåôáé.

Ôï ðåôñÝëáéï äçìéïõñãÞèçêå áðü ìéêñïïñãáíéóìïýò.

Ç åíÝñãåéá ðïõ åßíáé áðïèçêåõìÝíç óôï ðåôñÝëáéï ðñïÝñ÷åôáé áðü ôçí åíÝñãåéá ðïõ ïé

ìéêñïïñãáíéóìïß áðïèÞêåõóáí áðü ôïí ¹ëéï êáé ôçí ôñïöÞ ôïõò.

Óôç äéÜñêåéá åêáôïììõñßùí ÷ñüíùí êáé ìå ôç âïÞèåéá ôçò åíÝñãåéáò ôçò Ãçò, ôçò

ãåùèåñìßáò, ôá ìüñéá ôùí ìéêñïïñãáíéóìþí ìåôáôñÜðçêáí óôá ìüñéá ôùí

÷çìéêþí åíþóåùí ðïõ áðïôåëïýí ôï ðåôñÝëáéï. ¼ôáí ôï ðåôñÝëáéï

êáßãåôáé, ç ÷çìéêÞ åíÝñãåéá ðïõ åßíáé áðïèçêåõìÝíç óå üëá áõôÜ

ôá ìüñéá ìåôáôñÝðåôáé óå êéíçôéêÞ êáé èåñìéêÞ åíÝñãåéá.

Ôï ðåôñÝëáéï êéíåß ìç÷áíÝò!

Ôá êõñéüôåñá êáýóéìá, ðïõ

÷ñçóéìïðïéïýíôáé ãéá ôçí êßíçóç

ìåãÜëùí ìç÷áíçìÜôùí,

ðñïÝñ÷ïíôáé áðü ôï

áñãü ðåôñÝëáéï. Óå

êÜèå

ìç÷Üíçìá

÷ñçóéìïðïéåßôáé

äéáöïñåôéêü êëÜóìá

ôïõ áñãïý

ðåôñåëáßïõ.

Ôï ðåôñÝëáéï èåñìáßíåé

Ç èÝñìáíóç ôùí óðéôéþí ãßíåôáé áðü óõóôÞìáôá êåíôñéêÞò èÝñìáíóçò. ÁõôÜ

ëåéôïõñãïýí ìå æåóôü íåñü, ôï ïðïßï êõêëïöïñåß óôá èåñìáíôéêÜ óþìáôá. Ç

èÝñìáíóç ôïõ íåñïý ãßíåôáé óôïõò ëÝâçôåò áðü êáõóôÞñåò. Óôç ÷þñá ìáò

÷ñçóéìïðïéåßôáé ùò êáýóéìï êõñßùò ôï ðåôñÝëáéï èÝñìáíóçò. Ôá ôåëåõôáßá ÷ñüíéá

ãßíåôáé ðñïóðÜèåéá íá ÷ñçóéìïðïéçèåß ùò êáýóéìï ôï öõóéêü áÝñéï, ãéáôß ç ÷ñÞóç

ôïõ ðñïêáëåß ìéêñüôåñç ñýðáíóç.

Ôï ðåôñÝëáéï ùò ðçãÞ åíÝñãåéáò

Ôá áðïèÝìáôá ôïõ ðåôñåëáßïõ

åßíáé ðåñéïñéóìÝíá

Ôï ðåôñÝëáéï åßíáé ìéá ðïëýôéìç ðçãÞ åíÝñãåéáò. Ìå ôç

÷ñÞóç ôïõ ðåôñåëáßïõ êáëýðôïõìå ðåñßðïõ ôï 50% ôùí

åíåñãåéáêþí ìáò áíáãêþí.

Äõóôõ÷þò, ôá áðïèÝìáôá

ðåôñåëáßïõ äåí åßíáé áíåîÜíôëçôá. Ãéá íá

äçìéïõñãçèïýí ôá êïéôÜóìáôá, ðïõ óÞìåñá

êáôáíáëþíïõìå ìå ãïñãïýò ñõèìïýò, ÷ñåéÜóôçêáí

åêáôïììýñéá ÷ñüíéá. Áí ç åîüñõîç êáé ç êáôáíÜëùóç

ôïõ ðåôñåëáßïõ óõíå÷éóôåß ìå ôï óçìåñéíü ñõèìü, ôá

áðïèÝìáôá ðåôñåëáßïõ èá åîáíôëçèïýí óýíôïìá.

Óýìöùíá ìå ôçí ðéï áéóéüäïîç åêôßìçóç, ôçí åêôßìçóç ôïõ ÏÐÅÊ, ôá

áðïèÝìáôá åðáñêïýí ãéá ìüëéò 80 ÷ñüíéá.

Ãé’ áõôü ðñïóðáèïýìå íá ðåñéïñßóïõìå üóï åßíáé äõíáôüí ôçí êáôáíÜëùóç

ðåôñåëáßïõ. ÐáñÜëëçëá, áíáæçôïýìå Üëëåò ðçãÝò åíÝñãåéáò.

Ôï ðåôñÝëáéï ìáãåéñåýåé

ÌåñéêÜ áðü ôá åñãïóôÜóéá ôçò ÄÅÇ ÷ñçóéìïðïéïýí ùò

êáýóéìï ôï ðåôñÝëáéï. Ôá åñãïóôÜóéá áõôÜ

ïíïìÜæïíôáé èåñìïçëåêôñéêÜ. ¸íá

óçìáíôéêü ìÝñïò ôçò åíÝñãåéáò, ðïõ

÷ñçóéìïðïéïýìå óôá óðßôéá ìáò,

ðñïÝñ÷åôáé áðü ôç ìåôáôñïðÞ ôçò

åíÝñãåéáò ôïõ ðåôñåëáßïõ óå çëåêôñéêÞ.

Êáèþò ôá èåñìïçëåêôñéêÜ åñãïóôÜóéá

ðñïêáëïýí ìåãÜëç ñýðáíóç, ãßíåôáé

ðñïóðÜèåéá íá êáôáóêåõáóôïýí üóï ôï

äõíáôüí ðåñéóóüôåñá õäñïçëåêôñéêÜ

åñãïóôÜóéá.

Ãéá ôç ìáãåéñéêÞ ÷ñçóéìïðïéïýìå óõ÷íÜ êáé

êáìéíÝôá. Óôá êáìéíÝôá êáßãåôáé âïõôÜíéï, ðñïúüí ôçò

êëáóìáôéêÞò áðüóôáîçò ôïõ ðåôñåëáßïõ.

359

358

ÅÍÅÑÃÅÉÁ

Ôï óýìðáí, óýìöùíá ìå üóáãíùñßæïõìå óÞìåñá, ðñïÞëèå áðü Ýíáìåãáëåéþäç ìåôáó÷çìáôéóìü åíÝñãåéáò óå ìÜæáðñéí 14 ðåñßðïõ äéóåêáôïììýñéá ÷ñüíéá. Áðü ôüôåï êüóìïò ìáò äéáñêþò áëëÜæåé. Ï áíåìüìõëïò ãõñßæåé áðü ôïí áÝñá ðïõ öõóÜ, ôïöõôü ìåãáëþíåé ðáßñíïíôáò ôñïöÞ áðü ôïÝäáöïò, ôï áíÜãëõöï ôçò Ãçò ìåôáâÜëëåôáé ìåôïõò óåéóìïýò êáé ôéò åêñÞîåéò ôùí çöáéóôåßùí...

Ãéá êÜèå áëëáãÞ åßíáé áðáñáßôçôç åíÝñãåéá. Ãéá íááíáðíÝåéò, íá ìéëÜò, íá êéíåßóáé,

÷ñåéÜæåóáé åíÝñãåéá. Ôááõôïêßíçôá, ôá ôñÝíá, üëåò ïéìç÷áíÝò, ÷ñåéÜæïíôáé åíÝñãåéá,ãéá íá ëåéôïõñãÞóïõí. ÇåíÝñãåéá äåí åìöáíßæåôáé áðü ôïôßðïôá ïýôå åîáöáíßæåôáé, áëëÜæåé üìùòäéáñêþò «ìïñöÞ» êáé ìåôáêéíåßôáé óõíå÷þò.

Åìåßò ïé Üíèñùðïé ðñïóðáèïýìå íá äéá÷åéñéóôïýìå ôïíåíåñãåéáêü ðëïýôï ôçò Ãçò. Ç óõíïëéêÞ åíÝñãåéá äéáôçñåßôáé.

Äå ÷Üíïõìå åíÝñãåéá, áëëÜ äåí ìðïñïýìå êáé íáäçìéïõñãÞóïõìå åíÝñãåéá.

Ìðïñïýìå üìùò ìå äéÜöïñåò ìç÷áíÝò íáìåôáôñÝøïõìå ôçí åíÝñãåéá ðïõ åßíáé áðïèçêåõìÝíçóôç Ãç, óôç ìïñöÞ ðïõ ìáò åßíáé êÜèå öïñÜ÷ñÞóéìç êáé íá ùöåëçèïýìå áðü ôç ìåôáôñïðÞáõôÞ.

Ç åíÝñãåéá áðïèçêåýåôáé ìå êÜðïéá ìïñöÞ,

êáé ìåôáêéíåßôáé óõíå÷þò.

ìåôáôñÝðåôáé áðü ôç ìßá ìïñöÞ óôçí Üëëç

Óôçí åíÝñãåéá äßíïõìå äéÜöïñá ïíüìáôá, áíÜëïãá ìåôçí ðñïÝëåõóÞ ôçò êáé ôïí ôñüðï ðïõ ôç÷ñçóéìïðïéïýìå. Ôá äéÜöïñá «ðñüóùðá» ôçò åíÝñãåéáòôá ïíïìÜæïõìå «ìïñöÝò åíÝñãåéáò». Äýï âáóéêÝòìïñöÝò åíÝñãåéáò åßíáé ç êéíçôéêÞ êáé ç äõíáìéêÞ.

ÊéíçôéêÞ ïíïìÜæïõìå ôçíåíÝñãåéá ðïõ Ý÷ïõí ôáóþìáôá ëüãù ôçò êßíçóÞòôïõò. ÊéíçôéêÞ åßíáé, ëïéðüí,ç åíÝñãåéá ôïõáõôïêéíÞôïõ, ôçò ðÝôñáòðïõ ðÝöôåé áëëÜ êáé ôïõáíÝìïõ.

ÄõíáìéêÞ åßíáé çåíÝñãåéá ðïõ Ý÷ïõíôá óþìáôá, ëüãù ôçòêáôÜóôáóÞò ôïõò Þôçò èÝóçò ôïõò.ÄõíáìéêÞ åßíáé çåíÝñãåéá ôïõâÝëïõò óå

ôåíôùìÝíï ôüîï, ôïõóõìðéåóìÝíïõ

åëáôçñßïõ áëëÜ êáéôïõ íåñïý ôçò ëßìíçò Þ

ôçò ðÝôñáò ðïõâñßóêåôáé óå ìåãÜëï

õøüìåôñï.

×ñçóéìïðïéïýìå ôçí åíÝñãåéá ðïõ åßíáéáðïèçêåõìÝíç óôá êáýóéìá, óôï îýëï,

óôï öõóéêü áÝñéï, óôï ðåôñÝëáéï, áëëÜ êáé ôçí åíÝñãåéá ðïõ áêôéíïâïëåß ï

¹ëéïò óôç Ãç.

Åêìåôáëëåõüìáóôå ôçíåíÝñãåéá ôïõ áíÝìïõ êáé ôçí

åíÝñãåéá ôïõ íåñïý ðïõñÝåé ïñìçôéêÜ.

ÊéíçôéêÞ êáé äõíáìéêÞ åíÝñãåéá Ý÷ïõí ôá ìåãÜëá óþìáôá, ôáóôåñåÜ, ôá õãñÜ êáé ôá áÝñéá áëëÜ êáé ôá ìéêñÜ óùìáôßäéá ôïõìéêñüêïóìïõ, ôá çëåêôñüíéá êáé ôá êïõÜñê, ôá ðñùôüíéá, ôáíåôñüíéá, ïé ðõñÞíåò, ôá Üôïìá êáé ôá ìüñéá, åðåéäÞ êáé êéíïýíôáéêáé äõíÜìåéò áóêïýíôáé óå áõôÜ.

13

ÐåôñÝëáéï

Ôá êïéôÜóìáôá ðåôñåëáßïõäçìéïõñãÞèçêáí áðü äéÜöïñïõò

æùéêïýò êáé öõôéêïýòìéêñïïñãáíéóìïýò, ðïõ

èÜöôçêáí óôï õðÝäáöïò ðñéíáðü ðïëëÜ

åêáôïììýñéá÷ñüíéá.

Ôñüöéìá

Ïé æùíôáíïß ïñãáíéóìïß ðáßñíïõíôçí áðáñáßôçôç åíÝñãåéá áðü ôáôñüöéìá. Äåí åßíáé üìùòáðïèçêåõìÝíç ç ßäéáåíÝñãåéá óå üëá ôáôñüöéìá. Óôç æÜ÷áñç,ãéá ðáñÜäåéãìá, åßíáéáðïèçêåõìÝíç ðïëýðåñéóóüôåñç åíÝñãåéá áð’üôé óôçí ßäéá ðïóüôçôáøùìéïý.

Ç åíÝñãåéá åßíáé ðïëýôéìç êáé áðáñáßôçôç ãéá êÜèå áëëáãÞ óôç öýóç,ãéá êÜèå äñáóôçñéüôçôÜ ìáò. Åìåßò ïé Üíèñùðïé ðñïóðáèïýìå íáäéá÷åéñéóôïýìå ôïí åíåñãåéáêü ðëïýôï ôçò Ãçò ìåôáôñÝðïíôáò ôçíåíÝñãåéá óôç ìïñöÞ ðïõ ìáò åßíáé êÜèå öïñÜ ÷ñÞóéìç.×ñçóéìïðïéïýìå ôçí åíÝñãåéá ðïõ åßíáé áðïèçêåõìÝíç óôç öýóç Þðïõ áðïèçêåýïõìå åìåßò, óå äéÜöïñåò ìïñöÝò. ÁõôÝò ôéò«áðïèÞêåò» ôéò ïíïìÜæïõìå óõ÷íÜ êáé ðçãÝò åíÝñãåéáò.

ÐçãÝò åíÝñãåéáò

14

Ïñõêôïß Üíèñáêåò

Ç åíÝñãåéá ðïõåßíáéáðïèçêåõìÝíçóôï ãáéÜíèñáêáÞôáí áðü ôéòðñþôåò ðçãÝò

ðïõ áîéïðïéÞèçêáí áðü ôïíÜíèñùðï.

Öõóéêü áÝñéï

ÓõíÞèùò, üðïõ õðÜñ÷åéðåôñÝëáéï, õðÜñ÷åé êáéöõóéêü áÝñéï. Ôï öõóéêüáÝñéï áðïôåëåßôáé êõñßùòáðü ìåèÜíéï.

ÁéïëéêÞ åíÝñãåéá

Ç áíåîÜíôëçôçåíÝñãåéá ôïõ áíÝìïõÞôáí áðü ôéò ðñþôåò

ðçãÝò åíÝñãåéáò, ðïõ÷ñçóéìïðïßçóå ïÜíèñùðïò åäþ êáé÷éëéÜäåò ÷ñüíéá.

ÐõñçíéêÞ åíÝñãåéá

Ç ñáãäáßá åîÝëéîç ôçò ôå÷íïëïãßáòåðÝôñåøå ôçí áîéïðïßçóç ôçò

åíÝñãåéáò, ðïõ åßíáé áðïèçêåõìÝíçóôïõò ðõñÞíåò ôùí áôüìùí áðü ôáïðïßá áðïôåëåßôáé ç ýëç. Ç ÷ñÞóç

üìùò ôçò ðõñçíéêÞò åíÝñãåéáòåãêõìïíåß ìåãÜëïõò êéíäýíïõò.

ÃåùèåñìéêÝò ðçãÝò

Óå ìåãÜëï âÜèïò, óôï åóùôåñéêü ôçò Ãçò,åðéêñáôïýí õøçëÝò èåñìïêñáóßåò êáé çèåñìéêÞ åíÝñãåéá åßíáé ìåãÜëç. ÁîéïðïéïýìåáõôÞí ôçí åíÝñãåéá ìåôáôñÝðïíôÜò ôçí óåçëåêôñéêÞ åíÝñãåéá. Ôçí áîéïðïéïýìå åðßóçòãéá ôç èÝñìáíóç íåñïý êáé ãéá ïéêéáêÞ ÷ñÞóç.

ÌïñöÝò åíÝñãåéáò

Óôçí åíÝñãåéá äßíïõìå äéÜöïñá ïíüìáôá áíÜëïãá ìå ôçí ðñïÝëåõóÞ ôçò êáé ôïí ôñüðï ìå ôïíïðïßï ôç ÷ñçóéìïðïéïýìå. Ôá äéÜöïñá «ðñüóùðá» ôçò åíÝñãåéáò ôá ïíïìÜæïõìå ìïñöÝòåíÝñãåéáò. Óôï ìáêñüêïóìï äéáêñßíïõìå äéÜöïñåò ìïñöÝò, ôçí êéíçôéêÞ, ôç äõíáìéêÞ, ôçíçëåêôñéêÞ, ôç ÷çìéêÞ, ôç öùôåéíÞ, ôç èåñìéêÞ, ôçí ðõñçíéêÞ åíÝñãåéá.

Óôï ìéêñüêïóìï óõíáíôÜìå ìüíï ôéò äýï âáóéêÝò ìïñöÝò åíÝñãåéáò, ôç äõíáìéêÞ, ðïõ ïöåßëåôáé óôéòäõíÜìåéò ìåôáîý ôùí óùìáôéäßùí êáé ôçí êéíçôéêÞ,

ðïõ ïöåßëåôáé óôéò óõíå÷åßò êéíÞóåéò ôùí óùìáôéäßùí.

Ìå ôéò äýï áõôÝò âáóéêÝò ìïñöÝò ìðïñïýìå óôï ìéêñüêïóìï íá ðåñéãñÜøïõìå üëåò ôéò äéáöïñåôéêÝò

ìïñöÝò ðïõ äéáêñßíïõìå óôï ìáêñüêïóìï. Ç ÷çìéêÞ åíÝñãåéá ôùí ôñïöþí êáé ôùí êáõóßìùí, ãéá

ðáñÜäåéãìá, äåí åßíáé ðáñÜ ç äõíáìéêÞ åíÝñãåéá ôùí ìïñßùí áðü ôá ïðïßá áõôÜ áðïôåëïýíôáé. Ç èåñìéêÞ

åíÝñãåéá äåí åßíáé ðáñÜ ç êéíçôéêÞ ôùí ìïñßùí ðïõ ïöåßëåôáé óôéò óõíå÷åßò êáé Üôáêôåò êéíÞóåéò ôïõò.

ÐõñçíéêÞ åíÝñãåéá ïíïìÜæïõìå ôç äõíáìéêÞ åíÝñãåéá ôùí ðõñÞíùí ðïõ ïöåßëåôáé óôéò äõíÜìåéò ìåôáîý ôùí

óùìáôéäßùí...

15

Ïé Üíåìïé

Ïé Üíåìïé äçìéïõñãïýíôáé, êáèþò ïéäéÜöïñåò ðåñéï÷Ýò ôçò Ãçò

èåñìáßíïíôáé óå äéáöïñåôéêü âáèìüáðü ôïí ¹ëéï.

Ïé ïñõêôïß Üíèñáêåò

Ïé ïñõêôïß Üíèñáêåò âñßóêïíôáé óôï õðÝäáöïò. Ó÷çìáôßóôçêáí åêåß êáôÜ ôçäéÜñêåéá ðïëëþí åêáôïììõñßùí ÷ñüíùí, áðü öõôéêÝò ïõóßåò ðïõ èÜöôçêáí

ìåôÜ áðü öõóéêÝò êáôáóôñïöÝò. Ç ÷çìéêÞ åíÝñãåéá óôïõòãáéÜíèñáêåò ðñïÝñ÷åôáé, ëïéðüí, áðü ôçí åíÝñãåéá ðïõ

ôá öõôÜ åß÷áí áðïèçêåýóåé, êáèþòáíáðôýóóïíôáí.

Ôï ðåôñÝëáéï êáé ôïöõóéêü áÝñéï

Áðü äéÜöïñïõòæùéêïýò êáé öõôéêïýòìéêñïïñãáíéóìïýò, ðïõèÜöôçêáí óôïõðÝäáöïò,äçìéïõñãÞèçêáí êáôÜôç äéÜñêåéá

åêáôïììõñßùí åôþí ôá êïéôÜóìáôáðåôñåëáßïõ êáé öõóéêïý áåñßïõ. Ç ÷çìéêÞåíÝñãåéá ôïõ ðåôñåëáßïõ êáé ôïõ öõóéêïý áåñßïõ ðñïÝñ÷åôáé,ëïéðüí, áðü ôçí åíÝñãåéá ðïõ ïé ìéêñïïñãáíéóìïß áõôïß åß÷áíáðïèçêåýóåé áðü ôïí ¹ëéï.

Ó÷åäüí üëç ç åíÝñãåéá ðñïÝñ÷åôáé áðü ôïí ¹ëéï

Ï ¹ëéïò áêôéíïâïëåß áäéÜêïðá åíÝñãåéá óôï óýìðáí. Ç åíÝñãåéá ôïõ ¹ëéïõ åßíáéðõñçíéêÞ, åíÝñãåéá äçëáäÞ ðïõ ðñïÝñ÷åôáé áðü ôç óõíÝíùóç, ôç óýíôçîç,ðõñÞíùí õäñïãüíïõ êáé ôç äçìéïõñãßá ðõñÞíùí ôïõ ÷çìéêïý óôïé÷åßïõ çëßïõ.Áðü ôçí åíÝñãåéá ðïõ áêôéíïâïëåß ï ¹ëéïò Ýíá ðïëý ìéêñü ìÝñïò öôÜíåé óôç Ãç.Êé üìùò áõôü åßíáé áñêåôü, ãéá íá óõíôçñåß ôç æùÞ óôïí ðëáíÞôç ìáò. Ìå ôïí Ýíá Þ ôïí Üëëï ôñüðï, üëåò ïé ðçãÝò åíÝñãåéáò ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýìå,Ý÷ïõí äçìéïõñãçèåß áðü ôçí åíÝñãåéá ôïõ ¹ëéïõ.

16

Ïé âñï÷Ýò

Ïé âñï÷Ýò äçìéïõñãïýíôáé, êáèþò ôï íåñü óôéò ëßìíåò êáé óôç èÜëáóóá èåñìáßíåôáé áðü ôçíáêôéíïâïëßá ôïõ ¹ëéïõ, åîáôìßæåôáé êáé óõìðõêíþíåôáé ðÜëé óôá øçëüôåñá óôñþìáôá ôçòáôìüóöáéñáò, ðïõ åßíáé øõ÷ñüôåñá. ¸íá ìÝñïò, ëïéðüí, ôçò èåñìüôçôáò ðïõ áêôéíïâïëåß ï ¹ëéïò,ìåôáôñÝðåôáé óå êéíçôéêÞ åíÝñãåéá ôïõ áÝñá êáé óå äõíáìéêÞ åíÝñãåéá ôïõ íåñïý, ôï ïðïßï ìå ôéòâñï÷Ýò «ìåôáöÝñåôáé» óôéò ëßìíåò êáé óôá ðïôÜìéá ðïõ âñßóêïíôáé ðéï øçëÜ áðü ôçí åðéöÜíåéá ôçòèÜëáóóáò.

Ôá öõôÜ êáé ôá æþá

Ôá öõôÜ áíáðôýóóïíôáé ÷Üñç óôçíåíÝñãåéá ðïõ áêôéíïâïëåß ï ¹ëéïò. Ôáæþá ôñÝöïíôáé ìå öõôÜ Þ ìå Üëëá æþá

ðïõ ôñÝöïíôáé ìå öõôÜ. Ç åíÝñãåéá,ðïõ åßíáé áðáñáßôçôç ãéá ôçí áíÜðôõîç

ôùí öõôþí êáé ôùí æþùí, ðñïÝñ÷åôáéÜìåóá Þ Ýììåóá áðü ôïí ¹ëéï.

ÐõñçíéêÞ åíÝñãåéá êáé ãåùèåñìßá

Ìå åîáßñåóç ôçí ðõñçíéêÞ åíÝñãåéá êáé ôçãåùèåñìßá, üëç ç åíÝñãåéá ðïõ

÷ñçóéìïðïéïýìå ðñïÝñ÷åôáé Üìåóá Þ Ýììåóááðü ôçí áêôéíïâïëßá ôïõ ¹ëéïõ. Ìå

äéáöïñåôéêÜ «ðñüóùðá», ìå äéáöïñåôéêÝòìïñöÝò, Ýíá ìÝñïò ôçò åíÝñãåéáò ðïõ

áêôéíïâïëåß ï ¹ëéïò, áðïèçêåýåôáé óôç Ãç óåäéÜöïñåò «áðïèÞêåò» åíÝñãåéáò, ðïõ åìåßò ôéò

ïíïìÜæïõìå «ðçãÝò åíÝñãåéáò».

17

ÐåôñÝëáéï: áðü ôï õðÝäáöïò óôï óðßôé ìáò

Ôá êïéôÜóìáôá ðåôñåëáßïõ äçìéïõñãÞèçêáí óå ðáëáéüôåñåò ãåùëïãéêÝò ðåñéüäïõò,êáèþò áìÝôñçôïé ìéêñïïñãáíéóìïß, ðïõ áðïôåëïýí ôï öõôïðëáãêôüí, ðåèáßíïíôáò

Ýðåöôáí óôïí ðõèìÝíá ôçò èÜëáóóáò üðïõ æïýóáí. Åêåß êáôáðëáêþèçêáí áðü Üììïãéá åêáôïììýñéá ÷ñüíéá. Áðü ðïëëÝò ðåñéï÷Ýò áðïìáêñýíèçêå ç èÜëáóóá êáé ìå ôéòðñïó÷þóåéò ðïõ Ýãéíáí, ç áñ÷éêÞ ïñãáíéêÞ ýëç âñÝèçêå óå ìåãÜëá âÜèç. Ëüãù ôçò

õøçëÞò ðßåóçò êáé èåñìïêñáóßáò ðïõ åðéêñáôïýóå åêåß, ôá ìüñéá ôùí ìéêñïïñãáíéóìþíäéáóðÜóôçêáí êáé äçìéïõñãÞèçêáí íÝá, ðéï ðïëýðëïêá ìüñéá, ôá ìüñéá ôùí ÷çìéêþí åíþóåùí

ðïõ áðïôåëïýí ôï ðåôñÝëáéï. Ôá ìüñéá ôùí ÷çìéêþí åíþóåùí ðïõ áðïôåëïýí ôï ðåôñÝëáéïáðïôåëïýíôáé áðü Üôïìá Üíèñáêá êáé õäñïãüíïõ, ãé’ áõôü ïé ÷çìéêÝò áõôÝò åíþóåéò

ïíïìÜæïíôáé õäñïãïíÜíèñáêåò.

¢íôëçóç ôïõ ðåôñåëáßïõ

Ôá ìåãáëýôåñá êïéôÜóìáôá ðåôñåëáßïõ âñßóêïíôáé óôç ÌÝóçÁíáôïëÞ, óôçí ðñþçí ÓïâéåôéêÞ ¸íùóç, óôéò Ç.Ð.Á., óôç

ËáôéíéêÞ ÁìåñéêÞ êáé óôç Âüñåéï ÈÜëáóóá. Óôçí ÅëëÜäá õðÜñ÷ïõí ìéêñÜ êïéôÜóìáôá ðåôñåëáßïõ óôç

ÈÜóï. Ãéá ôçí áíáæÞôçóç êïéôáóìÜôùí ðåôñåëáßïõ ãßíïíôáé åéäéêÝò

ìåëÝôåò. Ìå ôéò ìåëÝôåò áõôÝò åíôïðßæïíôáé ðåñéï÷Ýò, óôéòïðïßåò õðÜñ÷åé ìåãÜëç ðéèáíüôçôá íá âñåèåß ðåôñÝëáéï. Óôéò

ðåñéï÷Ýò áõôÝò ãßíïíôáé ãåùôñÞóåéò óå ìåãÜëï âÜèïò. ÔïðåôñÝëáéï ìðïñåß íá áíáâëýæåé áðü ôç ãåþôñçóç, åöüóïí ç

ðßåóç åßíáé ìåãÜëç, äéáöïñåôéêÜ ÷ñçóéìïðïéïýíôáé áíôëßåò ãéáôçí ÜíôëçóÞ ôïõ. Éäéáßôåñá äýóêïëïò åßíáé ï åíôïðéóìüò

êïéôáóìÜôùí ðåôñåëáßïõ ðïõ âñßóêïíôáé êÜôù áðü ôçèÜëáóóá. Óôéò ðåñéðôþóåéò áõôÝò êáôáóêåõÜæïíôáé åéäéêÝò

åîÝäñåò åîüñõîçò. Ôï êüóôïò Üíôëçóçò åßíáé ôüôå ðïëýìåãáëýôåñï.

ÌåôáöïñÜ ôïõ ðåôñåëáßïõ

Ôï ðåôñÝëáéï åßíáé ðïëýôéìï. Ôüóï ðïëýôéìï, ðïõ ìåôáöÝñåôáéáðü ôïõò ôüðïõò åîüñõîçò êáé åðåîåñãáóßáò óå êÜèå Üêñç ôïõ

ðëáíÞôç. Åéäéêïß ðåôñåëáéáãùãïß, ðëïßá êáé öïñôçãÜ÷ñçóéìïðïéïýíôáé ãé' áõôüí ôï óêïðü. Ôá ôåëåõôáßá ÷ñüíéá

ëáìâÜíïíôáé éäéáßôåñá áõóôçñÜ ìÝôñá ãéá ôçí ðñïóôáóßááðü áôõ÷Þìáôá,êáèþò ç ñýðáíóçáðü äéáññïÞðåôñåëáßïõ åßíáééäéáßôåñáêáôáóôñïöéêÞ ãéáôï ðåñéâÜëëïí.

18

Ìáýñïò ÷ñõóüò

Ç âéïìç÷áíéêÞ ðáñáãùãÞ êÜèå ÷þñáò áëëÜ êáé ç êáèçìåñéíÞ ìáò æùÞ åîáñôþíôáé óåóçìáíôéêü âáèìü áðü ôï ðåôñÝëáéï. Ç ôéìÞ ôïõ ðåôñåëáßïõ åðçñåÜæåé

Üìåóá ôï êüóôïò ðïëëþí ðñïúüíôùí. ¼ôáí ç ôéìÞ ôïõ ðåôñåëáßïõ áõîÜíåôáé, ôüôå ôï êüóôïò üëùíôùí ðñïúüíôùí ðïõ ðáñÜãïíôáé áðü ôï ðåôñÝëáéï áíåâáßíåé,

ìå áñíçôéêÝò óõíÝðåéåò ãéá ôçí ïéêïíïìßá. Ëýóç óôïðñüâëçìá äßíåé ç áýîçóç óôéò ðïóüôçôåò ðåôñåëáßïõ ðïõ

áíôëïýíôáé, ïðüôå ïé ôéìÝò ðÝöôïõí. ¼ôáí ç ôéìÞ ôïõ ðåôñåëáßïõ ðÝöôåé óçìáíôéêÜ, ðáñáôçñåßôáé

óðáôÜëç óôç ÷ñÞóç ôïõ ðåôñåëáßïõ ìå áñíçôéêÝò ðÜëéóõíÝðåéåò óôçí ïéêïíïìßá. Ç óôáèåñüôçôá ôçò ôéìÞò ôïõ

ðåôñåëáßïõ åßíáé óçìáíôéêÞ ãéá ôçí ïéêïíïìßá. Äåí Ý÷ïõí Üäéêï,ëïéðüí, üóïé áðïêáëïýí ôï ðåôñÝëáéï «ìáýñï ÷ñõóü».

Ôï ðåôñÝëáéï Ý÷åé áíáìößâïëá ìåãÜëç áîßá, üðùò êáé ï ÷ñõóüò,äå äéáèÝôåé ùóôüóï ïýôå ëßãç áðü ôç ëÜìøç ôïõ!

19

ÊëÜóìáôá ðåôñåëáßïõ; Ôé åßíáé ðÜëé áõôü;

¼ëïé ãíùñßæïõìå ôá êëÜóìáôá óôá ìáèçìáôéêÜ! Ôé åßíáé üìùò ôáêëÜóìáôá ôïõ ðåôñåëáßïõ; Åßíáé ðñïúüíôá ôïõ

ðåôñåëáßïõ ìå äéáöïñåôéêü óçìåßï âñáóìïý. ÓôçíêëáóìáôéêÞ áðüóôáîç ôï ðåôñÝëáéï èåñìáßíåôáé

óôïõò 400 ïC ðåñßðïõ. Ôáðñïúüíôá ìå äéáöïñåôéêü óçìåßï

âñáóìïý, ôá êëÜóìáôá ôïõðåôñåëáßïõ, óõãêåíôñþíïíôáé óå

äéáöïñåôéêÜ åðßðåäá óôçíáðïóôáêôéêÞ óôÞëç. Ôï

âïõôÜíéï, ç âåíæßíç, ç êçñïæßíç,ôï ðåôñÝëáéï èÝñìáíóçò êáé

êßíçóçò, ôï ìáæïýô, ôáïñõêôÝëáéá, ç ðáñáößíç êáé çÜóöáëôïò åßíáé êëÜóìáôá ôïõ

ðåôñåëáßïõ.

Ç åðåîåñãáóßá ôïõ áñãïý ðåôñåëáßïõ äåãßíåôáé óôïõò ôüðïõò Üíôëçóçò. ÌÝóá áðü

ðåôñåëáé-áãùãïýò êáé ìå ìåãÜëáäåîáìåíüðëïéá ôï áñãü ðåôñÝëáéï ìåôáöÝñåôáé

óôá äéõëéóôÞñéá, üðïõ ãßíåôáé ç äéýëéóÞ ôïõ.Áñ÷éêÜ, áðïìáêñýíïíôáé áðü ôï áñãü ðåôñÝëáéï ïé

åíþóåéò ôïõ èåßïõ. Ç äéáäéêáóßá áõôÞ ïíïìÜæåôáéáðïèåßùóç. Óôç óõíÝ÷åéá, ôï ðåôñÝëáéï äéï÷åôåýåôáé óôçí

áðïóôáêôéêÞ óôÞëç, üðïõ ãßíåôáé ç êëáóìáôéêÞ áðüóôáîç. Ôáìüñéá ôùí ÷çìéêþí åíþóåùí ôïõ ðåôñåëáßïõ äéá÷ùñßæïíôáé. Ìå

ôç äéáäéêáóßá áõôÞ ðáñÜãïíôáé ôá êëÜóìáôá ôïõ ðåôñåëáßïõ.

Ðüóá ïêôÜíéá åßðáôå, ðáñáêáëþ;

¸íá áðü ôá êëÜóìáôá ôïõ ðåôñåëáßïõ, ðïõ÷ñçóéìïðïéïýìå êáèçìåñéíÜ ùò êáýóéìï óôááõôïêßíçôÜ ìáò, åßíáé ç âåíæßíç. Ç âåíæßíç, ðïõðáñÜãåôáé áðü ôçí áðüóôáîç ôïõ ðåôñåëáßïõ, ðñÝðåé

íá äå÷ôåß åðéðëÝïí åðåîåñãáóßá, ðñéí ÷ñçóéìïðïéçèåß ùòêáýóéìï. Áðü ôçí åðåîåñãáóßá áõôÞ êáèïñßæåôáé êáé ç

«ðïéüôçôá» ôïõ êáýóéìïõ. ×áñáêôçñéóôéêÞ ãéá ôçí ðïéüôçôáôçò âåíæßíçò åßíáé ç ðåñéåêôéêüôçôá óå ïêôÜíéá. ¼ôáí çâåíæßíç Ý÷åé ìåãÜëç ðåñéåêôéêüôçôá ïêôáíßùí, ï êéíçôÞñáòÝ÷åé êáëýôåñç áðüäïóç.

Åðåîåñãáóßá ôïõ áñãïý ðåôñåëáßïõ

20

Óýóôáóç ôïõ ðåôñåëáßïõ

Ôï ðåôñÝëáéï åßíáé ìßãìá ðïëëþí ÷çìéêþí åíþóåùí. Ïé ðåñéóóüôåñåò áðü áõôÝò áðïôåëïýíôáé áðüõäñïãüíï êáé Üíèñáêá. Ôï ðåôñÝëáéï ðåñéÝ÷åé áêüìç ÷çìéêÝò åíþóåéò ôïõ èåßïõ êáé ôïõ áæþôïõ.ÊÜðïéåò áðü ôéò åíþóåéò ðïõ áðïôåëïýí ôï ðåôñÝëáéï åßíáé óôåñåÝò, åíþ Üëëåò åßíáé õãñÝò Þ áÝñéåò.

Ç áêñéâÞò óýóôáóç ôïõ áñãïý ðåôñåëáßïõ äéáöÝñåé áíÜëïãá ìå ôçí ðñïÝëåõóÞ ôïõ. Áêüìç êáé ìå ôïìÜôé ìðïñåßò íá äéáðéóôþóåéò äéáöïñÝò, ðïõ ïöåßëïíôáé óôéò äéáöïñåôéêÝò óõíèÞêåò êÜôù áðü ôéò

ïðïßåò äçìéïõñãÞèçêáí ôá êïéôÜóìáôá ðåôñåëáßïõ óå êÜèå ÷þñá. Ç äéáöïñåôéêÞ óýóôáóç ôïõðåôñåëáßïõ óå êÜèå ðåñéï÷Þ åîçãåß êáé ôéò äéáöïñåôéêÝò éäéüôçôåò ôùí êïéôáóìÜôùí áðü äéáöïñåôéêÝò

ðåñéï÷Ýò. Áëëïý ôï áñãü ðåôñÝëáéï åßíáé õãñü ìå ëåðôÞ ñïÞ, áëëïý ðá÷ýññåõóôï, áëëïý áêüìá êáéóôåñåü. Ôï ÷ñþìá ôïõ ìðïñåß íá åßíáé áíïé÷ôü Þ óêïýñï êáöÝ Þ ìáýñï.

Êáýêáóïò Áñáâßá Áõóôñáëßá Ãáëëßá ÂåíåæïõÝëáÂüñåéáÈÜëáóóá

¸íá âáñÝëé... ìå éóôïñßá

Ôï ðåôñÝëáéï åßíáé ðïëýôéìï. Ôüóï ðïëýôéìï, ðïõ ç Üíïäïò êáé çðôþóç ôçò ôéìÞò ôïõ åðçñåÜæåé ôçí ïéêïíïìßá êÜèå ÷þñáò. ÐïëëÝòöïñÝò ôï ðåôñÝëáéï ÷ñçóéìïðïéåßôáé ùò «íüìéóìá» óõíáëëáãÞò. Ç

ôéìÞ ôïõ áñãïý ðåôñåëáßïõ áíáöÝñåôáé óå Ýíá «âáñÝëé». Ôï ãåãïíüò áõôü Ý÷åé ôçí åîÞãçóÞ ôïõ:

Ç ÷ñÞóç ôïõ ðåôñåëáßïõ îåêßíçóå óôá ìÝóá ôïõ 19ïõ áéþíá. Ãéá ôçìåôáöïñÜ êáé áðïèÞêåõóç ôïõ ðïëýôéìïõ õãñïý ÷ñçóéìïðïéÞèçêáí

îýëéíá âáñÝëéá, ôá ßäéá ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýíôáí ãéá ôç ìåôáöïñÜêñáóéïý, ìðýñáò êáé øáñéþí. Ìå ôçí ðÜñïäï ôïõ ÷ñüíïõ, ïé

ðïóüôçôåò ðïõ äéáêéíïýíôáí ìåãÜëùíáí äéáñêþò. Ãéá íá åßíáéåýêïëïò ï õðïëïãéóìüò ôçò ðïóüôçôáò ôïõ ðåôñåëáßïõ ðïõìåôáöåñüôáí, Þôáí áðáñáßôçôï íá óõìöùíçèåß Ýíáò ôýðïò âáñåëéïý ðïõ íá ÷ùñÜ óõãêåêñéìÝíç

ðïóüôçôá. Ç ôõðïðïßçóç Ýãéíå óôáäéáêÜ. Ôï 1870 ðåñßðïõ åß÷å ðéá êáèéåñùèåß ç ÷ñÞóç åíüò âáñåëéïýðïõ ÷ùñïýóå 159 ëßôñá. Áêüìç êáé óÞìåñá, ðïõ ôá âáñÝëéá ÷ñçóéìïðïéïýíôáé óðÜíéá, ç ôéìÞ ôïõ

ðåôñåëáßïõ áíáöÝñåôáé ãéá éóôïñéêïýò ëüãïõò óôï âáñÝëé áõôü.

ÏÐÅÊ

Ôï ðåôñÝëáéï åßíáé ðïëýôéìï áãáèü. Ç ýðáñîçêïéôáóìÜôùí ðåôñåëáßïõ óå ìéá ÷þñá åßíáééäéáßôåñá óçìáíôéêÞ ãéá ôçí ïéêïíïìßá ôçò. Ãéá ôïóõíôïíéóìü ôçò ðïëéôéêÞò ôïõò ó÷åôéêÜ ìå ôéòåîáãùãÝò ðåôñåëáßïõ, ãéá ôçí åîáóöÜëéóç ôçò

ïìáëÞò ôñïöïäüôçóçò ôçò áãïñÜò ìå ðåôñÝëáéï áëëÜ êáé ãéá ôïí Ýëåã÷ï ôçò ôéìÞò ôïõ ðåôñåëáßïõðïëëÝò ÷þñåò, ðïõ åîÜãïõí ðåôñÝëáéï, ßäñõóáí ôï 1960 ôïí Ïñãáíéóìü Ðåôñåëáéïðáñáãùãþí Êñáôþí(ÏÐÅÊ). ÌÝëç ôïõ ÏÐÅÊ åßíáé óÞìåñá ç Áëãåñßá, ç Éíäïíçóßá, ôï ÉñÜí, ôï ÉñÜê, ôï ÊïõâÝéô, ç Ëéâýç, çÍéãçñßá, ôï ÊáôÜñ, ç ÓáïõäéêÞ Áñáâßá, ôá ÇíùìÝíá ÁñáâéêÜ ÅìéñÜôá êáé ç ÂåíåæïõÝëá. Ôï 80% ôùíðáãêüóìéùí áðïèåìÜôùí ôïõ ðåôñåëáßïõ âñßóêåôáé óå ÷þñåò ðïõ óõììåôÝ÷ïõí óôïí ÏÐÅÊ.

ÓïõìÜôñá

21

Ôá êëÜóìáôá ôïõ ðåôñåëáßïõ ÷ñçóéìïðïéïýíôáé ùò êáýóéìá óå ðïëëÜìç÷áíÞìáôá. Ç ìåôáôñïðÞ ôçò åíÝñãåéáò ôïõ ðåôñåëáßïõ ãßíåôáé óåêáõóôÞñåò Þ óå êéíçôÞñåò åóùôåñéêÞò êáýóçò. Ç áîéïðïßçóç ôçò åíÝñãåéáòôïõ ðåôñåëáßïõ ãßíåôáé êáèþò áõôü êáßãåôáé.Ôï ðåôñÝëáéï äçìéïõñãÞèçêå áðü ìéêñïïñãáíéóìïýò.

Ç åíÝñãåéá ðïõ åßíáé áðïèçêåõìÝíç óôï ðåôñÝëáéï ðñïÝñ÷åôáé áðü ôçí åíÝñãåéá ðïõ ïéìéêñïïñãáíéóìïß áðïèÞêåõóáí áðü ôïí ¹ëéï êáé ôçí ôñïöÞ ôïõò.

Óôç äéÜñêåéá åêáôïììõñßùí ÷ñüíùí êáé ìå ôç âïÞèåéá ôçò åíÝñãåéáò ôçò Ãçò, ôçòãåùèåñìßáò, ôá ìüñéá ôùí ìéêñïïñãáíéóìþí ìåôáôñÜðçêáí óôá ìüñéá ôùí

÷çìéêþí åíþóåùí ðïõ áðïôåëïýí ôï ðåôñÝëáéï. ¼ôáí ôï ðåôñÝëáéïêáßãåôáé, ç ÷çìéêÞ åíÝñãåéá ðïõ åßíáé áðïèçêåõìÝíç óå üëá áõôÜ

ôá ìüñéá ìåôáôñÝðåôáé óå êéíçôéêÞ êáé èåñìéêÞ åíÝñãåéá.

Ôï ðåôñÝëáéï ùò ðçãÞ åíÝñãåéáò

Ôï ðåôñÝëáéï ìáãåéñåýåé

ÌåñéêÜ áðü ôá åñãïóôÜóéá ôçò ÄÅÇ ÷ñçóéìïðïéïýí ùòêáýóéìï ôï ðåôñÝëáéï. Ôá åñãïóôÜóéá áõôÜ

ïíïìÜæïíôáé èåñìïçëåêôñéêÜ. ¸íáóçìáíôéêü ìÝñïò ôçò åíÝñãåéáò, ðïõ

÷ñçóéìïðïéïýìå óôá óðßôéá ìáò,ðñïÝñ÷åôáé áðü ôç ìåôáôñïðÞ ôçò

åíÝñãåéáò ôïõ ðåôñåëáßïõ óå çëåêôñéêÞ.Êáèþò ôá èåñìïçëåêôñéêÜ åñãïóôÜóéá

ðñïêáëïýí ìåãÜëç ñýðáíóç, ãßíåôáéðñïóðÜèåéá íá êáôáóêåõáóôïýí üóï ôï

äõíáôüí ðåñéóóüôåñá õäñïçëåêôñéêÜåñãïóôÜóéá.

Ãéá ôç ìáãåéñéêÞ ÷ñçóéìïðïéïýìå óõ÷íÜ êáéêáìéíÝôá. Óôá êáìéíÝôá êáßãåôáé âïõôÜíéï, ðñïúüí ôçò

êëáóìáôéêÞò áðüóôáîçò ôïõ ðåôñåëáßïõ.

22

Ôï ðåôñÝëáéï êáé ç ðïëéïñêßá ôçò ÁèÞíáò

ÊáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò ðïëéïñêßáò ôçò ÁèÞíáò, ôï 480 ð.×., ïé Áèçíáßïéäéáðßóôùóáí Ýíôñïìïé üôé ïé ðåñóéêÝò äõíÜìåéò ðïõ ðïëéïñêïýóáí ôçí ðüëç åß÷áíóôç äéÜèåóÞ ôïõò Ýíá «íÝï» ðáíßó÷õñï üðëï. Ôá âÝëç ôùí ôïîïôþí ðïõ åß÷áíðáñáôá÷èåß ãýñù áðü ôá áèçíáúêÜ ôåß÷ç, åß÷áí ðñïçãïõìÝíùò åìðïôéóôåß ìåÝíá... ìõóôçñéþäåò êáé éäéáßôåñá åýöëåêôï õãñü. Ôï áðïôÝëåóìá Þôáíêáôáóôñïöéêü, êáèþò äåêÜäåò öëåãüìåíåò âïëßäåò ðåñíïýóáí ðÜíù áðü ôáôåß÷ç, ðñïêáëþíôáò ôåñÜóôéåò êáôáóôñïöÝò óôçí ðüëç. Ïé Áèçíáßïé, Ýôóé, ÝãéíáíìÜñôõñåò ôçò ðñþôçò óôñáôéùôéêÞò ÷ñÞóçò ôïõ ðåôñåëáßïõ, ðïõ Ý÷åé êáôáãñáöåß óôçí éóôïñßá.

Ôï ðåôñÝëáéï êéíåß ìç÷áíÝò!

Ôá êõñéüôåñá êáýóéìá, ðïõ÷ñçóéìïðïéïýíôáé ãéá ôçí êßíçóç

ìåãÜëùí ìç÷áíçìÜôùí,ðñïÝñ÷ïíôáé áðü ôï

áñãü ðåôñÝëáéï. ÓåêÜèå

ìç÷Üíçìá÷ñçóéìïðïéåßôáé

äéáöïñåôéêü êëÜóìáôïõ áñãïý

ðåôñåëáßïõ.

Ôï ðåôñÝëáéï èåñìáßíåé

Ç èÝñìáíóç ôùí óðéôéþí ãßíåôáé áðü óõóôÞìáôá êåíôñéêÞò èÝñìáíóçò. ÁõôÜëåéôïõñãïýí ìå æåóôü íåñü, ôï ïðïßï êõêëïöïñåß óôá èåñìáíôéêÜ óþìáôá. Ç

èÝñìáíóç ôïõ íåñïý ãßíåôáé óôïõò ëÝâçôåò áðü êáõóôÞñåò. Óôç ÷þñá ìáò÷ñçóéìïðïéåßôáé ùò êáýóéìï êõñßùò ôï ðåôñÝëáéï èÝñìáíóçò. Ôá ôåëåõôáßá ÷ñüíéáãßíåôáé ðñïóðÜèåéá íá ÷ñçóéìïðïéçèåß ùò êáýóéìï ôï öõóéêü áÝñéï, ãéáôß ç ÷ñÞóç

ôïõ ðñïêáëåß ìéêñüôåñç ñýðáíóç.

Ôá áðïèÝìáôá ôïõ ðåôñåëáßïõ åßíáé ðåñéïñéóìÝíá

Ôï ðåôñÝëáéï åßíáé ìéá ðïëýôéìç ðçãÞ åíÝñãåéáò. Ìå ôç÷ñÞóç ôïõ ðåôñåëáßïõ êáëýðôïõìå ðåñßðïõ ôï 50% ôùí

åíåñãåéáêþí ìáò áíáãêþí.Äõóôõ÷þò, ôá áðïèÝìáôá

ðåôñåëáßïõ äåí åßíáé áíåîÜíôëçôá. Ãéá íáäçìéïõñãçèïýí ôá êïéôÜóìáôá, ðïõ óÞìåñá

êáôáíáëþíïõìå ìå ãïñãïýò ñõèìïýò, ÷ñåéÜóôçêáíåêáôïììýñéá ÷ñüíéá. Áí ç åîüñõîç êáé ç êáôáíÜëùóçôïõ ðåôñåëáßïõ óõíå÷éóôåß ìå ôï óçìåñéíü ñõèìü, ôá

áðïèÝìáôá ðåôñåëáßïõ èá åîáíôëçèïýí óýíôïìá.Óýìöùíá ìå ôçí ðéï áéóéüäïîç åêôßìçóç, ôçí åêôßìçóç ôïõ ÏÐÅÊ, ôá

áðïèÝìáôá åðáñêïýí ãéá ìüëéò 80 ÷ñüíéá. Ãé’ áõôü ðñïóðáèïýìå íá ðåñéïñßóïõìå üóï åßíáé äõíáôüí ôçí êáôáíÜëùóç

ðåôñåëáßïõ. ÐáñÜëëçëá, áíáæçôïýìå Üëëåò ðçãÝò åíÝñãåéáò.

23

Ôá ðëáóôéêÜ êáé ïé éäéüôçôÝò ôïõò

Ç åõñåßá ÷ñÞóç ôùí ðëáóôéêþí ïöåßëåôáé óôéò ðïëýäéáöïñåôéêÝò éäéüôçôåò ðïõ áõôÜ ìðïñåß íá Ý÷ïõí. ÔáðëáóôéêÜ ìðïñåß íá åßíáé êáôÜëëçëá ãéá ôç óõóêåõáóßáôñïößìùí, áäéáöáíÞ Þ äéáöáíÞ, óêëçñÜ Þ ìáëáêÜ, åëáöñéÜ ÞâáñéÜ...¢ëëá ðÜëé åßíáé áíèåêôéêÜ êáé äåí áëëïéþíïíôáé áðü ôéò ÷çìéêÝò ïõóßåò,åíþ Üëëá Ý÷ïõí èåñìïìïíùôéêÝò éäéüôçôåò êáé ÷ñçóéìïðïéïýíôáé óôçíêáôáóêåõÞ ôùí óðéôéþí ìáò.

Ïé äéáöïñåôéêÝò éäéüôçôåò ôùí ðëáóôéêþí ïöåßëïíôáé óôçí Ýñåõíá, ðïõ ãßíåôáé óôáåñãáóôÞñéá ðåôñï÷çìåßáò, ãéá íÝá õëéêÜ.Ôá ðëáóôéêÜ ðáñáóêåõÜæïíôáé áñ÷éêÜ óå ìïñöÞ óêüíçò Þ êüêêùí, þóôå íá åßíáéåýêïëç ç ìåôáöïñÜ ôïõò. Óå åéäéêÜ åñãïóôÜóéá ãßíåôáé ç ìïñöïðïßçóÞ ôïõò êáé çêáôáóêåõÞ áíôéêåéìÝíùí ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýíôáé êáèçìåñéíÜ.

Óôïí åëåýèåñï ÷ñüíï óïõ áèëåßóáé, êÜíåéò âïõôéÝò óôç èÜëáóóá êáé ðáñáôçñåßò ôï âõèü ìÝóá áðüôç ìÜóêá óïõ, áðïëáìâÜíåéò ôç èÜëáóóá êÜíïíôáò éóôéïóáíßäá, áêïýò ìïõóéêÞ ìå ôï öïñçôü

êáóåôïöùíÜêé ãéá íá ÷áëáñþóåéò...Ðßíåéò íåñü, ãéá íá îåäéøÜóåéò, ôçëåöùíåßò óôïõò ößëïõò óïõ, ãéá íá ôá ðåßôå, áðïëáìâÜíåéò ôçæåóôáóéÜ ôïõ óðéôéïý óïõ ôï ÷åéìþíá, æùãñáößæåéò, âÜöåéò ôï äùìÜôéü óïõ, ðëÝíåéò ôá ñïý÷á óïõ,öñïíôßæåéò ôá öõôÜ óïõ...Êáé üëá áõôÜ ÷Üñç óôï ðåôñÝëáéï!

Óôá óýã÷ñïíá äéõëéóôÞñéá, ìåôÜ ôçí êëáóìáôéêÞáðüóôáîç, ãßíåôáé äåõôåñïãåíÞò åðåîåñãáóßáïñéóìÝíùí êëáóìÜôùí ôïõ áñãïý ðåôñåëáßïõ.Åíþ óôçí ðñùôïãåíÞ åðåîåñãáóßááðïìïíþíïíôáé ôá ìüñéá ôùí ÷çìéêþí

åíþóåùí, ôùí ïðïßùí ç êáýóç áðåëåõèåñþíåé ìåãÜëåòðïóüôçôåò åíÝñãåéáò, óôç äåõôåñïãåíÞ äéáäéêáóßá

áðïìïíþíïíôáé ôá ìüñéá ôùí ÷çìéêþí åíþóåùí áðüôá ïðïßá êáôáóêåõÜæïíôáé ÷ñÞóéìá ðñïúüíôá. ÇäåõôåñïãåíÞò äçëáäÞ åðåîåñãáóßá ìÜò äßíåéðïëýôéìåò ðñþôåò ýëåò. Ôá ðñïúüíôá ðïõðñïÝñ÷ïíôáé áðü ôï ðåôñÝëáéïïíïìÜæïíôáé ðåôñï÷çìéêÜ. Ôá êõñéüôåñá áðüáõôÜ åßíáé ôá ðëáóôéêÜ, ôá áðïññõðáíôéêÜ, ôá÷ñþìáôá, ôá óõíèåôéêÜ õöÜóìáôá,êÜðïéá ïñãáíéêÜ ëéðÜóìáôá,ìåñéêÜ êáëëõíôéêÜ...

Ôï ðåôñÝëáéï ùò ðñþôç ýëç

24

ÐëáóôéêÜ... óêïõðßäéá

Ôá ðåñéóóüôåñá ðñïúüíôá êáèçìåñéíÞò ÷ñÞóçò ðïõáãïñÜæïõìå åßíáé óõóêåõáóìÝíá. Ôï ðéï óõíçèéóìÝíïõëéêü óõóêåõáóßáò åßíáé ôï ðëáóôéêü.Ôá õëéêÜ óõóêåõáóßáò áðïôåëïýí ìåãÜëï ìÝñïò ôùíóêïõðéäéþí, ôá ïðïßá êáôáëÞãïõí óôéò ÷ùìáôåñÝò, üðïõóéãÜ-óéãÜ äéáëýïíôáé. Ôá ðëáóôéêÜ åßíáé õëéêÜ ðïõêáôáóôñÝöïíôáé ìå ðïëý áñãü ñõèìü, åíþ êáôÜ ôçäéÜëõóÞ ôïõò äçìéïõñãïýíôáé ïõóßåò, ðïõ ñõðáßíïõí ôïíáÝñá, ôï Ýäáöïò êáé ôá õðüãåéáíåñÜ. Ãé' áõôü ðñÝðåé, üóï

ìðïñïýìå, íá ðåñéïñßæïõìå ôç ÷ñÞóç ôùíðëáóôéêþí, åöüóïí óýíôïìá áõôÜ êáôáëÞãïõíóôá óêïõðßäéá.Êáé êÜôé áêüìç: Äåí ðåôÜìå ðïôÝ ôá óêïõðßäéáóôï äñüìï, óôçí ðáñáëßá Þ óôçí åîï÷Þ!

ÁðïññõðáíôéêÜ

Ãéá ôçí ðáñáãùãÞ ôùí áðïñ-ñõðáíôéêþí ÷ñçóéìïðïéïýíôáéêõñßùò ðñþôåò ýëåò ðïõðñïÝñ÷ïíôáé áðü ôï ðåôñÝëáéï. ÔááðïññõðáíôéêÜ êõêëïöïñïýí óôïåìðüñéï óõíÞèùò óå óôåñåÞ Þ óå õãñÞìïñöÞ. Ðñïóï÷Þ üìùò! Ôá áðïññõðáíôéêÜ ðáñá-óêåõÜæïíôáé áðü ðñïúüíôá ôïõðåôñåëáßïõ, ü÷é üìùò ôá óáðïýíéá, ìå ôáïðïßá ðëÝíåéò ôï óþìá óïõ. ÁõôÜ

ðáñÜãïíôáé êõñßùò áðü ëÜäé êáé ðïôÜóá. Ôï ðñþôï áðïññõðáíôéêü óå ìïñöÞ

óêüíçò ãéá ðëýóéìï óôï ÷Ýñé âãÞêåóôçí áãïñÜ ôï 1907 óôç Ãåñìáíßá.

Ìå ôçí êáôáóêåõÞ ôùí ðñþôùíçëåêôñéêþí ðëõíôçñßùí, Üñ÷éóå

êáé ç ðáñáãùãÞ áðïññõðáíôéêþíãéá ðëõíôÞñéá. ÔááðïññõðáíôéêÜ óÞìåñá åßíáé âåëôéùìÝíá óå ó÷Ýóç ìå ðáëéüôåñá.Êáèáñßæïõí êáëýôåñá êáé åßíáé ðïëý ðéï öéëéêÜ ðñïò ôï ðåñéâÜëëïí.

Áí ôï óêåöôåßò êáëÜ, óßãïõñá èá óõìöùíÞóåéò:ôï ðåôñÝëáéï åßíáé ðïëýôéìï, ãéá íá êáßãåôáé

÷ùñßò ëüãï!

25

Ïñõêôïß Üíèñáêåò: Ýíá ðïëõôéìï óôåñåü

ÌåôáöïñÜ ïñõêôþí áíèñÜêùí

¿ò ôéò áñ÷Ýò ôïõ 20ïý áéþíá ç ÷ñÞóç ôïõ ïñõêôïý Üíèñáêá Þôáí ðïëý ðéï äéáäåäïìÝíç áðü üôé óÞìåñá.Ïñõêôü Üíèñáêá ÷ñçóéìïðïéïýóáí ãéá ôç ëåéôïõñãßá ôùí áôìïìç÷áíþí ðïõ êéíïýóáí ôá

ôñÝíá, ãéá ôç ëåéôïõñãßá ôùí áôìüðëïéùí, áëëÜ êáé óôéòðåñéóóüôåñåò âéïìç÷áíéêÝò ìïíÜäåò.Ï ïñõêôüò Üíèñáêáò Ýðñåðå, ëïéðüí, íá ìåôáöåñèåß áðüôïõò ôüðïõò åîüñõîçò óôá ìÝñç, üðïõ èá ãéíüôáí çáîéïðïßçóÞ ôïõ. Ç áðüóôáóç áõôÞ ðïëëÝò öïñÝò ÞôáíìåãÜëç. Ãéá ôç ìåôáöïñÜ ÷ñçóéìïðïéïýíôáí êõñßùòôñÝíá êáé ðëïßá. ÓÞìåñá, ï ïñõêôüò Üíèñáêáò ÷ñçóéìïðïéåßôáé êõñßùò

óôá èåñìïçëåêôñéêÜ åñãïóôÜóéá êáé óå ìéêñüôåñï âáèìüóôç âéïìç÷áíßá. Ãéá íá åßíáé ïéêïíïìéêüôåñç ç ëåéôïõñãßáôïõò, ôá åñãïóôÜóéá áõôÜ êáôáóêåõÜæïíôáé ðïëý

êïíôÜ óôïõò ôüðïõò åîüñõîçò ôïõ ïñõêôïýÜíèñáêá, ïðüôå ç áðüóôáóç ìåôáöïñÜò åßíáé ðïëýìéêñÞ. Ï ïñõêôüò Üíèñáêáò ìåôáöÝñåôáé þò ôïåñãïóôÜóéï ìå åéäéêïýò ôáéíéüäñïìïõò.

Ïé ïñõêôïß Üíèñáêåò, Þ áëëéþò ãáéÜíèñáêåò, âñßóêïíôáé óôï õðÝäáöïò.Ó÷çìáôßóôçêáí åêåß êáôÜ ôç äéÜñêåéá ðïëëþí åêáôïììõñßùí ÷ñüíùí áðüöõôÜ, ðïõ êáôáðëáêþèçêáí áðü óôñþìáôá åäÜöïõò ìåôÜ áðü öõóéêÝòêáôáóôñïöÝò. Ïé ïñõêôïß Üíèñáêåò Ý÷ïõí ðïëëÝò äéáöïñåôéêÝò ìïñöÝò. Ïé Üìïñöïé Üíèñáêåò áðïôåëïýí ôçí ðéï óõíçèéóìÝíç ìïñöÞ ïñõêôþí

áíèñÜêùí. ÏíïìÜæïíôáé Ýôóé, ãéáôß ç äéÜôáîç ôùí áôüìùí ôïõ Üíèñáêá ðïõ ôïõò áðïôåëïýí åßíáéôõ÷áßá, äåí Ý÷åé óõãêåêñéìÝíç ìïñöÞ. Ç áîéïðïßçóÞ ôïõò ãßíåôáé ìå ôçí êáýóç, ïðüôå ç÷çìéêÞ ôïõò åíÝñãåéá ìåôáôñÝðåôáé óå ìïñöÝò ðïõ ìðïñïýìå íá áîéïðïéÞóïõìå ðéïåýêïëá.Ôá êïéôÜóìáôá ôùí Üìïñöùí ïñõêôþí áíèñÜêùí ðåñéÝ÷ïõí, åêôüò áðü Üíèñáêá,íåñü êáé äéÜöïñá Üëëá óõóôáôéêÜ. Ç óýóôáóÞ ôïõò åîáñôÜôáé áðü ôï ÷ñüíï ðïõðáñÝìåéíáí èáììÝíá óôï õðÝäáöïò êáèþò êáé áðü ôéò óõíèÞêåò èåñìïêñáóßáò êáéðßåóçò. ÁíÜëïãá ìå ôçí ðåñéåêôéêüôçôá óå Üíèñáêá äéáêñßíïõìå ôÝóóåñéò êýñéåòêáôçãïñßåò ïñõêôþí áíèñÜêùí: ôçí ôýñöç, üôáí ç ðåñéåêôéêüôçôá óå Üíèñáêá äåíîåðåñíÜ ôï 50%, ôï ëéãíßôç ìå ðåñéåêôéêüôçôá 50%-70%, ôï ëéèÜíèñáêá ìåðåñéåêôéêüôçôá 70%-90% êáé ôïí áíèñáêßôç ìå ðåñéåêôéêüôçôá ìåãáëýôåñç áðü 90%.

Ìïëýâé áðü... Üíèñáêá

Ôï åóùôåñéêü ôïõ ìïëõâéïý, ìå ôï ïðïßï ãñÜöïõìå, áðïôåëåßôáéáðü ãñáößôç. Ï ãñáößôçò åßíáé ìéá Üëëç êñõóôáëëéêÞ ìïñöÞ ôïõÜíèñáêá, óå áíôßèåóç üìùò ìå ôï äéáìÜíôé, åßíáé ìáýñïò,áäéáöáíÞò êáé ðïëý ìáëáêüò.

Óôï ãñáößôç êÜèå Üôïìï Üíèñáêá åíþíåôáé ìå Üëëá ôñßá üìïéá Üôïìá, ïðüôåäçìéïõñãïýíôáé åîÜãùíá, ðïõ äéáôÜóóïíôáé óå åðßðåäá, ôá ïðïßá åßíáé ÷áëáñÜ

åíùìÝíá ìåôáîý ôïõò. ÁõôÞ ç äïìÞ êÜíåé ôï ãñáößôç ìáëáêü êáé êáôÜëëçëïãéá ãñáöÞ. Óôçí éäéüôçôá áõôÞ ïöåßëåôáé êáé ç ïíïìáóßá ôïõ.

Ç ïíïìáóßá ôùí ìïëõâéþí, áíôßèåôá, ïöåßëåôáé óå éóôïñéêïýò ëüãïõò. Ïé Ñùìáßïé÷ñçóéìïðïéïýóáí ãéá ôç ãñáöÞ ìáýñï ìüëõâäï, ìå ôïí ïðïßï Ýãñáöáí ðÜíù óå

ðáðýñïõò. Ôï ðñþôï ïñõ÷åßï ãñáößôç áíáêáëýöèçêå ôï 16ï áéþíá, ïðüôå êáé÷ñçóéìïðïéÞèçêå ï ãñáößôçò ãéá ôç ãñáöÞ. Ç ïíïìáóßá üìùò ôïõ ìïëõâéïý äéáôçñÞèçêå þò ôéòìÝñåò ìáò.

26

Åîüñõîç ôïõ Üíèñáêá

Ôá êïéôÜóìáôá ïñõêôïý Üíèñáêá ìðïñåß íáåßíáé åðéöáíåéáêÜ Þ õðüãåéá. ÅðéöáíåéáêÜ

ïíïìÜæïíôáé ôá êïéôÜóìáôá ðïõ âñßóêïíôáéìÝ÷ñé 30 ìÝôñá áðü ôçí åðéöÜíåéá ôçò Ãçò. ÔáêïéôÜóìáôá áõôÜ áðïôåëïýíôáé óõíÞèùò áðü

ëéãíßôç. Ãéá ôçí åîüñõîç ôùí åðéöáíåéáêþíêïéôáóìÜôùí áðïìáêñýíåôáé áñ÷éêÜ ôï ÷þìáêáé ôá ðåôñþìáôá, ãéá íá áðïêáëõöèïýí ôá

óôñþìáôá ôïõ Üíèñáêá, ðïõ âñßóêïíôáé áðüêÜôù. Óôç óõíÝ÷åéá ãßíåôáé ç óõëëïãÞ ôïõïñõêôïý Üíèñáêá êáé ç ìåôáöïñÜ ôïõ ìå

ôáéíéüäñïìïõò. Ç åîüñõîç ôùí õðüãåéùí êïéôáóìÜôùí åßíáé

ðïëý ðéï äýóêïëç êáé äáðáíçñÞ. Ãéá ôçíåîüñõîç ôùí õðüãåéùí êïéôáóìÜôùí åßíáé

áíáãêáßá ç êáôáóêåõÞ åéäéêþí åãêáôáóôÜóåùí,ôùí ïñõ÷åßùí. Ôá õðüãåéá ïñõ÷åßá öôÜíïõí óå

âÜèïò 200-300 ìÝôñùí, áëëÜ õðÜñ÷ïõí êáéðåñéðôþóåéò, üðïõ ï Üíèñáêáò óõëëÝãåôáé áðü

âÜèïò 1.000 ìÝôñùí êÜôù áðü ôçí åðéöÜíåéá ôçò Ãçò. Çêõêëïöïñßá óôï ïñõ÷åßï ãßíåôáé ìÝóá áðü Ýíá óýóôçìá óôïþí êáé

áíåëêõóôÞñùí, åíþ ãéá ôç ìåôáöïñÜ ôïõ ïñõêôïý Üíèñáêá÷ñçóéìïðïéïýíôáé âáãïíÝôá, ðïõ êéíïýíôáé ðÜíù óå åéäéêÝò ñÜãåò.

Ëüãù ôçò êáèáñüôçôÜò ôïõ ôïäéáìÜíôé ÷ñçóéìïðïéåßôáé óôçí

êáôáóêåõÞ ðïëýôéìùí ëßèùí,áöïý ðñþôá êïðåß óå ðåñßôå÷íá

ðïëýåäñá ó÷Þìáôá. Ëüãù ôçòóêëçñüôçôÜò ôïõ ÷ñçóéìïðïéåßôáé åðßóçò óôçí

êáôáóêåõÞ êïðôéêþí åñãáëåßùí êáé ãåùôñýðáíùí.Ç áîßá ôïõ äéáìáíôéïý åîáñôÜôáé áðü ôÝóóåñéò

ðáñÜãïíôåò: ôçí êáèáñüôçôá, ôç ìÜæá, ôï ÷ñþìáêáé ôï êüøéìï. Ç ìÜæá ôïõ ìåôñéÝôáé óå êáñÜôéá.

ÊÜèå êáñÜôé åßíáé ßóï ìå 0,2 g.

Ôï äéáìÜíôé: Ýíáò ïñõêôüò Üíèñáêáò óôï êïóìçìáôïðùëåßï

Ïé ïñõêôïß Üíèñáêåò äåí åßíáé ðÜíôïôå Üìïñöïé.¸íá éäéáßôåñá ðïëýôéìï åßäïò ïñõêôïý Üíèñáêá

åßíáé ôï äéáìÜíôé. Ôï äéáìÜíôé åßíáé êáèáñÞìïñöÞ êñõóôáëëéêïý Üíèñáêá, áðïôåëåßôáé

äçëáäÞ áðü äéáöáíåßò êñõóôÜëëïõò. Ç äéÜôáîçôùí áôüìùí ôïõ Üíèñáêá óôï äéáìÜíôé äåí

åßíáé Üìïñöç. ÊÜèå Üôïìï Üíèñáêá åíþíåôáéìå Üëëá ôÝóóåñá üìïéá Üôïìá ó÷çìáôßæïíôáò

ôåôñÜåäñá. ÁõôÞ ç äïìÞ åßíáé ðïõ êÜíåé ôïäéáìÜíôé ðïëý óêëçñü, ôï ðéï óêëçñü õëéêü

óôç öýóç. Óôçí éäéüôçôÜ ôïõ áõôÞ, óôçóêëçñüôçôÜ ôïõ, ïöåßëåôáé

êáé ç ïíïìáóßá ôïõ:«áäÜìáíôáò», áõôüò

äçëáäÞ ðïõ äå äáìÜæåôáé.

27

«¢íèñáêåò ï èçóáõñüò» Þ «èçóáõñüò ïé Üíèñáêåò»;

¼ôáí ðåñéìÝíïõìå íá áíáêáëýøïõìå êÜôé ðïëýôéìï êáé ç áîßá ôïõáðïäåéêíýåôáé ðïëý ìéêñüôåñç áðü ôçí áíáìåíüìåíç, ÷ñçóéìïðïéïýìå

ôçí Ýêöñáóç «Üíèñáêåò ï èçóáõñüò». Åßíáé üìùò óùóôÞ ç ÝêöñáóçáõôÞ; Ôï îõëïêÜñâïõíï, óõíçèéóìÝíç ìïñöÞ Üíèñáêá, Ý÷åé

ðñÜãìáôé åõôåëÞ áîßá. Ïé ïñõêôïß Üíèñáêåò üìùò åßíáéðïëýôéìïé: ìáò äßíïõí ÷ñÞóéìç åíÝñãåéá, ãéá íá æåóôáèïýìå êáéíá êéíÞóïõìå ôéò ìç÷áíÝò ðïëëþí åñãïóôáóßùí. Ï ãñáößôçò,

Üëëç ìïñöÞ ïñõêôïý Üíèñáêá, ÷ñçóéìåýåé ãéá ôçí êáôáóêåõÞôùí ìïëõâéþí, åíþ ôï äéáìÜíôé, ïñõêôüò Üíèñáêáò êáé áõôüò,

åßíáé ðïëýôéìïò ëßèïò. ÌÞðùò, ëïéðüí, ðñÝðåé íá áðïêáôáóôÞóïõìåóôï ëåîéëüãéü ìáò ôïí Üíèñáêá äßíïíôáò ôçí ðñáãìáôéêÞ ôïõ áîßá êáéëÝãïíôáò... «èçóáõñüò ïé Üíèñáêåò»;

ÆùãñáöéêÞ ìå êÜñâïõíï

Ðïëëïß æùãñÜöïé ÷ñçóéìïðïéïýí, éäßùòãéá ôï åëåýèåñï ó÷Ýäéï, åéäéêÜ

ìïëýâéá áðü îõëïêÜñâïõíï. Ôáìïëýâéá áõôÜ êáôáóêåõÜæïíôáé óå

äéÜöïñá ìåãÝèç êáé åßíáéðåñéóóüôåñï Þ ëéãüôåñï

ëåðôÜ, ðåñéóóüôåñï Þëéãüôåñï Ýíôïíá. Ìå

ôç ÷ñÞóç ôïõêÜñâïõíïõ ï

æùãñÜöïò ìðïñåßíá áðïäþóåé

êáëýôåñá ôïõò ôüíïõò ôïõ ãêñé êáéíá äþóåé Ýìöáóç óôéò óêéÝò.

¿ò ôéò áñ÷Ýò ôïõ ðåñáóìÝíïõ áéþíá, óôá ôñÝíá, óôá ðëïßá êáèþò êáé óôéò ðåñéóóüôåñåòìç÷áíÝò ôùí åñãïóôáóßùí, ïé Üíèñùðïé ÷ñçóéìïðïéïýóáí óáí êáýóéìï ôïí ïñõêôü Üíèñáêá.

ÓôáäéáêÜ, ç ÷ñÞóç ôïõ ðåôñåëáßïõ áíôéêáôÝóôçóå ôïõò ïñõêôïýò Üíèñáêåò óôá ðåñéóóüôåñáìÝóá ìåôáöïñÜò êáé óôá åñãïóôÜóéá, ü÷é ìüíï ëüãù êüóôïõò, áëëÜ êáé ãéáôß åöåõñÝèçêå ç

ìç÷áíÞ åóùôåñéêÞò êáýóçò. Ç ÷ñÞóç ôùí ïñõêôþí áíèñÜêùí ðåñéïñßóôçêå óå åñãïóôÜóéáðáñáãùãÞò çëåêôñéêÞò åíÝñãåéáò. Óôçí ÅëëÜäá ôÝôïéá åñãïóôÜóéá åßíáé ôá

èåñìïçëåêôñéêÜ åñãïóôÜóéá ôçò ÄÅÇ, ôá ïðïßá êáôáóêåõÜæïíôáé óå äéÜöïñáóçìåßá ôçò ÷þñáò êïíôÜ óå êïéôÜóìáôá ëéãíßôç. ÌÝóá áðü ôï äßêôõï ôçò ÄÅÇ ç

çëåêôñéêÞ åíÝñãåéá ìåôáöÝñåôáé óôç óõíÝ÷åéá óå üëç ôç ÷þñá.

Ïé ïñõêôïß Üíèñáêåò ùò ðçãÞ åíÝñãåéáò

28

Ãéá íá ÷ñçóéìïðïéÞóïõìå ôïõò ïñõêôïýò Üíèñáêåò ùò ðçãÞ åíÝñãåéáò,äåí áðáéôåßôáé éäéáßôåñç ðñïåôïéìáóßá. ÊáôÜ ôçí êáýóç ôïõò, ôá ìüñéáôïõ Üíèñáêá äéáóðþíôáé êáé ôá Üôïìá ôïõ Üíèñáêá áðü ôá ïðïßá áõôÜáðïôåëïýíôáé åíþíïíôáé ìå Üôïìá ïîõãüíïõ ôïõ áôìïóöáéñéêïý áÝñá. ÇåíÝñãåéá ðïõ åëåõèåñþíåôáé ìåôáäßäåôáé ùò èåñìüôçôá áëëïý. Áí ïé

ïñõêôïß Üíèñáêåò ðåñéÝ÷ïõí êáé Üôïìá Þ ìüñéá äéáöüñùí Üëëùí ïõóéþí Þ ìüñéáíåñïý, áõôÜ ìåôÜ ôçí êáýóç áðïìÝíïõí óå óôåñåÞ êáôÜóôáóç Þ áðïìáêñýíïíôáé óåõãñÞ Þ áÝñéá êáôÜóôáóç.

Ïñõêôüò ÜíèñáêáòÞ îõëïêÜñâïõíï;

Ôï ðñþôï êáýóéìï ðïõ ÷ñçóéìïðïßçóå ï Üíèñùðïò,ãéá íá æåóôáèåß, Þôáí ôï îýëï. Áñãüôåñá,

áíáêáëýöèçêáí ïé ïñõêôïß Üíèñáêåò, ïé ïðïßïéìðïñïýóáí åðßóçò íá ÷ñçóéìïðïéçèïýí ùò êáýóéìï

óôéò ðñþôåò ìç÷áíÝò ðïõ êáôáóêåõÜóôçêáí. ÐïëëÝòöïñÝò ìðåñäåýïõìå ôïõò ïñõêôïýò Üíèñáêåò ìå ôï

îõëïêÜñâïõíï ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýìå óôçí êáèçìåñéíÞìáò æùÞ. Ç óüìðá, ç øçóôáñéÜ êáé ôï ìáãêÜëé

ëåéôïõñãïýí ìå îõëïêÜñâïõíá.Óå áíôßèåóç ìå ôïõò ïñõêôïýò Üíèñáêåò ðïõ

ðáßñíïõìå áðü ôï õðÝäáöïò, ôá îõëïêÜñâïõíáêáôáóêåõÜæïíôáé ôå÷íçôÜ ìå ôç èÝñìáíóç, ìå ôï

«øÞóéìï» îýëùí óå ðåñéâÜëëïí ìå üóï ôï äõíáôüëéãüôåñï ïîõãüíï. Ç ðáñáóêåõÞ ôùí îõëïêÜñâïõíùí

ãßíåôáé áðü ôïõò êáìéíéÝñçäåò óôá êáñâïõíïêÜìéíá,ìéêñïýò ëüöïõò áðü îýëá ðïõ óêåðÜæïíôáé ìå öýëëá

êáé ÷þìá. Óôï êÝíôñï ôùí ëüöùí õðÜñ÷åé ÝíáÜíïéãìá, ðïõ öôÜíåé ìÝ÷ñé ôç âÜóç ôïõò. Áðü åêåß ïé

êáìéíéÝñçäåò âÜæïõí öùôéÜ óôï êáìßíé, ïðüôå ôá îýëáèåñìáßíïíôáé óå ðåñéâÜëëïí ìå ëéãïóôü áÝñá.

• ÊÜñâïõíï Ýãéíå ôï öáãçôü.• ÊÜèïìáé óå áíáììÝíá

êÜñâïõíá.• Ôï êáñâïõíéÜñéêï ìðÞêå óôï

ëéìÜíé íá öïñôþóåé.• Ôï Ýñãï áõôü åßíáé

æùãñáöéóìÝíï ìå êÜñâïõíï.• ÊáñâïõíéóôéÜ Ý÷ù óôçí êáñäéÜ.• Ï éåñÝáò Üíáøå ôï êáñâïõíÜêé. • ¢íèñáêåò ï

èçóáõñüò.

Ç åñãáóßá óôïïñõ÷åßï...

Ç åîüñõîç ôïõ Üíèñáêá äåíåßíáé ìéá áêßíäõíç õðüèåóç. Ìå ôçí ðñüïäïôçò ôå÷íïëïãßáò ôá áôõ÷Þìáôá ðåñéïñßóôçêáíóçìáíôéêÜ, ùóôüóï ç åñãáóßá óôá ïñõ÷åßáåîáêïëïõèåß íá åßíáé áêüìá êáé óÞìåñáäýóêïëç êáé åðéêßíäõíç. Ïé áíèñáêùñý÷ïéåñãÜæïíôáé ÷ùñßò êáèüëïõ öõóéêü öùò óåóôïÝò ìå õøçëÞ õãñáóßá êáé ÷áìçëÞèåñìïêñáóßá. Ãéá ôçí áóöÜëåéÜ ôïõò ïéáíèñáêùñý÷ïé ÷ñçóéìïðïéïýí åéäéêüåîïðëéóìü: êñÜíïò ìå öáêü ðñïóáñìïóìÝíïóôï åðÜíù ìÝñïò, ìðüôåò, ãÜíôéá êáé öéÜëçìå áÝñá. Óôï ïñõ÷åßï ï áåñéóìüò ãßíåôáé ìååéäéêïýò áåñáãùãïýò, ðïõ ôñïöïäïôïýí ôéòóôïÝò ìå öñÝóêï áÝñá áðü ôçí åðéöÜíåéá. ÏéöéÜëåò üìùò ìðïñåßíá áðïäåé÷ôïýíóùôÞñéåò óôçíðåñßðôùóç êÜðïéïõáôõ÷Þìáôïò, êáèþòôñïöïäïôïýí ìåáÝñá ôïõòáíèñáêùñý÷ïõò,þóðïõ íá öôÜóïõíôá óõíåñãåßáäéÜóùóçò.

ÊÜñâïõíá êáé Üíèñáêáò...

29

Öõóéêü áÝñéï: Ýíá ðïëýôéìï áÝñéï

Ôá áðïèÝìáôá öõóéêïý áåñßïõ ó÷çìáôßóôçêáí ðñéí áðü 10 - 15 åêáôïììýñéá÷ñüíéá áðü âáêôÞñéá, ìýêçôåò êáé Üëëïõò ìéêñïïñãáíéóìïýò ðïõ æïýóáí óôçèÜëáóóá. Áõôïß ïé ìéêñïïñãáíéóìïß, áöïý ðÝèáíáí, åãêëùâßóôçêáí óôïí ðõèìÝíáôçò èÜëáóóáò ìÝóá óå ëÜóðç, üðïõ äåí õðÞñ÷åïîõãüíï.

Óå äéÜñêåéá ðïëëþí åêáôïììõñßùí ÷ñüíùí êáôáðëáêþèçêáíáðü óôñþìáôá ÷þìáôïò êáé Üììïõ êáé ìåôáó÷çìáôßóôçêáíôåëéêÜ óå ìßãìáôá õäñïãïíáíèñÜêùí, óå öõóéêü áÝñéï êáé óåðåôñÝëáéï. Ôï öõóéêü áÝñéï óõãêåíôñþèçêå óå êïéëüôçôåò

ó÷çìáôßæïíôáò ôá êïéôÜóìáôá ðïõóÞìåñá ãíùñßæïõìå. ÅðåéäÞ ôïöõóéêü áÝñéï äçìéïõñãÞèçêåüðùò êáé ôï ðåôñÝëáéï, üðïõõðÜñ÷ïõí êïéôÜóìáôá öõóéêïýáåñßïõ õðÜñ÷ïõí êáéêïéôÜóìáôá ðåôñåëáßïõ.

Áðü ôé áðïôåëåßôáé ôï öõóéêü áÝñéï

Ôï öõóéêü áÝñéï Ý÷åé ðáñüìïéá óýóôáóç ìå ôï ðåôñÝëáéï, ìå ôç äéáöïñÜ üôé åßíáé áÝñéï. Ôï öõóéêüáÝñéï åßíáé ìßãìá õäñïãïíáíèñÜêùí. Ôï êýñéï óõóôáôéêü ôïõ åßíáé ôï ìåèÜíéï, ðåñéÝ÷åé üìùò óå ðïëýìéêñüôåñç ðïóüôçôá êáé Üëëïõò õäñïãïíÜíèñáêåò, üðùò áéèÜíéï, ðñïðÜíéï êáé âïõôÜíéï. ÔïðñïðÜíéï êáé ôï âïõôÜíéï åßíáé áÝñéá, ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýíôáé ùò êáýóéìá óôá êáìéíÝôáêáé óôïõò áíáðôÞñåò.

Ôï öõóéêü áÝñéï, óå áíôßèåóç ìå ôï õãñáÝñéï ðïõ÷ñçóéìïðïéåßôáé óôéò öéÜëåò, åßíáé åëáöñýôåñïôïõ áÝñá. Ôï ãåãïíüò áõôü êÜíåé ôç ÷ñÞóç ôïõðéï áóöáëÞ, áöïý óå ðåñßðôùóç äéáññïÞò äåóõãêåíôñþíåôáé êïíôÜ óôï ðÜôùìá, áëëÜäéá÷Ýåôáé óôï ÷þñï êáé äéáöåýãåé.

Ôï öõóéêü áÝñéï, üðùò êáé ôïðåôñÝëáéï, áðïôåëåßôáé áðüìüñéá áôüìùí õäñïãüíïõ êáéÜíèñáêá Þ üðùò ôáïíïìÜæïõìå áëëéþò, ìüñéá

õäñïãïíáíèñÜêùí. Ç äéáöïñÜ ôïõòåßíáé üôé ôï öõóéêü áÝñéï áðïôåëåßôáé

áðü åëáöñýôåñá ìüñéá, ðïõ óôéòóõíçèéóìÝíåò ãéá ôç Ãçèåñìïêñáóßåò êáé óôçíáôìïóöáéñéêÞ ðßåóç åßíáé óåáÝñéá êáôÜóôáóç, åíþ ôïðåôñÝëáéï, åðåéäÞ áðïôåëåßôáéêõñßùò áðü ôá âáñýôåñá ìüñéáõäñïãïíáíèñÜêùí, åßíáé óõíÞèùòóå õãñÞ êáôÜóôáóç. ¼ôáíóõìðéåóèåß Þ øõ÷èåß, êáé ôï öõóéêüáÝñéï ìåôáôñÝðåôáé óå õãñü.

30

ÁíáæÞôçóç êáé Üíôëçóç ôïõ öõóéêïý áåñßïõ

Öáíôáóôåßôå üôé øÜ÷íåôå ãéá Ýíáí êñõììÝíï èçóáõñü ÷ùñßò íáÝ÷åôå óôç äéÜèåóÞ óáò êÜðïéï ÷Üñôç. Öáíôáóôåßôå áêüìç üôé ï

èçóáõñüò ðïõ áíáæçôÜôå åßíáé… áüñáôïò! Ðáñüìïéá åßíáé çêáôÜóôáóç ðïõ áíôéìåôùðßæïõí ïé ãåùëüãïé, üôáí áíáæçôïýí

êïéôÜóìáôá öõóéêïý áåñßïõ. ÐïëëÝò öïñÝò, ùóôüóï, õðÜñ÷ïõíóôïé÷åßá, ðïõ ìðïñïýí íá ôïõò âïçèÞóïõí óå áõôÞí ôçí

áíáæÞôçóç. Áí, ãéá ðáñÜäåéãìá, äïõí íá áíáâëýæåé áðü ôïÝäáöïò ìéêñÞ ðïóüôçôá ðåôñåëáßïõ, Ý÷ïõí ìéá Ýíäåéîç üôé êÜôù

áðü åêåßíç ôçí ðåñéï÷Þ ìðïñåß íá õðÜñ÷åé öõóéêü áÝñéï. ÔáâÜèç Üíôëçóçò ôïõ öõóéêïý áåñßïõ óõíÞèùò êõìáßíïíôáé

ìåôáîý 1.500 êáé 3.500 ìÝôñùí, áí êáé óå ìåñéêÝò ðåñéðôþóåéò,üðùò ãéá ðáñÜäåéãìá óå ïñéóìÝíåò ðåñéï÷Ýò óôç Ñùóßá

öôÜíïõí êáé ôá 10.000 ìÝôñá.

Ôï ìáêñý ôáîßäé ôïõ... öõóéêïý áåñßïõ

Ç ìåôáöïñÜ êáé ç äéáíïìÞ ôïõ öõóéêïý áåñßïõ ìðïñåß íá ãßíåé óå áÝñéáìïñöÞ ìÝóù äéêôýïõ áãùãþí åßôå óå õãñÞ ìïñöÞ óå äåîáìåíÝò. Ç ÅëëÜäá ðñïìçèåýåôáé öõóéêü áÝñéï áðü ôç Ñùóßá êáé ôçí Áëãåñßá. Ãéáôç ìåôáöïñÜ ôïõ öõóéêïý áåñßïõ áðü ôç Ñùóßá ìÝ÷ñé ôçí ÁèÞíá õðÜñ÷åéÝíá äßêôõï õðüãåéùí áãùãþí, ðïõ äéáó÷ßæåé âïõíÜ êáé ðåäéÜäåò. Ç ðýëçåéóüäïõ ôïõ ñùóéêïý öõóéêïý áåñßïõ óôç ÷þñá ìáò åßíáé ï ìåôñçôéêüò

óôáèìüò ÓéäçñïêÜóôñïõ, üðïõ åëÝã÷åôáé ç ðïéüôçôá êáé ìåôñéÝôáé çðïóüôçôá ôïõ åéóáãüìåíïõ öõóéêïý áåñßïõ. Ï äåýôåñïò

ðñïìçèåõôÞò ìáò åßíáé ç Áëãåñßá. Åéäéêü äåîáìåíüðëïéïìåôáöÝñåé ôï õãñïðïéçìÝíï öõóéêü áÝñéï áðü ôï ëéìÜíé Óêßêíôá

ôçò Áëãåñßáò óôï íçóß ôçò Ñåâõèïýóáò êïíôÜ óôá ÌÝãáñáÁôôéêÞò. Ôï ìáêñý ôáîßäé ôïõ öõóéêïý áåñßïõ üìùò äå

óôáìáôÜ åäþ. Ôï äßêôõï äéáíïìÞò óôéò åëëçíéêÝò ðüëåéòãéá ôïí åöïäéáóìü åðé÷åéñÞóåùí êáé óðéôéþí öôÜíåé óåìÞêïò ôá 6.500 ÷éëéüìåôñá, üóç åßíáé ðåñßðïõ êáé çáêôßíá ôçò Ãçò! Ç ÷ñÞóç ôïõ öõóéêïý áåñßïõ óôç ÷þñá ìáò îåêßíçóå ìüëéò ðñéí áðü ìåñéêÜ÷ñüíéá. Êáèþò ôï äßêôõï åðåêôåßíåôáé äéáñêþò, üëï êáéðåñéóóüôåñïé èá ìðïñïýìå íá ÷ñçóéìïðïéïýìå öõóéêüáÝñéï áíôß ãéá ðåôñÝëáéï.

31

Ôï öõóéêü áÝñéï ùò ðçãÞ åíÝñãåéáò

Ïé ìÜãåéñïé óõíéóôïýí åóôßåò ðïõëåéôïõñãïýí ìå öõóéêü áÝñéï.Áõôïß îÝñïõí!

Óôá åóôéáôüñéá, ïé åðáããåëìáôßåò ìÜãåéñïéäå ÷ñçóéìïðïéïýí çëåêôñéêÝò êïõæßíåò,áëëÜ åóôßåò ðïõ ëåéôïõñãïýí ìå öõóéêü

áÝñéï. Ôï ìáãåßñåìá ìå öõóéêü áÝñéï ãßíåôáé åõêïëüôåñá, êáëýôåñá êáéãñçãïñüôåñá, ãéáôß ìðïñåß êáíåßò, üðïôå èÝëåé, íá äõíáìþóåé Þ íá÷áìçëþóåé ãñÞãïñá ôçí Ýíôáóç ôçò öëüãáò. Ãéá ôïí ßäéï ëüãï, ðïëëÝòïéêéáêÝò çëåêôñéêÝò êïõæßíåò äéáèÝôïõí êáé ìßá Þ äýï åóôßåò, ðïõëåéôïõñãïýí ìå öõóéêü áÝñéï. ÕðÜñ÷ïõí âÝâáéá êáé åóôßåò ðïõ ëåéôïõñãïýíìå õãñáÝñéï áðü öéÜëåò. Áíôßèåôá ìå ôç ÷ñÞóç ôïõ öõóéêïý áåñßïõ, ç÷ñÞóç ôïõ õãñáåñßïõ åßíáé áñêåôÜ åðéêßíäõíç.Ôï äßêôõï ôïõ öõóéêïý áåñßïõ åðåêôåßíåôáé óôç ÷þñá ìáò, üëï êáé

ðåñéóóüôåñï. Áò ãßíïõìå, ëïéðüí, üëïé åðáããåëìáôßåò ìÜãåéñïé: áò åîïðëßóïõìå ôá óðßôéá ìáò ìååóôßåò ðïõ ëåéôïõñãïýí ìå öõóéêü áÝñéï.

Ôï öõóéêü áÝñéï ÷ñçóéìïðïéåßôáé ìå ïëïÝíá êáéáõîáíüìåíï ñõèìü óå ðïëëÝò ÷þñåò. Ïé÷ñÞóåéò ôïõ äéáêñßíïíôáé óå ôñåéò êõñßùòêáôçãïñßåò. Óôçí ðñþôç êáôçãïñßáêáôáôÜóóïíôáé ôá åñãïóôÜóéá ôçò ÄÅÇ, óôáïðïßá ç ÷çìéêÞ åíÝñãåéá ôïõ öõóéêïýáåñßïõ ìåôáôñÝðåôáé óå çëåêôñéêÞ.

Óôç äåýôåñç êáôçãïñßáêáôáôÜóóïíôáé ïéâéïìç÷áíßåò, óôéò ïðïßåòôï öõóéêü áÝñéï÷ñçóéìïðïéåßôáé ùò êáýóéìï ãéá ôçíêßíçóç ôùí ìç÷áíþí Þ ùò ðñþôç ýëç ãéá ôçíðáñáãùãÞ ÷çìéêþí ðñïúüíôùí. Ç ôñßôç êáôçãïñßá áöïñÜ ôïíáóôéêü ôïìÝá, üðïõ ôï öõóéêü áÝñéï ÷ñçóéìïðïéåßôáé ãéá ôçèÝñìáíóç ôïõ íåñïý, ôùí ÷þñùí åñãáóßáò êáé êáôïéêßáò áëëÜ êáéãéá ôï ìáãåßñåìá. Ôï öõóéêü áÝñéï ÷ñçóéìïðïéåßôáé êáé ùò êáýóéìïãéá ôçí êßíçóç ï÷çìÜôùí. Óôçí ðñùôåýïõóá ôçò ÷þñáò ìáò ðïëëÜëåùöïñåßá êéíïýíôáé ìå åíÝñãåéá áðü ôï öõóéêü áÝñéï. Ðþò èá ôáîå÷ùñßóåôå; Ìå äýï ôñüðïõò: Ý÷ïõí æùãñáöéóìÝíåò ðïëýüìïñöåò ÷ñùìáôéóôÝò.... öïýóêåò óôï áìÜîùìÜ ôïõò êáé çåîÜôìéóÞ ôïõò äå âãÜæåé óýííåöá êáðíïý!

Ç äéáäéêáóßá ìåôáôñïðÞò ôçò ÷çìéêÞò åíÝñãåéáò ôùí ìïñßùí ôïõöõóéêïý áåñßïõ óå èåñìéêÞ åíÝñãåéá êáé èåñìüôçôá åßíáé ßäéá ìåáõôÞ ôïõ ðåôñåëáßïõ. ÊáôÜ ôçí êáýóç äéáóðþíôáé ôá ìüñéá ôïõöõóéêïý áåñßïõ, ðïõ áðïôåëïýíôáé áðü Üôïìá õäñïãüíïõ êáéÜíèñáêá. Ç ÷çìéêÞ åíÝñãåéá ìåôáôñÝðåôáé óå èåñìéêÞ êáé

áðïäßäåôáé ùò èåñìüôçôá.

32

Öõóéêïß ÷ñçóìïß…

Ç Ðõèßá óôï Ìáíôåßï ôùíÄåëöþí äéáôýðùíå ôïõò÷ñçóìïýò ôçò, êáèþò åéóÝðíååÝíá áÝñéï, ðïõ åêëõüôáí áðü ôïÝäáöïò. Ï Ðëïýôáñ÷ïòáíáöÝñåé üôé ï ôñßðïäáò ôçòÐõèßáò Þôáí ôïðïèåôçìÝíïòðÜíù áðü Ýíá óçìåßï, áðü ôïïðïßï åêëõüôáí ôï áÝñéï.Óýìöùíá ìå ìýèïõò ó÷åôéêïýò ìåôï Ìáíôåßï, ïé âïóêïß ôçò ðåñéï÷Þò Ýâëåðáí ôá êáôóßêéá ðïõ ÝðåöôáíìÝóá óå êÜðïéï êïíôéíü ñÞãìá, áð’ üðïõ Ýâãáéíáí áÝñéá, íáóõìðåñéöÝñïíôáé ìå áëëüêïôï ôñüðï. Ç ýðáñîç áåñßùí ðïõ åêëýïíôáí áðüôï Ýäáöïò óôçí ðåñéï÷Þ ôïõ Ìáíôåßïõ ôùí Äåëöþí äåí åß÷å áðïäåé÷èåß ìÝ÷ñéðñüóöáôá. ÍÝá óôïé÷åßá áðü ãåùëïãéêÝò Ýñåõíåò åðéâåâáéþíïõí ôïõò ìýèïõò. Ïé ãåùëüãïé ðñüóöáôááðÝäåéîáí üôé áðü ôï ñÞãìá áõôü óôçí áñ÷áéüôçôá áíáäõüôáí öõóéêü áÝñéï. Óôï áÝñéï áõôü, üìùò,õðÞñ÷áí êáé ìéêñÝò ðïóüôçôåò áðü Ýíá Üëëï ôïîéêü áÝñéï, ðïõ ìðïñïýóå íá ðñïêáëÝóåéðáñáéóèÞóåéò óå üðïéïí ôï åéóÝðíåå. Ðéèáíüôáôá óôç äéáðßóôùóç áõôÞ íá êñýâåôáé ôåëéêÜ ôï ìõóôéêüôùí ÷ñçóìþí ôçò Ðõèßáò.

Öõóéêü áÝñéï Þ ãêÜæé;

Ðáñüôé äåí Ý÷ïõí üëá ôá áÝñéá êáýóéìáôéò ßäéåò éäéüôçôåò, Ý÷åé åðéêñáôÞóåéóôçí êïéíÞ ãëþóóá ãéá üëá ç ïíïìáóßá«ãêÜæé», ïíïìáóßá ðïõ ðñïêýðôåé áðüôçí áããëéêÞ ëÝîç gas, ðïõ óçìáßíåéáÝñéï.Óôçí ÁèÞíá ìéá ïëüêëçñç óõíïéêßáïíïìÜóôçêå «ÃêÜæé» ëüãù ôçòëåéôïõñãßáò ôïõ åñãïóôáóßïõöùôáåñßïõ óå áõôÞí. Ôï öùôáÝñéïðáñÜãåôáé áðü ïñõêôïýò Üíèñáêåò, êõñßùòëéèÜíèñáêåò êáé ïíïìÜóôçêå Ýôóé, ãéáôß áñ÷éêÜ ÷ñçóéìïðïéÞèçêå ãéá ôïöùôéóìü ôùí äñüìùí óå äéÜöïñåò ðüëåéò ôçò ÷þñáò ìáò. Ç ëåéôïõñãßá ôïõ åñãïóôáóßïõ ñýðáéíå ôçíáôìüóöáéñá êáé õðïâÜèìéæå ôçí ðåñéï÷Þ. Ãé' áõôü ôï 1983 óôáìÜôçóå ç ëåéôïõñãßá ôïõ. Åêôüò áðü ôïöùôáÝñéï, Üëëï Ýíá ôå÷íçôü áÝñéï êáýóéìï ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýìå óõ÷íÜ åßíáé ôï õãñáÝñéï. Ôï õãñáÝñéïåßíáé ìßãìá ðñïðáíßïõ êáé âïõôáíßïõ, äýï áåñßùí, ðïõ ðáñÜãïíôáé óôá äéõëéóôÞñéá ðåôñåëáßïõ. ÅðåéäÞôï õãñáÝñéï åßíáé âáñýôåñï áðü ôïí áÝñá, óå ðåñßðôùóç äéáññïÞò äå äéáöåýãåé áðü êÜðïéï Üíïéãìáôùí ðáñáèýñùí êáé Ýôóé ãßíåôáé åðéêßíäõíï. Ôï õãñáÝñéï åßíáé ôï áÝñéï ðïõ ðåñéÝ÷åôáé óôéò öéÜëåò ðïõ÷ñçóéìïðïéïýí ðïëëÜ åóôéáôüñéá óôç ÷þñá ìáò. ÕãñáÝñéï, åðßóçò,

ðåñéÝ÷ïõí ïé öéÜëåòôùí êáìéíÝôùí êáé ïéáíáðôÞñåò. Áíôßèåôá ìå ôïõãñáÝñéï, ôï öõóéêüáÝñéï åßíáéåëáöñýôåñï áðü ôïíáÝñá êáé ðéï áóöáëÝòóôç ÷ñÞóç ôïõ.

33

Áíáíåþóéìåò êáé ìç ðçãÝò åíÝñãåéáò

Áíôëïýíôáé êáé åîáíôëïýíôáé…

Ôï ìåãáëýôåñï ìÝñïò ôùí åíåñãåéáêþí ìáò áíáãêþí êáëýðôåôáé áðü ôáïñõêôÜ êáýóéìá, ôï ðåôñÝëáéï, ôïõò ïñõêôïýò Üíèñáêåò êáé ôï öõóéêüáÝñéï. Ôá áðïèÝìáôá üìùò ôïõ ðåôñåëáßïõ êáé ôïõ öõóéêïý áåñßïõ åßíáéðåñéïñéóìÝíá, åíþ ôá êïéôÜóìáôá ôùí ïñõêôþí áíèñÜêùí ïëïÝíá êáéëéãïóôåýïõí. Ï ñõèìüò ìå ôïí ïðïßï áíôëïýìå êáé õðïâáèìßæïõìå áõôÝòôéò ðçãÝò åíÝñãåéáò åßíáé ðïëý ìåãáëýôåñïò áðü ôï ñõèìü ìå ôïí ïðïßïç öýóç ôéò äçìéïõñãåß. Ãéá íá áíáíåùèïýí áõôÝò ïé ðçãÝò, ÷ñåéÜæïíôáé÷éëéÜäåò Þ êáé åêáôïììýñéá ÷ñüíéá, ãé' áõôü êáé ëÝìå üôé ðñáêôéêÜ åßíáéìç áíáíåþóéìåò ðçãÝò åíÝñãåéáò. ÕðÜñ÷ïõí üìùò êáé ðçãÝò åíÝñãåéáò, ðïõüóï êáé áí ôéò ÷ñçóéìïðïéïýìå, äåí åîáíôëïýíôáé. ÌÜëéóôá, ãéá íá ôéòâñïýìå, äå ÷ñåéÜæåôáé êáí íá óêÜøïõìå! Ïé ðçãÝò áõôÝò áíáíåþíïíôáé áðüôç öýóç ìå ðïëý ãñÞãïñï ñõèìü, ãé' áõôü ôéò ïíïìÜæïõìå áíáíåþóéìåòðçãÝò åíÝñãåéáò. ¼óï õðÜñ÷åé ï ¹ëéïò, ôï íåñü ôçò âñï÷Þò êáé ï Üíåìïò êé üóïíÝá öõôÜ öõôñþíïõí êáé áíáðôýóóïíôáé, èá Ý÷ïõìå óôç äéÜèåóÞ ìáò ôéò áíáíåþóéìåò ðçãÝòåíÝñãåéáò. Ùóôüóï, ôï âáóéêü ðñüâëçìá áõôþí ôùí åíåñãåéáêþí ðçãþí åßíáé üôé, óå ó÷Ýóç ìåôá ïñõêôÜ êáýóéìá, ç áîéïðïßçóÞ ôïõò åßíáé äýóêïëç êáé éäéáßôåñá äáðáíçñÞ.

Ç ñýðáíóç áðü ôç óêïðéÜ ôïõ ìéêñüêïóìïõ...

Ôá ìüñéá ôùí ÷çìéêþí åíþóåùí ôùí êáõóßìùí åßíáé ðëïýóéá óå ÷çìéêÞ åíÝñãåéá ôçí ïðïßááðïäßäïõí êáôÜ ôçí êáýóç ôïõò. Ç äçìéïõñãßá ôÝôïéùí ìïñßùí ìå öõóéêÞ äéáäéêáóßá áðáéôåßåêáôïììýñéá ÷ñüíéá. Ãé’ áõôü áõôÝò ïé ðçãÝò åíÝñãåéáò èåùñïýíôáé ìç áíáíåþóéìåò. ÅðéðëÝïí üìùòåßíáé êáé ñõðïãüíåò. Ç äéÜóðáóç ôùí ìïñßùí ôïõò êáôÜ ôçí êáýóç åëåõèåñþíåé Üôïìá Üíèñáêá ðïõ

åßôå ó÷çìáôßæïõí ìüñéá ðïõ ðáñáìÝíïõí óôçí áôìüóöáéñá ùò áéèÜëç åßôå åíþíïíôáé ìå Üôïìáïîõãüíïõ äçìéïõñãþíôáò ìüñéá âëáâåñþí áåñßùí.

34

×ñÞóç áíáíåþóéìùí ðçãþí åíÝñãåéáòóôçí ÅëëÜäá

Óôç ÷þñá ìáò åðéêñáôåß çëéïöÜíåéá ôéòðåñéóóüôåñåò ìÝñåò ôïõ ÷ñüíïõ. Åðßóçò,

éó÷õñïß Üíåìïé öõóïýí óå ðïëëÜ íçóéùôéêÜêõñßùò ìÝñç. Ç áîéïðïßçóç, ëïéðüí, ôùí

áíáíåþóéìùí ðçãþí åíÝñãåéáò ðïõ ç öýóçðñïóöÝñåé áðëü÷åñá åßíáé åõêïëüôåñç áð’ üôé

óå Üëëá ìÝñç. Ôá ôåëåõôáßá÷ñüíéá ãßíåôáé óõóôçìáôéêÞ

ðñïóðÜèåéá íááîéïðïéçèïýí

áðïôåëåóìáôéêÜ ïéáíáíåþóéìåò

ðçãÝò åíÝñãåéáò.Ïé çëéáêïß èåñìïóßöùíåò

÷ñçóéìïðïéïýíôáé óå ðïëëÝòêáôïéêßåò áëëÜ êáé óå

åðáããåëìáôéêïýò ÷þñïõòãéá ôç èÝñìáíóç ôïõ íåñïý.Öùôïâïëôáúêïß ìåôáôñïðåßò

ìåôáôñÝðïõí ôçí åíÝñãåéá áðüôï öùò ôïõ ¹ëéïõ óå çëåêôñéêÞ

åíÝñãåéá. Ç ÷ñÞóç ôçò âéïìÜæáò óôç÷þñá ìáò äåí åßíáé äéáäåäïìÝíç êáé ðåñéïñßæåôáé

êõñßùò óå áãñïôéêÝò ðåñéï÷Ýò ãéá ôç èÝñìáíóç êáôïéêéþí.Ôï 25% ôçò çëåêôñéêÞò åíÝñãåéáò ðñïÝñ÷åôáé áðü õäñïçëåêôñéêÜ åñãïóôÜóéá ôçò ÄÅÇ.

Ç áîéïðïßçóç ôçò åíÝñãåéáò ôïõ áíÝìïõ ãßíåôáé ìå ôéò áíåìïãåííÞôñéåò, ðïõ ìåôáôñÝðïõíôçí áéïëéêÞ åíÝñãåéá óå çëåêôñéêÞ. Óôá áéïëéêÜ ðÜñêá äåêÜäåò áíåìïãåííÞôñéåò

ìåôáôñÝðïõí åíÝñãåéá áñêåôÞ ãéá ôéò áíÜãêåò åíüò ìéêñïý ïéêéóìïý.

¸íáò ïéêïëïãéêüò çëéáêüò öïýñíïò...

Ãéá íá êáôáóêåõÜóåéò ôï öïýñíï, èá ÷ñåéáóôåßò Ýíá êïõôß áðü ðßôóá,Ýíá øáëßäé, ìáýñï ÷áñôüíé, áëïõìéíü÷áñôï, äéÜöáíï ðëáóôéêü, êüëëá êáéÝíá êïììÜôé óýñìá. Óôï êáðÜêé ôïõ êïõôéïý ôçò ðßôóáò ó÷åäßáóå ÝíáôåôñÜãùíï ðëáßóéï, ðïõ íá áðÝ÷åé äýï þò ôñßá åêáôïóôÜ áðü ôéò Üêñåò ôïõêïõôéïý. Êüøå ðñïóå÷ôéêÜ ôçí ìðñïóôéíÞ êáé ôéò äýï ðëáúíÝò ðëåõñÝò êáé Üöçóå ôçí ðßóù ðëåõñÜÜêïðç.ÁíáóÞêùóå ôï ðëáßóéï ðïõ Ýêïøåò êáé äßðëùóÝ ôï åëáöñÜ ðñïò ôá ðßóù. Óôç óõíÝ÷åéá êüøåÝíá êïììÜôé áëïõìéíü÷áñôï êáé êüëëçóÝ ôï óôçí åóùôåñéêÞ ìåñéÜ ôïõ ðëáéóßïõ ìå ôçãõáëéóôåñÞ ôïõ ðëåõñÜ ðñïò ôá Ýîù. Óôï Üíïéãìá ôïõ êïõôéïý óôåñÝùóå Ýíá êïììÜôéäéÜöáíï ðëáóôéêü. Öñüíôéóå íá åßíáé êáëÜ êïëëçìÝíï, Ýôóé þóôå íá ìçí ìðáßíåé áÝñáòìÝóá óôï êïõôß, üôáí áõôü åßíáé êëåéóôü. Óôç âÜóç ôïõ åóùôåñéêïý ìÝñïõò ôïõ êïõôéïýêüëëçóå Ýíá êïììÜôé ìáýñï ÷áñôß. Êëåßóå ôï êáðÜêé ôïõ êïõôéïý êáé ñýèìéóå ôï êïììÝíïìÝñïò ôïõ, Ýôóé þóôå ôï öùò ôïõ ¹ëéïõ íá áíáêëÜôáé ðÜíù óôï áëïõìéíü÷áñôï êáé íáêáôåõèýíåôáé óôï åóùôåñéêü ôïõ êïõôéïý. Ãéá íá óôçñßîåéò ôï êáðÜêé óôç óùóôÞ èÝóç, ìðïñåßò íá÷ñçóéìïðïéÞóåéò Ýíá ìéêñü îýëï Þ Ýíá êïììÜôé óýñìá.Ï öïýñíïò óïõ åßíáé Ýôïéìïò. Ëåéôïõñãåß ìå åíÝñãåéá áðü ôï öùò ôïõ ¹ëéïõ. ÁíÜëïãá ìå ôçíçëéïöÜíåéá, ç èåñìïêñáóßá óôï åóùôåñéêü ôïõ öïýñíïõ ìðïñåß íá öôÜóåé êáé ôïõò 70âáèìïýò Êåëóßïõ. Ðéï óýíèåôåò êáôáóêåõÝò çëéáêþí öïýñíùí öôÜíïõí óå èåñìïêñáóßåòåêáôïíôÜäùí âáèìþí Êåëóßïõ êáé Ý÷ïõí äéÜöïñåò ÷ñÞóåéò.

1. ÕðÜñ÷åé óå áöèïíßá.2. Åßíáé öèçíü.

3. ÌåôáöÝñåôáé êáé áðïèçêåýåôáéìå åõêïëßá êáé ìå áóöÜëåéá.

4. ÁíÜâåé åýêïëá.5. Êáßãåôáé ìå óôáèåñü ñõèìü.6. Áðïäßäåé ðïëëÞ åíÝñãåéá.7. Åßíáé áâëáâÝò.8. Äå ñõðáßíåé.

9. Äåí áöÞíåé êáôÜëïéðá.10. Åßíáé áíáíåþóéìï.

35Ï ÄåêÜëïãïò ôïõ éäáíéêïý êáýóéìïõ

Ç ôå÷íïëïãßá óõíáíôÜ ôïí... ¹ëéï êáé ôï...íåñü!

Ãéá ôçí êßíçóç ôùí ï÷çìÜôùí ÷ñçóéìïðïéïýìåêáèçìåñéíÜ ôåñÜóôéåò ðïóüôçôåò ðåôñåëáßïõ êáéâåíæßíçò. Ç ñýðáíóç ðïõ ðñïêáëïýí ôá ï÷Þìáôá

åðéâáñýíåé ôïí áÝñá ðïõ áíáðíÝïõìå. ÓÞìåñá, ç Ýñåõíá áíáæçôÜ íÝåò åíåñãåéáêÝò ðçãÝòãéá ôá ï÷Þìáôá ðïõ ìáò ìåôáöÝñïõí. Ç ÷ñÞóç ôçòçëéáêÞò åíÝñãåéáò ãéá ôçí êßíçóç ôùí áõôïêéíÞôùí

åßíáé ãíùóôÞ åäþ êáé ÷ñüíéá. Ðáñüëï ðïõ ôá çëéáêÜáõôïêßíçôá óÞìåñá åßíáé ðïëý ðéï åîåëéãìÝíá áðü

üôé ðáëéüôåñá, ôá ðñïâëÞìáôá ôçò êßíçóçò ôç íý÷ôáêáé ôçò áðïèÞêåõóçò ôçò åíÝñãåéáò äåí Ý÷ïõí

áêüìç ëõèåß.Ðéï åëðéäïöüñá ôå÷íïëïãßá åßíáé áõôÞ ôçò ÷ñÞóçò

õäñïãüíïõ, ôá áðïèÝìáôá ôïõ ïðïßïõ åßíáé áíåîÜíôëçôá.¼ôáí ôï õäñïãüíï åíþíåôáé ìå ôï ïîõãüíï, ðáñÜãåôáé

çëåêôñéêü ñåýìá. Áðü ôçí åîÜôìéóç äå âãáßíåé ðáñÜ... íåñü.Ôá áõôïêßíçôá ðïõ êéíïýíôáé ìå õäñïãüíï åßíáé ëïéðüí çëåêôñéêÜ...

Ç ìåëÝôç ôïõ ìéêñüêïóìïõ áðïêáëýðôåé Ýíá ðñüâëçìá ó÷åôéêÜ ìå ôç÷ñÞóç ôïõ õäñïãüíïõ ùò êáõóßìïõ. Ôï õäñïãüíï õðÜñ÷åé óôç öýóç

óå ðñáêôéêÜ áíåîÜíôëçôåò ðïóüôçôåò, åßíáé üìùò äåóìåõìÝíï óôïìåãáëýôåñï ìÝñïò ôïõ óôá ìüñéá íåñïý ðïõ áðïôåëïýíôáé áðü äýï

Üôïìá õäñïãüíïõ êáé Ýíá ïîõãüíïõ. Ôï íåñü åßíáé Üöèïíï êáé öèçíü, üìùò çäéÜóðáóç ôïõ ìïñßïõ ôïõ, ðïõ ìðïñåß íá ãßíåé, ãéá ðáñÜäåéãìá, ìå çëåêôñüëõóç, áðáéôåß

åíÝñãåéá...

Ìéá åíôõðùóéáêÞ óýíèåóç õøçëÞò ôå÷íïëïãßáò, ôÝ÷íçò êáé ïéêïëïãßáò

¼ôáí ðñïôÜèçêå óôï äéÜóçìï Áõóôñéáêü êáëëéôÝ÷íçHundertwasser íá åðáíáó÷åäéÜóåé ôï åñãïóôÜóéï êáýóçòóêïõðéäéþí óôç ÂéÝííç, áõôüò áñ÷éêÜáñíÞèçêå. ÅõáéóèçôïðïéçìÝíïò üìùò óôáïéêïëïãéêÜ èÝìáôá ðåßóôçêå êáéðñïóöÝñèçêå íá äéáìïñöþóåé ôïåñãïóôÜóéï óå Ýñãï… ôÝ÷íçò, üôáí

ðëçñïöïñÞèçêå üôé: - Ï êáðíüò ðïõ ðáñÜãåôáé áðü ôçí êáýóç ôùí óêïõðéäéþí

ðåñíÜ áðü åéäéêÜ ößëôñá, øý÷åôáé êáé êáèáñßæåôáé ìå åéäéêÝò÷çìéêÝò ïõóßåò, þóôå íá âãáßíåé üóïôï äõíáôüí ðéï êáèáñüò áðü ôçíêáìéíÜäá.- Ç åíÝñãåéá áðü ôçí êáýóç ôùíóêïõðéäéþí åßíáé áñêåôÞ, ãéá íáêáëýøåé ôéò áíÜãêåò 180.000ðåñßðïõ óðßôéþí êáé åðé÷åéñÞóåùíóôç ÂéÝííç. ¸ôóé åîïéêïíïìïýíôáéðåñßðïõ 250.000 ôüíïé ðåôñåëáßïõôï ÷ñüíï.

36

37

ÐåôñÝëáéïÐáãêüóìéá åíåñãåéáêÞ óõììåôï÷Þ: 36%ÁðïèÝìáôá: ãéá ìåñéêÝò äåêÜäåò ÷ñüíéá.

ÐëåïíåêôÞìáôá: ìåãÜëç åíåñãåéáêÞ áîßá,åýêïëç ìåôáöïñÜ êáé áðïèÞêåõóç.

ÌåéïíåêôÞìáôá: ñýðáíóç ôçò áôìüóöáéñáòêáôÜ ôçí êáýóç, ñýðáíóç áðü áôõ÷ÞìáôáêáôÜ ôç ìåôáöïñÜ.

ÐõñçíéêÞ åíÝñãåéáÐáãêüóìéá åíåñãåéáêÞ óõììåôï÷Þ: 5%ÁðïèÝìáôá: ãéá ìåñéêÝò åêáôïíôÜäåò

÷ñüíéá.ÐëåïíåêôÞìáôá: äå ñõðáßíåé ôçí

áôìüóöáéñá.ÌåéïíåêôÞìáôá: åðéêßíäõíá ñáäéåíåñãÜ

áðüâëçôá, êßíäõíïò óå ðåñßðôùóç áôõ÷Þìáôïò.

¢íåìïò Ðáãêüóìéá åíåñãåéáêÞ óõììåôï÷Þ: 1%

ÁðïèÝìáôá: áíåîÜíôëçôá, ùóôüóï ü÷é ðÜíôá äéáèÝóéìá.ÐëåïíåêôÞìáôá: áíáíåþóéìç ðçãÞ åíÝñãåéáò ðïõ äåí

ðñïêáëåß êáìßá ñýðáíóç.ÌåéïíåêôÞìáôá: áðáéôåßôáé ðïëý äáðáíçñüò åîïðëéóìüò ãéá ôçí

áîéïðïßçóÞ ôçò, äåí åßíáé óôáèåñÜ äéáèÝóéìç.

¹ëéïò Ðáãêüóìéá åíåñãåéáêÞ óõììåôï÷Þ: 1%ÁðïèÝìáôá: áíåîÜíôëçôá

ÐëåïíåêôÞìáôá:áíåîÜíôëçôç ðçãÞ

åíÝñãåéáò, ðïõ äåíðñïêáëåß êáìßáñýðáíóç.ÌåéïíåêôÞìáôá:

áðáéôåßôáé ðïëýäáðáíçñüò åîïðëéóìüò ãéá

ôçí áîéïðïßçóÞ ôçò, äåí åßíáéðÜíôïôå äéáèÝóéìç, Ý÷åé ìéêñÞ ó÷åôéêÜáðüäïóç.

Ïñõêôïß ÜíèñáêåòÐáãêüóìéá åíåñãåéáêÞ óõììåôï÷Þ:

30%ÁðïèÝìáôá: ãéá ìåñéêÝò

åêáôïíôÜäåò ÷ñüíéá.ÐëåïíåêôÞìáôá: ìåãÜëçåíåñãåéáêÞ áîßá, ìåãÜëç

äéÜñêåéá áðïèåìÜôùí.ÌåéïíåêôÞìáôá: ìåãÜëç

ñýðáíóç ôçò áôìüóöáéñáò êáôÜôçí êáýóç.

Öõóéêü áÝñéïÐáãêüóìéá åíåñãåéáêÞ óõììåôï÷Þ: 18%

ÁðïèÝìáôá: ãéá ìåñéêÝò äåêÜäåò÷ñüíéá.

ÐëåïíåêôÞìáôá: ìéêñüôåñçñýðáíóç ôçò áôìüóöáéñáò óå

óýãêñéóç ìå ôïõò ïñõêôïýòÜíèñáêåò êáé ôï ðåôñÝëáéï.

ÌåéïíåêôÞìáôá: ñýðáíóç ôçòáôìüóöáéñáò ìå äéïîåßäéï ôïõÜíèñáêá êáé Üëëïõò ñýðïõò.

ÍåñüÐáãêüóìéá åíåñãåéáêÞóõììåôï÷Þ: 7%ÁðïèÝìáôá: áíåîÜíôëçôá.

ÐëåïíåêôÞìáôá: áíáíåþóéìçðçãÞ åíÝñãåéáò, ðïõ äåí

ðñïêáëåß êáèüëïõ ñýðáíóç.ÌåéïíåêôÞìáôá: äåí åßíáé ðáíôïý

äéáèÝóéìç, ç áîéïðïßçóÞ ôçòðñïêáëåß óçìáíôéêÝò áëëïéþóåéò óôï

âéüôïðï ôçò ðåñéï÷Þò.

ÂéïìÜæáÐáãêüóìéá åíåñãåéáêÞ óõììåôï÷Þ: 2%ÁðïèÝìáôá: áíåîÜíôëçôá, áí ôï ðïóïóôü ðáãêüóìéáò óõììåôï÷Þò äåíáëëÜîåé óçìáíôéêÜ.ÐëåïíåêôÞìáôá: áíáíåþóéìç, áíåîÜíôëçôç ðçãÞ åíÝñãåéáò.ÌåéïíåêôÞìáôá: ñýðáíóç ôçò áôìüóöáéñáò êáôÜ ôçí êáýóç.

Oéêïíïìßá åíÝñãåéáò

Ç óõíå÷Þò ÷ñÞóç üëï êáé ðåñéóóüôåñùí óõóêåõþí êáé ìç÷áíçìÜôùíäçìéïõñãåß ïëïÝíá êáé ìåãáëýôåñç æÞôçóç óå åíÝñãåéá. Ôá áðïèÝìáôáôçò Ãçò óå ÷ñÞóéìåò ìïñöÝò åíÝñãåéáò åßíáé ðåñéïñéóìÝíá. Ç óðÜôáëç÷ñÞóç ôçò åíÝñãåéáò êáé ç óõíå÷Þò õðïâÜèìéóÞ ôçò åðéâáñýíåé ôïðåñéâÜëëïí. Ç ïéêïíïìßá óôç ÷ñÞóç ôçò åíÝñãåéáò åßíáé õðï÷ñÝùóçüëùí ìáò. Ìå áðëÝò êáèçìåñéíÝò óõíÞèåéåò ìðïñïýìå íá óõìâÜëïõìåüëïé ìáò óôïí ðåñéïñéóìü ôçò óðáôÜëçò óôç ÷ñÞóç ôçò åíÝñãåéáò.Óôçí åîïéêïíüìçóç åíÝñãåéáò ùóôüóï óõìâÜëëåé êáé ç ôå÷íïëïãßá ìåôçí áíÜðôõîç ìåèüäùí ãéá ôï óùóôüôåñï ó÷åäéáóìü ôùí óðéôéþí ìáòêáé ôçí êáôáóêåõÞ óõóêåõþí, ðïõ ëåéôïõñãïýí ìå ëéãüôåñç åíÝñãåéá.

Ç ìåëÝôç ôïõ ìéêñüêïóìïõ âïçèÜ óôçí ðñïóôáóßá ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò.

ÅîåôÜæïíôáò êÜèå öïñÜ ôï ìéêñüêïóìï ìðïñïýìå íáêáôáëÜâïõìå ôç óçìáóßá ôçò åîïéêïíüìçóçò åíÝñãåéáòêáé íá áíáêáëýøïõìå ôñüðïõò ìå ôïõò ïðïßïõòìðïñïýìå íá ôçí åðéôý÷ïõìå. Óõã÷ñüíùòêáôáëáâáßíïõìå êáëýôåñá ìå ðïéï ôñüðï ìðïñïýìå

íá ðåñéïñßóïõìå ôçí åðéâÜñõíóç ôïõ ðåñéâÜëëïíôïòáðü ôïí ïëïÝíá áõîáíüìåíï ñõèìüõðïâÜèìéóçò ôçò åíÝñãåéáò.

Ôï «åíåñãåéáêü áóôÝñé»

Óå ðïëëÝò áðü ôéò óõóêåõÝò ðïõ÷ñçóéìïðïéïýìå êáèçìåñéíÜ óôï

óðßôé ìáò âëÝðïõìå áõôü ôï óÞìá.Ôï äéåèíÝò áõôü óýìâïëï äßíåé óôïõò

êáôáíáëùôÝò ôçí ðëçñïöïñßá üôé çóõãêåêñéìÝíç óõóêåõÞ Ý÷åé

êáôáóêåõáóôåß, Ýôóé þóôå íá ëåéôïõñãåßìå ôçí åëÜ÷éóôç áðáñáßôçôç åíÝñãåéá.

Ìå Üëëá ëüãéá, ÷ñçóéìïðïéþíôáòôç óõóêåõÞ áõôÞ êáé ü÷é ìéá

Üëëç, ðïõ äåí Ý÷åé áõôü ôïóÞìá, åîïéêïíïìïýìå åíÝñãåéá.Ðñïúüíôá óôá ïðïßá ìðïñåßíá äïýìå ôï åíåñãåéáêüáóôÝñé åßíáé:óõóôÞìáôá êáé ïèüíåò

õðïëïãéóôþí, åêôõðùôÝò, öùôïáíôéãñáöéêÜ ìç÷áíÞìáôá,øõãåßá, ðëõíôÞñéá ñïý÷ùí êáé ðéÜôùí, çëåêôñéêÝòêïõæßíåò, çëåêôñéêïß èåñìïóßöùíåò, óõóôÞìáôá Þ÷ïõ,áóýñìáôá ôçëÝöùíá, êëéìáôéóôéêÜ ìç÷áíÞìáôá.

38

Âéïêëéìáôéêüò ó÷åäéáóìüò êôçñßùí

Ï óùóôüò ó÷åäéáóìüò åíüò êôçñßïõ óýìöùíá ìå ôéòêëéìáôïëïãéêÝò óõíèÞêåò ôçò êÜèå ðåñéï÷Þò ìðïñåß íá óõìâÜëåé

óçìáíôéêÜ óôïí ðåñéïñéóìü ôçò åíÝñãåéáò ðïõáðáéôåßôáé ãéá ôç èÝñìáíóç ôïõ êôçñßïõ ôï ÷åéìþíáêáé ôçí øýîç ôïõ ôï êáëïêáßñé. Ï ó÷åäéáóìüò óôïí

ïðïßï óõíõðïëïãßæåôáé ôï ìéêñïêëßìá ôçò ðåñéï÷Þò ïíïìÜæåôáé«âéïêëéìáôéêüò ó÷åäéáóìüò».

Ôá êôÞñéá ðñÝðåé íá ó÷åäéÜæïíôáé, Ýôóé þóôå íá äéáôçñïýíôáé äñïóåñÜôï êáëïêáßñé üóï áõôü åßíáé äõíáôü ìå öõóéêü ôñüðï. Ðñþôá áð’ üëá,

èá ðñÝðåé íá åßíáé ðñïóáíáôïëéóìÝíá êáôÜëëçëá, óýìöùíá ìå ôçíðïñåßá ôùí çëéáêþí áêôßíùí êáé íá õðÜñ÷åé ðñüâëåøç ãéá öõóéêÞ áëëÜêáé ôå÷íçôÞ óêßáóÞ ôïõò. Åðßóçò, óçìáíôéêü åßíáé íá ó÷åäéáóôïýí, Ýôóéþóôå íá åíéó÷ýåôáé ï öõóéêüò öùôéóìüò ôïõò. Ç èÝóç ôïõ ¹ëéïõ åßíáéäéáöïñåôéêÞ ôï ÷åéìþíá áð’ üôé ôï êáëïêáßñé. Ó÷åäéÜæïíôáò êáôÜëëçëá

ôç èÝóç ôùí ðáñáèýñùí ìðïñïýìå íá öñïíôßóïõìå íá ìðáßíåé ðïëýöùò óå Ýíá êôÞñéï ôï ÷åéìþíá, Ýôóé þóôå íá

áîéïðïéïýìå ôç èåñìüôçôá ôïõ¹ëéïõ ãéá ôç èÝñìáíóÞ

ôïõ êáé ëéãüôåñï öùò ôïêáëïêáßñé. Óçìáíôéêü

åßíáé åðßóçò íáöñïíôßæïõìå ãéá ôïöõóéêü áåñéóìü ôùí

êôçñßùí.

Ïé ôáìðÝëåò óå Ýíá ðñïúüí äåí ðëçñïöïñïýí ìüíïãéá ôçí... ôéìÞ ôïõ!

Ìå áðüöáóç ôçò ÅõñùðáúêÞò ¸íùóçòçëåêôñéêÝò óõóêåõÝò, üðùò ðëõíôÞñéá,

øõãåßá, öïýñíïé, êëéìáôéóôéêÜ ìç÷áíÞìáôááëëÜ êáé ëáìðôÞñåò öùôéóìïý èá ðñÝðåé

íá Ý÷ïõí ìéá ôáìðÝëá, óôçí ïðïßá íááíáãñÜöåôáé ç åíåñãåéáêÞ êëÜóç ôçò

óõóêåõÞò. ÓõóêåõÝò ìå åíåñãåéáêÞ êëÜóç Áëåéôïõñãïýí ìå ôç ëéãüôåñç áðáñáßôçôç çëåêôñéêÞåíÝñãåéá óå áíôßèåóç ìå ôéò óõóêåõÝò åíåñãåéáêÞòêëÜóçò G. ×ñçóéìïðïéþíôáò ôéò ðëçñïöïñßåò ðïõáíáãñÜöïíôáé óôçí ôáìðÝëá áõôÞ ìðïñïýìå íá

öñïíôßóïõìå íá åðéëÝãïõìå ôéòóõóêåõÝò ðïõ ëåéôïõñãïýí

ìå ëéãüôåñç åíÝñãåéá.

39

ÁëëÜæïíôáò ìéá ëÜìðá ìðïñåß íá áëëÜîïõìå ôïí êüóìï...

Óôçí åîïéêïíüìçóç ôçò åíÝñãåéáò ìðïñïýìå íá óõìâÜëëïõìå üëïé ìå ôçí áëëáãÞìéêñþí êáèçìåñéíþí óõíçèåéþí óôç æùÞ ìáò.

Ç åîïéêïíüìçóç åíÝñãåéáò åßíáé ìåñéêÝò öïñÝò ðéï åýêïëç áð' üôéöáíôáæüìáóôå. Ãéá ðáñÜäåéãìá, êáèçìåñéíÜ ÷ñçóéìïðïéïýìå

åíÝñãåéá, ãéá íá öùôßæïõìå ôïõò ÷þñïõò óôïõòïðïßïõò æïýìå Þ åñãáæüìáóôå. Åßíáé ðïëýóçìáíôéêü íá ìÜèïõìå íá êëåßíïõìå ôï öùò,üôáí öåýãïõìå áðü Ýíá ÷þñï.

¸ôóé áðïöåýãïõìå ôç óðáôÜëç åíÝñãåéáò.Áêüìá êáé ç åðéëïãÞ ôïõ åßäïõò ôïõ ëáìðôÞñá

ìðïñåß íá óõìâÜëåé óôçí åîïéêïíüìçóç åíÝñãåéáò.Ç åíÝñãåéá ðïõ ìðïñïýìå íá åîïéêïíïìÞóïõìåôïðïèåôþíôáò óôï óðßôé ìáò Ýíá ëáìðôÞñá

öèïñéóìïý áíôß ãéá ìßá ëÜìðá ðõñÜêôùóçò ãéá ôÝóóåñá ÷ñüíéá, üóçäçëáäÞ åßíáé ðåñßðïõ ç äéÜñêåéá æùÞò ôïõ ëáìðôÞñá,éóïäõíáìåß ìå ôçí åíÝñãåéá ðïõ ðñïêýðôåé áðü ôçí êáýóç 150 êéëþíïñõêôïý Üíèñáêá! Êáé áõôü ìå ôç ÷ñÞóç åíüò ìüíï ëáìðôÞñá!

Çëåêôñéêüò èåñìïóßöùíáò,ìðüéëåñ Þ çëéáêüò

èåñìïóßöùíáò;

Óçìáíôéêü ìÝñïò ôçò åíÝñãåéáò ðïõ÷ñçóéìïðïéïýìå êáèçìåñéíÜ áðáéôåßôáé ãéá ôç

èÝñìáíóç ôïõ íåñïý óôá óðßôéá ìáò. Áí÷ñçóéìïðïéïýìå çëåêôñéêü èåñìïóßöùíá,

ôüôå ï... öïõóêùìÝíïò ëïãáñéáóìüò ôçò ÄÅÇìáò äßíåé ìéá éäÝá ãéá ôï ðüóç åíÝñãåéá÷ñåéÜæåôáé ãéá ôç èÝñìáíóç ôïõ íåñïý.

Ïéêïíïìéêüôåñï óå åíÝñãåéá åßíáé ôï ìðüéëåñ,ðïõ ëåéôïõñãåß ìå ôï íåñü ðïõ èåñìáßíåôáéóôïí êáõóôÞñá ôïõ óõóôÞìáôïò êåíôñéêÞò

èÝñìáíóçò. Ôï êáýóéìï óå áõôÞí ôçíðåñßðôùóç åßíáé ôï ðåôñÝëáéï Þ ôï öõóéêü

áÝñéï ðïõ ÷ñçóéìïðïéåßôáé óôï ëÝâçôá. Êáëýôåñç ëýóç ãéá ôç èÝñìáíóç ôïõ íåñïý

äßíïõí ïé çëéáêïß èåñìïóßöùíåò, ðïõëåéôïõñãïýí ìå ôçí áíåîÜíôëçôç ïéêïëïãéêÞåíÝñãåéá áðü ôçí áêôéíïâïëßá ôïõ ¹ëéïõ. Ï

çëéáêüò èåñìïóßöùíáò Ý÷åé ìåãáëýôåñïêüóôïò áãïñÜò, áëëÜ èåñìáßíåé ôï íåñü

ïéêïëïãéêÜ êáé áíÝîïäá. Ôéò óõííåöéáóìÝíåòìÝñåò ï çëéáêüò èåñìïóßöùíáò ëåéôïõñãåß ìå

çëåêôñéêü ñåýìá.

Èåñìïìüíùóç:ïéêïíïìßá åíÝñãåéáòêáé ðñïóôáóßá ôïõðåñéâÜëëïíôïò

ÌåãÜëï ìÝñïò ôçòåíÝñãåéáò ðïõ÷ñåéáæüìáóôå, ãéá íáèåñìÜíïõìå ôïõò ÷þñïõòóôïõò ïðïßïõò æïýìå,

÷Üíåôáé óå áðþëåéåò ðñïòôï ðåñéâÜëëïí. Ôéòáðþëåéåò áõôÝò ìðïñïýìåíá ðåñéïñßóïõìåìïíþíïíôáò ìåêáôÜëëçëá õëéêÜ ôïõòôïß÷ïõò, ôéò ïñïöÝò êáéôá ðáñÜèõñá ôùíêôçñßùí. Ãéá ôçèåñìïìüíùóç÷ñçóéìïðïéïýíôáé

õëéêÜ, ðïõ åßíáé êáêïß áãùãïßôçò èåñìüôçôáò, üðùò ôï öåëéæüë êáé ïõáëïâÜìâáêáò. Ôá õëéêÜ áõôÜôïðïèåôïýíôáé áíÜìåóá óôá ôïýâëá ôùíôïß÷ùí Þ ðÜíù áðü ôï óêõñüäåìá Þ ôïîýëï óôçí ïñïöÞ. Ï áÝñáò ðïõåãêëùâßæåôáé óôá äéðëÜ ôæÜìéá Þ óôá êåíÜôùí ôïýâëùí óõìâÜëëåé åðßóçò óôçèåñìïìüíùóç. Ìå ôç óùóôÞèåñìïìüíùóç ôùí êôçñßùí åîïéêïíïìïýìåêáýóéìá êáé ðåñéïñßæïõìå ðáñÜëëçëá ôçñýðáíóç ôçò áôìüóöáéñáò.

40

ÊáôáíÜëùóç êáõóßìùí óôá ìÝóá ìåôáöïñÜò: ìéá ðåñßåñãç áñéèìçôéêÞ!

Ôá ôåëåõôáßá ÷ñüíéá ãßíåôáé ìåãÜëç ðñïóðÜèåéá ãéá ôçí êáôáóêåõÞáõôïêéíÞôùí, ôñÝíùí êáé áåñïðëÜíùí öéëéêþí ðñïò ôï ðåñéâÜëëïí, ìå Üëëá

ëüãéá ï÷çìÜôùí, ðïõ èá ëåéôïõñãïýí ìå ëéãüôåñáêáýóéìá êáé èá åêðÝìðïõí ëéãüôåñïõò ñýðïõò.ÐñÜãìáôé, ïé êéíçôÞñåò óå áõôïêßíçôá, ôñÝíá êáéáåñïðëÜíá Ýãéíáí 5 öïñÝò ïéêïíïìéêüôåñïé ôá ôåëåõôáßá

100 ÷ñüíéá óå ó÷Ýóç ìå ôéò áíÜãêåò ôïõò óå êáýóéìá.Áíôßèåôá üìùò áð’ üôé èá ðåñßìåíå êáíåßò, ç óõíïëéêÝòáíÜãêåò óå êáýóéìá ãéá ôá ï÷Þìáôá ìåôáöïñÜò áíôßíá ìåéþíåôáé, áõîÜíåôáé óôáèåñÜ. Ôï ðáñÜäïîï áõôüåîçãåßôáé, áí óêåöôåß êáíåßò ôï óôáèåñü ñõèìüáýîçóçò ôùí ï÷çìÜôùí ìåôáöïñÜò. Ìðïñåß ôááõôïêßíçôÜ ìáò, ãéá ðáñÜäåéãìá, íá ëåéôïõñãïýí ìå

ëéãüôåñç âåíæßíç áð’ üôé ðñéí ìåñéêÜ ÷ñüíéá, áò ìçíîå÷íÜìå üìùò üôéóÞìåñá÷ñçóéìïðïéïýíôáéðïëý ðåñéóóüôåñááõôïêßíçôá.

41

Ìå ìéá ìáôéÜ...

• ÁíÜëïãá ìå ôïí ôñüðï ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýìå ôçí åíÝñãåéá êáéôçí ðñïÝëåõóÞ ôçò äéáêñßíïõìå äéÜöïñåò ìïñöÝò åíÝñãåéáò.

• Ôéò «áðïèÞêåò» åíÝñãåéáò ôéò ïíïìÜæïõìå ðçãÝòåíÝñãåéáò.

• ÄéÜöïñåò ðçãÝò åíÝñãåéáò åßíáé ôï ðåôñÝëáéï, ïéïñõêôïß Üíèñáêåò, ôï öõóéêü áÝñéï áëëÜ êáé ôá

ôñüöéìá. • Ôï áñãü ðåôñÝëáéï åßíáé ìßãìá

õäñïãïíáíèñÜêùí. Óôá äéõëéóôÞñéá ôïðåôñÝëáéï äéá÷ùñßæåôáé óå êëÜóìáôá.• Ïé ïñõêôïß Üíèñáêåò Ý÷ïõí ðïëëÝò ìïñöÝò.ÁíÜëïãá ìå ôçí ðåñéåêôéêüôçôÜ ôïõò óåÜíèñáêá äéáêñßíïíôáé óå ôýñöç, ëéãíßôç,ëéèÜíèñáêá êáé áíèñáêßôç.• Ôï öõóéêü áÝñéï Ý÷åé ðáñüìïéá óýóôáóç ìåôï ðåôñÝëáéï. ÄçìéïõñãÞèçêå êáé áõôü áðüìéêñïïñãáíéóìïýò ðïõ êáôáðëáêþèçêáí ðñéíåêáôïììýñéá ÷ñüíéá. • Ïé áíáíåþóéìåò ðçãÝò åíÝñãåéáò åßíáé

ðñáêôéêÜ áíåîÜíôëçôåò, êáèþò áíáíåþíïíôáéìå öõóéêÝò äéáäéêáóßåò óå óýíôïìï äéÜóôçìá.

• Ïé ìç áíáíåþóéìåò ðçãÝò åíÝñãåéáòêáôáíáëþíïíôáé ìå ãñÞãïñï ñõèìü êáé,

ðñáêôéêÜ, äåí áíáíåþíïíôáé. Ç ÷ñÞóç ôïõòåðéâáñýíåé ôï ðåñéâÜëëïí.

• Ìå áðëÝò êáèçìåñéíÝò óõíÞèåéåò ìðïñïýìåüëïé ìáò íá óõìâÜëëïõìå óôïí ðåñéïñéóìü

ôçò óðáôÜëçò åíÝñãåéáò.

ÃëùóóÜñé...

• ÌïñöÝò åíÝñãåéáò ïíïìÜæïõìå ôá äéÜöïñáðñüóùðá ìå ôá ïðïßá åìöáíßæåôáé ç åíÝñãåéá.

• ÕäñïãïíÜíèñáêåò ïíïìÜæïíôáé ïé ÷çìéêÝòåíþóåéò ðïõ ðåñéÝ÷ïõí Üôïìá Üíèñáêá êáéõäñïãüíïõ.

• Ïé ïñõêôïß Üíèñáêåò Þ ãáéÜíèñáêåò âñßóêïíôáé óôïõðÝäáöïò óå óôåñåÞ ìïñöÞ êáé ó÷çìáôßóôçêáí ðñéíðïëëÜ åêáôïììýñéá ÷ñüíéá áðü öõôéêïýòïñãáíéóìïýò ðïõ êáôáðëáêþèçêáí.

• Ôï öõóéêü áÝñéï âñßóêåôáé óôï õðÝäáöïò óå áÝñéáìïñöÞ êáé ó÷çìáôßóôçêå åêáôïììýñéá ÷ñüíéá áðüäéÜöïñïõò ìéêñïïñãáíéóìïýò ðïõ êáôáðëáêþèçêáí.

• Áíáíåþóéìåò ïíïìÜæïíôáé ïé ðçãÝò åíÝñãåéáò ôéòïðïßåò ç öýóç áíáíåþíåé ìå ðïëý ãñÞãïñïñõèìü. • Ìç áíáíåþóéìåò ïíïìÜæïíôáé ïé ðçãÝò

åíÝñãåéáò ðïõ åîáíôëïýíôáé ìåãñÞãïñï ñõèìü êáé äåí

áíáíåþíïíôáé.

ÎÝ÷áóåòáíïé÷ôü ôïíçëåêôñéêü

èåñìïóßöùíá óôïóðßôé óïõ.

×Üíåéò ôç óåéñÜóïõ.

Óôïóðßôé óïõ

÷ñçóéìïðïéåßòçëéáêü èåñìïóßöùíáãéá ôç èÝñìáíóç ôïõ

íåñïý. Ðñï÷þñçóå 4

ôåôñÜãùíá.

Óôïó÷ïëåßï óáòêëåßíåôå ôï

êáëïñéöÝñ ôéòçëéüëïõóôåò

çìÝñåò.Ðñï÷þñçóå 2

ôåôñÜãùíá.

Xñçóéìïðïéåßòåðáíáöïñôéæüìåíåò

ìðáôáñßåò óôï öïñçôüêáóåôüöùíü óïõ.

Ðñï÷þñçóå 2ôåôñÜãùíá.

×ñçóéìïðïéåßòðåñéóóüôåñï ôïíáíåìéóôÞñá ðáñÜ

ôï êëéìáôéóôéêüìç÷Üíçìá.

Ðñï÷þñçóå 4ôåôñÜãùíá.

Çåñãáóßá óïõ

ãéá ôáðñïâëÞìáôá áðüôçí áôìïóöáéñéêÞñýðáíóç êÝñäéóåôï 10 âñáâåßï óôï

ó÷ïëåßï.Ðñï÷þñçóå 4ôåôñÜãùíá.

ÓõììåôÝ÷åéòóôï ðñüãñáììá

áíáêýêëùóçò÷áñôéïý êáéáëïõìéíßïõ.

Ðñï÷þñçóå 3ôåôñÜãùíá.

ÁÑ

×Ç

Ðñüôåéíåòóôïõò ãïíåßò

óïõ ôç óýíäåóç óôïäßêôõï öõóéêïý

áåñßïõ. Ðñï÷þñçóå 5

ôåôñÜãùíá.

Ôï ðáé÷íßäé ôçò åíÝñãåéáò

Ãéá ôï ðáé÷íßäé ðïõ âëÝðåéò óôçí åéêüíá ÷ñåéÜæåóáé ìüíï Ýíá æÜñé.ÊÜèå ðáßêôçò ðñï÷ùñÜ ôüóá ôåôñÜãùíá üóá äåß÷íåé ôï æÜñé.

42

=

ÐñïôéìÜòíá ìåôáêéíåßóáéìå ëåùöïñåßá

ðïõ êéíïýíôáé ìåöõóéêü áÝñéï. Ðñï÷þñçóå 2

ôåôñÜãùíá.

Ãéá ôéòìåôáêéíÞóåéò

óïõ äå÷ñçóéìïðïéåßò ôá

ìÝóá ìáæéêÞòìåôáöïñÜò.

ÐÞãáéíå ðßóù 5ôåôñÜãùíá.

¢öçóåò áíïéêôÜôá öþôá óôçí ôÜîç

êáôÜ ôç äéÜñêåéáôïõ äéáëåßììáôïò.

ÐÞãáéíå ðßóù 4ôåôñÜãùíá.

Ðñüôåéíåòóôçí ôÜîç óïõ 3

ôñüðïõòåîïéêïíüìçóçò

åíÝñãåéáò. Îáíáñßîå ôï æÜñé.

¢öçóåòáíïéêôÞ ôçí

ðüñôá ôïõ øõãåßïõ,ìÝ÷ñé íá áðïöáóßóåéò

ôé èá öáò. ÐÞãáéíå ðßóù 4

ôåôñÜãùíá.

×ñçóéìïðïéåßòëáìðôÞñåòïéêïíïìßáò. Ðñï÷þñçóå 3

ôåôñÜãùíá.

Ô Å Ë Ï Ó

43

Áðü ðïëý ðáëéÜ ï Üíèñùðïò äéáðßóôùóå üôé, áíÜëïãá ìå ôï õëéêüêáôáóêåõÞò ôïõò, äéÜöïñá óêåýç ìðïñïýí íá äéáôçñïýí ôï öáãçôü æåóôü Þ ôï

íåñü äñïóåñü ãéá ðåñéóóüôåñç þñá. ÁíáêÜëõøå üôé ïé ìÜëëéíåò åíäõìáóßåòìðïñïýí íá ôïí «êñáôÞóïõí» èåñìü ôéò êñýåò ÷åéìùíéÜôéêåò íý÷ôåò. Áíôßèåôá,

äéáðßóôùóå üôé êÜðïéá Üëëá õëéêÜ èåñìáßíïíôáé ãñÞãïñá, Ýôóé þóôå íá ìçí ìðïñåß íá ôá êñáôÞóåéðïëëÞ þñá, üôáí ôá ôïðïèåôïýóå êïíôÜ óôç öùôéÜ.

Ï Üíèñùðïò åäþ êáé ÷éëéÜäåò ÷ñüíéááîéïðïßçóå ôç èåñìüôçôááíáêáëýðôïíôáò ôñüðïõò ìå ôïõòïðïßïõò ìðïñåß íá ôç ÷ñçóéìïðïéåß êÜèåöïñÜ ðñïò üöåëüò ôïõ.

ÈÅÑÌÏÊÑÁÓÉÁÈÅÑÌÏÔÇÔÁ

Ç áíÜãêç ôïõ íá æåóôÜíåé ôïöáãçôü ôïõ, íá èåñìÜíåé ôïóðßôé ôïõ, áëëÜ êáé íá äéáôçñåßóôáèåñÞ ôç èåñìïêñáóßá ôïõßäéïõ ôïõ óþìáôüò ôïõ, ôïíïäÞãçóáí óôï íá ìåëåôÞóåé ôáöáéíüìåíá ôá ó÷åôéêÜ ìå ôçèåñìüôçôá.

45

ÐáñáôÞñçóå åðßóçò ôá ðïõëéÜíá áéùñïýíôáé ÷ùñßò íá êéíïýíôéò öôåñïýãåò ôïõò êáéêáôÜëáâå üôé áõôü ãßíåôáé ÷Üñçóå èåñìÜ ñåýìáôá áÝñá ðïõ

âïçèïýí ôá ðïõëéÜ íá áéùñïýíôáé Þ êáé íá áíõøþíïíôáé áêüìç. Ìåëåôþíôáò ôáñåýìáôá áõôÜ, êáôáóêåýáóå áåñüóôáôá. ÊáôÜöåñå áêüìç íá ìéìçèåß ôá ðïõëéÜêáé íá ðåôÜîåé óôïí áÝñá ìå áíåìüðôåñá, ðïõ åêìåôáëëåýïíôáé ôá ñåýìáôá ôïõáÝñá.

Ç âáóéêüôåñç ðçãÞ èåñìüôçôáò åßíáé ï¹ëéïò. Ï Üíèñùðïò åêìåôáëëåýôçêå ôçí

áíåîÜíôëçôç áõôÞ ðçãÞ åíÝñãåéáò, ãéá íáåîõðçñåôÞóåé ôéò êáèçìåñéíÝò ôïõ

áíÜãêåò. Áðü ðáëéÜ ðáñáôÞñçóå üôé ôáóêïõñü÷ñùìá áíôéêåßìåíá èåñìáßíïíôáé

ðåñéóóüôåñï áðü ôá áíïé÷ôü÷ñùìá.×ñùìÜôéóå, ëïéðüí, ìå óêïýñï ÷ñþìá ôááíôéêåßìåíá ðïõ Þèåëå íá äéáôçñåß æåóôÜ

êáé ìå ðéï áíïé÷ôü ÷ñþìá åêåßíá ðïõÞèåëå íá äéáôçñåß äñïóåñÜ. Êáôáóêåýáóå åðßóçò èåñìïêÞðéá êáé

åêìåôáëëåýôçêå ôçí èåñìüôçôá ôïõ ¹ëéïõ, ãéá íá êáëëéåñãåß öñïýôá,ëá÷áíéêÜ êáé êáëëùðéóôéêÜ öõôÜ üëåò ôéò åðï÷Ýò ôïõ ÷ñüíïõ.

Ïé ãíþóåéò ìáò ãéá ôá öáéíüìåíá ôá ó÷åôéêÜ ìå ôçèåñìüôçôá åßíáé ðïëýôéìåò. ×Üñç óå áõôÝò

áîéïðïéïýìå ôç èåñìüôçôá óÞìåñá ðïëýáðïôåëåóìáôéêÜ. Ìå ôá óõóôÞìáôá êåíôñéêÞò

èÝñìáíóçò äéáôçñïýìå æåóôïýò ôïõò ÷þñïõò óôïõòïðïßïõò êáôïéêïýìå êáé åñãáæüìáóôå. Ìå ôïõò çëéáêïýò

èåñìïóßöùíåò èåñìáßíïõìå ôï íåñü ðïõ÷ñçóéìïðïéïýìå. Ìå êáôÜëëçëá õëéêÜ åìðïäßæïõìå ôçí

áíåðéèýìçôç áðþëåéá èåñìüôçôáò.

Ôá ó÷åôéêÜ ìå ôç èåñìüôçôá öáéíüìåíá ôá ïíïìÜæïõìå èåñìéêÜ öáéíüìåíá. Ôá öáéíüìåíá áõôÜ ïöåßëïíôáé óôéòìåôáâïëÝò ôçò èåñìéêÞò åíÝñãåéáò ôùí óùìÜôùí. ÈåñìéêÞ åíÝñãåéá åíüò óþìáôïò ïíïìÜæïõìå ôçí êéíçôéêÞåíÝñãåéá ôùí ìïñßùí ôïõ ëüãù ôùí óõíå÷þí êáé ôõ÷áßùí êéíÞóåþí ôïõò. Áíôéëáìâáíüìáóôå ôç èåñìéêÞ åíÝñãåéáåíüò óþìáôïò áðü ôç èåñìïêñáóßá ôïõ. ¼óï ìåãáëýôåñç åßíáé ç èåñìéêÞ åíÝñãåéá ôüóï ìåãáëýôåñç åßíáé êáé çèåñìïêñáóßá. Èåñìüôçôá ïíïìÜæïõìå ôçí åíÝñãåéá ìüíï üôáí áõôÞ ñÝåé áðü Ýíá óþìá óå Ýíá Üëëï. Çèåñìüôçôá ñÝåé ðÜíôïôå áðü ôá óþìáôá ìå ìåãáëýôåñç èåñìïêñáóßá ðñïò ôá óþìáôá ìå ÷áìçëüôåñçèåñìïêñáóßá.

46

ÌåôÜäïóç ôçò èåñìüôçôáò ìå áãùãÞ

Áí ôïðïèåôÞóïõìå ôï ÝíáÜêñï ìéáò ìåôáëëéêÞòâåëüíáò ðëåîßìáôïòåðÜíù áðü ôç öëüãáåíüò êáìéíÝôïõ, ðïëýãñÞãïñá èáäéáðéóôþóïõìå üôé êáéóôï Üëëï Üêñï çèåñìïêñáóßá áõîÜíåôáé.Ç èåñìüôçôá ìåôáäßäåôáéáðü ôï èåñìüôåñï ðñïò ôï øõ÷ñüôåñï Üêñï ôçòâåëüíáò. Ôç ìåôÜäïóç ôçò èåñìüôçôáò ìÝóá áðü Ýíáõëéêü óþìá ôçí ïíïìÜæïõìå ìåôÜäïóç ìå áãùãÞ.

ÁíÜëïãá ìå ôï ðüóï êáëÜ ìåôáäßäåôáé ç èåñìüôçôá óå Ýíá õëéêü, ôï õëéêü áõôü ôï÷áñáêôçñßæïõìå êáëü Þ êáêü áãùãü ôçò èåñìüôçôáò.

Ôï êáëýôåñï õëéêü ãéá ôç èåñìïìüíùóç åßíáé ï... áÝñáò!

Ãéá ôç èÝñìáíóç ôïõ óðéôéïý ìáò ôï ÷åéìþíá áëëÜ êáé ãéá ôçí øýîç ôïõ ôïêáëïêáßñé ÷ñåéáæüìáóôå åíÝñãåéá. Ôï ÷åéìþíá ôï óðßôé ìáò åßíáé ðéï æåóôü áðüôï ðåñéâÜëëïí. ¸íá ìÝñïò ôçò èåñìüôçôáò áêïëïõèþíôáò ôï ìïíüäñïìï ôçòåíÝñãåéáò ìåôáäßäåôáé áðü ôï ðéï èåñìü åóùôåñéêü ôïõ óðéôéïý óôï ðéï øõ÷ñüðåñéâÜëëïí. Ôï áíôßèåôï áêñéâþò óõìâáßíåé ôï êáëïêáßñé.

Ãéá íá ðåñéïñßóïõìå ôç ìåôÜäïóç ôçò èåñìüôçôáò óôïðåñéâÜëëïí, ÷ñçóéìïðïéïýìå óôçí êáôáóêåõÞ ôùíóðéôéþí èåñìïìïíùôéêÜ õëéêÜ, ðïõ åßíáé êáêïß áãùãïßôçò èåñìüôçôáò.Ï áÝñáò, üôáí ðåñéïñßæåôáé óå êÜðïéï ÷þñï, åßíáé Ýíáòðïëý êáêüò áãùãüò ôçò èåñìüôçôáò. Ãé’ áõôü êáé ôáõëéêÜ ðïõ åãêëùâßæïõí ôïí áÝñá ÷ñçóéìïðïéïýíôáé ãéáôç èåñìïìüíùóç. Óôá ðáñÜèõñá, ãéá ðáñÜäåéãìá,ôïðïèåôïýíôáé äéðëÜ ôæÜìéá áíÜìåóá óôá ïðïßáåãêëùâßæåôáé áÝñáò. Ôï ßäéï óõìâáßíåé êáé óôïõòôïß÷ïõò áíÜìåóá óôá ôïýâëá áëëÜ êáé ìÝóá óôéò

ôñýðåò ôùí ôïýâëùí. ¸íá õëéêü ðïõ ÷ñçóéìïðïéåßôáé óõ÷íÜ ãéá ôç èåñìïìüíùóçåßíáé ç óõìðéåóìÝíç ðïëõóôåñßíç, Ýíá åßäïò öåëéæüë. Ôïöåëéæüë äåí åßíáé óõìðáãÝò, óôï åóùôåñéêü ôïõ õðÜñ÷ïõíðïëëÝò êïéëüôçôåò ãåìÜôåò áÝñá. Áí áöáéñïýóáìå áðü ôïíêýâï öåëéæüë ôçò åéêüíáò üëï ôïí áÝñá, èá Ýìåíå ï ìéêñüòêýâïò ðïõ âëÝðåéò êÜôù áñéóôåñÜ. Ï áÝñáò ðïõ åßíáéðáãéäåõìÝíïò óôï öåëéæüë åìðïäßæåé ôç äéÜäïóç ôçòèåñìüôçôáò.

ÊáôÜ ôç ìåôÜäïóç ôçò èåñìüôçôáò ìå áãùãÞ, ôá ìüñéá ôïõóþìáôïò ðïõ âñßóêïíôáé óå ðåñéï÷Ýò ìå õøçëüôåñçèåñìïêñáóßá ìåôáäßäïõí ôç èåñìüôçôá óå ãåéôïíéêÜ ôïõò ìüñéáðïõ âñßóêïíôáé óå ðåñéï÷Ýò ìå ÷áìçëüôåñç èåñìïêñáóßá. Ç ìåôÜäïóçìðïñåß íá ãßíåôáé êáé áðü ìüñéá åíüò óþìáôïò óå ìüñéá Üëëïõ óþìáôïò

÷áìçëüôåñçò èåñìïêñáóßáò, üôáí ôá óþìáôá åßíáé óå åðáöÞ.

Êáëïß êáé êáêïßáãùãïß ôçòèåñìüôçôáò

Ôçí áãùãÞ ôçò èåñìüôçôáòÜëëïôå ôçí åðéäéþêïõìå, åíþÜëëïôå ðñïóðáèïýìå íá ôçíáðïöýãïõìå. Óôç ìáãåéñéêÞ, ãéáðáñÜäåéãìá, åðéäéþêïõìå ôçí áãùãÞ

ôçò èåñìüôçôáò áðü ôï ìÜôé ôçò êïõæßíáò óôçíêáôóáñüëá. Ãé' áõôü ôá õëéêÜ ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýìå ãéá ôçí êáôáóêåõÞ ôçò

êáôóáñüëáò åßíáé êáëïß áãùãïß ôçò èåñìüôçôáò. Áíôßèåôá, ôá ÷åñïýëéá åßíáéêáôáóêåõáóìÝíá áðü óõíèåôéêü õëéêü, ðïõ åßíáé êáêüò áãùãüò ôçò èåñìüôçôáò, ãéáíá ìç ìåôáäßäåôáé ç èåñìüôçôá óôá ÷Ýñéá ìáò, üôáí ôçí êñáôÜìå. Óôïí ðßíáêá ìðïñåßòíá äéáâÜóåéò ðüóåò öïñÝò ðéï ãñÞãïñá ìåôáäßäåôáé ç èåñìüôçôá óå äéÜöïñá õëéêÜ,óå óýãêñéóç ìå ôç ìåôÜäïóÞ ôçò óôïí áÝñá.

47

Ôï ìõóôéêü ôïõ êïëïíÜôïõðïôçñéïý

Ôï êñáóß ðñÝðåé íá ðßíåôáé äñïóåñü! Ãé’áõôü ôá ðïôÞñéá ôïõ êñáóéïý Ý÷ïõí ìáêñéÜêáé ëåðôÞ âÜóç. Ç êáôáóêåõÞ ôùí ðïôçñéþíôïõ êñáóéïý åßíáé ôÝôïéá þóôå, üôáíêñáôÜìå ôï ðïôÞñé áðü ôï êÜôù ìÝñïò ôïõ,äåí áããßæïõìå êáèüëïõ ôï ìÝñïò ôïõðïôçñéïý ðïõ ðåñéÝ÷åé ôï õãñü. Ìå áõôüíôïí ôñüðï, äå ìåôáäßäåôáé èåñìüôçôá áðü ôï÷Ýñé ìáò ðñïò ôï êñáóß, êÜôé ðïõ èáìðïñïýóå íá áõîÞóåé ôç èåñìïêñáóßá ôïõêñáóéïý êáé íá áëëïéþóåé ôç ãåýóç ôïõ. Ôï áíôßèåôï óõìâáßíåé óôá ðïôÞñéá ôïõêïíéÜê. Êáèþò ôï êïíéÜê ðßíåôáé æåóôü, ïëáéìüò ôïõ ðïôçñéïý åßíáé êïíôüò, ïðüôå ôï ÷Ýñé ìáò «áãêáëéÜæåé» ôï ðïôÞñé. Çèåñìüôçôá ìåôáäßäåôáé áðü ôï ÷Ýñé ìáò óôï ðïôÞñé êáé áðü êåé óôï êïíéÜê.

áëïõìßíéï

óßäçñïò

ãõáëß

íåñü

îýëï

öåëéæüë

áÝñáò

9300

27

24

6

2

1

3100

48

Ç èåñìüôçôá óôá õãñÜ êáéóôá áÝñéá ìåôáöÝñåôáéêáé ìå ñåýìáôá. Ôïèåñìü íåñü êáé ïèåñìüò áÝñáòìåôáêéíïýíôáé ðñïò ôáðÜíù ìåôáöÝñïíôáòèåñìüôçôá. Ôçìåôáêßíçóç ôïõèåñìïý áÝñá ðñïò ôáðÜíù ìðïñïýìå íá ôçäéáðéóôþóïõìååýêïëá ôïðïèåôþíôáòôá ÷Ýñéá ìáò ðÜíù áðüÝíá èåñìáíôéêü óþìá.Êáèþò ï èåñìüò áÝñáòìåôáêéíåßôáé, ìåôáöÝñåéèåñìüôçôá.

ÊáôÜ ôç ìåôáöïñÜ ôçò èåñìüôçôáò ìå ñåýìáôá ìåôáêéíåßôáé ýëç, áíôßèåôá áðü ôçìåôÜäïóç ìå áãùãÞ, êáôÜ ôçí ïðïßá äå ìåôáêéíåßôáé ýëç.

Ôï áåñüóôáôï

Óôéò 21 Íïåìâñßïõ ôïõ 1783 Ýãéíå Ýíá ìåãÜëïâÞìá. Ï öáñìáêïðïéüò Pilatre de Rozier êáé ïMarquis d’ Arlandes ðÝôáîáí ãéá ðñþôç öïñÜêÜíïíôáò ìéá âüëôá ðÜíù áðü ôéò óôÝãåò ôùíóðéôéþí óôï Ðáñßóé. Ôï ìåôáöïñéêü ôïõòìÝóï äåí Þôáí Üëëï áðü Ýíá áåñüóôáôï. Ïéáäåëöïß Montgolfier åß÷áí ðñïçãçèåßöôéÜ÷íïíôáò ôï ðñþôï áåñüóôáôï, áëëÜ ïéåðéâÜôåò äåí Þôáí Üíèñùðïé. ¸íá êáôóßêé,ìßá ðÜðéá êé Ýíáò êüêïñáò Þôáí ïéåðéâÜôåò ôïõ ðñþôïõ áåñüóôáôïõ. ÇêáôáóêåõÞ ôïõ áåñüóôáôïõ ëßãï ðïëý

ðáñáìÝíåé ßäéá áðü ôüôå. Ôá êýñéá ìÝñç ôïõ åßíáé ôïìåãÜëï õöáóìÜôéíï ìðáëüíé, ðïõ åßíáé áíïé÷ôü óôï êÜôù ìÝñïò

ôïõ êáé ôï êáëÜèé, óôï ïðïßï âñßóêïíôáé ïé åðéâÜôåò. Áðü êÜôù ìå öùôéÜ–ðáëáéüôåñá áðü Ü÷õñï ðïõ êáéãüôáí, óÞìåñá ìå êáõóôÞñåò– èåñìáßíåôáé ï áÝñáò óôï ìðáëüíé.

Ï æåóôüò áÝñáò áíåâáßíåé ðñïò ôá ðÜíù. Ìáæß ôïõ áíåâáßíåé êáé ôï áåñüóôáôï. Ïé åðéâÜôåò ìðïñïýí íáåðéëÝîïõí ôï ýøïò óôï ïðïßï èá ðåôÜîïõí, äåí ìðïñïýí üìùò íá êáèïñßóïõí ôçí ðïñåßá ôïõ áåñüóôáôïõ ðïõôï ðáñáóÝñíåé ï Üíåìïò.Ôï ôáîßäé ôùí äýï èáññáëÝùí ÃÜëëùí êñÜôçóå ìüëéò 25 ëåðôÜ, áöïý êÜðïéá ìÝñç ôïõ ìðáëïíéïý åß÷áí ðÜñåéöùôéÜ, ùóôüóï áðïôÝëåóå ôçí ðñþôç åðéôõ÷çìÝíç ðñïóðÜèåéá ôïõ áíèñþðïõ íá êáôáêôÞóåé ôïí ïõñáíü.

ÌåôáöïñÜ ôçò èåñìüôçôáò ìå ñåýìáôá

¼ôáí óôá õãñÜ êáé óôá áÝñéá õðÜñ÷ïõí ðåñéï÷Ýò ìå äéáöïñåôéêÞèåñìïêñáóßá, ôá ìüñéá ìåôáêéíïýíôáé áðü ôéò ðåñéï÷Ýò ìå ôç ìåãáëýôåñçðñïò ôéò ðåñéï÷Ýò ìå ôç ìéêñüôåñç èåñìïêñáóßá. ÊáôÜ ôç ìåôáêßíçóÞ ôïõòáõôÞ ìåôáöÝñïõí åíÝñãåéá. ÌáêñïóêïðéêÜ ôç ìåôáêßíçóç áõôÞ ôçíáíôéëáìâáíüìáóôå ùò ñåýìáôá.

Óýóôçìá êåíôñéêÞò èÝñìáíóçò

Ç èåñìüôçôá ìåôáöÝñåôáé áðü ôï ëåâçôïóôÜóéïóôïõò äéÜöïñïõò ÷þñïõò ìå ñåýìáôá. Óôï

ëåâçôïóôÜóéï âñßóêåôáé ï ëÝâçôáò, üðïõ ìååéäéêïýò êáõóôÞñåò èåñìáßíåôáé ôï íåñü. Ç

÷çìéêÞ åíÝñãåéá ôïõ ðåôñåëáßïõ Þ ôïõöõóéêïý áåñßïõ ìåôáôñÝðåôáé óåèåñìüôçôá ðïõ ìåôáöÝñåôáé óôï íåñü.Ç èåñìüôçôá ìåôáöÝñåôáé óôçóõíÝ÷åéá ìå ñåýìáôá áðü ôïëåâçôïóôÜóéï óôá èåñìáíôéêÜóþìáôá ðïõ åßíáé äéÜóðáñôá óôïêôÞñéï. Óôá èåñìáíôéêÜ óþìáôá ôïíåñü áðïâÜëåé åíÝñãåéá óôï ÷þñï,ïðüôå øý÷åôáé. Ôï êñýï íåñüêáôáëÞãåé ðÜëé óôï ëÝâçôá, üðïõèåñìáßíåôáé ðÜëé êáé áñ÷ßæåé ï ßäéïò

êýêëïò. Ãéá íá åßíáé ðéï ãñÞãïñç ç êõêëïöïñßá

ôïõ íåñïý óôï êôÞñéï, ÷ñçóéìïðïéåßôáéìéá åéäéêÞ áíôëßá, ï êõêëïöïñçôÞò. Ïé

óùëÞíåò ìÝóá óôïõò ïðïßïõò ñÝåé ôïíåñü êáëýðôïíôáé ìå èåñìïìïíùôéêÜ õëéêÜ ðïõ

ìåéþíïõí ôç ìåôÜäïóç èåñìüôçôáò, üðïõ áõôÞ åßíáéáíåðéèýìçôç, ãéá ðáñÜäåéãìá óå ÷þñïõò ðïõ äå

èÝëïõìå íá èåñìÜíïõìå. Ãéá íá ìç óðÜóïõí ïéóùëÞíåò ëüãù ôçò äéáóôïëÞò ôïõ íåñïý, êáèþò

áõôü èåñìáßíåôáé, ôïðïèåôåßôáé óôï äßêôõï Ýíá åéäéêüäï÷åßï, ðïõ ïíïìÜæåôáé äï÷åßï äéáóôïëÞò.

Áí ðáãéäåõôåß áÝñáò óôá èåñìáíôéêÜ óþìáôá, ç ñïÞ ôïõíåñïý åìðïäßæåôáé, ïðüôå äåí åßíáé äõíáôÞ ç ìåôáöïñÜ ôçò

èåñìüôçôáò. Ãé’ áõôü ðñÝðåé íá åîáåñþíïõìå óõ÷íÜ ôáèåñìáíôéêÜ óþìáôá áðïìáêñýíïíôáò ôïí ðáãéäåõìÝíï áÝñá.

49

Êáé ôá èáëÜóóéá ñåýìáôá ìåôáöÝñïõí åíÝñãåéá

Óôç èÜëáóóá ôï íåñü äåí åßíáé óôÜóéìï. Ôá èáëÜóóéá ñåýìáôáìåôáöÝñïõí íåñü ðïõ äåí Ý÷åé ðÜíôá ôçí ßäéá èåñìïêñáóßá.¼ôáí êïëõìðܵå, ðáñáôçñïýµå üôé áëëïý ôï íåñü Ý÷åéõøçëüôåñç êáé áëëïý ÷áìçëüôåñç èåñìïêñáóßá. Ôá èáëÜóóéá ñåýìáôá ìåôáöÝñïõí åíÝñãåéá. Óôçí åéêüíáâëÝðåéò ôï èáëÜóóéï ñåýìá ôïõ êüëðïõ ôïõ Ìåîéêïý. ÓôïÌåîéêü åðéêñáôåß óõíÞèùò õøçëÞ èåñìïêñáóßá. Ôï íåñü ôçòèÜëáóóáò áðïññïöÜ åíÝñãåéá áðü ôïí ¹ëéï êáé èåñìáßíåôáé.Ôï èåñìü áõôü íåñü ñÝåé ðñïò ôçí Åõñþðç, ðåñíÜ áðü ôçÌåãÜëç Âñåôáíßá êáé öôÜíåé ìÝ÷ñé ôç Íïñâçãßá. Ç åðßäñáóçôïõ èáëÜóóéïõ áõôïý ñåýìáôïò óôï êëßìá ôçò âïñåéïäõôéêÞò

Åõñþðçò åßíáé óçìáíôéêÞ. Óôç íüôéá Áããëßá åõäïêéìïýí öïßíéêåò, ðïõ óõíÞèùò äåâëÝðïõìå ðéï âüñåéá áðü ôç Ìåóüãåéï. Ï ÷åéìþíáò óôç âïñåéïäõôéêÞ Åõñþðç åßíáé ðïëý ðéï Þðéïò áð´üôé óôç âïñåéïáíáôïëéêÞ.

50

ÄéÜäïóç ôçò èåñìüôçôáò ìå áêôéíïâïëßá

Ç âáóéêüôåñç ðçãÞ åíÝñãåéáò ãéá ôïí ðëáíÞôç ìáò åßíáé ï ¹ëéïò. Ç èåñìüôçôá áðü ôïí ¹ëéï äåíìðïñåß íá ìåôáäïèåß ìå áãùãÞ ïýôå íá ìåôáöåñèåß ìå ñåýìáôá, áöïý óôï äéÜóôçìá äåí õðÜñ÷åéýëç. Ç èåñìüôçôá ôïõ ¹ëéïõ äéáäßäåôáé þò ôç Ãç ìå áêôéíïâïëßá.Ï ¹ëéïò áêôéíïâïëåß ôåñÜóôéá ðïóÜ åíÝñãåéáò óôï äéÜóôçìá.¸íá ðïëý ìéêñü ìÝñïò ôçò åíÝñãåéáò áõôÞò öôÜíåé óôç Ãç. Êáé

üìùò ç åíÝñãåéá áõôÞåßíáé åðáñêÞò, ãéá íáóõíôçñÞóåé ôç æùÞóôïí ðëáíÞôç ìáò. Çèåñìüôçôá ðïõáêôéíïâïëåß ï ¹ëéïòáðïññïöÜôáé áðü ôáóþìáôá óôç Ãç. Ïéóêïõñü÷ñùìåòåðéöÜíåéåòáðïññïöïýíðåñéóóüôåñçèåñìüôçôá áð' ü,ôé ïéáíïé÷ôü÷ñùìåò.

Ç äéÜäïóç ôçò èåñìüôçôáò ìå áêôéíïâïëßá ãßíåôáé ìåçëåêôñïìáãíçôéêÜ êýìáôá ðïõ óå áíôßèåóç ìå ôï öùò, ðïõ êáé áõôüåßíáé çëåêôñïìáãíçôéêü êýìá, äåí åßíáé ïñáôÜ. Ç çëåêôñïìáãíçôéêÞáêôéíïâïëßá äéáäßäåôáé êáé óôï êåíü. Ç áðïññüöçóç ôïõ

çëåêôñïìáãíçôéêïý êýìáôïò áðü Ýíá óþìá ðñïêáëåß áýîçóç ôçò èåñìéêÞòåíÝñãåéáò, Üñá êáé ôçò èåñìïêñáóßáò ôïõ óþìáôïò.

ÈåñìïêÞðéá: íôïìÜôåò êáé ôï ÷åéìþíá

Ðñéí áðü ìåñéêÜ ÷ñüíéá íôïìÜôåò ìðïñïýóåíá âñåé êáíåßò ìüíï ôï êáëïêáßñé. ÓÞìåñá,

÷Üñç óôéò êáëëéÝñãåéåò ôùí èåñìïêçðßùíìðïñïýìå íá áãïñÜóïõìå íôïìÜôåò üëåò ôéò åðï÷Ýò ôïõ ÷ñüíïõ. Ïé ðëåõñÝò êáé ç óôÝãç ôïõ èåñìïêçðßïõ êáôáóêåõÜæïíôáé áðü

ãõáëß Þ äéáöáíÝò ðëáóôéêü. Ç åíÝñãåéá ðïõ áêôéíïâïëåß ï ¹ëéïòèåñìáßíåé ôï åóùôåñéêü ôïõ èåñìïêçðßïõ. Ðåñéóóüôåñç åíÝñãåéá

áðïññïöÜ ôï Ýäáöïò. Áõôü ìå ôç óåéñÜ ôïõ èåñìáßíåé ôïí áÝñá ðïõåßíáé ðáãéäåõìÝíïò ìÝóá óôï èåñìïêÞðéï. ¸ôóé, ç èåñìïêñáóßá óôï åóùôåñéêü ôïõ èåñìïêçðßïõ åßíáé áñêåôÜõøçëüôåñç áðü ôç èåñìïêñáóßá ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò. Áíôßóôïé÷ç äéáöïñÜ èåñìïêñáóßáò èá ðáñáôçñÞóåéò, áíìðåéò óå Ýíá áõôïêßíçôï ðïõ Þôáí ãéá áñêåôÞ þñá óôï öùò ôïõ Þëéïõ ìå ôá ðáñÜèõñÜ ôïõ êëåéóôÜ.Óôç ÷þñá ìáò ôéò ðåñéóóüôåñåò ìÝñåò ôïõ ÷ñüíïõ Ý÷ïõìå çëéïöÜíåéá. Ãé’ áõôü, ïé êáëëéÝñãåéåò óå èåñìïêÞðéáåßíáé ðïëý áðïäïôéêÝò. Äåí åßíáé ôõ÷áßï üôé óôçí ÅëëÜäá õðÜñ÷ïõí ðïëëÜ èåñìïêÞðéá, óôá ïðïßáêáëëéåñãïýíôáé öñïýôá, ëá÷áíéêÜ áëëÜ êáé ëïõëïýäéá.

51

Ï çëéáêüò èåñìïóßöùíáò

Óå üëï êáé ðåñéóóüôåñá óðßôéá ôïðïèåôïýíôáé çëéáêïßèåñìïóßöùíåò. Ãéá ôç èÝñìáíóç ôïõ íåñïý åäþ áîéïðïéïýìå ôçí

áêôéíïâïëßá èåñìüôçôáò áðü ôïí ¹ëéï. Óôïí çëéáêüèåñìïóßöùíá ìðñïóôÜ áðü ìßá óêïõñü÷ñùìç

åðéöÜíåéá åßíáé ôïðïèåôçìÝíïò Ýíáò óùëÞíáò. Çóêïõñü÷ñùìç åðéöÜíåéá áðïññïöÜ ôç

èåñìüôçôá. Ôï íåñü óôï óùëÞíá èåñìáßíåôáé. Çèåñìüôçôá ìåôáöÝñåôáé ìå ñåýìáôá óôï

äï÷åßï, üðïõ áðïèçêåýåôáé ôï æåóôü íåñü.Ôï äï÷åßï åßíáé êáëõììÝíï ìå

èåñìïìïíùôéêü õëéêü, ãéá íá åßíáéìéêñüôåñç ç áðþëåéá èåñìüôçôáò.

Èåñìüôçôá äåí áêôéíïâïëåß ìüíï ï... ¹ëéïò!

Èåñìüôçôá äåí áêôéíïâïëåß ìüíï ï ¹ëéïò. ¼ëá ôá óþìáôá áíÜëïãá ìå ôçèåñìïêñáóßá ôïõò êáé ôç öýóç ôçò åðéöÜíåéÜò ôïõò, áêôéíïâïëïýí

èåñìüôçôá: ôï æåóôü óþìá ôïõ êáëïñéöÝñ, ç öùôéÜ óôï ôæÜêé, ç çëåêôñéêÞóüìðá, ç ðëÜêá ôïõ áíáììÝíïõ óßäåñïõ...

Ç äéÜäïóç ôçò èåñìüôçôáò ìå áêôéíïâïëßá âñßóêåé åöáñìïãÝò óå ÝíáìåãÜëï ðëÞèïò óõóêåõþí ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýìå óôçí êáèçìåñéíÞ ìáò æùÞ. Óôá

åóôéáôüñéá, ãéá ðáñÜäåéãìá, ôïðïèåôïýíôáé ëÜìðåò, óõíÞèùò êüêêéíïõ÷ñþìáôïò, ðÜíù áðü ôï öáãçôü, ãéá íá ôï äéáôçñÞóïõí æåóôü. Ðáñüìïéåò

óõóêåõÝò ÷ñçóéìïðïéïýí ïé öõóéïèåñáðåõôÝò, ãéá íá æåóôÜíïõí ÝíáóõãêåêñéìÝíï ìÝñïò ôïõ óþìáôïò ôïõ áóèåíÞ.

Óå üëåò ôéò ðáñáðÜíù ðåñéðôþóåéò, ç äéÜäïóç ìå áêôéíïâïëßáðñïôéìÜôáé, ãéáôß åðéôñÝðåé ôç äéÜäïóç ôçò èåñìüôçôáò óå ìéá

óõãêåêñéìÝíç êáôåýèõíóç, Ýôóé þóôå íá èåñìáíèåß ìéá óõãêåêñéìÝíçðåñéï÷Þ.

Ìå ìéá ìáôéÜ...

• Ç ñïÞ ôçò èåñìüôçôáò ãßíåôáé ìå áãùãÞ, ìåñåýìáôá êáé áêôéíïâïëßá.

• Ç èåñìüôçôá ìåôáäßäåôáé ìå áãùãÞ. ÓôçìåôÜäïóç ìå áãùãÞ äå ìåôáêéíåßôáé ýëç.

• Ôá äéÜöïñá óþìáôá ÷ùñßæïíôáé óåêáëïýò êáé êáêïýò áãùãïýò ôçò

èåñìüôçôáò áíÜëïãá ìå ôï ðüóï ãñÞãïñáìåôáäßäåôáé ç èåñìüôçôá ó' áõôÜ.• Óôá õãñÜ êáé óôá áÝñéá ç èåñìüôçôáìåôáöÝñåôáé êõñßùò ìå ñåýìáôá. ÓôçìåôáöïñÜ ôçò èåñìüôçôáò ìå ñåýìáôáìåôáêéíåßôáé ýëç ðïõ ìåôáöÝñåé åíÝñãåéá.• Ç èåñìüôçôá äéáäßäåôáé ìå áêôéíïâïëßá.Ç åíÝñãåéá ôïõ ¹ëéïõ äéáäßäåôáé ìüíï ìåáêôéíïâïëßá. Ç äéÜäïóç ìå áêôéíïâïëßá

åßíáé äõíáôÞ êáé óôï êåíü.• Ç èåñìüôçôá áðïññïöÜôáé áðü ôéò

åðéöÜíåéåò ôùí óùìÜôùí.• Ôá óêïõñü÷ñùìá óþìáôááðïññïöïýí ðåñéóóüôåñç åíÝñãåéá

áð' üôé ôá áíïé÷ôü÷ñùìáóþìáôá.

• ÈåñìéêÞ åíÝñãåéá åíüò óþìáôïòoíïìÜæïõìå ôçí êéíçôéêÞ åíÝñãåéáôùí ìïñßùí ôïõ ëüãù ôùí óõíå÷þí êáéôõ÷áßùí êéíÞóåþí ôïõ.

• Èåñìüôçôá oíïìÜæïõìå ôçí åíÝñãåéáìüíï üôáí áõôÞ ñÝåé áðü Ýíá óþìá óåÝíá Üëëï ëüãù ôçò äéáöïñåôéêÞò ôïõòèåñìïêñáóßáò.

• Êáëüò áãùãüò ôçò èåñìüôçôáòïíïìÜæåôáé ôï õëéêü ðïõ åðéôñÝðåé ôçãñÞãïñç ìåôÜäïóç ôçò èåñìüôçôáò.

• ÈåñìïìïíùôéêÜ oíïìÜæïõìå ôáóþìáôá ðïõ åìðïäßæïõí ôç

ìåôÜäïóç ôçòèåñìüôçôáò.

ÃëùóóÜñé...

52

ÅÌÂÉÁ - ÁÂÉÁ

ÓêÝöôçêåò ðïôÝ ðüóï ìéêñüòêé áóÞìáíôïò öáßíåôáé ï

êüóìïò ìáò, üôáí óôñÝøåéòôá ìÜôéá óïõ ðñïò ôïí

ïõñáíü êáé êïéôÜîåéò ôááóôÝñéá; ÁðïññïöçìÝíïé ïé

Üíèñùðïé áðü ôéò ìéêñÝòêáé ìåãÜëåò

êáèçìåñéíÝò ìáòáó÷ïëßåò,

îå÷íÜìå óõ÷íÜüôé åßìáóôå üëïéôáîéäéþôåò óôï

äéÜóôçìá, åðéâÜôåòåíüò ìéêñïóêïðéêïý

ðëáíÞôç, ðïõ êéíåßôáé ãýñùáðü ôïí ¹ëéï. Áðü üóá

ãíùñßæïõìå ìÝ÷ñé óÞìåñá, çÃç åßíáé ï ìüíïò ðëáíÞôçò

óôïí ïðïßï õðÜñ÷åé æùÞ.

Ç æùÞ ôïõëÜ÷éóôïí ìåôç ìïñöÞ ðïõ ôçãíùñßæïõìå, äå èáìðïñïýóå íáäçìéïõñãçèåß êáé íáäéáôçñçèåß ÷ùñßò ôçíýðáñîç íåñïý. Ãé’áõôü åîÜëëïõ êÜèåðñïóðÜèåéá ôùíåðéóôçìüíùí íááíáêáëýøïõí áíõðÜñ÷åé æùÞ óå ÜëëïõòðëáíÞôåò îåêéíÜ áðüôï áðëü åñþôçìá áí ïðëáíÞôçò áõôüò Ý÷åéíåñü!

Ç ðéï óçìáíôéêÞ áéôßá ãéá ôçí ýðáñîç æùÞò óôçÃç åßíáé ôï íåñü. Ðåñßðïõ ôá ôñßá ôÝôáñôá ôçòåðéöÜíåéáò ôçò Ãçò êáëýðôïíôáé áðü íåñü ìåôç ìïñöÞ ðáãåôþíùí, ùêåáíþí, ëéìíþí êáéðïôáìþí.

ÅñìÞò

¹ëéïòÁöñïäßôç

Ãç ¢ñçò

Äßáò

53

Ç ýðáñîç Üöèïíïõ ïîõãüíïõ óôçí áôìüóöáéñá ôçò Ãçò åßíáé ï äåýôåñïò ðáñÜãïíôáò ðïõåõíïåß êáèïñéóôéêÜ ôçí ýðáñîç æùÞò óôïí ðëáíÞôç ìáò. ¼ëïé ó÷åäüí ïé æùíôáíïßïñãáíéóìïß, ôüóï áõôïß ðïõ æïõí óôçí îçñÜ, üóï êáé ïé õäñüâéïé ÷ñåéÜæïíôáé ïîõãüíï ãéáôéò ëåéôïõñãßåò ôïõò. Ôï ðïëýôéìï áõôü áÝñéï ðñïÝñ÷åôáé áðü ôç äéáäéêáóßá ôçòöùôïóýíèåóçò, ðïõ áðïôåëåß áðïêëåéóôéêü ðñïíüìéï ôùí öõôþí. ×Üñç óôç öùôïóýíèåóç çðïóüôçôá ôïõ ïîõãüíïõ óôçí áôìüóöáéñá ðáñáìÝíåé óôáèåñÞ, ðáñÜ ôç óõíå÷ÞêáôáíÜëùóÞ ôïõ áðü ôïõò æùíôáíïýò ïñãáíéóìïýò. Äßêáéá, ëïéðüí, ôá öõôÜ÷áñáêôçñßæïíôáé ùò «ðíåýìïíåò æùÞò»!

Óôï óýìðáí õðÜñ÷ïõíäéóåêáôïììýñéá áóôÝñéá. Ãýñù

ôïõò ðåñéóôñÝöïíôáéáíáñßèìçôïé ðëáíÞôåò.

ÕðÜñ÷åé æùÞ óå êÜðïéïí áðüáõôïýò; Áí íáé, åßíáé êÜðïéïò

áðü ôïõò ðëáíÞôåò óôïíïðïßï êáôïéêïýí æùíôáíïß

ïñãáíéóìïß áñêåôÜ«êïíôÜ» ìáò, þóôå íá

ôïí åðéóêåöôïýìåêÜðïôå, üôáí ç ôå÷íïëïãßá ìáòåîåëé÷ôåß; Ôá åñùôÞìáôá áõôÜâáóÜíéæáí êáé âáóáíßæïõí ôçí

áíèñùðüôçôá, áöïýäõóêïëåõüìáóôå íá óõìöéëéùèïýìå ìå

ôçí éäÝá üôé ìðïñåß íá åßìáóôå ìüíïé óôï óýìðáí.

Êáíåßò äåí ìðïñåß íá áðïêëåßóåé ôçí ðéèáíüôçôá íá õðÜñ÷åé æùÞ óå êÜðïéïíðëáíÞôç. Áí üíôùò áõôü óõìâáßíåé, äåí ìðïñïýìå íá åßìáóôå âÝâáéïé üôé ïé ïñãáíéóìïß áõôïý ôïõ ðëáíÞôç èáìïéÜæïõí ìå ôïõò æùíôáíïýò ïñãáíéóìïýò ôïõ äéêïý ìáò ðëáíÞôç, ïýôå âÝâáéá ìå åìÜò. Ìðïñåß óå áõôÞ, ôçöáíôáóôéêÞ ìå ôá óçìåñéíÜ äåäïìÝíá, óõíÜíôçóç, íá âñåèïýìå áðÝíáíôé óå üíôá ôåëåßùò äéáöïñåôéêÜ áðü áõôÜðïõ ãíùñßæïõìå Þ áðü áõôÜ ðïõ ìðïñïýìå íá öáíôáóôïýìå. Ðïéá åßíáé, ëïéðüí, ôá êñéôÞñéá ðïõ êáèïñßæïõí ôçæùÞ; Ðïéá åßíáé ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ðïõ ìáò âåâáéþíïõí ÷ùñßò áìöéâïëßá üôé Ýíáò ïñãáíéóìüò ìðïñåß íá÷áñáêôçñéóôåß «æùíôáíüò ïñãáíéóìüò»;

ÐëïýôùíáòÏõñáíüò

Êñüíïò

Ðïóåéäþíáò

54

Áí ñßîïõìå ìéá ìáôéÜ ãýñù ìáò, üðïõ êáé áí âñéóêüìáóôå, ðáñáôçñïýìåÝíá ðëÞèïò æùíôáíþí ïñãáíéóìþí áëëÜ êáé ðïëëÜ Üøõ÷á áíôéêåßìåíá.

Ãéá ôïõò æùíôáíïýò ïñãáíéóìïýò ÷ñçóéìïðïéïýìå êáé ôçí ïíïìáóßá«Ýìâéá», ðïõ ðñïêýðôåé áðü ôç ëÝîç «âßïò», ðïõ óçìáßíåé æùÞ. Ôáõðüëïéðá áíôéêåßìåíá ïíïìÜæïíôáé «Üâéá», ïíïìáóßá ðïõ ðñïêýðôåé áðüôç ëÝîç «âßïò» êáé ôï óôåñçôéêü «á». ¢-âéï, ëïéðüí, ïíïìÜæåôáé áõôü ðïõäåí Ý÷åé æùÞ. ÏôéäÞðïôå ãßíåôáé áíôéëçðôü, ìðïñïýìå, Üëëïôå åõêïëüôåñá êáé Üëëïôå äõóêïëüôåñá, íá ôïêáôáôÜîïõìå óôá Ýìâéá Þ ôá Üâéá. ÕðÜñ÷ïõí üìùò êáé Ýìâéá ðïõ äå äéáêñßíïíôáé åýêïëá. Ï

ðëáíÞôçò ìáò åîáóöáëßæåé êáôïéêßá óå áìÝôñçôåò ìïñöÝò æùÞò. ÂáêôÞñéá, ìýêçôåò, éïß, öõôÜ,æþá êáé Üíèñùðïé, üëá äéåêäéêïýí ëßãï ÷þñï, ãéá íá áíáðôõ÷èïýí. Ó÷åäüí ðáíôïý, üðïõ

êïéôÜæïõìå, áíáðôýóóåôáé æùÞ.

ÁíáðíÝåé; Ãéá íá ãßíåé ç êáýóçôùí ôñïöþí êáé ç

áðåëåõèÝñùóç ôçòåíÝñãåéáò ðïõõðÜñ÷åé óå áõôÝò, ïé

ðåñéóóüôåñïé ïñãáíéóìïß÷ñåéÜæïíôáé ïîõãüíï. Ôï ïîõãüíï áõôü ôïåîáóöáëßæïõí ìå ôçí áíáðíïÞ.

ÁíôéäñÜ óå åñåèßóìáôá; Ïé æùíôáíïßïñãáíéóìïß áíôáðïêñßíïíôáé óå

åñåèßóìáôá áðü ôïðåñéâÜëëïí ôïõò. Ç

÷åëþíá êñýâåôáé óôïêáâïýêé ôçò, üôáí

áéóèáíèåß êßíäõíï. Ôïóþìá ìáò éäñþíåé, üôáí áéóèáíèïýìå

æÝóôç. Ïé áíôéäñÜóåéò ôùíïñãáíéóìþí ìðïñåß íá äéáöÝñïõí,

ï óôü÷ïò åßíáé üìùò êïéíüò: çåðéâßùóç!

Áíáðôýóóåôáé;Ôá æþá áíáðôýóóïíôáé, ìÝ÷ñé íá

áðïêôÞóïõí ôçí ôåëéêÞ ôïõòìïñöÞ. Ôá öõôÜ áíáðôýóóïíôáé óå

üëç ôç äéÜñêåéá ôçò æùÞò ôïõò.¼ëïé ïé æùíôáíïß ïñãáíéóìïß

ðÜíôùò, öõôÜ êáé æþá, êÜðïôåùñéìÜæïõí, ãåñíïýí êáé ðåèáßíïõí.

ÁíáðáñÜãåôáé; ¼ëïé ïéæùíôáíïß ïñãáíéóìïßáíáðáñÜãïíôáé êáéáöÞíïõí áðïãüíïõò. Ç

äçìéïõñãßá áðïãüíùíåßíáé ðñïûðüèåóç, ãéáíá óõíå÷éóôåß ç æùÞêáé ìåôÜ ôï èÜíáôïôùí ãïíéþí.

×áñáêôçñéóôéêÜ ôçò æùÞò

ÔñÝöåôáé;Ïé

ïñãáíéóìïß÷ñåéÜæïíôáé

åíÝñãåéá, ãéá íáåðéæÞóïõí êáé íá

áíáðôõ÷èïýí. Ôçí åíÝñãåéá áõôÞíôçí åîáóöáëßæïõí ìå ôçí ôñïöÞôïõò. Ôá öõôÜ óõíèÝôïõí ìüíá

ôïõò ôçí ôñïöÞ ôïõò, åíþ ôá æþáôñþíå öõôÜ Þ Üëëá æþá.

Êéíåßôáé; Ôáðåñéóóüôåñá æþá

ìðïñïýí íáìåôáêéíçèïýí áðü

ìÝñïò óå ìÝñïò,ðåñðáôþíôáò, ðåôþíôáò Þêïëõìðþíôáò. Ôá öõôÜ

äåí ìðïñïýí, âÝâáéá, íáìåôáêéíçèïýí, üìùò áêüìç êé áõôÜ

êéíïýí ôá öýëëá ôïõò, óôñÝöïíôÜòôá ðñïò ôï öùò.

Ôéåß

íáé á

õôü

ðïõ

äéáêñ

ßíåé ôï

õò æùíôáíïýò ïñãáíéóìïýò áðü ôá Üâéá áíôéêåßìåíá; Áí êáé åßíáé ðïëý äýóêïëï

íáïñßóïõìå

ôçæù

Þ,ïé

åðéó

ôÞìï

íåò

óõìöùíïýí üôé ç æùÞ ÷áñáêôçñßæåôáé áðü ìßá óåéñÜ éäéáßôåñùí ëåéôïõñãéþí, ðïõ

åßíáé êïéíÝòóå

üëá

ôáÝì

âéá

üíôá

. ¸ôó

é,ãéá

íáðïýìå áí êÜôé åßíáé æùíôáíü Þ ü÷é, áñêåß íá áðáíôÞóïõìå óå ïñéóìÝíá

áðëÜåñù

ôÞìáôá

:

Ëåéôïõ

ñãßåò

ôçò æù

Þò

Ìéá åéäéêÞ õðïêáôçãïñßá

Ìå âÜóç ôéò ÷áñáêôçñéóôéêÝò ëåéôïõñãßåò ôùí æùíôáíþí ïñãáíéóìþíìðïñåßò åýêïëá íá áðïöáóßóåéò áí êÜôé åßíáé æùíôáíü Þ ü÷é. ÊÜðïéá

Üâéá áíôéêåßìåíá ùóôüóï ðáñïõóéÜæïõí ìßá éäéïôõðßá. Ç îýëéíçêáñÝêëá, ãéá ðáñÜäåéãìá, åßíáé Üâéï. ¸÷åé êáôáóêåõáóôåß üìùò áðü

Ýíá äÝíôñï ðïõ êÜðïôå ïëïæþíôáíï óôåêüôáí óå Ýíá äÜóïò. ¼ìïéá,ôï ìÜëëéíï ðïõëüâåñ óïõ Ý÷åé êáôáóêåõáóôåß áðü ôï ìáëëß åíüò

æþïõ, ôï ÷áñôß ôïõ âéâëßïõ óïõ áðü Ýíá äÝíôñï, üðùò êáé ï öåëëüòóôï ìðïõêÜëé ôïõ êñáóéïý, ôá äåñìÜôéíá ðáðïýôóéá óïõ áðü ôï

äÝñìá åíüò æþïõ... Ôá áíôéêåßìåíá ðïõ áðïôåëïýí íåêñÜ ôìÞìáôáæùíôáíþí ïñãáíéóìþí áðïôåëïýí åéäéêÞ õðïêáôçãïñßá

ôùí Üâéùí.

Êéíåßôáé êáé áíôéäñÜ óå åñåèßóìáôá, äåí åßíáé üìùò æùíôáíü

Ï Üíèñùðïò êáôáóêåõÜæåé ìç÷áíÝò, ãéá íá äéåõêïëýíåé ôç æùÞ ôïõ êáéíá êÜíåé ôçí êáèçìåñéíüôçôÜ ôïõ ðéï åýêïëç. ¼óï ç ôå÷íïëïãßá

åîåëßóóåôáé, ïé ìç÷áíÝò ãßíïíôáé ïëïÝíá êáé ðéï ðïëýðëïêåò. ÐïëëÝò öïñÝò ìå ôéò ìç÷áíÝò ðñïóðáèïýìå íá ìéìçèïýìå ëåéôïõñãßåòôùí æùíôáíþí ïñãáíéóìþí. Ôá óýã÷ñïíá ñïìðüô ðåñðáôïýí, ôñÝ÷ïõí

êáé áíåâáßíïõí óêÜëåò, áíôéäñïýí óå åñåèßóìáôá êáé «áðïöáóßæïõí»ãéá ôéò êéíÞóåéò ôïõò, åðéôåëïýí äçëáäÞ ðïëëÝò áðü ôéò ëåéôïõñãßåò

ðïõ ÷áñáêôçñßæïõí ôç æùÞ. ÊÜðïéåò áðü ôéò ÷áñáêôçñéóôéêÝòëåéôïõñãßåò ôçò æùÞò, ëïéðüí, ôéò óõíáíôÜìå êáé óôéò ìç÷áíÝò,

êÜðïéåò Üëëåò üìùò ðáñáôçñïýíôáé ìüíï óôïõò æùíôáíïýòïñãáíéóìïýò. Ïé âáóéêüôåñåò áðü áõôÝò åßíáé ç áíáðáñáãùãÞ êáé ï

ìåôáâïëéóìüò, ç êáýóç äçëáäÞ ôùí ôñïöþí ãéá ôçí áðåëåõèÝñùóç åíÝñãåéáò.

55

ºäéá óùìáôßäéá... äéáöïñåôéêÜ ìüñéá

Ôüóï ôá Ýìâéá üíôá üóï êáé ôá Üâéá áíôéêåßìåíá áðïôåëïýíôáé áðü ôá ßäéá óôïé÷åéþäçóùìáôßäéá ôçò ýëçò, ôá çëåêôñüíéá êáé ôá äýï äéáöïñåôéêÜ êïõÜñê áðü ôá ïðïßá áðïôåëïýíôáé ôáÜôïìá êáé áðü ôá ïðïßá óõãêñïôïýíôáé ôá ìüñéá...Ôé åßíáé, ëïéðüí, áõôü ðïõ äéáêñßíåé ôïõò æùíôáíïýò ïñãáíéóìïýò áðü ôá Üâéá áíôéêåßìåíá; Ôá Ýìâéá üíôá áðïôåëïýíôáé êáé áõôÜ áðü ôá ßäéá ìüñéá, üìùò êÜðïéá áðü áõôÜ óõíäõÜóôçêáí êáé

óõíÝèåóáí ðïëõðëïêüôåñá ìüñéá, áðü ôá ïðïßá áðïôåëïýíôáé ôá «æùíôáíÜ» êýôôáñá.

56

Ç ìéêñüôåñç ìïíÜäá æùÞò åßíáé ôï êýôôáñï. Ôá êýôôáñá åßíáé ìéêñïóêïðéêÜ «åñãïóôÜóéá» ðïõëåéôïõñãïýí ìå áðßóôåõôç áêñßâåéá. ¼ëïé ïé æùíôáíïß ïñãáíéóìïß áðïôåëïýíôáé áðü Ýíá Þ ðåñéóóüôåñáêýôôáñá. ÁíåîÜñôçôá áðü ôï ó÷Þìá êáé ôç ìïñöÞ ôïõò, ðïõ ðïéêßëëïõí ðïëý, óå êÜèå êýôôáñïìðïñïýìå íá äéáêñßíïõìå ôñßá êýñéá ìÝñç: ôçí êõôôáñéêÞ ìåìâñÜíç, ôï êõôôáñüðëáóìá êáé ôïíðõñÞíá. Óôá öõôéêÜ ìüíï êýôôáñá ðáñáôçñïýìå åðßóçò ôï êõôôáñéêü ôïß÷ùìá, ôá ÷õìïôüðéá êáé

ôïõò ÷ëùñïðëÜóôåò. ¼ôáí ï ïñãáíéóìüò áðïôåëåßôáé áðü Ýíá ìüíï êýôôáñï, ïíïìÜæåôáé ìïíïêýôôáñïò, åíþüôáí áðïôåëåßôáé áðü ðëçèþñá êõôôÜñùí, ðïëõêýôôáñïò.

Ôï êýôôáñï

öõôéêü êýôôáñï

æùéêü êýôôáñï

Ï ÷þñïòáíÜìåóá óôçí êõôôáñéêÞ

ìåìâñÜíç êáé ôïí ðõñÞíá.Óôï êõôôáñüðëáóìá õðÜñ÷åé

ðëÞèïò äéáöïñåôéêþíìéêñïóêïðéêþí ïñãáíéäßùí ìåäéÜöïñåò ëåéôïõñãßåò. Ôï ðéï

óçìáíôéêü áðü áõôÜ ôá ïñãáíßäéáåßíáé ôï ìéôï÷üíäñéï, ðïõáðïôåëåß ôï «åñãïóôÜóéï»

ðáñáãùãÞò åíÝñãåéáòôïõ êõôôÜñïõ.

Äéá÷ùñßæåéôï êýôôáñï áðü ôï

ðåñéâÜëëïí ôïõ. Áðü ôçíêõôôáñéêÞ ìåìâñÜíç

ðåñíÜíå ÷ñÞóéìá õëéêÜðñïò ôï êýôôáñï êáé

áðïâÜëëïíôáéÜ÷ñçóôá ðñïò ôá

Ýîù.

ÅßíáéãåìÜôïé ìå ìéá ðñÜóéíç

÷ñùóôéêÞ ïõóßá, ôç÷ëùñïöýëëç. Óå áõôÞí ôçí

ïõóßá ïöåßëåôáé ôï÷áñáêôçñéóôéêü ðñÜóéíï ÷ñþìá

ôùí öýëëùí. Óôïõò÷ëùñïðëÜóôåò ãßíåôáé ç

óçìáíôéêüôåñç ëåéôïõñãßáãéá ôç æùÞ óôç Ãç, ç

öùôïóýíèåóç.

Âñßóêåôáé ðÜíùáðü ôçí êõôôáñéêÞ

ìåìâñÜíç ôùí öõôéêþíêõôôÜñùí. Åßíáé óõìðáãÝò êáéêÜíåé ôï êýôôáñï Üêáìðôï. ÔáöõôÜ äå äéáèÝôïõí óêåëåôü.

Óôçñßæïíôáé ÷Üñç óôçí áêáìøßáðïõ ðñïóäßäåé óôá êýôôáñÜ

ôïõò ôï êõôôáñéêüôïß÷ùìá.

Áðïôåëåß ôï «êÝíôñïåëÝã÷ïõ» üëùí ôùí

ëåéôïõñãéþí ôïõêõôôÜñïõ. Åäþ âñßóêïíôáé

áðïèçêåõìÝíåò ïéãåíåôéêÝò

ðëçñïöïñßåò ôïõêõôôÜñïõ.

Ï «áðïèçêåõôéêüò÷þñïò» ôïõ öõôéêïý

êõôôÜñïõ. Óôá ÷õìïôüðéááðïèçêåýïíôáé ÷ñÞóéìåò

ïõóßåò, üðùò ãéáðáñÜäåéãìá ôï

Üìõëï.

×ëù

ñïðëÜóôåò:Êõôô

áñéêü ôïß÷ùìá:

×õìïôüðéï:

Ð

õñÞíáò:

Êõôô

áñ

éêÞ ìåìâñÜíç:

Êõô

ôáñüðëáóìá:

Ôï DNA

ÌÝóá óôïí ðõñÞíá êáèåíüò áðü ôá êýôôáñÜ ìáò õðÜñ÷åé ìßá ÷çìéêÞ Ýíùóç ðïõ åßíáéêáèïñéóôéêÞò óçìáóßáò ãéá ôç æùÞ êáé Ý÷åé ôï ðïëý äýóêïëï üíïìá: ôï äåóïîõ-ñéâï-íïõêëåúíéêü ïîý! Ðéï áðëÜ ôï DNA, ðïõ ìðïñïýìå íá ôï öáíôáóôïýìå óáíìéá óðåéñïåéäÞ áíåìüóêáëá. Ôï DNA åßíáé ßäéï óå üëá ôá êýôôáñá åíüòæùíôáíïý ïñãáíéóìïý. Åäþ «öõëÜóóïíôáé» ïé ãåíåôéêÝò ðëçñïöïñßåò, ìå ôç

ìïñöÞ åíüò êþäéêá ðïëýôéìïõ ãéá ôçí áíáðáñáãùãÞ êáé ôç äéáéþíéóç ôïõ åßäïõò.

57

¼ôáí ôá ðåñéìÝíïõìå üëá áðü Ýíáí...

Óôïõò ðïëõêýôôáñïõò ïñãáíéóìïýò ôá êýôôáñá óõíåñãÜæïíôáé êáéåîåéäéêåýïíôáé, êáèþò êÜèå ïìÜäá êõôôÜñùí åðéôåëåß

îå÷ùñéóôÝò ëåéôïõñãßåò. Óôïõò ìïíïêýôôáñïõò ïñãáíéóìïýòüìùò ôï Ýíá ìïíáäéêü êýôôáñï ðñÝðåé íá åêôåëåß üëåò ôéò

ëåéôïõñãßåò ôïõ ïñãáíéóìïý. Ç áìïéâÜäá áðïôåëåß÷áñáêôçñéóôéêü ðáñÜäåéãìá. Æåé óôá óôÜóéìá íåñÜ êáé êéíåßôáé

áðëþíïíôáò ôï êõôôáñüðëáóìÜ ôçò ðñïò äéÜöïñåò êáôåõèýíóåéò.¸ôóé, äåí Ý÷åé ðïôÝ óôáèåñü ó÷Þìá.

Ïé ìïíïêýôôáñïé ïñãáíéóìïß, ùóôüóï, åßíáé «óýíèåôïé», áíóõãêñéèïýí ìå ôá âáêôÞñéá, ôá ïðïßá Ý÷ïõí áêüìç ðéï áðëÞ

ïñãÜíùóç êáé ìéêñüôåñï ìÝãåèïò. Ãéá íá êáôáëÜâåéò ðüóïìéêñïóêïðéêÜ åßíáé ôá âáêôÞñéá, óêÝøïõ üôé óå Ýíá êïõôáëÜêé èá ÷ùñïýóáí 100

äéóåêáôïììýñéá áðü áõôÜ! ÊÜðïéïé ìïíïêýôôáñïé ìéêñïïñãáíéóìïß åßíáé åðéâëáâåßò ãéáôïí Üíèñùðï, ðïëëïß Üëëïé üìùò åßíáé éäéáßôåñá ÷ñÞóéìïé ãéá ôçí ðáñáóêåõÞ åìâïëßùí

áëëÜ êáé ôñïößìùí. Ôï ãéáïýñôé êáé ôï êñáóß ðáñÜãïíôáé ÷Üñç óôç æýìùóç ðïõðñïêáëåßôáé áðü ìéêñïïñãáíéóìïýò.

Ìå ìéá ìáôéÜ...

• ¸ìâéá åßíáé ç Üëëç ïíïìáóßá ðïõ äßíïõìåóôïõò æùíôáíïýò ïñãáíéóìïýò. ¼ëá ôá

Üøõ÷á áíôéêåßìåíá ðïõ ìáòðåñéâÜëëïõí ôá ïíïìÜæïõìå Üâéá.

•Ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôùí Ýìâéùí åßíáéüôé êéíïýíôáé, ôñÝöïíôáé, áíáðíÝïõí,

áíáðôýóóïíôáé, áíáðáñÜãïíôáé êáéáíôéäñïýí óå åñåèßóìáôá.• Óôïõò ìïíïêýôôáñïõòïñãáíéóìïýò ðïõ áðïôåëïýíôáéáðü Ýíá êýôôáñï ðåñéëáìâÜíïíôáéôá âáêôÞñéá, ïé ìýêçôåò, ôáðñùôüæùá êáé ïé éïß. ÊÜðïéïé áðüáõôïýò ôïõò ïñãáíéóìïýò åßíáéðáèïãüíïé, ïé ðåñéóóüôåñïéüìùò åßíáé ÷ñÞóéìïé.• Óå êÜèå êýôôáñï ìðïñïýìåíá äéáêñßíïõìå ôñåéò âáóéêÝò

ðåñéï÷Ýò: ôçí êõôôáñéêÞìåìâñÜíç, ôï êõôôáñüðëáóìá

êáé ôïí ðõñÞíá. Óôá öõôéêÜêýôôáñá äéáêñßíïõìå åðßóçò

ôï êõôôáñéêü ôïß÷ùìá, ôá÷õìïôüðéá êáé ôïõò

÷ëùñïðëÜóôåò.

ÃëùóóÜñé...

• Êýôôáñï ïíïìÜæåôáé ç ìéêñüôåñç ìïíÜäáæùÞò. ÊÜèå æùíôáíüò ïñãáíéóìüò áðïôåëåßôáéáðü Ýíá Þ ðåñéóóüôåñá êýôôáñá.

• ÊõôôáñéêÞ ïíïìÜæåôáé ç ìåìâñÜíç ðïõ äéá÷ùñßæåéôï êýôôáñï áðü ôï ðåñéâÜëëïí ôïõ. Áðü áõôÞíðåñíïýí ÷ñÞóéìá õëéêÜ ðñïò ôï êýôôáñï, åíþ ôáÜ÷ñçóôá õëéêÜ áðïâÜëëïíôáé áðü ôç ìåìâñÜíçðñïò ôï åîùôåñéêü ôïõ êõôôÜñïõ.

• Êõôôáñüðëáóìá ïíïìÜæåôáé ï ÷þñïò áíÜìåóá óôçíêõôôáñéêÞ ìåìâñÜíç êáé ôïí ðõñÞíá. Åêåß õðÜñ÷ïõíðïëëÜ äéáöïñåôéêÜ ìéêñïóêïðéêÜ ïñãáíßäéá ìåäéÜöïñåò ëåéôïõñãßåò.

• ÐõñÞíáò êõôôÜñïõ åßíáé ôï «êÝíôñï» ðïõ åëÝã÷åéüëåò ôéò ëåéôïõñãßåò ôïõ êõôôÜñïõ.

• Ìïíïêýôôáñïò ïíïìÜæåôáé ï ïñãáíéóìüò ðïõáðïôåëåßôáé áðü Ýíá ìüíï êýôôáñï.• Ðïëõêýôôáñïò ïíïìÜæåôáé ï

ïñãáíéóìüò ðïõ áðïôåëåßôáé áðüðïëëÜ êýôôáñá.

Óßãïõñá îÝñåéò üôé ÷ñçóéìïðïéïýìå ôá öõôÜ ùòôñïöÞ, ùò êáýóéìç ýëç, ãéá ôçí ðáñáãùãÞ ÷áñôéïý,ãéá ôçí êáôáóêåõÞ åðßðëùí êé Üëëùí îýëéíùíáíôéêåéìÝíùí. ºóùò üìùò íá ìçí îÝñåéò üôé êáéðïëëÜ öÜñìáêá, ôá ðåñéóóüôåñá áñþìáôá êáéêÜðïéá áðü ôá ñïý÷á ðïõ öïñÜò ðáñáóêåõÜæïíôáé÷Üñç óôá öõôÜ…ÓõíÞèùò ðñïóðåñíÜò ôá öõôÜ áäéÜöïñá. Ôïðåýêï óôï äñüìï ãéá ôï ó÷ïëåéü óïõ ìïéÜæåé íáåßíáé ßäéï êÜèå ìÝñá. Ìåãáëþíåé ôüóï áñãÜ, ðïõêáëÜ - êáëÜ äåí ôï êáôáëáâáßíåéò. Áíáó÷ïëçèåßò üìùò ìå ôá öõôÜ ðéï óõóôçìáôéêÜ,èá åíôõðùóéáóôåßò áðü ôï ðüóï ðïëýðëïêåò

åßíáé ïé ëåéôïõñãßåò ôïõò êáé ðüóï åíäéáöÝñïõóá åßíáé çìåëÝôç ôïõò. Ìáèáßíïíôáò ãé' áõôÜ èá óõíåéäçôïðïéÞóåéò üôé êáé ôá ðéï

ìéêñÜ öõôÜ, áêüìç êé áí ìïéÜæïõí áóÞìáíôá, åßíáé ðïëýðëïêïé æùíôáíïßïñãáíéóìïß, äþñá ôçò äçìéïõñãßáò.

Óôéò åýöïñåò ðåäéÜäåò, óôá áììïõäåñÜ áêñïãéÜëéá,óôá áðüêñçìíá âïõíÜ, áêüìç êáé óôéò ìåãÜëåò ðüëåéò

ç ÷ëùñßäá êÜíåé áéóèçôÞ ôçí ðáñïõóßá ôçò. Óå ìßáåêäñïìÞ óôçí åîï÷Þ, óå Ýíáí ðåñßðáôï óôï äÜóïòáêüìç êáé óå ìßá âüëôá óôïõò äñüìïõò ôçò ðüëçò,

âëÝðåéò ãýñù óïõ äåêÜäåò äéáöïñåôéêÜåßäç öõôþí.

Ôï óýíïëï ôùí öõôþí ìéáò ÷þñáòáðïôåëåß ôç ÷ëùñßäá ôçò. Ç ÷ëùñßäáôçò ÅëëÜäáò åßíáé áðü ôéò ðëïõóéüôåñåòóôçí Åõñþðç. Ìðïñåß óôç ÷þñá ìáò íá ìçí õðÜñ÷ïõíðïëëÜ ìåãÜëá äÜóç, ç ðïéêéëßá üìùò ôùí äéáöïñåôéêþí

åéäþí ôçò åëëçíéêÞò ÷ëùñßäáò åßíáé åíôõðùóéáêÞ.

ÖÕÔÁ

59

Ç ðïéêéëßá ôùí öõôþí ãýñù ìáò åßíáé åêðëçêôéêÞ. Ïé åðéóôÞìïíåò, ãéá íá ôáîéíïìÞóïõí ôá ðïëëÜäéáöïñåôéêÜ åßäç ôçò ÷ëùñßäáò, ÷ñçóéìïðïéïýí äýï ëáôéíéêÝò ëÝîåéò ãéá ôçí ïíïìáóßá êÜèå öõôïý. Ç

ðñþôç áíáöÝñåôáé óôï ãÝíïò óôï ïðïßï áíÞêåé ôï öõôü, åíþ ç äåýôåñç ÷áñáêôçñßæåé ôïóõãêåêñéìÝíï öõôü.

Áí ðéÝóåéò ôï Üíèïò ôçò ðüáò Antirrhinum majus, èá ôï äåéò íá áíïéãïêëåßíåé ôá ÷åßëç ôïõ,üðùò ï óêýëïò ôï óôüìá ôïõ. Äåí åßíáé ðåñßåñãï, ëïéðüí, üôé ôï ïíïìÜæïõìå óêõëÜêé.

Ôï öõôü Silybum marianum ìðïñåß íá ìçí ôï ðñïôéìÞóïõìå, ãéá íá öôéÜîïõìå Ýíáùñáßï ìðïõêÝôï. Ôï ðñïôéìïýí üìùò ïé ãÜéäáñïé ãéá ôñïöÞ ôïõò. Ãé' áõôü êáé ç

êïéíÞ ôïõ ïíïìáóßá åßíáé ãáúäïõñÜãêáèï. Ôá öõôÜ, åêôüò áðü ôçí åðßóçìç ïíïìáóßá Ý÷ïõí êáé áõôÞí ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýìå

êáèçìåñéíÜ. Áí, ëïéðüí, óïõ óåñâßñïõí Ýíá ðéÜôï ìå ÷üñôá êáé óïõðïõí üôé åßíáé ñáäßêéá, åóý äéüñèùóå… ðáßñíïíôáò ôï êáôÜëëçëïýöïò êáé åîÞãçóÝ ôïõò üôé óåñâßñïõí Cichorium pumilum!

Åßìáé êéüëáò 5 ÷ñüíùíÄßðëá ìïõ ðÝñáóå Ýíáò êáéíïýñãéïò

äñüìïò. Ðáñáëßãï íá ìå êüøïõí...Ôþñá óôÝêïìáé óôñáâÜ óôï ðëÜé

ôïõ äñüìïõ.

Áíáðôýóóïìáé èáõìÜóéá. ÐïëëÝò âñï÷Ýò

êáé ëéáêÜäåò ôçí Üíïéîç êáé ôï êáëïêáßñé.

Ïé ãåßôïíÝò ìïõ ìïý êëÝâïõí öùò êáé

èñåðôéêÜ óõóôáôéêÜ. Ìüëéò ðïõ

ìåãÜëùóá öÝôïò.

Îåñßæùóáí ôá ðéï áäýíáìá

äÝíôñá ãýñù ìïõ. Ôþñá ðéá

Ý÷ù ðéï ðïëý öùò êáé

ìåãáëþíù ðïëý.

ÊÜðïéïò ðÝôáîå Ýíá ôóéãÜñï

êáé êÜçêå Ýíá ìéêñü êïììÜôé

ôïõ äÜóïõò. ¹ìïõí ôõ÷åñü,

ôç ãëýôùóá ìå åëáöñéÜ

åãêáýìáôá. Ïé ðëçãÝò ìïõ

êáëýöèçêáí

ìå íÝï öëïéü.

ÐÝñáóå ìéá ìåãÜëç

ðåñßïäïò îçñáóßáò.

Áíáðôýóóïìáé

áñãÜ.

Çìåñïìçíßá ãÝííçóçò: 14 ÁðñéëßïõÔüðïò ãÝííçóçò: ÐåíôÝëçÏ Â’ Ðáãêüóìéïò Ðüëåìïò ðëçóéÜæåé óôïôÝëïò ôïõ...

Ëïéðüí ìå âëÝðåéò;¼÷é;Ìá...âñßóêïìáé ìðñïóôÜ óïõ! Ôï 2003 Ýêïøáí ðïëëÜ äÝíôñá ôïõ äÜóïõò, áíÜìåóÜ ôïõò êé åìÝíá. ÌåðÞãáí óå ìéá ÷áñôïâéïìç÷áíßá. Åêåß öôéÜ÷íïõí ÷áñôß ðïõ ÷ñçóéìïðïéåßôáé êáé ãéá ó÷ïëéêÜ âéâëßá. ¸ôóéìðïñåßò ôþñá íá ìå èáõìÜóåéò «ôõðùìÝíï». Âñßóêïìáé ìðñïóôÜ óïõ!

ÅðéôÝëïõò!

¸÷ù ðÜëé

ðïëý öùò

êáé íåñü.

1944

1950

1960

1980

1949

1968

1982

1995

2005

60

¼ðùò üëïé ïé æùíôáíïß ïñãáíéóìïß, Ýôóé êáé ôá öõôÜ ÷ñåéÜæïíôáéåíÝñãåéá ãéá ôçí áíÜðôõîÞ ôïõò. Ôçí åíÝñãåéá áõôÞ ôçí ðáßñíïõíáðü ôçí ôñïöÞ ôïõò, ôçí ïðïßá óõíèÝôïõí ôá ßäéá, óå áíôßèåóç ìåôá æþá ðïõ ôçí ðñïóëáìâÜíïõí Ýôïéìç. Áðü áðëÜ ìüñéá, äéïîåßäéïôïõ Üíèñáêá êáé íåñü, ðáñáóêåõÜæïõí ÷çìéêÝò åíþóåéò ðëïýóéåò

óå åíÝñãåéá, üðùò ç ãëõêüæç ðïõ÷ñçóéìïðïéåßôáé, ãéá íá ðáñáóêåõáóôåß çôñïöÞ ôïõò, ôï Üìõëï. Ôáõôü÷ñïíá,åëåõèåñþíïõí óôçí áôìüóöáéñáïîõãüíï. Ãéá ôç äéáäéêáóßá áõôÞ åßíáéáðáñáßôçôï ôï öùò ôïõ ¹ëéïõ êáé ìéáåéäéêÞ ÷ñùóôéêÞ ïõóßá, ðïõ âñßóêåôáéóôá öýëëá êáé ïíïìÜæåôáé ÷ëùñïöýëëç.Ïé äýï ëÝîåéò ðïõ ÷áñáêôçñßæïõí ôçäéáäéêáóßá ðáñáóêåõÞò ôçò ôñïöÞò ôùíöõôþí åßíáé ôï, «öùò» êáé ç «óýíèåóç».Áðü ôéò äõï áõôÝò ëÝîåéò ðñïêýðôåé êáéç ïíïìáóßá ôçò äéáäéêáóßáò áõôÞò, çóýíèåôç ëÝîç «öùôïóýíèåóç».

Öùôïóýíèåóç

¸íá éóôïñéêüðåßñáìá

Ôï 1772 ï ¢ããëïòåñåõíçôÞò PriestleyÝêáíå Ýíá ðïëýåíäéáöÝñïí ðåßñáìá. Óå

Ýíáêëåéóôü

ãõÜëéíïäï÷åßï

Ýâáëå Ýíáðïíôßêé. ÌåôÜ áðü

ëßãï ôï ðïíôßêé Ý÷áóå ôéòáéóèÞóåéò ôïõ, êáèþò äåíáíáíåùíüôáí ôï ïîõãüíïóôï äï÷åßï. ÊáôÜ ðåñßåñãïôñüðï üìùò óå Ýíá ßäéïêëåéóôü äï÷åßï Ýíá öõôüáíáðôõóóüôáí êáíïíéêÜ. Ï Priestley Ýêáíå áêüìç ìßá äïêéìÞâÜæïíôáò óôï ßäéï äï÷åßï ôï ðïíôßêé êáéôï öõôü. Áõôü ðïõ ðáñáôÞñçóå ôïõðñïêÜëåóå ìåãÜëç Ýêðëçîç. Ôï ðïíôßêéáíÝðíåå êáíïíéêÜ ãéá áñêåôü ÷ñïíéêüäéÜóôçìá. Ìå ôá ðåéñÜìáôÜ ôïõ ï ¢ããëïòåñåõíçôÞò äéáðßóôùóå üôé ôá öõôÜáðåëåõèåñþíïõí ïîõãüíï óôï ðåñéâÜëëïí. Ôïöõôü óôï êëåéóôü äï÷åßï áðåëåõèÝñùíåáñêåôü ïîõãüíï, þóôå íá áíáðíÝåé ôï ðïíôßêéêáíïíéêÜ.

Öõôïðëáãêôüí: ïìéêñïóêïðéêüòåõåñãÝôçò

Öùôïóýíèåóç äå ãßíåôáéìüíï áðü ôá öõôÜ ôçò

îçñÜò êáé ôçò èÜëáóóáò,áëëÜ êáé áðü ìéêñïóêïðéêïýò ïñãáíéóìïýòðïõ æïõí óôï íåñü, óå âÜèïò üìùò, óôïïðïßï öôÜíåé ôï öùò ôïõ ¹ëéïõ.Ïé ìéêñïïñãáíéóìïß áõôïßáðïôåëïýí ôï öõôïðëáãêôüíêáé äå èõìßæïõí óå ôßðïôá ôáöõôÜ, êáèþò äå äéáèÝôïõíñßæåò, âëáóôïýò Þ öýëëá. Ôïöõôïðëáãêôüí åßíáé ðïëýôéìïãéá ôç æùÞ óôïí ðëáíÞôç.Ìðïñåß ïé ïñãáíéóìïß áðü ôïõòïðïßïõò áðïôåëåßôáé íá åßíáéìéêñïóêïðéêïß, ôï ðëÞèïò ôïõò üìùò åßíáéôüóï ìåãÜëï, ðïõ ôï ïîõãüíï ðïõåëåõèåñþíïõí êáôÜ ôç öùôïóýíèåóçáðïôåëåß ôï 50% ðåñßðïõ ôïõ ïîõãüíïõ ôçòáôìüóöáéñáò.

×ëùñïöýëëç ðáíôïý

Ç ÷ëùñïöýëëç, ç÷ñùóôéêÞ ïõóßá ìåôï ÷áñáêôçñéóôéêü

ðñÜóéíï ÷ñþìá,÷ñçóéìïðïéåßôáé, üðùò êáé

÷éëéÜäåò Üëëåòïõóßåò ôçò

öýóçò, óå ðïëëÜðñïúüíôá ðïõ

÷ñçóéìïðïéïýìåêáèçìåñéíÜ, üðùò ôá

áðïóìçôéêÜ óþìáôïò, ïéðáóôßëéåò, ïé êáñáìÝëåò êáé

ïé ôóß÷ëåò ðïõ âïçèïýí óôçí áíôéìåôþðéóç ôçòêáêïóìßáò ôïõ óôüìáôïò. Ç ÷ëùñïöýëëç

÷ñçóéìïðïéåßôáé áêüìç ùò óõóôáôéêü óå ïäïíôüêñåìåòêáé óôïìáôéêÜ äéáëýìáôá. Óå ìéêñÝò ðïóüôçôåò

÷ñçóéìïðïéåßôáé åðßóçò ùò ÷ñùóôéêÞ ïõóßá óôá ôñüöéìá.

ÊáôÜ ôçöùôïóýíèåóç,áðü ôá öýëëá

áðïâÜëëåôáéïîõãüíï óôïðåñéâÜëëïí.

Óôá öýëëáðáñáóêåõÜæåôáé Üìõëï. Ç ëåéôïõñãßá áõôÞïíïìÜæåôáé öùôïóýíèåóç.

Ôï Üìõëï, ðïõ ðáñáóêåõÜæåôáé óôáöýëëá, ìåôáöÝñåôáé óåüëá ôá ìÝñç ôïõ öõôïý.

Ôá öõôÜ áðïññïöïýí íåñü óôéò ñßæåò. Ôï íåñü ìÝóá áðü ôï âëáóôü öôÜíåé óå üëá ôá ìÝñç ôïõ öõôïý.

Ôá öýëëááðïññïöïýíäéïîåßäéï ôïõÜíèñáêá áðüôïí áÝñá. Ôïäéïîåßäéï ôïõÜíèñáêá åßíáéáðáñáßôçôïãéá ôçöùôïóýíèåóç.

61

ÖõôÜ êáé íåñü

¼ëá ôá öõôÜ, ãéá íá ìåãáëþóïõí, ÷ñåéÜæïíôáé íåñü êáéìÜëéóôá óôç óùóôÞ ðïóüôçôá. Ãé' áõôü, áí Ý÷ïõìå öõôÜ óôï

óðßôé, äåí ðñÝðåé íá îå÷íÜìå íá ôá ðïôßæïõìå, üôáí êáéüóï ðñÝðåé, áíÜëïãá ìå ôéò áíÜãêåò ôïõò.

Ïé áíÜãêåò êÜèå öõôïý óå íåñü åßíáé äéáöïñåôéêÝò.Ôá öõôÜ üìùò ìðïñïýí íá åðéâéþóïõí áêüìá êáé óå

áêñáßåò óõíèÞêåò. ÖõôÜ, üðùò ç öñáãêïóõêéÜ êáéï êÜêôïò, ÷ñåéÜæïíôáé ðïëý ëßãï íåñü. Ôá öõôÜ

áõôÜ áðïèçêåýïõí íåñü óôï âëáóôü ôïõò, ôïïðïßï ìðïñïýí íá ÷ñçóéìïðïéÞóïõí óå

ðåñéüäïõò îçñáóßáò. ¢ëëá öõôÜ,üðùò ôï ñýæé êáé ç êáëáìéÜ,

÷ñåéÜæïíôáé ðïëý íåñü, ãéá íá áíáðôõ÷èïýí.

Ôá íïýöáñá, ðÜëé, åðéðëÝïõí óôçíåðéöÜíåéá ôùí ëéìíþí. Áðïññïöïýí íåñü ìå ôçíêÜôù åðéöÜíåéá ôùí öýëëùí ôïõò êáé ü÷é ìå ôéò

ñßæåò.

62

¸÷ïõí êáé ôá öõôÜ óôüìáôá...

Óôá öõôÜ ç áíôáëëáãÞ ôùí áåñßùí ìå ôï ðåñéâÜëëïí ãßíåôáé áðüìéêñïóêïðéêïýò ðüñïõò, ðïõ âñßóêïíôáé óôá öýëëá. Óôçí åéêüíá ìðïñåßòíá äåéò óå ìåãÜëç ìåãÝèõíóç ôïõò ðüñïõò áõôïýò. Ëüãù ôïõ ó÷Þìáôüòôïõò, ðïõ ìïéÜæåé ìå ôï óôüìá ìáò, áëëÜ êáé ëüãù ôçò ëåéôïõñãßáò ôïõò ïé

ìéêñïóêïðéêïß áõôïß ðüñïé ïíïìÜæïíôáé «óôüìáôá».Áíïßãïíôáò Þ êëåßíïíôáò ôá «óôüìáôá», ôá öõôÜ ìðïñïýí íá

åëÝã÷ïõí ôï ñõèìü ôçò äéáðíïÞò. Ãéá íá áíáðëçñþóïõí ôï íåñü ðïõ ÷Üíåôáé ìå ôç äéáðíïÞ, ôáöõôÜ áðïññïöïýí ìå ôéò ñßæåò ôïõò íåñü áðü ôï Ýäáöïò. Ìåôçí êõêëïöïñßá ôïõ íåñïý áðü ôç ñßæá óôá öýëëá ìÝóù ôïõâëáóôïý èñåðôéêÜ óõóôáôéêÜ ðïõ âñßóêïíôáé óôï ÷þìáìåôáöÝñïíôáé óå üëá ôá ìÝñç ôïõ öõôïý.

Ôá öõôÜ, üðùò üëïé ïé æùíôáíïß ïñãáíéóìïß, ÷ñåéÜæïíôáéåíÝñãåéá, ãéá íá åðéâéþóïõí. Ôçí åíÝñãåéá áõôÞ ôçí ðáßñíïõíáðü ôéò ôñïöÝò, êáèþò áõôÝò äéáóðþíôáé óå áðëïýóôåñåòïõóßåò. Ãéá ôç äéÜóðáóç ôùí ôñïöþí åßíáé áðáñáßôçôï ôïïîõãüíï. Ôá öõôÜ ðáßñíïõí ôï ïîõãüíï, ðïõ åßíáéáðáñáßôçôï ãéá ôç äéáäéêáóßá áõôÞ, ìå ôçí áíáðíïÞ. Ôá öõôÜáíáðíÝïõí áð’ üëá ôá ìÝñç ôïõò, áðü ôá öýëëá, ôï âëáóôü,áêüìç êáé áðü ôéò ñßæåò.Ç áíáðíïÞ åßíáé ç áíôßèåôç äéáäéêáóßá ôçò öùôïóýíèåóçò. Ìå ôç

öùôïóýíèåóç ôá öõôÜ óõíèÝôïõí ôçí ôñïöÞ ôïõò áðïññïöþíôáò åíÝñãåéá áðü ôïí ¹ëéï, åíþìå ôçí áíáðíïÞ äéáóðïýí ôçí ôñïöÞ áðåëåõèåñþíïíôáò åíÝñãåéá.Ç áíôáëëáãÞ ôùí áåñßùí êáôÜ ôç öùôïóýíèåóç êáé ôçí áíáðíïÞ ãßíåôáé áðüìéêñïóêïðéêïýò ðüñïõò, ðïõ ïíïìÜæïíôáé óôüìáôá. ¼ôáí ôá óôüìáôá áíïßãïõí, ãéá íáðåñÜóåé ïîõãüíï Þ äéïîåßäéï ôïõ Üíèñáêá, ôáõôü÷ñïíá åîáôìßæåôáé êáé íåñü. ÁõôÞ ç áðïâïëÞíåñïý áðü ôá öõôÜ ðñïò ôï ðåñéâÜëëïí ïíïìÜæåôáé äéáðíïÞ.

ÁíáðíïÞ - ÄéáðíïÞ

63

Ôá öõôÜ Ýîù áðü ôï äùìÜôéï;

Ìå ôçí áíáðíïÞ ôá öõôÜ ðáßñíïõí ïîõãüíï áðü ôï ðåñéâÜëëïí êáé áðïâÜëëïõíäéïîåßäéï ôïõ Üíèñáêá. Ôï ïîõãüíï åßíáé áðáñáßôçôï ãéá ôçí áíáðíïÞ ôùíáíèñþðùí êáé ôùí æþùí, åíþ ôï äéïîåßäéï ôïõ Üíèñáêá óå ìåãÜëç ðïóüôçôá

åßíáé âëáâåñü.Ôá öõôÜ áíáðíÝïõí ìÝñá êáé íý÷ôá. Ôç ìÝñá, ìå ôç öùôïóýíèåóç ôá öõôÜáðïññïöïýí äéïîåßäéï ôïõÜíèñáêá áðü ôï ðåñéâÜëëïíêáé áðïâÜëëïõíïîõãüíï. Ôï

ïîõãüíï ðïõáðïâÜëëïõí ôá öõôÜ ìå ôç

öùôïóýíèåóç åßíáé ðïëýðåñéóóüôåñï áðü áõôü ðïõ áðïññïöïýí ìå ôçí

áíáðíïÞ. Ãé' áõôü êáé ôç ìÝñá ôá öõôÜ åìðëïõôßæïõí ôïíáÝñá ìå ðïëýôéìï ïîõãüíï.Êáèþò ôç íý÷ôá äåí åßíáé äõíáôÞ ç öùôïóýíèåóç, ôáöõôÜ áðïâÜëëïõí äéïîåßäéï ôïõ Üíèñáêá êáéáðïññïöïýí ïîõãüíï. Ãé’ áõôü ðïëëïß Üíèñùðïéèåùñïýí üôé åßíáé åðéêßíäõíï íá êïéìüìáóôå óåäùìÜôéï óôï ïðïßï âñßóêïíôáé ðïëëÜ öõôÜ. Ïöüâïò áõôüò åßíáé áäéêáéïëüãçôïò. Ç ðïóüôçôá ôïõïîõãüíïõ ðïõ áðïññïöÜ Ýíá öõôü êáôÜ ôç äéÜñêåéáôçò íý÷ôáò åßíáé ðïëý ìéêñÞ, ìéêñüôåñç áðü áõôÞ ðïõáðïññïöÜ Ýíáò Üíèñùðïò Þ Ýíá êáôïéêßäéï ðïõ âñßóêåôáéóôï ßäéï äùìÜôéï.

Ìå ìéá ìáôéÜ...

• ¼ëá ôá öõôÜ Ý÷ïõí êïéíÜ ôá âáóéêÜ ôïõò ìÝñç, ôçñßæá, ôï âëáóôü êáé ôá öýëëá.• Ôá öõôÜ ôñÝöïíôáé áðü ôï Üìõëï ðïõ ðáñáóêåõÜæïõí

óôá öýëëá ìå ôç ëåéôïõñãßá ôçò öùôïóýíèåóçò. • Ãéá ôçí ðáñáóêåõÞ ôïõ áìýëïõ åßíáé áðáñáßôçôï ôï

íåñü, ðïõ öôÜíåé óôá öýëëá ìÝóá áðü ôï âëáóôü êáéôï äéïîåßäéï ôïõ Üíèñáêá, ðïõ ôá öõôÜ ðáßñíïõí áðü

ôïí áÝñá. • ÊáôÜ ôç äéáäéêáóßá ôçò öùôïóýíèåóçò ôá öõôÜáðåëåõèåñþíïõí ïîõãüíï, ðïõ áðïâÜëëåôáé óôçíáôìüóöáéñá. • Ç öùôïóýíèåóç äåí ìðïñåß íá ãßíåé ÷ùñßò ôï öùòôïõ ¹ëéïõ êáé ôç ÷ëùñïöýëëç.• Ãéá ôç äéÜóðáóç ôçò ôñïöÞò åßíáé áðáñáßôçôï ôïïîõãüíï. Ôá öõôÜ ðáßñíïõí ôï áðáñáßôçôïïîõãüíï ìå ôç äéáäéêáóßá ôçò áíáðíïÞò.• Ôá öõôÜ áíáðíÝïõí áðü üëá ôá ìÝñç ôïõò, áðüôá öýëëá, ôï âëáóôü, áêüìç êáé áðü ôéò ñßæåò.

• Ç áíáðíïÞ åßíáé ç áíôßèåôç äéáäéêáóßá ôçòöùôïóýíèåóçò. ÊáôÜ ôçí áíáðíïÞ ôá öõôÜ

áðïññïöïýí áîõãüíï êáé áðïâÜëëïõíäéïîåßäéï ôïõ Üíèñáêá.

• Ôá öõôÜ áðïâÜëëïõí óôï ðåñéâÜëëïí êáéíåñü áðü ìéêñïóêïðéêÝò ïðÝò óôá

öýëëá, ðïõ ïíïìÜæïíôáéóôüìáôá.

ÃëùóóÜñé...

• Öùôïóýíèåóç ïíïìÜæåôáé çëåéôïõñãßá ìå ôçí ïðïßá ôá öõôÜðáñáóêåõÜæïõí Üìõëï. Ç öùôïóýíèåóçãßíåôáé ìüíï óôá ðñÜóéíá ôìÞìáôá ôùí öõôþí.

• ×ëùñïöýëëç ïíïìÜæïõìå ôç ÷ñùóôéêÞ ïõóßá,óôçí ïðïßá ïöåßëåôáé ôï ÷áñáêôçñéóôéêü ðñÜóéíï÷ñþìá ôùí öõôþí.

• ¢ìõëï ïíïìÜæïõìå ôçí ôñïöÞ ôïõ öõôïý, ç ïðïßáðáñáóêåõÜæåôáé óôá öýëëá ôïõ.

• ÁíáðíïÞ ïíïìÜæïõìå ôç ëåéôïõñãßá ìå ôçí ïðïßáôá öõôÜ áíôáëëÜóóïõí áÝñéá ìå ôï ðåñéâÜëëïí,áðïññïöïýí äçëáäÞ ïîõãüíï êáéáðåëåõèåñþíïõí äéïîåßäéï ôïõ Üíèñáêá.

• ÄéáðíïÞ ïíïìÜæåôáé ç äéáäéêáóßá áðïâïëÞòíåñïý áðü ôï öõôü ðñïò ôï ðåñéâÜëëïí,

ìÝóá áðü ìéêñÝò ïðÝò óôá öýëëá,ðïõ ïíïìÜæïíôáé óôüìáôá.

Ôá æþá åßíáé ðïëý óçìáíôéêÜãéá ôïí Üíèñùðï.

Ôïí óõíôñïöåýïõí, ôïí ðñïóôáôåýïõí,

ôïí âïçèïýí óåäéÜöïñåò åñãáóßåò.

Æþá æïõí óåêÜèå öõóéêüðåñéâÜëëïí, óôçíîçñÜ, óôï íåñü, óôïíáÝñá. Åðéâéþíïõíáêüìç êáé óåðåñéï÷Ýò ìå áêñáßåòóõíèÞêåò, óôçí Ýñçìï,óôïõò ðüëïõò, óôá

âÜèç ôùí ùêåáíþí.

ÆÙÁ

ÕðÜñ÷ïõí ðåñéóóüôåñá áðü åíÜìéóéåêáôïììýñéï äéáöïñåôéêÜ åßäç

æþùí óôç Ãç. Ï êáçìÝíïò ï Íþå èáåß÷å, öáßíåôáé, ðïëëÞ

äïõëåéÜ…

Ìðïñåß íá ìçí ðéóôåýïõìå ðéá óå ìýèïõò, ç ðïéêéëßá üìùò ôùíäéáöïñåôéêþí ÷áñáêôçñéóôéêþí êáé éêáíïôÞôùí ôùí æþùí åßíáé

ìßá ðñáãìáôéêüôçôá ðïõ ìáò åíôõðùóéÜæåé. ÐáñÜ ôçíðïéêéëßá ôùí äéáöïñåôéêþí

÷áñáêôçñéóôéêþí, õðÜñ÷ïõíïìÜäåò æþùí ìå êïéíÜ

÷áñáêôçñéóôéêÜ. Åíôïðßæïíôáò ôá÷áñáêôçñéóôéêÜ áõôÜôáîéíïìïýìå ôá æþá,

Ýôóé þóôå íáìðïñïýìå íá ôá

ìåëåôÜìå êáëýôåñáêáé åõêïëüôåñá.

Ôá äéÜöïñá åßäç ôùí æþùí óôçÃç åßíáé áíáñßèìçôá.Ðáñáôçñþíôáò ôçí ðïéêéëßá ôùí÷áñáêôçñéóôéêþí ôùí æþùíóõíåéäçôïðïéïýìå ôï ìåãáëåßï ôïõæùéêïý êüóìïõ, ðïõ äßíåé óôïí

ðëáíÞôç ìáò ìïíáäéêÞ ïìïñöéÜ.Äåí åßíáé ôõ÷áßï üôé óôç èñçóêåßá ïñéóìÝíùíëáþí ôá æþá ëáôñåýïíôáí ùò èåïß. Óôçí áñ÷áßáÁßãõðôï ðïëëÝò èåüôçôåò åß÷áí ìïñöÞ æþùí. Ï¢íïõâéò åß÷å ìïñöÞ ôóáêáëéïý, åíþ ï ¿ñïòìïñöÞ ãåñáêéïý. Óôçí Éíäßá, áêüìç êáé óÞìåñá, çáãåëÜäá åßíáé éåñü æþï.

Óôçí åëëçíéêÞ ìõèïëïãßá äéáâÜæïõìå ãéá æþá ðïõ åß÷áí èåúêÞêáôáãùãÞ êáé õðåñöõóéêÝò éêáíüôçôåò. Ï

ÐÞãáóïò, ôï öôåñùôü Üëïãï, ãåííÞèçêå áðüôçí Ýíùóç ôïõ èåïý Ðïóåéäþíá êáé ôçò

ãïñãüíáò ÌÝäïõóáò, åíþ ïÊÝíôáõñïò, ìéóüò Üíèñùðïòêáé ìéóüò Üëïãï, áðü ôçí Ýíùóç

ôïõ âáóéëéÜ Éîßïíá êáé ôçò èåÜò ¹ñáò.

Óýìöùíá ìå ôç ìõèïëïãßá, ôáæþá äçìéïõñãÞèçêáí áðü

ôïõò èåïýò, ïé ïðïßïé Ýäùóáíóå êáèÝíá áðü áõôÜ äéáöïñåôéêÝò

éêáíüôçôåò êáé éäéáßôåñá÷áñáêôçñéóôéêÜ, ðïëýôéìá ãéá ôçí

åðéâßùóÞ ôïõ. ¢ëëá æþá ôñÝ÷ïõí ãñÞãïñá, Üëëá ðåôïýí, Üëëá åßíáé êáëïß êõíçãïß, Üëëáêïëõìðïýí, Üëëá Ý÷ïõí ðõêíü ôñß÷ùìá, ãéá íá ðñïóôáôåýïíôáé áðü ôï êñýï…

65

Êíéäüæùá

Æïõí óôç èÜëáóóá. ÐáñÜãïõí ÝíáäçëçôÞñéï, ìå ôï ïðïßï óêïôþíïõí ìéêñÜèáëÜóóéá æþá. Óôá êíéäüæùá áíÞêåé êáé çôóïý÷ôñá. Êáôáëáâáßíåéò ôþñá ãéáôß ôçí

áðïöåýãïõìå, üôáí ôç äïýìå ôï êáëïêáßñéóôç èÜëáóóá.

66

Áóðüíäõëá

Óêþëçêåò, ïé êáëýôåñïé ößëïé ôïõãåùñãïý!

Áí óêÜøåéò ðñïóåêôéêÜ óôï Ýäáöïò, åßíáé ðéèáíüí íááíáêáëýøåéò êÜðïéï ãåùóêþëçêá. Ôá æþá áõôÜÝ÷ïõí ìáêñïõëü êáé ìáëáêü óþìá ÷ùñßò ðüäéá.Ìðïñïýí êáé êéíïýíôáé ÷Üñç óôéò ìéêñÝò óêëçñÝòôñß÷åò ðïõ êáëýðôïõí ôï óþìá ôïõò. Áðëþíïõí ôïóþìá ôïõò ðñïò ìéá êáôåýèõíóç êáé ôñáâïýí óôçóõíÝ÷åéá ôï ðßóù ìÝñïò. Ïé óêþëçêåò åßíáé ðïëý÷ñÞóéìïé. Êáèþò êéíïýíôáé äéáñêþò ìÝóá óôï ÷þìá,äçìéïõñãïýí óôïÝò, ìÝóá áðü ôéò ïðïßåò êõêëïöïñåßáÝñáò. ¸ôóé, áåñßæåôáé ôï ÷þìá, êÜôé ðïõ åßíáééäéáßôåñá ùöÝëéìï ãéá ôçí áíÜðôõîç ôùí öõôþí.

Ôá äéáöïñåôéêÜ åßäç ôçò ðáíßäáò åßíáé áíáñßèìçôá. Ãéá íá ìðïñïýìå íáìåëåôÞóïõìå êáëýôåñá ôá æþá, ôá ÷ùñßæïõìå óå êáôçãïñßåò áíÜëïãá

ìå ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõò. Ç ãåíéêÞ ôáîéíüìçóç ôùí æþùí ãßíåôáéìå âÜóç ôï áí ôá æþá Ý÷ïõí Þ ü÷é óðïíäõëéêÞ óôÞëç. Ôá æþá ðïõ

Ý÷ïõí óðïíäõëéêÞ óôÞëç ïíïìÜæïíôáé óðïíäõëùôÜ, åíþåêåßíá ðïõ äåí Ý÷ïõí, áóðüíäõëá.

Ôá ðåñéóóüôåñá áóðüíäõëá æþá æïõí ìüíï ìÝóá óôï íåñü,êÜðïéá Üëëá üìùò, üðùò ôá óêïõëÞêéá êáé ôá Ýíôïìá, æïõí

óôçí îçñÜ. Ç ðïéêéëßá ôùí áóðüíäõëùí æþùí åßíáéôåñÜóôéá. Áóðüíäõëá åßíáé ôá óöïõããÜñéá, ôá

êïñÜëëéá, ïé ìÝäïõóåò, ôá óêïõëÞêéá, ïé áóôåñßåò,ïé á÷éíïß, ôá óáëéãêÜñéá, ôá ÷ôáðüäéá, ôá Ýíôïìá,ïé áñÜ÷íåò, ôá êáâïýñéá. Ôá åííÝá áðü ôá äÝêáåßäç æþùí óôç Ãç åßíáé áóðüíäõëá! ÅðïìÝíùò,

ôá áóðüíäõëá æþá åßíáé ïé ðñáãìáôéêïßêõñßáñ÷ïé ôïõ ðëáíÞôç. Êé üìùò, åëÜ÷éóôá

ãíùñßæïõìå ãéá ôç æùÞ ôïõò. Ôá áóðüíäõëá÷ùñßæïíôáé óå Ýîé êýñéåò õðïêáôçãïñßåò¡:

ôïõò óêþëçêåò, ôá å÷éíüäåñìá, ôá ìáëÜêéá,ôá áñèñüðïäá, ôïõò óðüããïõò êáé ôá

êíéäüæùá.

ÊáôÜëçøç óå Üäåéï óðßôé!

¼ôáí åðéóêåöôåßò ìéá áêôÞ êáéðáñáôçñÞóåéò Ýíá êÝëõöïò óáëéãêáñéïý íáêéíåßôáé óôçí Üììï, ìçí åêðëáãåßò áíäéáðéóôþóåéò üôé ìÝóá êáôïéêåß ÝíáòêÜâïõñáò! Ôï óõãêåêñéìÝíï åßäïò êÜâïõñá,

ï êÜâïõñáò-åñçìßôçò, äåí Ý÷åé äéêüôïõ êÝëõöïò, üðùò ôá ðåñéóóüôåñááñèñüðïäá. Ãéá íá ìç ìÝíåé ëïéðüí...Üóôåãïò, êáôïéêåß óå Üäåéá êåëýöçÜëëùí æþùí. ¼ôáí ìåãáëþóåé ôüóïðïõ ôï êÝëõöïò äåí ôïí ÷ùñÜåé, áðëÜìåôáêïìßæåé óå Ýíá ìåãáëýôåñï!

67

Å÷éíüäåñìá

Ôá å÷éíüäåñìá æïõí áðïêëåéóôéêÜóôç èÜëáóóá. Ôï óþìá ôïõòáðïôåëåßôáé áðü ðÝíôå üìïéáìÝñç êáé êáëýðôåôáé áðüðëÜêåò Þ óêëçñÝò âåëüíåò. Óôï÷áñáêôçñéóôéêü ôïõò áõôüïöåßëïõí êáé ôçí ïíïìáóßáôïõò, áöïý å÷éíüäåñìïóçìáßíåé áõôü ðïõ Ý÷åéáãêáèùôü äÝñìá.

ÌáëÜêéá

¸÷ïõí ìáëáêü êáé õãñü óþìá. Ãéá íá ðñïóôáôåýåôáé ôïóþìá ôïõò, ôá ðåñéóóüôåñá ìáëÜêéá, üðùò ôá

óáëéãêÜñéá, ôá ìýäéá êáé ôá óôñåßäéá, Ý÷ïõí Ýíáóêëçñü üóôñáêï åîùôåñéêÜ. ÌåñéêÜ ìáëÜêéá ðÜëé, üðùò

ôï êáëáìÜñé êáé ç óïõðéÜ, Ý÷ïõí Ýíáóêëçñü üóôñáêï óôï åóùôåñéêü

ôïõ óþìáôüò ôïõò. Ìüíïôï ÷ôáðüäé äåí Ý÷åé êáíÝíá

üóôñáêï. Ôá ìáëÜêéá æïõí êõñßùòóôï íåñü êáé ìüíï ëßãá áðü áõôÜ, üðùò ãéáðáñÜäåéãìá ôá óáëéãêÜñéá, æïõí óôç óôåñéÜ.

Áñèñüðïäá

Ìðïñåßò íá óêåöôåßò ôé êïéíü Ý÷åé ìéá ìÝëéóóá, Ýíáòóêïñðéüò, ìéá áñÜ÷íç, ìéá ðåôáëïýäá, ìéá

óáñáíôáðïäáñïýóá êáé Ýíáò êÜâïõñáò; ¼ëá áõôÜ ôáæþá Ý÷ïõí ðüäéá ðïõ ÷ùñßæïíôáé óå ðïëëÜ ìÝñç.

ÁíÞêïõí üëá óå ìéá ìåãÜëç ïéêïãÝíåéá áóðüíäõëùí æþùí, ôááñèñüðïäá. Ôá áñèñüðïäá áðïôåëïýí ôç ìåãáëýôåñç

ïìÜäá óôï æùéêü âáóßëåéï. Ó÷åäüí ôñßá óôá ôÝóóåñá åßäçæþùí åßíáé áñèñüðïäá. Ôá Ýíôïìá ìüíï áðïôåëïýíôáé

áðü 900.000 äéáöïñåôéêÜ åßäç, üôáí ôá ðïõëéÜ, ãéáðáñÜäåéãìá, áðïôåëïýíôáé áðü 10.000 åßäç!

Óðüããïé

Ôï óþìáôïõò åßíáé

äéÜôñçôï áðü ìéêñïóêïðéêïýòðüñïõò. Æïõí êÜôù áðü ôçí

åðéöÜíåéá ôïõ íåñïý,ðñïóêïëëçìÝíïé óå âñÜ÷ïõò.

68

Ôá æþá ðïõ Ý÷ïõí óðïíäõëéêÞ óôÞëç êáé óêåëåôü ïíïìÜæïíôáé óðïíäõëùôÜ. ÕðÜñ÷ïõí ðåñßðïõ 45.000 åßäçóðïíäõëùôþí, ðïõ ôáîéíïìïýíôáé óå ðÝíôå õðïêáôçãïñßåò: ôá øÜñéá, ôá áìößâéá, ôáåñðåôÜ, ôá ðôçíÜ êáé ôá èçëáóôéêÜ.

ÅñðåôÜ

×áñáêôçñéóôéêü ôùí åñðåôþí åßíáé üôé Ýñðïõí, óÝñíïíôáé óôïÝäáöïò. Áðü ôçí éäéüôçôÜ ôïõò áõôÞ ðñïÝêõøå ç ïíïìáóßá ôïõò.

ÅñðåôÜ åßíáé ôá ößäéá, ïé óáýñåò, ïé êñïêüäåéëïé êáé ïé÷åëþíåò. Ôá åñðåôÜ Ý÷ïõí óôåãíü äÝñìá, ðïõ êáëýðôåôáéáðü áäéÜâñï÷á ëÝðéá, ôéò öïëßäåò.

Ôá åñðåôÜ áíáðíÝïõí ìå ðíåýìïíåò. ÄåíÝ÷ïõí âëÝöáñá êáé áöôéÜ.

ÏñéóìÝíá åñðåôÜ, üðùò ôáößäéá, äåí Ý÷ïõí êáèüëïõ

ðüäéá, åíþ Üëëá, üðùò ïéóáýñåò, Ý÷ïõí ðïëý êïíôÜ

ðüäéá.

Áìößâéá

×áñáêôçñéóôéêü ôùí áìößâéùíåßíáé üôé ìðïñïýí íá æïýí ôüóï óôï

íåñü üóï êáé óôçí îçñÜ. Óôçíõðïêáôçãïñßá áõôÞ áíÞêïõí ïé

âÜôñá÷ïé, ïé ôñßôùíåò êáé ïéóáëáìÜíäñåò. Ôá áìößâéá Ý÷ïõí

äÝñìá ìáëáêü êáé õãñü, ÷ùñßò ëÝðéá. Ôá íåáñÜáìößâéá æïõí óôï íåñü êáé áíáðíÝïõí ìå âñÜã÷éá, üðùò ôáøÜñéá. Ìåãáëþíïíôáò áíáðôýóóïõí ðíåýìïíåò êáé Ýôóéìðïñïýí íá æïõí êáé óôçí îçñÜ, áñêåß, âÝâáéá, íá õðÜñ÷åéáñêåôÞ õãñáóßá.

ØÜñéá

Ôá øÜñéá åßíáéïñãáíéóìïß ðïõ æïõíáðïêëåéóôéêÜ óôï íåñü.Ôï ïîõãüíï ðïõ÷ñåéÜæïíôáé ôïêáôáêñáôïýí áðü ôïíåñü, ôï ïðïßïöéëôñÜñïõí ìå ôáâñÜã÷éÜ ôïõò. Ôï óþìá

ôïõò óêåðÜæåôáé áðü ãëéóôåñÜ ëÝðéá, ðïõ óôçíåðéöÜíåéÜ ôïõò õðÜñ÷ïõí ìéêñïß êýêëïé. ÊÜèå ÷ñüíïáíáðôýóóåôáé Ýíáò ôÝôïéïò êáéíïýñãéïò êýêëïò.¸ôóé, ðáñáôçñþíôáò ôá ëÝðéá ìå Ýíá ìåãåèõíôéêü

öáêü, ìðïñåßò íá õðïëïãßóåéò ðüóùí ÷ñüíùí Þôáí ôï øÜñé, üôáíôï Ýðéáóáí.Êõìáôßæïíôáò ôçí ïõñÜ ôïõò ôá øÜñéá ìðïñïýí íá êéíïýíôáé, åíþêïõíþíôáò ôá ðôåñýãéÜ ôïõò ìðïñïýí íá óôñßâïõí Þ íá óôáìáôïýí. ÔáøÜñéá äå ÷ñåéÜæïíôáé âëÝöáñá, êáèþò ôï íåñü êñáôÜ ôá ìÜôéá ôïõòõãñÜ êáé êáèáñÜ!

ÓðïíäõëùôÜ

ÐôçíÜ

ÐôçíÜ åßíáé üóá æþá Ý÷ïõí öôåñÜ ðïõ áðïôåëïýíôáéáðü ðïýðïõëá. Ôá öôåñÜ ìåñéêþí ðôçíþí, üðùò ôïõ

ðáãùíéïý, åßíáé éäéáßôåñá åíôõðùóéáêÜ, ìåêáôáðëçêôéêÜ ó÷Ýäéá êáé öáíôáóìáãïñéêïýò÷ñùìáôéóìïýò. Ôá ðåñéóóüôåñá ðôçíÜ ðåôïýí, áí êáé ìåñéêÜ, üðùò ïé

êüôåò, ïé óôñïõèïêÜìçëïé êáé ïé ðéãêïõÀíïé, Ý÷ïõí ÷Üóåé áõôÞí ôçíéêáíüôçôá. ÌåñéêÜ ðïõëéÜ, üðùò ç ðÝñäéêá Þ ôï ðåñéóôÝñé, ìðïñïýí íáðåôïýí óå ìéêñÝò ìüíï áðïóôÜóåéò, åíþ Üëëá, üðùò ïé ðÜðéåò êáé ôáöëáìßíãêï, ìðïñïýí íá ôáîéäåýïõí ãéá åâäïìÜäåò Þ ìÞíåò. ÐñùôáèëçôÞòåäþ áíáäåéêíýåôáé ôï ãëáñüíé, ðïõ äéáíýåé êÜèå ÷ñüíï 40.000 ÷éëéüìåôñáôáîéäåýïíôáò áðü ôï Âüñåéï óôï Íüôéï Ðüëï!

69

ÈçëáóôéêÜ

Óå êáìßá Üëëç ïìÜäá äå óõíáíôþíôáéôüóï äéáöïñåôéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ, üóï

óôá èçëáóôéêÜ. Ôï ðñüâáôï, ï ëýêïò, çáñêïýäá, ï óêáíôæü÷ïéñïò, ç ãÜôá, ïóêýëïò, ôï äåëößíé, ôï êáãêïõñü, ç

öÜëáéíá, ç íõ÷ôåñßäá, ï ðïíôéêüò êáéï Üíèñùðïò åßíáé ðïëý äéáöïñåôéêÜ,

ôüóï óôï ìÝãåèïò êáé óôçíåìöÜíéóç üóï êáé óôá ìÝñç ðïõ æïõí êáé óôéò óõíÞèåéÝò ôïõò.

‘Ïëá üìùò Ý÷ïõí Ýíá êïéíü ÷áñáêôçñéóôéêü, ôüóï âáóéêü,þóôå íá áðïôåëïýí ìßá êáôçãïñßá. ¼ëá èçëÜæïõí ôá

íåïãÝííçôá ìéêñÜ ôïõò ìå ãÜëá. Óå áõôü ïöåßëåôáé êáé çïíïìáóßá ôïõò. Ôï óþìá ôùí èçëáóôéêþí êáëýðôåôáé áðü

ôñß÷ùìá, ìå åîáßñåóç ôá èçëáóôéêÜ ðïõ æïõí óôç èÜëáóóá.

ÁëëÜæïõí äÝñìá óáí ôáðïõêÜìéóá!

Êáèþò ïé óáýñåò êáé ôá ößäéáìåãáëþíïõí, áëëÜæïõí ôï ðáëéü,óôåíü êáé öèáñìÝíï ôïõò äÝñìá.

Áõôü ìðïñåß íá ãßíåôáé ðïëýóõ÷íÜ, êÜèå Ýíáí Þ äýï ìÞíåò. Áí

åßóáé ðñïóåêôéêüò, ìðïñåß óåêÜðïéá åêäñïìÞ óïõ íá âñåéò

«ðáëéü» äÝñìá öéäéþí...

ÖïâåñÞ óáýñá!

¸íá áðü ôá åíôõðùóéáêüôåñá æþá, ðïõ Ý÷ïõí üìùò åîáöáíéóôåßåäþ êáé áéþíåò, åßíáé ïé äåéíüóáõñïé. ÅíäéáöÝñïõóá åßíáé ç

åîÞãçóç ôçò ïíïìáóßáò ôùí åðéâëçôéêþí áõôþí æþùí.Äåéíüóáõñïò óçìáßíåé äåéíÞ

óáýñá, äçëáäÞ öïâåñÞóáýñá. ÐáñÜ ôï

ôåñÜóôéï ìÝãåèüòôïõò ïé

äåéíüóáõñïéáíÞêáí óôçíêáôçãïñßáôùí...åñðåôþí.

70

Ôá èçëáóôéêÜ, üðùò äçëþíåé êáé ôï üíïìÜ ôïõò, Ý÷ïõí Ýíá êïéíü ÷áñáêôçñéóôéêü, èçëÜæïõí ôáíåïãÝííçôá ìéêñÜ ôïõò. Ôá èçëáóôéêÜ êáôáôÜóóïíôáé áíÜëïãá ìå ôï åßäïò ôçò ôñïöÞò ôïõò óåöõôïöÜãá, ðïõ ôñÝöïíôáé ìå öõôÜ, óå óáñêïöÜãá, ðïõ ôñÝöïíôáé ìå Üëëá æþá êáé óå ðáìöÜãá,ðïõ ôñÝöïíôáé ôüóï ìå öõôÜ üóï êáé ìå Üëëá æþá. Ôá ðåñéóóüôåñá èçëáóôéêÜ ãåííïýí ðëÞñùò áíáðôõãìÝíá ìéêñÜ. ÏñéóìÝíá üìùò èçëáóôéêÜãåííïýí áâãÜ, åíþ Üëëá ãåííïýí ìéêñÜ ðïõ äåí Ý÷ïõí áíáðôõ÷èåß ðëÞñùò. Óôá èçëáóôéêÜ áõôÜ çáíÜðôõîç ôùí ìéêñþí ïëïêëçñþíåôáé óå Ýíá óÜêï óôï óþìá ôïõ èçëõêïý æþïõ, ôï ìÜñóéððï. Ôá èçëáóôéêÜ ðïõ ãåííïýí ðëÞñùò áíáðôõãìÝíá ìéêñÜ ÷ùñßæïíôáé óå åéäéêüôåñåò õðïêáôçãïñßåòáíÜëïãá ìå ôá êïéíÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõò: óå ôñùêôéêÜ, ðñïâïóêéäùôÜ, ïðëçöüñá, ÷åéñüðôåñá,êçôþäç, óáñêïöÜãá êáé ðñùôåýïíôá.

ÔñùêôéêÜ

Ôá ôñùêôéêÜ áðïôåëïýí ôçíðéï ìåãÜëç ïìÜäáèçëáóôéêþí. Ïé óêßïõñïé, ïéáñïõñáßïé, ïé ðïíôéêïß êáé ïé

êÜóôïñåò åßíáé ôñùêôéêÜ. ÔáìðñïóôéíÜ äüíôéá ôùí ôñùêôéêþí åßíáé ìõôåñÜêáé êïöôåñÜ. Ìå ôá äüíôéá áõôÜ, ôá æþáðåëåêïýí êáé êïììáôéÜæïõí ôçí ôñïöÞ ôïõò. ÏéêÜóôïñåò ôá ÷ñçóéìïðïéïýí, ãéá íá êüâïõí ìéêñÜ äÝíôñá êáé íáêáôáóêåõÜæïõí öñÜãìáôá.

ÈçëáóôéêÜ

ÐñïâïóêéäùôÜ

Ïé åëÝöáíôåò åßíáé ôá ðéï ìåãÜëáæþá ôçò îçñÜò. Ìå ôç âïÞèåéá ôçòåõêßíçôçò ðñïâïóêßäáò ðïõäéáèÝôïõí, öÝñíïõí óôï óôüìáôïõò ôï íåñü êáé ôá öõôÜ áðü ôáïðïßá ôñÝöïíôáé. Óôç÷áñáêôçñéóôéêÞ ôïõò ðñïâïóêßäáïöåßëåôáé êáé ç ïíïìáóßá«ðñïâïóêéäùôÜ». Åðßóçò,äéáèÝôïõí äýï ÷áõëéüäïíôåò, ãéáíá ìðïñïýí íá áìýíïíôáé.

Ïðëçöüñá

Ôá ïðëçöüñá åßíáéöõôïöÜãá æþá. Ïé

Üêñåò ôùíäá÷ôýëùí ôïõòêáôáëÞãïõí óå

óêëçñÝò ïðëÝò. ÔáÜëïãá, ïé áãåëÜäåò,

ôá ðñüâáôá,ïé êáôóßêåò,

ôáãïõñïýíéá,ïé æÝâñåò,

ïé êáìÞëåòêáé ïé

ñéíüêåñïéåßíáé

ïðëçöüñá.

71

×åéñüðôåñá

Ðïíôßêéá ìå öôåñÜ! Óôá ÷åéñüðôåñá,óôá ïðïßá áíÞêïõí ïé íõ÷ôåñßäåò,

ôá äÜ÷ôõëá ôùí ìðñïóôéíþíðïäéþí åßíáé åíùìÝíá ìå ìéá ìåìâñÜíç. ×Üñç óå áõôÞí, ïé íõ÷ôåñßäåò åßíáé ôá

ìüíá èçëáóôéêÜ ðïõ ìðïñïýí íá ðåôïýí. ÌÜëéóôá ðåôïýí ìüíï ôç íý÷ôá.ÊÜèå óïýñïõðï ïé íõ÷ôåñßäåò áöÞíïõí ôéò öùëéÝò ôïõò óôéò ïðïßåò åßíáéêñåìáóìÝíåò áíÜðïäá óáí óôáöýëéá êáé áñ÷ßæïõí ôï êõíÞãé ôçò ôñïöÞò

ôïõò, ðïõ áðïôåëåßôáé áðü öñïýôá êáé Ýíôïìá. ÊÜðïéïé áðü ìáò êáé ìüíïóôï Üêïõóìá ôçò ëÝîçò íõ÷ôåñßäá ôñïìÜæïõí, ãéáôß ôç èåùñïýí ðëÜóìá

ðïíçñü, åðéèåôéêü êáé âëáâåñü. ÁõôÞ ç åíôýðùóç åßíáé ëáíèáóìÝíç. Çíõ÷ôåñßäá åßíáé áèþá êáé ùöÝëéìç, êáèþò åîïëïèñåýåé ôåñÜóôéåò

ðïóüôçôåò âëáâåñþí åíôüìùí. Ìßá ìüíï íõ÷ôåñßäá ìðïñåß íá öÜåé3.000 Ýíôïìá óå Ýíá 24ùñï.

Êçôþäç

Óôçí êáôçãïñßá áõôÞ áíÞêïõí ïé öÜëáéíåò êáé ôá äåëößíéá. Óôá æþá áõôÜ,ôá ìðñïóôéíÜ Üêñá Ý÷ïõí ôç ìïñöÞ ðôåñõãßùí, åíþ ôá ðßóù Ý÷ïõíåîáöáíéóôåß. Áí êáé ôá èçëáóôéêÜ áõôÜ Ý÷ïõí ðñïóáñìïóôåß íá æïõí óôï

íåñü, áíáðíÝïõí ìå ðíåýìïíåò, ãé' áõôü áíåâáßíïõíóõ÷íÜ óôçí åðéöÜíåéá ôçò èÜëáóóáò.Ôá äåëößíéá äéêáßùò èåùñïýíôáé ïé ìåãáëïöõÀåò ôçòèÜëáóóáò. Åßíáé éäéáßôåñá Ýîõðíá æþá êáé Ý÷ïõí ôçäõíáôüôçôá íá åðéêïéíùíïýí ìåôáîý ôïõò.Ôï ìÝãåèïò ôùí èçëáóôéêþí áõôþí åßíáé ðïëëÝòöïñÝò åíôõðùóéáêü. Ç ãáëÜæéá öÜëáéíá åßíáé ôïìåãáëýôåñï èçëáóôéêü óôïí êüóìï. Ìðïñåß íáîåðåñÜóåé ôá 30 ìÝôñá óå ìÞêïò êáé ôïõò 150 ôüíïõòóå ìÜæá. ¼ìùò, ðáñÜ ôï ôåñÜóôéï ìÝãåèüò ôçò, äåíÝ÷åé äüíôéá êáé ôñÝöåôáé êõñßùò ìå ìéêñïóêïðéêÝòãáñßäåò!

ÓáñêïöÜãá

Óôçí ïìÜäá ôùíóáñêïöÜãùí èçëáóôéêþí

áíÞêïõí æþá, üðùò ïéëýêïé, ïé áëåðïýäåò, ôá

ëéïíôÜñéá êáé ïé áñêïýäåò.Ôá æþá áõôÜ åßíáé ðïëý

êáëïß êõíçãïß, Ý÷ïõíäéáðåñáóôéêÞ üñáóç,

åîáéñåôéêÞ áêïÞ êáéüóöñçóç. Ìå ôç âïÞèåéá

ôùí áéóèÞóåùí áõôþíåíôïðßæïõí ôá èýìáôÜ ôïõò

êáé ôá áñðÜæïõí ìå ôáóïõâëåñÜ äüíôéá êáé ôá

ãáìøÜ ôïõò íý÷éá.

Ðñùôåýïíôá

Ç õðïêáôçãïñßá áõôÞðåñéëáìâÜíåé ôá æþá ìå ôïíðéï áíáðôõãìÝíï åãêÝöáëï.

Åäþ êáôáôÜóóåôáé êáé ï Üíèñùðïò. ¸÷åéò ðáñáôçñÞóåéóôï æùïëïãéêü êÞðï ðþò óõìðåñéöÝñïíôáé ïé ìéêñïßðßèçêïé êáé ïé ãïñßëåò; ÓõìðåñéöÝñïíôáé üðùò åìåßò,óôÝêïíôáé óôá äýï ôïõò ðüäéá, ðéÜíïõí ìå ôá äÜ÷ôõëÜôïõò áíôéêåßìåíá, ðáßæïõí ìå ôá ìùñÜ ôïõò...

72

ÁíÜëïãá ìå ôéò óõíèÞêåò ðïõ åðéêñáôïýí óôï öõóéêü ðåñéâÜëëïí åßíáé êáé ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôùí æþùíðïõ ôá âïçèïýí íá ðñïóáñìüæïíôáé óå áõôü êáé íá åðéâéþíïõí. ÊÜðïéá æþá Ý÷ïõí ÷ñþìá ðïõ ôáéñéÜæåéìå áõôü ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò, Ýôóé þóôå íá ìç ãßíïíôáé åýêïëá áíôéëçðôÜ áðü ôïõò å÷èñïýò ôïõò. ÔáøÜñéá êáé ôá ðïõëéÜ Ý÷ïõí ó÷Þìá ôÝôïéï, þóôå ç áíôßóôáóç áðü ôï íåñü êáé ôïí áÝñá, áíôßóôïé÷á,íá åßíáé ìéêñÞ. ÊÜðïéá æþá, ôÝëïò, ðñïóáñìüæïíôáé óôï ðåñéâÜëëïí ÷Üñç óôçí éäéáßôåñçóõìðåñéöïñÜ ôïõò.

Äåßîå ìïõ ôï ñÜìöïò óïõ, íáóïõ ðù ðïéïò åßóáé

ÁíÜëïãï ìå ôï åßäïò ôçò ôñïöÞò ôïõòåßíáé ôï ó÷Þìá êáé ôïìÝãåèïò ôïõ ñÜìöïõòôùí ðïõëéþí. Ôá ðïõëéÜðïõ ôñÝöïíôáé ìåóðüñïõò, üðùò ãéá

ðáñÜäåéãìá ôï óðïõñãßôé, Ý÷ïõíêïíôü êáé óêëçñü ñÜìöïò, ãéáíá óðÜíå ìå áõôü ôïõòóðüñïõò. Ôá ðïõëéÜ ðïõôñÝöïíôáé ìå øÜñéá, üðùò ãéáðáñÜäåéãìá ï ðåëåêÜíïò, Ý÷ïõí óáêïýëá êÜôù

áðü ôï ñÜìöïò, ãéá íá áðïèçêåýïõí åêåß ôçí ôñïöÞ. ÔáóáñêïöÜãá ðïõëéÜ ðÜëé, üðùò ãéá ðáñÜäåéãìá ï áåôüò, Ý÷ïõí ãáìøüñÜìöïò, ãéá íá êáôáóðáñÜæïõí ôç ëåßá ôïõò.

Ëßãï íåñü, ðáñáêáëþ...

Åêôüò áðü ôéò áêñáßåò èåñìïêñáóßåò ðïõåðéêñáôïýí óôçí Ýñçìï, âñÝ÷åé êáé óðÜíéá.¸ôóé, ôá æþá ðïõ æïõí åêåß åßíáéðñïóáñìïóìÝíá íá åðéâéþíïõí ìå ðïëý ëßãïíåñü ãéá ìåãÜëï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá.Ç êáìÞëá, ãéá ðáñÜäåéãìá, ìðïñåß êáéáðïèçêåýåé ìåãÜëåò ðïóüôçôåò íåñïýóôçí êáìðïýñá Þ ôéò êáìðïýñåò ðïõÝ÷åé óôçí ðëÜôç ôçò.

ÁíôéìÝôùðïé ìå ôï êñýï

ÁíÜëïãá ìå ôéò èåñìïêñáóßåò ðïõ åðéêñáôïýí óôïðåñéâÜëëïí ðïõ æåé Ýíá æþï åßíáé êáé ç êáôáóêåõÞ

ôïõ äÝñìáôïò, þóôå ôï æþï íá ðñïóôáôåýåôáéáðü ôï ðïëý êñýï Þ ôçí ðïëëÞ æÝóôç. Ãéá íá

áíôéìåôùðßæïõí ôï êñýï æþá, üðùò ç öÜëáéíá, çðïëéêÞ áñêïýäá êáé ç öþêéá, Ý÷ïõí Ýíá ðá÷ý

óôñþìá ëßðïõò êÜôù áðü ôï äÝñìá ôïõò. Ç áñêïýäá ìÜëéóôá äéáèÝôåé åðéðëÝïí êáéìéá ðá÷éÜ, äéðëÞ ãïýíá ðïõ ôçí êñáôÜ æåóôÞ.

ÐñïóáñìïãÞ ôùí æþùí óôï ðåñéâÜëëïí

73

Ðïëßôåò ôïõ êüóìïõ

¼ôáí ç ôñïöÞ ëéãïóôåýåé Þ ôï êñýï äõíáìþíåé, ðïëëÜæþá ìåôáíáóôåýïõí, áíáæçôþíôáò êáëýôåñåò óõíèÞêåòãéá ôá ßäéá êáé ôá ìéêñÜ ôïõò. Ôá æþá áõôÜ ëÝãïíôáéáðïäçìçôéêÜ. Ç áðüóôáóç ðïõ äéáíýïõí ðïëëÜáðïäçìçôéêÜ æþá åßíáé åíôõðùóéáêÞ.

ÎõðíÞóôå ìå óå ìåñéêïýò ìÞíåò!

ÏñéóìÝíá æþá, üðùò ãéá ðáñÜäåéãìá ïé áñêïýäåò, ðïõ äåí ìðïñïýí íáôáîéäÝøïõí ìáêñéÜ, ãéá íá ðñïóôáôåõôïýí áðü ôï êñýï ôïõ ÷åéìþíá,

ðÝöôïõí óå ÷åéìåñßá íÜñêç. ÐÝöôïõí äçëáäÞ óå âáèý ýðíï ìÝ÷ñé ôçíåðüìåíç Üíïéîç ðïõ äñáóôçñéïðïéïýíôáé îáíÜ. ÊáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò

÷åéìåñßáò íÜñêçò ïé ÷ôýðïé ôçò êáñäéÜò ìåéþíïíôáé.

ÌïéÜæïõí üëïé ìå øÜñéá

¼ëá ôá æþá ðïõ æïõí óôï íåñü ðñÝðåé íá Ý÷ïõí ôï êáôÜëëçëï ó÷Þìá, üðùò ôá øÜñéá,ãéá íá êéíïýíôáé ìå Üíåóç ìÝóá óôï íåñü.Ïé ðéãêïõÀíïé áíôß ãéá öôåñïýãåò Ý÷ïõí ðôåñýãéá, ðïõ ôïõò âïçèïýí óôçí êïëýìâçóç.Óå êÜðïéá Üëëá æþá ðÜëé, üðùò óôéò ðÜðéåò, ôá äÜ÷ôõëá ôùí ðïäéþí óõíäÝïíôáé ìåìéá ìåìâñÜíç. ¸ôóé ìðïñïýí íá óðñþ÷íïõí ðñïò ôá ðßóù ðåñéóóüôåñï íåñü.

Ìå ìéá ìáôéÜ...

• Ôá æþá ôáîéíïìïýíôáé óå êáôçãïñßåò áíÜëïãá ìå ôá÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõò. Ìéá ãåíéêÞ ôáîéíüìçóç ôùí æþùí

ãßíåôáé áíÜëïãá ìå ôï áí Ý÷ïõí Þ ü÷é óðïíäõëéêÞóôÞëç.

• Ôá óðïíäõëùôÜ æþá áíÜëïãá ìå ôá éäéáßôåñá÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõò ÷ùñßæïíôáé óå ðÝíôå

õðïêáôçãïñßåò: áìößâéá, åñðåôÜ, øÜñéá, ðôçíÜêáé èçëáóôéêÜ.

• Ôá áóðüíäõëá æþá áíÜëïãá ìå ôá éäéáßôåñá÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõò ÷ùñßæïíôáé óå Ýîéõðïêáôçãïñßåò: óêþëçêåò, ìáëÜêéá, å÷éíüäåñìá,áñèñüðïäá, êíéäüæùá êáé óðüããïõò.• Ôá èçëáóôéêÜ åßíáé ôá ðéï åîåëéãìÝíáóðïíäõëùôÜ æþá. ÁíÜëïãá ìå ôï åßäïò ôçòôñïöÞò ôïõò ôá ôáîéíïìïýìå óå öõôïöÜãá,óáñêïöÜãá êáé ðáìöÜãá. Ôá èçëáóôéêÜôáîéíïìïýíôáé åðßóçò áíÜëïãá ìå ôïí ôñüðïáíáðáñáãùãÞò ôïõò.

• Ôá èçëáóôéêÜ ðïõ ãåííïýí ðëÞñùòáíáðôõãìÝíá ìéêñÜ ÷ùñßæïíôáé óå åéäéêüôåñåò

õðïêáôçãïñßåò: ôñùêôéêÜ, ðñïâïóêéäùôÜ,ïðëçöüñá, ÷åéñüðôåñá, êçôþäç, óáñêïöÜãá

êáé ðñùôåýïíôá. • ÁíÜëïãá ìå ôéò óõíèÞêåò ðïõ åðéêñáôïýí

óôï öõóéêü ðåñéâÜëëïí åßíáé êáé ôá÷áñáêôçñéóôéêÜ ôùí æþùí ðïõ ôá âïçèïýí

íá ðñïóáñìüæïíôáé óå áõôü.

ÃëùóóÜñé...

• ÓðïíäõëùôÜ ïíïìÜæïíôáé ôá æþá ðïõÝ÷ïõí óðïíäõëéêÞ óôÞëç.

• Áóðüíäõëá ïíïìÜæïíôáé áõôÜ ðïõ äåí Ý÷ïõíóðïíäõëéêÞ óôÞëç.

• Ôáîéíïìßåò ïíïìÜæïíôáé ïé äéÜöïñåò «ïìÜäåò» óôéòïðïßåò êáôáôÜóóïíôáé ôá æþá áíÜëïãá ìå ôáéäéáßôåñá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõò.

• ÈçëáóôéêÜ ïíïìÜæïíôáé ôá æþá ðïõ èçëÜæïõí ôáìéêñÜ ôïõò óôá ðñþôá óôÜäéá ôçò áíÜðôõîÞò ôïõò.

• ÓáñêïöÜãá ïíïìÜæïíôáé ôá æþá ðïõ ôñÝöïíôáé ìåÜëëá æþá.

• ÖõôïöÜãá ïíïìÜæïíôáé ôá æþá ðïõ ôñÝöïíôáé ìåöõôÜ.

• ÐáìöÜãá ïíïìÜæïíôáé ôá æþá ðïõ ôñÝöïíôáéôüóï ìå öõôÜ üóï êáé ìå Üëëá æþá.

• Ðñùôåýïíôá ïíïìÜæïíôáé ôá èçëáóôéêÜìå ôïí ðéï áíåðôõãìÝíï åãêÝöáëï.

Óå áõôÜ êáôáôÜóóåôáé êáé ïÜíèñùðïò.

ÏÉÊÏÓÕÓÔÇÌÁÔÁ

¼ôáí óôï ðåñéâÜëëïí äåí åßíáé Ýíôïíçç ðáñïõóßá áíèñþðéíùí Ýñãùí, ôüôåôï ðåñéâÜëëïí ôï ïíïìÜæïõìå öõóéêü.Áíôßèåôá, ôï ðåñéâÜëëïí óôï ïðïßï åßíáéÝíôïíç ç ðáñïõóßá áíèñþðéíùí äçìéïõñãçìÜôùí,ôï ÷áñáêôçñßæïõìå ùò áíèñùðïãåíÝò.

Áñêåß ìéá åêäñïìÞ óôçí åîï÷Þ ÞÝíáò ðåñßðáôïò óôï äÜóïò, ãéá íá

áéóèáíèåßò ôç ÷áëÜñùóç êáé ôçíåõ÷áñßóôçóç, ðïõ ðñïóöÝñåé ç

ðáñáôÞñçóç ôïõ öõóéêïýðåñéâÜëëïíôïò áëëÜ êáé ãéá íá

äéáðéóôþóåéò ôç ìåãÜëç ðïéêéëßáìéêñïïñãáíéóìþí, öõôþí êáé

æþùí, êáèþò êáé ôéò ó÷Ýóåéò ðïõïé æùíôáíïß áõôïß ïñãáíéóìïß

áíáðôýóóïõí ìåôáîý ôïõò. Ìå ôçìåëÝôç ôçò æùÞò ôùí ïñãáíéóìþíóôï ÷þñï ðïõ æïõí, áó÷ïëåßôáé çåðéóôÞìç ôçò ïéêïëïãßáò. Åýëïãç

ç ïíïìáóßá, áöïý ç ëÝîçïéêïëïãßá ðñïêýðôåé áðü ôéò

ëÝîåéò «ïßêïò» ðïõ óçìáßíåé óðßôéêáé «ëüãïò». Ç ïíïìáóßá

õðïäçëþíåé ôç ìåëÝôç ôùíæùíôáíþí ïñãáíéóìþí óôïí «ïßêï»

ôïõò, óôï ÷þñï ðïõ æïõí êáéáíáðôýóóïíôáé.

Ç ðáñáôÞñçóç ôùíïñãáíéóìþí óôç öýóçîåêßíçóå áðü ðïëýðáëéÜ, üôáí ïÜíèñùðïò Þôáí áêüìçêõíçãüò êáéóõëëÝêôçò ôñïöÞò.Ôüôå Ýðñåðå íá

îÝñåé ôéò óõíÞèåéåò ôùíæþùí ðïõ êõíçãïýóå êáèþò êáé ôçí

åðï÷Þ ðïõ ùñéìÜæïõí ïé êáñðïß ðïõ áðïôåëïýóáíôçí ôñïöÞ ôïõ. Ç ìåëÝôç ôçò öýóçò óõíå÷ßóôçêåáñãüôåñá, üôáí ï Üíèñùðïò Ýãéíå ãåùñãüò êáéêôçíïôñüöïò êáé Ýðñåðå íá äéáëÝîåé ôá äÝíôñá ìåôï êáëýôåñï îýëï, ãéá íá êáôáóêåõÜóåé ôáåñãáëåßá ôïõ êáèþò êáé ôá æþá ðïõ êÜíïõí ôïðåñéóóüôåñï ãÜëá, ãéá ôï êïðÜäé ôïõ.

ÏôéäÞðïôå âñßóêåôáé ãýñùìáò êÜèå óôéãìÞ åßíáé ôï

ðåñéâÜëëïí ìáò. Ôï óðßôé óôïïðïßï êáôïéêïýìå, ôï ó÷ïëåßïðïõ ðçãáßíïõìå, ç ðüëç ðïõ

ìÝíïõìå, ôï äÜóïò óôï ïðïßïêÜíïõìå ðåñßðáôï Þ ç

èÜëáóóá óôçí ïðïßáêïëõìðÜìå ôï êáëïêáßñé...

Ïé ðñùôüãïíïé Üíèñùðïé æïýóáí óôç öýóç, óå ïìÜäåò ìåðïëý ëßãá Üôïìá. Ç åðéâßùóç äåí Þôáí åýêïëç. ÏéìåôáêéíÞóåéò Þôáí åðéêßíäõíåò, ôï êáèáñü íåñü äõóåýñåôï,ç åîáóöÜëéóç ëßãçò æåóôáóéÜò ôï ÷åéìþíá äýóêïëç. Ãéá íáîåðåñíïýí ëïéðüí ôéò äõóêïëßåò êáé íá êáôáöÝñíïõí íáåðéâéþíïõí, Ýðñåðå íá ðáñáôçñïýí ðïëý ðñïóåêôéêÜ ôçöýóç êáé íá óÝâïíôáé ôïõò íüìïõò ôçò.

Ïé óýã÷ñïíïé ïéêéóìïß óôïõò ïðïßïõò êáôïéêïýìå óÞìåñá êáéç ôå÷íïëïãßá ìÜò ðáñÝ÷ïõí ðïëëÝò äõíáôüôçôåò êáé

åõêïëßåò. Áñêåß íá åðéâéâáóôïýìå óå ÝíááåñïðëÜíï, ãéá íá öôÜóïõìå óôçí

Üëëç Üêñç ôçò Ãçò, íá áíïßîïõìåôç âñýóç, ãéá íá Ý÷ïõìå

Üöèïíï íåñü, íáðáôÞóïõìå ôï êïõìðß ôïõ

óõóôÞìáôïòêåíôñéêÞò

èÝñìáíóçò êáé íáÝ÷ïõìå üóç æÝóôç èÝëïõìå.

¸÷ïõìå ðéá êáôáóêåõÜóåé ôï äéêüìáò ðåñéâÜëëïí êáé

ðïëëÝò öïñÝòíïìßæïõìå üôé äåí

Ý÷ïõìåáíÜãêç

ðëÝïí ôç öýóç.

Êé üìùò, ãéá íá ðåôÜîåé ôïáåñïðëÜíï, ÷ñåéÜæåôáé

êáýóéìá êáé ïîõãüíï, ðïõ ôá ðáßñíïõìå áðü ôá öõôÜ. Ôï íåñüðïõ ðßíïõìå ðñïÝñ÷åôáé áðü ëßìíåò êáé ðïôÜìéá. Ôï óýóôçìáêåíôñéêÞò èÝñìáíóçò ëåéôïõñãåß ìå åíÝñãåéá, ðïõ ðáßñíïõìå áðüôç öýóç. ×ùñßò ëïéðüí ôéò ðñþôåò ýëåò ôïõ öõóéêïýðåñéâÜëëïíôïò äå èá ìðïñïýóáìå íá Ý÷ïõìå êáìéÜ áðü ôéòáíÝóåéò ðïõ Ý÷ïõìå óõíçèßóåé íá áðïëáìâÜíïõìå. Ãé’ áõôüðñÝðåé ìå êÜèå ôñüðï íá ðñïóôáôåýïõìå ôï öõóéêü ðåñéâÜëëïí,êáèþò, áí ôï êáôáóôñÝöïõìå, åßíáé âÝâáéï üôé èá êéíäõíåýóïõìåíá ÷áèïýìå êé åìåßò...

Ç ðñïóôáóßá ôïõðåñéâÜëëïíôïò äåí åßíáé

åýêïëç. ÐñïûðïèÝôåé ôç ãíþóçüëùí ôùí ðáñáãüíôùí ðïõ ôï

åðçñåÜæïõí êáèþò êáé ôùíó÷Ýóåùí ìåôáîý ôïõò, ó÷Ýóåùí

ðïëýðëïêùí, áöïý ïéðáñÜãïíôåò ðïõ êáèïñßæïõí ôï

ðåñéâÜëëïíáëëçëïåðçñåÜæïíôáé êáé

áëëçëïåîáñôþíôáéó÷çìáôßæïíôáò Ýíá óýíèåôï

ðáæë...

÷ñüíïò ðïõ ÷ñåéÜæåôáé

ãéá íá ìåãáëþóåé

áíôáãùíéóìüòãéá

÷þñï

óõãêÝíôñùóç óôïé÷åßùí

óôïÝäáöïò

äñÜóç ôùíáðïéêïäïìçôþí

ìåôÜ ôï èÜíáôï

êëéìáôéêÝò

óõíèÞêåò

êáôáóôñïöÝò,îçñáóßá,

êáôáéãßäá,ðõñêáãéÝò

êôë

èåñìïêñáóßá

õøüìåôñïâïóêÞ

äéáèåóéìüôçôáôïõ

íåñïý

ðáñÜóéôá

åðï÷éáêÝòáëëáãÝò

ôïõêëßìáôïò

óõìðåñéöïñÜêáôÜ ôï

æåõãÜñùìá

ðáñáãùãïß

þñåòçëéïöÜíåéáò

áíôáãùíéóìüòãéá ôñïöÞ

áñéèìüò ôùí

Üëëùí åéäþí

óôï

ïéêïóýóôçìá

áñéèìüòôùí áôüìùí

óôïí ðëçèõóìü

áíôáãùíéóìüò

ãéá

æåõãÜñùìá

75

Áðü ôïí ðõèìÝíá ôùí âáèýôåñùí ùêåáíþí þò ôéò êïñõöÝò ôùí ðéï øçëþí âïõíþí,ðáíôïý ï ðëáíÞôçò ìáò óöýæåé áðü æùÞ. ÊÜèå ðåñéï÷Þ ÷áñáêôçñßæåôáé áðü ìéáìéêñÞ Þ ìåãÜëç ðïéêéëßá áðü æþá, öõôÜ êáé ìéêñüâéá, ðïõ äéåêäéêïýí ôï äéêü ôïõò÷þñï êáé áãùíßæïíôáé, ãéá íá åðéâéþóïõí. Ôï åßäïò êáé ôï ðëÞèïò ôùí æùíôáíþíïñãáíéóìþí ìéáò ðåñéï÷Þò áðïôåëïýí ôá âéïôéêÜ óôïé÷åßá ôçò ðåñéï÷Þò áõôÞò. Ôïðïéïé êáé ðüóïé ïñãáíéóìïß áðü êÜèå åßäïò ìðïñïýí íá æÞóïõí óå ìéá ðåñéï÷Þ

êáèïñßæåôáé áðü ðáñÜãïíôåò, üðùò ç çëéïöÜíåéá, ïé âñï÷ïðôþóåéò, ç óýóôáóç ôïõ åäÜöïõò, ïé Üíåìïé,ç èåñìïêñáóßá. Ïé ðáñÜãïíôåò áõôïß áðïôåëïýí ôá áâéïôéêÜ óôïé÷åßá ôçò ðåñéï÷Þò. Ôï óýíïëï üëùí áõôþí ôùíâéïôéêþí êáé áâéïôéêþí óôïé÷åßùí ìéáò ðåñéï÷Þò, ðïõ äéáñêþò áëëçëåðéäñïýí êáé åðçñåÜæïõí ôï Ýíá ôï Üëëï,áðïôåëïýí Ýíá ïéêïóýóôçìá. Ïéêïóýóôçìá ìðïñåß íá åßíáé ìéá Ýñçìïò, Ýíá ëéâÜäé, Ýíá äÜóïò Þ Ýíá ðïôÜìé, áëëÜêáé ìéá ðüëç Þ áêüìç êáé ôï äéáìÝñéóìá ðïõ ìÝíåéò. Ãéá êÜðïéïí ðïõ ìåëåôÜ ôç öýóç, Ýíá ïéêïóýóôçìá ìðïñåß íáåßíáé ôüóï ìéêñü üóï ç öùëéÜ åíüò ôñõðïêÜñõäïõ Þ ôüóï ìåãÜëï üóï ïëüêëçñïò ï ðëáíÞôçò!

Ðïëýðëïêåò ó÷Ýóåéò

ÊÜèå ïñãáíéóìüò ðñÝðåé íáêáôáöÝñåé íá óõíõðÜñîåé ìå ôïõò

Üëëïõò ïñãáíéóìïýò, ìå ôïõòïðïßïõò ìïéñÜæåôáé ôçí ßäéá

ðåñéï÷Þ. ÁíÜìåóá óôïõòïñãáíéóìïýò áíáðôýóóïíôáé

äéÜöïñåò ó÷Ýóåéò, ðïëëÝò öïñÝòðïëýðëïêåò. Ïé ðåôáëïýäåò,ãéá ðáñÜäåéãìá, ôñÝöïíôáé ìå ôïíÝêôáñ ôùí ëïõëïõäéþí, áëëÜ

óáí «áíôÜëëáãìá» âïçèïýíóôçí áíáðáñáãùãÞ ôùí öõôþí,

ìåôáöÝñïíôáò ôç ãýñç áðüëïõëïýäé óå ëïõëïýäé.

Ïé ó÷Ýóåéò ôùí æùíôáíþí ïñãáíéóìþíóôç öýóç ìðïñåß íá Ý÷ïõí äéÜöïñåò

ìïñöÝò, Üëëïôå óõíåñãáóßáò êéÜëëïôå áíôáãùíéóìïý ãéá ôçí ôñïöÞ, ôï

÷þñï, ôï íåñü. Áðü ôéò ðéï óçìáíôéêÝòó÷Ýóåéò óå Ýíá ïéêïóýóôçìá åßíáé ïé

ôñïöéêÝò ó÷Ýóåéò ðïõ êáèïñßæïíôáé áðü ôï ðïéïò ïñãáíéóìüò ôñÝöåôáé ìåðïéïí.

ÔñïöéêÝò áëõóßäåò êáé ôñïöéêÜ ðëÝãìáôá76

ÄéáñêÞò äéÜóðáóç êáé óýíèåóç

Ïé ôñïöéêÝò ó÷Ýóåéò óå Ýíá ïéêïóýóôçìá åßíáé ôåëéêÜ åíåñãåéáêÝòó÷Ýóåéò. Áðü ìüñéá äéïîåéäßïõ ôïõ Üíèñáêá ðïõ âñßóêïíôáé óôïíáôìïóöáéñéêü áÝñá, êáèþò êáé áðü ìüñéá íåñïý ðïõ õðÜñ÷ïõíóôï Ýäáöïò, ôá öõôÜ ìå ôçí åíÝñãåéá ôïõ ¹ëéïõ óõíèÝôïõíÜëëá ìüñéá êáé áíáðôýóóïíôáé. ¼ôáí ôá æþá ôñþíå ôá

öõôÜ, ìå ôç ëåéôïõñãßá ôçò ðÝøçò äéáóðþíôáé ôá ìüñéá ôùíèñåðôéêþí óõóôáôéêþí ôïõ öõôïý êáé äçìéïõñãïýíôáé Üëëá ìüñéá.ÏñéóìÝíá áðü áõôÜ ôá ìüñéá äéáóðþíôáé êáé ðÜëé, ãéá íáäçìéïõñãçèïýí Üëëá ìüñéá, ôá ïðïßá äéáóðþíôáé ðÜëé, óåìéá áëõóßäá ðïõ óõíôçñåßôáé áðü ôéò ìåôáôñïðÝòåíÝñãåéáò.

ÔñïöéêÝò áëõóßäåò

ÊÜèå ïñãáíéóìüò óå Ýíá ïéêïóýóôçìá ôñÝöåôáé áðü êÜðïéïí Þ êÜðïéïõòÜëëïõò. Ìåëåôþíôáò óå Ýíá ïéêïóýóôçìá «ðïéïò ôñþåé ðïéïí» ìðïñïýìå íá

ôïðïèåôÞóïõìå ôïõò ïñãáíéóìïýò óå ìéá óåéñÜ, Ýôóé þóôå ï êáèÝíáò íááðïôåëåß ôñïöÞ ãéá ôïí åðüìåíï. Ç áëõóßäá

ðïõ äçìéïõñãåßôáé ìå áõôüí ôïí ôñüðïëÝãåôáé ôñïöéêÞ áëõóßäá. Ç áðåéêüíéóçìå ôéò ôñïöéêÝò áëõóßäåò Ý÷åé ÝíáìåéïíÝêôçìá. Ìå ôçí áðåéêüíéóç áõôÞìðïñïýìå ãéá êÜèå ïñãáíéóìü íáðáñïõóéÜóïõìå êÜèå öïñÜ ìüíïí Ýíáí áðü ôïõòïñãáíéóìïýò ìå ôïõò ïðïßïõò áõôüò ôñÝöåôáé.

Ôï ìåãÜëï øÜñé ôñþåé ôï ìéêñü...

¼ëïé ïé æùíôáíïß ïñãáíéóìïß Ý÷ïõí áíÜãêç ôñïöÞò. Ïé ïñãáíéóìïß ðïõöùôïóõíèÝôïõí ðáñÜãïõí ìüíïé ôïõò ôçí ôñïöÞ ôïõò ÷ñçóéìïðïéþíôáòôçí åíÝñãåéá ôïõ ¹ëéïõ. Ïé ïñãáíéóìïß áõôïß ïíïìÜæïíôáé áõôüôñïöïéÞ ðáñáãùãïß. ÔÝôïéïé ïñãáíéóìïß åßíáé ôá öõôÜ êáé ôï öõôïðëáãêôüí.Áíôßèåôá ôá æþá åßíáé åôåñüôñïöïé ïñãáíéóìïß, áöïý ðáßñíïõí ôçíåíÝñãåéá ðïõ ÷ñåéÜæïíôáé ôñþãïíôáò öõôÜ Þ Üëëá æþá. Ãé’ áõôüëÝãïíôáé êáé êáôáíáëùôÝò.

ÔñïöéêÜ ðëÝãìáôá

Ïé ôñïöéêÝò ó÷Ýóåéò åßíáé ðïëý ðéï ðïëýðëïêåò áð’ ü,ôé ìðïñåß íáöáíåß óôéò ôñïöéêÝò áëõóßäåò, áöïý üëá ôá æþá ôñþíå ðåñéóóüôåñááðü Ýíá åßäç ôñïöÞò. Ãéá ðáñÜäåéãìá, ïé âÜôñá÷ïé äåí ôñÝöïíôáéìüíï ìå áêñßäåò áëëÜ êáé ìå Üëëá Ýíôïìá êáé ïé áëåðïýäåò äåí

ôñÝöïíôáé ìüíï ìå êüôåò. ÊÜèå æþï Þ öõôü ìðïñåß íá ãßíåé ôñïöÞ ãéáðïëëÜ äéáöïñåôéêÜ åßäç æþùí, Üñá ìðïñåß íá áíÞêåé óå ðåñéóóüôåñåò

áðü ìßá ôñïöéêÝò áëõóßäåò. Ç áðåéêüíéóç ôùí ôñïöéêþí ó÷Ýóåùí óôï ïéêïóýóôçìáåßíáé ðëçñÝóôåñç óôá ôñïöéêÜ ðëÝãìáôá, ðïõ äåß÷íïõí ðåñéóóüôåñåò áðü ìßá

ôñïöéêÝò ó÷Ýóåéò êÜèå öïñÜ.

77

Óå Ýíá ïéêïóýóôçìá êÜèå ïñãáíéóìüò åðçñåÜæåé ôïõò Üëëïõò êáéåðçñåÜæåôáé áðü áõôïýò. Óôá ïéêïóõóôÞìáôá õðÜñ÷ïõí ìç÷áíéóìïß ìå ôïõò ïðïßïõò

åîéóïññïðïýíôáé ïé äéáôáñá÷Ýò ðïõ ðñïêáëïýíôáé. Áí, ãéá ðáñÜäåéãìá, ìéá åðéäçìßáìåéþóåé ôï ðëÞèïò ôùí ëáãþí óå ìéá ðåñéï÷Þ, èá áõîçèåß ôï ðëÞèïò ôùí öõôþí ìå ôáïðïßá ïé ëáãïß ôñÝöïíôáé. Áõôü èá Ý÷åé ùò óõíÝðåéá ïé ëáãïß ðïõ Ý÷ïõí áðïìåßíåé íá

âñßóêïõí ðéï åýêïëá ôñïöÞ, ïðüôå èá ðïëëáðëáóéÜæïíôáé ðéï ãñÞãïñá êáé ôï ðëÞèïòôïõò èá áõîçèåß ðÜëé. Ï ìç÷áíéóìüò ôïõ ïéêïóõóôÞìáôïò èá Ý÷åé

ëåéôïõñãÞóåé êáé èá Ý÷åé åîéóïññïðÞóåé ôç äéáôáñá÷Þ.ÊÜðïéåò öïñÝò üìùò ç öýóç äåí ìðïñåß íá ôá âãÜëåé ðÝñá. Óôç äéÜñêåéá

ôçò éóôïñßáò ôçò Ãçò, ðïëëÝò öïñÝò óõíÝâçóáí áëëáãÝò óôï êëßìá ÞêáôáóôñïöÝò ôüóï Ýíôïíåò, þóôå ðïëëÜ æþá êáé öõôÜ åîáöáíßóôçêáí.

Åðßäñáóç ôïõ áíèñþðïõ óôïïéêïóýóôçìá

Ç ðáñÝìâáóç ôïõ áíèñþðïõ óôï ïéêïóýóôçìáìåñéêÝò öïñÝò åßíáé ðñïóôáôåõôéêÞ ãéá ôïõò

æùíôáíïýò ïñãáíéóìïýò. Ç áíáêÞñõîç ðñïóôáôåõüìåíùí åéäþí êáé ç äéáöýëáîç ôùíåèíéêþí äñõìþí óôïõò ïðïßïõò ðñïóôáôåýåôáé ç ÷ëùñßäá êáé ç ðáíßäá

áðïôåëïýí èåôéêÜ ðáñáäåßãìáôá ôçò áíèñþðéíçò ðáñÝìâáóçò.Ôéò ðåñéóóüôåñåò öïñÝò ùóôüóï ïé áíèñþðéíåò äñáóôçñéüôçôåò ðñïîåíïýíáíåðáíüñèùôåò âëÜâåò óôï ïéêïóýóôçìá. Ìå ôçí áíåîÝëåãêôç õëïôïìßá êáé

ôéò ðõñêáãéÝò êáôáóôñÝöïíôáé ðïëýôéìá äÜóç, ðïõ áðïôåëïýí ôï âéüôïðï÷éëéÜäùí æùíôáíþí ïñãáíéóìþí, åíþ ç äéáñêÞò ÷ñÞóç öõôïöáñìÜêùí êáé

åíôïìïêôüíùí ãåìßæåé ôïí áÝñá, ôï íåñü êáé ôï Ýäáöïò ìå âëáâåñÝò ïõóßåò. ÇáíåîÝëåãêôç èÞñåõóç êáé áëéåßá êáèþò êáé ç åîáöÜíéóç æùéêþí åéäþí ðïõ

äñïõí «åíï÷ëçôéêÜ» áðïôåëïýí åðßóçò ðáñáäåßãìáôá áñíçôéêÞò åðßäñáóçòôïõ áíèñþðïõ óôï ïéêïóýóôçìá.

Ðíåýìïíáò ôçò Ãçò

Ôï ìåãáëýôåñï äÜóïò óôïí ðëáíÞôç âñßóêåôáé óôïí Áìáæüíéï. Óôï ïéêïóýóôçìá áõôü ôçòÍüôéáò ÁìåñéêÞò óõíáíôÜôáé ðåñßðïõ ôï Ýíá ôñßôï üëùí ôùí æùéêþí êáé öõôéêþí åéäþí ôçò Ãçò.

Ç ðïóüôçôá ôïõ ïîõãüíïõ ðïõ åêëýåôáé áðü ôç öùôïóýíèåóç ôùí öõôéêþí ïñãáíéóìþí óôïíÁìáæüíéï åßíáé ôüóï ìåãÜëç, ðïõ ôï ïéêïóýóôçìá äéêáéïëïãçìÝíá ÷áñáêôçñßæåôáé ùò

«ðíåýìïíáò ôçò Ãçò». Ç óçìáóßá ôïõ ãéá ôçí éóïññïðßá ôïõ êëßìáôïò óôç Ãç åßíáé ôåñÜóôéá.ÐáñÜ ôç óçìáóßá ôïõ ãéá ôçí éóïññïðßá óôïí ðëáíÞôç, ç åêìåôÜëëåõóç ôïõ ïéêïóõóôÞìáôïò

åßíáé áíåîÝëåãêôç. ÌåãÜëåò åßíáé ïé åêôÜóåéò ðïõ åê÷åñóþíïíôáé êÜèå ÷ñüíï ãéá ôç äçìéïõñãßáêáëëéåñãÞóéìùí åäáöþí, åíþ ôåñÜóôéï åßíáé ôï ðëÞèïò ôùí äÝíôñùí ðïõ êüâïíôáé.

ÐëáíÞôçò Ãç: Ýíá åõáßóèçôï ïéêïóýóôçìá

Ï ðëáíÞôçò ìáò åßíáé Ýíá åõáßóèçôï ïéêïóýóôçìá. Ï ¹ëéïò ðñïóöÝñåéðïëýôéìç åíÝñãåéá, åíþ ç áôìüóöáéñá ôçò Ãçò ìÜò ðñïóôáôåýåé áðü ôçíåðéêßíäõíç çëéáêÞ áêôéíïâïëßá. Ç éóïññïðßá áõôÞ ëåéôïõñãåß áäéáôÜñáêôá ãéáåêáôïììýñéá ÷ñüíéá. Ìå ôçí áíÜðôõîç ôçò ôå÷íïëïãßáò üìùò äéáñêþòåðéâáñýíïõìå ôçí áôìüóöáéñá ìå ìüñéá âëáâåñþí áåñßùí, üðùò ôïõ

äéïîåéäßïõ ôïõ Üíèñáêá. Ïé óõíÝðåéåò ãéá ôï ïéêïóýóôçìá ìðïñåß íá åßíáé êáôáóôñïöéêÝò:áýîçóç ôçò èåñìïêñáóßáò, åîáöÜíéóç æþùí êáé öõôþí, ëéþóéìï ðÜãùí....

ÏéêïóõóôÞìáôá êáé Üíèñùðïò

78

Åèíéêïß Äñõìïß: üôáí ï Üíèñùðïò ðáñåìâáßíåé ãéá... êáëü!

«H ðñïóôáóßá ôïõ öõóéêïý ðåñéâÜëëïíôïò áðïôåëåß õðï÷ñÝùóç ôïõ ÊñÜôïõòêáé äéêáßùìá ôïõ êáèåíüò». Ôï ðáñáðÜíù áðüóðáóìá áðü ôï Üñèñï 24 ôïõÓõíôÜãìáôïò ôçò ÅëëÜäáò äåß÷íåé ôç óçìáóßá ðïõ äßíåé ç ðïëéôåßá óôçíðñïóôáóßá ôïõ öõóéêïý ðåñéâÜëëïíôïò. Ç ðñïóôáóßá ðïëëþí äáóéêþíïéêïóõóôçìÜôùí ôçò ÷þñáò ãßíåôáé ìå ôçí áíáêÞñõîÞ ôïõò óå åèíéêïýòäñõìïýò, ðïõ ðñïóôáôåýïíôáé ìå åéäéêü ðëáßóéï íüìùí êáé êáíüíùí.Óôçí ÅëëÜäá õðÜñ÷ïõí 10 åèíéêïß äñõìïß: óôïí ¼ëõìðï, óôçí Ïßôç, óôïíÐáñíáóóü, óôçí Ðßíäï, óôçí ÐÜñíçèá, óôïí Áßíï, óôï öáñÜããé ôïõ Âßêïõ-

Áþïõ, óôéò ÐñÝóðåò, óôï öáñÜããé ôçòÓáìáñéÜò êáé óôï Óïýíéï. Óôïõòåèíéêïýò äñõìïýò ï åðéóêÝðôçòìðïñåß íá äåé áðü êïíôÜ ôáðñïóôáôåõüìåíá æþá êáé öõôÜ ôçòðåñéï÷Þò êáé íá èáõìÜóåé ðñáãìáôéêÜ«ìíçìåßá» ôçò öýóçò.

79

Ìå ìéá ìáôéÜ...

• Ôï óýíïëï ôùí ïñãáíéóìþí ðïõ æïõí óå ìéáðåñéï÷Þ êáèþò êáé ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ áõôÞò ôçò

ðåñéï÷Þò, üðùò ç çëéïöÜíåéá, ôï åßäïò ôïõ åäÜöïõò,ç èåñìïêñáóßá áðïôåëïýí Ýíá ïéêïóýóôçìá.

• Ãéá íá äéáôçñçèåß Ýíá ïéêïóýóôçìá,÷ñåéÜæåôáé óõíå÷Þ ðñïóöïñÜ åíÝñãåéáò. Ç

âáóéêÞ ðçãÞ åíÝñãåéáò åßíáé ï ¹ëéïò.• Ìåôáîý ôùí ïñãáíéóìþí åíüò

ïéêïóõóôÞìáôïò áíáðôýóóïíôáé ôñïöéêÝòó÷Ýóåéò.• Ïé ôñïöéêÝò áëõóßäåò áðåéêïíßæïõí

áðëÝò, ìüíï, ôñïöéêÝò ó÷Ýóåéò,ðåñéãñÜöïõí äçëáäÞ ðïéïò ïñãáíéóìüòôñÝöåôáé áðü ðïéïí, ÷ùñßò íá ðáñÝ÷ïõíðïóïôéêÜ óôïé÷åßá. Óå áõôÝòáðåéêïíßæåôáé ìüíï Ýíá æþï ùò ôñïöÞåíüò Üëëïõ.

• Óôç öýóç ïé ôñïöéêÝò ó÷Ýóåéò åßíáéðéï ðïëýðëïêåò. Ç ðïëõðëïêüôçôááõôÞ áðåéêïíßæåôáé óôá ôñïöéêÜðëÝãìáôá.

• ÊÜèå äéáôáñá÷Þ Þ êÜèåáíèñþðéíç åðÝìâáóç óå Ýíá

ïéêïóýóôçìá åðçñåÜæåéÜìåóá Þ Ýììåóá üëïõò

ôïõò ïñãáíéóìïýò ôïõïéêïóõóôÞìáôïò.

ÃëùóóÜñé...

• Ïéêïóýóôçìá ïíïìÜæïõìå ôï óýíïëï ôùíâéïôéêþí êáé áâéïôéêþí óôïé÷åßùí ìéáòðåñéï÷Þò ðïõ äéáñêþò áëëçëåðéäñïýí êáéåðçñåÜæïõí ôï Ýíá ôï Üëëï.

• ÂéïôéêÜ óôïé÷åßá åßíáé áõôÜ ðïõ êáèïñßæïíôáéáðü ôï åßäïò êáé ôï ðëÞèïò ôùí æùíôáíþíïñãáíéóìþí ìéáò ðåñéï÷Þò.

• ÁâéïôéêÜ óôïé÷åßá åßíáé ðáñÜãïíôåò, üðùò ççëéïöÜíåéá, ïé âñï÷ïðôþóåéò, ôï åßäïò ôïõåäÜöïõò, ïé Üíåìïé êáé ç èåñìïêñáóßá ìéáòðåñéï÷Þò.

• Ç ôñïöéêÞ áëõóßäá áðåéêïíßæåé ôçí ôñïöéêÞó÷Ýóç áíÜìåóá ó’ Ýíá öõôü, ó’ Ýíá öõôïöÜãïæþï êáé ó’ Ýíá óáñêïöÜãï æþï.• Ôï ôñïöéêü ðëÝãìá áðåéêïíßæåé ôéò

ôñïöéêÝò ó÷Ýóåéò óôç öýóç, ïé ïðïßåòåßíáé ðéï ðïëýðëïêåò áð' üôé

äåß÷íïõí ïé ôñïöéêÝòáëõóßäåò.

80

ÁÍÁÐÍÅÕÓÔÉÊÏ

Ï äýôçò ðáñáôçñåß ôá æþá êáéôá öõôÜ óôï âõèü ôçòèÜëáóóáò. ÊïëõìðÜ áñãÜ êáéáðïöåýãåé ôéò áðüôïìåòêéíÞóåéò, ãéá íá ìçí ôñïìÜæåé ôáøÜñéá. Ïé öõóáëßäåò ðÜíù áðüôï êåöÜëé ôïõ ìáñôõñïýí ìßááðü ôéò âáóéêüôåñåòëåéôïõñãßåò ôïõ ïñãáíéóìïýôïõ, ôçí áíáðíïÞ. Ìå ôçíáíáðíïÞ ï ÜíèñùðïòåöïäéÜæåôáé ìåïîõãüíï êáéáðïâÜëëåéäéïîåßäéï ôïõÜíèñáêá.

ÄéáöïñåôéêÜ æþá áíáðíÝïõí ìåäéáöïñåôéêü ôñüðï. Ôá óêïõëÞêéá äåíáíáðíÝïõí áðü ôï óôüìá áëëÜ áðü üëï

ôïõò ôï óþìá. Ïé õäñüâéåò áñÜ÷íåò áðïèçêåýïõíáÝñá óå öõóáëßäåò êÜôù áðü ôï íåñü. Ôá ðïõëéÜÝ÷ïõí áõîçìÝíåò áíÜãêåò óå ïîõãüíï, äåíáíáðíÝïõí ìüíï áðü ôï óôüìá, áëëÜáðïèçêåýïõí áÝñá êáé óå óÜêïõò ìÝóá óôïóþìá ôïõò. Ôá øÜñéá ìðïñïýí íá áíáðíÝïõíóôï íåñü. Ìå ôá âñÜã÷éá ðáßñíïõí ïîõãüíï áðü

ôïí áÝñá ðïõ åßíáé äéáëõìÝíïò óôï íåñü.

Ï Üíèñùðïò äåí Ý÷åé áõôÞí ôçí éêáíüôçôá.¼ôáí êÜíïõìå âïõôéÝò óôç èÜëáóóá,êáôáëáâáßíïõìå ðïëý êáëÜ ðüóï ðïëýôéìïòåßíáé ï áÝñáò ãýñù ìáò. Ãéá íá ìðïñïýìåíá ìåßíïõìå êÜôù áðü ôçí åðéöÜíåéá ôïõíåñïý ãéá áñêåôÞ þñá, ðñÝðåé íáìåôáöÝñïõìå ìáæß ìáò öéÜëåò ìå áÝñá.

81

Ç áíáðíïÞ åßíáé ëåéôïõñãßá áðáñáßôçôç ãéá ôç æùÞ. ×ùñßò íá áíáðíÝïõìå, ìðïñïýìå íá áíôÝîïõìåìåñéêÜ ìüíï äåõôåñüëåðôá. Ôï óýíïëï ôùí ïñãÜíùí ìå ôá ïðïßá ðáßñíïõìå ôï áðáñáßôçôï ïîõãüíïêáé áðïâÜëëïõìå ôï äéïîåßäéï ôïõ Üíèñáêá, ôï óýíïëï äçëáäÞ ôùí ïñãÜíùí ôçò áíáðíïÞò,áðïôåëåß ôï áíáðíåõóôéêü ìáò óýóôçìá.

ÖéÜëåò ìå áÝñá äå ÷ñçóéìïðïéïýí ìüíï ïé äýôåò áëëÜ êáé ïéáóôñïíáýôåò óôïõò äéáóôçìéêïýò ðåñéðÜôïõò Ýîù áðü ôïäéáóôçìüðëïéï, ïé áíèñáêùñý÷ïé óôéò óôïÝò âáèéÜ êÜôù áðüôç Ãç, ïé ïñåéâÜôåò óôá ðïëý øçëÜ âïõíÜ, üðïõ ï áÝñáò ôçòáôìüóöáéñáò åßíáé ðïëý áñáéüò.

¼ôáí îåóðÜ ðõñêáãéÜ, äåí êéíäõíåýïõìå ìüíïáðü åãêáýìáôá. Óçìáíôéêüò êßíäõíïò

äçìéïõñãåßôáé êáé áðü ôïí êáðíü, êáèþò äåíõðÜñ÷åé áñêåôü ïîõãüíï, ãéá íá áíáðíåýóïõìå.

Ãéá ôï ëüãï áõôü ïé ðõñïóâÝóôåò ìåôáöÝñïõíìáæß ôïõò öéÜëåò ìå áÝñá.

Áí îåóðÜóåé ðõñêáãéÜ óôï êôÞñéïðïõ âñéóêüìáóôå êáé ï ÷þñïòãåìßóåé ìå êáðíü, ðñÝðåé íá

âÜëïõìå ìðñïóôÜ áðü ôï óôüìá êáéôç ìýôç ìáò Ýíá âñåãìÝíï ðáíß êáé íá

áðïìáêñõíèïýìå áðü ôç öùôéÜ ðñïóðáèþíôáò íááíáðíÝïõìå üóï ãßíåôáé ðéï êïíôÜ óôï ðÜôùìá, üðïõ ïêáðíüò åßíáé ëéãüôåñïò êáé ï áÝñáò ðéï êáèáñüò.

82

Ç áíáðíïÞ

Ç áíáðíïÞ åßíáé ìßá áðü ôéòâáóéêüôåñåò ëåéôïõñãßåò ôïõáíèñþðéíïõ ïñãáíéóìïý. ¼ðùòüëïé ïé ïñãáíéóìïß, Ýôóé êáé ïÜíèñùðïò ÷ñåéÜæåôáé ïîõãüíï,ãéá íá æÞóåé. Ìå êÜèå áíáðíïÞåéóðíÝïõìå áÝñá, åöïäéÜæïíôáò ôïí ïñãáíéóìü ìáò ìå ôï áðáñáßôçôï ïîõãüíï,åíþ ôáõôü÷ñïíá ìå êÜèå åêðíïÞ ìáò áðïâÜëëïõìå äéïîåßäéï ôïõ Üíèñáêá óôïðåñéâÜëëïí. ×ùñßò íá áíáðíÝïõìå, äåí ìðïñïýìå íá áíôÝîïõìå ðåñéóóüôåñïáðü ìåñéêÜ äåõôåñüëåðôá.

Ôá üñãáíá ôïõáíáðíåõóôéêïý óõóôÞìáôïò

¼ðùò âëÝðåéò óôï óêßôóï,ç ôñá÷åßá êáôáëÞãåé óå äýï

âñüã÷ïõò, ðïõ äéáêëáäßæïíôáé óåüëï êáé ìéêñüôåñïõò ó÷çìáôßæïíôáò

ôï âñïã÷éêü äÝíôñï.Óôá Üêñá ôïõ âñïã÷éêïý äÝíôñïõ

õðÜñ÷ïõí ìéêñïóêïðéêïß óÜêïé,ïé êõøåëßäåò, ðïõ ðåñéâÜëëïíôáé

áðü ðïëý ëåðôÜ áéìïöüñá áããåßá.Óôéò êõøåëßäåò êáôáëÞãåé ï áÝñáò

ðïõ åéóðíÝïõìå. Êáèþò ï áÝñáòáõôüò åßíáé ðëïýóéïò óå ïîõãüíï,

ôï ïîõãüíï áõôü ðåñíÜ áðü ôéòêõøåëßäåò óôï áßìá. Ôáõôü÷ñïíá

óôéò êõøåëßäåò öôÜíåé áßìá ðëïýóéïóå äéïîåßäéï ôïõ Üíèñáêá. Ôï

äéïîåßäéï ôïõ Üíèñáêá ðåñíÜ áðüôï áßìá óôéò êõøåëßäåò êáé

áðïâÜëëåôáé ìå ôïí áÝñá ðïõåêðíÝïõìå. Ç äéáäéêáóßá áõôÞ

ïíïìÜæåôáé áíôáëëáãÞ áåñßùí. Óôïóêßôóï ç ðïñåßá ôïõ áÝñá ðïõ

åéóðíÝïõìå åßíáé óçìåéùìÝíç ìåêüêêéíï ÷ñþìá, åíþ ç ðïñåßá ôïõ

áÝñá ðïõ åêðíÝïõìå ìå ìðëå÷ñþìá. Óôïõò ðíåýìïíåò äåí

õðÜñ÷ïõí ìýåò. Ç êßíçóÞ ôïõò êáôÜôçí åéóðíïÞ êáé ôçí åêðíïÞ ãßíåôáé

ìå ôïõò èùñáêéêïýò ìõò êáéôï äéÜöñáãìá.

ÑéíéêÞêïéëüôçôá

Êõøåëßäåò

ËÜñõããáò

Ðíåýìïíåò

Âñüã÷ïé

83

ÊÜôé ìïõ ìõñßæåé...

Ç áßóèçóç ôçò üóöñçóçò åßíáé Üìåóá óõíäåäåìÝíç ìå ôçëåéôïõñãßá ôçò áíáðíïÞò. Áðü ôçí åðéöÜíåéá ôùí óùìÜôùí ðïõ

«ìõñßæïõí», êÜðïéá ìüñéá áðïìáêñýíïíôáé êáé äéá÷Ýïíôáéóôïí áÝñá ðïõ âñßóêåôáé ãýñù ôïõò. ÁíÜëïãá ìå ôï

ðüóï «ìõñßæïõí» ôá óþìáôá, áðïìáêñýíïíôáé êáéäéá÷Ýïíôáé óôçí áôìüóöáéñá ëéãüôåñá Þ ðåñéóóüôåñá

ìüñéá. ÊáôÜ ôçí áíáðíïÞ åéóðíÝïõìå êÜðïéá áðü ôá ìüñéá áõôÜ. ÅéäéêÜáéóèçôÞñéá óôç ñéíéêÞ êïéëüôçôá «áíáëýïõí» ôç óýíèåóç ôïõ áÝñá êáé

óôÝëíïõí áíôßóôïé÷á çëåêôñéêÜ óÞìáôá óôïí åãêÝöáëï, óôÝëíïõí äçëáäÞ,áíÜëïãá ìå ôï ôé ìõñßæïõìå, ìçíýìáôá åõ÷Üñéóôá Þ... äõóÜñåóôá!

ëÜñõããáò

ñéíéêÞ êïéëüôçôá

ìðïõêéÜ

óôïìáôéêÞêïéëüôçôá

ïéóïöÜãïò

åðéãëùôôßäá

ëÜñõããáò

ñéíéêÞ êïéëüôçôáóôïìáôéêÞêïéëüôçôá

ïéóïöÜãïò

ÓôïìáôéêÞêïéëüôçôá

Ôñá÷åßá

¼ôáí ôñþìå, äå ìéëÜìå!

Åßíáé âÝâáéï üôé Ý÷åéò áêïýóåé ôçí ðáñáôÞñçóç áõôÞ ðïëëÝò öïñÝò. Óßãïõñá äåíåßíáé üìïñöï íá âëÝðïõìå êÜðïéïí ìå áíïé÷ôü ôï óôüìá, åíþ ôñþåé. Åêôüò üìùò

áðü ôï üôé äåí åßíáé üìïñöï, åßíáé êáé åðéêßíäõíï!Ç ôñïöÞ öôÜíåé óôï óôïìÜ÷é ìÝóá áðü ôïí ïéóïöÜãï. ÌðñïóôÜ áðü ôïí ïéóïöÜãï

âñßóêåôáé ï ëÜñõããáò, áðü ôïí ïðïßï ðåñíÜ ï áÝñáò, ãéá íá öôÜóåé óôïõòðíåýìïíåò. ¼ôáí êáôáðßíïõìå, ï

ëÜñõããáò êëåßíåé áõôüìáôá ìå ôçíåðéãëùôôßäá, üðùò âëÝðåéò óôï áñéóôåñü

óêßôóï, ïðüôå ç ôñïöÞ ïäçãåßôáé óôïíïéóïöÜãï. Áí ç ôñïöÞ ðÜåé óôïëÜñõããá, ôüôå äåí ìðïñïýìå íá

áíáðíåýóïõìå êáé õðÜñ÷åé êßíäõíïòíá ðíéãïýìå. ¼óç þñá ìéëÜìå,

âãáßíåé áÝñáò áðü ôïõòðíåýìïíåò, ïðüôå ï ëÜñõããáò

ìÝíåé áíïéêôüò, üðùò âëÝðåéò óôïäéðëáíü óêßôóï. Áí ëïéðüí ìéëÜìå,

åíþ ôñþìå, õðÜñ÷åé êßíäõíïò íáðåñÜóåé ôñïöÞ óôï ëÜñõããá êáé íá

ðíéãïýìå.

84

Ôï ïîõãüíï åßíáé ðïëýôéìï ãéá ôç æùÞ. Ìå ôçí áíáðíïÞ ï oñãáíéóìüò ìáò åöïäéÜæåôáé ìåôï áðáñáßôçôï ïîõãüíï. ÊáôÜ ôçí áíáðíïÞ, üìùò, ìáæß ìå ôïí áÝñá åéóðíÝïõìå êáéìéêñüâéá, óêüíç êáé Üëëá âëáâåñÜ óùìáôßäéá. Ç ðïéüôçôá ôçò æùÞò ìáò åîáñôÜôáé óå

ìåãÜëï âáèìü áðü ôï ðüóï êáèáñüò åßíáé ï áÝñáòðïõ áíáðíÝïõìå. Óôéò ìåãÜëåò ðüëåéò ðïëëïßÜíèñùðïé õðïöÝñïõí áðü áíáðíåõóôéêÜ ðñïâëÞìáôá.Ç óùóôÞ äéáôñïöÞ, ç Üóêçóç, ïé åêäñïìÝò óôçí åîï÷Þ êáéï áåñéóìüò ôùí ÷þñùí óôïõò ïðïßïõò æïýìå Þ åñãáæüìáóôå åßíáéóõíÞèåéåò ðïõ óõìâÜëëïõí óôçí êáëÞ õãåßá ôïõ áíáðíåõóôéêïý ìáòóõóôÞìáôïò. Ãéá ôçí êáëÞ ìáò õãåßá åßíáé åðßóçò óçìáíôéêü íá áíáðíÝïõìå áðüôç ìýôç êáé ü÷é áðü ôï óôüìá. ÊáôÜ ôçí áíáðíïÞ áðü ôç ìýôç ï áÝñáòõãñáßíåôáé êáé öéëôñÜñåôáé, êáèþò ìéêñÝò ôñé÷ïýëåò óõãêñáôïýí óêüíç êáé ÜëëáìéêñïóêïðéêÜ óùìáôßäéá.

Ðáèçôéêü êÜðíéóìá, åîßóïõ âëáâåñü ìå ôï êÜðíéóìá...

Ôï êÜðíéóìá ðñïêáëåß óçìáíôéêÜ ðñïâëÞìáôá óôá üñãáíá ôïõ áíáðíåõóôéêïýêáèþò êáé ôïõ êõêëïöïñéêïý óõóôÞìáôïò. ÐïëëÝò óïâáñÝò áóèÝíåéåò ïöåßëïíôáéóôç âëáâåñÞ áõôÞ óõíÞèåéá. Ãé' áõôü åßíáé óçìáíôéêü íá ðñïôñÝðïõìå üëïõòôïõò åíÞëéêåò ðïõ êáðíßæïõí, íá ðñïóðáèÞóïõí íá óôáìáôÞóïõí ôç óõíÞèåéááõôÞ.

¼ôáí êÜðïéïò êáðíßæåé, ìüñéá âëáâåñþí ïõóéþí, üðùò ìüñéá ðßóóáò, íéêïôßíçò ê.Ü.åéóÝñ÷ïíôáé óôïõò ðíåýìïíåò. ÊÜðïéá áðü ôá ìüñéá áõôÜ åðéêÜèïíôáé óôá

ôïé÷þìáôá ôùí ìéêñïóêïðéêþí êõøåëßäùí êáé åìðïäßæïõí ôçí áíôáëëáãÞáåñßùí, åíþ Üëëá, ìÝóù ôùí êõøåëßäùí, ðåñíïýí óôï áßìá ðñïêáëþíôáò

ðïëëÜ äéáöïñåôéêÜ ðñïâëÞìáôá. Åßíáé ðñïöáíÝò üôé ôáðåñéóóüôåñá áðü ôá âëáâåñÜ ìüñéá ôá åéóðíÝåé ï êáðíéóôÞò.

Ùóôüóï, áí åßìáóôå êïíôÜ ôïõ, åéóðíÝïõìå êáé åìåßòâëáâåñÝò ïõóßåò. ÐñÝðåé, ëïéðüí, íá áðïöåýãïõìå

ôçí ðáñáìïíÞ óå ÷þñïõò ðïõ êáðíßæïõí Üëëïé,íá áðïöåýãïõìå, üðùò ëÝìå áëëéþò, ôïðáèçôéêü êÜðíéóìá. Ïé ðáèçôéêïß

êáðíéóôÝò áíôéìåôùðßæïõí ôïõò ßäéïõòêéíäýíïõò ìå ôïõò êáðíéóôÝò. Ìðïñåß íá ìçí

êáðíßæïõìå ïé ßäéïé, õðïöÝñïõìå üìùò ðïëëÝòöïñÝò áðü ôïí êáðíü ôùí ôóéãÜñùí ôùí Üëëùí.

Ëéãüôåñç óêüíç êáëýôåñç õãåßá

Óôïí áÝñá õðÜñ÷ïõí äéÜöïñá ìéêñïóêïðéêÜ óùìáôßäéá,ðïõ äåí ìðïñïýìå íá äïýìå åýêïëá. ¼ôáí

áíáðíÝïõìå, ôá óùìáôßäéá áõôÜ êáôáëÞãïõíóôïõò ðíåýìïíÝò ìáò. Ãé' áõôü êáëü åßíáé íá

áðïöåýãïõìå íá ðáñáìÝíïõìå óôïäùìÜôéï, üôáí êÜðïéïò îåóêïíßæåé Þ ôéíÜæåéôá ÷áëéÜ. Ï óõ÷íüò áåñéóìüò ôïõ äùìáôßïõ ìáòåðßóçò ìðïñåß íá ðåñéïñßóåé ôçí ðïóüôçôá ôùíìéêñïóêïðéêþí óùìáôéäßùí ðïõ áéùñïýíôáé.

ÁíáðíïÞ êáé õãåßá

85

Êñáôþíôáò ôçí áíáðíïÞ ìáò

Ï áíèñþðéíïò ïñãáíéóìüò äåí ìðïñåß íá áíôÝîåé ÷ùñßò íá áíáðíÝåéãéá ðåñéóóüôåñï áðü ìåñéêÜ ëåðôÜ. Ç éêáíüôçôá íá «êñáôÜìå» ôçíáíáðíïÞ ìáò, ðïéêßëëåé áðü Üíèñùðï óå Üíèñùðï. ¢ëëïé ìðïñïýí íááíôÝîïõí ãéá ìåñéêÜ ìüíï äåõôåñüëåðôá, åíþ õðÜñ÷ïõí êé ïñéóìÝíïéðïõ ìðïñïýí íá êñáôÞóïõí ôçí áíáðíïÞ ôïõò áêüìç êáé ãéá ìåñéêÜ

ëåðôÜ ôçò þñáò. Óßãïõñá êáíÝíáò Üíèñùðïò äåí ìðïñåß íá áããßîåé ôéò åðéäüóåéò ôùí æþùí. Ï éððïðüôáìïòìðïñåß íá êñáôÞóåé ôçí áíáðíïÞ ôïõ ãéá ðÝíôå ëåðôÜ, ôï äåëößíé ðÜíù áðü äÝêá ëåðôÜ, åíþ ï ðéãêïõßíïòêñáôÜ ôçí áíáðíïÞ ôïõ þò êáé åßêïóé ëåðôÜ. ÁíáìöéóâÞôçôïò ðñùôáèëçôÞò åßíáé ç öÜëáéíá, ðïõ êñáôÜ ôçíáíáðíïÞ ôçò þò êáé äýï þñåò äéáíýïíôáò ôåñÜóôéåò áðïóôÜóåéò êÜôù áðü ôï íåñü. Ôï íá óôáìáôÜìå üìùò íá áíáðíÝïõìå åðßôçäåò êñáôþíôáò ôçí áíáðíïÞ ìáò äåí åßíáé ðáé÷íßäé. ×ñåéÜæåôáéðñïóï÷Þ. ÄéáöïñåôéêÜ, ìðïñåß íá áðïäåé÷èåß åðéêßíäõíï áêüìç êáé ãéá ôçí ßäéá ôç æùÞ ìáò.

¢óèìá

¸÷åéò óßãïõñá ðáñáôçñÞóåé êÜðïéïõò óõììáèçôÝò Þ óõììáèÞôñéÝò óïõíá åéóðíÝïõí áðü Ýíá ìéêñü óðñÝé ìå ðåñßåñãï ó÷Þìá. Ôï óðñÝé áõôü

âïçèÜ óôçí áíôéìåôþðéóç ôïõ Üóèìáôïò, ìéáò êïéíÞò ðÜèçóçò ðïõó÷åôßæåôáé ìå ôï áíáðíåõóôéêü óýóôçìá. Ôï Üóèìá ðñïêáëåßôáé, üôáí

«óôåíåýïõí» ïé âñüã÷ïé ôùí ðíåõìüíùí ìáò, áõôïß ïé åêáôïíôÜäåòìéêñïóêïðéêïß «óùëÞíåò» óôïõò ðíåýìïíåò, áðü ôïõò ïðïßïõò ðåñíÜ ï

áÝñáò. Ôï Üóèìá ðñïêáëåß äýóðíïéá êáé áíáðíïÞ ìå âÞ÷á, ìå «óöýñéãìá».Ç áíôéìåôþðéóç ôïõ Üóèìáôïò åßíáé óÞìåñá ó÷åôéêÜ åýêïëç ìå ôç ÷ñÞóç

ôùí åéäéêþí óðñÝé. Ðþò ìðïñåßò åóý íá âïçèÞóåéò ôïõò óõììáèçôÝò óïõ;Áñêåß íá ìçí ôïõò åíï÷ëåßò, üôáí ðñÝðåé íá ÷ñçóéìïðïéÞóïõí ôï ìéêñü

áõôü óðñÝé...

Ìå ìéá ìáôéÜ...

• Ôá üñãáíá ôïõ áíáðíåõóôéêïý ìáòóõóôÞìáôïò åßíáé ç óôïìáôéêÞ êáé ç ñéíéêÞ

êïéëüôçôá, ï ëÜñõããáò, ç ôñá÷åßá, ïéðíåýìïíåò, ïé âñüã÷ïé, ôï âñïã÷éêü äÝíôñï

êáé ïé êõøåëßäåò.• Áðü ôïí áÝñá ðïõ åéóðíÝïõìå ðåñíÜ

ïîõãüíï óôï áßìá, åíþ ôáõôü÷ñïíá áðü ôïáßìá áðïâÜëëåôáé äéïîåßäéï ôïõ Üíèñáêá óôïíáÝñá ðïõ åêðíÝïõìå. Ç äéáäéêáóßá áõôÞãßíåôáé óôéò êõøåëßäåò.• Ï áÝñáò ðïõ åéóðíÝïõìå ðåñéÝ÷åéðåñéóóüôåñï ïîõãüíï êáé ëéãüôåñï äéïîåßäéïôïõ Üíèñáêá áðü ôïí áÝñá ðïõ åêðíÝïõìå. • Åßíáé ðéï õãéåéíü íá áíáðíÝïõìå áðü ôçìýôç êáé ü÷é áðü ôï óôüìá, ãéáôß Ýôóé ïáÝñáò êáèáñßæåôáé, õãñáßíåôáé êáé

èåñìáßíåôáé ðñéí öôÜóåé óôïõò ðíåýìïíÝòìáò.

• Ç óùóôÞ äéáôñïöÞ, ç Üóêçóç, ïéåêäñïìÝò óôçí åîï÷Þ êáé ï áåñéóìüò ôùí

êëåéóôþí ÷þñùí åßíáé óõíÞèåéåò ðïõóõìâÜëëïõí óôçí êáëÞ ëåéôïõñãßá ôïõ

áíáðíåõóôéêïý ìáò óõóôÞìáôïò. • Ç áôìïóöáéñéêÞ ñýðáíóç êáé ôï êÜðíéóìá

ðñïêáëïýí óçìáíôéêÜ ðñïâëÞìáôáóôï áíáðíåõóôéêü ìáò

óýóôçìá.

ÃëùóóÜñé...

• AíáðíïÞ ïíïìÜæåôáé ç äéáäéêáóßáðñüóëçøçò ïîõãüíïõ êáé áðïâïëÞòäéïîåéäßïõ ôïõ Üíèñáêá áðü ôïõò æùíôáíïýòïñãáíéóìïýò.

• Áíáðíåõóôéêü óýóôçìá ïíïìÜæåôáé ôï óýíïëï ôùíïñãÜíùí ìå ôá ïðïßá áíáðíÝïõìå.

• Óôïõò ðíåýìïíåò ãßíåôáé ç áíôáëëáãÞ ôùí áåñßùí.• ËÜñõããáò ïíïìÜæåôáé ôï ðÜíù ôìÞìá ôçò

áíáðíåõóôéêÞò ïäïý.• Ôñá÷åßá ïíïìÜæåôáé ï áíáðíåõóôéêüò óùëÞíáò ðïõ

óõíäÝåé ôï ëÜñõããá ìå ôïõò âñüã÷ïõò.• Ïé âñüã÷ïé åßíáé äéáêëáäþóåéò ôçò ôñá÷åßáò, ïé

ïðïßåò âñßóêïíôáé ìÝóá óôïõò ðíåýìïíåò.• Ïé êõøåëßäåò åßíáé ìéêñïóêïðéêïß óÜêïé ðïõ

âñßóêïíôáé óôá Üêñá ôïõ âñïã÷éêïýäÝíôñïõ, óôïõò ðíåýìïíåò êáé

ðåñéâÜëëïíôáé áðü ðïëý ëåðôÜáéìïöüñá áããåßá.

86

ÎåêéíÜ íá «÷ôõðÜ», ðñéí áêüìç ãåííçèïýìå. Áíôëåß áßìá áêïýñáóôá óå üëç ìáò ôç æùÞ. «×ôõðÜ»ðåñéóóüôåñåò áðü åêáôü ÷éëéÜäåò öïñÝò ôç ìÝñá, Üëëïôåðéï áñãÜ êé Üëëïôå ðéï ãñÞãïñá. Ç êáñäéÜ ìáò!

Ç êáñäéÜ åßíáé áðü ôá ðéï óçìáíôéêÜ üñãáíá ôïõ ïñãáíéóìïý ìáò. Äåí åßíáéôõ÷áßï üôé ðïëý óõ÷íÜ ç êáñäéÜ óõìâïëßæåé ôçíôñõöåñüôçôá, ôçí áãÜðç, êÜôé ìïíáäéêü êáéðïëýôéìï. «Êáñäïýëá ìïõ», áðïêáëåß ç ìçôÝñá ôï ðáéäßôçò. «Ôï ëÝåé ç êáñäéÜ ôïõ», ëÝìå ãé' áõôüí ðïõåßíáé ôïëìçñüò êáé ãåííáßïò. «Êáñäéáêü ößëï»÷áñáêôçñßæïõìå ôïí ðéï êáëü ìáò ößëï, åíþ«÷ñõóÞ êáñäéÜ» ëÝìå üôé Ý÷åé áõôüò ðïõ åßíáéðÜíôá åõãåíéêüò êáé ðñüèõìïò íá âïçèÞóåéôïõò Üëëïõò…

ÊÕÊËÏÖÏÑÉÊÏ

87

Åóý äåí ìðïñåßò áêüìç íá ðñïóöÝñåéò áßìá, ðñÝðåé íáðåñéìÝíåéò, ìÝ÷ñé íá ãßíåéò 18 åôþí. Ìðïñåßò üìùò íá ðåßóåéò ôïõòãíùóôïýò óïõ ðïõ åßíáé áñêåôÜ ìåãÜëïé íá ãßíïõí ôáêôéêïß áéìïäüôåò.Ìðïñåßò íá ìÜèåéò ãéá ôéò äéÜöïñåò ëåéôïõñãßåò ôïõ áßìáôïò êáé íá ôïõòåîçãÞóåéò üôé ç ðñïóöïñÜ áßìáôïò åßíáé ðñïóöïñÜ æùÞò!

Ôï áßìá äåí êáôáóêåõÜæåôáé ïýôå áãïñÜæåôáé. ÐñïóöÝñåôáé!Ç ðñïóöïñÜ áßìáôïò ïíïìÜæåôáé áéìïäïóßá. Ç áéìïäïóßá äéáñêåß ìüëéò ðÝíôå ëåðôÜ êáé åßíáé áêßíäõíç.

Ï ïñãáíéóìüò ðïëý óýíôïìá áíáðëçñþíåé ôçí ðïóüôçôá ôïõ áßìáôïòðïõ ðñïóöÝñïõìå. ÊÜèå õãéÞò Üíèñùðïò çëéêßáò 18-65 åôþí ìðïñåß íáäßíåé áßìá þò êáé ôÝóóåñéò öïñÝò ôï ÷ñüíï. Ðïëëïß üìùò öïâïýíôáé íá

äþóïõí áßìá, åíþ Üëëïé áäéáöïñïýíîå÷íþíôáò ðüóï ðïëýôéìç åßíáé ç

ðñïóöïñÜ ôïõ.

ÊÜðïéåò öïñÝò Ý÷ïõìå áíÜãêç áðü îÝíïáßìá. ¼ôáí ÷Üíïõìå ëßãï áßìá åîáéôßáòêÜðïéïõ ôñáõìáôéóìïý, ï ïñãáíéóìüò

ìáò åýêïëá áíáðëçñþíåé ôç ìéêñÞ áõôÞ«áðþëåéá». Áí üìùò ÷Üóïõìå

ðåñéóóüôåñï áßìá ëüãù êÜðïéáòåã÷åßñçóçò, óïâáñÞò áóèÝíåéáò Þ

êÜðïéïõ áôõ÷Þìáôïò, ï êßíäõíïò ãéáôçí õãåßá ìáò åßíáé ìåãÜëïò. Ãé’ áõôÝòôéò ðåñéðôþóåéò ôá íïóïêïìåßá Ý÷ïõí

áðïèÝìáôá óå áßìá, ôï ïðïßï ðñïóöÝñïõíóå áíèñþðïõò ðïõ ôï Ý÷ïõí áíÜãêç.

Ç êáñäéÜ åßíáé ôï âáóéêüôåñï üñãáíï ôïõ êõêëïöïñéêïýóõóôÞìáôïò. Áíôëåß áäéÜêïðá áßìá, ôï ïðïßïöôÜíåé óå üëá ôá ìÝñç ôïõ óþìáôüò ìáòëüãù ôçò ðßåóçò ðïõ äçìéïõñãåßôáé áðüôçí êáñäéÜ. Ôï áßìá åßíáé ðïëýôéìï ãéá

ôïí ïñãáíéóìü. ÓõìâÜëëåé óôçí ðñïóôáóßá áðü ôá ìéêñüâéá, ìåôáöÝñåéïîõãüíï êáé èñåðôéêÜ óõóôáôéêÜ áðáñáßôçôá ãéá ôç ëåéôïõñãßá ôïõïñãáíéóìïý ìáò áëëÜ êáé äéïîåßäéï ôïõ Üíèñáêá êáé Üëëåò âëáâåñÝòïõóßåò, ðïõ áðïâÜëëïíôáé áðü ôï óþìá ìáò.

88

Ç êáñäéÜ

Ç êáñäéÜ åßíáé Ýíáò ìõò ìå ìÝãåèïò ðåñßðïõ üóï çãñïèéÜ åíüò áíèñþðïõ. Ëåéôïõñãåß ùò áíôëßá ÷Üñç

óôçí ïðïßá ôï áßìá êõêëïöïñåß áäéÜêïðá óôïíïñãáíéóìü ìáò. ×ùñßæåôáé óå ôÝóóåñá ìÝñç. Ôá äýï

åðÜíù ïíïìÜæïíôáé êüëðïé êáé ôá äýï êÜôù êïéëßåò. Ïéêüëðïé åðéêïéíùíïýí ìå ôéò êïéëßåò ìå ôéò âáëâßäåò, ðïõåðéôñÝðïõí ôç ñïÞ ôïõ áßìáôïò ìüíï áðü ôïõò êüëðïõò

ðñïò ôéò êïéëßåò.

Ï êáñäéáêüò ðáëìüò

ÊÜèå «÷ôýðïò» ôçò êáñäéÜò áíôéóôïé÷åß óåÝíáí êáñäéáêü ðáëìü. ÊÜèå êáñäéáêüò

ðáëìüò ðåñéëáìâÜíåé ôñßá óôÜäéá:• Óôï ðñþôï óôÜäéï óõóôÝëëïíôáé ïé êüëðïé êáé ôï áßìá

ðåñíÜåé óôéò êïéëßåò. • Óôï äåýôåñï óôÜäéï óõóôÝëëïíôáé

ïé êïéëßåò. Ïé âáëâßäåò åßíáé êëåéóôÝò,ôï áßìá äåí ìðïñåß íá ðåñÜóåé ðßóùóôïõò êüëðïõò, ïðüôå öåýãåé áðüôçí êáñäéÜ. Ôáõôü÷ñïíá, ïéêüëðïé ãåìßæïõí ðÜëé ìå áßìá.• Óôï ôñßôï óôÜäéï, ðïõïíïìÜæåôáé êáñäéáêÞ ðáýëá,ï ìõò åßíáé ÷áëáñüò, çêáñäéÜ îåêïõñÜæåôáé. ÔïóôÜäéï áõôü äéáñêåßëéãüôåñï áðü ìéóüäåõôåñüëåðôï. Ç óõ÷íüôçôá ôïõêáñäéáêïý ðáëìïýäéáöÝñåé áíÜëïãá ìå ôçíçëéêßá êáé ôçí Ýíôáóç ôçòóùìáôéêÞò Üóêçóçò. Ïéêáñäéáêïß ðáëìïß åíüòåíÞëéêá óå êáôÜóôáóççñåìßáò åßíáé ðåñßðïõ80 óå Ýíá ëåðôü.

Äåîéüò êüëðïò

Áñéóôåñüò êüëðïò

ÁñéóôåñÞ êïéëßá

Âáëâßäåò

ÄåîéÜ êïéëßá

89

Ðüóï áßìá áíôëåß ç êáñäéÜ óïõ;

Ç êáñäéÜ åßíáé Ýíáò áêïýñáóôïò ìõò. Áíôëåß áßìá êÜèåóôéãìÞ óå üëç óïõ ôç æùÞ. ÎåêïõñÜæåôáé ãéá ëéãüôåñï

áðü ìéóü äåõôåñüëåðôï óå êÜèå êáñäéáêü ðáëìü. ÊÜèå÷ñüíï ç êáñäéÜ óïõ «÷ôõðÜ» ðåñéóóüôåñåò áðü 40

åêáôïììýñéá öïñÝò.Ìéá áíôëßá ìå äõíáôüôçôåò üìïéåò ìå áõôÝò ôçòêáñäéÜò èá Þôáí áñêåôÞ, ãéá íá ãåìßóåé óå ìéá ìÝñá Ýíá

ìåãÜëï âõôßï õãñþí êáõóßìùí.Áêïëïõèþíôáò ôéò ðáñáêÜôù ïäçãßåò ìðïñåßò íáêáôáëÜâåéò êáëýôåñá ðüóï áßìá áíôëåß ç êáñäéÜóïõ. Èá ÷ñåéáóôåßò Ýíá ñïëüé ìåäåõôåñïëåðôïäåßêôç, Ýíá öëéôæÜíé, äýï ìåãÜëåò ëåêÜíåò, íåñü êáé… ôçâïÞèåéá åíüò ößëïõ Þ ìéáò ößëçò óïõ.ÃÝìéóå ôç ìßá ëåêÜíç ìå íåñü. Óôç óõíÝ÷åéá ãÝìéóå ôï öëéôæÜíé ìå íåñü áðüôç ìßá ëåêÜíç êáé ÜäåéáæÝ ôï óôçí Üëëç. ÆÞôçóå áðü ôï ößëï Þ ôç ößëç óïõíá ìåôñÜåé ôï ÷ñüíï êáé ðñïóðÜèçóå íá áäåéÜæåéò ðåñßðïõ 70 öëéôæÜíéáíåñü êÜèå ëåðôü. ÁõôÞ åßíáé ðåñßðïõ ç ðïóüôçôá ðïõ áíôëåß ç êáñäéÜ óïõêÜèå ëåðôü. ÓõíÝ÷éóå ãéá ìåñéêÜ ëåðôÜ…ÌÞðùò êïõñÜóôçêåò;

ÊáñäéïãñÜöçìá

Ç êáëÞ ëåéôïõñãßá ôçò êáñäéÜò ìáò åßíáé éäéáßôåñáóçìáíôéêÞ ãéá ôçí õãåßá ìáò. Ïé åðéóôÞìïíåòðáñáêïëïõèïýí ôç ëåéôïõñãßá ôçò êáñäéÜò ìå ìéáåéäéêÞ åîÝôáóç, ôï êáñäéïãñÜöçìá. ¸ôóé, ìðïñïýí íáâãÜæïõí ÷ñÞóéìá óõìðåñÜóìáôá ãéá ôçíêáôÜóôáóÞ ôçò áëëÜ êáé ãéá ôï ðþò ìðïñïýí íááíôéìåôùðéóôïýí ðéèáíÜ ðñïâëÞìáôá.

Ôï êáñäéïãñÜöçìá åßíáé ìéá áðëÞ êáééäéáßôåñá ÷ñÞóéìç åîÝôáóç ðïõ ãßíåôáéìå ôçí ôïðïèÝôçóç åéäéêþí «êáëùäßùí»ìå âåíôïýæåò ðÜíù óôï óþìá, óôçíðåñéï÷Þ ãýñù áðü ôçí êáñäéÜ. ÇêáñäéÜ åßíáé Ýíáò ìõò ðïõ äéåãåßñåôáéáðü áóèåíÞ çëåêôñéêÜ óÞìáôá. ÔáóÞìáôá áõôÜ áðïôõðþíïíôáé óôïêáñäéïãñÜöçìá. Óå êÜèå óýóðáóçðïõ êÜíåé ï ìõò, ó÷çìáôßæåôáé êáé

Ýíá «áé÷ìçñü óçìåßï». ¼ôáí ç êáñäéÜ åßíáé õãéÞò, ôá«áé÷ìçñÜ» áõôÜ óçìåßá åßíáé ïìïéüìïñöá, êÜôé ðïõäå óõìâáßíåé, üôáí õðÜñ÷ïõí êáñäéáêÜðñïâëÞìáôá.Ìéá éäéáßôåñç ìïñöÞ ôïõêáñäéïãñáöÞìáôïò, áðáñáßôçôç óå üóïõòáó÷ïëïýíôáé ìå ôïí áèëçôéóìü, åßíáé ôïôåóô êïðþóåùò. Óå áõôÞí ôçí åîÝôáóç ôïêáñäéïãñÜöçìá åîåëßóóåôáé, êáèþò ïåîåôáæüìåíïò ôñÝ÷åé Þ êÜíåé ðïäÞëáôï. ÇåîÝôáóç áõôÞ äßíåé óôï ãéáôñü ÷ñÞóéìáóôïé÷åßá ãéá ôçí áíôáðüêñéóç ôçò

êáñäéÜò óôç óùìáôéêÞ êüðùóç.

90

ÌéêñÞ êáé ìåãÜëç êõêëïöïñßá

Áêüìç êáé óôïí ðéï ìéêñü ôñáõìáôéóìü, óå ïðïéïäÞðïôå ìÝñïò ôïõ óþìáôüò ìáò, áðü ôçí ðëçãÞâãáßíåé áßìá. Ôï áßìá öôÜíåé óå üëá ôá óçìåßá ôïõ óþìáôïò, êáèþò êõêëïöïñåß áäéÜêïðá óôïíïñãáíéóìü ìáò ìÝóá áðü Ýíá äßêôõï áããåßùí, ðïõ ïíïìÜæïíôáé áéìïöüñá áããåßá. Äéáêñßíïõìåäýï êýñéåò «äéáäñïìÝò» ôïõ áßìáôïò óôï óþìá ìáò, üðùò ôéò ïíïìÜæïõìå äéáöïñåôéêÜ, äõïêõêëïöïñßåò. Ôçí êõêëïöïñßá ôïõ áßìáôïò áðü ôçí êáñäéÜ ðñïò ôïõò ðíåýìïíåò êáé áíôßóôñïöáôçí ïíïìÜæïõìå ìéêñÞ êõêëïöïñßá, åíþ ôçí êõêëïöïñßá áðü ôçí êáñäéÜ ðñïò üëá ôá Üëëáüñãáíá ôïõ óþìáôüò ìáò êáé áíôßóôñïöá ôçí ïíïìÜæïõìå ìåãÜëç êõêëïöïñßá. Ïé äýï áõôÝò«äéáäñïìÝò» äéáêëáäßæïíôáé óå üëï êáé ìéêñüôåñåò, þóôå ôï áßìá êáé ôá óõóôáôéêÜ ðïõ áõôüìåôáöÝñåé íá öôÜíïõí ðáíôïý óôï óþìá ìáò.

ÐñïóÝ÷ù ôçí õãåßá ìïõ

Ç êáñäéÜ êáé ôá áããåßá åßíáé åõáßóèçôáæùôéêÜ üñãáíá. Åßíáé óçìáíôéêü íáõéïèåôïýìå óõíÞèåéåò ðïõóõìâÜëëïõí óôçí êáëÞ ëåéôïõñãßá ôïõêõêëïöïñéêïý óõóôÞìáôïò. Ïé

óçìáíôéêüôåñïé ðáñÜãïíôåò ðïõ åðçñåÜæïõí ôçíõãåßá ôçò êáñäéÜò êáé ôùí áããåßùí ìáò åßíáé çäéáôñïöÞ êáé ç óùìáôéêÞ Üóêçóç. Ç äéáôñïöÞ ìáòðñÝðåé íá åßíáé éóïññïðçìÝíç êáé íá ðåñéëáìâÜíåé üóï

ôï äõíáôüí ðåñéóóüôåñåò öõôéêÝòôñïöÝò êáé ëéãüôåñá æùéêÜ ëßðç,êáèþò êÜðïéá ìüñéá ëéðéäßùí, êõñßùò ç÷ïëçóôåñüëç, åðéêÜèïíôáé óôá ôïé÷þìáôáôùí áããåßùí êáé ðñïêáëïýí óôÝíùóç, ìå áðïôÝëåóìá íáåìðïäßæåôáé ç êõêëïöïñßá ôïõ áßìáôïò.Óçìáíôéêü åßíáé åðßóçò íá áèëïýìáóôå, êáèþò ç ÝëëåéøçóùìáôéêÞò Üóêçóçò óå óõíäõáóìü ìå ôçí êáôÜ÷ñçóç

öáãçôïý Þ ðïôïý áõîÜíåé ôçí ðéèáíüôçôá íáåìöáíßóïõìå êáñäéáããåéáêÜ ðñïâëÞìáôá. Ïêßíäõíïò áõôüò ðåñéïñßæåôáé óçìáíôéêÜ, üôáí ôï

âÜñïò ìáò åßíáé óôá öõóéïëïãéêÜ åðßðåäá. ÔïêÜðíéóìá, ôÝëïò, áðïôåëåß êáé áõôü ðáñÜãïíôáðïõ åðçñåÜæåé ôçí õãåßá ôçò êáñäéÜò, êáèþò

óôïõò êáðíéóôÝò ìüñéá âëáâåñþí ïõóéþí üðùòãéá ðáñÜäåéãìá ìüñéá ðßóóáò, íéêïôßíçò ê.Ü.ðåñíïýí ìÝóù ôùí ðíåõìüíùí óôï áßìá

ðñïêáëþíôáò ðïëëÜ êáé äéáöïñåôéêÜðñïâëÞìáôá.

91

Áíáðíåõóôéêü êáé êõêëïöïñéêü óýóôçìá: ìéá óôåíÞ «óõíåñãáóßá»...

Ïé öëÝâåò êáé ïé áñôçñßåò ìáò äéáêëáäßæïíôáé äéáñêþò óå üëï êáéëåðôüôåñá áããåßá, ðïõ ç äéÜìåôñüò ôïõò åßíáé ìéêñüôåñç êáéáðü áõôÞ ìéáò ôñß÷áò. Ôá ðïëý ëåðôÜ áõôÜ áããåßá ïíïìÜæïíôáéôñé÷ïåéäÞ. ÔÝôïéá ôñé÷ïåéäÞ áããåßá ðåñéâÜëëïõí êáé ôéòìéêñïóêïðéêÝò êõøåëßäåò ôùí ðíåõìüíùí, åðéôñÝðïíôáò ôçíáíôáëëáãÞ ôùí áåñßùí, ôïõ ïîõãüíïõ êáé ôïõ äéïîåéäßïõ ôïõÜíèñáêá. Ôï áßìá óôïõò ðíåýìïíåò åìðëïõôßæåôáé ìåïîõãüíï áðü ôïí áÝñá ðïõ åéóðíÝïõìå. Ôï ðëïýóéï óå

ïîõãüíï áßìá öôÜíåé ìÝóá áðü ôéò áñôçñßåò óå üëá ôáüñãáíá ôïõ óþìáôïò, ðáñÝ÷ïíôÜò ôïõò ôï ïîõãüíï ðïõ ÷ñåéÜæïíôáé ãéá ôéò

êáýóåéò. Ôï äéïîåßäéï ôïõ Üíèñáêá ðïõ ðñïêýðôåé áðü ôéò êáýóåéò áõôÝòìåôáöÝñåôáé ìÝóá áðü ôéò öëÝâåò ðÜëé óôïõò ðíåýìïíåò, áð’ üðïõ áðïâÜëëåôáé ìå

ôïí áÝñá ðïõ åêðíÝïõìå. Åêåß ï êýêëïòáñ÷ßæåé ðÜëé... Ç êõêëïöïñßá ôïõ áßìáôïò áðüôïõò ðíåýìïíåò óôá üñãáíá êáé áíôßóôñïöáãßíåôáé ÷Üñç óôçí êáñäéÜ. Ôï áíáðíåõóôéêü êáéôï êõêëïöïñéêü óýóôçìá óõìðëçñþíïõí ôï Ýíá ôï Üëëï, Ýôóéþóôå ôï ðïëýôéìï ïîõãüíï íá öôÜíåé óå üëá ôá üñãáíá ôïõ óþìáôüò ìáò.

ÁñôçñéáêÞ ðßåóç

Ôï áßìá öôÜíåé ðáíôïý óôï óþìá ìáò ëüãù ôçò ðßåóçòðïõ äçìéïõñãåßôáé áðü ôçí êáñäéÜ, ç ïðïßá ëåéôïõñãåß ùò

áíôëßá. Ç ðßåóç áõôÞ ïíïìÜæåôáé áñôçñéáêÞ. Ãéá ôçí êáëÞ ìáò õãåßá åßíáéâáóéêü ç áñôçñéáêÞ ðßåóç íá ìçí åßíáé õøçëüôåñç Þ ÷áìçëüôåñç áðü ôá öõóéïëïãéêÜåðßðåäá. Áí ç áñôçñéáêÞ ðßåóç åßíáé ðïëý õøçëÞ, ôüôå ìðïñåß íá ðñïêëçèïýí âëÜâåò

ôüóï óôá üñãáíá ôïõ óþìáôïò üóï êáé óôá áéìïöüñá áããåßá. Áíôßèåôá, áí ç ðßåóçåßíáé ÷áìçëÞ, äå öôÜíåé óôá üñãáíá áñêåôü ïîõãüíï. Ôçí áñôçñéáêÞ ðßåóç ìðïñïýìå

íá ôç ìåôñÞóïõìå ìå åéäéêÜ üñãáíá, ôá éáôñéêÜ ðéåóüìåôñá, ôá ïðïßá åöáñìüæïíôáéóôï ìðñÜôóï. Áí ç áñôçñéáêÞ ðßåóç åßíáé óõíå÷þò õøçëÞ Þ ÷áìçëÞ, ï ãéáôñüò ÷ïñçãåß

öÜñìáêá ðïõ ñõèìßæïõí ôçí ðßåóç.

92

Ôï áßìá

Ìå ìéá ðñþôç ìáôéÜôï áßìá öáßíåôáé óáíÝíá ïìïéüìïñöï õãñüìå êüêêéíï ÷ñþìá. Áíãåìßóïõìå üìùò Ýíá

äï÷åßï ìå áßìá êáé ôï ðáñáôçñÞóïõìå ìåôÜ áðüêÜðïéï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá, âëÝðïõìå íá îå÷ùñßæåé

óôï ðÜíù ìÝñïò ôïõÝíá êéôñéíùðü õãñü,åíþ ôï êÜôù ìÝñïòôïõ äï÷åßïõ Ý÷åé âáèýêüêêéíï ÷ñþìá.Ôï êéôñéíùðü õãñü åßíáé ôï ðëÜóìáðïõ áðïôåëåßôáé êõñßùò áðü íåñü, åíþóôï êÜôù ìÝñïò ôïõ äï÷åßïõâñßóêïíôáé ôá êýôôáñá, áðü ôá ïðïßááðïôåëåßôáé ôï áßìá, äçëáäÞ ôáåñõèñÜ êáé ëåõêÜ áéìïóöáßñéá êáé ôááéìïðåôÜëéá. Óôï ðëÜóìá åêôüò áðü

ôá êýôôáñá ôïõ áßìáôïò âñßóêïíôáé åðßóçò äéáëõìÝíá äéÜöïñáèñåðôéêÜ óõóôáôéêÜ. Ìå ôçí êõêëïöïñßá ôïõ áßìáôïò ôáóõóôáôéêÜ áõôÜ öôÜíïõí óå üëá ôá üñãáíá ôïõ óþìáôïò. ÔÝëïò,óôï ðëÜóìá åßíáé äéáëõìÝíåò âëáâåñÝò ïõóßåò, ðïõìåôáöÝñïíôáé ìå ôçí êõêëïöïñßá ôïõ áßìáôïò, ãéá íááðïâëçèïýí áðü ôïí ïñãáíéóìü ìáò.

Åìåßò åßìáóôå

ôá åñõèñÜ áéìïóöáßñéá.

Óôá üñãáíá ôïõ

óþìáôïò äßíïõìå

ïîõãüíï êáé ðáßñíïõìå

äéïîåßäéï ôïõ Üíèñáêá.

Óôïõò ðíåýìïíåò áöÞíïõìå

äéïîåßäéï ôïõ Üíèñáêá êáé

ðáßñíïõìå ïîõãüíï.

Åßìáóôå ôá áéìïðåôÜëéá.

ÂïçèÜìå íá êëåßíïõí ïé ðëçãÝò. ×Üñç óå ìáò óôáìáôÜ ç áéìïññáãßá.

ËåõêÜ áéìïóöáßñéá

Áñôçñßåò êáé öëÝâåò

Ôï áßìá ñÝåé óôï óþìá ìáò ìÝóá áðü ôááéìïöüñá áããåßá. Ôá áéìïöüñá áããåßá ìÝóá

áðü ôá ïðïßá ôï áßìá ñÝåé áðü ôçí êáñäéÜðñïò ôá äéÜöïñá üñãáíá ôïõ óþìáôïòïíïìÜæïíôáé áñôçñßåò. Ôï áßìá óôéòáñôçñßåò åßíáé ðëïýóéï óå ïîõãüíï. Ôï÷ñþìá ôïõ åßíáé Ýíôïíï êüêêéíï, ãé' áõôüêáé ïé áñôçñßåò ó÷åäéÜæïíôáé ìå êüêêéíï÷ñþìá. Ôá áããåßá ìÝóá áðü ôá ïðïßá ôï áßìá ñÝåéáðü ôá äéÜöïñá üñãáíá ôïõ óþìáôïòðñïò ôçí êáñäéÜ ïíïìÜæïíôáé öëÝâåò.Ôï áßìá óôéò öëÝâåò ðåñéÝ÷åé äéïîåßäéïôïõ Üíèñáêá êé Ý÷åé ðéï óêïýñï ÷ñþìá.Ïé öëÝâåò ó÷åäéÜæïíôáé óõíÞèùò ìåìðëå ÷ñþìá.

Ïé áñôçñßåò êáé ïé öëÝâåò äéáêëáäßæïíôáéäéáñêþò óå üëï êáé ëåðôüôåñá áããåßá êáéåíþíïíôáé ôåëéêÜ ìåôáîý ôïõò ìÝóá áðüÝíá ðõêíü äßêôõï ìéêñïóêïðéêþí áããåßùíðïõ ç äéÜìåôñüò ôïõò åßíáé ìéêñüôåñç áðü

áõôÞ ôçò ìéáò ôñß÷áò. Ôá ðïëý ëåðôÜáõôÜ áããåßá ïíïìÜæïíôáé ôñé÷ïåéäÞáããåßá.

ÁéìïðåôÜëéá

ÅñõèñÜ áéìïóöáßñéá

93

Åóý ôé ïìÜäáåßóáé;

Ìðïñåß ôï áßìá üëùí ôùí áíèñþðùí íá ðåñéÝ÷åéôá ßäéá êýôôáñá, õðÜñ÷ïõí üìùò êÜðïéåò ïõóßåòóôçí åðéöÜíåéá ôùí åñõèñþí áéìïóöáéñßùí, ðïõ

äåí åßíáé ßäéåò óå üëïõò ìáò. ÁíÜëïãá ìå ôéòïõóßåò áõôÝò, äéáêñßíïõìå ôÝóóåñéò äéáöïñåôéêÝò

ïìÜäåò áßìáôïò. ¸ôóé, êáèÝíáò áðü åìÜò Ý÷åéáßìá ðïõ áíÞêåé óå ìßá áðü ôéò ïìÜäåò: Á, Â, Á Þ

0. Áí óôç äéÜñêåéá ôçò æùÞò ìáò ÷ñåéáóôåß íáðñïóöÝñïõìå Þ íá äå÷èïýìå áßìá, åßíáé ðïëý

óçìáíôéêü êáèÝíáò ìáò íá ãíùñßæåé óå ðïéáïìÜäá áßìáôïò áíÞêåé. Êé áõôü ãéáôß ïñéóìÝíïé

ôýðïé áßìáôïò äåí ôáéñéÜæïõí ìåôáîý ôïõò êáé áíáíáìåé÷èïýí, èá ðáñåìðïäéóôåß ç ïìáëÞ ñïÞ ôïõ

áßìáôïò, ãåãïíüò ðïõ åßíáé ðïëý åðéêßíäõíï ãéáôçí õãåßá ôïõ ïñãáíéóìïý. ÐñÝðåé üëïé ìáò,

ëïéðüí, åêôüò áðü ôéò ... ïìÜäåò ðïõõðïóôçñßæïõìå, íá îÝñïõìå êáé ôçí ðéï âáóéêÞ

ìáò ïìÜäá, ôçí ïìÜäá áßìáôüò ìáò.

Ìå ìéá ìáôéÜ...

• Ç êáñäéÜ êáé ôï óýíïëï ôùí áéìïöüñùí áããåßùíáðïôåëïýí ôï êõêëïöïñéêü ìáò óýóôçìá.

• Ç êáñäéÜ åßíáé Ýíáò ìõò. ×ùñßæåôáé óå ôÝóóåñáìÝñç.

• Ç êáñäéÜ åßíáé ìßá áíôëßá ÷Üñç óôçí ïðïßá ôïáßìá êõêëïöïñåß áäéÜêïðá óôïí ïñãáíéóìü.

• Ôçí êõêëïöïñßá ôïõ áßìáôïò ðñïò êáé áðüôïõò ðíåýìïíåò ôçí ïíïìÜæïõìå ìéêñÞ

êõêëïöïñßá, åíþ ôçí êõêëïöïñßá ðñïò êáé áðüüëá ôá Üëëá üñãáíá ôïõ óþìáôüò ìáò ôçíïíïìÜæïõìå ìåãÜëç êõêëïöïñßá. • Ìå ôç ìåãÜëç êõêëïöïñßá áßìá ðëïýóéï óåïîõãüíï ìåôáöÝñåôáé óå üëá ôá üñãáíá ôïõóþìáôïò, åíþ áðü ôá üñãáíá ôïõ óþìáôïòìåôáöÝñåôáé áßìá, ðïõ ðåñéÝ÷åé äéïîåßäéï ôïõÜíèñáêá. • Ìå ôç ìéêñÞ êõêëïöïñßá áßìá ðïõ ðåñéÝ÷åéäéïîåßäéï ôïõ Üíèñáêá ìåôáöÝñåôáé óôïõò

ðíåýìïíåò, åíþ áðü ôïõò ðíåýìïíåòìåôáöÝñåôáé áßìá ðëïýóéï óå ïîõãüíï.

• Ìå ôï ìéêñïóêüðéï ìðïñïýìå íá äïýìå ôáóõóôáôéêÜ ôïõ áßìáôïò. Ôï ðëÜóìá ðïõ

áðïôåëåßôáé êõñßùò áðü íåñü êáé ôá êýôôáñáôïõ áßìáôïò, ôá åñõèñÜ, ôá ëåõêÜ

áéìïóöáßñéá êáèþò êáé ôá áéìïðåôÜëéá.• Ç õãéåéíÞ äéáôñïöÞ êáé ç óùìáôéêÞ Üóêçóç

óõìâÜëëïõí óôçí êáëÞ ëåéôïõñãßá ôïõêõêëïöïñéêïý ìáò

óõóôÞìáôïò.

ÃëùóóÜñé...

• Êüëðïé ïíïìÜæïíôáé ïé äýï åðÜíù êïéëüôçôåòôçò êáñäéÜò.

• Êïéëßåò ïíïìÜæïíôáé ïé äýï êÜôù êïéëüôçôåò ôçòêáñäéÜò.

• Ïé áñôçñßåò åßíáé ôá áéìïöüñá áããåßá ìÝóá áðü ôáïðïßá ñÝåé áßìá áðü ôçí êáñäéÜ ðñïò ôá äéÜöïñáüñãáíá ôïõ óþìáôïò.

• Ïé öëÝâåò åßíáé ôá áéìïöüñá áããåßá ìÝóá áðü ôá ïðïßáñÝåé áßìá áðü ôá äéÜöïñá üñãáíá ôïõ óþìáôïò ðñïò ôçíêáñäéÜ.

• Ôá åñõèñÜ áéìïóöáßñéá åßíáé ôá êýôôáñá ôïõ áßìáôïòðïõ ìåôáöÝñïõí ïîõãüíï êáé äéïîåßäéï ôïõ Üíèñáêá.

• Ôá ëåõêÜ áéìïóöáßñéá åßíáé ôá êýôôáñá ôïõ áßìáôïòðïõ óõìâÜëëïõí óôçí Üìõíá ôïõ ïñãáíéóìïý.

• Ôá áéìïðåôÜëéá åßíáé ôá êýôôáñá ôïõ áßìáôïò ðïõóõìâÜëëïõí óôçí ðÞîç ôïõ.

• ÐëÜóìá ïíïìÜæïõìå ôï õãñü ìÝóá óôï ïðïßïêéíïýíôáé ôá óôåñåÜ óùìáôßäéá, ôá

êýôôáñá ôïõ áßìáôïò. Ôï ðëÜóìááðïôåëåßôáé êõñßùò áðü

íåñü.

Åìåßò åßìáóôå ôá ëåõêÜ

áéìïóöáßñéá.

ÁðïóôïëÞ ìáò åßíáé íá ðñïóôáôåýïõìåôïí ïñãáíéóìü áðü ôá ìéêñüâéá.

ÇËÅÊÔÑÏ-

ÌÁÃÍÇÔÉÓÌÏÓ

Ï Üíèñùðïò áó÷ïëÞèçêå ìå ôáìáãíçôéêÜ öáéíüìåíá åäþ êáé ÷éëéÜäåò÷ñüíéá, üôáí ðáñáôÞñçóå ãéá ðñþôçöïñÜ öõóéêïýò ìáãíÞôåò íá ÝëêïõíïñéóìÝíá áíôéêåßìåíá. ×ùñßò ôçíðáñïõóßá ôùí ìáãíçôéêþí õëéêþí óôçöýóç êáé êõñßùò äß÷ùò ôçíåñåõíçôéêÞ äéÜèåóç üóùíáó÷ïëÞèçêáí åðßìïíá êáé óå âÜèïòìå ôï ìáãíçôéóìü, ßóùò óÞìåñá íáìçí ìðïñïýóáìå íá áðïëáìâÜíïõìåðïëëÜ áðü ôá áãáèÜ ôïõ óýã÷ñïíïõðïëéôéóìïý.

Ôï 1820 ï Äáíüò öõóéêüò Hans Christian OerstedêÜíïíôáò ðåéñÜìáôá ìå ôçí ìðáôáñßá ðïõ åß÷å åöåõñåèåßëßãá ÷ñüíéá ðñéí, ðáñáôÞñçóå üôé ôï çëåêôñéêü ñåýìá Ý÷åéìáãíçôéêÜ áðïôåëÝóìáôá. Ôï ðåßñáìá ôïõ Oersted, ìå ôï

ïðïßï áðïäåß÷èçêå ç óýíäåóç ôïõ çëåêôñéóìïý ìå ôïìáãíçôéóìü, åß÷å ôåñÜóôéá óçìáóßá ãéá ôçí åîÝëéîç ôçò

ôå÷íïëïãßáò. Ôá ðåéñÜìáôá ðïõ áêïëïýèçóáí ïäÞãçóáí ôïõò ÃÜëëïõò öõóéêïýò

Ampére êáé Arago êáé ôïí Áìåñéêáíü Henry óôçí êáôáóêåõÞ ôùí ðñþôùíçëåêôñïìáãíçôþí.Ôïõò çëåêôñïìáãíÞôåò ôïõò ÷ñçóéìïðïéïýìå óÞìåñá êáèçìåñéíÜ óôáêïõäïýíéá, óôï ôçëÝöùíï, óå ìÜíôñåò ðáëéþí óéäåñéêþí...

Áðü ôéò ìáãíçôéêÝò êÜñôåò êáé ôáäéáêïóìçôéêÜ ìáãíçôÜêéá þò ôéò ðõîßäåò êáéôïõò ìáãíçôéêïýò ôïìïãñÜöïõò, ïé

åöáñìïãÝò ôùí ìáãíçôþí ìïéÜæïõííá ìçí Ý÷ïõí ôÝëïò.

Ìå ôåñÜóôéåòãåííÞôñéåò óôáåñãïóôÜóéá ôçòÄÅÇ äçìéïõñãåßôáéçëåêôñéêü ñåýìá.

Ç çëåêôñéêÞ åíÝñãåéá ìåôáöÝñåôáé óôá óðßôéá ìáò ìåôï äßêôõï çëåêôñïäüôçóçò. Áí ðáñáôçñÞóåéò ôï÷Üñôç ôçò ÷þñáò ìáò êáé äåéò ðüóá øçëÜ âïõíÜ êáéðüóá áðïìáêñõóìÝíá íçóéÜ õðÜñ÷ïõí, èáêáôáëÜâåéò ðüóï äýóêïëç åßíáé ç ðñïóðÜèåéá áõôÞôçò ÄÅÇ. Ìå åíáÝñéá, õðüãåéá áëëÜ êáéõðïèáëÜóóéá êáëþäéá ôï çëåêôñéêü ñåýìá öôÜíåé

óå êÜèå ãùíéÜ ôçò ÷þñáò ìáò, Ýôóé þóôå íá ìðïñïýìåüëïé íá ÷áñïýìå ôéò åõêïëßåò ðïõ ðñïóöÝñåé ç ÷ñÞóç ôùí çëåêôñéêþí

óõóêåõþí. Ïëüêëçñç ç ÅëëÜäá åßíáé Ýíá ôåñÜóôéï, óýíèåôï çëåêôñéêü êýêëùìá.

Ï êáôÜëïãïò ôùí åñåõíçôþí ðïõ âïÞèçóáíóôçí åîÝëéîç ôçò ôå÷íïëïãßáò åßíáé ìåãÜëïò.Ðñéí áðü 150 ÷ñüíéá ðåñßðïõêáôáóêåõÜóôçêáí ïé ðñþôïé çëåêôñéêïßêéíçôÞñåò êáé ïé ðñþôåò ãåííÞôñéåò, ïé

óõóêåõÝò ðïõ äçìéïõñãïýíçëåêôñéêü ñåýìá.Ôç óçìåñéíÞ åöáñìïãÞ ôùíçëåêôñéêþí êéíçôÞñùí ôçãíùñßæåéò óßãïõñá. Çëåêôñéêïß

êéíçôÞñåò õðÜñ÷ïõí óôáôñüëåú, óôá ðëõíôÞñéá, óôáôñõðÜíéá, óôïõò áíåìéóôÞñåò,óå ðïëëÜ ðáé÷íßäéá...

95

96

Âüñåéïò Þ íüôéïò ðüëïò: Ýíáìéêñü ìðÝñäåìá...

Ç ìáãíçôéêÞ âåëüíá ìéáò ðõîßäáòðñïóáíáôïëßæåôáé ðÜíôá ðñïò ôïÂïññÜ, åðåéäÞ ç ÃçóõìðåñéöÝñåôáé ùò ôåñÜóôéïòìáãíÞôçò. Ï íüôéïò ðüëïò ôïõ ãÞéíïõ

ìáãíÞôç, ï íüôéïò ìáãíçôéêüò ðüëïò ôçò Ãçò, âñßóêåôáé êïíôÜ óôï âüñåéïãåùãñáöéêü ðüëï, åíþ ï âüñåéïò ðüëïò ôïõ ãÞéíïõ ìáãíÞôç, ï âüñåéïò ìáãíçôéêüò

ðüëïò ôçò Ãçò âñßóêåôáé êïíôÜ óôï íüôéï ãåùãñáöéêü. Ôï ÷ñùìáôéóìÝíï ÜêñïäçëáäÞ ôçò ðõîßäáò ðïõ äåß÷íåé ôï ãåùãñáöéêü ÂïññÜ, äåß÷íåé ôï íüôéï ìáãíçôéêü

ðüëï, åßíáé ëïéðüí ï âüñåéïò ðüëïò ôïõ ìáãíÞôç ôçò ðõîßäáò.. Ïõö!¼ôáí ðñïóáíáôïëéæüìáóôå ìå ôç ÷ñÞóç ôçò ðõîßäáò, äåí ðñÝðåé íá îå÷íÜìå üôé ç ðõîßäá

«äåß÷íåé» ðñïò ôï ìáãíçôéêü ðüëï ðïõ âñßóêåôáé êïíôÜ áëëÜ ü÷é áêñéâþò åêåß ðïõ åßíáé ï ãåùãñáöéêüò ðüëïò. Áíîå÷Üóïõìå áõôÞ ôç ìéêñÞ ó÷åôéêÜ, ùóôüóï óçìáíôéêÞ äéáöïñÜ, åßíáé óßãïõñï üôé èá âñåèïýìå êïíôÜ... áëëÜ ü÷éáêñéâþò åêåß ðïõ åðéèõìïýìå!

Ï ìáãíÞôçò

Ç ÷áñáêôçñéóôéêÞ éäéüôçôá ôùí ìáãíçôþí åßíáéç åëêôéêÞ äýíáìç ðïõ áóêïýí óå ïñéóìÝíáõëéêÜ ðïõ ïíïìÜæïíôáé óéäçñïìáãíçôéêÜ, óôïóßäçñï, óôï íéêÝëéï êáé óôï êïâÜëôéï. ÏéìáãíçôéêÝò éäéüôçôåò ïöåßëïíôáé óôïí ôñüðï ìå

ôïí ïðïßï êéíïýíôáé ôá çëåêôñüíéá ãýñù áðü ôïõò ðõñÞíåòóôá Üôïìá ôùí ìáãíçôþí.

Ïé ìáãíÞôåò ìðïñåß íá Ý÷ïõí ôï ó÷Þìá ìéáò ñÜâäïõ, ïðüôåïíïìÜæïíôáé ñáâäüìïñöïé, ôï ó÷Þìá ðÝôáëïõ, ïðüôåïíïìÜæïíôáé ðåôáëïåéäåßò, Þ ïðïéïäÞðïôå Üëëï ó÷Þìá.¼ëïé ïé ìáãíÞôåò Ý÷ïõí äýï ðåñéï÷Ýò, óôéò ïðïßåò ïéìáãíçôéêÝò éäéüôçôåò åßíáé åíôïíüôåñåò. Ôéò ðåñéï÷Ýò áõôÝòôéò ïíïìÜæïõìå ðüëïõò ôïõ ìáãíÞôç. Ïé üìïéïé ðüëïé ôùí

ìáãíçôþí áðùèïýíôáé, åíþ ïé äéáöïñåôéêïß Ýëêïíôáé. Ïé ìáãíÞôåò ðñïóáíáôïëßæïíôáéóýìöùíá ìå ôï ìáãíçôéêü ðåäßï ôçò Ãçò. Ôï ìáãíçôéêü ðåäßï áõôü ïöåßëåôáé óå çëåêôñéêÜöïñôßá ðïõ âñßóêïíôáé óå êßíçóç óôï åóùôåñéêü ôïõ ðëáíÞôç ìáò. Ôï Üêñï ôïõ ìáãíÞôçðïõ ðñïóáíáôïëßæåôáé ðñïò ôï âüñåéï ãåùãñáöéêü ðüëï ôçò Ãçò ôï ïíïìÜæïõìå âüñåéïðüëï, åíþ ôï Üêñï ðïõ ðñïóáíáôïëßæåôáé óôï íüôéï ãåùãñáöéêü ðüëï ôçò Ãçò,íüôéï ðüëï. Ïé ìáãíÞôåò äéáêñßíïíôáé óå öõóéêïýò êáé óåôå÷íçôïýò. Ïé öõóéêïß ìáãíÞôåò åßíáé ïñõêôÜ õëéêÜ.ÄçìéïõñãÞèçêáí ÷Üñç óôï ìáãíçôéêü ðåäßï ôçòÃçò. Ïé ôå÷íçôïß ìáãíÞôåòêáôáóêåõÜæïíôáé ìå ôç âïÞèåéá ôïõçëåêôñéêïý ñåýìáôïò.

N

B

B

N

Ôï ôáîßäé ôùí ðïõëéþí

ÊÜèå ÷ñüíï åêáôïììýñéá ðïõëéÜôáîéäåýïõí ÷éëéÜäåò ÷éëéüìåôñááðü Ýíá ìÝñïò ôïõ ðëáíÞôç ìáòðñïò Ýíá Üëëï. Ôá ðïõëéÜ áõôÜ,üðùò ïé ðåëáñãïß êáé ôá÷åëéäüíéá ðïõ æïõí óôç ÷þñáìáò ôïõò èåñìïýò ìÞíåò,ïíïìÜæïíôáé áðïäçìçôéêÜ. ÔáðïõëéÜ áõôÜ îáíáâñßóêïõí ôçíðáëéÜ ôïõò öùëéÜ ÷ùñßò êáíåßòíá ôïõò äåßîåé ôï äñüìï! Ôïêáôüñèùìá áõôü ôùí ðïõëéþíäåí Ý÷åé åîçãçèåß ôåëåßùò áðüôïõò åñåõíçôÝò. Åßíáé üìùòãíùóôü üôé ìåñéêÜ åßäç ðïõëéþí

åêôüò áðü ôç èÝóç ôïõ ¹ëéïõ, ôçí êáôåýèõíóç ôïõáíÝìïõ êáé ôçí üñáóç áíôéëáìâÜíïíôáé êáé÷ñçóéìïðïéïýí ãéá ôïí ðñïóáíáôïëéóìü ôïõò êáé ôïìáãíçôéêü ðåäßï ôçò Ãçò. ¸ôóé ìðïñïýí íá óõíå÷ßæïõí ôïôáîßäé ôïõò áêüìá êáé ôç íý÷ôá, üôáí äåí ìðïñïýí íá

ðñïóáíáôïëéóôïýí ìå ôçí üñáóç.

97

ÌáãíÞôåò ðïõ äå öáßíïíôáé...

¼ôáí áíáöåñüìáóôå óôïõò ìáãíÞôåò, óêåöôüìáóôåóõíÞèùò ôçí ðõîßäá êáé ôç ìáãíçôéêÞ âåëüíá. Áíêáé ç ÷ñÞóç ôùí ìáãíçôþí ãéá ôïí ðñïóáíáôïëéóìüåßíáé ðïëý óçìáíôéêÞ, ïé ìáãíÞôåò ÷ñçóéìïðïéïýíôáéêáé óå ðïëëÝò Üëëåò åöáñìïãÝò. ÐïëëÝò öïñÝò ïé

ìáãíÞôåò äå öáßíïíôáé, ãé' áõôüáãíïïýìå üôé åßíáé«êñõììÝíïé» óå ðïëëÝòóõóêåõÝò ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýìåêáèçìåñéíÜ. ÌáãíÞôåò õðÜñ÷ïõí, ãéáðáñÜäåéãìá, óå üëïõò ôïõò çëåêôñéêïýò

êéíçôÞñåò, óôá ìåãÜöùíá ôùí ç÷åßùí,óôï áêïõóôéêü ôïõ ôçëåöþíïõ áêüìç êáé óôá íôïõëÜðéá ìáò,ãéá íá óõãêñáôïýí ôá ðïñôÜêéá êëåéóôÜ... Óôéò éäéüôçôåò ôùí

ìáãíçôþí âáóßæåôáé ç ëåéôïõñãßá ôçò êáóÝôáò Þ÷ïõ êáéåéêüíáò, ôùí äéóêåôþí áðïèÞêåõóçò äåäïìÝíùí ãéá ôïíçëåêôñïíéêü õðïëïãéóôÞ áëëÜ êáé üëùí ôùí êáñôþí

ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýíôáé óå ôñáðåæéêÝò óõíáëëáãÝò.

¼ôáí ìÝóá áðü Ýíáí áãùãü ñÝåé çëåêôñéêü ñåýìá, ï áãùãüò áðïêôÜìáãíçôéêÝò éäéüôçôåò. Áí ôïí ðëçóéÜóïõìå óå ìéá ðõîßäá, èáðáñáôçñÞóïõìå üôé ç ìáãíçôéêÞ âåëüíá ôçò óôñÝöåôáé. Ôá ìáãíçôéêÜöáéíüìåíá åßíáé ðéï Ýíôïíá, üôáí ï áãùãüò Ý÷åé ó÷Þìá ðçíßïõ, üôáíäçëáäÞ åßíáé ôõëéãìÝíïò óáí åëáôÞñéï. Ôïðïèåôþíôáò ìßá ñÜâäï áðüóßäçñï óôï åóùôåñéêü ôïõ ðçíßïõ öôéÜ÷íïõìå Ýíáí çëåêôñïìáãíÞôç,

óôïí ïðïßï ïé ìáãíçôéêÝò éäéüôçôåò åßíáé áêüìá ðéï Ýíôïíåò. ÏçëåêôñïìáãíÞôçò Ýëêåé ìáãíçôéêÜ õëéêÜ, êáé Ý÷åé âüñåéï êáé íüôéï

ìáãíçôéêü ðüëï, üðùò Ýíáò ìüíéìïò ìáãíÞôçò, äéáèÝôåé üìùò ìáãíçôéêÝò éäéüôçôåòìüíï üôáí ñÝåé çëåêôñéêü ñåýìá.

Ïé ìáãíçôéêÝò éäéüôçôåò ôùí ìüíéìùí ìáãíçôþí ïöåßëïíôáé óôïí ôñüðï ìå ôïí ïðïßï êéíïýíôáé ôáçëåêôñüíéá ãýñù áðü ôïõò ðõñÞíåò óôá Üôïìá ôùí õëéêþí áõôþí. Êáé óôïõò çëåêôñïìáãíÞôåò ïéìáãíçôéêÝò éäéüôçôåò ïöåßëïíôáé óôçí êßíçóç çëåêôñïíßùí, ôùí åëåýèåñùí çëåêôñïíßùí ôïõìåôáëëéêïý áãùãïý. Ôá åëåýèåñá çëåêôñüíéá êéíïýíôáé êáôÜ ìÞêïò ôïõ ìåôáëëéêïý áãùãïý Üñá

êéíïýíôáé êõêëéêÜ ãýñù áðü ôç óéäåñÝíéá ñÜâäï óôï åóùôåñéêü ôïõ ðçíßïõ. Ìüíï ðïõ åäþ ç êßíçóçôùí åëåýèåñùí çëåêôñïíßùí äéáñêåß ìüíïí üóï ç ðçãÞ åßíáé óõíäåäåìÝíç óôï êýêëùìá. Ïé ìáãíçôéêÝò éäéüôçôåò,ìüíéìåò Þ ðñïóùñéíÝò, ïöåßëïíôáé ðÜíôïôå óôçí êßíçóç çëåêôñéêþí öïñôßùí.

ÐåôñÝëáéï Þ çëåêôñéêÞ åíÝñãåéá óôá ìÝóá ìåôáöïñÜò;

Ìéá Üìáîá ÷ùñßò Üëïãá êáé Ýíá ôñÝíï ÷ùñßò áôìïìç÷áíÞ ïíåéñåýïíôáí ïéåöåõñÝôåò ôïõ 19ïõ áéþíá êáé óýíôïìá ôïüíåéñü ôïõò Ýãéíå ðñáãìáôéêüôçôá. Ïéìç÷áíÝò Üñ÷éóáí íá êÜíïõí ôçíåìöÜíéóÞ ôïõò óôéò áñ÷Ýò ôïõðåñáóìÝíïõ áéþíá êáé íáêéíïýí ôá ï÷Þìáôá. Ïé äýïôýðïé ìç÷áíþí ðïõ áêüìç êáé

óÞìåñá ÷ñçóéìïðïéïýìå åßíáé ïé çëåêôñïêéíçôÞñåò êáé ïé ìç÷áíÝòåóùôåñéêÞò êáýóçò.Ôá ðåñéóóüôåñá ìÝóá ìåôáöïñÜò, áõôïêßíçôá, ëåùöïñåßá, ðëïßá êáé áåñïðëÜíá÷ñçóéìïðïéïýí ìç÷áíÝò åóùôåñéêÞò êáýóçò ìå êáýóéìï ôï ðåôñÝëáéï Þ ðáñÜãùãÜôïõ. Óôéò ðüëåéò üìùò ðáñÜëëçëá ÷ñçóéìïðïéïýíôáé ôá ôñüëåú, ôï ìåôñü, ôï ôñáìêáé ï óéäçñüäñïìïò, ðïõ ëåéôïõñãïýí ìå çëåêôñïêéíçôÞñåò. Ôï ðñþôïçëåêôñéêü ôñáì åãêáéíßáóå ôï 1881 ï Werner Siemens óôï Âåñïëßíï. Ç áíþôáôçôá÷ýôçôÜ ôïõ äåí åðéôñåðüôáí íá åßíáé ðÜíù áðü 20 ÷éëéüìåôñá ôçí þñá. Ôï1886 óôçí ßäéá ðüëç êõêëïöïñïýóå êáé ìåôñü.

Ç ÷ñÞóç çëåêôñïêéíçôÞñùí åßíáé ðïëý ðéï öéëéêÞãéá ôï ðåñéâÜëëïí, êáèþò ïé êéíçôÞñåò áõôïß äåíåêðÝìðïõí ñýðïõò êáé åßíáé ëéãüôåñï èïñõâþäåéò.Ôï ìåãáëýôåñï ðñüâëçìá ãéá ôçí åõñýôåñç ÷ñÞóçôùí çëåêôñïêéíçôÞñùí åßíáé ç áðïèÞêåõóç ôçòåíÝñãåéáò. Óôá ôñüëåú, óôï ôñáì, óôï ìåôñü êáéóôï ôñÝíï áõôü üìùò äåí åßíáé ðñüâëçìá, êáèþòôá ìåôáöïñéêÜ áõôÜ ìÝóá åßíáé ìÝóá óôáèåñÞòôñï÷éÜò, êéíïýíôáé äçëáäÞ óå ðñïêáèïñéóìÝíçäéáäñïìÞ ìÝóá áðü ôçí ïðïßá ãßíåôáé êáé çôñïöïäüôçóÞ ôïõò ìå çëåêôñéêÞ åíÝñãåéá.

98

Áðü ôïí çëåêôñéóìü óôï ìáãíçôéóìü

Ôï ðåßñáìá ôïõ Oersted

Ôï 1820 ï Äáíüò êáèçãçôÞò Hans ChristianOersted êÜíïíôáò ðåéñÜìáôá çëåêôñéóìïýôç äéÜñêåéá åíüò ìáèÞìáôïò Ýêáíå ôõ÷áßá

ìéá åêðëçêôéêÞ áíáêÜëõøç. Ç ìáãíçôéêÞâåëüíá ìéáò ðõîßäáò, ôçí ïðïßá åß÷å

îå÷Üóåé êïíôÜ óå Ýíáí áãùãü,ìåôáêéíÞèçêå, üôáí ìÝóá áðü ôïí áãùãü

Üñ÷éóå íá ñÝåé çëåêôñéêü ñåýìá. Ï OerstedáíôéëÞöèçêå áìÝóùò ôç óçìáóßá ôçò

ðáñáôÞñçóÞò ôïõ. ¹ôáí ï ðñþôïò ðïõóõó÷Ýôéóå ôá ìáãíçôéêÜ ìå ôá çëåêôñéêÜöáéíüìåíá åðéâåâáéþíïíôáò ðåéñáìáôéêÜ

üôé Ýíáò áãùãüò áðïêôÜ ìáãíçôéêÝòéäéüôçôåò, üôáí ìÝóá ôïõ ñÝåé

çëåêôñéêü ñåýìá. Óôçí áíáêÜëõøÞ ôïõáõôÞ ïöåßëïõìå ôç ëåéôïõñãßá ôùí

ðåñéóóüôåñùí çëåêôñéêþí óõóêåõþíðïõ ÷ñçóéìïðïéïýìå óÞìåñá.

ÅöáñìïãÝòôùí çëåêôñïìáãíçôþí

Ïé çëåêôñïìáãíÞôåò Ý÷ïõí ðïëëÝòåöáñìïãÝò óôç óýã÷ñïíçôå÷íïëïãßá. ×ñçóéìïðïéïýíôáé óôá ñåëÝ, óôïõò ãåñáíïýò ãéá ôçíáíýøùóç óéäåñÝíéùí áíôéêåéìÝíùí ìå ìåãÜëï âÜñïò, óôá ìç÷áíÞìáôááíáðáñáãùãÞò Þ÷ïõ, óôá óõóôÞìáôá óÞìáíóçò ôùí óéäçñïäñüìùí...ÅíôõðùóéáêÞ åöáñìïãÞ ôùí çëåêôñïìáãíçôþí áðïôåëïýí ôá åíáÝñéáôñÝíá. Ôá ôñÝíá áõôÜ äåí áêïõìðïýí óôéò ñÜãåò. Ôüóï óôá ôñÝíá üóïêáé óôéò ñÜãåò åßíáé ôïðïèåôçìÝíïé éó÷õñïß çëåêôñïìáãíÞôåò. ÔáôñÝíá áéùñïýíôáé óå áðüóôáóç åíüò ðåñßðïõ åêáôïóôïý áðü ôéòñÜãåò ëüãù ôçò Üðùóçò ôùí üìïéùí ìáãíçôéêþí ðüëùí ðïõ õðÜñ÷ïõíóôï ðÜíù ìÝñïò ôçò ôñï÷éÜò êáé óôï êÜôù ìÝñïò ôïõ ôñÝíïõ. Ôïôá÷ýôåñï åíáÝñéï çëåêôñïìáãíçôéêü ôñÝíï âñßóêåôáé óôçí Éáðùíßá.×Üñç óôç ìéêñÞ ôñéâÞ ìðïñåß íá áíáðôýîåé ôá÷ýôçôá ðïõ îåðåñíÜ ôá500 ÷éëéüìåôñá ôçí þñá.

Ï çëåêôñéêüò êéíçôÞñáò

Ôé êïéíü Ý÷ïõí Ýíá ìéêñü áõôïêéíçôÜêé, ìéá êïýêëá ìåêéíïýìåíá ìÝñç, ìéá çëåêôñéêÞ ïäïíôüâïõñôóá, Ýíá

êéíçôü ôçëÝöùíï ìå äüíçóç, Ýíáò áíåìéóôÞñáò, ïìç÷áíéóìüò ôùí çëåêôñéêþí ðáñáèýñùí óå Ýíááõôïêßíçôï, Ýíá ðëõíôÞñéï, Ýíá øõãåßï, ÝíáòáíåëêõóôÞñáò, ìéá êõëéüìåíç

óêÜëá êáé Ýíá ôñüëåú; Åßíáé ëßãåò ìüíïáðü ôéò ìéêñÝò Þ ìåãÜëåò óõóêåõÝò êáéìç÷áíÝò óôéò ïðïßåò ÷ñçóéìïðïéïýíôáéçëåêôñéêïß êéíçôÞñåò. Ç ëåéôïõñãßá ôùí çëåêôñéêþí êéíçôÞñùíóôçñßæåôáé óôéò ìáãíçôéêÝò éäéüôçôåò ðïõáðïêôïýí ïé áãùãïß, üôáí ìÝóá ôïõòñÝåé çëåêôñéêü ñåýìá.

99

100

Áðü ôï ìáãíçôéóìü óôïí çëåêôñéóìü

Ëßãá ÷ñüíéá ìåôÜ ôéò ðáñáôçñÞóåéò ôïõ Hans Christian Oerstedôï 1820, ï ïðïßïò áðÝäåéîå üôé Ýíáò áãùãüò áðïêôÜìáãíçôéêÝò éäéüôçôåò, üôáí ñÝåé ìÝóá ôïõ ñåýìá, ïé MichaelFaraday êáé Joseph Henry, áíåîÜñôçôá ï Ýíáò áðü ôïí Üëëï,áðÝäåéîáí üôé óõìâáßíåé êáé ôï áíôßóôñïöï, äçëáäÞ üôé ÝíáòìáãíÞôçò ðïõ ðåñéóôñÝöåôáé ìÝóá óå Ýíá ðçíßï ðñïêáëåß ôçñïÞ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò. Óôçí áíáêÜëõøç áõôÞóôçñßæåôáé ç ëåéôïõñãßá ôùíãåííçôñéþí, ôùí óõóêåõþí óôéòïðïßåò ç ðåñéóôñïöÞ åíüòìáãíÞôç ôïðïèåôçìÝíïõ ìÝóá óåÝíá ðçíßï ðñïêáëåß ôç ñïÞçëåêôñéêïýñåýìáôïò.

Ôï çëåêôñéêü ñåýìá ðñïêáëåß ìáãíçôéêÜáðïôåëÝóìáôá áëëÜ êáé ôï áíôßóôñïöï. Çêßíçóç åíüò ìáãíÞôç ìå óõãêåêñéìÝíïôñüðï ðñïêáëåß ôç ñïÞ ôïõ

çëåêôñéêïý ñåýìáôïò, ôçí êßíçóçäçëáäÞ ôùí åëåýèåñùí çëåêôñïíßùí. Ìðïñïýìå

äçëáäÞ íá «ðÜìå» áðü ôïí çëåêôñéóìü óôïìáãíçôéóìü áëëÜ êáé

áíôßóôñïöá, áðü ôïìáãíçôéóìü óôïíçëåêôñéóìü. Ï

çëåêôñéóìüò êáé ïìáãíçôéóìüò, ëïéðüí,åßíáé öáéíüìåíá ðïõ

Ý÷ïõí óôåíÞ ó÷Ýóçìåôáîý ôïõò êáé äåí

ìðïñïýí íá ìåëåôçèïýíáíåîÜñôçôá. Ãé’ áõôü ïíïìÜæïõìå ôá öáéíüìåíááõôÜ çëåêôñïìáãíçôéêÜ.

Michael Faraday: ìå ôï ìáãíÞôç óôï ôóåðÜêé…

Ï Michael Faraday áöéÝñùóå ïëüêëçñç ôç æùÞ ôïõ óôçí ðñïóðÜèåéá íá áðïäåßîåéüôé ôá çëåêôñéêÜ êáé ôá ìáãíçôéêÜ öáéíüìåíá óõíäÝïíôáé óôåíÜ ìåôáîý ôïõò. ÏFaraday ãåííÞèçêå ôï 1791 óôçí Áããëßá. Áðü ôï 1820 Þôáí Þäç ãíùóôü üôé ôïçëåêôñéêü ñåýìá ðñïêáëåß ôçí êßíçóç ôùí ìáãíçôþí. Ï Faraday ïäçãÞèçêå óôçóêÝøç üôé åßíáé ðéèáíü íá óõìâáßíåé êáé ôï áíôßóôñïöï, ç êßíçóç äçëáäÞ ìáãíçôþíìå ôïí êáôÜëëçëï ôñüðï íá ðñïêáëåß çëåêôñéêü ñåýìá. ËÝãåôáé üôé ãéá ðïëëÜ ÷ñüíéá ï Faraday óõíÞèéæå íá Ý÷åé óõíå÷þò óôçí ôóÝðç ôïõãéëÝêïõ ôïõ Ýíá ìéêñü ìáãíÞôç êáé Ýíá ðçíßï, ãéá íá ôïõ õðåíèõìßæïõí äéáñêþò üôéäåí åß÷å êáôïñèþóåé íá áíáêáëýøåé áêüìá ôïí ôñüðï ìå ôïí ïðïßï ïé êéíÞóåéò ôùíìáãíçôþí ìðïñïýí íá ðñïêáëÝóïõí ôçí åìöÜíéóç çëåêôñéêïý ñåýìáôïò. Ðßóôåõåüìùò âáèéÜ óå áõôÞí ôçí éäÝá êáé ìå ôïí êáéñü ïäçãÞèçêå ôåëéêÜ óôçíåðéâåâáßùóç ôçò ôñïìåñÜ óçìáíôéêÞò áõôÞò óêÝøçò ôïõ. Ôçí åðßäåéîç ôçòïñèüôçôáò ôçò óêÝøçò ôïõ Ýêáíå ìå Ýíá ðåßñáìá ôïí Áýãïõóôï ôïõ 1831.

101

ÃåííÞôñéåò

Ïé ãåííÞôñéåò åßíáé ïé óõóêåõÝò ìå ôéò ïðïßåò ðñïêáëïýìå ôç ñïÞôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò, ïé óõóêåõÝò ðïõ ìåôáôñÝðïõí åíÝñãåéáäéáöüñùí ìïñöþí óå çëåêôñéêÞ. Ç ðåñéóôñïöÞ ôïõ ìáãíÞôç ðïõâñßóêåôáé ìÝóá óôï ðçíßï ôçòãåííÞôñéáò ìðïñåß íá ãßíåôáé ìåðïëëïýò äéáöïñåôéêïýò ôñüðïõò. Çðéï áðëÞ áëëÜ êáé óõíçèéóìÝíçãåííÞôñéá ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýìåêáèçìåñéíÜ åßíáé ôï äõíáìü ðïõðñïóáñìüæåôáé óôç ñüäá åíüòðïäçëÜôïõ. Åäþ ç ðåñéóôñïöÞ ôïõìáãíÞôç ãßíåôáé áðü ôç ñüäá ðïõ

èÝôïõìå óå êßíçóç, êáèþò êÜíïõìå ðåíôÜë. Ïé ðåñéóóüôåñåò ãåííÞôñéåò ãåíéêÞò ÷ñÞóçòåßíáé âåíæéíïêßíçôåò Þ ðåôñåëáéïêßíçôåò. ÔéòãåííÞôñéåò áõôÝò ÷ñçóéìïðïéïýìå óå ðåñéï÷Ýò ðïõ äåí êáëýðôïíôáé áðü ôïäßêôõï ôçò ÄÅÇ, üðùò ãéá ðáñÜäåéãìá ãéá ôçí çëåêôñïäüôçóç ìéáò êáíôßíáò óåìéá áðïìáêñõóìÝíç ðáñáëßá.Ç ðåñéóôñïöÞ ôïõ ìáãíÞôç óôéò áíåìïãåííÞôñéåò ãßíåôáé ÷Üñç óôçí åíÝñãåéá

ôïõ áíÝìïõ. Ç ðåñéóôñïöÞ ôïõ ìáãíÞôç óôéò ôåñÜóôéåòãåííÞôñéåò óôá åñãïóôÜóéá ôçò ÄÅÇ ãßíåôáé ìå äýïäéáöïñåôéêïýò ôñüðïõò. Óôá èåñìïçëåêôñéêÜ åñãïóôÜóéá çðåñéóôñïöÞ ãßíåôáé áðü ìåãÜëïõò êéíçôÞñåò ðïõ

ëåéôïõñãïýí ìå ðåôñÝëáéï Þ ëéãíßôç, åíþ óôáõäñïçëåêôñéêÜ ÷Üñç óôï íåñü ðïõ ðÝöôåé ïñìçôéêÜ óåõäñïóôñüâéëïõò.

Ìå ìéá ìáôéÜ...

• Ïé ìáãíÞôåò ìðïñåß íá åßíáé öõóéêïß Þ ôå÷íçôïß. Ïéöõóéêïß äçìéïõñãÞèçêáí ÷Üñç óôï ìáãíçôéêü ðåäßïôçò Ãçò, åíþ ïé ôå÷íçôïß êáôáóêåõÜæïíôáé áðü

óéäçñïìáãíçôéêÜ õëéêÜ ìå ôç âïÞèåéá ôïõ çëåêôñéêïýñåýìáôïò.

• Ç ìáãíçôéêÞ äýíáìç áóêåßôáé ìå åðáöÞ áëëÜ êáéáðü áðüóôáóç.

• Ïé ïìþíõìïé ìáãíçôéêïß ðüëïé áðùèïýíôáé, åíþïé åôåñþíõìïé Ýëêïíôáé.• ¼ôáí Ýíá êáëþäéï äéáññÝåôáé áðü çëåêôñéêüñåýìá, áðïêôÜ ìáãíçôéêÝò éäéüôçôåò.• ¼ôáí Ýíá êáëþäéï ðïõ äéáññÝôáé áðü ñåýìáÝ÷åé ôç ìïñöÞ ðçíßïõ, ïé ìáãíçôéêÝò éäéüôçôåòåßíáé åíôïíüôåñåò.• Ôïðïèåôþíôáò ìéá ñÜâäï áðü óßäçñï óôïåóùôåñéêü åíüò ðçíßïõ öôéÜ÷íïõìå ÝíáíçëåêôñïìáãíÞôç. Ïé ìáãíçôéêÝò éäéüôçôåò ôïõçëåêôñïìáãíÞôç åßíáé ðïëý ðéï Ýíôïíåò áðü

áõôÝò ôïõ ðçíßïõ.• ¼ôáí Ýíáò ìáãíÞôçò ðåñéóôñÝöåôáé ìÝóá óå

Ýíá ðçíßï, ôüôå ôï ðçíßï äéáññÝåôáé áðüçëåêôñéêü ñåýìá. Áõôü ôï öáéíüìåíï

áîéïðïéåßôáé óôéò ãåííÞôñéåò.• Ïé ãåííÞôñéåò åßíáé óõóêåõÝò ðïõ ðñïêáëïýí

ôç ñïÞ ôïõ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò,ìåôáôñÝðïíôáò åíÝñãåéá äéáöüñùí

ìïñöþí óå çëåêôñéêÞ.

ÃëùóóÜñé...

• ÌáãíÞôåò ïíïìÜæïíôáé ôá óþìáôáðïõ Ý÷ïõí ôçí éäéüôçôá íá ÝëêïõíïñéóìÝíá õëéêÜ, üðùò ï óßäçñïò, ôï íéêÝëéïêáé ôï êïâÜëôéï.

• ÓéäçñïìáãíçôéêÜ ïíïìÜæïíôáé ôá õëéêÜ ðïõÝëêïíôáé áðü ôïõò ìáãíÞôåò.

• Ìáãíçôéêïß ðüëïé ïíïìÜæïíôáé ïé äýï ðåñéï÷Ýòôïõ ìáãíÞôç óôéò ïðïßåò ïé ìáãíçôéêÝò éäéüôçôåòåßíáé åíôïíüôåñåò.

• Ðçíßï ïíïìÜæåôáé Ýíá êáëþäéï Þ óýñìá, üôáíåßíáé ôõëéãìÝíï ìå ó÷Þìá åëáôçñßïõ.

• Ï çëåêôñïìáãíÞôçò áðïôåëåßôáé áðü Ýíáðçíßï, óôï åóùôåñéêü ôïõ ïðïßïõ Ý÷åé

ôïðïèåôçèåß ñÜâäïò áðü óßäçñï.• ÃåííÞôñéåò ïíïìÜæïíôáé ïé óõóêåõÝò

ìå ôéò ïðïßåò ìåôáôñÝðïõìååíÝñãåéá äéáöüñùí ìïñöþí

óå çëåêôñéêÞ.

Ôï üñãáíï ôçò üñáóçò åßíáé ôï ìÜôé. Äåí áñêïýí üìùò ìüíï ôá ìÜôéá, ãéá íá äïýìå. ×ñåéÜæåôáé êáé öùò. Ôï öùò ìåôáöÝñåé ðëçñïöïñßá:

Ôï öáíÜñé åßíáé êüêêéíï. Óôáìáôþ.Óôï âéâëßï ãñÜöåé «óõìðëÞñùóå ôçí ðáñáôÞñçóç».Ðáßñíù ôï ìïëýâé êáé ãñÜöù.Óôçí ôçëåüñáóç âëÝðù ôéò åéäÞóåéò. Ìáèáßíù ôé ãßíåôáé óôïí êüóìï.ÂëÝðù ôç ößëç ìïõ íá ÷áìïãåëÜ. Åßíáé ÷áñïýìåíç.

ÖÙÓ

Ç üñáóç åßíáé ç óçìáíôéêüôåñç áßóèçóçôïõ áíèñþðïõ. Ìáò åðéôñÝðåé íáäéáêñßíïõìå ôç ìÝñá áðü ôç íý÷ôá, íááíáãíùñßæïõìå ôïõò áíèñþðïõò êáé ôááíôéêåßìåíá ãýñù ìáò, íááíôéëáìâáíüìáóôå ôá ÷ñþìáôá, íáäéáâÜæïõìå, íá ÷åéñéæüìáóôå ìç÷áíÞìáôá.

Ðïý ðÞãåôï öþò;

Óôï äéðëáíüäùìÜôéï;

Íáé, åäþåßíáé !

Ðáñáôçñþíôáò ðñïóåêôéêÜ ôç öýóç ðñïóðÜèçóåíá êáôáëÜâåé ôá öáéíüìåíá ðïõ Ý÷ïõí ó÷Ýóç ìå ôïöùò êáé íá ôá áîéïðïéÞóåé, ãéá íá êÜíåé ôç æùÞ ôïõðéï åýêïëç.Óôéò åðéöÜíåéåò ôùí

ëéìíþí êáé ôùíðïôáìþí åßäå ôááíôéêåßìåíá íáêáèñåðôßæïíôáé.×ñçóéìïðïéþíôáòãõáëéóôåñÜ ìÝôáëëá,áñãüôåñá êáé ãõáëß,Ýöôéáîå êáèñÝðôåò.ÓÞìåñá ôïõò êáèñÝðôåò

ôïõò ÷ñçóéìïðïéïýìå êáèçìåñéíÜ óôáóðßôéá, óôá áõôïêßíçôá, áêüìç êáé óôéòðñïóüøåéò ôùí êôçñßùí.

Ï Üíèñùðïòðáñáôçñþíôáò ôéòóôáãüíåò ôïõ íåñïýðÜíù óôá áíôéêåßìåíáôá åßäå íáìåãåèýíïíôáé.×ñçóéìïðïéþíôáòãõáëß Þ êñýóôáëëïêáôáóêåýáóå öáêïýò. Ôïõò öáêïýò óÞìåñá ôïõò÷ñçóéìïðïéïýìå óôéò öùôïãñáöéêÝò ìç÷áíÝò, óôá

ôçëåóêüðéá, óôá ìéêñïóêüðéá, ãéá íá äéïñèþóïõìå ðñïâëÞìáôá óôçí üñáóç.

Ôá ðåñéóóüôåñá æþáðïõ ãíùñßæåéò

Ý÷ïõí äýïìÜôéá, ü÷éüìùò üëá. ÏéáñÜ÷íåòÝ÷ïõí Ýîé ùòïêôþ ìÜôéá.Ïé ìýãåòÝ÷ïõí åðßóçòðïëëÜ ìÜôéá.

ÊáèÝíá áðüáõôÜ âëÝðåé Ýíá

ìÝñïò ôçò åéêüíáò.

Ç üñáóç äåí åßíáé ðñïíüìéï ìüíï ôïõ áíèñþðïõ. Ôáðåñéóóüôåñá æþá ìðïñïýí íá äïõí. Óå ìåñéêÜ æþá çáßóèçóç áõôÞ åßíáé éäéáßôåñá áíáðôõãìÝíç, üðùò óôïí

áåôü, ðïõ ìðïñåß áðü ðïëý ìåãÜëï ýøïò íá äéáêñßíåé áêüìç êáé ìéêñÜ æþá. Óå Üëëá æþá ðÜëé ç áßóèçóç ôçòüñáóçò äåí åßíáé áíáðôõãìÝíç. Ôá óêïõëÞêéá äåí Ý÷ïõí êáí ìÜôéá. Óå üëï ôïõò ôï óþìá Ý÷ïõí êýôôáñáåõáßóèçôá óôï öùò, ðïõ ôïõò åðéôñÝðïõí íá êáôáëáâáßíïõí áí âñßóêïíôáé óå öùôåéíü Þ óêïôåéíü ìÝñïò. ¼ôáí ôïöùò åßíáé Ýíôïíï, ôñõðþíïõí óôï Ýäáöïò, ãéá íá ðñïóôáôåõôïýí.

103

104

¼ôáí ôï öùò óõíáíôÜ áíôéêåßìåíá óôçí ðïñåßá ôçò äéÜäïóÞò ôïõ, áíáãêÜæåôáé íá áëëÜîåé êáôåýèõíóç. ¸÷åéòÞäç ìÜèåé üôé, üôáí ôï öùò óõíáíôÜ ëåßåò êáé óôéëðíÝò åðéöÜíåéåò, áíáêëÜôáé, åíþ, üôáí óõíáíôÜ áíþìáëåò

ôñá÷éÝò åðéöÜíåéåò, äéá÷Ýåôáé. ¼ôáí ôï öùò óõíáíôÜ óôçí ðïñåßá ôïõ Üëëá äéáöáíÞ áíôéêåßìåíá, üðùò ãéá ðáñÜäåéãìáíåñü Þ ãõáëß áëëÜæåé åðßóçò êáôåýèõíóç áëëÜ ìå äéáöïñåôéêü ôñüðï áð´ üôé üôáí áíáêëÜôáéÞ äéá÷Ýåôáé. ¼ôáí ïé öùôåéíÝò áêôßíåò ðåñíïýí áðü ôïí áÝñá óå Ýíá Üëëï äéáöáíÝò õëéêü Þáðü Ýíá Üëëï äéáöáíÝò õëéêü óôïí áÝñá, áëëÜæïõí ðïñåßá. Ôï öáéíüìåíï áõôü ïíïìÜæåôáéäéÜèëáóç. Ôï öáéíüìåíï ôçò äéÜèëáóçò ôï áîéïðïéïýìå ìå åéäéêïý ó÷Þìáôïò äéáöáíÞóþìáôá, ôïõò öáêïýò. Äéáêñßíïõìå äýï åßäç öáêþí, ôïõò óõãêëßíïíôåò êáé ôïõòáðïêëßíïíôåò. ¼ôáí ìéá öùôåéíÞ äÝóìç óõíáíôÞóåé óôçí ðïñåßá ôçò Ýíá óõãêëßíïíôá öáêü,

ïé öùôåéíÝò áêôßíåò êáôåõèýíïíôáé, óõãêëßíïõí, ðñïò Ýíá óçìåßï. Áíôßèåôá, üôáíóõíáíôÞóïõí Ýíáí áðïêëßíïíôá öáêü, áðëþíïõí, üðùò ëÝìå äéáöïñåôéêÜ áðïêëßíïõí.

Ôï öùò ìðïñïýìå íá ôï áíôéìåôùðßóïõìå åßôå ùò êýìá, öùôåéíüçëåêôñïìáãíçôéêü êýìá, åßôå ùò óùìáôßäéá ðïõ ïíïìÜæïõìå öùôüíéá. ÇäéÜèëáóç ôïõ öùôüò åîçãåßôáé áðü ôçí áëëçëåðßäñáóç ôïõ êýìáôïò Þôùí öùôïíßùí ìå ôá Üôïìá ôïõ äéáöáíïýò õëéêïý óþìáôïò, ôï ïðïßï

óõíáíôÜ ôï öùò óôçí ðïñåßá ôïõ.

ÅíôõðùóéáêÝò äéáèëÜóåéò...

¸÷åéò óßãïõñá êÜðïéá öïñÜ ðáñáôçñÞóåé ðñéí áðüìéá âïõôéÜ üôé ç èÜëáóóá Þ ç ðéóßíá óïý öáßíåôáé ðéïñç÷Þ áðü ü,ôé åßíáé óôçí ðñáãìáôéêüôçôá. ¼ìïéá, Ýíá

áíôéêåßìåíï ðïõ âñßóêåôáé ìÝóá óôï íåñü íïìßæåéòðïëëÝò öïñÝò üôé åßíáé ðéï êïíôÜ óïõ áð´ üôé

ðñáãìáôéêÜ óõìâáßíåé. Ìéá êïõôÜëá ðïõ âñßóêåôáé çìéóÞ ìÝóá óå ìéá êáôóáñüëá ìå íåñü Þ Ýíá ìïëýâé óå

Ýíá ðïôÞñé öáßíïíôáé óðáóìÝíá óôçí åðéöÜíåéá ôïõíåñïý. ¼ëá ôá ðáñáðÜíù åîçãïýíôáé áðü ôç äéÜèëáóç

ôïõ öùôüò, êáèþò áõôü ðåñíÜ áðü ôï íåñü óôï ãõáëßêáé áíôßóôñïöá. Ëüãù ôçò áëëáãÞò ôçò ðïñåßáò ôïõ

öùôüò âëÝðïõìå ôá áíôéêåßìåíá ðïõ åßíáé ìÝóá óôï íåñü,óå äéáöïñåôéêÞ áðüóôáóç áðü åêåßíç ðïõ ðñáãìáôéêÜ

âñßóêïíôáé.

ÄéÜèëáóç

Ôçëåóêüðéá êáé ìéêñïóêüðéá

Ç êáôáóêåõÞ êáé ÷ñÞóç ôïõ ôçëåóêïðßïõðñïçãÞèçêå ôïõ ìéêñïóêïðßïõ. Êáé ôá äýïüìùò âïÞèçóáí íá ãßíïõí óçìáíôéêÜ âÞìáôáðñïüäïõ Þäç áðü ôï 17ï áéþíá, ôüóï óôçíáóôñïíïìßá üóï êáé óôç âéïëïãßá.

Ï ðñþôïò ðïõ ÷ñçóéìïðïßçóå ôï ôçëåóêüðéïãéá áóôñïíïìéêÝò ðáñáôçñÞóåéò Þôáí ï

Ãáëéëáßïò, ï ïðïßïò ðáñáôçñþíôáò ìå áõôü ôçÓåëÞíç Ýöôéáîå üìïñöá ó÷Ýäéá ôçòåðéöÜíåéÜò ôçò. Ãéá íá äéïñèþóïõìå ðñïâëÞìáôá óôçí üñáóç,÷ñçóéìïðïéïýìå åðßóçò öáêïýò,óõãêëßíïíôåò Þ áðïêëßíïíôåò,áíÜëïãá ìå ôï ðñüâëçìá. Öáêïß÷ñçóéìïðïéïýíôáé åðßóçò óôéòìç÷áíÝò ðñïâïëÞò äéáöáíåéþí,óôéò öùôïãñáöéêÝò êáé óôéòêéíçìáôïãñáöéêÝò ìç÷áíÝò.

105

ÐáñáôÞñçóåðñïóåêôéêÜ ìßá öáêÞ. Åßíáé

ëåðôÞ óôá Üêñá êáé ðá÷éÜóôç ìÝóç, üðùò äçëáäÞ Ýíáò

óõãêëßíùí öáêüò.Ç ïìïéüôçôá óôï ó÷Þìá êáéóôï üíïìá äåí åßíáé ôõ÷áßá.

Ïé ðñþôïé öáêïß ðïõï Üíèñùðïò êáôáóêåýáóå

êáé ÷ñçóéìïðïßçóå Þôáíóõãêëßíïíôåò. Áðü ôçí

ïìïéüôçôá ôïõ ó÷Þìáôüòôïõò ìå ôç öáêÞ ðñïÝêõøå

êáé ç ïíïìáóßá ôïõò.

Ïé öáêïß óôç æùÞ ìáò

Ïé öáêïß ÷ñçóéìïðïéïýíôáé óåðïëëÝò óõóêåõÝò ðïõ Ý÷ïõìå óôç äéÜèåóÞ

ìáò êáèçìåñéíÜ äéåõêïëýíïíôáò äéÜöïñåò äñáóôçñéüôçôÝò ìáò. Ãéá íá ðáñáôçñïýìå êáëýôåñáìéêñÜ áíôéêåßìåíá, ÷ñçóéìïðïéïýìå óõãêëßíïíôåò öáêïýò. Åîáéôßáò ôïõ ôñüðïõ ìå ôïí ïðïßï

÷ñçóéìïðïéïýìå ôïõò öáêïýò áõôïýò ôïõò ïíïìÜæïõìå ìåãåèõíôéêïýò öáêïýò. Ìå ôá êéÜëéá ðáñáôçñïýìå ìáêñéíÜ áíôéêåßìåíá. Óôá êéÜëéá óõíäõÜæïíôáé êáèñÝðôåò

êáé óõãêëßíïíôåò öáêïß. ¼ìïéá åßíáé êáôáóêåõáóìÝíá êáé ôá ôçëåóêüðéá. Êáéåêåß óõíäõÜæïíôáé êáèñÝðôåò êáé óõãêëßíïíôåò öáêïß. Óôá ìéêñïóêüðéá ÷ñçóéìïðïéïýíôáé åðßóçò óõãêëßíïíôåòöáêïß. Ðáñüôé ôá ôçëåóêüðéá êáé ôá ìéêñïóêüðéá äåìïéÜæïõí åîùôåñéêÜ ìåôáîý ôïõò, óôçñßæïíôáé óôçí ßäéá áñ÷Þëåéôïõñãßáò. ¸íá óýóôçìá öáêþí êáé êáôüðôñùí âïçèÜ,þóôå íá ìåãåèýíåôáé ðïëëÝò öïñÝò ôï áíôéêåßìåíï ðïõðáñáôçñïýìå åßôå áõôü åßíáé ìáêñéíü ïõñÜíéï óþìá åßôåìéêñïóêïðéêü êýôôáñï. Ôá ðñþôá üñãáíá ðáñáôÞñçóçòêáôáóêåõÜóôçêáí óôç äõôéêÞ Åõñþðç ðåñßðïõ ôï 1600,áöïý ôüôå ðñùôïêáôáóêåõÜóôçêáí ìå áêñßâåéá öáêïß óôïåðéèõìçôü ó÷Þìá.

106

¼ôáí ôï ëåõêü öùò ôïõ ¹ëéïõ ðÝóåé åðÜíù óå Ýíá ãõáëß ìåáêáíüíéóôï ó÷Þìá, óå ìéá óáðïõíüöïõóêá, áêüìç êáé óå Ýíá äéÜöáíïðëáóôéêü óôõëü, ðáñáôçñïýìå üôé åìöáíßæïíôáé äéÜöïñá ÷ñþìáôá. Ôïëåõêü öùò åßíáé, ëïéðüí, óýíèåóç ðïëëþí áêôéíïâïëéþí ìåäéáöïñåôéêÜ ÷ñþìáôá. Ôçí áíÜëõóç ôïõ ëåõêïý öùôüò ðáñáôÞñçóåðñþôïò ï Newton ôï 1666. Óôç öýóç ôçí áíÜëõóç ôïõ ëåõêïý öùôüòôçí ðáñáôçñïýìå, üôáí ìåôÜ áðü âñï÷Þ åðéêñáôåß çëéïöÜíåéá. Ôï öùòôüôå áíáëýåôáé óôá áéùñïýìåíá óôáãïíßäéá ôïõ íåñïý äçìéïõñãþíôáòôï ïõñÜíéï ôüîï.

Äçìéïýñãçóå... Ýíá ïõñÜíéï ôüîï

Ìßá çëéüëïõóôç ìÝñá, áöïý æçôÞóåéò Üäåéá áðüêÜðïéïí ìåãáëýôåñï, ðÞãáéíå óå Ýíáí áíïé÷ôü

÷þñï êáé ðÜñå Ýíá óùëÞíá ôïõ ðïôßóìáôïò.Áöïý âåâáéùèåßò üôé äå èá åíï÷ëÞóåéò êáíÝíáí,Üíïéîå ôç âñýóç êáé ðßåóå ôï äÜ÷ôõëü óïõ óôçíÜêñç ôïõ óùëÞíá, Ýôóé þóôå ôï íåñü íá ðÝöôåé

óá âñï÷Þ. ÓôñÝøå ôï óùëÞíá ðñïò ôá ðÜíù,åíþ Ý÷åéò ôçí ðëÜôç óïõ ãõñéóìÝíç óôïí

¹ëéï. Áí ðñïóðáèÞóåéò ëßãç þñá, èá äåéò ôïïõñÜíéï ôüîï íá åìöáíßæåôáé, áöïý õðÜñ÷ïõí

êáé ïé äýï ðñïûðïèÝóåéò ãéá ôç äçìéïõñãßáôïõ, ôï öùò êáé ôï íåñü.

×ñþìáôá

Ôï öùôåéíü êýìá Þ ôá öùôüíéá, üôáí áëëçëåðéäñïýí ìåôá óùìáôßäéá åíüò õëéêïý óþìáôïò, äåí áëëÜæïõí ìüíïêáôåýèõíóç áëëÜ êáé ÷áñáêôçñéóôéêÜ. ¸íá áðü ôá÷áñáêôçñéóôéêÜ áõôÜ åßíáé ç óõ÷íüôçôá ôïõ öùôüò, ôçí

ïðïßá åìåßò áíôéëáìâáíüìáóôå ùò ÷ñþìá. Ãéáôß üìùòÝ÷ïõí ôá äéÜöïñá áíôéêåßìåíá ãýñù ìáò äéáöïñåôéêü ÷ñþìá; ÁòðÜñïõìå ôá ðñÜãìáôá ìå ôç óåéñÜ... Ãíùñßæåéò üôé ôï ëåõêü öùò åßíáéç óýíèåóç üëùí ôùí ÷ñùìÜôùí. ¼ôáí ôï ëåõêü öùò ðÝöôåé, ãéáðáñÜäåéãìá, óå Ýíá êüêêéíï áíôéêåßìåíï, áðïññïöþíôáé üëá ôáöùôüíéá åêôüò áðü áõôÜ ìå ìéá óõãêåêñéìÝíç óõ÷íüôçôá, ôçóõ÷íüôçôá ðïõ áíôéóôïé÷åß óôï êüêêéíï ÷ñþìá. Ôá öùôüíéá áõôÜáíáêëþíôáé áðü ôçí åðéöÜíåéá ôïõ áíôéêåéìÝíïõ êáé öôÜíïõí ìÝ÷ñé ôáìÜôéá ìáò. ÂëÝðïõìå ôï áíôéêåßìåíï êüêêéíï! Êáé ðüôå Ýíá óþìá Ý÷åé ìáýñï ÷ñþìá; ¼ôáí áðïññïöÜ üëá ôáöùôüíéá êáé äåí áíáêëÜ êáíÝíá! Ôþñá ìÝíåé ìüíï íá óêåöôåßò ðüôåÝíá áíôéêåßìåíï Ý÷åé ëåõêü ÷ñþìá....

107

Ç óçìáóßá ôùí ÷ñùìÜôùí

Ôá ÷ñþìáôá óôç öýóç Ý÷ïõí ðïëý ìåãÜëç óçìáóßá áêüìç êáé ãéá ôçí åðéâßùóç. ÔáÝíôïíá ÷ñþìáôá ôùí ëïõëïõäéþí ôñáâïýí ôçí ðñïóï÷Þ ôùí åíôüìùí. Ïé ðåôáëïýäåò

áíïßãïõí ôá ðïëý÷ñùìá öôåñÜ ôïõò, ãéá íáðñïóåëêýóïõí ôï ôáßñé ôïõò, åíþ ôá êëåßíïõí,üôáí èÝëïõí íá ðåñíïýí áðáñáôÞñçôåò.Óå êÜðïéá æþá ôá ÷ñþìáôá ôïõ óþìáôïò Ý÷ïõíìßá äéáöïñåôéêÞ óçìáóßá. Ôï Ýíôïíï êüêêéíï,êßôñéíï Þ ðïñôïêáëß ÷ñþìá ìðïñåß íá åßíáé ìßáðñïåéäïðïßçóç ãéá ôïõò å÷èñïýò ôïõ æþïõ üôéáõôü Ý÷åé äçëçôÞñéï, äáãêþíåé Þ Ý÷åé ðïëýðéêñÞ ãåýóç. Óå Üëëá æþá ðÜëé ôï ÷ñþìá ôïõóþìáôüò ôïõò ôáéñéÜæåé ìå ôá ÷ñþìáôá ôïõðåñéâÜëëïíôïò óôï ïðïßï æïõí. Áõôü ôá âïçèÜíá êñýâïíôáé áðü ôïõò å÷èñïýò ôïõò.

ÐáñáôÞñçóå ôéò åéêüíåò. Åßíáé åýêïëï íáäéáêñßíåéò ôá æþá;

Ìéêñïß ÷ñùìáôéóôïß êüêêïé...

Ìå ôç ìåßîç ôùí âáóéêþí ÷ñùìÜôùí ìðïñïýìå íá «äçìéïõñãÞóïõìå» üëá ôá÷ñþìáôá. Áí «áíáêáôÝøïõìå» êüêêéíï ìå êßôñéíï ÷ñþìá, öôéÜ÷íïõìå ðïñôïêáëß.ÐïëëÝò öïñÝò äåí åßíáé êáí áíÜãêç íá «áíáêáôÝøïõìå» ôá ÷ñþìáôá, áñêåß íáôïðïèåôÞóïõìå ðïëëÝò ìéêñÝò êïõêßäåò äéáöïñåôéêþí ÷ñùìÜôùí ðëÜé ðëÜé. Êáèþòïé êïõêßäåò åßíáé ðïëý êïíôÜ, äåí ìðïñïýìå íá ôéò îå÷ùñßóïõìå êáé ôï ïðôéêüåñÝèéóìá ðïõ ðáßñíïõìå åßíáé áõôü ôïõ ÷ñþìáôïò ðïõ ðñïêýðôåé áðü ôç ìåßîç ôùíêïõêßäùí. Áí ìå Ýíá éó÷õñü ìåãåèõíôéêü öáêü ðáñáôçñÞóåéò áõôü ôï ßäéï ôïâéâëßï ðïõ êñáôÜò, èá äåéò, ãéá ðáñÜäåéãìá, üôé ôï ðïñôïêáëß äåí åßíáé ðáñÜ Ýíáìßãìá ðïëëþí ìéêñïóêïðéêþí êüêêéíùí êáé êßôñéíùí êïõêßäùí.Ìå ðáñüìïéï ôñüðï äçìéïõñãïýíôáé ôá ÷ñþìáôá óôçí ôçëåüñáóç. Áí åîåôÜæáìåôç öùôéóìÝíç ïèüíç ìéáò Ýã÷ñùìçò ôçëåüñáóçò ì'Ýíá ìåãåèõíôéêü öáêü, èá äéáðéóôþíáìå üôéêáëýðôåôáé áðü ïìÜäåò ìéêñïóêïðéêþí êüêêùí. ÇêÜèå ïìÜäá ðåñéëáìâÜíåé Ýíáí êüêêéíï, Ýíáí ðñÜóéíïêáé Ýíáí ìðëå êüêêï. ÁíÜëïãá ìå ôï ðüóï áêôéíïâïëåßêÜèå êüêêïò Ý÷ïõìå ôçí áßóèçóç äéáöïñåôéêïý÷ñþìáôïò.

108

ÌÜôé

Ïé öùôåéíÝò áêôßíåò áíáêëþíôáé êáé äéá÷Ýïíôáé ðÜíù óå üëá ôá áíôéêåßìåíá. ¸ôóé êÜðïéåò áðü áõôÝò öôÜíïõíóôá ìÜôéá ìáò. Ïé öùôåéíÝò áêôßíåò äéáèëþíôáé óôïí êñõóôáëëïåéäÞ öáêü êáé åóôéÜæïíôáé ðÜíù óôïíáìöéâëçóôñïåéäÞ ÷éôþíá, üðïõ ó÷çìáôßæåôáé ôï åßäùëï ôçò åéêüíáò ðïõ ðáñáôçñïýìå. Ç åðéöÜíåéá ôïõ ÷éôþíááõôïý åßíáé êáëõììÝíç ìå åêáôïììýñéá öùôïåõáßóèçôá êýôôáñá. Ôï ïðôéêü åñÝèéóìá, ç åéêüíá ðïõ âëÝðïõìå,ìåôáöÝñåôáé óôïí åãêÝöáëï ìÝóá áðü ôï ïðôéêü íåýñï. Ðáñüëï ðïõ ôá åßäùëá ó÷çìáôßæïíôáé áíôåóôñáììÝíáóôïí áìöéâëçóôñïåéäÞ ÷éôþíá, ï åãêÝöáëüò ìáò ôá «áíáëýåé» áõôüìáôá, ïðüôå âëÝðïõìå ôá áíôéêåßìåíáêáíïíéêÜ êáé ü÷é… áíÜðïäá.

•

•

••

Ç ßñéäá åßíáé ôï÷ñùìáôéóôü ìÝñïò

ôïõ ìáôéïý. Åßíáé ÝíáäéÜöñáãìá, óôï êÝíôñï

ôïõ ïðïßïõ õðÜñ÷åéÝíá Üíïéãìá, ç êüñç,

áðü üðïõ ðåñíÜôï öùò.

ºñéäá

Êñ

õóôá

ëëïåéäÞò öáêüò

Ç äéÜìåôñïòôçò êüñçò áëëÜæåé

áíÜëïãá ìå ôçöùôåéíüôçôá. Ìå ôïí

ôñüðï áõôü ñõèìßæåôáéç ðïóüôçôá ôïõ

öùôüò ðïõ ðåñíÜóôï ìÜôé.

Êüñç

Ðñïóôáôåýåéôï öáêü ôïõ ìáôéïý.Ï ÷þñïò áíÜìåóáóôïí êåñáôïåéäÞ

÷éôþíá êáé ôï öáêüåßíáé ãåìÜôïò ìå

õãñü.

Êåñ

áôï

åéäÞò ÷éôþíáò

Ôï öùòðåñíÜ ìÝóá áðü ôïí

êñõóôáëëïåéäÞ öáêü. Çêáìðõëüôçôá ôïõ óõãêëßíïíôá

áõôïý öáêïý ìåôáâÜëëåôáé, Ýôóéþóôå ôï åßäùëï íá ó÷çìáôßæåôáé

ðÜíôïôå êáèáñü óôïíáìöéâëçóôñïåéäÞ ÷éôþíá. Ðßóùáðü ôïí êñõóôáëëïåéäÞ öáêü,

óôï åóùôåñéêü ôïõ ìáôéïýõðÜñ÷åé Ýíá äéÜöáíï

æåëÝ.

109

•

•

Ï áéóèçôÞñéïò÷éôþíáò ôïõ ìáôéïý.Åäþ ó÷çìáôßæåôáé ôï

åßäùëï ôùí áíôéêåéìÝíùíðïõ ðáñáôçñïýìå. Ç åðéöÜíåéÜ

ôïõ åßíáé êáëõììÝíç áðüåêáôïììýñéá

öùôïåõáßóèçôá ïðôéêÜêýôôáñá.

Ôï ïðôéêüíåýñï óõíäÝåé ôïíáìöéâëçóôñïåéäÞ

÷éôþíá ìå ôïí åãêÝöáëï.ÌåôáöÝñåé ôï ïðôéêüåñÝèéóìá áðü ôï ìÜôé

óôïí åãêÝöáëï.

Ïðôé

êü íåýñï

Áì

öéâ

ëç

óôñïåéäÞò ÷éôþíáò

Ôï öùò ìåôáöÝñåé ðëçñïöïñßá.Ôá öùôüíéá, ôï çëåêôñïìáãíçôéêü êýìá,

îåêéíïýí áðü ôç öùôåéíÞ ðçãÞ êáéìåôáäßäïíôáé åõèýãñáììá, ùóüôïõ íáóõíáíôÞóïõí êÜðïéï äéáöáíÝò, çìéäéáöáíÝò ÞáäéáöáíÝò óþìá. Åêåß åßôå óõíå÷ßæïõí ôçí ðïñåßá ôïõò åßôå áëëÜæïõí êáôåýèõíóç åßôåáðïññïöþíôáé. Óå êÜèå ðåñßðôùóç, áí óôç óõíÝ÷åéá óõíáíôÞóïõí ôï ìÜôé ìáò, ìáòðëçñïöïñïýí ãéá ôçí ýðáñîç, ôç ìïñöÞ êáé ôéò éäéüôçôåò ôïõ óþìáôïò êáé ôçò öùôåéíÞò ðçãÞò.Ôï çëåêôñïìáãíçôéêü êýìá, ëïéðüí, Þ ôá öùôüíéá ëåéôïõñãïýí óôï ìéêñüêïóìï ùò «áããåëéáöüñïé»ðëçñïöïñßáò.

Öùò áããåëéáöüñïò...

110

ÐñïóÝ÷ù ôá ìÜôéá ìïõ óáí ôá ìÜôéá ìïõ!

Ôá ìÜôéá ìáò åßíáé ðïëýôéìá. Åßíáé óçìáíôéêü íá öñïíôßæïõìå ãéá ôçí êáëÞ ôïõò õãåßáõéïèåôþíôáò êÜðïéïõò áðëïýò âáóéêïýò êáíüíåò:

• Ôï Ýíôïíï öùò åßíáé åðéêßíäõíï. Ðñïóôáôåýïõìå ôá ìÜôéá ìáò ôïðïèåôþíôáòìðñïóôÜ ôïõò ôá ÷Ýñéá ìáò, üôáí ôï öùò åßíáé Ýíôïíï.• ÊáôÜ ôçí ðáñáìïíÞ ìáò óôïí Þëéï öïñÜìå ïðùóäÞðïôå ãõáëéÜ çëßïõ, ðïõðñïóôáôåýïõí ôá ìÜôéá ìáò áðü ôçí åðéêßíäõíç õðåñéþäç áêôéíïâïëßá.• ÖïñÜìå ðÜíôá ðñïóôáôåõôéêÜ ãõáëéÜ, üôáí åñãáæüìáóôå ìå ïõóßåò ðïõìðïñåß íá ðåôá÷ôïýí óôá ìÜôéá ìáò Þ üôáí êÜíïõìå åñãáóßåò êáôÜ ôéò ïðïßåòìðïñåß íá ìðïõí óôá ìÜôéá ìáò èñáýóìáôá.• Ôá ìÜôéá ìáò êïõñÜæïíôáé, üôáí åñãáæüìáóôå ðïëëÝò þñåò óôïí õðïëïãéóôÞ,

éäéáßôåñá üôáí êáèüìáóôå ðïëý êïíôÜ óôçí ïèüíç.ÐñÝðåé, ëïéðüí, íá êÜíïõìå ôáêôéêÜ äéáëåßììáôá êáé çáðüóôáóÞ ìáò áðü ôçí ïèüíç íá åßíáé ôïõëÜ÷éóôïí 50åêáôïóôÜ. Ãéá ôïí ßäéï ëüãï êáèüìáóôå ìáêñéÜ áðüôçí ïèüíç ôçò ôçëåüñáóçò.• Ç óùóôÞ äéáôñïöÞ åßíáé óçìáíôéêÞ ãéá ôçí êáëÞõãåßá ôùí ìáôéþí ìáò. Ç âéôáìßíç Á ðïõ ðáßñíïõìåáðü ôá êáñüôá, ôï Üóðñï ëÜ÷áíï, ôéò íôïìÜôåò êáé ôïóðáíÜêé åßíáé ðïëýôéìç ãéá ôá ìÜôéá ìáò.

ÏðôéêÝò áðÜôåò

Óßãïõñá èåùñåßò ôá ìÜôéá óïõáîéüðéóôá. Ìðïñåßò Üñáãå íáôá åìðéóôåýåóáé ðÜíôá; ÏéðáñáêÜôù åéêüíåò èá óåìðåñäÝøïõí. Ãéáôß üìùòìðåñäåõüìáóôå üëïé ôï ßäéï;Åßíáé ïé ïñéæüíôéåò ãñáììÝòðáñÜëëçëåò;Ôé âëÝðåéò óôçí åéêüíá;Ìßá ðñáãìáôéêÜ ðåñßåñãçóêÜëá...Åßíáé ôá ôïýâëá ðñÜãìáôéóôñáâÜ;

111

ÁíÜãëõöç ãñáöÞ ãéá ôõöëïýò

Ï ãñáðôüò ëüãïò åßíáé âáóéêü ìÝóï åðéêïéíùíßáò. Ôïí ôñüðï áõôüåðéêïéíùíßáò äå óôåñïýíôáé ïýôå ïé óõíÜíèñùðïß ìáò ðïõ äåí ìðïñïýí íáäïõí. Ç áßóèçóç ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýí, ãéá íá äéáâÜóïõí, åßíáé ç áöÞ.«ÄéáâÜæïõí» áêïõìðþíôáò ôï ÷Ýñé ôïõò ðÜíù áðü áíÜãëõöá ãñÜììáôá,

óõíäõáóìïýò áðü ìéêñÝò ôåëßôóåò êáé ãñáììÝò. Ç ãñáöÞ áõôÞ ïíïìÜæåôáé ãñáöÞ Âraille,ðñïò ôéìÞ ôïõ Louis Braille ðïõ ôçí åöçýñå. Ç ãñáöÞ Braille äå ÷ñçóéìïðïéåßôáé ìüíï óååéäéêÜ âéâëßá áëëÜ êáé óå ðéíáêßäåò óå äçìüóéïõò ÷þñïõò, óôïõò áíåëêõóôÞñåò, áêüìç êáé óåðïëëÜ ìç÷áíÞìáôá. ÁíÜãëõöá óýìâïëá êáé åéäéêÜ óçìÜäéá ðáñáôçñïýìå êáé óå äéÜöïñåòóõóêåõÝò, üðùò ãéá ðáñÜäåéãìá óôï ôçëÝöùíï, üðïõ ìéá áíÜãëõöç ôåëßôóá óôï ðëÞêôñï ìåôïí áñéèìü 5 âïçèÜ óôïí åíôïðéóìü ôùí ðëÞêôñùí. Áêüìç êáé óôá ÷áñôïíïìßóìáôá õðÜñ÷ïõíåéäéêÜ óýìâïëá ðïõ âïçèïýí ôïõò óõíáíèñþðïõò ìáò ðïõ äåí ìðïñïýí íá äïõí.

Êéíïýìåíá ó÷Ýäéá

Êüøå Ýíá ÷áñôüíé ìå ðëåõñÜ ðåñßðïõ 10 åêáôïóôÜ.ÆùãñÜöéóå óôç ìßá üøç ôïõ Ýíá êëïõâß êáé óôçíÜëëç Ýíáí ðáðáãÜëï. ¢íïéîå ìßá ôñýðá áñéóôåñÜ

êáé ìßá äåîéÜ áðü ôï êëïõâß, óôï ìÝóï ôïõ ÷áñôïíéïý. ÄÝóå óôéòôñýðåò ôéò äýï Üêñåò ìéáò ÷ïíôñÞò êëùóôÞò ìå ìÞêïò ðåñßðïõ80 åêáôïóôÜ, üðùò âëÝðåéò óôçí åéêüíá. ÐÝñáóå ôá äÜ÷ôõëÜóïõ óôçí êëùóôÞ êáé ôÝíôùóÝ ôçí. ÆÞôçóå áðü ìéá ößëç Þ Ýíáößëï óïõ íá ãõñßóåé ôï ÷áñôüíé ðïëëÝò öïñÝò êáé íá ôï áöÞóåé,üôáí ç êëùóôÞ ôõëé÷ôåß áñêåôÜ. ÔÝíôùóå ôçí êëùóôÞ êáéðáñáôÞñçóå ôï ÷áñôüíé ðïõ ðåñéóôñÝöåôáé. Ï åãêÝöáëïò

äéáôçñåß ôçí åíôýðùóç ìéáò åéêüíáò ãéá êÜðïéï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá. Ç éäéüôçôá áõôÞ ôïõåãêåöÜëïõ ïíïìÜæåôáé ìåôáßóèçìá. Áí óôï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá äïýìå ìéá Üëëç åéêüíá, ïåãêÝöáëïò äåí îå÷ùñßæåé ôéò äýï åéêüíåò. Óôçí éäéüôçôá áõôÞ óôçñßæåôáé ç ëåéôïõñãßá ôïõêéíçìáôïãñÜöïõ êáé ôçò ôçëåüñáóçò. Ïé åéêüíåò ðñïâÜëëïíôáé ãñÞãïñá ç ìßá ìåôÜ ôçí Üëëçêé Ýôóé Ý÷ïõìå ôçí áßóèçóç ôçò êßíçóçò.

Ìå ìéá ìáôéÜ...

• ¼ôáí ôï öùò ðåñíÜ áðü ôïí áÝñá óå Ýíá ÜëëïäéáöáíÝò õëéêü Þ áðü Ýíá äéáöáíÝò õëéêü óôïí

áÝñá, áëëÜæåé ðïñåßá.• Óôïõò öáêïýò ôï öùò äéáèëÜôáé. ¸íáò

öáêüò ìðïñåß íá åßíáé óõãêëßíùí Þáðïêëßíùí.

• Óôïõò óõãêëßíïíôåò öáêïýò, ïéöùôåéíÝò áêôßíåò óõãêåíôñþíïíôáé óå Ýíáóçìåßï, åíþ ìå ôïõò áðïêëßíïíôåò,áðïìáêñýíïíôáé ç ìßá áðü ôçí Üëëç. • Ôï öùò ôïõ ¹ëéïõ ìðïñåß íá áíáëõèåßóå öùò äéáöüñùí ÷ñùìÜôùí, üðùò óôïïõñÜíéï ôüîï. Ç óýíèåóç üëùí ôùí÷ñùìÜôùí äßíåé ëåõêü ÷ñþìá.• Ôï åóùôåñéêü ôïõ ìáôéïý ìáòáðïôåëåßôáé áðü ôçí ßñéäá, ôçí êüñç êáéôï óõãêëßíïíôá öáêü. Ïé åéêüíåò ôùí

áíôéêåéìÝíùí ðïõ âëÝðïõìåó÷çìáôßæïíôáé óôïí áìöéâëçóôñïåéäÞ

÷éôþíá áíôåóôñáììÝíåò.• Ôï ïðôéêü íåýñï, ôï ïðïßï óõíäÝåé

ôïí áìöéâëçóôñïåéäÞ ÷éôþíá ìå ôïíåãêÝöáëï, ìåôáöÝñåé ôá ïðôéêÜ

åñåèßóìáôá áðü ôï ìÜôé ìáò óôïíåãêÝöáëï.

ÃëùóóÜñé...

• ÄéÜèëáóç ïíïìÜæïõìå ôçí áëëáãÞ ôçòðïñåßáò ôïõ öùôüò, üôáí áõôü óõíáíôÜäéáöáíÞ Þ çìéäéáöáíÞ óþìáôá.

• Öáêïß ïíïìÜæïíôáé ïñéóìÝíá äéáöáíÞ óþìáôáåéäéêïý ó÷Þìáôïò.

• Óõãêëßíïíôåò ïíïìÜæïíôáé ïé öáêïß ðïõ åßíáéðá÷ýôåñïé óôç ìÝóç êáé ëåðôüôåñïé óôá Üêñá.

• Áðïêëßíïíôåò ïíïìÜæïíôáé ïé öáêïß ðïõ åßíáéëåðôüôåñïé óôç ìÝóç êáé ðá÷ýôåñïé óôá Üêñá.

• ÖÜóìá ïíïìÜæåôáé ôï óýíïëï ôùí ÷ñùìÜôùí ðïõåìöáíßæïíôáé êáôÜ ôçí áíÜëõóç ôïõ ëåõêïý öùôüò.

• ºñéäá ïíïìÜæåôáé ôï ÷ñùìáôéóôü ìÝñïò ôïõ ìáôéïý.• Êüñç ïíïìÜæåôáé ôï Üíïéãìá óôï êÝíôñï ôçò

ßñéäáò, áðü üðïõ ðåñíÜ ôï öùò.• Óôïí áìöéâëçóôñïåéäÞ ÷éôþíá

ó÷çìáôßæåôáé ôï åßäùëï ôùíáíôéêåéìÝíùí ðïõ ðáñáôçñïýìå.

112

ÏÎÅÁ ÂÁÓÅÉÓ

ÁËÁÔÁ

¼ôáí áêïýìå ôç ëÝîç «÷çìåßá»,öÝñíïõìå ôéò ðåñéóóüôåñåò öïñÝòóôï íïõ ìáò ðïëýðëïêá ÷çìéêÜåñãáóôÞñéá Þ åñãïóôÜóéá. Êéüìùò, ÷çìéêÜ ðñïúüíôá÷ñçóéìïðïéïýìå êáèçìåñéíÜ÷ùñßò ôéò ðåñéóóüôåñåò öïñÝò íáîÝñïõìå üôé áõôÜ áíáðôý÷èçêáíóå ÷çìéêÜ åñãáóôÞñéá.

Ðñïúüíôá ôçò ÷çìéêÞò Ýñåõíáò åßíáé ôá ðëáóôéêÜ, ôá óõíèåôéêÜõöÜóìáôá, ôá êáèáñéóôéêÜ, ôá öÜñìáêá ãéá ôïí Üíèñùðï, ôá

æþá áëëÜ êáé ôá öõôÜ, ôá êáýóéìá, ìå ôá ïðïßá èåñìáßíïõìåôá óðßôéá ìáò êáé ìå ôá ïðïßá êéíïýíôáé ôá ï÷Þìáôá ðïõ ìáòìåôáöÝñïõí, ôá óõíôçñçôéêÜ ðïõ äéáôçñïýí ôá ôñüöéìá.Ç ðñüïäïò óôç ÷çìåßá ôéò ôåëåõôáßåò äåêáåôßåò Ý÷åéáëëÜîåé ôçí êáèçìåñéíÞ ìáò æùÞ.

113

Óôï Ãåíéêü ×çìåßï ôïõ êñÜôïõòåëÝã÷ïíôáé üëá ôá ðñïúüíôá, ðñéí

öôÜóïõí óôá óðßôéá ìáò. Ïé÷çìéêïß åëÝã÷ïõí ôá ôñüöéìá, ôá

öÜñìáêá, ôï íåñü, ôááðïññõðáíôéêÜ, ôá êáëëõíôéêÜ.

Áêüìç êáé ï áÝñáò ðïõáíáðíÝïõìå åëÝã÷åôáé

êáèçìåñéíÜ. Áí ç ñýðáíóçîåðåñÜóåé êÜðïéá üñéá, ïé

÷çìéêïß ìÜò ðñïåéäïðïéïýí,ãéá íá

ðÜñïõìå Ýêôáêôá ìÝôñá.

Ôá ÷çìéêÜ öáéíüìåíá äåíðåñéïñßæïíôáé óôá åéäéêÜ

åñãáóôÞñéá. ×çìéêÝòäéáäéêáóßåò óõìâáßíïõíäéáñêþò ãýñù ìáò. Ôá

ìÝôáëëá óêïõñéÜæïõí, áíäåí ðñïóôáôåýïíôáé áðü ôç

âáöÞ, ôá öýëëá óáðßæïõí,üôáí ðÝöôïõí áðü ôá

äÝíôñá, ïé ôñïöÝò ðïõôñþìå áëëÜæïõí óýóôáóç

óôï óþìá ìáò äßíïíôáòåíÝñãåéá áðáñáßôçôç ãéá ôéò

äñáóôçñéüôçôÝò ìáò.Ôá ÷çìéêÜ ðñïúüíôá äéåõêïëýíïõí

ôç æùÞ ìáò, üôáí÷ñçóéìïðïéïýíôáé óùóôÜ.

Óôçí êáèçìåñéíÞ ìáò æùÞ÷ñçóéìïðïéïýìå ðïëëÜ

êáèáñéóôéêÜ êáéáðïññõðáíôéêÜ. Ôá ðñïúüíôá áõôÜ

åßíáé éäéáßôåñá ÷ñÞóéìá, ìðïñåß üìùòíá åßíáé åðéêßíäõíá ãéá ôçí õãåßá ìáò, áí äå

÷ñçóéìïðïéïýíôáé óùóôÜ. Åñåèßæïõí ôï äÝñìá êáéðñïêáëïýí âëÜâåò óôá ìÜôéá. Áí êáôáðéïýìå êÜðïéï áðüáõôÜ, êéíäõíåýïõìå áðü åãêáýìáôá êáé äçëçôçñéÜóåéò. Ãé’ áõôüðñÝðåé íá äéáâÜæïõìå ðÜíôïôå ôéò ïäçãßåò ÷ñÞóçò êáé íá ëáìâÜíïõìå

õðüøç ôéò ðñïåéäïðïéÞóåéò ðïõ áíáöÝñïíôáé óå áõôÝò. Éäéáßôåñç ðñïóï÷Þáðáéôåßôáé, üôáí ÷ñçóéìïðïéïýìå óõã÷ñüíùò äéÜöïñá êáèáñéóôéêÜ.

Ïé ïõóßåò ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýìå êáèçìåñéíÜ åßíáé ðÜñá ðïëëÝò êáé äéáöïñåôéêÝò. Óôç÷çìåßá ïé äéÜöïñåò ïõóßåò ÷ùñßæïíôáé óå êáôçãïñßåò áíÜëïãá ìå ôéò éäéüôçôÝò

ôïõò. Ïõóßåò ðïõ Ý÷ïõí ðïëëÝò ðáñüìïéåò éäéüôçôåò áíÞêïõí óôçí ßäéáêáôçãïñßá. Ôñåéò ðïëý óçìáíôéêÝò êáôçãïñßåò ÷çìéêþí ïõóéþí åßíáé ôá ïîÝá, ïé âÜóåéò êáéôá Üëáôá. ÏîÝá, âÜóåéò êáé Üëáôá óõíáíôÜìå ðáíôïý ãýñù ìáò, óôç öýóç,

óôïõò æùíôáíïýò ïñãáíéóìïýò, óôï óðßôé ìáò.

114

Óôá ß÷íç ôùí ïîÝùí, ôùí âÜóåùí êáé ôùí áëÜôùí

Ôá ïîÝá, ïé âÜóåéò êáé ôá Üëáôá åßíáé ôñåéò óçìáíôéêÝò êáôçãïñßåò ÷çìéêþíïõóéþí ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýìå óõ÷íÜ óôçí êáèçìåñéíÞ ìáò æùÞ. Ôï ëåìüíéêáé ôï îßäé ðåñéÝ÷ïõí ïîÝá, óôá ïðïßá ïöåßëåôáé ç îéíÞ ôïõò ãåýóç. ÏîÝáðåñéÝ÷ïõí åðßóçò ôá ðåñéóóüôåñá öñïýôá. Ç ìáãåéñéêÞ óüäá, çïäïíôüðáóôá, üðùò êáé ôá ðåñéóóüôåñá êáèáñéóôéêÜ ðïõ äéáëýïõí ôáëßðç, ðåñéÝ÷ïõí âÜóåéò. ÂÜóç åßíáé êáé ç áììùíßá, ïõóßá ðïõ÷ñçóéìïðïéïýìå óôá ôñáýìáôá êáé óôá ôóéìðÞìáôá ôçò ìÝëéóóáò. ¼ôáí

áíáìåéãíýåôáé Ýíá ïîý ìå ìßá âÜóç, ðñïêáëåßôáé ÷çìéêÞ áíôßäñáóç, ðïõïíïìÜæåôáé åîïõäåôÝñùóç. ÊáôÜ ôçí åîïõäåôÝñùóç äçìéïõñãïýíôáé íÝåò ÷çìéêÝò

ïõóßåò, ôá Üëáôá. ¸íá áðü ôá Üëáôá ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýìå êáèçìåñéíÜ åßíáé ôï ìáãåéñéêü áëÜôé. ¢ëáôáåßíáé åðßóçò ôï ìÜñìáñï, ç êéìùëßá, ï ãýøïò, ôï êÝëõöïò ôùí áâãþí.

Ôï «üðëï» ôùí ìõñìçãêéþíêáé ôçò ôóïõêíßäáò

Ôá ìõñìÞãêéá áíôéìåôùðßæïõíôïõò å÷èñïýò ôïõò ìå Ýíá ïîý,ôï ìõñìçêéêüïîý. ¼ôáí ôá ìõñìÞãêéá

ôóéìðÞóïõí êÜðïéï æþï, ôï ïîý áõôüðñïêáëåß ðüíï.Ôï ôóßìðçìá êÜðïéùí ìõñìçãêéþí ìðïñåßáêüìç êáé íá óêïôþóåé ìéêñÜ æþá.Ôï ßäéï ïîý õðÜñ÷åé êáé óôéò ôóïõêíßäåò. Ôáöýëëá ôçò ôóïõêíßäáò êáëýðôïíôáé áðü Ýíáëåðôü ôñß÷ùìá. Óå áõôü ôï ôñß÷ùìá âñßóêåôáé ôïìõñìçêéêü ïîý. ¼ôáí áããßæïõìå ôéò ôóïõêíßäåò, ôïïîý ðñïêáëåß ðüíï, ôóïýîéìï êáé åñåèéóìü.

Ìßá âÜóç ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýìå êÜèå ìÝñá

Ôï êáëü öáãçôü åßíáé óßãïõñá ìåãÜëç áðüëáõóç. Éäéáßôåñá ôá ãëõêÜ åßíáé ðåéñáóìüò,óôïí ïðïßï ïé ðåñéóóüôåñïé áðü ìáò äõóêïëåýïíôáé íá áíôéóôáèïýí. ÌåôÜ ôï öáãçôü

üìùò, éäéáßôåñá áí áõôü åßíáé ðëïýóéï óå óÜê÷áñá, óôï óôüìá ìáòäçìéïõñãïýíôáé ïîÝá, ðïõ åßíáé åðéêßíäõíá ãéá ôçí áäáìáíôßíç ôùí äïíôéþí

ìáò. Ôï óùóôü âïýñôóéóìá, üóï ôï äõíáôüí ðéï óýíôïìá ìåôÜ ôï öáãçôü,ðñïóôáôåýåé ôá äüíôéá ìáò. ÐëÝíïíôáò ôá äüíôéá ìáò áðïìáêñýíïõìå ôáõðïëåßììáôá ôùí ôñïöþí. Ç ðñïóôáóßá üìùò ôùí äïíôéþí ìå ôïâïýñôóéóìá äå óôáìáôÜ åäþ. Ç ïäïíôüêñåìá ðåñéÝ÷åé âÜóç, ðïõåîïõäåôåñþíåé ôá ïîÝá óôï óôüìá ìáò ðñïóôáôåýïíôáò ôçí áäáìáíôßíç.

Ôá ïîÝá, ïé âÜóåéò êáé ôá Üëáôá åßíáé ÷çìéêÝò ïõóßåò ðïõ êáôáôÜóóïõìå óôç ãåíéêüôåñç ïìÜäáôùí ÷çìéêþí åíþóåùí. Åßíáé, äçëáäÞ, ïõóßåò ðïõ áðïôåëïýíôáé áðü äýï Þ ðåñéóóüôåñááíüìïéá Üôïìá, óå áíôßèåóç ìå ôá ÷çìéêÜ óôïé÷åßá ôùí ïðïßùí ôá ìüñéá áðïôåëïýíôáéáðü üìïéá Üôïìá. Ïé ôñåéò áõôÝò êáôçãïñßåò äåí äéáêñßíïíôáé ìüíï áðü ôéò

éäéüôçôÝò ôïõò áëëÜ êáé áðü ôç óýóôáóÞ ôïõò.

115

¢ëáôá óôï íåñü

Óôï íåñü õðÜñ÷ïõí äéáëõìÝíáÜëáôá. Ïé óôáëáêôßôåò êáé ïé

óôáëáãìßôåò óôá óðÞëáéá äçìéïõñãïýíôáé áðüôá Üëáôá óôï íåñü ðïõ óôÜæåé. Ç ðïóüôçôá ôùí

áëÜôùí ðïõ åßíáé äéáëõìÝíç óôçí ßäéá ðïóüôçôá íåñïý åßíáé äéáöïñåôéêÞ áðüðåñéï÷Þ óå ðåñéï÷Þ. ¼ôáí ôï íåñü ðåñéÝ÷åé ðïëëÜ Üëáôá, ëÝìå üôé åßíáé

«óêëçñü», åíþ, üôáí ðåñéÝ÷åé ëßãá Üëáôá, ëÝìå üôé åßíáé «ìáëáêü».¼ôáí ôï íåñü åßíáé «óêëçñü», äçìéïõñãåßôáé ðñüâëçìá

óôéò óùëçíþóåéò, êáèþò ôá Üëáôá ðïõóõãêåíôñþíïíôáé óå áõôÝò åìðïäßæïõí ôç

äéÝëåõóç ôïõ íåñïý. Ôï ðñüâëçìáðáñáôçñåßôáé åíôïíüôåñï, üðïõ ç

èåñìïêñáóßá ôïõ íåñïý ðïõ ðåñíÜ ìÝóááðü ôïõò óùëÞíåò åßíáé ìåãÜëç,

üðùò ãéá ðáñÜäåéãìá óôéòáíôéóôÜóåéò ôùí

ðëõíôçñßùí.

×ëùñéïý÷ï íÜôñéï Þ áëëéþò... ìáãåéñéêü áëÜôé

Ôï áëÜôé åßíáé ìéá ïõóßá ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýìå êáèçìåñéíÜ. Ôï áëÜôé äå íïóôéìßæåé áðëÜ ôáöáãçôÜ, áëëÜ åßíáé áðáñáßôçôï ãéá ôçí ðÝøç êáé ãéá ôçí êáëÞ ëåéôïõñãßá ôïõ íåõñéêïýóõóôÞìáôïò. Ôï áëÜôé ÷ñçóéìïðïéåßôáé åðßóçò ùò óõíôçñçôéêü ôñïößìùí. ÊñÝáò, øÜñéá êáé åëéÝòäéáôçñïýíôáé ìå áëÜôé. ÁõôÞ ôïõ ç éäéüôçôá åîçãåß ãéáôß ôï áëÜôé Þôáí ðïëýôéìï ðñéí áðü ôçíáíáêÜëõøç ôùí øõãåßùí, ôüóï ðïëýôéìï ðïõ ðïëëÝò öïñÝò ÷ñçóéìïðïéÞèçêå ùò íüìéóìá. ÓôçÑùìáúêÞ áõôïêñáôïñßá, ãéá ðáñÜäåéãìá, ïé óôñáôéþôåò, ïé ëåãåùíÜñéïé, ðëçñþíïíôáí ìå

«ðïëýôéìï» ìáãåéñéêü áëÜôé. Áðü ôç ëáôéíéêÞ ïíïìáóßá ôïõ áëáôéïý, sal, ç áìïéâÞ áõôÞïíïìÜóôçêå salarius, ëÝîç áðü ôçí ïðïßá ðñïÝêõøå óôçí áããëéêÞ ãëþóóá ôï salary, ðïõ

óçìáßíåé ìéóèüò êáé ôï ñÞìá sale, ðïõ óçìáßíåé ðïõëÜù.Ôï áëÜôé ìðïñïýìå íá ôï ðÜñïõìå áðü ïñõ÷åßá, óõ÷íüôåñá üìùò ôï

ðáßñíïõìå áðü ôï íåñü ôçò èÜëáóóáò. ÊïíôÜ óôçí áêñïãéáëéÜêáôáóêåõÜæïíôáé äåîáìåíÝò ìå ðïëý ìéêñü âÜèïò êáé ìåãÜëç

åðéöÜíåéá, ðïõ ïíïìÜæïíôáé áëõêÝò. Ïé áëõêÝò ãåìßæïõí ìåèáëáóóéíü íåñü. ¼ôáí áõôü åîáôìéóôåß, óõãêåíôñþíåôáé ôï áëÜôé

ðïõ Þôáí äéáëõìÝíï óå áõôü.

116

Ôá ïîÝá êáé ïé âÜóåéò óôçí êáèçìåñéíÞ æùÞ

Óôçí êáèçìåñéíÞ ìáò æùÞ ÷ñçóéìïðïéïýìå óõ÷íÜ êáèáñéóôéêÜ êáéáðïññõðáíôéêÜ, ðïõ ðåñéÝ÷ïõí ïîÝá êáé âÜóåéò. Ôá ðñïúüíôá áõôÜ ìáòâïçèïýí íá êáèáñßæïõìå ôï óðßôé êáé ôá ñïý÷á ìáò. ÁíÜëïãá ìå ôç ÷ñÞóçåðéëÝãïõìå ôï êáôÜëëçëï êáèáñéóôéêü Þ áðïññõðáíôéêü. Ìßá âáóéêÞ éäéüôçôá ôùí ïîÝùí åßíáé ç äéÜëõóç ôùí áëÜôùí. ÐïëëÜ áðü ôáêáèáñéóôéêÜ ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýìå óôï óðßôé, üðùò áõôÜ ðïõ äéáëýïõí ôá

Üëáôá óôï ìðÜíéï, ôï êáèáñéóôéêü ãéá ôï óßäåñï êáé ôï êáèáñéóôéêü ãéá ôçíêáöåôéÝñá ðåñéÝ÷ïõí ïîÝá. Ïé âÜóåéò ðÜëé äéáëýïõí ôá ëßðç. Ôá ðåñéóóüôåñá

áðïññõðáíôéêÜ ãéá ôá ðéÜôá êáé ôá ñïý÷á, üðùò êáé ôá êáèáñéóôéêÜ ãéá ôï öïýñíïðåñéÝ÷ïõí âÜóåéò. Ç ÷ñÞóç ôùí ÷çìéêþí ïõóéþí äåí åßíáé ðÜíôá áêßíäõíç. Ãé´ áõôü ðñÝðåéíá ôá ÷ñçóéìïðïéïýìå ìå ðñïóï÷Þ êáé íá äéáâÜæïõìå ôéò ïäçãßåò ðñïöýëáîçò.

ÊáèáñéóôéêÜ êáé áðïññõðáíôéêÜ: ìáêñéÜ áðü ôá ìéêñÜ ðáéäéÜ

ÐïëëÜ êáèáñéóôéêÜ êáé áðïññõðáíôéêÜ ðåñéÝ÷ïõí ÷çìéêÝò ïõóßåòéäéáßôåñá åðéêßíäõíåò. Ãé’ áõôü êáé ðñÝðåé íá öõëÜóóïíôáé óå ìÝñïò

üðïõ äåí ìðïñïýí íá öôÜóïõí ìéêñÜ ðáéäéÜ, üðùò óå íôïõëÜðéáðïõ êëåéäþíïõí êáé âñßóêïíôáé ó÷åôéêÜ øçëÜ. Ãéá ôïí ßäéï ëüãï,

ãéá ôçí ðñïóôáóßá ôùí ìéêñþí ðáéäéþí, ôï êáðÜêé ðïëëþíêáèáñéóôéêþí åßíáé åéäéêÜ êáôáóêåõáóìÝíï, Ýôóé þóôå íá

ìçí ìðïñïýí íá áíïßîïõí ôï äï÷åßï ìéêñÜ ðáéäéÜ.

Áðü ôç óôÜ÷ôç êáé ôï ëßðïò óôá óýã÷ñïíááðïññõðáíôéêÜ

Ôá ðñþôá óáðïýíéá êáôáóêåõÜóôçêáí áðü ôïõòÓïõìÝñéïõò ìå ëßðïò êáé óôÜ÷ôç, ðåñßðïõ ôï 2500 ð.×.Ãéá ðïëëÝò åêáôïíôÜäåò ÷ñüíéá üìùò ïé Üíèñùðïé÷ñçóéìïðïéïýóáí ôá óáðïýíéá êõñßùò óáí êáëëõíôéêÜêé Ýðëåíáí ôá ñïý÷á ôïõò ìüíï ìå íåñü. Ôï 14ï

áéþíá äçìéïõñãÞèçêáí ôá ðñþôá åñãáóôÞñéáðáñáãùãÞò óáðïõíéïý óôçí Éôáëßá, ôçí Éóðáíßá êáé ôç

íüôéá Ãáëëßá. ÓéãÜ - óéãÜ ç æÞôçóç óå óáðïýíé ìåãÜëùíå êéÝôóé ðáñáôçñÞèçêå Ýëëåéøç óôéò ðñþôåò ýëåò. Ôï ðñþôï áðïññõðáíôéêü

óå ìïñöÞ óêüíçò ãéá ðëýóéìï óôï ÷Ýñé âãÞêå óôçí áãïñÜ ôï 1907 óôç Ãåñìáíßá. Ìåôçí êáôáóêåõÞ ôùí ðñþôùí çëåêôñéêþí ðëõíôçñßùí ôç äåêáåôßá ôïõ 1950 Üñ÷éóå êáé çðáñáãùãÞ áðïññõðáíôéêþí ãéá ðëõíôÞñéá.Ôá áðïññõðáíôéêÜ óÞìåñá åßíáé âåëôéùìÝíá óå ó÷Ýóç ìå ðáëéüôåñá. Êáèáñßæïõí êáëýôåñá êáé åßíáé ðéïöéëéêÜ ðñïò ôï ðåñéâÜëëïí. Ç Ýñåõíá óõíå÷ßæåôáé êáé óÞìåñá ìå óôü÷ï ôçí ðáñáãùãÞ áðïññõðáíôéêþíáêüìç ðéï öéëéêþí ðñïò ôï ðåñéâÜëëïí.

Óôéò óõóêåõáóßåò ôùí åìðïñéêþí ðñïúüíôùí áíáãñÜöåôáé áí áõôÜ åßíáé ïîÝáÞ âÜóåéò Þ áí ðåñéÝ÷ïõí ïîÝá Þ âÜóåéò. ÃåíéêÜ óå üëá ôá ÷çìéêÜ ðñïúüíôáðïõ ÷ñçóéìïðïéïýìå ðñÝðåé íá áíáãñÜöåôáé ç óýóôáóÞ ôïõò êáé ï ÷çìéêüòôýðïò ôïõò ðïõ ìáò ðëçñïöïñåß áðü ðïéÜ Üôïìá áðïôåëïýíôáé.

117

Ç üîéíç âñï÷Þ

Ôá ìíçìåßá åßíáé óýìâïëá ôçò éóôïñßáò êáé ôïõðïëéôéóìïý ìáò. Åßíáé ðïëýôéìç êëçñïíïìéÜ, ðïõïöåßëïõìå íá ðñïóôáôåýïõìå ìå êÜèå ôñüðï. Ç ÷þñáìáò åßíáé ãåìÜôç óçìáíôéêÜ ìíçìåßá. Ôá ðåñéóóüôåñááðü áõôÜ åßíáé êáôáóêåõáóìÝíá áðü ìÜñìáñï. Êßíäõíïãéá ôá ìíçìåßá áõôÜ áðïôåëåß ç áôìïóöáéñéêÞ ñýðáíóç.Ôï íåñü ôçò âñï÷Þò óôéò ðåñéï÷Ýò ðïõ õðÜñ÷åé Ýíôïíïôï ðñüâëçìá ôçò áôìïóöáéñéêÞò ñýðáíóçò, ðåñéÝ÷åéïîÝá, ãé’ áõôü êáé ç âñï÷Þ ïíïìÜæåôáé üîéíç. Ôá ïîÝá ðñïêáëïýí öèïñÜ óôá ìÜñìáñá.Óôçí ÁôôéêÞ, ãéá ðáñÜäåéãìá, õðÜñ÷åé êßíäõíïò öèïñÜòôùí ìíçìåßùí áðü ôçí üîéíç âñï÷Þ. Ïé åðéóôÞìïíåòáíáæçôïýí äéÜöïñåò ëýóåéò ãéá ôçí ðñïóôáóßá ôïõò.

Áêüìá êáé ç ìåôáöïñÜ ôùí ìáñìÜñùí ôïõ Ðáñèåíþíá óå ìïõóåßáêáé ç áíôéêáôÜóôáóÞ ôïõò ìå áíôßãñáöá óôï âñÜ÷ï ôçòÁêñüðïëçò Ý÷åé óõæçôçèåß. Ï ìüíïò óßãïõñïò êáé áðïôåëåóìáôéêüòôñüðïò ðñïóôáóßáò ôïõò åßíáé ï ðåñéïñéóìüò ôçò áôìïóöáéñéêÞòñýðáíóçò.Ç ðïéüôçôá ôçò æùÞò ìáò åîáñôÜôáé óçìáíôéêÜ áðü ôçí êáèáñüôçôáôïõ áÝñá ðïõ áíáðíÝïõìå. Ï ðåñéïñéóìüò ôçò áôìïóöáéñéêÞòñýðáíóçò üìùò äåí åßíáé óçìáíôéêüò ìüíï ãéáôïõò áíèñþðïõò áëëÜ êáé ãéá ôá ìíçìåßá ìáò, ôçíéóôïñßá ìáò.

Ìå ìéá ìáôéÜ...

• Ïé äéÜöïñåò ïõóßåò ÷ùñßæïíôáé óå êáôçãïñßåòáíÜëïãá ìå ôéò éäéüôçôÝò ôïõò. Ôñåéò ðïëý

óçìáíôéêÝò êáôçãïñßåò ïõóéþí åßíáé ôá ïîÝá,ïé âÜóåéò êáé ôá Üëáôá.

• Ãéá íá äéáðéóôþóïõìå áí ìéá ïõóßá åßíáéïîý Þ âÜóç Þ áí ðåñéÝ÷åé ïîý Þ âÜóç,

÷ñçóéìïðïéïýìå ôïõò äåßêôåò.• Ç ÷çìéêÞ áíôßäñáóç ðïõ ãßíåôáé, üôáíðñïóèÝôïõìå ìßá âÜóç óå Ýíá ïîý Þ Ýíáïîý óå ìßá âÜóç ïíïìÜæåôáéåîïõäåôÝñùóç. ÊáôÜ ôçí åîïõäåôÝñùóçäçìéïõñãïýíôáé íÝåò ÷çìéêÝò ïõóßåò, ôáÜëáôá.• Ôá ïîÝá äéáëýïõí ôá Üëáôá. ÔáêáèáñéóôéêÜ õãñÜ ðïõ äéáëýïõí ôá Üëáôá,ðåñéÝ÷ïõí ïîÝá.

• Ïé âÜóåéò äéáëýïõí ôá ëßðç. ÔááðïññõðáíôéêÜ, ôá óáðïýíéá êáé ôá

êáèáñéóôéêÜ ãéá ôï öïýñíï ðåñéÝ÷ïõíâÜóåéò.

• Ç áðñüóåêôç ÷ñÞóç êáèáñéóôéêþí êáéáðïññõðáíôéêþí åßíáé åðéêßíäõíç. Ãé´ áõôüðñÝðåé íá äéáâÜæïõìå ðñïóå÷ôéêÜ êáé

íá áêïëïõèïýìå ìå óõíÝðåéá ôéòïäçãßåò ÷ñÞóçò.

ÃëùóóÜñé...

• Ôá ïîÝá êáé ïé âÜóåéò åßíáéêáôçãïñßåò ÷çìéêþí åíþóåùí ðïõ÷ñçóéìïðïéïýìå óõ÷íÜ óôçí êáèçìåñéíÞæùÞ.

• ÅîïõäåôÝñùóç ïíïìÜæåôáé ç ÷çìéêÞáíôßäñáóç ðïõ ðñáãìáôïðïéåßôáé, üôáíáíáìåéãíýåôáé Ýíá ïîý ìå ìßá âÜóç.

• Äåßêôåò ïíïìÜæïíôáé ïñéóìÝíåò ïõóßåò ðïõáëëÜæïõí ÷ñþìá, üôáí Ýñèïõí óå åðáöÞìå ïîÝá Þ âÜóåéò Þ ìå ïõóßåò ðïõðåñéÝ÷ïõí ïîÝá Þ âÜóåéò.

• ¢ëáôá ïíïìÜæïíôáé ïé ïõóßåò ðïõðáñÜãïíôáé êáôÜ ôçí

åîïõäåôÝñùóç ïîÝùí áðüâÜóåéò Þ âÜóåùí áðü

ïîÝá.

118

ÌÅÔÁÄÏÔÉÊÅÓ

ÁÓÈÅÍÅÉÅÓ

Ïé áóèÝíåéåò ôáëáéðùñïýóáí ôçí áíèñùðüôçôá Þäç áðü ôçí áñ÷áéüôçôá. ¼ðùò öáßíåôáé êáé óôïáðüóðáóìá ôïõ Çóßïäïõ, óôçí áñ÷áßá ÅëëÜäá ç óôÜóç ôùí áíèñþðùí ãéá ôç æùÞ, ôéò áóèÝíåéåò êáé ôïèÜíáôï Þôáí ìïéñïëáôñéêÞ. Ïé áóèÝíåéåò èåùñïýíôáí áíáðüöåõêôï êáêü, ôéìùñßá ôùí èåþí. Ïé ëïéìïßåîáöÜíéæáí ðüëåéò ïëüêëçñåò. Áðü éóôïñéêÜ åõñÞìáôá ãíùñßæïõìå üôé ç åõëïãéÜ èÝñéæå áðü ôçí åðï÷Þôùí áñ÷áßùí Áéãõðôßùí êáé óõíÝ÷éæå íá óêïôþíåé ìÝ÷ñé êáé ôïí ðåñáóìÝíï áéþíá.

Óôï Ìåóáßùíá, ìéá Üëëç áññþóôéá, ç ëÝðñá, åìöáíßóèçêå óôçíÅõñþðç. ¹ôáí öïâåñÜ ìåôáäïôéêÞ êáé ðñïêÜëåóå ôïí êïéíùíéêüáðïêëåéóìü ôùí ìïëõóìÝíùí áôüìùí. Ïé áóèåíåßò áðïìïíþíïíôáíõðï÷ñåùôéêÜ óå åéäéêïýòïéêéóìïýò - èåñáðåõôÞñéá, ôáïðïßá óõíÞèùò âñßóêïíôáí óåìéêñÜ íçóÜêéá. Ç ðáíþëç,ãíùóôÞ êáé ùò ÌáýñïòÈÜíáôïò, áöÜíéóå ôï 14ï áéþíáó÷åäüí ôï Ýíá ôÝôáñôï ôïõðëçèõóìïý ôçò Åõñþðçò ìÝóáóå ôÝóóåñá ìüëéò ÷ñüíéá.

Ðñéí óôç ãçí åðÜíù æïýóáí ôùí áíèñþðùí ïé öõëÝò äß÷ùò ôá êáêÜ ôïõ êüóìïõ êáé ôïí ðüíï ôï óêëçñü äß÷ùò ôéò âáñéÝò áññþóôéåò, ðïõ èáíÜôïõò äßíïõíå.Ìá ç ãõíáßêá áð' ôï ðéèÜñé ìå ôá äåéíÜ ðÞñå ìå ôá ÷Ýñéá ôçò ôï êáðÜêé êáé óêïñðþíôáò Ýãíïéåò Ýöåñå âáñéÝò. Ìüíç áõôïý ðéá ç Åëðßäá ìåò óô' áñÜãéóôï êáõêßìðñïò óôïõ ðéèáñéïý ôá ÷åßëç Ýìåéíå, äåí ðÝôáîå ãéáôß ðñþôá ôï êáðÜêé óôï ðéèÜñé Ýâáëå.¢ëëá üìùò ìýñéá ðÜèç óôïõò áíèñþðïõò óêüñðéóáí êé åéí' ç ãç êáêÜ ãéïìÜôç, êé åéí' ãéïìÜôç ç èÜëáóóá êáé áññþóôéåò óôïõò áíèñþðïõò ôçí çìÝñá Þ ôç íõ÷ôéÜ ìüíåò Ýñ÷ïíôáé êáé öÝñíïõí ôá êáêÜ ãéá ôïõò èíçôïýò óéùðçëÜ ãéáôß ôïõò ðÞñå ï óïöüò Äßáò ôç öùíÞ.

Çóßïäïò, «¸ñãá êáé ÇìÝñáé», 8ïò áéþíáò ð.×.

119

Ãéá ðïëëïýò áéþíåò ï Üíèñùðïò ðáñáêïëïõèïýóå áíÞìðïñïò ôçí åîÜðëùóç ôùíåðéäçìéþí ðñïóðáèþíôáò íá åìðïäßóåé ôç ìåôÜäïóÞ ôïõò ìå áêñáßá ìÝóá,

áðïìïíþíïíôáò ðëçèõóìïýò, ðïëëÝò öïñÝò áêüìç êáé êáßãïíôáò ðüëåéòïëüêëçñåò.Ìüëéò ôï 19ï áéþíá, ìå ôçí åîÝëéîç ôçò åðéóôÞìçò, ôçí êáèéÝñùóç ôçòäçìüóéáò õãéåéíÞò êáé ôçí åöáñìïãÞ ôçò ðñïëçðôéêÞò éáôñéêÞò Üñ÷éóå íá

áíôéìåôùðßæåé áðïôåëåóìáôéêÜ ôçí åîÜðëùóç ôùí ìåôáäïôéêþíáóèåíåéþí êáé êõñßùò íá ðñïëáìâÜíåé ôçí åêäÞëùóÞ ôïõò.ÓÞìåñá ôá ôñüöéìá êáèþò êáé ôï íåñü ðïõ ðßíïõìå åëÝã÷ïíôáéó÷ïëáóôéêÜ, þóôå íá ðåñéïñßæåôáé ï êßíäõíïò ìåôÜäïóçò ìéêñïâéáêþí

ëïéìþîåùí. Ìå ôçí åíçìÝñùóç êáé ôçí áãùãÞ õãåßáò öñïíôßæïõìå, þóôåï êáèÝíáò ìáò íá ãíùñßæåé êáé íá åöáñìüæåé ôá áðáñáßôçôá ìÝôñáðñïóùðéêÞò õãéåéíÞò. Ìå ôïí ðñïëçðôéêü åìâïëéáóìü èùñáêßæïõìå ôïí

ïñãáíéóìü ìáò Þäç áðü ôçí ðáéäéêÞ çëéêßááðÝíáíôé óå ðïëëÝò áóèÝíåéåò. Ìå ôá åìâüëéá êáéôá áíôéâéïôéêÜ ðñïëáìâÜíïõìå êáéáíôéìåôùðßæïõìå áóèÝíåéåò ðïõ óôï ðáñåëèüíâáóÜíéóáí ôçí áíèñùðüôçôá. Ç åîÝëéîç ôçòéáôñéêÞò êáé ôçò ôå÷íïëïãßáò óþæåé æùÝò...

Ôç ìåôÜäïóç ôùí åðéäçìéþí åõíïïýóáí ïéìåôáêéíÞóåéò ðëçèõóìþí. Ç áíáêÜëõøç ôïõÍÝïõ Êüóìïõ áðü ôïí Êïëüìâï, ãéá ðáñÜäåéãìá, åß÷å ùòáðïôÝëåóìá íá áðïäåêáôéóôåß ï ðëçèõóìüò ôùíáõôü÷èïíùí êáôïßêùí ôçò ÁìåñéêÞò, áöïý ôá ðëçñþìáôáôïõ Êïëüìâïõ ìåôÝöåñáí ìéêñüâéá, Üãíùóôá þò ôüôåóôïõò ðëçèõóìïýò áõôïýò. Áñãüôåñá ç ÷ïëÝñá, çìåãÜëç ìÜóôéãá ðïõ «÷ôõðÜåé» ðéï ãñÞãïñá áðü êÜèåÜëëç áóèÝíåéá, ìåôáäüèçêå, áêïëïõèþíôáò ôïõòêõñéüôåñïõò äñüìïõò ôïõ åìðïñßïõ êáé ôçò

ìåôáíÜóôåõóçò, êáôÜ äéáäï÷éêÜ êýìáôááðü ôéò Éíäßåò óôçí Åõñþðç êáé áðü åêåß óôçí ÁìåñéêÞ,

êáèþò ðïëëïß áðü ôïõò ôáîéäéþôåò åß÷áí ìïëõíèåß áðü ôçí áññþóôéáóôá ëéìÜíéá, ðñéí åðéâéâáóôïýí óôá ðëïßá. Ïé ìåôáäïôéêÝò áóèÝíåéåò Þôáí ç áéôßá èáíÜôïõ åêáôïììõñßùí áíèñþðùí, áêüìçêáé óôï ðñüóöáôï ðáñåëèüí. Ç ðáãêüóìéá åðéäçìßá ãñßðçò ôïõ 1918-1919 Üöçóåðßóù ôçò ðÜíù áðü 20 åêáôïììýñéá íåêñïýò. Ãéá íá êáôáëÜâïõìå ôï ìÝãåèïò ôçòôñáãùäßáò, áñêåß íá óõãêñßíïõìå ôïí áñéèìü áõôü ìå ôá 8,5 åêáôïììýñéá íåêñþíôïõ Á´ Ðáãêïóìßïõ ÐïëÝìïõ.

120

Ãýñù ìáò õðÜñ÷ïõí åêáôïììýñéá äéáöïñåôéêïß ìéêñïïñãáíéóìïß,áüñáôïé ìå ôï ãõìíü ìÜôé: éïß, âáêôÞñéá, ìýêçôåò, ðñùôüæùá. Ïé ìéêñïïñãáíéóìïß, ôá ìéêñüâéá, üðùò ïíïìÜæïíôáé áëëéþò, æïõíóôï Ýäáöïò, óôïí áÝñá, óôï íåñü, áêüìç êáé ìÝóá óôï óþìá ìáò.Ïé ðåñéóóüôåñïé áðü áõôïýò åßíáé áâëáâåßò, ðïëëïß ìÜëéóôá åßíáé êáéùöÝëéìïé. ×Üñç óå áõôïýò, ãéá ðáñÜäåéãìá, óáðßæïõí êáé äéáëýïíôáéðïëëÜ Ü÷ñçóôá õëéêÜ óôç öýóç. ×Üñç óå áõôïýò ðáñáóêåõÜæåôáéôï ãéáïýñôé, ôï ôõñß êáé ôï êñáóß...ÊÜðïéïé Üëëïé ìéêñïïñãáíéóìïß üìùò åßíáé åðéêßíäõíïé ãéá ôïíÜíèñùðï. ÏíïìÜæïõìå ôïõò ïñãáíéóìïýò áõôïýò ðáèïãüíïõò. Ï áíèñþðéíïò ïñãáíéóìüò äéáèÝôåé äéÜöïñïõò ìç÷áíéóìïýò, ãéáíá åìðïäßæåé ôçí åßóïäï ôùí ìéêñïâßùí óôï óþìá. Ùóôüóï,ïñéóìÝíåò öïñÝò êáôáöÝñíïõí íá åéóÝëèïõí óôï óþìá ìáòðáèïãüíïé ìéêñïïñãáíéóìïß, ãéá ôïõò ïðïßïõò äåí Ý÷åéáíáðôõ÷èåß Üìõíá. Ôüôå áññùóôáßíïõìå.

Ìéêñüâéá

O äåêÜëïãïò... ôçò áôïìéêÞò õãéåéíÞò

Ôá ìéêñüâéá åéóÝñ÷ïíôáé óôï óþìá ìáò êõñßùò áðüôç ìýôç, ôï óôüìá êáé ôá áíïé÷ôÜ ôñáýìáôá. Ãéáôçí áðïöõãÞ ôçò ìåôÜäïóçò ôùí åðéâëáâþíìéêñïâßùí åßíáé áðáñáßôçôç ç õéïèÝôçóç êáíüíùíõãéåéíÞò. Ç êáèçìåñéíÞ ìáò åðáöÞ ìå Üëëïõòáíèñþðïõò, ç êáôáíÜëùóç âñþìéêùí ôñïößìùíÞ ìç êáôÜëëçëïõ íåñïý êáé ç ÷ñÞóçìïëõóìÝíùí áíôéêåéìÝíùí áðïôåëïýí ôéò ðéïóõ÷íÝò áéôßåò ìåôÜäïóçò áóèåíåéþí.Ìðïñåßò íá ðñïóôáôåõôåßò áðü ôç ìåôÜäïóçôùí áóèåíåéþí, áëëÜ êáé íá ðñïóôáôÝøåéò ôïõòÜëëïõò, õéïèåôþíôáò êÜðïéïõò áðëïýò êáíüíåò.Ïé ðéï âáóéêïß êáíüíåò áôïìéêÞò õãéåéíÞò åßíáé:

• ÐëÝíïõìå êáëÜ ôá ÷Ýñéá ìáò ðñéí áðü ôï öáãçôü.• Ðñïóôáôåýïõìå ôá ôñüöéìá áðü ôá Ýíôïìá.

• Äéáôçñïýìå ôá ðåñéóóüôåñá ôñüöéìá óôï øõãåßï.• Áðïöåýãïõìå íá Ýñèïõìå óå åðáöÞ ìå áíèñþðïõò ðïõ ðÜó÷ïõí áðü

êÜðïéá ìåôáäïôéêÞ áóèÝíåéá ãéá üóï ÷ñïíéêü äéÜóôçìáåðéâÜëëåôáé.• Äå ÷áúäåýïõìå êÜðïéï æþï, áí äåí ìðïñïýìå áìÝóùò

ìåôÜ íá ðëýíïõìå ôá ÷Ýñéá ìáò.• Êáëýðôïõìå ìå åðßäåóìï ôñáýìáôá Þ ðëçãÝò óôï äÝñìá

ìáò.• Äå âÜæïõìå ôá ÷Ýñéá ìáò óôï óôüìá, äåí ôñþìå ôá íý÷éá

ìáò.• Äå ÷ñçóéìïðïéïýìå ðñïóùðéêÜ áíôéêåßìåíá Üëëùí (ð.÷.

ïäïíôüâïõñôóá).• ÂÜæïõìå ðÜíôá ôï ÷Ýñé ìáò ìðñïóôÜ áðü ôï óôüìá ìáò, üôáíâÞ÷ïõìå Þ üôáí öôåñíéæüìáóôå.

Ðñùôïðüñïé åîåñåõíçôÝò

¸ùò ôï 19ï áéþíá ëßãá ðñÜãìáôá Þôáí ãíùóôÜ ãéá ôéòìïëõóìáôéêÝò áóèÝíåéåò. Ç êõñßáñ÷ç áíôßëçøç Þôáí üôé áõôÝò

ïöåßëïíôáé óå êáêïäáéìïíßá. Ôçí áíáêÜëõøç ôçò óçìáóßáò ôçòäçìüóéáò õãéåéíÞò áëëÜ êáé ôçí áíáêÜëõøç ôùí åìâïëßùí ôçí

ïöåßëïõìå óå ìåñéêïýò åñåõíçôÝò, ïé ïðïßïé åðéóÞìáíáí êÜðïéá ó÷Ýóçìåôáîý ôçò Ýëëåéøçò êáèáñéüôçôáò êáé ôçò ìåôÜäïóçò ôùí áóèåíåéþí.

Ãýñù óôá 1860 ôñåéò åðéóôÞìïíåò, ï Lïuis Pasteur, ï Joseph Lister êáé ïRobert Koch, åðéäüèçêáí óå ðñáãìáôéêü áãþíá åíáíôßïí ôùíìïëõóìáôéêþí áóèåíåéþí. Ðüôå äéáôõðþíïíôáò ôéò ðñïóùðéêÝòôïõò èåùñßåò êáé ðüôå óõæçôþíôáò ôéòéäÝåò ôïõò, ïé ôñåéò áõôïß åðéóôÞìïíåòáðÝäåéîáí üôé õðåýèõíá ãéá ôéò áóèÝíåéåòåßíáé ôá ìéêñüâéá, ôá ïðïßá ìðüñåóáí íááíáãíùñßóïõí êáé íá áðïìïíþóïõí.ÔåëéêÜ, ðáñáóêåõÜóôçêáí ôá åìâüëéá ðïõåîáóöÜëéæáí ôçí áíïóïðïßçóç åíáíôßïíðïëëþí ëïéìùäþí áóèåíåéþí, ïé ïðïßåòáðïäåêÜôéæáí ôçí áíèñùðüôçôá ãéááéþíåò.

121

ÄéáäåäïìÝíåò ìåôáäïôéêÝòáóèÝíåéåò

Ç éëáñÜ åßíáé ìéá ìåôáäïôéêÞ áóèÝíåéá ìå ÷áñáêôçñéóôéêÜ óõìðôþìáôá ôáåîáíèÞìáôá ðïõ åìöáíßæïíôáé óå üëï ôï óþìá. Ìðïñåß íá ðñïêáëÝóåé ðíåõìïíßá Þ

åãêåöáëßôéäá.

Ïé éïß ôçò ãñßðçò ìåôáëëÜóóïíôáé äéáñêþò. Ôá óõìðôþìáôá ôçòãñßðçò óõíÞèùò åßíáé Þðéá, êÜðïéåò öïñÝò üìùò ìðïñåß íá

åßíáé êáé èáíáôçöüñá.

Ìßá áóèÝíåéá ôïõáíáðíåõóôéêïý óõóôÞìáôïò åßíáéç ðíåõìïíéêÞ öõìáôßùóç. Ìåôáäßäåôáé, üôáí ôáÜôïìá ðïõ ðÜó÷ïõí áðü ôçí åíåñãü ìïñöÞ ôçò

âÞîïõí, ãåëÜóïõí Þ öôåñíéóôïýí, ïðüôåìåôáöÝñïíôáé óôïí áÝñá ìéêñïóêïðéêÜóôáãïíßäéá ãåìÜôá ìå ôï âáêôÞñéï ðïõ

ðñïêáëåß ôç öõìáôßùóç.

Ôá âáêôÞñéá ðïõ ìåôáäßäïíôáé ìå ôïìïëõóìÝíï íåñü ðñïêáëïýí äéÜññïéá êáé ðõñåôü.

Ïé Üíèñùðïé ðïõ äåí ðßíïõí êáèáñü íåñüêéíäõíåýïõí ðåñéóóüôåñï áðü áóèÝíåéåò, üðùò

ç äõóåíôåñßá, ç ÷ïëÝñá Þ ï ôýöïò.Ç åëïíïóßá, ôÝëïò, åßíáé ìéá áóèÝíåéá ðïõðñïêáëåßôáé áðü ðñùôüæùá. Ìåôáäßäåôáé

êõñßùò ìå ôï ôóßìðçìá ìïëõóìÝíùí èçëõêþíêïõíïõðéþí.

122

Ïé ìåôáäïôéêÝò áóèÝíåéåò åîáêïëïõèïýí íá áðïôåëïýí êáé óôéò ìÝñåò ìáòêßíäõíï ãéá ôçí õãåßá ìáò. Ï ðéï áðïôåëåóìáôéêüò ôñüðïò áíôéìåôþðéóÞòôïõò åßíáé ç ðñüëçøç. ×áñáêôçñéóôéêÞ åßíáé ç öñÜóç ôïõ ÉððïêñÜôç, ôïõ«ðáôÝñá» ôçò éáôñéêÞò åðéóôÞìçò: «êÜëëéïí ôü ðñïëáìâÜíåéí, ç ôü èåñáðåýåéí».Ç õéïèÝôçóç êáíüíùí áôïìéêÞò êáé äçìüóéáò õãéåéíÞò êáé ï åìâïëéáóìüò áðïôåëïýí ôáðéï áðïôåëåóìáôéêÜ ìÝôñá ðñüëçøçò ôçò ìåôÜäïóçò ôùí áóèåíåéþí. Áí, ðáñÜ ôáìÝôñá, åêäçëùèåß êÜðïéá áóèÝíåéá, áõôÞ áíôéìåôùðßæåôáé ìå ôá áíôéâéïôéêÜ, ÷çìéêÝòïõóßåò ðïõ åìðïäßæïõí ôçí åîÜðëùóÞ ôçò.

Ôá åìâüëéá

Óôïí ïñãáíéóìü ìáò åéóÝñ÷ïíôáé äéáñêþòäéÜöïñïé ìéêñïïñãáíéóìïß, ïé ïðïßïé

áíôéìåôùðßæïíôáé áðïôåëåóìáôéêÜ ìå ôçíðáñáãùãÞ êáôÜëëçëùí áíôéóùìÜôùí áðü

ôï áíïóïðïéçôéêü óýóôçìá, ôçí Üìõíá ôïõïñãáíéóìïý. Ç äéáäéêáóßá áõôÞ äéáñêåß ìåñéêÝò ìÝñåò.

ÐáñÜëëçëá, óôïí ïñãáíéóìü ìáò äçìéïõñãïýíôáéåéäéêÜ êýôôáñá, ðïõ ëÝãïíôáé êýôôáñá ìíÞìçò, Ýôóéþóôå, áí Ýñèïõìå îáíÜ áíôéìÝôùðïé ìå

ôï ßäéï ìéêñüâéï, íá åßíáé Üìåóç çáíÜðôõîç áíôéóùìÜôùí. Ôá åìâüëéá

äåí åßíáé ðáñÜ öõóéêÝò ïõóßåò ðïõ ðåñéÝ÷ïõíåîáóèåíçìÝíåò ìïñöÝò ôïõ ìéêñïâßïõ. Êáèþò åéóÝñ÷ïíôáé

óôï óþìá ìáò, ðñïêáëïýí ôçí åíåñãïðïßçóç ôïõ áìõíôéêïý ìç÷áíéóìïý,ôçí áíÜðôõîç áíôéóùìÜôùí êáé ôç äçìéïõñãßá ôùí êõôôÜñùí ìíÞìçò,

÷ùñßò üìùò íá åêäçëþíïíôáé ôá óõìðôþìáôá ôçò áóèÝíåéáò, áöïý ôáìéêñüâéá åßíáé åîáóèåíçìÝíá. Ç åíåñãïðïßçóç üìùò ôïõ áíïóïðïéçôéêïý

óõóôÞìáôïò êáé ç ðáñáãùãÞ áíôéóùìÜôùí èùñáêßæïõí ôïí ïñãáíéóìü ìáò,áöïý, áí óôï ìÝëëïí Ýñèïõìå áíôéìÝôùðïé ìå ôï ìéêñüâéï, Ý÷ïõìå Þäç

áíáðôýîåé ôá êýôôáñá ìíÞìçò ãéá ôçí áíôéìåôþðéóÞ ôïõ.Ç ÷ïñÞãçóç åìâïëßïõ ìåôÜ áðü ôç ìüëõíóç åßíáé ÷ùñßò íüçìá, áöïý ç ðáñáãùãÞ

áíôéóùìÜôùí óôïí ïñãáíéóìü ìáò áðáéôåß äéÜóôçìá êÜðïéùí çìåñþí.

ÁíôéâéïôéêÜ

Ôá áíôéâéïôéêÜ åßíáé ÷çìéêÝò ïõóßåò ðïõ åìðïäßæïõí ôçí åîÜðëùóç ôùíìéêñïïñãáíéóìþí. Ç äñÜóç ôïõò äåí åíåñãïðïéåß ôç öõóéêÞ Üìõíá ôïõïñãáíéóìïý. Ôá áíôéâéïôéêÜ äñïõí ìå ÷çìéêÝò äéåñãáóßåò ðïõ åìðïäßæïõíôçí áíÜðôõîç ôùí ìéêñïâßùí. Áíôßèåôá ìå ôá åìâüëéá ðïõ ÷ïñçãïýíôáéðñïëçðôéêÜ, ôá áíôéâéïôéêÜ ÷ïñçãïýíôáé ãéá ôçí áíôéìåôþðéóç ôùí

ìéêñïïñãáíéóìþí ìåôÜ áðü ôçí åêäÞëùóç êÜðïéáò áóèÝíåéáò.ÊÜèå áíôéâéïôéêü åßíáé êáôÜëëçëï ãéá ïñéóìÝíá ìüíï åßäçìéêñïâßùí. Åßíáé óçìáíôéêü ç ÷ïñÞãçóÞ ôïõò íá ãßíåôáé ìüíïüôáí åßíáé áðïëýôùò áðáñáßôçôï êáé ìüíï ìåôÜ áðü ôçóýóôáóç ôïõ ãéáôñïý, ï ïðïßïò ãíùñßæåé ôï êáôÜëëçëï êÜèåöïñÜ åßäïò áíôéâßùóçò. Äåí õðÜñ÷ïõí áíôéâéïôéêÜ ãéá ôçíáíôéìåôþðéóç ôùí éþí, ç ÷ïñÞãçóÞ ôïõò, ëïéðüí, óôéò éþóåéòäåí Ý÷åé êáíÝíá íüçìá.

´'

Ðñüëçøç êáé áíôéìåôþðéóç áóèåíåéþí

Ìå ìéá ìáôéÜ...

• Ïé ðáèïãüíïé ìéêñïïñãáíéóìïß Þ üðùò ïíïìÜæïíôáéáëëéþò ôá ìéêñüâéá, ìåôáäßäïíôáé óôïí Üíèñùðï áðü

ôçí åðáöÞ ìå ìïëõóìÝíá Üôïìá, æþá Þ áíôéêåßìåíá,ìå ìïëõóìÝíåò ôñïöÝò Þ íåñü, áëëÜ êáé ìÝóù

ôïõ áÝñá. • Ç åßóïäïò ôùí ìéêñïïñãáíéóìþí óôï óþìá

ìáò ãßíåôáé êõñßùò áðü ôï óôüìá, ôç ìýôç Þáðü áíïé÷ôÜ ôñáýìáôá.• Ãéá ôçí ðñüëçøç ôçò ìåôÜäïóçò áóèåíåéþíåßíáé áðáñáßôçôï íá ôçñïýíôáé êáíüíåòáôïìéêÞò êáé äçìüóéáò õãéåéíÞò. • ¼ôáí êÜðïéá ìéêñüâéá åéóÝëèïõí óôï óþìáìáò, åíåñãïðïéåßôáé ç Üìõíá ôïõ ïñãáíéóìïýêáé äçìéïõñãïýíôáé áíôéóþìáôá. • Ôá åìâüëéá ðåñéÝ÷ïõí åîáóèåíçìÝíïõòìéêñïïñãáíéóìïýò, ðïõ åíåñãïðïéïýí ôïõòìç÷áíéóìïýò Üìõíáò ôïõ ïñãáíéóìïý êáéôç äçìéïõñãßá áíôéóùìÜôùí.

• Ôá åìâüëéá ÷ñçóéìïðïéïýíôáé ãéá ôçíðñüëçøç ôùí áóèåíåéþí. Ç ÷ïñÞãçóÞ

ôïõò ìåôÜ ôçí åêäÞëùóç ôçò áóèÝíåéáòåßíáé ÷ùñßò íüçìá.

• Ãéá ôçí áíôéìåôþðéóç ôùí ëïéìþîåùí,áöïý áõôÝò åêäçëùèïýí,

÷ñçóéìïðïéïýíôáé ÷çìéêÝò ïõóßåò, ôááíôéâéïôéêÜ.

123

Ç áëüãéóôç ÷ñÞóç öáñìÜêùí

Ðïëý óõ÷íÜ, üôáí åßìáóôå Üññùóôïé, ößëïé êáé óõããåíåßò ìÜò óõìâïõëåýïõííá ðÜñïõìå Ýíá «èáõìáôïõñãü» öÜñìáêï ðïõ ôïõò Ýêáíå áìÝóùò êáëÜ, üôáíåß÷áí ôï ßäéï ðñüâëçìá ìå åìÜò. Ïé óõìâïõëÝò áõôÝò ìðïñåß íááðïäåé÷ôïýí åðéêßíäõíåò ãéá ôçí õãåßá ìáò. Ôá öÜñìáêá ìÜòâïçèïýí íá áíôéìåôùðßóïõìå ìßá áóèÝíåéá, äåí ðñÝðåé üìùò íáîå÷íÜìå üôé åßíáé ïõóßåò ðïõ ìðïñåß íá Ý÷ïõí áñíçôéêÞåðßäñáóç, üôáí ÷ïñçãïýíôáé ÷ùñßò ôç óýóôáóç êáé ôçíðáñáêïëïýèçóç ôïõ ãéáôñïý ìáò.Áêüìç êáé óõíçèéóìÝíá öÜñìáêá, üðùò ôá ðáõóßðïíá êáé ôááíôéðõñåôéêÜ, ìðïñïýí íá ðñïêáëÝóïõí ðñïâëÞìáôá, áí äåíåßìáóôå ðñïóåêôéêïß óôç ÷ñÞóç ôïõò. Ï ãéáôñüò åßíáé ï ìüíïòåéäéêüò íá äéáãíþóåé ôçí áóèÝíåéÜ ìáò êáé íá ìáò ÷ïñçãÞóåé ôï êáôÜëëçëïöÜñìáêï ìå ôç óùóôÞ äïóïëïãßá áíÜëïãá ìå ôï öýëï, ôçí çëéêßá êáé ôï

âÜñïò ôïõ óþìáôüò ìáò.Ôï ÷åéìþíá ðïëëïß áðü åìÜò åìöáíßæïõìå ðïíüëáéìï, óõíÜ÷é êáé ðõñåôü. ¸÷ïõìå, üðùòëÝìå, ìßá «ßùóç», Ý÷ïõìå ðñïóâëçèåß äçëáäÞ áðü êÜðïéïí éü. Ç ðéï óõíçèéóìÝíçðñïôñïðÞ ðïõ äå÷üìáóôå åßíáé íá ðÜñïõìå áíôéâéïôéêÜ ÷ùñßò íáóõìâïõëåõôïýìå ôï ãéáôñü. Êáèþò äåí õðÜñ÷ïõí áíôéâéïôéêÜãéá ôçí áíôéìåôþðéóç ôùí éþí, ç ðñïôñïðÞ áõôÞ ü÷é ìüíïåßíáé áíïýóéá, áëëÜ ìðïñåß íá áðïäåé÷èåß êáé åðéêßíäõíç.

ÃëùóóÜñé...

• Ðáèïãüíïé ìéêñïïñãáíéóìïß Þ áëëéþòìéêñüâéá ïíïìÜæïíôáé ïé ìéêñïïñãáíéóìïßðïõ ðñïêáëïýí äéÜöïñåò áóèÝíåéåò.

• Ìüëõíóç ïíïìÜæåôáé ç åßóïäïò åíüòìéêñïïñãáíéóìïý óôï óþìá ìáò.

• Ëïßìùîç ïíïìÜæåôáé ç «åãêáôÜóôáóç» êáé ïðïëëáðëáóéáóìüò ôùí ðáèïãüíùíìéêñïïñãáíéóìþí óôï óþìá ìáò.

• Ôá áíôéóþìáôá åßíáé ïõóßåò ðïõ ðáñÜãåé ïïñãáíéóìüò ìáò ãéá ôçí Üìõíá áðÝíáíôé óôáìéêñüâéá.

• Ôá åìâüëéá åßíáé öõóéêÝò ïõóßåò ðïõ åéóÜãïíôáéóôï óþìá ìáò ìÝóù ôïõ åìâïëéáóìïý êáéðñïêáëïýí ôçí Üìõíá ôïõ ïñãáíéóìïý êáé ôçäçìéïõñãßá áíôéóùìÜôùí.

• Ôá áíôéâéïôéêÜ åßíáé ÷çìéêÝò ïõóßåò ìåôéò ïðïßåò áíôéìåôùðßæïíôáé ïé

áóèÝíåéåò, áöïýåêäçëùèïýí.

124

ÁÍÁÐÁÑÁÃÙÃÉÊÏ

ÓÕÓÔÇÌÁ

ÕðÜñ÷ïõí ïñãáíéóìïß ðïõáíáðáñÜãïíôáé ÷ùñßò íáæåõãáñþíïõí, üðùò êÜðïéáåßäç öõôþí. Áí, ãéáðáñÜäåéãìá, êüøïõìå êáéóôç óõíÝ÷åéá öõôÝøïõìåÝíá êëáäß áðü âáóéëéêü, óåìåñéêÝò åâäïìÜäåò èá Ý÷åéäçìéïõñãçèåß Ýíá öõôüüìïéï ìå ôï áñ÷éêü. ¢ëëïé,ðÜëé, ïñãáíéóìïßáíáðáñÜãïíôáé ÷Üñç óôç

ìåóïëÜâçóçêÜðïéïõ Üëëïõæùíôáíïýïñãáíéóìïý, üðùòãéá ðáñÜäåéãìá ôáëïõëïýäéá ðïõáíáðáñÜãïíôáé ìåôç âïÞèåéá ôùíìåëéóóþí ðïõìåôáöÝñïõí ôç ãýñçáðü ôï Ýíá Üíèïòóôï Üëëï.

Ç óõíÝ÷éóç ôçò æùÞò ðÜíù óôç Ãçêáé ç äéáôÞñçóç ôùí äéáöüñùíåéäþí åîáóöáëßæåôáé ÷Üñç óôçíáíáðáñáãùãÞ. Ïé äéáäéêáóßåò ôçòáíáðáñáãùãÞò ðáñïõóéÜæïõíìåãÜëç ðïéêéëßá óôá öõôÜ êáé óôáæþá.

Ïé ðåñéóóüôåñïéïñãáíéóìïß üìùò,

ìåôáîý áõôþí êáé ïÜíèñùðïò, ãéá íá

äçìéïõñãÞóïõíáðïãüíïõò,

æåõãáñþíïõí. Áõôüãßíåôáé áíÜìåóá óå

äýï Üôïìáäéáöïñåôéêïý

öýëïõ, Ýíááñóåíéêü êáé Ýíáèçëõêü. Ç âéïëïãéêÞáõôÞ ëåéôïõñãßá ãßíåôáé ÷Üñç óå ïñéóìÝíá üñãáíá

óôï áíäñéêü êáé ôï ãõíáéêåßï óþìá. Ôï óýíïëï áõôþíôùí ïñãÜíùí ïíïìÜæåôáé áíáðáñáãùãéêü óýóôçìá.

125

Ðþò îåêéíÜ ç æùÞ; Óôáðåñéóóüôåñá Ýìâéá üíôá, ç æùÞ áñ÷ßæåé

ìå Ýíá ìüíï êýôôáñï, áðü ôï ïðïßï ó÷çìáôßæåôáéóôáäéáêÜ Ýíáò íÝïò ïñãáíéóìüò. Ï Üíèñùðïò äçìéïõñãåßôáéáðü Ýíá áñ÷éêü êýôôáñï, ðïõ ðñïÝñ÷åôáé áðü ôçí Ýíùóç äýïêõôôÜñùí, åíüò ðïõ ðáñÜãåôáé áðü ôï óþìá ôçò ãõíáßêáò êáéåíüò áðü ôï óþìá ôïõ Üíäñá.

Ìðïñåßò íá ðáñáôçñÞóåéò ôçíáíÜðôõîç åíüò áíèñþðïõ áðü ôçóôéãìÞ ôçò ãÝííçóÞò ôïõ. ÂëÝðåéòôá ìùñÜ íá ìåãáëþíïõí êáé íááíáðôýóóïõí äåîéüôçôåò. ÇáíÜðôõîç üìùò ôïõ áíèñþðéíïõïñãáíéóìïý äåí îåêéíÜ ìå ôçãÝííçóç. Ôï ðñþôï óôÜäéï ôïõêýêëïõ ôçò æùÞò åíüòáíèñþðéíïõ ïñãáíéóìïý, îåêéíÜ

ìÝóá óôï óþìá ôçò ìçôÝñáò ôïõ, üðïõ êáé áíáðôýóóåôáéóôáäéáêÜ Ýùò ôç óôéãìÞ ôçò ãÝííçóÞò ôïõ. ÁõôÞ ç «ðåñßïäïò êýçóçò»,

üðùò ïíïìÜæåôáé, äéáñêåß öõóéïëïãéêÜ åííÝá ìÞíåò ðåñßðïõ. Äå óõìâáßíåé üìùòôï ßäéï óå üëá ôá Ýìâéá.

¸ôóé, åíþ ôá ðïíôßêéá ÷ñåéÜæïíôáéìüëéò 3 åâäïìÜäåò ãéá íá ãåííçèïýíêáé ôá êïõíÝëéá 4, Ýíá Üëïãï ãåííéÝôáéìåôÜ áðü 11 ìÞíåò. Óôç öÜëáéíá, çáíôßóôïé÷ç ðåñßïäïò êýçóçò äéáñêåßáðü 365 þò 500 çìÝñåò, áíÜëïãá ìå

ôï åßäïò. ÐñùôáèëçôÞò áíáäåéêíýåôáé ïåëÝöáíôáò, êáèþò ðáñáìÝíåé óôï óþìá ôçò ìçôÝñáò ôïõ

áðü 20 þò 24 ìÞíåò, äçëáäÞ ãéá 2 ÷ñüíéá ðåñßðïõ!

DNA

ÊÜèåêýôôáñï ôïõïñãáíéóìïýìåôáöÝñåé

óôïí ðõñÞíá ôïõ ôïãåíåôéêü êþäéêá, ôï DNA,ðïõ åßíáé ìïíáäéêü ãéáêÜèå Üíèñùðï êáé áêñéâþòßäéï óå üëá ôá êýôôáñá. Ôáêýôôáñá äçëáäÞ áðü ôáïðïßá áðïôåëïýíôáé ïéôñß÷åò ìáò, ôï äÝñìá ìáò,ôá åóùôåñéêÜ üñãáíá...Ý÷ïõí óôïí ðõñÞíá ôïíßäéï êþäéêá DNA. Ôïíêþäéêá áõôü ðñïöáíþòìåôáöÝñïõí êáé ôááíáðáñáãùãéêÜ êýôôáñá.Ï ãåíåôéêüò êþäéêáò ôïõæõãùôïý ðñïêýðôåé áðü ôç«ìåßîç», ôç óýíèåóç ôïõêþäéêá ôïõ ðáôÝñá êáé ôçòìçôÝñáò. Ó´ áõôü ôïãåãïíüò ïöåßëïíôáé êáé ôáêëçñïíïìéêÜ÷áñáêôçñéóôéêÜ. Ìå Üëëáëüãéá ìïéÜæåéò óôç ìçôÝñáêáé óôïí ðáôÝñá óïõ, ãéáôß«ìïéÜæïõí» ôá DNA óáò!

126

Ôï óýíïëï ôùí ïñãÜíùí ðïõ ÷ñçóéìåýïõí ãéá ôçíáíáðáñáãùãÞ áðïôåëåß ôï áíáðáñáãùãéêü óýóôçìá. Ôáüñãáíá áõôÜ åßíáé äéáöïñåôéêÜ óôç ãõíáßêá êáé óôïí Üíäñá.Ôá áíäñéêÜ üñãáíá áíáðáñáãùãÞò åßíáé ïé üñ÷åéò, üðïõðáñÜãïíôáé ôá óðåñìáôïæùÜñéá, ç åêöïñçôéêÞ ïäüò ìÝóùôçò ïðïßáò ïäçãïýíôáé ôá óðåñìáôïæùÜñéá áðü ôïõò üñ÷åéòóôçí ïõñÞèñá êáé ôï ðÝïò, ìÝóù ôïõ ïðïßïõ ìåôáöÝñïíôáé ôáóðåñìáôïæùÜñéá óôïí êüëðï ôçò ãõíáßêáò.Ôá ãõíáéêåßá üñãáíá áíáðáñáãùãÞò åßíáé ï êüëðïò, üðïõ åéóÝñ÷åôáé ôïðÝïò, ç ìÞôñá, óôá ôïé÷þìáôá ôçò ïðïßáò åìöõôåýåôáé ôï ãïíéìïðïéçìÝíïùÜñéï, ïé ùïèÞêåò, üðïõ öõëÜóóïíôáé êáé ùñéìÜæïõí ôá ùÜñéá êáé ïéóÜëðéããåò ðïõ óõíäÝïõí ôç ìÞôñá ìå ôéò ùïèÞêåò.

Ç áñ÷Þ ôçò æùÞò

óÜëðéããá

ùïèÞêç

ìÞôñá

êüëðïò

åêöïñçôéêÞüäïò

ïõñÞèñá

ðÝïò

üñ÷éò

127

Ãïíéìïðïßçóç

Ìéá êáéíïýñãéá æùÞ áñ÷ßæåé, üôáí Ýíá ùÜñéï ãïíéìïðïéçèåß áðü Ýíá óðåñìáôïæùÜñéï. Ôá ùÜñéá Ý÷ïõíäçìéïõñãçèåß êáôÜ ôçí åìâñõúêÞ çëéêßá êáé öõëÜóóïíôáé óôéò ùïèÞêåò. Åêåß êÜèå 28 ðåñßðïõ çìÝñåò

ùñéìÜæåé Ýíá ùÜñéï êáé îåêéíÜ ôï ôáîßäé ôïõ ðñïò ôéò óÜëðéããåò. Áí ôï ùÜñéïäå ãïíéìïðïéçèåß, áðïâÜëëåôáé áðü ôïí ïñãáíéóìü ôçò ãõíáßêáò. Ãéá íáãïíéìïðïéçèåß ôï ùÜñéï, ðñÝðåé íá åíùèåß ìå Ýíá óðåñìáôïæùÜñéï. Áðü ôáåêáôïììýñéá óðåñìáôïæùÜñéá ôïõ ðáôÝñá ðïõ åéóÝñ÷ïíôáé óôïí êüëðï êáéêéíïýíôáé ðñïò ôéò óÜëðéããåò, Ýíá ìüíï èá äéåéóäýóåé óôï ùÜñéï. ¼ôáíóõìâåß áõôü, ëÝìå üôé ôï ùÜñéï Ý÷åé ãïíéìïðïéçèåß. Ôá ôïé÷þìáôá ôïõãïíéìïðïéçìÝíïõ ùáñßïõ, ôïõ æõãùôïý, üðùò ïíïìÜæåôáé, óêëçñáßíïõí,þóôå íá ìçí ìðïñåß íá äéåéóäýóåé Üëëï óðåñìáôïæùÜñéï. Ôï æõãùôüäéáéñåßôáé óå äýï êýôôáñá, ôá äýï êýôôáñá äéáéñïýíôáé óå ôÝóóåñá, ôáôÝóóåñá óå ïêôþ, ôá ïêôþ óå äåêÜîé... ÁõôÞ ç ïìÜäá êõôôÜñùí ðïõ

ïëïÝíá êáé äéáéñåßôáé óå ðåñéóóüôåñá êýôôáñá êéíåßôáé ìÝóá áðü ôéò óÜëðéããåò êáé êáôáëÞãåé íá«öùëéÜóåé» ìÝóá óôç ìÞôñá. Åêåß áõôÜ ôá êýôôáñá èá óõíå÷ßóïõí íá äéáéñïýíôáé, ïðüôå èá áñ÷ßóåé íá

ó÷çìáôßæåôáé ôï Ýìâñõï, ôï ïðïßï èá áíáðôýóóåôáé óôç ìÞôñá ãéá 9 ìÞíåò ðåñßðïõ, þò ôç óôéãìÞ ôïõ ôïêåôïý.

ÅîùóùìáôéêÞ ãïíéìïðïßçóç

ÖõóéïëïãéêÜ, ç ãïíéìïðïßçóç, äçëáäÞ ç Ýíùóç ôïõ ùáñßïõ ìå ôïóðåñìáôïæùÜñéï, ãßíåôáé ìÝóá óôï óþìá ôçò ãõíáßêáò. ¼ôáí õðÜñ÷åéïñãáíéêü ðñüâëçìá óôç ãõíáßêá Þ óôïí Üíôñá, ìðïñåß ç Ýíùóç áõôÞ íá ãßíåé

ôå÷íçôÜ Ýîù áðü ôï óþìá ôçò ãõíáßêáò. Ç óõãêåêñéìÝíçìÝèïäïò ãïíéìïðïßçóçò ïíïìÜæåôáé ôå÷íçôÞ ÞåîùóùìáôéêÞ. Ç áíÜìåéîç óðåñìáôïæùáñßùí êáé ùáñßùíãßíåôáé óå äïêéìáóôéêü óùëÞíá. Ìüëéò ôï ùÜñéïãïíéìïðïéçèåß, ôïðïèåôåßôáé óôç ìÞôñá, üðïõáíáðôýóóåôáé öõóéïëïãéêÜ. Óôéò ìÝñåò ìáò ç ìÝèïäïòáõôÞ åöáñìüæåôáé áñêåôÜ óõ÷íÜ êáé ìå åðéôõ÷ßá.¼ôáí, üìùò, ðñùôïåöáñìüóôçêå, ôï 1978,èåùñÞèçêå áñêåôÜ ðáñÜäïîç êáé áóõíÞèéóôç.Êáèþò ç ãïíéìïðïßçóç áõôÞ ãßíåôáé óå äïêéìáóôéêü óùëÞíá,

ôï ðñþôï ðáéäß ðïõ ãåííÞèçêå ìå áõôÞ ôç ìÝèïäï, ç áìåñéêáíßäá LouiseBrown, åß÷å ïíïìáóôåß óôçí åðï÷Þ ôçò êáé Ýìåéíå ãíùóôÞ ùò «ðáéäß ôïõ óùëÞíá».

Ôá äßäõìá

Óôï óþìá ôçò ãõíáßêáò ùñéìÜæåé åíáëëÜî óå êÜèå ùïèÞêç Ýíá ùÜñéï êÜèå 28çìÝñåò ðåñßðïõ. ÌåñéêÝò öïñÝò ùñéìÜæïõí ôçí ßäéá ðåñßïäï äýï ùÜñéá, ðïõêéíïýíôáé ðñïò ôéò óÜëðéããåò. Áí åêåßíç ôçí ðåñßïäï åéóÝëèïõíóðåñìáôïæùÜñéá óôéò óÜëðéããåò, õðÜñ÷åé ðåñßðôùóç íá ãïíéìïðïéçèïýí êáéôá äýï ùÜñéá, áðü äéáöïñåôéêü âÝâáéá óðåñìáôïæùÜñéï ôï êáèÝíá. Óôçíðåñßðôùóç áõôÞ, èá áíáðôõ÷èïýí óôç ìÞôñá ôçò ãõíáßêáò äýï Ýìâñõá ðïõ

ìïéÜæïõí ìåôáîý ôïõò óáí áäÝñöéá, äåí åßíáé üìùò ðáíïìïéüôõðá,áöïý Ý÷ïõí ðñïÝëèåé áðü äéáöïñåôéêÜ ùÜñéá êáé óðåñìáôïæùÜñéá.Óðáíéüôåñá, ôá äýï ôìÞìáôá ôïõ åíüò ãïíéìïðïéçìÝíïõ ùáñßïõ÷ùñßæïíôáé ôï Ýíá áðü ôï Üëëï ôåëåßùò êáôÜ ôçí ðñþôç äéáßñåóç.¸÷ïõìå ôüôå äýï æõãùôÜ, ðïõ óõíå÷ßæïõí íá äéáéñïýíôáé ôï êáèÝíááíåîÜñôçôá áðü ôï Üëëï. Óôçí ðåñßðôùóç áõôÞ ôá äýï Ýìâñõá åßíáéðáíïìïéüôõðá, áöïý Ý÷ïõí ðñïÝëèåé áðü ôï ßäéï ùÜñéï êáé ôï ßäéïóðåñìáôïæùÜñéï, Ý÷ïõí äçëáäÞ ôéò ßäéåò áêñéâþò ãåíåôéêÝòðëçñïöïñßåò. Ôá äßäõìá ðïõ ãåííéïýíôáé óå áõôÞí ôçí ðåñßðôùóçåßíáé ßäéá óå üëá ôá åîùôåñéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõò.

128

Ç áíÜðôõîç ôïõ åìâñýïõ, ç êýçóç, ãßíåôáé óôï óþìá ôçòãõíáßêáò êáé äéáñêåß ðåñßðïõ åííÝá ìÞíåò. ÔïãïíéìïðïéçìÝíï ùÜñéï, ôï æõãùôü áñ÷ßæåé íá äéáéñåßôáé, ðñéíáêüìç öôÜóåé óôç ìÞôñá óå üëï êáé ðåñéóóüôåñá êýôôáñá.Ç ïìÜäá áõôÞ ôùí êõôôÜñùí «öùëéÜæåé» óôç ìÞôñá. Ôï

Ýìâñõï, ðñïóôáôåõìÝíï óôçí êïéëéÜ ôçò ìçôÝñáò, áíáðôýóóåôáé åêåßãéá åííÝá ìÞíåò ðáßñíïíôáò ïîõãüíïêáé ÷ñÞóéìá èñåðôéêÜ óõóôáôéêÜ ìÝóááðü ôïí ïìöÜëéï ëþñï. Ôï 2o ìÞíá ôçòêýçóçò, ç êáñäéÜ ëåéôïõñãåß êáíïíéêÜ,åíþ ç äçìéïõñãßá ôùí ðíåõìüíùíïëïêëçñþíåôáé ôïí 8ï ìÞíá. Ôï Ýìâñõïáðü ôïí 5ï ìÞíá áñ÷ßæåé íá êéíåß ôáÜêñá ôïõ êáé íá êëïôóÜ ôçí êïéëéÜ ôçòìçôÝñáò ôïõ. Áðü ôçí 26ç åâäïìÜäáêáôáðßíåé êáé ïõñåß, åíþ óôáäéáêÜáíáðôýóóåé üëåò ôéò ëåéôïõñãßåò ðïõèá ôïõ åðéôñÝøïõí íá æÞóåé ìüíï ôïõ,Ýîù áðü ôï óþìá ôçò ìçôÝñáò.

Ðþò ôñþåé êáé ðþò áíáðíÝåé ôïÝìâñõï

Ôï ïîõãüíï êáé ç ôñïöÞ ðïõ÷ñåéÜæåôáé ôï Ýìâñõï, ãéá íááíáðôõ÷èåß, ðñïóöÝñïíôáéáðü ôç ìçôÝñá ôïõ. Óôç

ìÞôñá, êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçòåãêõìïóýíçò, áíáðôýóóåôáé Ýíáðñïóùñéíü üñãáíï, ðïõ ïíïìÜæåôáé

ðëáêïýíôáò. Áðü ôïí ðëáêïýíôáîåêéíÜåé ï ïìöÜëéïò ëþñïò, ðïõ

êáôáëÞãåé óôçí êïéëéÜ ôïõåìâñýïõ. ÌÝóá áðü ôïí

ïìöÜëéï ëþñï ñÝåéáßìá áðü ôç

ìçôÝñá ðñïòôï Ýìâñõï êáé

áíôßóôñïöá.Ìå ôçí

êõêëïöïñßá ôïõáßìáôïò ìüñéá

ïîõãüíïõ êáéèñåðôéêþí óõóôáôéêþí

ðåñíïýí óôïêõêëïöïñéêü óýóôçìá

ôïõ åìâñýïõ, åíþ áðïâÜëëïíôáé ìüñéáäéïîåßäéïõ ôïõ Üíèñáêá êáé Üëëùíâëáâåñþí ïõóéþí. ¼ôáí ôï Ýìâñõïãåííçèåß, ï ðëáêïýíôáò áðïâÜëëåôáé áðüôï óþìá ôçò ìçôÝñáò.

Õðåñç÷ïãñÜöçìá

Ôï õðåñç÷ïãñÜöçìá åßíáéìéá åîÝôáóç áíþäõíç êáé

áêßíäõíç ãéá ôï Ýìâñõïêáé ôç ìçôÝñá. Ç åîÝôáóçáõôÞ ðñáãìáôïðïéåßôáé ìåôç âïÞèåéá åíüò ïñãÜíïõ,

ðïõ ïíïìÜæåôáéõðåñç÷ïãñÜöïò. Ï

õðåñç÷ïãñÜöïò åêðÝìðåéÞ÷ïõò ðïõ äåí ìðïñïýìåíá áêïýóïõìå, ïé ïðïßïé

áíáêëþíôáé ìåäéáöïñåôéêü ôñüðï óôá êüêêáëá, óôïõò ìõò êáé óôá

äéÜöïñá üñãáíá. ¸ôóé, ï õðåñç÷ïãñÜöïò åìöáíßæåé óå ìéáïèüíç ôçí åéêüíá ôïõ åìâñýïõ. Ìå ôïí ôñüðï áõôü, ï

ãéáôñüò ìðïñåß íá ðñïóäéïñßóåé ôï ìÝãåèïò êáé ôçí çëéêßáôïõ åìâñýïõ, áëëÜ êáé íá äéáðéóôþóåé áí ç áíÜðôõîÞ ôïõ

åßíáé öõóéïëïãéêÞ.

Ç áíÜðôõîç ôïõ åìâñýïõ

129

ÐáñÜãïíôåò ðïõ åðçñåÜæïõí ôçí õãåßá ôïõ åìâñýïõ

Ïé ðáñÜãïíôåò ðïõ óõìâÜëëïõí óôçí êáëÞ õãåßá êáé ôç óùóôÞ áíÜðôõîçåíüò åìâñýïõ äåí ìðïñåß ðáñÜ íá åîáñôþíôáé áðü ôç ìçôÝñá, óôï óþìá

ôçò ïðïßáò áíáðôýóóåôáé ôï Ýìâñõï. Ïé óçìáíôéêüôåñïé áðüáõôïýò ôïõò ðáñÜãïíôåò åßíáé ç óùóôÞ äéáôñïöÞ ôçò ìçôÝñáò, çðñïóï÷Þ ðïõ ðñÝðåé íá äåß÷íåé óôç ëÞøç öáñìÜêùí êáèþò êáé çäéáêïðÞ âëáâåñþí óõíçèåéþí, üðùò ôï êÜðíéóìáêáé ç êáôáíÜëùóç ïéíïðíåõìáôùäþí. Ç äéáôñïöÞôçò ðñÝðåé íá åßíáé éóïññïðçìÝíç êáé íáêáëýðôåé ôéò áíÜãêåò ôçò óå âéôáìßíåò êáéóßäçñï, óå üëç ôç äéÜñêåéá ôçòåãêõìïóýíçò. Ç ëÞøç êÜðïéïõ öáñìÜêïõèá ðñÝðåé íá ãßíåôáé ìüíï áöïý ç Ýãêõïòóõìâïõëåõôåß ôï ãéáôñü ôçò, êáèþòïñéóìÝíá öÜñìáêá ìðïñåß íá âëÜøïõí ôïÝìâñõï. Ìå ôï êÜðíéóìá âëáâåñÝò ïõóßåòðåñíÜíå óôï óþìá ôçò ìçôÝñáò êáé öôÜíïõíìå ôçí êõêëïöïñßá ôïõ áßìáôïò êáé óôï

Ýìâñõï, åíþ ðåñéïñßæåôáé äñáìáôéêÜ ç ðïóüôçôá ôïõ ïîõãüíïõ ðïõ öôÜíåé óå áõôü.

Ìå ìéá ìáôéÜ...

• Ôï áíáðáñáãùãéêü óýóôçìá ôçò ãõíáßêáòáðïôåëåßôáé áðü ôéò ùïèÞêåò, ôéò óÜëðéããåò,

ôç ìÞôñá êáé ôïí êüëðï.• Ôï áíáðáñáãùãéêü óýóôçìá ôïõ Üíäñá

áðïôåëåßôáé áðü ôïõò üñ÷åéò, ôçíåêöïñçôéêÞ ïäü êáé ôï ðÝïò.

• Ôá ùÜñéá öõëÜóóïíôáé óôéò ùïèÞêåò.Åêåß êÜèå 28 çìÝñåò ùñéìÜæåé Ýíá

ùÜñéï.• Ãéá íá ãïíéìïðïéçèåß ôï ùÜñéï, ðñÝðåéíá åíùèåß ìå Ýíá óðåñìáôïæùÜñéï.• Ôï æõãùôü ðïõ äçìéïõñãåßôáé áðüôçí Ýíùóç ôïõ ùáñßïõ ìå ôïóðåñìáôïæùÜñéï «öùëéÜæåé» óôáôïé÷þìáôá ôçò ìÞôñáò, üðïõ áñ÷ßæåéç êýçóç ðïõ äéáñêåß 9 ìÞíåò. • Ôï Ýìâñõï áíáðôýóóåôáéðáßñíïíôáò ïîõãüíï êáé ÷ñÞóéìáèñåðôéêÜ óõóôáôéêÜ áðü ôç ìçôÝñá,

ìÝóá áðü ôïí ïìöÜëéï ëþñï. • Ãéá ôç óùóôÞ áíÜðôõîç ôïõ

åìâñýïõ, ç Ýãêõïò ðñÝðåé êáôÜ ôçäéÜñêåéá ôçò êýçóçò íá

äéáôñÝöåôáé óùóôÜ êáé íááóêåßôáé. Åðßóçò, ðñÝðåé íá

áðïöåýãåé ôï êÜðíéóìá êáéôçí êáôáíÜëùóç

ïéíïðíåõìáôùäþí.

ÃëùóóÜñé...

• ÙÜñéï ïíïìÜæåôáé ôï áíáðáñáãùãéêüêýôôáñï ôçò ãõíáßêáò.

• ÓðåñìáôïæùÜñéï ïíïìÜæåôáé ôï áíáðáñáãùãéêüêýôôáñï ôïõ Üíäñá.

• Ãïíéìïðïßçóç ïíïìÜæåôáé ç Ýíùóç ôïõóðåñìáôïæùáñßïõ ìå ôï ùÜñéï.

• Ïé ùïèÞêåò åßíáé ôá üñãáíá ôïõ áíáðáñáãùãéêïýóõóôÞìáôïò ôçò ãõíáßêáò üðïõ öõëÜóóïíôáé ôá ùÜñéá.

• Ïé üñ÷åéò åßíáé ôá üñãáíá ôïõ áíáðáñáãùãéêïýóõóôÞìáôïò ôïõ Üíäñá, ðïõ ðáñÜãïõí ôáóðåñìáôïæùÜñéá.

• Æõãùôü ïíïìÜæåôáé ôï ãïíéìïðïéçìÝíï ùÜñéï.• Óôç ìÞôñá ôçò ãõíáßêáò «öùëéÜæåé» ôï æõãùôü.• Êüëðïò ïíïìÜæåôáé ôï üñãáíï ôïõ áíáðáñáãùãéêïý

óõóôÞìáôïò ôçò ãõíáßêáò ìÝóá áðü ôï ïðïßï ôáóðåñìáôïæùÜñéá öôÜíïõí óôç ìÞôñá.• Ôï ðÝïò åßíáé ôï üñãáíï ôïõ

áíáðáñáãùãéêïý óõóôÞìáôïò ôïõ Üíäñáðïõ ìåôáöÝñåé óðåñìáôïæùÜñéá

óôïí êüëðï ôçò ãõíáßêáò.

Ìå áðüöáóç ôçò ÅëëçíéêÞò ÊõâÝñíçóçò ôá äéäáêôéêÜ âéâëßá ôïõÄçìïôéêïý, ôïõ Ãõìíáóßïõ êáé ôïõ Ëõêåßïõ ôõðþíïíôáé áðü ôïíÏñãáíéóìü Åêäüóåùò Äéäáêôéêþí Âéâëßùí êáé äéáíÝìïíôáé äùñåÜíóôá Äçìüóéá Ó÷ïëåßá. Ôá âéâëßá ìðïñåß íá äéáôßèåíôáé ðñïò ðþëçóç,üôáí öÝñïõí âéâëéüóçìï ðñïò áðüäåéîç ôçò ãíçóéüôçôáò ôïõò.ÊÜèå áíôßôõðï ðïõ äéáôßèåôáé ðñïò ðþëçóç êáé äåí öÝñåéâéâëéüóçìï, èåùñåßôáé êëåøßôõðï êáé ï ðáñáâÜôçò äéþêåôáéóýìöùíá ìå ôéò äéáôÜîåéò ôïõ Üñèñïõ 7 ôïõ Íüìïõ 1129 ôçò 15/21Ìáñôßïõ 1946 (ÖÅÊ 1946, 108, Á´)

Áðáãïñåýåôáé ç áíáðáñáãùãÞ ïðïéïõäÞðïôå ôìÞìáôïò áõôïý ôïõâéâëßïõ, ðïõ êáëýðôåôáé áðü äéêáéþìáôá (copyright), Þ ç ÷ñÞóç ôïõ óåïðïéáäÞðïôå ìïñöÞ, ÷ùñßò ôç ãñáðôÞ Üäåéá ôïõ ÐáéäáãùãéêïýÉíóôéôïýôïõ.

ÂÉÂËÉÏÓÇÌÏ

ÅÑÃÏ ÓÕÃ×ÑÇÌÁÔÏÄÏÔÏÕÌÅÍÏ 75% ÁÐÏ ÔÏ ÅÕÑÙÐÁÉÊÏ

ÊÏÉÍÏÔÉÊÏ ÔÁÌÅÉÏ ÊÁÉ 25% ÁÐÏ ÅÈÍÉÊÏÕÓ ÐÏÑÏÕÓ

ISBN 960-06-1883-6