Univerzitet "Sv. Kiril i Metodij" Skopje

Prirodno-Matemati~ki Fakultet

Institut za Biologija

Seminarska rabota po predmetot:

mikrobiologija

na tema:

Fungi-gabi

Mentor:

Izrabotila:

Prof.Dr. Xoko Kongulovski Trajkovska Martina

Br.ind. 10275

1

Skopje, 2007

Fungi- Gabi ( Mycota)

Gabite se eukarioti organizmi tie imaat sli~ni karakteristiki

so ni`ite rastenija. Imaatkleto~en yid vnatrekleto~ni vakuoli

ispolneti so te~nost ima dvi`ewe na citoplazmata i ne se

podvi`ni. Tie se podeleni najprvo na ligavi gabi, ni`i i vi{i gabi a

vo posledno vreme vo gabi se sistematski vklu~ni i fungi

imperfekti. Ne sodr`at fotosintetsi pogmenti nemo`at da vr{at

fotosinteza i ne se ishranuvaat avtotrofno pretstavuvaat

hemoorganohetrotrofi. Naj~esto se aerobni i energija dobivaat so

oksidirawe na organski supsrancii. Imaat mo{ne mala morfolo{ka

diferencijacija na korn steblo list ako gi sporedime so rastenijata.

Acrasiomycetes

Acrasiomycetes se narekuvaat kleto~ni ligavi muvli za da se

razlikuvaat od vistinskite ligavi muvli a gi narekuvaat i socijalni

amebi. Tie opfa}aat okolu dve desetini vidovi koi se slobodno

`ivee~ki po~veni vidovi. Mo`e lesno da se izoliraat od humusni

po~vi a vo ~isti kulturi se ishranuvaat so bakterii.podobro

prou~eni se Dictyostelium muciroides i D. discoideum. Vaka izgleda

nivniot `ivoten ciklus i kako izgleda.

Mixomycetes

2

Mixomycetes se ligavi gabi gi ima mal broj vidovi koi se

karkteriziraat so promitivni osobini. Vegetativnoto telo e

pretstaveno so plazmodium koj nastanuva so zdru`uvawe na

pogolem broj na kletki vakviot plazmodium se ozna~uva kako

agregaten ili pseudoplazmodium , a dodeka plazmodiumot koj

nastanuva so fuzionirawe na kletkite i sozdavawe na celosna

protolazmati~na masa se narekuvaat fuzioni. Fuzioniot

plazmodium sodr`i golem broj na diploidni jadra i nastanuva po

zavr{uvaweto na procesot na razmno`uvawe. Kaj nekoi vidovi

plazmodiumot e diferenciran na preden del so gusta i zaden del

so rastresita protoplazma. Na vakov plazmodium se javuvaat

delovi {to izvr{uvaat razli~ni funkcii kako na primer digestija ili

skladirawe na rezervni materii ili drugo. Plazmodiumot ima

sposobnost za amebovidno dvi`ewe. Za vreme na vegetativnoit

period toa dvi`ewe i pozitivno hidrotaksi~ko i negativno

fototaksi~ko i plazmodiumot se nao|a vo supstratot truli drva

padnati listovi, a koga doa|a vreme za formirawe na sporonosni

organi ima pozitivno fototasi~ko i negativno hidrotaksi~ko.

Dvi`eweto na plazmodiumot ovozmo`eno kako rezultat na

kontraktilnite osobini na proteinot miksomiozin koj e sli~en na

kompleksot aktomiozin kaj `ivotinskite kletki.plazmodiumot mo`e

da bide razli~no oboen belo, sivo, `olto, crveno pri {to za nekoi

vidovi bojata e va`na karakteristika za determinacija.

Razmno`uvaweto e slo`en proces sostaven od nekolku

posledovatelni formi i toa: miksoflagelat, miksoameba,

amebozigot, plazmodium, spora. Vo ovaa klasa spa|aat

saprofitski i parazitski formi. Primer mo`e da go zememe redot

Stemonitales.

3

Ovde sporangijata e so

izdol`ena forma i ima temno

kafejava boja postavena na

dolga dr{ka kolumela koja

se protega niz vnatre{nosta

na sporngijata. Na

povr{inata na sporangiumot

se nao|a dobro razvien obvivka peridija. Sterilnite konci

kapeliciumi se vo oblik na splesnati cev~iwa i obrazuvaat mre`a

vo vnatre{nosta na sporangiumot. Kapeliciumskite konci imaat

neramnomerno zadebeleni kleto~ni yidovi i imaat sposobnost za

higroskopski dvi`ewa {to e od osobeno zna~ewe za rasejuvawe

na sporite. Pretstavnicite od ovoj rod se sre}avaat kako sporofiti

vo {umite, ~esti `iteli se na mrtvite stebla kade se razvivaat

masovno.

Mycophyta

Narednite gabi mo`e da se sretnat i pod tip Mycophyta koj

sodr`i najgolem broj vidovi na gabi ~ij broj iznesuva okolu 80.000

poznati vidovi. Pod nego ima ima tri klasi i }e razgledame nekoi

pretstavnici od niv.

Phycomycetes

Phycomycetes se prva klasa od ovoj tip i ovde se opfateni ni`i

gabi ~ie vegetativno telo naj~esto e pretstaveno so micelium, a

4

samo kaj najprimitivnite oblici od ovaa klasa teloto e pretstaveno

od edna kletka. Hifite se karakteriziraat so prsustvo na golem broj

na jadra vo mlad stadium kaj pove}eto pretstavnici se bez

napre~ni kleto~ni yidovi a dodeka kaj postari mo`e da se javat.

Kleto~nite yidovi naj~esto se od hitin a kaj nekoi vidovi ima i

celuloza. Pretstavnicite od ovaa klasa bezpolovo se razmno`uvaat

so podvi`ni zoospori ili pak konidii. Poloviot proces e dosta

raznoviden. Poto~no kaj nekoi vidovi se javuva kopulacija na

morfolo{ki sli~ni podvi`ni gameti izogamija anizogamija i

oogamija. Pri procesot na oogamija, oogoniumot jajnata kletka

mo`e da se oplodi so podvi`ni spermatozoidi, a dobieniot zigot se

ozna~uva kako oospora ili pak procesot da se izvede so

nepodvi`ni gameti. Kaj nekoi vidovi procesot na razmno`uvawe

nastanuva preku kopulacija na neizdeferencirani gametangiumi

proces ozna~n kako zigogamija ili gametangiogamija, a

nastanatiot zigot se ozna~uva kako zigospora. Mo`e da ja

pogledneme Perenospora tabacina i Plasmopara viticila

5

Ovde mo`eme da go vidime ciklusot na Plasmopara viticola.

6

Ascomycetes

Ascomycetes se naredni koi ke gi razgledame.

Vvegetativnoto telo kaj pretstavnicite od ovaa klasa naj~esto e

kon~esto so jasno diferencirani kletki i kleto~ni yidov, a dodeka

7

samo kaj mal broj vidovi istoto e sostaveno od top~esti kletki bez

diferenciran kleto~en yid.

Kon~estoto vegetativno telo se ozna~uva kako micelium, a

poedine~nite konci kako hifi. Miceliumot naj~esto se nao|a vo

vnatre{nosta na supstretot se ozna~uva kako supstraten

micelium , a pri zgolemena atmosverska vla`nost miceliumot

mo`e da formira beli formacii na povr{inata na supstratot i se

ozna~uva kako vozdu{en micelium. Kaj ponisko organiziranite

pretstavnici miceliumot e neseptiran i naj~esto e mnogujadren, a

dodeka kaj povisoko organiziranite vidovi micelimot e podelen na

pogolem broj kletki koi sodr`at edno dve ili pove}e jadra i vakviot

micelium e septiran. Miceliumot e so ednoobrazna gradba i ne

ovozmo`uva da vrz osnova na negovite karakteristiki se izvr{i

determinacija na vidot pa zatoa se odreduva preku

karakteristikite za organite za razmno`uvawe.

Kleto~niot yid napolno ja obvitkuva kletkata i istiot kaj

maldite kletki e tenok, bezboen, a dodeka kaj starite kletki mo`e

da bide zadebelen od vnatre{nata strana. Toj naj~esto e

izgraden od hitin a poretko od celuloza.

Citoplazmata kaj mladite kletki celosno go ispolnuva

lumenot na kletkata a dodeka kaj starite kletki mo`e da se javi

krupna, centralno postavena vakuola, {to doveduva da

citoplazmata bide pretstavena vo forma na tenok sloj vo blizina

na kleto~niot yid.

Jadroto e napolno diferencirano so prisustvo na pogolem

broj hromozomi i naj~esto eden nucleolus. Jadrata se relativno

sitni i mo`at da se javuvaat vo pogolem broj vo kletkata. Za

pogolem broj pretstavnici od ovoj tip e karakteristi~na pojavata

8

na dikarion, odnosno pojava na dve blisko postaveni jadra koi ne

se me|usebno spoeni. Vo dikkariontskite kletki jadrata se delat

istovremeno (konjugirana delba), pri {to vo kolku se formiraat

dva dikarionta vo ramki na edna kletka , vedna{ sleduva i delba

na citoplazmata i dobivawe na dve kletki dikarionti koi sodr`at po

dve nesestrinski jadra.

Glavna rezervna materija vo miceliumot e glikogen, koj

lesno se detektira so pomo{ na jod, pri {to istiot se boi temno

crveno. Kaj nekoi pretstavnici kako rezervna materija se javuvaat

i masti, no kaj site vidovi gabi nikoga{ ne se javuva skrob kako

rezervna materija.

Kaj gabite se javuvaat grupacii na hifi koi se prilagodeni da

vr{at odredena funkcija, kako {to e mehani~ka sprovodna i

sli~no. Debeloyidnite hifi se javuvaat na povr{inata na plonite

tela imaat pred se mehani~ka funkcija i po gradba na kleto~niot

yid se sli~ni na ketkite od epidermisot kaj vaskularnite rastenija.

Kaj nekoi vidovi vo plodnite tela se javuvaat hifi koi se sli~ni so

traheite kaj vi{ite rastenija , pri {to takvite hifi se karakteriziraat

so {iro lumen, popre~nite yidovi se delumno ili celosno lizirani,

imaat lokalni zadebeluvawa vo oblik na nepravilni prsteni i se so

gusta kleto~na sodr`ina bogata so hranlivi materii.

Kaj parazitskite vidovi miceliumot mo`e da se javi na

povr{inata ektotrofen, ili pak vo vnatre{nosta na doma}inot

endotrofen. Na miceliumot na parazitskite gabi ~esto se

razvivaat posebni izrastoci haustorii, koi navleguvaat vo

vnatre{nosta na kletkite na doma}inot i od kade se absorbiraat

hranitelnite materii.

9

Razmno`uvaweto kaj ovie gabi nastanuva na pove}e na~ini.

Vegetativnoto razmno`uvawe nastanuva so fragmentacija na

miceliumot i negova regeneracija (kaj pove}ekleto~nite vidovi),

so delba na kletkata i pupewe (kaj ednokleto~nite).

Vegetativnoto razmno`uvawe kaj nekoi vidovi se vr{i so

pomo{ na oidii i hlamidospori. Oidiite nastanuvaat so

izdvojuvawe na miceliumot na pogolem broj posebni kletki so

pove}e ili pomalku ovalen izgled. Hlamidosporite isto taka

nastanuvaat so izdvojuvawe na kletki od miceliumot, no so taa

razlika {to tie imaat debel kleto~en yid so temno kafeava boja.

Gabite mnogu ~esto se razmno`uvaat bezpolovo

(sporulativno) so pomo{ na spori koi se rasejuvaat so veter, voda,

`ivotni a kaj nekoi vidovi sporite aktivno se dvi`at. Kaj mnogu ni`i

akvati~ni gabi sporite se vo vid na zoospori (imaat sposobnos da

se dvo`at kako reziltat na postoewe na eden ili dva flageluma) koi

nastanuvaat vo zoosporangiumi. Sporangiumite kaj nekoi vidovi

se postaveni posebno diferencirani hifi , ozna~eni kako

sporangionosci koi se podebeli vo odnos na ostanatite hifi, so

ograni~eno rastewe se i ne se razgranuvaat ili pak se

razgranuvaat na specifi~en na~in.

Kaj povisoko organiziranite gabi koi se adaptirani za

suvozemen na~in na `ivot esto se javuvaat konidii kooi

pretstavuvaat egzogeno nastanati spori postaveni na posebni,

naj~esto ednokleto~ni hifi ozna~eni kako konidionosci. Pri

nastanuvawe na konidiite ~esto pod prvata dodeka istata ne se

odviola pod nea se formira vtora pod nea treat i taka se formiraat

niza konidii vo koja vrvnata e najstara i najkrupna, a dodeka

bazalnata e najmlada i so najmali dimenzii.

10

Konidionoscite ~estopati so svoite bo~ni strain se me|

usebno spoeni i na takov na~in obrazuvaat razli~ni formacii

primer piknidii. Piknidiite imaat top~esta forma i imaat debela

obvivka sostavena od gusto isprepleteni hifi, a na vrvot inaat

otvir. Vo vnatre{nosta na piknidijata se formiraat kratki

konidionosci so konidiospori koi prvin po otpa|aweto se sobiraat

vo vnatre{nosta na piknidijata, a podocna preku otvorot se

rasejuvaat.

Bespolovoto razmno`uvawe e karakteristi~no glavno za

haploidnata faza na razvojot na gabite, pri {to haploidnata faza e

dominantna kaj ni`ite gabi (samo zigotot e diploiden), no isto

taka i kaj nekoi vidovi od vi{ite gabi.

Polovovoto razmno`uvawe kaj gabite e poslo`en proces vo

odnos na bespolovoto. Pri polovoto razmno`uvawe nastanuvaat

polovi kletki gameti (haploidni) so ~ie soedinuvawe nastanuva

diploiden zigot. Kaj ni`ite gabi poloviot proces e sli~en kako kaj

algite. [to zna~i se javuva izogamija, anizogamija (heterogamija)

i oogamija.od zigotoa kaj ni`ite gabi se dobiva trajna spora koja

ima debel kleto~en yid i koja po period na miruvawe rti i se

razviva vo sporangija koja producira golem broj spori.

Kaj ovie pretstavnici karakteristi~en sporangium e askusot

a dodeka za bazidiomicetite bazidijata. Nastanuvaweto na

askusot odnosno bazidijata, kaj ovie gabi e direkno ili indirektno

povrzano so procesot na polovo razmno`uvawe. Kaj pove}eto

askomiceti poloviot proces nastanuva so kopulirawe na dve kletki

koi ne se diferencirani vo vid na gameti , pri {to nastanuva

plazmogamija no ne i kariogamija, vsu{nost plazmogamijata i

kariogamijata se vremenski distancirani. So kopulacija na dvete

11

kletki se formira askogena hifa koja sodr`i dve pribli`eni jadra -

dikariont koi se delat konjugirano. So kariogamija, a podocna i

redukciona delba na novodobienoto diploidno jadro zapo~nuva

formirawe na askusot i askosporite. Od askomicetite mo`e da

razgledame nekolku pretstavnici pr:, Peziza

Morchella

Basidiomysetes

Basidiomysetes se na najvisok stepen na evolutiven razvitok

od gabite. Nivniot micelium e sostaven od septirani hifi na ~ij

povr{ina se nao|a kleto~en yid izgraden od hitin. Karakteristi~en

sporonosen organ kaj ovie pretstavnici e bazidija. Bazidijata

nastanuva od vrvnata kletka na dikariontskata hifa koja se

ozna~uva kako majka kletka na bazidijata. Strani~no na vrvnata

kletka se formira izrastok vo forma na klun koj e homologen na

kukastiot izrastok kaj askomicetite. Istovremeno jadrata

konjugirano se delat i se dobivaat ~etiri jadra od koi dve

ostanuvaat vo vrvnata kletka, edno preminuva vo bazalnata

kletka i poslednoto pominva vo klunovidnot izrastok. Na toj na~in

isto kako i kaj askomicetite se dobiva edna kletka koja e

dikariontska i dve kletki so po edno jadro.

12

Vo vrnata kletka nastanuva procesot na kariogamija pri {to

se dobiva diploidno jadro. Od diploidnoto jadro so redukciona

delba se dobivaat ~etiri haploidni jadra. Istovremeno so

formiraweto na ~etirite haploidni jadra na vrvniot del na majklata

kletka na bazidijata se formiraat izrastoci ozna~eni kakko

sterigmi. Vo pro{irenite delovi na sterimite navleguvaat jadrata i

nastanuvaat bazidiospori. Po svoeto poteklo bazidiosporite se

egzospori.

Kaj pove}eto pretstavnici od klasata bazidoimiceti bazidijata

e ednolketo~na i se ozna~uva holobazidija, a dodeka kaj pomal

broj bazidijata po formiraweto na kopulacionoto diploidno jadro

se deli popre~no ili nadol`no na pogolem broj kletki. Takvata

bazidija se ozna~uva kako fragmobazidija.

Od bazidoisporata so nejzino rtewe se dobiva haploiden

micelium ozna~en kako primaren micelium so pojavuvaweto na

dva primarni miceliumi se dobiva dikariontski ili sekundaren

micelium. Sekundarniot micelium za razlika od primarniot e dobro

razvien pove}egodi{en, a kaj nekoi pretstavnici mo`e da bide i

morfolo{ki diferenciran.

Bazidiite se formiraat direkno od miceliumot ili pak na

plodni tela ozna~eni kako bazidiokarp. Plodnite tela se sostaveni

od isprepleteni dikariontski hifi i po svoja koizistencija mo`at da

bidat so~ni ko`esti zadrveneti i sli~no. So~nite (mesesti) plodni

teka se zadr`uvaat nekolku ~asa do nekolku dena za razlika od

niv ko`estate i korestite plodni tela naj~esto se pove}egodi{ni.

Kaj niv se zabele`uva pojava na jasno zabele`itelni zoni na

prirast, koi osobeno se zabele`uvaat na dolnata strana na

plodnoto telo {to ovozmo`uva da se odredi i starosta na istoto.

13

Klasata Basidiomysetes se deli na dve podklasi vo zavisnost

od toa dali bazidijata e podelena so pomo{ na nadol`ni ili

napre~ni pregradi.

Prvata podklasa se Fragmobazidiomycetidae i tie imaat

septirana bazidija koja naj~esto e sostavena od ~etiri kletki. Vo

sekoja kletka se formira po edna bazidiospora. Ovde se opfateni

poprimitivni pretstavnici koi ako imaat ificirano nekoe rastenie

toa ima boja na rgosano `elezo. Takva gaba na primer e

Uromyces apendiculatus.

Vtorata podklasa e Holobazidiomycetidae i

tie imaat neseptirana bazidija, na vrvot se

nao|at ~etiri bazidiospori, imaat dobro

razvien micelium koj e povekegodi{en. Ovie

pe~urki sozdavaat naj~esto golemi plodni

tela poznati kako pe~urki, a samo mal del od ovaa podklasa ne

formiraat plodni tela. Anatomskata gradba na teloto kaj razli~ni

pretstavnici e razli~no. Kaj poprimitivnite se sre}ava plono telo

so mal broj rastresiti hifi a dodeka slo`enogradenite imaat dibro

razvieno telo so gusti hifi. Eve nekolku:

Russula Amanita Lactarius

14