kwaśne, surowe, zimne

FILOZOFIA ZDROWIA

A n n a C i e s i e l s k a

WSTĘP

W ostatnich czasach na naszym rynku ukazuje się duża ilośćksiążek i broszur poświęconych zdrowiu i prawidłowemu odży-wianiu. Jednak żadne ze znanych mi opracowań nie podchodzi dozdrowia i sposobu odżywiania w sposób przedstawiony przez au-torkę recenzowanej książki. Od tysięcy lat wiadomym jest (głów-nie w Chinach i na Dalekim Wschodzie), że zdrowym jest ten osob-nik, u którego energia życiowa Tchi krąży prawidłowo w swoichkanałach zwanych kanałami akupunkturowymi. Zaburzenia krą-żenia, czyli niedobór lub nadmiar energii, zawsze doprowadza pojakimś czasie do powstania choroby. Cała uwaga lekarzy chiń-skich była i jest skupiona na takim leczeniu, które usunie zaburze-nia w krążeniu energii. W ten sposób została rozwinięta profilak-tyka, czyli zapobieganie powstawaniu chorób. Można tego doko-nać albo poprzez nakłuwanie odpowiednich punktów na ciele (czylizabiegi akupunktury) albo dużo prościej - spożywać odpowiedniepokarmy lub zioła, które również przywrócą równowagę. Autorkaksiążki w sposób jasny i kompetentny przedstawia, jak to należypraktycznie wykonać. Na wstępie znajdziemy opis Zasady PięciuElementów, które stanowią podstawę całej medycyny chińskiej.Podano również opis kanałów, w których krąży energia w powią-zaniu z Zasadą Pięciu Elementów. Nie jest to lektura prosta dlazwykłego czytelnika, lecz osoba uważna, zwracająca baczną uwa-gę na otaczające ją zdarzenia, łatwo dostrzeże, ile jest w tych opi-sach prawdy. Czytając o objawach niektórych chorób, znajdziemyzadziwiająco dużo związków, które dotychczas nam umykały, czyna które nie zwracaliśmy uwagi.

Opis czynników wpływających na równowagę jin-jang jestprzedstawiony bardzo przejrzyście. Opis wpływu różnych smaków,wpływu klimatu na naszą energię dostarcza praktycznych uwag,jak należy postępować w określonych zaburzeniach równowagienergii.

8 _ _

Opis niektórych chorób cywilizacji (otyłość, osteoporoza, aler-gia, cukrzyca itd.) daje wiele praktycznych wskazówek dla osóbna nie cierpiących. Szkoda, że autorka nie opisała w tym rozdzialewiększej ilości chorób.

Analiza produktów odżywiania pod kątem Pięciu Elementówjest bardzo interesująca i w takiej formie rzadko przedstawiana.Można z tego rozdziału wyciągnąć wiele indywidualnych wskazó-wek co do produktów, które należałoby wziąć pod uwagę przy ukła-daniu własnej diety.

Książkę kończą przepisy kulinarne potraktowane pod kątemdoboru odpowiednich proporcji smaków. Jest to niespotykany do-tychczas układ, niezwykle ciekawy i pożyteczny.

Myślę, że książka pani Anny Ciesielskiej uzupełnia dużą lukę wsposobie doboru odpowiednich produktów żywnościowych pod ką-tem sprawdzanej przez tysiące lat Zasady Pięciu Elementów. Jest tocenna pozycja na naszym rynku, tym bardziej, że osoby, które za-czną się stosować do rad zawartych w tej książce, na pewno niepożałują, a wręcz będą zaskoczone poprawą swojego zdrowia.

Dr n. med. Andrzej Frydrychowski

Gdańsk, 20 października 1997 r.

PRZEDMOWA

Człowiek, aby żyć, potrzebuje energii zawartej w pożywieniu.Ale energii właściwej, przynoszącej siły zdrowie i radość, a niewyczerpanie, smutek i chorobę. I właśnie o tym, jaka to energiajest dla nas dobra, pisze Anna Ciesielska. Intrygujący tytuł książ-ki: "Filozofia zdrowia" jest w pełni uzasadniony, bo jeśli pozna-my przedstawione przez autorkę niekonwencjonalne zasadyodżywiania i zastosujemy się do nich - będziemy mogli żyć wpełni sił fizycznych i umysłowych do lat sędziwych bez cierpie-nia i chorób - co, dając radość i szczęście, potwierdzi umiłowa-nie mądrości, a tym właśnie jest filozofia. W tym wypadku doty-czy ona zdrowia.

Zasady działania "dobrej" energii zbudowane zostały na pra-starych mądrościach, które filozofia Wschodu ujmuje jako PięćElementów (żywiołów) utrzymujących harmonię między człowie-kiem a naturą, zgodnie z odwiecznymi prawami Kosmosu

Ale co to za sposób odżywiania? - zapyta czytelnik. Makrobio-tyka? Tak modne dziś głodówki? A może wegetarianizm? Ależnic z tych rzeczy! Autorka mówi, że w zależności od wieku i stanuzdrowia możemy jeść wszystko - tylko - w odpowiedni sposób.

W wyniku swoich dziesięcioletnich badań Anna Ciesielskadochodzi do szokujących wniosków, że na stan naszego zdrowiamają wpływ nie witaminy, sole mineralne, białko, tłuszcze, wę-glowodany, ale natura pożywienia odnosząca się do wychładzanialub rozgrzewania narządów organizmu.

Prawa Kosmosu, zasady działania energii, filozofia Wscho-du, Pięć Elementów utrzymujących harmonię - to wszystko do-bre dla ezoteryków - mógłby ktoś pomyśleć. Ale tak nie jest.Książka Anny Ciesielskiej - jakkolwiek podparta autorytetemrzetelnej wiedzy dalekiego Wschodu, jest przeznaczona dla zwy-kłego, przeciętnego czytelnika, choć trudno ukryć, że ezoterycyprzyjmą ją z aplauzem.

10

Stwórca dał nam cudowny w swej anatomiczno-fizjologicznejmądrości organizm. W pradawnych czasach człowiek nieskażonyjadem racjonalizmu i cywilizacja, żyjąc w zgodzie z prawami na-tury i kierując się intuicją, nie znał cierpienia i chorób. I to byłaprawidłowa postawa. Jej pamięć przez wieki całe przetrwała wludowych mądrościach i zwyczajach, wyszydzonych potem i wy-kpionych przez bezduszny w swej istocie materializm. Odrywającsię od podstawowych prawd rządzących naturą, człowiek zacząłsystematycznie podcinać gałąź, na której siedzi. Aż przyszedłmoment opamiętania. Zaczęto bić na alarm, że giniemy, choruje-my, zatruwamy środowisko i pożywienie. A przy tym jesteśmyświadkami paradoksu: na południu i wschodzie kuli ziemskiej lu-dzie umierają z głodu, na zachodzie z przejedzenia, również z po-wodu niewłaściwego żywienia. Czy my, ludzie Zachodu, zdajemysobie sprawę z tego, że łyżką kopiemy sobie grób?

A przecież nie zawsze tak było. Człowiek instynktownie wie-dział, co jest dobre dla jego zdrowia. Otrzymując od Stwórcy darfizycznego ciała, dostał jednocześnie instrukcję jego obsługi, któ-rą tak niegodnie potem zaprzepaścił. Instrukcja ta powraca dziś wksiążce Anny Ciesielskiej.

mgr Teresa Sękowska - ffoulkes

11

Spis Treści

Przedmowa 9Wprowadzenie 17Tao jako uniwersalna zasada 22Istota medycyny chińskiej 30Zasada jin-jang i pięciu przemian w organizmie człowieka .... 33Narządy wewnętrzne według reguł medycyny chińskiej 37

Krążenie/seks 38Potrójny ogrzewacz 38Wątroba i pęcherzyk żółciowy 41Serce i jelito cienkie 45Śledziona (trzustka) i żołądek 47Płuca i jelito grube 50Nerki i pęcherz moczowy 53Maksimum i minimum energii narządów w meridianach ... 56

Czynniki wpływające na równowagę jin-jang w organizmie... 58Smaki 58Klimaty 66Kalendarz aktywności naszych narządów 70Emocje 72Kolory 77Ruch - aktywność fizyczna 81

Niedobory i nadmiary energii w organizmie 84Język 90Nasze choroby 92

Otyłość 96Problem cholesterolu 100Osteoporoza 101Alergia 103Choroba wrzodowa, nadkwasota 105Cukrzyca 107Celiakia 107

12 .

Mukowiscydoza 108Nasze problemy z dziećmi i młodzieżą 109Nasza starość i choroby 111Przykłady skuteczności terapii 112

Żywienie i zdrowie 116Witaminy i sole mineralne 118

Produkty spożywcze 127Mleko i jego przetwory 127Mięso 132Warzywa 142Produkty strączkowe 144Orzechy 145Owoce 146Produkty zbożowe 148Ciasta 152Cukier i słodycze 153Napoje 154Przyprawy i zioła przyprawowe 170

Żywienie zrównoważone 171Przepisy kulinarne 177

Zupy 177Zupa śniadaniowa 177Rosół wołowo - drobiowy 178Zupa pomidorowa 178Lane kluski 179Barszcz ukraiński 179Zupa fasolowa 180Krupnik 181Zupa cebulowa 182Grochówka 182Zupa neapolitańska 183Kapuśniak ze słodkiej kapusty 183Zacierka 184Zupa z botwiny (młode buraczki z liśćmi) 185

13

Zupa pieczarkowa 185Zupa z zielonego groszku lub kukurydzy 186Zupa z porów miksowana 187Zupa jarzynowa złocista miksowana 188Zupa selerowa miksowana 188Zupa wiosenna z zieleniny 189Zupa jarzynowa 189Zupa szczawiowa 190Żurek 191Zupa jesienna 192Barszcz czysty 192Grochówka z kluskami - letnia 194

Dania jarskie 195Ziemniaki z wody 195Naleśniki 195Nadzienie mięsno-warzywne 196Nadzienie ze słodkiej kapusty 196Słodkie nadzienie z twarogu 196Smażone banany 197Kluski serowe 197Omlet z pieczarkami 197Placki ziemniaczane 198Krokiety z kaszy jęczmiennej 199Risotto 199

Dania mięsne i mięsno-jarzynowe 200Zaprawa do mięs 200Kotlety schabowe panierowane 200Żeberka z kapustą 200Żeberka na ostro 201Żeberka duszone na słodko 202Schab pieczony 203Pieczeń wieprzowa 204Klopsiki ". 204Kotlety mielone 205

14

Mięso wieprzowe duszone z jarzynami 205Schab z bekonem i pieczarkami 206Pieczeń wołowa 207Wołowina z kapustą 208Zrazy wołowe zawijane 208Mięso wołowe duszone z jarzynami 209Sos potrawkowy (beszamelowy) do kurczakaz rosołu 210Sos beszamelowy zielony 210Piersi z kurczaka (z szałwią i wódką) 211Piersi z kurczaka z ananasem 211Kurczak panierowany 212Kurczak pieczony (tradycyjny) 212Kurczak pieczony w cebuli 213Kaczka nadziewana pieczona 213Kurczak nadziewany pieczony 214Indyk nadziewany pieczony 214Ryba smażona (filety) 214Ryba duszona w jarzynach 214

Jarzyny do obiadu 216Marchewka duszona 216Jarzyny duszone (marchewka z groszkiem i kalarepą) 216Sałatka z buraczków 217Buraczki - ćwikła 217Buraczki na ciepło 217Kapusta kiszona duszona z pieczarkami 217Surówka z kapusty słodkiej i marchewki 218Sałatka z kalafiora 218Kapusta duszona z pomidorami 219Patisony duszone 219Papryka słodka duszona (leczo) 220Sałatka z czerwonej kapusty 220Kapusta czerwona duszona 220

15

Jarzyny duszone 221Jarzyny smażone 221Sałatka z fasolki szparagowej konserwowej 222Groszek konserwowy na ciepło 222

Sałatki kolacyjne 223Sałatka jarzynowa z papryką marynowanai kukurydzą 223Sałatka jarzynowa z pomidorami 223Sałatka z cykorii, papryki i rzodkwi 223Sałatka z rzodkiewką 224Sałatka z rzeżuchą i zieloną sałatą 224Sałatka z pomidorami i sałatą 224Sałatka z groszkiem 225Sałatka z groszku konserwowego 225Sałatka (pasta) z jajek 225Sałatka jarzynowa (tradycyjna) 226Sałatka z tuńczyka lub sardynki (z konserwy) 226Sałatka (pasta) z wędzonej makreli 227

Potrawy kolacyjne 228Kiełbasa po węgiersku 228Sos z kukurydzą (do makaronu) 228Pizza 229Sos tatarski 229Golonka w galarecie 230Pasztet domowy 231Smalec z przyprawami 232

Ciasta 233Babka czekoladowa 233Babka żółta 233Placek z kokosem 234Tort imieninowo-urodzinowy 235Piernik babci Zosi 236Ciasto z jabłkami 236

16

Placek z truskawkami 237Kulki miodowe rozgrzewające 237

Herbaty, kawa i kakao 239Herbata neutralna (dla wszystkich) 1 239Herbata neutralna (dla wszystkich) II 239Herbata daktylowa 239Kawa gotowana 240Kakao gotowane 240

Własne przetwory 241Dżem śliwkowy 241Dżem śliwkowo-bananowy 242Dżem morelowy 242Kompot z gruszek 242Pomidory w całości 242

Przepisy pomagające rozgrzać i wzmocnić organizm 244Rosół wołowy 244Rosół barani 244Bulion energetyczny z wołowiny 245Bulion energetyczny z baraniny 245Baranina duszona 246Wołowina duszona w czerwonym winie 246Marchewka duszona 246Marchwianka 246Czosnek smażony 247Herbata rozgrzewająca „kilerka" 247Herbata imbirowa 247Kawa gotowana z imbirem(cynamonem, kardamonem) 248„Napój życia" Indian 248Grog 248Mleko kozie 248

Propozycje śniadaniowe, obiadowe i kolacyjne 249Podsumowanie 255Literatura 268

17

WPROWADZENIE

Książkę tę poświęcam wszystkim, którym zależy na tym, abyżycie ich było spokojne, zdrowe, harmonijne, którzy jednocześnieodczuwają niepokój wynikający z bezsilności wobec ogromu cier-pienia i chorób. -

Treścią książki nie są przepisane i nie sprawdzone zalecenia za-chodnich nowinek dietetycznych. Jej treść to wiedza wynikająca zmoich dziesięcioletnich doświadczeń. Swoje dociekania i analizęoparłam na prastarej filozofii Wschodu, ze szczególnym uwzględ-nieniem medycyny chińskiej, której podstawą są prawa Natury,Kosmosu, Wszechświata, porządkujące nasze życie oraz otaczają-cą nas przyrodę. Przez stulecia prawa te były w ogromnym posza-nowaniu wśród wielu ludów i cywilizacji. Ojciec medycyny, Hipo-krates, wyznawał zasadę nieszkodzenia choremu i pomagania uzdra-wiającym siłom natury. Przysięga Hipokratesa, która stanowi ka-non etyki lekarskiej, zawiera również bardzo ważne stwierdzenie,iż obowiązkiem lekarza jest zdobywanie wszelkiej dostępnej wie-dzy mogącej pomóc choremu. Hipokrates, tworząc swe medycznedzieła, wiele tomów poświęcił właściwemu odżywianiu i naturzepokarmów. To jego autorstwa jest znane powiedzenie: "pożywieniepowinno być lekarstwem, lekarstwo pożywieniem" oraz "pożywie-nie może dać zdrowie, ale może również zabić".

Jednakże moją intencją nie jest zajmowanie się filozofią Wscho-du, rozprawianie o niej, stwarzanie nowych określeń i sformuło-wań, chociaż zdaję sobie sprawę, że zawsze dostarcza ona nowychelementów wiedzy inspirujących nas do przemyśleń i działań.Pozostawiam to tym, dla których jest ona pasją i celem życia, któ-

18

rzy w sposób intrygujący, głęboki i z humorem potrafią rozprawiać oTao. Skorzystałam z ich gotowych stwierdzeń, definicji i określeń,aby w ogromnym skrócie przedstawić jego istotę i uniwersalizm.

W książce nie zajmuję się również zgłębianiem tajników dia-gnozowania i leczenia według medycyny chińskiej. Sygnalizujęjedynie i przedstawiam, w jaki sposób medycyna ta traktuje orga-nizm ludzki oraz czym posługuje się w pomocy człowiekowi, agłównie uświadamiam, że jej podstawowym celem jest zapobie-ganie chorobom.

Wyjaśniam główne funkcje narządów według filozofii taoistycz-nej, ich związki i zależności oraz wpływ natury pożywienia na ichfunkcjonowanie. Jest to książka o właściwym żywieniu z wykorzy-staniem wiedzy i mądrości zawartej w otaczającym nas świecie.Zaufajmy Stwórcy. Zacznijmy korzystać z tego, co pozostawił namna Ziemi dla naszego wzbogacania, radowania się i zdrowia.

Obudźmy się i doceńmy to, co jest wokół nas, bo to absolutniewszystko, czego potrzeba nam dla zachowania zdrowia. Nie znaj-dziemy w laboratoriach rozwiązań na nasze cierpienia i choroby.Te rozwiązania są w nas samych, w naszej otwartości, szczerości,zaufaniu i prostocie. To nie wirusy i bakterie nas niszczą, lecz na-sza ignorancja i brak zaufania do tego, co zostało nam ofiarowa-ne, abyśmy mogli żyć w zdrowiu.

Szukamy rozwiązań naszych problemów w zawiłych i skompli-kowanych naukowych badaniach i procesach. A rozwiązania są bar-dzo proste. Należy tylko całą naszą wiedzę, energię, nasze chęciskierować w zupełnie przeciwną stronę, po prostu do nas i do na-szych domów, zamienić je na rozsądek, intuicję i odpowiedzialność.

Uświadomienie istoty ładu na Ziemi i w Kosmosie daje namautentyczną wolność, a korzystanie z niej pozwala na normalne,ludzkie życie, na samostanowienie, na decydowanie o jakości na-szego bytowania. To niesamowite, ale tak jest naprawdę. Możemyzacząć budować świat, w którym panuje ład i harmonia i zacząćkorzystać z. jego dobrodziejstw, a jest ich ogromna obfitość.

19

Ludzie nie muszą być schorowani, udręczeni i zmęczeni, cho-ciaż jest pewne, że cierpienie jest dla człowieka niezbędnym do-znaniem. Cierpienia są konieczne dla naszych przeobrażeń i roz-woju. Jednakże cierpienie nie może być dominującym stanem wżyciu. Traci wówczas swą kształcącą rolę. Powinniśmy uwolnićsię od niepotrzebnego cierpienia. Należy pamiętać, że człowiekcierpiący jest agresywny, niecierpliwy, złośliwy, pełen obaw i nie-pewności. Są to cechy, które zdominowały dzisiejsze społeczeń-stwa. Tragiczne jest to, że ludzie, a szczególnie dzieci i młodzież,nie zdają sobie sprawy ze swego cierpienia, nie rozumieją, że ży-cie może być inne. Cechy ludzkiej osobowości, tak poszukiwane icenione, jak współczucie, otwartość, empatia, miłość, spokój, to-lerancja, są cechami ludzi zdrowych i szczęśliwych.

Pragnę, aby ludzie uwierzyli, że można samemu decydować ozdrowiu i dobrym samopoczuciu. Książka ta wskazuje drogę dowolności w pełnym tego słowa znaczeniu. Zawarta w niej wiedzauwalnia każdego od niepewności, lęków i cierpienia. Dzięki ko-rzystaniu z niej na co dzień życie nabierze innych wartości, sta-niemy się spokojni i stabilni.

Przez całe moje dojrzałe i schorowane życie dręczyły mniepytania, dlaczego choruję, skoro staram się żyć zgodnie z dostęp-ną mi wiedzą. Dlaczego tak samo chorują ci, którzy dbają o zdro-wie jak i ci, którzy tego nie czynią? Dlaczego obowiązujące zale-cenia dietetyczne i żywieniowe nie są skuteczne? Przez lata zma-gań z chorobami motorem moich myśli była pewność, że musząistnieć uniwersalne reguły prawidłowego żywienia. Byłam pew-na, że popełniamy kardynalny błąd w naszych witaminowych za-biegach i staraniach o zdrowie. W kulminacyjnym momencie mojejżyciowej udręki poznałam zasady medycyny chińskiej. Klasycz-ne określenia dotyczące narządów i fizjologii organizmu wedługzasady jin-jang i Pięciu Przemian oraz cała filozofia Tao były dlamnie objawieniem i drogowskazem w zrozumieniu życia, sił nimkierujących i jego sensu. Wówczas rozpoczęłam okres mozolnego i

20

drobiazgowego sprawdzania, w jaki sposób reguły te odnoszą siędo naszych realiów klimatycznych i tradycji żywieniowej, w jakisposób oddziałują na nasze życie. Przez wiele lat analizowałam na-turę naszych surowców spożywczych, ich wpływ na zdrowie i zwią-zek ż najczęściej występującymi dolegliwościami i chorobami. Wmiarę zagłębiania się w wiedzę i nabyte doświadczenia byłam co-raz bardziej przerażona, bowiem uświadomiłam sobie, jak wielezależy od nas w utrzymaniu właściwej jakości naszego życia i jakniewiele potrzeba, aby rodziły się zdrowe maluchy, aby przestałychorować dzieci, aby młodzież była spokojna i zrównoważona, abydorosłe życie nie było pasmem zmartwień i biegania od lekarza doapteki, aby starość była samodzielna, pogodna i spokojna. Dziękinowej świadomości dostrzegłam ilość błędów popełnianych przezludzi, widziałam, jak w swej niewiedzy przygotowują i kompletująsobie i swoim najbliższym choroby i cierpienia.

Wiele lat borykałam się z dylematem związanym ze sposobemprzekazania tej wiedzy, bowiem z jednej strony widziałam fanta-styczne efekty, jakie daje stosowanie tej wiedzy w życiu codzien-nym, a z drugiej zdawałam sobie sprawę, że jest ona dosyć skom-plikowana. Dopiero całkowita pewność, że muszę podzielić sięnią z ludźmi dla ulżenia w ich cierpieniu, pomogła znaleźć mitaką formę, która byłaby przystępna dla każdego słuchacza i czy-telnika. Utwierdziłam się w przekonaniu, że mogę maksymalnieuprościć cały przekaz i że będzie on wystarczający, by korzystać zniego na co dzień. Zagłębianie się w drobiazgi i szczegóły pozo-stawiłam lekarzom, badaczom, specjalistom i pasjonatom. Pragnę,by wiedza ta stała się podstawową w życiu każdego człowieka.To, co podaję w tej książce, jest już gotowym sposobem na życie.Moje zalecenia i sugestie są sprawdzone i pewne, jest to elemen-tarz praw natury, z którym każdy powinien się zapoznać, tak jakdziecko uczy się czytania i pisania. Głębsze rozważania na tematwpływu pożywienia na nasze dolegliwości będą zaprezentowanew następnej publikacji.

21

Zdaję sobie sprawę, że moja książka nie jest doskonała. Alemam nadzieję, że mimo to zainspiruje wielu czytelników do re-fleksji nad swym życiem i do ewentualnych zmian jego stylu. Byćmoże w przyszłości, dzięki doświadczeniu i wiedzy czytelników,wspólnie stworzymy bank wiedzy i doświadczeń na temat żywie-nia i jego wpływu na nasze zdrowie. Może wówczas nastaną cza-sy, kiedy dzieci nasze będą miały normalne dzieciństwo bez cho-rób, cierpienia i strachu. Jest to moim największym marzeniem.

Odżywianie wymaga właściwej wiedzy i szacunku dla doświad-czenia. Ich brak widzimy w zgubnych skutkach współczesnychdiet ośmieszających i lekceważących tysiące lat doświadczeń ludz-kości. Trudno skutki błędów żywieniowych ocenić szybko. Ujaw-niają się dopiero po wielu latach jako dolegliwości i choroby. Pro-ponuję skorzystać ze starej mądrości i doświadczeń wielu setekpokoleń.

Z wiedzy zawartej w tej publikacji nie należy korzystać frag-mentarycznie, gdyż może to prowadzić do fałszywych wnioskówi przynieść nam szkodę. Najlepiej zapoznać się z treścią poprzezwielokrotne czytanie.

22

TAO JAKO UNIWERSALNA ZASADA

Wielcy Mistrzowie twierdzą, że Tao nie można wyrazić słowa-mi, że jest niepojęte.

Tao jest ponad słowamii ponad rzeczami.Nie jest ono wyrażoneani w słowach, ani w ciszy-Tam, gdzie nie ma ani słów, ani ciszymożna zrozumieć Tao - (tekst taoistyczny)We Wszechświecie istnieje określony Porządek Rzeczy, z

którego wynika harmonia i równowaga. Głównym elementemharmonii na Ziemi jest współistnienie przyrody i społeczno-ści ludzkiej. Tao można poznać obserwując procesy i wzorceNatury.

Natura jest nauczycielką nas wszystkich. Gdy ludzie naru-szają jej prawa, tracą swą siłę przetrwania i możność istnie-nia. Człowiek i Natura to jedno, to Tao, a życie ludzkie jestnieodłączną cząstką powszechnego, naturalnego procesu zgod-nego z istotą Wszechświata. Sztuka życia powinna bardziejprzypominać nawigację niż działanie wojenne, a ważne jestw niej zrozumienie wiatrów, przypływów, prądów, pór roku,zasad wzrostu i obumierania, by je wykorzystać, a nie wal-czyć z nimi.

Próbowałem odnaleźć to, czym jest Porządek. Byłem tympodniecony i napisałem wiele, wiele słów o tym, czym jestPorządek. Za każdym razem, gdy coś napisałem, czułem, żeto nie było zupełnie to. Gdybym nawet zapisał dwa tysiącestron słowami o tym tyłko, czym jest Porządek, nie byłbymzadowolony z tego stwierdzenia. A potem przestałem nie mo-

wiąc, czym on jest, ale mówiąc tylko: - Porządek jest. Niemiałem jednak pewności, czy było to kompletne, dopóki niezapytałem o to kogoś i osoba, którą zapytałem powiedziała: -Musisz zatrzymać się w tym miejscu. To jest piękne. Zatrzy-maj się w tym miejscu mówiąc: - Porządek jest! (architektLouis I. Kahn)

Tao zwane jest Drogą, Rozumem, Opatrznością, Absolutem,Bogiem, ale Bóg nie jako władca, monarcha i najwyższy dostoj-nik. Tao to wieczny Porządek, to Droga Natury, Źródło wszelkie-go bytu i zmian we Wszechświecie.

Wielka Droga rodzi wszystkie istotyJej Opatrzność czuwa nad wszystkimiKiedy przyoblekają materialne kształtyA okoliczności je doskonaląZ tego powodu wszystkie stworzeniaOddają cześć DrodzeI szanują jej potęgę. - (Lao Tsy)Nie ma innej drogi jak Droga. - (Lao Tsy)Jednakże Tao najczęściej porównywane jest do wody. Woda

jest istotą życia i ziemskim odpowiednikiem Tao. Droga Stru-mienia to droga życia wzorowana na Tao w skuteczności działa-nia i walki. Woda bowiem zwycięża wszystkie żywioły.

Woda ustępuje, lecz zwycięża wszystko. Woda gasi Ogień lub,gdy ma ulec porażce, uchodzi w postaci pary i ponownie się prze-kształca. Woda spłukuje miękką ziemię, lub napotkawszy skały szu-ka okrężnej drogi. Woda trawi żelazo aż ono rozkruszy się w proch,nasyca atmosferę tak, że wiatr zamiera. Woda ustępuje z drogiprzeszkodom ze zwodniczą pokorą, nie ma bowiem takiej siły, któ-ra mogłaby jej przeszkodzić w podążaniu odwieczną drogą domorza. Woda pokonuje przez ustępowanie, nigdy nie atakuje, leczzawsze wygrywa ostatnią bitwę, (następca Starego Mistrza)

Tao stanowi najtrwalszą rzeczywistość i energię Wszechświa-ta, podłoże istniejącego i nieistniejącego.

Tao jest płynącym nurtem Wszechświata - li stanowi jego głównązasadę porządkującą. (Alan Watts)

Zasadę tę można odnaleźć w nieuformowanym porządku

24

pięknie płynącej wody, kształtach drzew i chmur, w struktu-rze kryształków mrozu oraz w układzie rozsypanych kamienina plaży.

Rys. 1. Klasyczny ideogram Tao

Najwyższy Rzemieślnik stworzył Wszechświat jako wielką cy-trę, na której umieścił struny wydające różnorodne dźwięki. Har-monijny akord wydają duch i ciało, anioł i diabeł, niebo i piekło,ogień i woda, powietrze i ziemia, słodkie i gorzkie, miękkie i twar-de i podobnie zharmonizowane są wszystkie inne rzeczy. (Honora-riusz z Autun - 1125r.)

Wszystko we Wszechświecie ma dwubiegunową naturę. Dwabieguny jin i jang to bieguny kosmicznej energii. Zależność mię-dzy jin i jang symbolizuje uniwersalne procesy zachodzące w Tao.Konwencjonalnie oznacza się jin znakiem minus, jang - plus. Jini jang są nierozdzielne, współzależne i nawzajem się współtwo-rzące. Jang nie może istnieć bez jin, a jin bez jang. W każdym jinjest cząstka jang, a w każdym jang jest cząstka jin. Tworzą na-miętną i nierozłączną parę jak kobieta i mężczyzna, jak niebo iziemia.

Zasada jin-jang to również konieczność istniejąca pomiędzy coś(jin) a nic (jang), pomiędzy niedziałaniem a działaniem, pomiędzyciałem stałym a przestrzenią, między snem a przebudzeniem, po-wrotem do istnienia a nieistnieniem. Obrazem i przykładem tego,że nic daje jednocześnie coś jest naczynie, które jest jednocześniepustką, to okno, gdy przez nic widzimy coś. Zasada jin-jang to jed-nocześnie zimno i ciepło, słabość i siła, skupianie i rozprzestrzenia-nie, to zło i dobro, spokój i aktywność, smutek i radość, śmierć inarodziny, to energia Ziemi (jin) i energia Nieba (jang).

25

Tao to "rytmiczny ruch", gdzie "idąc" to jang a "przystając"to jin, to "iść naprzód". Wieger)

Zasada jin-jang jest źródłem procesów i zjawisk we Wszech-świecie i na Ziemi, jest to ciągłe ścieranie i walka tych dwóchpierwiastków, jednak nie jest to walka o dominację.

Sztuka życia nie może polegać na dążeniu do jang i unikaniujin, ale na utrzymaniu w równowadze tych dwóch pierwiastków,ponieważ nie mogą one istnieć bez siebie. Człowiek nie stanowimodelu prawości i rozumie, że niektóre wady są konieczne w szcze-rym ludzkim charakterze. Powinien jednocześnie zaakceptowaćdobro i zło, które są nierozłączne. Jednakże jest ważne, by niepozwolić na wymknięcie się spod kontroli zmagań tych dwóchpierwiastków, aby swoją działalnością nie doprowadzić do destruk-cji, utraty równowagi zarówno w społecznym, jak i osobistymżyciu. Jin-jang są jak nierozdzielne strony tej samej monety, todwa odmienne aspekty tej samej jedności. Zniknięcie jednego znich równe byłoby unicestwieniu całego systemu.

Ludzki organizm posiada ten sam rodzaj wewnętrznej inteli-gencji (rozum ciała), co ekosystemy Natury. Powinniśmy zatemobserwować mądrość naszego ciała, nerwów i zmysłów, bo oneprzekazują nam wszystkie informacje o swoich potrzebach. Rzeczw tym, abyśmy umieli je odczytać.

Ciało nasze to typowy układ jin-jang. Mózg człowieka składasię z dwóch części, z półkuli lewej i prawej. Prawa (jin) odpowia-dająca za lewą część ciała to irracjonalizm, intuicja, kobiecość,wrażliwość. Lewa (jang) odpowiadająca za prawą część ciała toracjonalizm, męskość, stanowczość. Świat należy odbierać na dwasposoby - irracjonalny i racjonalny, wrażliwy i stanowczy, kobie-cy i męski. Powinna być zachowana równowaga w postrzeganiu,a wówczas nasz odbiór i ocena rzeczywistości są prawidłowe ijesteśmy otwarci na doznania.

Niestety, rozwój nauk dał początek eksponowaniu lewej pó-łkuli sprowadzając intuicję i podświadomość do roli gorszego ga-tunku. Nasze myślenie stało się zbiorem racjonalnych symboli ipraw, którymi usiłowano tłumaczyć istotę rzeczywistości. Całąodpowiedzialność i obowiązki złożyliśmy na barki uczonych i le-

26 27

karzy, zarówno w sprawach dotyczących naszego zdrowia, jak ipoznawania tajemnic stworzenia, rozwoju i śmierci. Poprzez wie-lopokoleniowe nieużywanie prawej półkuli doszło do uśpienianaszej intuicji i podświadomości.

Na początku naszego stulecia, wraz z zapoczątkowaniem do-świadczeń i odkryć z zakresu fizyki kwantowej, wielu fizykówuświadomiło sobie problemy niezwykłej wagi dla całej ludz-kości. Owi fizycy przekonują, że duchowe oświecenie jestogromnie ważne ze względu na potrzebę odrzucenia tradycyj-nego sposobu rozumowania, jak również konieczność postrze-gania rzeczywistości jako jednej całości. Według nich podsta-wowymi prawami rządzącymi światem fizycznym są zależno-ści, prawa symetrii i biegunowość. Fizyczny wszechświat jestcałością składającą się z lewej i prawej części, która dąży dorównowagi sama z sobą. Masa i energia to dwa bieguny tegosamego aspektu, podobnie czas i przestrzeń. Uczeni ci doszlido wniosku, że klasyczna filozofia Wschodu, czyli Tao - zasa-da jin-jang - dostarcza tej samej wiedzy na temat procesówżyciowych, co ich odkrycia, czyli teoria kwantowa. Uważają,że filozofia Wschodu i filozofia fizyki współczesnej to jedno -to filozofia duchowego oświecenia. Uczeni twierdzą, że to myjesteśmy kluczem do zrozumienia Wszechświata i to my mamywpływ na otaczającą nas rzeczywistość.

Sposób, w jaki natura jest urządzona, staje się przeszkodą dojej całkowitego poznania i przeanalizowania. Prawda naukowa niema nic wspólnego z rzeczywistością. Jednakże ci mistrzowie fi-zyki zdają sobie sprawę, że przeforsowanie filozofii duchowegooświecenia napotka na ogromny opór i sprzeciw w świecie nauki.Racjonalne widzenie świata i rzeczywistości jest zbyt głębokozakorzenione w świadomości, aby ludzie byli otwarci na ducho-wość stworzenia.

Już w dziewiątym wieku przed naszą erą Chuang-tsy ujął tenproblem bardzo dosadnie. Studzienna żaba nie może sobie wy-obrazić oceanu, ani też letni owad nie pojmie lodu. Jak więc na-ukowiec może zrozumieć Tao? Jest on ograniczony przez swojąwłasną uczoność.

Rys. 2. Porządek istnienia

Duchowość w ludzkim istnieniu to również przejaw równowa-gi jin-jang, to właśnie równowaga materii i energii, Ciała i Ducha.Ciało (jin) jest manifestacją energii (jang). Dzięki ciału energiamoże w nas zaistnieć, a energia porusza ciało i daje życie. Czylijin wspiera swą trwałością jang, które pobudza jin. Chcąc pod-nieść duchowość naszego istnienia, musimy dbać o rozwój i ja-kość obydwu aspektów jednocześnie. Niemożliwym jest rozwija-nie i podnoszenie jakości jang (Duch) bez rozwoju i jakości jin(Ciało).

W filozofii taoistycznej dla głębszego zobrazowania natu-ry otaczającej nas rzeczywistości posłużono się cyklami i pro-cesami zachodzącymi w przyrodzie, które sprowadzono do za-sady Pięciu Przemian (żywiołów) (patrz rys.3). Zasady jin-jang i Pięciu Przemian opisują wzajemne oddziaływanie czło-wieka i Tao. Pięć Przemian (Pięć Żywiołów) to system wspó-łzależności procesów, czynników, faz, ruchu, stadiów, prze-kształceń lub sił, w którym żaden ze składników czy żywio-łów nie może istnieć bez wszystkich pozostałych. Nie możnapominąć nawet jednego elementu bez zburzenia całego syste-mu. Jest to fundament poglądu na wszechświat, który jest or-ganiczny i powiązany. Kosmos odzwierciedla się w każdymelemencie, a każdy jego punkt można uważać za centrumWszechświata.

W teorii Pięciu Przemian podstawowe elementy (żywioły) sym-bolizują Drzewo, Ogień, Ziemia, Metal i Woda. Współzależnośćpowstawania jest widoczna, kiedy Drzewo spalając się daje Ogień,Ogień tworzy popiół dając początek Ziemi, Ziemia zawiera Metal,

28

Metal daje początek Wodzie, która karmi Drzewo. Ten układ two-rzy obieg odżywczy żywiołów {patrz rys. 5).

Rys. 3. Zasada Pięciu Żywiołów

Żywioły mogą być uszeregowane w porządku wzajemnegopodboju, w tzw. obiegu kontrolnym {patrz rys. 6). Drzewo chronisiły żywotne Ziemi i sprzyja jej optymalnej jakości. Ziemia hamu-je Wodę i powstrzymuje jej gwałtowność. Woda gasi Ogień i niepozwala, by nadmiernie się rozprzestrzenił. Ogień topi Metal czy-niąc go elastycznym. Metal ścina Drzewo chroniąc nas przed jegonadmierną ekspansywnością.

Zasada Pięciu Przemian {patrz tabela 3) charakteryzuje otoczenie iczłowieka żyjącego w danym środowisku. W otoczeniu określa poryroku, klimaty, smaki i kolory, w człowieku charakteryzuje narządy pu-ste, pełne, zmysłu, elementy strukturalne, emocje i cykle rozwojowe.

Zasady Pięciu Przemian i jin-jang są podstawą profilaktyki,diagnozowania i leczenia w medycynie chińskiej. Na nich opiera

29

się dietetyka (żywienie), ziołolecznictwo i akupunktura (akupre-sura). Stosowanie tylko zasady jin-jang daje niekompletną cha-rakterystykę ludzkiego organizmu.

Zasady jin-jang i Pięciu Przemian są właściwościami porząd-ku Tao, a nie jego prawami.

30

ISTOTA MEDYCYNY CHIŃSKIEJ

Medycyna chińska łączy Człowieka z Wszechświatem w jednącałość. Wszystko zależy od harmonii i swobodnego przepływuenergii. Jest to podstawowa zasada tej medycyny jedności.

Człowiek jest mikrokosmosem i pochodzi z Kosmosu (kosmosto greckie słowo oznaczające porządek). Energia, która go oży-wia, jest tą samą, która ożywia Wszechświat. Jego dobre zdrowiejest stanem równowagi pomiędzy wszystkimi przejawami wszech-obecnej energii, tj. materialnej, spirytualnej i psychicznej. Pod-czas gdy medycyna zachodnia odżegnuje się od całościowego trak-towania człowieka i dąży do coraz większej specjalizacji - medy-cyna chińska charakteryzuje się prostotą i zamiast odrywać czło-wieka od środowiska (Kosmosu) i dzielić na niezliczoną ilość or-ganów - łączy go w całość i wtapia we Wszechświat.

Bardzo często medycyna chińska jest znana tylko dzięki aku-punkturze, a przecież jest ona przede wszystkim medycyną jedno-ści. Traktuje człowieka jako całość fizyczną, emocjonalną i spiry-tualną. Choroba jest niczym innym, jak tylko zaburzeniem prze-pływu energii, dysharmonia daje cierpienia poprzez jej nadmiarlub brak. Energia powinna krążyć w organizmie swobodnie, bezzablokowań i łączyć nie tylko wszystkie narządy, ale także naszepoziomy bytowe, to jest ciało, umysł i duszę. Jeśli w pewnymmiejscu energia nie może swobodnie krążyć albo jest jej niewy-starczająca ilość, natychmiast zagnieżdża się choroba. Jest to pod-stawowa reguła pustki taoistycznej. Nic nie może blokować ener-gii (życia). Droga przepływu musi być wolna. Ruch i przepływenergii w organizmie daje równowagę.

Do walki z nadmiarem lub brakiem energii medycyna chińskaposiada trzy narzędzia: żywienie, zioła i akupunkturę.

31

Medycyna chińska, poza metodami terapeutycznymi, uczy nasświata. Ciało jest niczym innym jak tylko odbiciem związków łą-czących nas z wszechświatem. Medycyna ta pozwala nam odczuć,że jesteśmy związani z naturą w sposób ponadspołeczny, ponad-ludzki i pokazuje, że możemy istnieć i żyć tylko w harmonii ztym, co nas otacza.

Wszystkie emocje pojawiające się w naszym życiu, a więc za-równo wzburzenie, jak i spokój, radość i smutek, miłość i niena-wiść, są częścią cyklu, który kieruje naszym bytem. Jeśli brakujejednego elementu, równowaga jest zachwiana i znika harmonia.Również kolory, smaki i zapachy muszą łączyć się według sym-boliki wywodzącej się z równowagi natury. Zachwiania porządkurzeczy powodują utratę równowagi w nas samych.

W filozofii taoistycznej człowiek jest przedstawiony ideograficz-nie (patrz rysA) w sposób ogromnie uproszczony - jako Drzewozakorzenione w Ziemi, którego gałęzie skierowane są ku Niebu.

Rys. 4. Ideogram człowieka wg filozofii Tao

Dolny element otwarty do Ziemi symbolizuje całość fizjologiiludzkiej od głowy do stóp, od najmniej skomplikowanej komórkido wysoko wyspecjalizowanej struktury. Jest to obszar, którym wcałości zajmuje się medycyna chińska.

Górna część ideogramu, skierowana ku Niebu, przedstawiaobszar duchowy człowieka. Bierze on udział we wszystkich pod-stawowych wydarzeniach Wszechświata. Jest zależny od wpły-

32

wów i energii, które są dla ludzi i ich zabiegów poznawczych zbytsubtelne. Ta część naszego istnienia nie da się wytłumaczyć po-spolitą terminologią, symbolami lub przy pomocy logiki nauko-wej . W tej sferze w sytuacjach ekstremalnych, wymagających dia-gnozy i leczenia, często nawet specjaliści bardzo otwarci ducho-wo mogą mieć trudności.

W połowie między Niebem i Ziemią znajduje się krzyż, któryoddziela poziom fizyczny od duchowego oraz zabezpiecza wy-mianę pomiędzy Duchem i Ciałem, jest pomostem pomiędzy czło-wiekiem a wszechświatem, który go otacza. Człowiek czerpie siłęz góry i z dołu, jest podtrzymywany mocą Ziemi i przemienianymocą Nieba.

Medycyna chińska uznaje zapobieganie najlepszym lekarstwemna chorobę. Zachowanie porządku, a nie jego przywracanie, jestgłównym źródłem mądrości. Leczenie drążącej nas choroby jestjak kopanie studni, kiedy czujemy pragnienie i jak wykuwanie broni,gdy wojna już się rozpoczęła, (tekst chiński).

33

ZASADA JIN-JANG I PIĘCIU PRZEMIAN WORGANIZMIE CZŁOWIEKA

Zasada jin-jang dzieli organy wewnętrzne na narządy jin i jang.Narządy jin (pełne) to wątroba, serce, śledziona, płuca i nerki.Trzustka w medycynie chińskiej jest rozpatrywana łącznie ze śle-dzioną. Narządy pełne przyswajają, przetwarzają i magazynująenergię i esencję potrzebną do życia.

Narządy jang (puste) to woreczek żółciowy, jelito cienkie, żo-łądek, jelito grube i pęcherz moczowy. Odpowiadają za trawieniei wydalanie oraz przekazują energię narządom jin.

Tabela 1. Wzorce uniwersalne jin-jang.

JINciemnyzimny

wilgotnyzamknięty

wklęsłyłagodnyskupionyopadający

biernyspokojnypowolny

żeńskinocnyciężki

wewnętrzny

JANGjasny

gorącysuchy

otwartywypukłystromy

ekspansywnywznoszący

aktywnygwałtowny

szybkimęski

dziennylekki

zewnętrzny

34

Tabela 2. Wzorce fizjologiczne jin-jang.

JINWytwarzanie krwi, limfy. hormonów,

substancji odżywczych, kolagenu, moczu,potu. łez, śluzu, flegmy, ropy, tłuszczu

JANGProcesy krążenia, oddychania,

bicia serca, metabolizmu, perystal-tyki, wydalania

Każdy narząd pełny uosabia wilgoć (jin), którą utrzymuje poprzezodpowiednią ilość krwi, jednak do swej pracy potrzebuje również ener-gii ijang). Natomiast narządy jang są suchością i dla właściwego spe-łniania swej funkcji potrzebują wilgoci, śluzu, płynów wewnętrznych iodżywczych. Tak więc woreczek żółciowy potrzebuje żółci, jelito cienkie- soków trawiennych i śluzu, żołądek - soków trawiennych i śluzu, jeli-to grube - śluzu i płynów odżywczych, pęcherz moczowy - moczu.

Rys. 5. Obieg odżywczy

Korzeniem jin organizmu jest śledziona, która produkuje wszyst-kie płyny wewnętrzne, tzn. esencję, krew i płyny odżywcze. Korze-niem jang organizmu jest prawa nerka, która gromadzi i przecho-wuje ciepło pourodzeniowe oraz ciepło z pożywienia przekazującje wszystkim pozostałym narządom. Jednakże obydwa te korzenie

35

są uzależnione od siły i sprawności żołądka, który stoi u wrót naszejfizycznej egzystencji. To właśnie żołądek przekazuje śledzionieuzyskaną z pożywienia energię i wstępnie przetworzoną esencję.

Rys. 6. Obieg kontrolny

Jin-jang definiuje przeciwieństwa, a Pięć Przemian opisuje pracęnarządów i ich zależności. Pięć Przemian to pięć grup narządów. Każ-demu żywiołowi odpowiada jeden narząd pełny (jin) i jeden pusty (jang).

Drzewo to wątroba i pęcherzyk żółciowy.Ogień to serce i jelito cienkie.Ziemia to śledziona (trzustka) i żołądek.Metal to płuca i jelito grube.Woda to nerki i pęcherz moczowy.Między narządami występują takie same zależności jak mię-

dzy poszczególnymi żywiołami. Oddziaływania i powiązaniamożna prześledzić na obiegu odżywczym i kontrolnym (patrz rys.5 i 6). Narządy oddziaływają na siebie na zasadzie pobudzania,wzmacniania lub hamowania i kontroli czynności. Największą siłęoddziaływania wśród narządów mają te, które należą do elementuZiemi. Są to żołądek, śledziona i trzustka.

Tabela 3. Odpowiedniki Pięciu ŻywiołówOdpowiednikiNARZĄD PEŁNY (jin)NARZĄD PUSTY

ZMYSŁ

ORGANY INNE,TKANKAWYDALINYŻYCIEROZWÓJ

DZIAŁANIE

EMOCJESKŁONNOŚĆ DOWPŁYW BIOKLIMATUSTRONA ŚWIATAPORA ROKUPORA DNIASMAKZAPACH

MIĘSO

ZIARNOKONSERWACJA ŻYWNOŚCI

SPOSÓB GOTOWANIA

KOLORKAMIEŃ

Drzewowątrobaworeczek żółciowy

oczy, wzrokpaznokcie, ścięgna,mięśnie krótkie

Izynarodzinynarodzinyuspokajające

gniew, złość, nienawiść

wyzwisk, krzykuwiatrwschódwiosnaranokwaśnykwaśny, zjełczały

kura, kaczka.

pszenicafermentacja, kiszenie

krótkie zaparzanie bezprzykrycia

zielonyturkus

Oeieńserce, osierdziejelito cienkiepotrójny ogrzewaczjęzyk, mowatętnice, krew

potnaukawzrostinspirujące, poznawcze,mądrośćradość, infantylny śmiech

śmiechugorącopołudnielatopołudniegor/.kispalenizna

baranina, koźlę

żyto, grykawędzenie

pieczenie (ruszt),smażenie z obracaniem

czerwonykoral

Ziemiaśledzionażołądek

wargi, smaktkanka podskórnamięśnie długie

ślinapracadojrzałośćharmonizujące,koncentrującetroska, zmartwienie,współczucieśpiewuwilgoćśrodekpóźne latopopołudniesłodkiprzyjemny, słodki

wołowina, cielęcina, gęś,królikkukurydza, proso (jagły)kandyzowanie

duszenie pod przykryciemw małej ilości wody bezmieszaniażółty, złotybursztyn

Metalpłucajelito grube

nos, węchskóra, włosy na ciele

śluzodpoczynekstarośćotwartość, przestrzeń

smutek, żal

płaczusuchośćzachódlesienwieczórostrygryzący, ostry,przenikliwykonina, dzik, jeleń,indykowies, ryżw ostrychprzyprawach,w próżnipod ciśnieniem,

biały, srebrnykryształ górski

Wodanerki.pęcherz moczowy

ucho, słuchszpik, mózg, zęby, włosy nagłowie, narządy płciowe

moczumieraniesmiercodwaga, wewnętrzna siła woli

lęk, depresja

stękaniazimnopółnoczimanocsłonyzgniły

wieprzowina ryby, gołąb

fasola, sojasolenie, zamrażanie

gotowanie - mieszając wdużej ilości wody

czarnyczarny onyks

37

NARZĄDY WEWNĘTRZNE WEDŁUG REGUŁMEDYCYNY CHIŃSKIEJ

W zapoznawaniu się z funkcjami i właściwościami narządówna podstawie zasady Pięciu Przemian i jin-jang, bardzo pomocnyjest poniższy rysunek i reguły. Zasady te pozwalają zrozumiećmechanizm powstawania nadmiarów i niedoborów w narządach,czyli utratę równowagi organizmu, co wiąże się zawsze z konkret-nymi objawami i dolegliwościami. Pozwalają na zrozumienie, wjaki sposób należy usunąć przyczynę wywołującą zachwianie iutratę równowagi. Nie jest to wiedza skomplikowana. Przedsta-wię ją na bardzo prostym przykładzie.

Rys. 7 . Cztery korzenie każdego narządu

Ciało nasze (jiń) jest grzejnikiem, w którym krąży olej (krew ipłyny wewnętrzne). Do tego, by grzejnik spełniał swe funkcje,potrzebna jest energia;ang (czi) poruszająca olej i ciepło, które googrzewa. Jeżeli zabraknie czi, pozostaje jeszcze ciepło. Jednakżejeśli zabraknie oleju, grzejnik nie działa nawet wówczas, gdy bę-

38

dzie czi i ciepło. Gdy nie ma oleju, a jest czi i ciepło - grzejnik sięprzepali. Podobnie jest z naszym ciałem. Czynniki destrukcyjne,takie jak nieodpowiednie pożywienie (smaki), kolory i klimatyniszczą w pierwszej kolejności jang, czyli czi i ciepło, natomiastemocje jang wypalają od razu płyny wewnętrzne.

Niedobóry/n występuje zawsze z powodu niedoboru jang.Gdy chcemy wzmocnić organizm musimy jednocześnie zro-

bić to samo zjin i jang.Przy osłabionym organizmie nie możemy rozgrzewać ciała

(jang) bez odbudowywania substancji i płynów (jin).Potrzebujemy niewiele czasu by wzmocnić jang narządów

(ciepło i czi), natomiast odbudowa substancji i płynowym wy-maga dłuższego okresu.

Oprócz pięciu grup narządów wewnętrznych, które należą doposzczególnych żywiołów, istnieją dwie funkcje organizmu nale-żące do elementu Ognia. Jest to krążenie/seks oraz potrójnyogrzewacz.

Krążenie/seks

Krążenie/seks reguluje przepływ krwi tętniczej i żylnej orazwewnętrzne i zewnętrzne wydzielanie gruczołów płciowych. Od-powiada za ciśnienie krwi i jasność umysłu. Określane jest mia-nem ministra radości. Uosabia energię Nieba (jang). Jest ściślezwiązane z funkcją i energią wątroby. Silna wątroba to właściwekrążenie energii, płynów i właściwa jakość umysłu. Krążenie/seksjest bardzo często osłabiane przez niewydolną i zimną śledzionę.

Potrójny ogrzewacz

Ciało ludzkie dzieli się na trzy części i każda pełni określoną iważną funkcję.

Dolny ogrzewacz to część ciała od pępka w dół. Znajdują siętutaj dwie pierwotne energie, które łączą się z energią środkowe-go i górnego ogrzewacza.

39

Środkowy ogrzewacz to część od pępka do splotu słoneczne-go. Tu energia pobierana jest z pożywienia.

Górny ogrzewacz to część od splotu słonecznego do szyi i ra-mion. Tu energia pobierana jest z powietrza.

W chwili urodzin potrójny ogrzewacz zaczyna funkcjonować.Dla prawidłowego rozwoju potrzebne jest właściwe działaniewszystkich trzech części.

Do środkowego ogrzewacza należą narządy odpowiedzial-ne za trawienie pożywienia i przekazywanie esencji i energii.Są to żołądek, śledziona, trzustka i wątroba. Tutaj najważ-

TriejSźym narządem jest żołądek, gdyż jego aktywność i spraw-ność decyduje, czy właściwa ilość i jakość energii zostanieprzekazana śledzionie, która przetworzy ją w esencję i płynywewnętrzne, a następnie przekaże płucom. Wątroba i trzust-ka aktywizują i wspierają pracę tych dwóch narządów. Gdyżołądek i śledziona źle funkcjonują i nie pobierają energii zpożywienia, środkowy ogrzewacz nie spełnia swej funkcji.Przyczyną 90% wszystkich naszych schorzeń są zimne żo-łądek i śledziona, czyli niesprawny środkowy ogrzewacz.We właściwej pracy środkowego ogrzewacza ogromnie waż-ne jest to, aby pożywienie miało odpowiednią swą naturę wzależności od potrzeb każdego organizmu oraz aby zawierałoenergię. Z niczego nie da się czerpać energii. O tym tak bar-dzo istotnym czynniku decydującym o naszym zdrowiu, niepamiętamy lub nie wiemy. Żołądek tylko wtedy właściwiepracuję, gdy jest ciepły. Tylko wtedy przekazuje energię śle-dzionie i podtrzymuje życie.

Górny ogrzewacz to płuca i serce. Śledziona przekazujeesencję i czi (energię) do płuc. Tutaj energia z pożywieniałączy się z energią z powietrza. Gdy nasz oddech jest właści-wy, głęboki, gdy oddychamy czystym powietrzem, dostarcza-my ciału odpowiednią ilość i jakość energii. Właściwa posta-wa i odpowiednia ilość ruchu również przyczyniają się donapełniania nas energią. Sprawność górnego ogrzewacza todobrze funkcjonujące serce i układ krążenia. Źle funkcjonu-jący środkowy ogrzewacz daje niedobory energii w górnym

40

ogrzewaczu, co ujawnia się chorobami płuc i serca. Płuca prze-kazują esencję i energię do dolnego ogrzewacza.

Rys. 8. Przepływy energii z kanału centralnego

Dolny ogrzewacz to nerki i narządy płciowe. Pełni funkcję~pod-trzymywania naszej energii życiowej, jest paleniskiem podgrze-wającym kocioł, w którym przetwarza się energia w materię i ma-teria w energię, dzięki czemu nasz metabolizm jest prawidłowy.W dolnym ogrzewaczu decydującą rolę odgrywają nerki, głównienerka prawa zwana nerką Ognia. Przejawia ona ciepło naszej ener-gii życiowej jang. Rodzący się człowiek zostaje obdarzony dwo-ma energiami: energią rodziców i makrokosmosu. Tworzą onenaszą osobistą energię życia, a naszym zadaniem jest chronienietej energii. Możemy to uczynić jedynie poprzez właściwe oddy-chanie, odżywianie i odpowiedni tryb życia. Gdy tego nie robimy,nasza energia życiowa szybko wyczerpuje się. Istotą systemu tao-istycznego jest odpowiednie zachowanie i przechowywanie ener-gii oraz ciągłe wzmacnianie jej poprzez wytwarzanie własnej.

41

Wszystkie trzy energie spotykają się w punkcie umieszczonymnieco poniżej nerek, skąd jako jedność wędrują do kanału central-nego {patrz rys. 8), umieszczonego wzdłuż kręgosłupa.

— Energia z kanału centralnego w pierwszej kolejności zasila na-rządy jang (puste), a one transformują ją na energię odpowiedniądla każdego rodzaju narządu jin (pełnego). Po zasileniu narządówjin energia rozchodzi się po całym ciele. Narządy jin część energiizachowują dla siebie na wypadek choroby, tzw. banki energii, aczęść przekazują do nerek jako superesencję.

Powyższy opis funkcji potrójnego ogrzewacza przedstawia wbardzo prosty sposób istotę i wagę ciepła i energii w naszym orga-nizmie. Dbając o prawidłowe działanie wszystkich trzech ogrze-waczy możemy zapewnić prawidłową ochronę energii życiowejoraz zapewnić sobie zdrowie.

Wątroba i pęcherzyk żółciowy

Maksimum energetyczne dla wątroby (element Drzewa) przy-pada między pierwszą a trzecią w nocy, a dla woreczka żółciowe-go między dwudziestą trzecią a pierwszą {patrz rys. 10).

Wątroba kontroluje ścięgna, wiązadła, mięśnie, oczy, paznok-cie, nerwy obwodowe i zewnętrzne narządy płciowe. Odpowiadaza produkcję żółci i kontrolę łez. Meridian wątroby oplata we-wnętrzne narządy płciowe, a więc każdy stan wątroby bezpośred-nio wpływa na ich stan. Wątroba według obiegu odżywczego stwa-rza element Ognia, co oznacza, że przekazuje sercu odpowiedniąilość i jakość krwi. Praca serca zależy od jakości i siły wątroby.Siłę i jakość wątroby wzmacnia i stwarza właściwie pielęgnowa-na Ziemia (śledziona) oraz odpowiednia ilość Wody (nerki). Ak-tywność wątroby jest porównywana do aktywności wiosny, czylienergii silnie rozprzestrzeniającej się, dającej ruch i życie, jestposkramiana i kontrolowana przez element biegunowo przeciw-ny, tzn. Metal (płuca).

Wątroba {Drzewo) jest bezcennym ogniwem w obiegu energiiwedług zasady Pięciu Przemian. Jednakże sama nie decyduje oswej jakości, lecz podobnie jak pozostałe trzy elementy - Metal,Ogień i Woda - zależy od Centrum, czyli Matki Ziemi. Wątroba

42

również kontroluje Ziemię i nadaje właściwy kierunek energii wineridianach śledziony i żołądka. Swą ekspansywnością i energiąwzbogaca jakość Ziemi, nie pozwala jej na zbytnią ociężałość, sta-bilność i twardość. Ten wpływ wątroby na śledzionę przejawia sięnie tylko na płaszczyźnie fizyczności czyli fizjologii, ale równieżw sferze emocjonalnej.

Wątroba to podświadomość, serce to umysł, a śledziona to świa-domość^Podświadomość rejestruje wszystko, czego doświadcza,bez analizy i oceniania i bez świadomości tego procesu. Dobrzepracująca wątroba to właściwa jakość umysłu i świadomości. Ja-kiekolwiek nieprawidłowości w pracy wątroby zawsze wywołująniezrównoważenie umysłowe, np. agresję, złość, podniecenie,nerwowość. Właściwie pracująca wątroba to dobra jakość snu. Gdynie jest w równowadze, sny są męczące.

Funkcje wątroby są zależne zawsze od ilości i jakości krwi. Zaprodukcję krwi odpowiada śledziona wytwarzając płyny, na baziektórych, wspólnie z nerkami i szpikiem, produkowana jest krew.

Istnieje wiele dolegliwości wątrobowych, które charakteryzująsię dobrze znanym wszystkim objawami. Lecząc się usuwamy ból,zapominając o przyczynie albo o sytuatjir^tora~go wywołała.Każda dolegliwość wątrobowa to brak równowagi jin-jang lubzastój energii połączony z zastojem krwi. Sytuacje, które mogąspowodować wyżej wymienione rozregulowanie, to nieodpowied-niej)ożywienie, emocje i przemarznięcie.

Zimna wątroba charakteryzuje się niedoborem elementu jang.Typowe objawy to nietrzymanie wiązadeł i ścięgien, problemy zestale rozsuwającym się kręgosłupem, problemy z oczami, paznok-ciami, narządami płciowymi, to przepuklina i obrzęki jąder. Kon-sekwencją permanentnie zimnej wątroby jest jej marskość, alepierwszymi objawami są zawsze wzdęcia i niestrawność.

Zapalenie wątroby (żółtaczka) powstaje zawsze przy zimnejwątrobie, jednakże w połączeniu z silnie wychłodzoną śledzioną,produkującą duże ilości śluzu; w przypadku malarii ma dodatko-wo wpływ wilgoć klimatu.

Stan zimnej wątroby to ogólny brak jang (ciepła) i czi w całymorganizmie - stan bardzo ciężki i niebezpieczny. Korzeniem cho-

43

roby jest zimna śledziona i nerki. Każda sytuacja destrukcyjnadotyka w pierwszej kolejności żołądka, śledziony i nerek.

Przy zimnej wątrobie należy wyeliminować pokarm o naturzejin i przejść na pożywienie w całości przygotowywane w domu.Wszystkie trzy posiłki powinny być gotowane i ciepłe z dodat-kiem odpowiednich ziół i przypraw.

Niedostatek krwi w wątrobie to niedobór elementu jin. Jest tozawsze spowodowane osłabieniem funkcji śledziony. Brak krwiw wątrobie to pierwszy krok do stanu ognia wątroby. Jednakże tenniedobór, w porę zlikwidowany, nie wywoła ognia, a równowagawróci do normy.

Objawy niedostatku krwi w wątrobie to bolesne i wrażliwe na Jświatło oczy, paznokcie białe i łatwo łamiące się, skurcze mięśni, Lzwłaszcza nocą, drżenie rąk i nóg, słabe krwawienia miesięczne \lub ich brak, zawroty głowy, wypadanie włosów, osłabienie wzro-_Jku i brak ostrości widzenia.

Objawy ognia wątroby to suche oczy, paznokcie łamiące się ijkruszące, zaczerwienienie twarzy i oczu, pobudliwość emocjonal-na, trudności w zasypianiu i bezsenność, bóle i zawroty głowy,Vkrwawienie z nosa, żółte upławy u kobiet, zapalenie gruczołu kro-kowego, krwiomocz, zapalenie wielostawowe, łuszczyca, poce-nie się nocą, nadczynność tarczycy, przykurczę wiązadeł i mięśni.

Gdy w organizmie istnieje niedobór jin, czyli brak krwi i pły-nów, wówczas sytuacja ta dotyczy wszystkich narządów, jednak-że istnieją zawsze wiodące objawy wskazujące na to, który narząd ,jest najbardziej dotknięty chorobą. W przypadku braku jin wątro-by problem ten dotyka również serca i płuc oraz nie omija nerek, jCzęsto dolegliwości związane z brakiem równowagi wątroby niesą kojarzone z tym narządem. Rzadko zdajemy sobie sprawę, żeprzyczyną zapalenia wielostawowego jest chora wątroba, a w głów-nej mierze śledziona. Nie sądzimy również, że zmiany w sposobienaszego odżywiania mogą przynieść konkretne korzyści. W tymprzypadku należy bezwzględnie odstawić pokarm o naturze jin.Kuracja antybiotykowa nie pomoże, gdyż nie jest to infekcja.

Brak równowagi wątroby z niedoborem jin, czyli ogień wątro-by, to stan, który bardzo trudno doprowadzić do harmonii. Zmia-

44

ny w organizmie zwykle zaszły za daleko i zniszczenie narządówjest zbyt duże. Wprowadzając właściwe odżywianie można cho-robę zatrzymać, a dolegliwości zostaną wyciszone i od nas tylkobędzie zależało, czy powrócą.

Przy niedoborze krwi i ogniu wątroby należy z jednej stronyskupić się na wyciszaniu ognia, a z drugiej na energicznej odbu-dowie jin, czyli na wzmacnianiu śledziony i lewej nerki. A więc,mimo że mamy w ciele gorąco, nie możemy go gasić wodą wdosłownym znaczeniu tego słowa, ani stosować pożywienie ochła-dzające. Pogłębi to bowiem problemy ze śledzioną, czyli z niedo-borem jin i ogniem wątroby.

Stan niedoboru jin i ogień w narządach można łatwo zauważyćwe własnym organizmie analizując swoje odczucia w godzinachtuż przed i w czasie maksimum energetycznego danego narządu.Każdy nadmiar jang daje objawy w godzinach maksimum ener-getycznego, a niedobór w godzinach minimum energetycznego.Tak na przykład, gdy późnym wieczorem lub w nocy często mamy

~achoTę~rfa coś kwaśnego lub słodkiego, to znaczy, że w wątrobiejest niedobór jin, czyli krwi. Nie musi być to już ogień, ale tenstan sygnalizuje, że w organizmie nie ma równowagi i należy za-dbać o śledzionę. \

Oprócz niedoboru jin i niedoboru jang wątrobę dotyka równieżzastój energii czi i krwi. Stan taki pojawia się w organizmie podwpływem wstrząsu psychicznego, frustracji, stresu jak również możepowstać w wyniku przejedzenia lub przemarznięcia. Zastój czi wą-troby przejawia się brakiem kontroli przez wątrobę przepływu ener-gii w meridianie żołądka i śledziony. Wywołuje to konkretne dole-gliwości, bóle i skurcze żołądka, wzdęcia, mdłości, wymioty, bólgłowy, uczucie rozpierania w klatce piersiowej, osłabienie, dresz-cze i brak apetytu. Przedłużający się stan zastoju w wątrobie możewywołać w efekcie stan zimnej wątroby. Przy zastoju czi i krwiwątroby nie należy absolutnie spożywać potraw o smaku kwaśnym,gdyż tylko pogłębi to istniejący stan. Potrzebny jest wtedy smakostry i rozgrzewający, który poruszy energię i krew.

Woreczek żółciowy jest partnerem wątroby i dostarcza jej ener-gii z kanału centralnego. Gromadzi wytworzoną w wątrobie żółć

45

potrzebną do emulgowania tłuszczu znajdującego się w pożywie-niu. Wszystkie stany wątroby są jednocześnie stanami woreczkażółciowego. Dobrze jest, gdy woreczek jest rozluźniony i funk-cjonuje prawidłowo. Służy temu pożywienie ciepłe o naturze neu-tralno-rozgrzewającej, natomiast każdy nadmiar smaku kwaśne-go powoduje, że wątroba i woreczek są skurczone i trawienie, głów-nie tłuszczów, nie odbywa się prawidłowo.

Kanał energetyczny woreczka żółciowego biegnie od zewnętrz-nycrTkącików oczu okalając głowę, przez kark, ramiona, klatkępiersiową, zewnętrzną stronę bioder do stóp. Z tego względu maon ogromny wpływ na wszelkie przykurczę mięśni, głównie kar-ku, bioder, nóg, stóp, na ból głowy, jakość oddychania i krążenieenergii w tzw. kanale cudownym opasującym ciało. Kanał ten kon-troluje energię krążącą pomiędzy górną i dolną częścią ciała. Głów-nym miejscem decydującym o elastyczności mięśni i właściwymkrążeniu energii jest punkt na stopie.

Niedobór krwi w wątrobie objawia się sztywnością ciała i umy-słu i prowadzi zawsze do zablokowania woreczka żółciowego, comoże przyczynić się do jego niedrożności. Bardzo popularna cho-roba - kamica woreczka żółciowego - to najpierw zimna wątroba,zastój krwi i czi w wątrobie, zastój żółci w woreczku, a efektem sąkamienie i ogień wątroby.

Serce i jelito cienkie

Maksimum energetyczne dla serca przypada między jedenastąa trzynastą, a dla jelita cienkiego między trzynastą a piętnastą (patrzrys. 10).

Serce wprawia krew w ruch, a jego funkcja opiera się na ener-gii czi i krwi. Gdy płuca nie dostarczą odpowiedniej ilości czi dokrwi, wówczas występują zaburzenia w pracy serca. W sercu łą-

„czy się z krwią Duch - nasza inteligencja, ale by tak się działo,nasz umysł musi być czysty (stan czystego serca).

Serce kontroluje tętnice, wygląd zewnętrzny, czyli cerę, język ijamę ustną, kąciki wewnętrznejDczu^ krew i pot.

Zdolność człowieka do wyrażania się słowami należy do ele-mentu Ognia. Serce to miłość, współczucie, odpowiedzialność, to

46

nasz umysł. Wszelkie choroby umysłowe wynikają z problemówz sercem.

W obiegu odżywczym, według zasady Pięciu Przemian,Ogień jest stwarzany przez Drzewo. Aby serce właściwie funk-cjonowało, wątroba powinna zawierać odpowiednią ilość czi ikrwi. Ogień swym ciepłem, energią i właściwym krążeniemkrwi wspiera i wzbogaca Ziemię. Podgrzewa również nerkiudzielając im ciepła.

Serce kontroluje Metal, aby ten przez swoje skłonności dożalu i rozpamiętywania nie zagłębił się w niepotrzebnej dro-biazgowości. Serce czyni Metal elastycznym i bardziej przy-stosowanym. Zaś Woda pilnuje, aby żywioł Ognia nie znisz-czył swą ekspresją delikatności esencji i jin, aby ciało nie stałosię suche.

Główną przyczyną chorób serca jest słaba i zimna śledziona.Przy braku jang śledziona czerpie energię z elementu Ognia osła-biając tym serce i krążenie. Osoby po przebytym zawale mają po-większoną śledzionę. Również niesprawna wątroba niszczy serce.Wszystkie niedyspozycje wątrobowe, jak zimno, zastój energii ikrwi, niedobór krwi i Ogień wątroby, oddziały wuja na pracę sercaw podobny sposób.

Choroby płuc, brak czi i jang, nadmiar śluzu lub niedobór jinupośledzają pracę serca, a szczególnie krążenie. Również brakrównowagi nerek, czyli zarówno ich wychłodzenie, jak i niedobórjin, jest ściśle powiązane z pracą serca.

Objawy osłabienia serca (niedobór jang) to częstoskurcz, po-cenie się w dzień, duszności, blada lub sina twarz, ogólna słabość,wrażliwość na zimno, słaby oddech, ucisk w piersi, ból w okolicyserca, depresja i lęk. Mogą to być pierwsze symptomy przedzawa-łowe.

Objawy niedoboru krwi (ogień serca) to silne nocne poty, słabysen, zaburzenia mowy, kołatanie serca, owrzodzenia jamy ustnej,czerwona twarz, ciemny mocz, krwiomocz, zaparcie, podniece-nie.

Objawy zastoju czi i zatrzymania krwi to sine usta i silny ból wklatce piersiowej.

47

Ponieważ serce jest narządem całkowicie uzależnionym od]pozostałych narządów, możemy wpływać na właściwą kondycjęserca jedynie poprzez świadome dbanie o :

- właściwe pożywienie (śledziona, żołądek)- właściwe oddychanie (płuca)- właściwe emocje (wątroba, śledziona)- ochronę przed zimnem (nerki)- odpoczynek i sen (wątroba i śledziona)Również każdą chorobę umysłową można skutecznie leczyć

stosując powyższe wskazówki, a najważniejsza z nich to dbałośćo właściwe pożywienie, co w efekcie przyniesie równowagę welemencie Ziemi i naszej świadomości. Zrównoważona świado-mość to zawsze cichy i spokojny umysł.

Jelito cienkie jest partnerem serca i z racji swej funkcji przeka-zuje mu energię z kanału centralnego, uprzednio ją transformując.Ochrania serce przejmując na siebie nadmiar gorąca, gdy sercejest w ogniu. Jelito przekazuje gorąco do pęcherza moczowego ijelita grubego. Stąd, przy ogniu serca i wątroby, często występująhemoroidy i krwawienia z odbytu oraz krwiomocz. Nie jest to stanzapalny i nie leczy się go antybiotykami. Praca jelita cienkiegojest ściśle zależna od stanu równowagi organizmu. Gdy w cieledominuje jin, mogą się pojawić pieniste biegunki niestrawionymiczęściami pokarmu, natomiast gdy w organizmie jest stan ognia,biegunki o cuchnącym zapachu lub z krwią. Nie należy w przy-padku biegunek podawać pożywienia jin.

Śledziona (trzustka) i żołądek

Maksimum energetyczne dla śledziony jest między dziewiątąa jedenastą, a dla żołądka - między siódmą a dziewiątą (patrzrys.^ 10).

Śledziona to centralny narząd w cyklu Pięciu Przemian. Odży-wia i równoważy wszystkie pozostałe narządy. Jest niczym MatkaZiemia, wokół której skupia się całe życie, odrodzenie i wzmac-nianie. Energię i substancję przekazywane przez żołądek transfor-muje w esencję i czi, które następnie trafiają do płuc. Część tej

48

esencji przesyła do nerek. Rezultatem pracy śledziony w organi-zmie są płyny zwane jin-ye. Jin to płyny lekkie - łzy, mocz, ślina,pot. Ye to płyny ciężkie - stawowe, mózgowe, rdzeniowo-kręgo-we, żołądkowe, jelitowe oraz płyn, który jest bazą do tworzeniakrwi. Płyny ye podtrzymują życie i odświeżają ciało, smarują tkankii narządy.

Śledziona kontroluje krew i dba o to, by znajdowała się w ży-łach, tętnicach i naczyniach krwionośnych, utrzymuje mięśnie inarządy na swoim miejscu, nadaje kształt i jakość ciału, decydujęo lepkości i gęstości krwi, wpływa na napięcie tkanek mięśnio-wych i łącznych oraz na jakość tkanki podskórnej, jakość błonśluzowych oraz giętkość stawów, odpowiada za usta, powieki,mięśnie długie, za pracę kończyn i za zmysł smaku.

Śledziona jako centralny narząd wprowadza zrównoważenienaszych emocji i umysłu. Przy silnej śledzionie emocje przepły-wają przez nasz umysł nie pozostawiając spustoszenia, są charak-terystycznym uzupełnieniem naszej osobowości i życia.

Równowaga w elemencie Ziemi to umiejętność koncentracji,to nasza właściwa świadomość, analizowanie, klasyfikowanie, alerównież wrażliwość, intuicja i otwarcie na rozwój i zmiany. Zrów-noważona świadomość to spontaniczność, otwartość, czujność iodpowiedzi alność.

Śledziona jako narząd elementu centralnego z jednej stronywspiera wątrobę i serce, odżywiając krew i regulując jej lepkość,stwarzając jej odpowiednią ilość i jakość, a z drugiej strony wspierapłuca i nerki nawilżając je, dostarczając czi, esencję i płyny. Wobiegu odżywczym śledziona bezpośrednio wzmacnia płuca (Me-tal), a sama w razie konieczności czerpie energię z serca (Ogień).

Osłabiona, zimna śledziona nie produkuje esencji i płynówwewnętrznych, wytwarza w zamian tak zwaną patologiczną wil-goć, która z czasem zamienia się w śluz. Organizm jest wówczasźle odżywiany, a cały metabolizm komórkowy przebiega niewła-ściwie. Równowaga jin-jang jest wówczas zachwiana. Śluz wpierwszej kolejności osadza się w płucach, zatokach, jak równieżumiejscawia się w całym ciele - w jamie brzusznej, naczyniach,przewodach, narządach i w przestrzeni okołokomórkowej^lworzy

49

zastoje, zatory, opuchliznę, obrzęki, wywołuje otyłość, zniekszta-łCaTńlęsnle i ciało, zmniejsza sprawność fizyczną i ruchową, jestprzyczyną miażdżycy i chorób krążenia... \

-—Jednym"z czynników osłabiających pracę śledziony jest długo-trwały wysiłek umysłowy. Najczęściej problem ten dotyka mło-dzieży uczącej się i studiującej.

Również nadmiar każdego rodzaju emocji czyni spustoszeniew pracy żołądka i śledziony. Spośród wszystkich emocji najbar-dziej destrukcyjne dla śledziony jest tzw. zamartwianie się. Wśródstarszego pokolenia ten typ osobowości nazywano śledziennikiem.

Niszcząco na śledzionę wpływa nieodpowiedni styl i tryb ży-cia. Nadmiar zbyt aktywnej pracy, duży wysiłek fizyczny przy jed-noczesnym braku odpoczynku i snu wywołuje upośledzenie pra-cy żołądka i śledziony, a w kolejności niszczy wątrobę, serce, układkrążenia i cały organizm. Ciało odbudowuje substancję i regene-ruje się jedynie podczas relaksu, odpoczynku i snu. Lekceważenietej fizjologicznej konieczności doprowadza do samozniszczenia.

Śledziona i żołądek do właściwej pracy potrzebują więc odprę-żenia umysłowego i emocjonalnego oraz rozsądku w dysponowa-niu siłami fizycznymi. Potrzebują jednak jeszcze jednego, najważ-niejszego czynnika, który rzutuje na podatność organizmu na dwapierwsze - jest to ciepło. Żołądek i śledziona potrzebują do pracyciepła i odpowiedniej jakości pokarmu. Narządy te tracą ciepłowówczas, gdy jesteśmy przemarznięci, gdy ta sytuacja trwa zbytdługo, a głównie przez odżywianie się niewłaściwym ochładzają-cym pokarmem. Potrawy jin o naturze zimnej i wilgotnej spo-żywane przez wiele lat i pokoleń doprowadzają do zmian ge-netycznych, zwyrodnieniowych, do upośledzenia pracy nie tyl-ko śledziony i żołądka, ale wszystkich pozostałych narządów.

Śledziona odpowiada za większość naszych schorzeń. To odzmian w śledzionie, od jej nieprawidłowego funkcjonowania, odzłej pracy żołądka, a więc od trawienia i przyswajania, rozpoczy-nają się nasze zdrowotne problemy.

Objawy złej pracy śledziony, brakjang (zimno), to biegunki,białe upławy u kobiet, wypadanie narządów, zimno ciała, ocięża-łość, wzdęcia, nudności, duszności, spontaniczne poty w dzień,

50

obrzęki i otyłość, alergie, ciągłe przeziębianie się, grypy, anginy__i_zawały. ~"

Partnerem śledziony jest żołądek. Jeżeli oba te narządy funk-cjonują prawidłowo, istnieje pomiędzy nimi równowaga jin-jang.Śledziona nawilża żołądek sokami, a żołądek obdarza śledzionęsuchością (energią). Przy osłabieniu śledziony i braku soków i pły-nów (jin) dochodzi do utraty równowagi, a żołądek ma fałszywynadmiar jang (ogień) - choroba wrzodowa.

Upośledzenie pracy śledziony, które daje brak równowagi jin-jang, to równocześnie utrata równowagi kwasowo-zasadowej, czylitzw. zakwaszenie organizmu. Takie środowisko nie tylko osłabiaorganizm, ale hamuje przyswajanie i wchłanianie z pokarmu solimineralnych i witamin. Każdy pokarm, który osłabia pracę śle-dziony, jest jednocześnie zakwaszający (mleko, piwo, soki, owo-ce, surówki, słodycze, sery). Ogień w żołądku to uczucie piecze-nia, zgaga, niesmak i złe samopoczucie. Stan ten może zaistniećrąwnież pod wpływem silnych emocji, stresu i zdenerwowania.

Brak równowagi pomiędzy żołądkiem a śledzioną - osłabionaśledziona i stan ognia żołądka, to główna przyczyna chorób no-wotworowych, sercowo-naczyniowych, cukrzycy i wielu innych.

Objawy zimnego żołądka to nudności, wzdęcia, ogólna nie-strawność, ból głowy, ociężałość, ból mięśni, uczucie zimna, dresz-cze, silne skurcze i bóle żołądka.

Pożywienie, które będzie ochraniało i wzmacniało śledzionę iżołądek, powinno być zrównoważone wszystkimi smakami z ko-niecznym uwzględnieniemj>rzypraw,Q_sjnaku gorzkim iostrym,jego bazę powinny stanowić produkty z elementu Ziemi uzupe-łnione produktami pozostałych elementów. Nie powinien domi-nować żaden ze smaków, a na pewno nie smak kwaśny ani słony.Przy tym pożywienie nie może być nigdy zimne.

Płuca i jelito grube

Maksimum energetyczne dla płuc występuje od trzeciej do pią-tej rano, a dla jelita grubego - od piątej do siódmej (patrz rys. 10).

W płucach czi z powietrza łączy się z czi i esencją z pożywie-nia. Płuca przekazują czi i esencję do nerek oraz poprzez krew

51

rozprowadzają ją po całym ciele. Uruchamiają krew, gdyż krewpłynie tam, gdzie podąża czi.

Płuca kontrolują skórę, napinają ją i rozluźniają, zamykają iotwierają pory. Są odpowiedzialne za stan naszej warstwy ochron-nej, tzw. wei-czi. Warstwa ta chroni nas przed wszelkimi negatyw- •nymi wpływami, a także przed niepożądanymi sytuacjami. Od siłypłuc zależy właściwa jej jakość.

Płuca w układzie obiegu odżywczego, według Pięciu Przemian,są odżywiane i wzmacniane przez element Ziemi (śledziona), asame wzmacniają i odżywiają Wodę (nerki). W układzie kontrol-nym oddziałują na Drzewo poskramiając jego ekspansywność inadmierną energię, a wprowadzając stabilizację i zrównoważenie.Natomiast dzięki elementowi Ognia Metal łagodnieje i nie jesttak sztywny.

Gdy płuca są słabe, nie mają jang i czi, zawsze cierpi serce iukład krążenia. Może wówczas wystąpić kołatanie serca, utrud-nione oddychanie i pocenie się.

Przyczyną wszelkich dolegliwości płuc są, podobnie jak przyinnych narządach, pożywienie, przemarzanie i emocje. Wszystkiete czynniki wpływają niszcząco na śledzionę, która decyduje owłaściwej jakości pracy płuc. Dzięki śledzionie, jej płynom, esen-cji i czi, płuca mogą stwarzać właściwą jakość naszej warstwyochronnej wei-czi, a więc i naszą odporność na przeziębienia i in-fekcje. Wszystkie problemy związane z górnymi drogami odde-chowymTtoliajpierw ogólne osłabienie ciała (brak jang) i zimnaśledziona, a dopiero w następnej kolejności występuje osłabieniepłuc i pojawiające się dolegliwości - grypa, katar, kaszel, chrypkai ból głowy. W ten sposób płuca reagują na brak jang.

Również wszelkie alergie, które są plagą naszego życia - głów- /nie u dzieci¥j^ojbrak jang, czyli ciepła i czi płuc. Poprzez nie-,jwłaściwe, nadmiernie ochładzające pożywienie, niszczymy żo-łądek, śledzionę i płuca, a ciało reaguje wysypkami, katarem,dusznością, astmą i kaszlem. Należy pamiętać, że osłabiona śle-dziona produkuje zamiast płynu śluz, który w pierwszej kolej-ności gromadzi się w płucach utrudniając oddychanie i powodu-

jąc kaszel.

52

Objawy niedoboru jang w płucach to kaszel z jasną wydzieli-ną, katar, duszności, astma, ból głowy, grypa, pragnienie, wysyp-ka, uczucie zimna, słaby oddech, bladość, pocenie się w dzień,zapalenia płuc i zawały.

Płuca mogą również być dotknięte chorobą gorąca. Występujewówczas, gdy zniszczenie i osłabienie śledziony oraz całego or-ganizmu jest procesem długotrwałym, a płuca nie są nawilżanepłynami i esencją śledziony (brak jin).

Brak jin w płucach z objawem ognia (gorąco z wilgocią) jest! często pierwszym objawem gruźlicy lub nowotworu płuc.Y Chcąc usunąć dolegliwości płucne, takie jak katar, dusz-I ności, kaszel, musimy w pierwszej kolejności zadbać o wła-ściwe pożywienie, które będzie odpowiednią bazą dla pracy

; śledziony i żołądka. Przy istniejących dolegliwościach płuc-\ nych z nadmiarem wilgoci bardzo pomocne są inhalacje z ty-. mianku lub rozmarynu,. Przy zimnych i zawilgoconych płu-

cach należy pamiętać o herbatach zawierających zioła o sma-; ku gorzkim (osuszające), słodkim (odbudowujące) oraz ostrym

(rozgrzewające).Jelito grube jest partnerem płuc, dostarcza przetworzonej ener-

gii z kanału centralnego, oddziela to, co potrzebne od tego co zby-teczne. Jest zawsze zależne od pracy płuc, śledziony i żołądka, odich jang i płynów.

Osoby mające problemy z jelitem grubym to najczęściejosoby nie umiejące zapomnieć starych urazów i pretensji, sądługo rozżalone i smutne. Jelito grube ceni sobie właściweprzeżuwanie pokarmu i ruch. Może przejmować gorąco z ele-mentu Ognia. Wówczas prawdopodobnie pojawią się hemo-roidy i krew. Zaparcia występują zawsze, gdy śledziona pra-cuje niewłaściwie (zimno) i nie nawilża jelita. Są to objawy,które występują zarówno w organizmie wychłodzonym, jak iprzy istniejącym ogniu. Chcąc, by jelito grube pracowało wła-ściwie, należy zadbać o śledzionę i żołądek. Zjadanie jabłkana noc jako tabletki przeczyszczającej może w konsekwencjiprzynieść komplikacje, gdyż jabłko nie usuwa przyczyny za-parć, lecz ją pogłębia.

53

Nerki i pęcherz moczowy

Maksimum energetyczne dla nerek przypada między siedem-nastą a dziewiętnastą, natomiast dla pęcherza moczowego międzypiętnastą a siedemnastą (patrz rys. 10).

Nerki są magazynem naszej energii życiowej. Przechowu-ją tzw. iskrę Wszechświata oraz energię otrzymaną od rodzi-ców. Tej energii nie można odtworzyć, natomiast należy jąchronić i uzupełniać, czerpiąc energię z powietrza i pożywie-nia. Gdy jakość naszego życia jest niewłaściwa (nieodpowied-nie pożywienie i tryb życia), wyczerpujemy zasoby tej ener-gii oraz jej ciepło.

Każda z nerek reprezentuje odmienną funkcję. Prawa tojang (Ogień) jest siedliskiem naszego organicznego ciepła.Jest to ciepło naszej pierwotnej energii wraz z ciepłem uzy-skanym z pożywienia i oddychania. Nerka ta swym ciepłemogrzewa i pobudza pracę wszystkich narządów oraz cały me-tabolizm komórkowy, dostarcza ciepło głównie do śledzio-ny i żołądka, bowiem te właśnie narządy odpowiadają za naj-ważniejszy proces alchemicznej transformacji w organizmie,przetwarzają energię i materię dając właściwą czi i esencjężycia. Nerka prawa jest korzeniem jang wszystkich narzą-dów.

Nerka lewa to jin (Woda). Jej działanie jest ochładzające iodświeżające. Gromadzi esencję z właściwego odżywiania i od-dychania oraz esencję pourodzeniowe. Nerka ta odbudowujewraz ze śledzioną i szpikiem krew oraz płyny wewnętrzne. Bez-pośrednio wpływa na wydzieliny pochwowe i męskie nasienie.Natura jin lewej nerki zależy bezpośrednio od działania śle-dziony, ponieważ śledziona jest korzeniem jin wszystkich na-rządów.

Nerki odbudowują i odżywiają wszystko to, co jest najgłębiej,a więc kości, szpik i mózg. Nerki kontrolują włosy na głowie,męskie nasienie i zęby, jednakże siła ich osadzenia w dziąsłachzależy od śledziony, żołądka i serca.

54

Brak jang prawej nerki to ciało wychłodzone i osłabione. Me-tabolizm komórkowy jest spowolniony, krążenie niewłaściwe,mogą wystąpić duszności i ataki astmy. Brak jin lewej nerki toorganizm przegrzany, występują objawy gorąca (ognia), np. palą-ce stopy i dłonie.

Słabe nerki to siwienie, wypadanie włosów, słabe kości i sta-wy, bezpłodność, przedwczesne starzenie się, zwiędła i wysuszo-na skóra, przedwczesna menopauza, słaby wzrok i problemy zesłuchem. Nerki pobudzają wydalanie kału i moczu, odpowiadająza właściwą pracę narządów płciowych i gruczołów wydzielaniawewnętrznego.

Nerki wyczerpujemy długimi chorobami, antybiotykami, leka-mi hormonalnymi, nadmiarem seksu u mężczyzn, przemęczeniemi ciężką fizyczną pracą, stresem i przemarznięciem. Nieodpowied-nie pożywienie, jako czynnik najistotniejszy, zawsze wpływa nazwiększoną wrażliwość organizmu na wyżej wymienione wpły-wy. Niewłaściwe pożywienie to nadmiar pożywienia ochładzają-cego (kwaśnego, surowego i zimnego), które nie jest w stanie uzu-pełnić naszych potrzeb jang.

Nerki są siedliskiem naszej energii życiowej, a więc są na-szym napędem witalności, sił twórczych i chęci poznawczych.Dzięki nim przejawia się w nas nasza wola i chęć życia. Spraw-ne nerki pobudzają nas do działania, radowania się życiem,ciągłego tworzenia i poznawania. Nerki z niedoborem jangwpędzają umysł w depresję, odizolowują nas od otoczenia,stajemy się zastygli, zgnuśniali, cyniczni, bez woli i chęci dożycia. Czyny samobójcze pojawiają się zawsze, gdy w ner-kach jest brak jang.

Często przyzwyczajenia żywieniowe nieświadomie wpę-dzają nas w problemy emocjonalno-zdrowotne. Przykłademmoże być nadmierne spożywanie wieprzowiny, wędlin, śle-dzi, soli, które mają naturę silnie jin i należą do elementu Wody.Takie pożywienie daje w konsekwencji niedobór jang w ner-kach, zniszczenie nerek, a z tym wiążą się stany depresyjne iblokada energetyczna, którą najprościej można rozładować

55

alkoholem. Ta sytuacja jest jedną z głównych przyczyn na-szego narodowego alkoholizmu.

Chcąc wzmocnić nerki skorzystajmy ze świeżych, odpowied-nio przyrządzonych ryb słodkowodnych, które pozytywnie wpły-ną na ich pracę.

W celu wyeliminowania problemów zdrowotnych i emocjo-nalnych musimy uwzględniać naturę spożywanych produktów itym samym unikać nadmiaru pożywienia jin.

Pęcherz moczowy jest partnerem nerek. Dostarcza im energii zkanału centralnego. Dolegliwości nerek idą w parze z dolegliwo-ściami pęcherza moczowego. Pęcherz moczowy jest w ścisłym ener-getycznym związku z jelitem cienkim i zawsze każdy nadmiar jinlub jang pęcherza moczowego jest nadmiarem jelita i odwrotnie.Często pęcherz moczowy przejmuje nadmiar gorąca z jelita cien-kiego, gdy ono, ochraniając serce, przejmuje jego ogień. Wówczaspojawia się krwiomocz, ale nie jest to objaw stanu zapalnego.

Rys. 9. Wzajemne oddziaływanie narządów w organizmie

56

Maksimum i minimum energii narządów w meridianach

W organizmie, oprócz wewnętrznego związku i zależności mię-dzy narządami (obieg kontrolny i odżywczy), istnieje równieżpołączenie energetyczne pomiędzy meridianami poszczególnychorganów. Meridiany są to kanały, którymi płynie energia tzw. oży-wiająca i są one umieszczone na powierzchni oraz wewnątrz cia-ła. Istnieje 12 meridianów odpowiadających dwunastu narządom.Stosując akupunkturę lub akupresurę wykorzystujemy kanały doprzemieszczania energii pomiędzy poszczególnymi narządami orazdo likwidowania zastojów i blokad energetycznych. Nie stosuje-my akupunktury, gdy w organizmie występuje niedobór energii.

Rys. 10 . Zegar biologiczny człowieka

Energia w meridianach krąży nieustannie, uzyskując w ciągudoby swoje maksimum i minimum. Narządy przejawiają wów-czas swoje nadmiary i niedobory, dając konkretne objawy i dole-gliwości. Całkowity brak łaknienia i apetytu rano świadczy o zim-

57

nej, osłabionej śledzionie i żołądku. Brak snu w nocy może świad-czyć o gorącu w wątrobie lub sercu. Atak kaszlu i duszności nadranem lub ból serca świadczy o słabości płuc i serca. Zjadanie wnocy słodyczy świadczy o niedoborze jin w wątrobie. Porannezmęczenie i senność sygnalizuje słabość śledziony. Senność połu-dniowa to słabość wątroby. Są to przykłady braku równowagi jin-jang w narządach.

58

Czynniki WPŁYWAJĄCE NA RÓWNOWAGĘJIN-JANG W ORGANIZMIE

Smaki

Natura wyposażyła nas w zmysły, abyśmy mogli oceniać iwybierać to, co dla nas dobre, a odrzucać to, co złe. Najmocniejzwiązane z procesem tworzenia pożywienia i samego odżywianiasię są zmysły smaku, węchu i wzroku.

Oczy pozwalają nam rozpoznać i ocenić otoczenie. Węch in-formuje nas o tym, co korzystne lub szkodliwe, miłe lub nieprzy-jemne. Natomiast zmysł smaku mamy po to, aby prawidłowo do-bierać korzystne dla nas pożywienie.

Jakość zmysłów zależy od stanu naszego zdrowia. Mogą onereagować na bodźce zewnętrzne prawidłowo lub w sposób nie-właściwy, dostarczając nam fałszywych informacji. Może to byćdla nas niebezpieczne, a na pewno świadczy o nieprawidłowymfunkcjonowaniu organizmu.

Właściwa jakość zmysłu wzroku zależy od dobrej pracy wątro-by, zmysłu węchu - od płuc, zmysłu smaku - od śledziony i trzust-ki. Prawidłowe wykorzystanie zmysłu smaku jest możliwe, gdyodżywiamy się pokarmem zrównoważonym pięcioma smakami,bo tylko wówczas ten zmysł funkcjonuje właściwie, a przekazy-wane nam informacje nie są przekłamane.

Wyróżnić można pięć podstawowych smaków: kwaśny, gorz-ki, słodki, ostry i słony. Do prawidłowego funkcjonowania orga-nizmu wszystkie wymienione smaki są nam potrzebne. Każdy mado spełnienia określone zadanie, ale skutki są pozytywne, gdykażdy smak występuje w obecności pozostałych czterech, czylidziała w równowadze.

59

Smaki kwaśny i słony są zawsze jin. Smaki gorzki, słodki iostry są jąng,jednakże produkty w tych smakach zimne i surowesą zawsze jin. Wyjątkiem są przyprawy smaku ostrego oraz cebu-la, czosnek i por, które są wyłącznie rozgrzewające i poruszające.

Rys. 11. Kolejność smaków

Smak kwaśny - element Drzewa

Ma naturę jin - ochładzającą i odświeżającą, charakter ściąga-jący i wywołujący skurcze. Jest potrzebny do właściwej pracywątroby i jej metabolizmu. Reguluje jej funkcję unoszenia ener-gii. Gdy w pożywieniu brakuje smaku kwaśnego, występują za-burzenia w krążeniu energii, głównie w elemencie Ziemi (żołą-dek, śledziona). Objawia się to zastojami pokarmowymi, wzdę-ciami, nudnościami, wymiotami, nadmiarem w żołądku, bólamigłowy. Mamy wtedy do czynienia z dominującym ruchem energiiw górę. Jednakże ilość smaku kwaśnego w potrawach musi byćbardzo wyważona i nie powinien on dominować. Produkty nale-żące do elementu Drzewa muszą być szczególnie starannie rów-noważone pozostałymi smakami.

Nadmiar smaku kwaśnego niszczy jang wątroby, śledziony iżołądka. Smak ten wywołuje zamieranie ruchu energii i osłabiakrążenie. Spada intensywność odżywiania komórkowego orazusuwania toksyn. Powoduje stagnację, zastoje, nadciśnienie, choro-

60

by przemianyjnaterii i choroby kobiece., Właściwości ściągające i""spowalniające tego smaku powodują jednocześnie wychłodzenie

całego organizmu. Krew nie dociera we właściwej ilości do wą-troby, co powoduje skurcze mięśniowe, niekiedy bardzo silne ibolesne (tzw. wiatr wątroby). Znane są przypadki, że u dzieci jużpo zjedzeniu porcji kwaśnych owoców, np. truskawek, wystąpiłysilne skurcze mięśniowe. W takich sytuacjach pomaga smak słod-ki i ostry rozgrzewający.

Pożywienia o smaku kwaśnym nie powinno się jadać wie-czorem, ponieważ utrudnia ono naturalną regenerację i odno-wę wątroby, która dokonuje się w momencie jej szczytu ener-getycznego, wyłącznie w czasie snu, w godzinach od 1 do 3 wnocy. Osłabiłoby to również śledzionę i żołądek, które w go-dzinach od 19 do 23 mają swoje minimum energetyczne. Z tychpowodów nie zaleca się na kolację pieczywa pszennego, suró-wek, jogurtów, surowych owoców, kwaśnych zup, serów, ma-karonów z kwaśnymi sosami. Na kolację powinno się jadaćwyłącznie potrawy słodkie (ale nie z cukrem) i rozgrzewające.Dotyczy to również pory letniej, szczególnie, gdy korzystamyz kąpieli w morzu lub jeziorze.

Smak kwaśny nie powinien być stosowany w żywieniu nie-' mowląti dzieci. Dopuszczalny jest jedynie jako smak równowa-

żący potrawy. Jogurty owocowe, soki, owoce surowe, a szcze-gólnie cytrusowe, kiszone ogórki - są dobre dla osób z wykszta-łconą i dojrzałą wątrobą. Ściągające i skurczowe właściwoścismaku kwaśnego nie pozwalają na prawidłowy rozwój młodegoorganizmu.

Łaknienie na smak kwaśny oznacza zawsze osłabienie wą-troby (brak/Vmg i jin). Kobiety w ciąży objadające się cytryna-mi lub innymi kwaśnymi owocami rodzą dzieci alergiczne ichorowite. Zaspokajanie apetytu na kwaśne powoduje jeszczewiększe osłabienie wątroby i śledziony. W tym przypadku na-leży przejść na potrawy ciepłe, słodkie (element Ziemi) i roz-grzewające.

Przy nadmiarze smaku kwaśnego, przy osłabieniu wątroby,występują problemy z oczami oraz problemy emocjonalne. Smak

61

kwaśny jest niewskazany przy alergiach, chorobach krążenia,cftofobie zakrzepowej, paraliżach, nadciśnieniu, zagrożeniu za-wałowym, zastojach pokarmowych, otyłości, cukrzycy, łuszczy-cy, dnie, artretyzmie, reumatyzmie, kamicy żółciowej i nerko-wej, mięśniakach, guzach, obrzękach, wypadaniu narządów, mi-grenach oraz chorobach nowotworowych. W przypadku wymie-nionych chorób smaku kwaśnego powinno się używać tylko dorównoważenia potraw.

Nie przeceniajmy roli witaminy C w leczeniu i profilaktyce.Jest ona traktowana przez nasz organizm jako smak kwaśny, zwszystkimi tego konsekwencjami. Potrzebna jest w niewielkichilościach do regulowania pracy wątroby. Jej nadmiar niszczy wą-trobę, śledzionę i nerki jak każdy inny smak kwaśny. ,-

Stres w połączeniu z długotrwałą dietą powodującą osłabienieżołądka, śledziony i niedobór jin (pożywienie mrożone, konser-wowe, nadmiar słodyczy, mięsa) może spowodować w organizmieogień wątroby i serca z dolegliwościami jamy ustnej, krwawie-niem dziąseł i paradentozą. Pomocna jest wówczas większa ilośćsmaku kwaśnego, ale tylko przez krótki czas. Dłuższe stosowanienp. witaminy C może pogorszyć sytuację. Po ustąpieniu dolegli-wości należy przejść na dietę zrównoważoną.

Smak kwaśny jest również potrzebny przy stanach zapalnychwątroby (żółtaczka), ale stosowanie go jako dominującego (cytry-ny, kurczaki, jogurty, twarogi, białe pieczywo)przez dłuższy czasjest niewskazane, zniszczy to bowiem nie tylko wątrobę, ale rów-nież śledzionę i nerki. Dieta pszeniczna trwająca dwanaście dniwspomagana piwem pszenicznym lub herbatą z zielonej pietrusz-ki skutecznie leczy wszystkie nadmiary (ogień wątroby i ogieńserca).

Smak kwaśny to nie tylko cytryna i kwaśne owoce, ale równieżkurczaki, kiszona kapusta i ogórki, twarogi, jogurty, białe pieczy-wo i zielona pietruszka. Wszystkie wymienione produkty należyzawsze łączyć ze smakiem ostrym i gorzkim, np. jogurt z kaszągryczaną, kurczak z imbirem, kurkumą i czosnkiem, zielona pie-truszka do rosołu, kiszona kapusta z marchewką, cebulą, jałow-cem i tymiankiem.

p

f9

62

Smak gorzki - element Ognia

Smak ciepły gorzki ma naturę jang - rozgrzewającą. Smak tendziała rozpraszająco, poruszająco i osuszające

Smak zimny gorzki ma naturę jin - osuszająco-ochładzającą.Smak ten działa ochładzająco poprzez rozpraszanie.

Smak ciepły gorzki to energia, ruch i ciepło. Pobudza krążeniei uaktywnia pracę serca, wzmacnia śledzionę, żołądek, płuca, jeli-to grube, nerki i pęcherz moczowy. Usuwa zimną wilgoć i białyśluz. Jest niezbędny w naszym klimacie do poruszania energii iosuszania wilgoci nagromadzonej przez spożywanie potraw ochła-dzających, mlecznych, mięsnych i owocowych.

Smak gorzki (przyprawy - majeranek, tymianek, kurkuma, roz-*" maryn, estragon, bylica) jest konieczny przy całorocznym równo-

ważeniu potraw, a głównie przy przygotowywaniu posiłków mię-snych i mięsno-warzywnych. Zapobiega stagnacji i zastojom.

W tym smaku znajdują się dwa produkty o naturze silnie roz-/ grzewajgcej -kasza gryczana i baranina, niezastąpione przy odbu-

3owywaniu jang i substancji jin. Należy tu również kawa natural-na gotowana, która wzmacnia krążenie, śledzionę, osusza płuca irozgrzewa nerki. Kawa zaparzana jest napojem niezrównoważo-nym, pobudza system nerwowy bez jednoczesnego rozgrzania or-ganizmu, wywołując u wielu osób nieprzyjemne sensacje. Smakgorzki ciepły stosowany w nadmiarze może spowodować uszko-dzenie serca, żołądka, płuc (duże ilości kawy). Nie można go po-dawać w dużych ilościach w chorobach gorąca.

Smak gorzki zimny jest silnie wychładzający. Stosowany jestprżylećżeniu ognia wątroby (goryczka i bylica), ognia jelita gru-bego (rzewień), ognia serca (piwo). Osusza również gorącą wil-goć w płucach. Herbata zielona, która ma naturę silnie ochładza-

~ jącą, pomaga usuwać gorącą wilgoć z pęcherzyka żółciowego i ztego powodu jest bardzo popularna w Chinach. Podobnie działaherbata czarna -jest ochładzająca, osuszająca, diuretyczna, stosu-je się ją przy gorących biegunkach oraz jako okłady na oparzenia.Smak gorzki zimny powinien być stosowany ostrożnie szczegól-nie w przypadku dzieci, osób z osłabieniem, wychłodzeniem i nie-doborem płynów wewnętrznych. Herbaty czarnej powinni unikać

63

zawałowcy, osoby z chorobą układu krążenia oraz z zagrożeniemzatoru mózgu (paraliż).

Smak słodki - element Ziemi

Ma naturę ocieplającą, rozgrzewającą, a smak słodki zimny jestodświeżający. Smak słodki to ruch na zewnątrz. Wzmacnia, har-monizuje i odżywia.

Pod pojęciem smaku słodkiego rozumiemy słodycz naturalną,która nigdy nie powinna być utożsamiana z cukrem. Jest to rów-nież słodycz Ziemi powstająca przy bardzo dokładnym przeżuwa-niu zbóż. Słodki - to podstawowy smak-baza, wokół którego kręcisię cała machina kulinarnych zabiegów i starań, aby stworzyć po-żywienie będące Ziemią dla wszystkich narządów.

Smak ten odżywia, buduje i wzmacnia ciało człowieka w okre-sie wzrostu, a więc powinien dominować w odżywianiu niemow-ląt, dzieci i młodzieży. Tylko ten smaE pozwala na prawidłowewykształcenie organizmu człowieka. Powinien on być równieżpodstawą żywienia w dorosłym życiu, aby możliwa była stała re-generacja i odnowa naszej substancji. Smak słodki jest niezbędnyprzy leczeniu niedoboru krwi i jin w organizmie (wszystkie obja-wy ognia i gorąca). Wzmacnia koncentrację i jasność myślenia.

Nadmiar tego smaku szkodzi śledzionie, osłabia jej pracę orazniszczy nerki. Gdyby nasze pożywienie przez jakiś czas składałosię w większości z produktów o smaku słodkim, np. ziemniaków,masła, jaj, marchwi, miodu - spowodowałoby to zakłócenie rów-nowagi w elemencie Ziemi, stagnację płynów wewnętrznych orazzniszczenie elementujja^}\

Smak słodki zimny jest ochładzający i odświeżający. Wzmac-nia jin, ale można go stosować tylko latem. Jedzmy więc owoce .mocno dojrzałe i słodkie.

Podstawowym pożywieniem o smaku słodkim, wzmacniają-cym cały organizm, są zupy przygotowane na kościach szpiko-wych wołowych, cielęcych lub indyczych z dodatkiem marchew-ki, pietruszki, selera, pora, cebuli, czosnku, zieleniny lub pomido-ra, kurkumy, tymianku i przypraw ostrych. Mogą to być równieżpotrawy duszone, mięsno-jarzynowe, zawsze zrównoważone ;

64

pięcioma smakami. Potrawy przygotowane wyłącznie z warzyw zelementu Ziemi i z elementu Metalu mogą wywołać wzdęcia i bóległowy, ponieważ będą niezrównoważone. Dodatek pozostałychtrzech smaków uczyni je strawnymi. Smak słodki i ocieplającypowinien dominować szczególnie w potrawach kolacyjnych poto, by wzmocnić żołądek i śledzionę, które od godziny 19 do 23mają swoje minimum energetyczne.

— W naszym pozy wieniu jest powszechnie stosowany smak słodkicukru - słodycze, słodkie wypieki i czekolady. Nie jest to smaknaturalny, ponieważ cukier to chemicznie czysta substancja, a ta-kie w przyrodzie nie występują. Działa podstępnie, ochładza iwyniszcza cały organizm, jest silnie śluzotwórczy, zakwasza or-ganizm, a więc osłabia system odpornościowy. Jeśli już decyduje-my się na spożywanie cukru i słodyczy, nie traćmy kontroli nadich ilością lub też z pokorą znośmy tego konsekwencje.

Smak ostry - element Metalu

Smak ostry gorący ma charakter otwierający, rozpraszający iporuszający.

Smak ostry zimny otwiera i porusza.Smak ostry gorący jest potrzebny do aktywizacji przepływu

__energii czi i krwi. Daje ruch - a ruch to ciepło. Rozprasza zastoje"pokarmowe, nudności, wzdęcia (pieprzówka, herbata imbirowa).

Pobudza krążenie krwi, przemianę materii, perystaltykę jelit, usu-wa skurcze mięśniowe (imbir). Pomaga w usuwaniu zimna i wil-goci (czosnek, cebula, por). Jest niezbędny przy silnym przemarz-nięciu (grog, herbata z rumem, kawa z imbirem). Smak ostry roz-luźnia i ożywia to, co napięte, skurczone, sztywne, ściśnięte.Wzmacnia trawienie.

Smak ostry gorący jest niezbędny przy naszym sposobie odży-wiania. Klimat, w którym żyjemy, zmusza do stosowania poży-wienia treściwego, bogatego w mięso i tłuszcze. Smak ostry umoż-liwia właściwe wykorzystanie i rozprowadzenie w organizmiepowstałej energii i substancji. Bez tego smaku występuje zjawi-sko stagnacji, gromadzenia wilgoci, zła przemiana materii, ocię-żałość, otyłość.

65

Smak ostry to ruch i rozprzestrzenianie. Z tego względu ludzieaktywni, np. sportowcy, nie potrzebują go w takich ilościach jakosoby żyjące w bezruchu.

Smak ostry gorący bez towarzystwa pozostałych smaków szko-dzi płucom, wątrobie i nerkom. Nie powinien być stosowany wdużych ilościach przy chorobach gorąca, tzn. z niedoborem jin.Pomaga rozproszyć zimno w elemencie Ziemi (żołądek, śledzio-na) i poruszyć energię w elemencie Drzewa (wątroba).

Smak ostry zimny (mięta) pomaga w wyciszaniu gorącej wą-troby, ale stosowany w nadmiarze niszczy ją, ale przede wszyst-kim szkodzi oczom.

Smak słony - element Wody.

Ma naturę ochładzającą. Daje ruch do wewnątrz i opadający.Ma charakter tonizujący i wzmacniający istniejącą równowagę lubjej brak. Wraz z pozostałymi smakami wzmacnia, uzupełnia, odży-wia i likwiduje niedobory. Również z pozostałymi smakami przy-spiesza przyswajanie i metabolizm, poprawia ogólną kondycję iodporność organizmu. Pomaga w odbudowie substancji, tj. krwi ipłynów wewnętrznych (jin). Przykładowo - fasola z odrobiną kwa-śnego (pomidor lub zielona pietruszka) z kurkumą i tymiankiem,słodkimi jarzynami, kawałkiem wołowiny, z dodatkiem ryżu,czosnku, cebuli i imbiru - pozwala zachować odpowiedni poziomenergii czi i substancji (krew, płyny wewnętrzne). Odżywia nerki,wzmacnia wątrobę i śledzionę. Podobnie przyrządzamy ryby iwieprzowinę, gdyż bezwzględnie jest im potrzebny smak ostry igorzki.

Smak słony, charakteryzujący sól, w nadmiarze jest smakiemochładzającym, dającym zastój, sztywność, zatrzymanie wilgoci ipłynów, zatrzymanie ruchu krwi. Sól, fasola, soja, ryby, wieprzo-wina - spożywane w nadmiarze i bez pozostałych smaków, głów-nie gorzkiego i ostrego, mogą wywołać bóle artretyczne i reuma-tyczne, uszkadzają nerki, krążenie, serce i jelita. Nadmiar smakusłonego (wieprzowina i wędliny) to ciało sztywne i bez przepływuenergii i krwi, to problemy z przemianą materii i otyłością orazdepresje. Można się z tego wyzwolić stosując odpowiednie przyprą-

66

wy i odpowiednie zestawianie produktów. W żadnym wypadkunie należy wówczas podawać smaku kwaśnego i gorzkiego zim-nego. Smak słony bez zachowania właściwych proporcji z innymismakami niszczy nasz organizm.

Jeśli nasze ciało wymaga ochłodzenia i nawilżenia wewnętrz-nego, to smak słony (fasola, ryby, wieprzowina ) jest do tego od-powiedni. Zapobiega nadmiernemu poceniu się. W krajach o go-rącym klimacie podstawą wyżywienia jest fasola, soja, wieprzo-wina i ryby, ale stosuje się tam duże ilości przypraw i dodatkówrównoważących, dzięki którym potrawy są łatwo strawne, dobrzeprzyswajane i wzmacniają organizm.

Klimaty

Przyczyną wielu chorób są czynniki zewnętrzne utożsamiane zpięcioma porami roku, zwanymi klimatami. Jest to pojęcie zwią-zane z systematyką ujętą w Pięciu Przemianach. Gdy postępuje-my z zasadą Pięciu Przemian, czynimy nasze ciało odpowiedniosilnym. Umiemy zapobiegać chorobom, osłabieniom, niedyspo-zycjom, ponieważ wiemy, w jaki sposób warunki zewnętrzne mogąoddziaływać na nasz organizm.

Zimną porą dobieramy ubiór stosownie do temperatury oto-czenia, by nie wychłodzić ciała. W upalne dni ubieramy się lekkoi przewiewnie, by nie przegrzać organizmu. Jest to szczególnieważne u niemowląt i małych dzieci. Istnienie pór roku uświada-mia nam, że powinniśmy dostosowywać się do zmian w przyro-dzie wprowadzając sezonowość w naszym odżywianiu. W głów-nej mierze dotyczy to owoców, surówek, lodów i zimnych napo-jów.

Nasze postępowanie powinno być nacechowane rozsądkiemwynikającym z obserwacji przyrody, aby skuteczniej chronić zdro-wie. Należy sceptycznie podchodzić do reklam nowych metod istylów żywienia i życia. Na dłuższą metę nowości te wykazujązgubny wpływ na nasz organizm, ponieważ najczęściej przeno-szone są z zupełnie innych realiów klimatycznych, przyrodniczychi żywieniowych.

67

Gdy nie żyjemy w zgodzie z przyrodą, ciało jest podatne nawpływy zewnętrzne i wówczas wiatr, gorąco, wilgoć, suchość izimno mogą przyczynić się do utraty równowagi w organizmie iwywołać choroby.

Zdrowy człowiek dobrze znosi wszelkie niedogodności klima-tu, gdyż jest dzieckiem natury. Potrafi świadomie reagować napotrzeby i znaki dawane przez organizm.

Obserwując zmieniające się pory roku i mając świadomość,co dzieje się w przyrodzie, jak energia podporządkowuje sobiecałe środowisko, możemy wprowadzić również w nasze życiecykliczność zachowań, upodobań i preferencji. Gdy jesieniądrzewa gubią liście i głęboko gromadzą esencję, aby przetrwaćzimę, również i my powinniśmy zrezygnować z pożywieniaochładzającego i surowego, a zapewnić sobie pokarm ciepły iwzmacniający.

Jesienią należy koniecznie pozbyć się nagromadzonych pod-czas lata nadmiarem zimnych napojów, lodów, owoców i zimnychkąpieli wilgoci i chłodu. Gdy tego nie zrobimy, w okresie późnejjesieni i zimy pojawią się kłopoty ze zdrowiem. Jesień nie jestodpowiednią porą do głodówek.

Zima, która jest okresem niezrównoważonym energetycznie(nadmiar jin), wymaga od nas bardzo wyciszonego i spokojnegozachowania oraz zabezpieczenia przed utratą ciepła. Czynimy toodżywiając się pokarmem dającym nam ciepło i energię oraz chro-niąc ciało odpowiednim okryciem. W okresie zimy głodówki sąniedopuszczalne.

Okres wiosny, gdy liście pojawiają się na drzewach, jest naj-bardziej właściwy dla wszelkich zmian i oczyszczania. Stopnio-wo wprowadzamy pożywienie o naturze odświeżającej, świeże izielone warzywa i ograniczamy spożywanie mięsa. Dla zwolenni-ków corocznych oczyszczających głodówek wiosna jest jedynymdopuszczalnym okresem.

Lato jest ważną porą roku dla naszego wzmacniania i nie ozna-cza ochładzania, lecz gromadzenie, zabieganie i dbanie o to, byjesienią i zimą organizm był odpowiednio silny i sprawny. Nieoznacza to objadania się owocami, surówkami i sokami.

68

WiatrWiatr jako czynnik zewnętrzny dotyka wątroby i związany jest

z wiosną (element Drzewa). Wiatr to nie tylko zjawisko klima-tyczne, ale także podmuch powietrza przy jeździe samochodem zotwartym oknem, to ruch powietrza przy włączonym wentylato-rze, przeciąg w mieszkaniu.

Wiatr jako wpływ zewnętrzny działa na organizm ekspansyw-nie, przeszywająco i drażniąco. Często połączony jest z innymi czyn-nikami zewnętrznym - wilgocią, suchością, zimnem, gorącem.

Wiatr dotyka głównie górnej części ciała, tzn. klatki piersio-wej, szyi i głowy, wywołując jej bóle, zapalenie spojówek, pod-rażnienie skóry, przykurczę mięśni i przeziębienia. Objawy tezwiązane są zawsze ze słabością wątroby i zaistnieją jedynie wów-czas, gdy w organizmie nie ma równowagi i brak jest czi.

Gorąco

Gorąco dotyka w pierwszej kolejności serca i związane jest zlatem (element Ognia), nie oznacza jednak jedynie upalnego lata,ale również saunę, gorącą kąpiel, zbyt ciepły ubiór i przegrzanie.

W naszym klimacie gorąco lata jest umiarkowane, ale mimo tonależy posiadać wiedzę, jak je przeżyć bez osłabień, zmęczenia,pocenia się i nadmiernego pragnienia. Należy przestrzegać zasa-dy, by w upalne dni nie pić zimnych napojów, nie jeść lodów izbyt dużo owoców. Spożywanie takich produktów wywołuje zmę-czenie, nadmierne pragnienie, silne pocenie się, opuchlizny i bóległowy. Tym pożywieniem osłabiamy śledzionę, nerki i serce. Nad-mierne ochładzanie organizmu w upalne dni jest przyczyną więk-szości chorób krajów wysoko rozwiniętych.

Dlaczego nie można ugasić pragnienia zimnymi napojami?Gorąco zewnętrzne, które dotyka naszego ciała, pobudza krą-

żenie i zwiększa metabolizm. W organizmie powinna być zacho-wana równowaga jin-jang. Skoro wzrosło jang, również powinnowzrosnąć nasze wewnętrzne jin. Jednakże wzrost jin jest w cało-ści zależny od sprawności śledziony, ponieważ tylko ona ma możli-wość nawilżenia organizmu od wewnątrz, bo tylko ona produkuje

69

całą potrzebną wewnętrzną wilgoć. Pijąc zimne napoje osłabiamyśledzionę i jednocześnie wysuszamy organizm, gdyż nie pozwala-my, aby śledziona wytworzyła płyny wewnętrzne. Gdy pijemy zim-ne napoje, jemy lody lub owoce, czujemy się bardziej spragnieni,wysuszeni oraz silniej się pocimy. Wyżej wymienione produktypowinniśmy spożywać z ogromnym umiarem. Picie zimnych napo-jów nigdy nie uchroni nas przed utratą wilgoci i pragnieniem.

Pragnienie powinno się gasić napojami ciepłymi, gorącymi,głównie o smaku gorzkim. Może być to gotowana kawa zbożowalub naturalna. Dla ciężko pracujących zalecane są chłodne napojegorzkie (kawa naturalna i zbożowa). Dawniej dla ochrony przedudarem słonecznym żniwiarzom podawano napary i nalewki zbylicy (piołunu) oraz kwaśne mleko. Smak gorzki ochrania serce iwzmacnia śledzionę pozwalając na właściwą produkcję płynówwewnętrznych. Herbata czarna i zielona nie jest zalecana, gdyżnadmiernie wysusza organizm.

Gorąco zewnętrzne to również sauna. Polecana jest osobom zdro-wym, wspaniale poprawia samopoczucie i odpręża. Osoby wychło-dzone, odżywiające się wyłącznie potrawami jin, które są wewnętrz-nie bardzo niezrównoważone (niedobór jang), podobnie osoby nad-miernie pobudliwe, agresywne, z tak zwanym gorącem wewnętrz-nym, powinny korzystać z sauny z wielką ostrożnością. W obu przy-padkach może zaistnieć sytuacja, która będzie niekorzystna dla ser-ca i układu krążenia. Te same uwagi dotyczą gorących kąpieli.

Wilgoć

Wilgoć jako klimat należy do późnego lata. Jako czynnik ze-wnętrzny dotyka głównie śledziony i płuc. Wpływ jest szczególnieostry, gdy łączy się z pożywieniem o naturze zimnej i wilgotnej(cukier, mleko, owoce). Wilgoć to nie tylko charakter klimatu, aletakże wilgoć mieszkania. Długotrwałe działania wilgoci może byćprzyczyną gruźlicy i innych chorób płuc, malarii, a w połączeniu zzimnem i wiatrem może wywołać reumatyzm. W ochronie przedwilgocią należy właściwie się odżywiać, stosować z umiarem pro-dukty zimne, wilgotne, surowe, kwaśne i słone. Polecane są potra-wy rozgrzewające, z dodatkiem smaku gorzkiego i ostrego.

70

SuchośćSuchość jako klimat należy do jesieni. Jako czynnik ataku-

je płuca wywołując suchy kaszel. W naszym klimacie suchośćdotyka ludzi bardzo rzadko. Jest to objaw typowy dla rejo-nów pustynnych. Jednakże suchości często doświadczamy wmieszkaniach w okresie zimowym, szczególnie w czasie mroź-nych zim. Wiemy, że powietrze o temperaturze poniżej 00 Cpraktycznie nie zawiera wilgoci. Przy częstym wietrzeniumieszkania powinniśmy kontrolować i równoważyć wilgot-ność powietrza. Ważne jest, by w tym okresie odżywiać siępotrawami ciepłymi, tłustymi o smaku słodkim (ale nie cu-krem). Należy'wówczas bezwzględnie zrezygnować z owo-ców, surówek i zimnych napojów, gdyż nie zrównoważymynadmiernej zewnętrznej suchości.

ZimnoZimno to klimat należący do zimy i dotyka zawsze nerek,

głównie prawej. Zbyt długie działanie zimna wyczerpuje na-sze jang, a zatem jin bierze górę i rozprzestrzenia się po ca-łym ciele. Zimno spowalnia metabolizm, krążenie krwi, ciałozastyga, mięśnie twardnieją i kurczą się. Człowiek popada wdepresję, otępienie i marazm. Wówczas łatwo ulegamy cho-robom i stresom. Przed zimnem chronimy się odpowiednimubiorem i pożywieniem. Staramy się, by było ono ciepłe i roz-grzewające.

Kalendarz aktywności naszych narządów

Aktywność poszczególnych narządów w organizmie w czasiecałego roku zmienia się cyklicznie, podobnie jak zmieniają siępory roku (patrz rys. 12). Aktywność wątroby ujawnia się wiosną,serca latem, płuc jesienią, a nerek zimą.

Żołądek i śledziona uaktywniają się późnym latem, które rów-noważy i wzmacnia pozostałe pory roku. W kalendarzu aktywno-ści naszych narządów późne lato to tak zwane Centrum i pojawia

71

się jako 18-dniowe okresy oddzielające każdą z pór roku. Okresyte charakteryzują się wzmożoną aktywnością śledziony i żołądka.

Rys. 12. Kalendarz aktywności narządów

Każda pora roku trwa 72 dni, a środek jej przypada na przesile-nia słoneczne: 22 marzec to środek wiosny (wątroba), 22 czer-wiec to środek lata (serce), 22 wrzesień to środek jesieni (płuca), a22 grudzień to środek zimy (nerki). Pomiędzy nimi jest zawsze 18dni późnego lata (śledziona).

Kalendarz pomaga nam określić optymalny czas dla wzmac-niania narządów. Okresy te powinny przypadać w czasie ich naj-większej aktywności. Należy jednak pamiętać, że zimą nerkiwzmacniamy pożywieniem z elementu Ognia i Ziemi, a nie Wody.Latem wzmacniamy serce stosując właśnie element Wody z do-datkiem elementu Drzewa. Wiosną wzmacniamy wątrobę elemen-tem Drzewa oraz elementem Wody i Ziemi. Jesienią wzmacniamypłuca stosując element Metalu, Ognia i Ziemi.

72

Ujawnienie się dolegliwości któregoś z narządów w okresiejego aktywności świadczy o braku równowagi jin-jang w tym or-ganie, czyli o niedoborze jin.

Emocje

Każdy człowiek rodzi się z pewnym kodem zachowań, tzw.matrycą skłonności emocjonalnych. Dzięki temu może w ciągucałego swego życia dokonywać przeobrażeń potrzebnych dla swejduchowej ewolucji. Zależy to jednak od jego woli i determinacji.

W każdym z nas dominuje jeden żywioł podtrzymywany przezwszystkie pozostałe, które wzajemnie na siebie oddziały wuja. Niejest realne, by wszystkie nasze zachowania były zgodne na przy-kład z wzorcem Drzewa lub' Wody. Życie i współistnienie nie by-łoby wtedy możliwe.

Emocje charakterystyczne dla danych żywiołów przepływająprzez nasze życie jak dzień i noc, słońce i deszcz, a są to radość ismutek, płacz i śmiech, agresja i tolerancja, żal i otwartość, strachi odwaga. Źle jest jednak, gdy któraś z emocji zdominuje naszumysł i wpływać będzie destrukcyjnie na konkretny narząd, a wnastępstwie na cały organizm. Należy być świadomym swychskłonności oraz charakteru swej osobowości, aby móc decydować0 swoim zdrowiu i jakości swego życia.

Zasada Pięciu Przemian dostarcza nam konkretnej wiedzy oistniejących i przemijających w nas rodzajach emocji, przedsta-wia nam przyczynę ich powstawania i sposób na neutralizację ich1 wyciszenie.

W układzie wszystkich elementów istnieją dwie pary bieguno-wo równoważących się żywiołów {patrz rys. 12). Jest to Woda(zima) i Ogień (lato) oraz Drzewo (wiosna) i Metal (jesień). Zie-mia (późne lato) jest osią, która równoważy wszystkie cykliczniezmieniające się energie, procesy, emocje zarówno w przyrodzie,jak i w organizmie człowieka. W przypadku rozpatrywania cechcharakterystycznych dla ludzkich zachowań, przynależnych da-nemu żywiołowi, należy zawsze analizować i pomagać sobie za-leżnościami układu kontrolnego {patrz rys. 6). Na przykład, gdy

73

jesteśmy żywiołem Drzewa i dominują w nas cechy charaktery-styczne dla tego elementu, należy świadomie poprzez samody-scyplinę wprowadzić do swojego zachowania cechy przynależnedo żywiołu Metalu. Brak tolerancji i gniew równoważymy wów-czas altruizmem i współczuciem. Możemy również łagodzić ne-gatywne emocje pozytywnymi, istniejącymi w danym elemencie.Gniew i agresję zamieniamy na cierpliwość i tolerancję. Taka świa-doma praca nad sobą to autentyczna kreacja swego istnienia, todroga Tao, na której wykorzystuje się wszystkie elementy życia,aby nabierać mocy i wzbogacać się.

Element Drzewa (wątroba) to aktywność, działanie, ruch. Jegosiły budzą się wiosną. Charakterystyczne cechy tej osobowości tospryt, żywiołowość, niezależność, poleganie tylko na sobie, pra-gnienie przeobrażeń i zmian.

Typową emocją związaną z wątrobą jest gniew. Jest to emocjasilnie jang, powodująca ruch energii w górę i wypalająca płynywewnętrzne. Człowiek działający pod wpływem gniewu jest bar-dzo niezrównoważony.

Pozytywne cechy elementu Drzewa to pracowitość, bystrość,pewność siebie, zdecydowanie, umiejętność rozwiązywania pro-blemów, kierowanie, organizowanie, tolerancja.

Negatywne cechy tego elementu to agresja, nerwowość, nieto-lerancja, zawziętość, fanatyzm, tyrania, wrogość, niemożliwośćwłaściwego osądu, konfliktowość, nieobliczalność, nieumiejętnośćdzielenia się z drugą osobą. „

Emocje typowe dla elementu Drzewa równoważymy emocja-mi Metalu i Ziemi. Przy braku jin w wątrobie {ogień) cechą cha-rakterystyczną naszego zachowania jest wybuchowość, agresja,gniew. Przy braku jang (zimno) - niezdecydowanie, drażliwość,nadmierna pobłażliwość.

Element Ognia (serce) uzyskuje wzrost siły i władzy w okre-sie letnim, wypełnia nas, podnieca, daje uczucie mocy i siły. Ogieńjest ciepły, aktywny, jego właściwa jakość daje przebudzenie,mądrość, intuicję i współczucie.

74

Typową emocją jang związaną z sercem jest radość. Jeżeliwypływa z wnętrza, z naturalnego stanu umysłu i jest niezależnaod warunków zewnętrznych, wówczas nasz organizm jest bardzozrównoważony i wyciszony. Natomiast radość doświadczająca naszbyt często i zbyt długo, zależna ściśle od sytuacji zewnętrznych,niszczy serce i ciało. Wtedy nasz umysł nie ma możliwości kon-centracji i odprężania się.

Pozytywne cechy Ognia to charyzma, komunikatywność, odpowie-dzialność, optymizm, współczucie, entuzjazm, poświęcenie, czujność.

Negatywne cechy tego elementu to sentymentalizm, nienasy-cenie, niepokój, przewrażliwienie, beztroska, roztargnienie, gada-tliwość, histeria, infantylny śmiech.

Dla zaistnienia pozytywnych cech Ognia konieczny jest spo-kój ducha (podświadomość) i jasność umysłu, czyli czystość ser-ca. Uzyskamy to jedynie dzięki właściwie zrównoważonej świa-domości. Należy pamiętać, że podświadomość to wątroba, umysłto serce,- a świadomość to śledziona.

Dominujące cechy Ognia, zarówno negatywne, jak i pozytyw-ne, należy równoważyć cechami elementu Wody i Metalu, ale głów-nie poprzez wprowadzenie równowagi naszej świadomości.

Przy stanie niedoboru jin w sercu (ogień) cechą charakte-rystyczną jest beztroska, gadatliwość, podniecenie, śmiech.Przy stanie niedoboru jang (zimno) - milczenie, lękliwość,zagubienie.

Element Ziemi (śledziona) uzyskuje moc w okresie późnegolata, kiedy jest wszystko dojrzałe i spełnione. Ziemia daje nampoczucie stabilizacji i równowagi zarówno fizycznej, jak i psy-chicznej, określa nasz miejsce tu i teraz w życiu, jest naszą matką,rodzi, karmi, chroni, łagodzi konflikty, wzmacnia pozytywne ce-chy, stwarza przyjazne środowisko, daje poczucie bezpieczeństwa.Właściwa jakość Ziemi zapewnia umiejętność koncentracji i sku-pienia.

Charakterystyczną emocją Ziemi jest nadmierne, obsesyjnemyślenie i zamartwianie się. Taki stan umysłu blokuje ruch ener-gii i niszczy śledzionę.

75

Pozytywne cechy Ziemi to opiekuńczość, towarzyskość, wspó-łczucie, rozwaga, opanowanie i życzliwość.

Negatywne cechy tego elementu to nadopiekuńczość, wtrąca-nie się, zatroskanie, zamartwianie, chandry, apatia, posępność ikapryśność.

Osoby, u których nie ma równowagi w elemencie Ziemi prze-jawiają cechy konformistyczne, działają i myślą ściśle wedługuznanych norm i zasad, są zamknięte na nowe i nie akceptujązmian. Dominujące cechy Ziemi, zarówno negatywne jak i po-zytywne, staramy się równoważyć cechami elementu Wody iDrzewa.

Nadaktywność Ziemi to nachalność, nadopiekuńczość i wtrą-canie się. Brak jang w tym elemencie (zimno) to niepewność, ka-pryśność i zamartwianie się.

Element Metalu (płuca) swoją kulminację ma w okresie je-sieni, kiedy jest czas skupienia i odrębności. Jesień to oddzie-lenie potrzebnego od tego, co niepotrzebne, to gromadzenie za-pasów.

Emocją typową dla Metalu jest smutek. Atakuje płuca po-wodując ruch energii w dół, wywołując zmęczenie i przygar-bienie. Jest to zwłaszcza charakterystyczne w sylwetce czło-wieka smutnego.

Pozytywne cechy Metalu to skrupulatność, precyzyjność, dys-cyplina, schludność, opanowanie, akceptacja, umiejętność odrzu-cania, nierozpamiętywania przeszłości i przyszłości.

Negatywne cechy tego elementu to nadmierny perfekcjonizm,uprzedzenia, obojętność, niewzruszenie i dogmatyzm.

Osoba o przewadze cech Metalu ma skłonności do ciągłegoanalizowania, co jest dobre, a co złe, co słuszne, a co nie, ma skłon-ności do osądzania innych i krytycyzmu. Aby Metal stał się bar-dziej giętki i elastyczny powinien być podgrzewany cechami Ogniai neutralizowany cechami Drzewa.

Niedobór jin w Metalu {ogień) charakteryzuje się surowością,obojętnością, oschłością, a brak jang (zimno) - apatią, niechluj-stwem i drobiazgowością.

76

Element Wody (nerki) dominuje w okresie zimy. Nerki to na-sze zakorzenienie i źródło sił życiowych. Element Wody to naszasamodzielna, twórcza praca, to nasza siła i wola, to chęć pozna-wania siebie i świata.

Główną niszczącą emocją tego elementu jest strach (jin), ścią-ga energię w dół, a długo trwający jest przyczyną depresji.

Pozytywne cechy Wody to rozsądek, rozumność, ciekawość,skromność i nieustraszoność.

Negatywne cechy tego elementu to chciwość, cynizm, odizo-lowanie, podejrzliwość, brak taktu, krytycyzm, podatność na lękii fobie, skąpstwo i pesymizm.

Dobrze jest, gdy twórcze siły i zdolności Wody połączymy zotwartością i ekspresją Ognia oraz ze współczuciem i łagodnościąZiemi.

Niedobór jin w nerkach (ogień) charakteryzuje się nadmiernymekscentryzmem, nadmiernymi wymaganiami, chciwością i nad-mierną brawurą.

Brak jang (zimno) to silna depresja, myśli samobójcze, fobie,sarkazm i podejrzliwość.

Należy pamiętać:

- Drzewo (wątroba) to determinacja, gniew i cierpliwość- Ogień (serce) to namiętność, infantylny śmiech i radość- Ziemia (śledziona) to szczodrobliwość, obsesje i koncentracja- Metal (płuca) to zdyscyplinowanie, smutek i altruizm- Woda (nerki) to wola, strach i nieustraszoność.Generalnie nie zdajemy sobie sprawy, jaką reprezentujemy oso-

bowość i czy nasze zachowania są prawidłowe. Jesteśmy neuro-tyczni, chaotyczni, zagubieni, znerwicowani, sądząc jednocześnie,że jest to normalne, ponieważ takie mamy charaktery lub że sytu-acja zewnętrzna jest tego przyczyną.

Pamiętajmy, że ludzkie zachowania nie są stanami z wyboru,to narządy dyktują pewne określone cechy osobowości. Częstowcale nie chcemy tak się zachowywać, ale jesteśmy wobec sa-mych siebie bezsilni.

77

Odżywiając się właściwie, tak, aby każdy narząd mógł prawi-dłowo funkcjonować, stwarzamy optymalne warunki dla emocjo-nalnej strony naszej egzystencji. Nadmierna pobudliwość i agre-sja, zwłaszcza u dzieci, zły, niespokojny sen, wybuchowość, ner-wowość, nadmierna podatność na stresy, depresje, można zniwe-lować po niedługim czasie prawidłowym żywieniem. Wtedy do-piero zrozumiemy, co to znaczy dobre samopoczucie i satysfakcjaz kreowania siebie.

Kolory

W regule Pięciu Przemian występują związane z żywiołamiodpowiednie kolory: czerwony (Ogień), żółty (Ziemia), biały (Me-tal), niebieski (Woda), zielony (Drzewo).

Na równowagę jin-jang w organizmie człowieka wpływają nietylko smaki, klimaty i emocje, ale również kolory. Każdy z nichemanuje określony rodzaj promieniowania (energii), które bezpo-średnio wpływa na krążącą w nas energię życiową osłabiając ją,pobudzając lub działając równoważące

Lekceważenie znaczenia kolorów w naszym życiu przyczyniasię do pogorszenia naszego stanu równowagi, nasilania się dole-gliwości oraz problemów emocjonalnych.

O tym, jak istotna jest gra kolorów w naszym życiu, mówi rów-nież wiedza o czakramach ludzkiego ciała. Czakramy to wiry ener-getyczne podstawowych siedmiu kolorów, czerwonego, pomarań-czowego, żółtego, zielonego, niebieskiego, indygo i fioletowego.Właściwe wypełnienie kolorami czakramów dolnych (czerwony,pomarańczowy, żółty) powoduje automatycznie właściwe wype-łnienie odpowiednimi kolorami czakramów górnych (zielony, nie-bieski, indygo i fiolet).

Pragnę przypomnieć, że nasza fizyczność ma odpowiednik wciele astralnym (emocje). To jest nasza świadomość. Ciało astral-ne stwarza odpowiednie dla siebie ciało mentalne (podświado-mość). Dopiero ono ma możliwość kontaktu z naszym WyższymJa, czyli Nadświadomością.

78

Jaka jest więc droga do duchowości? Tylko jedna, poprzez na-szą fizyczność. Jedynie właściwa fizyczność i zakorzenienie wZiemi da nam odpowiednią świadomość i przyzwolenie na kon-takt z duchowością. Pójście na skróty, co jest bardzo modne i ogól-nie praktykowane, a jednocześnie szalenie niebezpieczne, jest jesz-cze jednym dowodem na to, że człowiekowi brak pokory i że niepotrafi wyciągać wniosków z historii. Doświadczanie przeżyć zpogranicza, które tak skwapliwie są określane mianem doświad-czeń duchowych, jest albo kroczeniem po niewłaściwej ścieżce,albo czystą iluzją. Kontakt z duchowością to lekki podmuch wia-tru, a nie wichura. Życie jest nam dane, aby się nauczyć właśniefizyczności z całym dla niej szacunkiem i radością a reszta przyj-dzie sama.

Według zasady Pięciu Przemian podstawowymi i najważniej-szymi kolorami w życiu człowieka są czerwień (Ogień) i żółty(Ziemia). Są to kolory, których energia wpływa na odpowiedniąjakość naszej fizyczności, a więc wszystkich procesów fizjolo-gicznych i regeneracyjnych oraz na stan naszej równowagi emo-cjonalnej.

Czerwień jest kolorem elementu Ognia. Jej energia zapewniawłaściwe krążenie krwi oraz element jang każdemu narządowi.Energia tego koloru to energia naszego fizycznego życia, to jedy-na właściwa forma dla ducha. Dzięki czerwieni możemy zlikwi-dować wychłodzenie, osłabienie, zwiększyć odporność organizmuna czynniki zewnętrzne oraz osiągnąć równowagę umysłową.

Żółty to kolor elementu Ziemi. Energia tego koloru ma wpływ naprawidłowe trawienie i przyswajanie oraz poziom płynów wewnętrz-nych, a więc chroni i zapewnia element jin narządów i organizmu.Kolor żółty to najbardziej neutralny ze wszystkich kolorów, a jegoenergia przyczynia się do uzyskania właściwej świadomości, czylizrównoważenia emocjonalnego. Oba wyżej wymienione kolory sąkolorami ciepłymi, a więc nie ochładzają ciała.

Biel, zieleń i niebieski są kolorami zimnymi, ich nadmiar wnajbliższym otoczeniu człowieka przyczynia się do utraty równo-wagi i obniżenia poziomu energii życiowej. Nadmiar bieli powo-duje rozregulowanie elementu Ognia i Metalu. Nadmiar niebie-

79

skiego wywołuje poważne dolegliwości w elemencie Wody i Ognia,a nadmiar zielem niszczy element Ognia, Ziemi, Metalu i Wody.Zieleń roślin jest nam potrzebna jedynie latem dla zrównoważe-nia jang słońca. Zimą zieleń w domach jest niepotrzebna, a w na-szym klimacie bardzo szkodliwa.

Kolor czerwony jest nieodpowiedni dla osób z tak zwanym fa-łszywym nadmiarem jang (ogień). Problem ten dotyka głównie wą-troby, serca i płuc. Przypomnę, że w naszym klimacie stan ognia worganizmie nie jest spowodowany przegrzaniem lub nadmiarem czer-wieni, lecz wychłodzeniem i niedoborem jang (złe funkcjonowanieśledziony). Przy ogniu wątroby czy serca kolory zimne (biały, niebie-ski, zielony) dają ukojenie, ale tylko na krótki czas, po którym nastę-puje pogorszenie stanu zdrowia. Stan ognia w organizmie dotyka głów-nie osób dorosłych i dla nich najodpowiedniejszym kolorem jest żó-łty, który swą energią wpłynie na pracę śledziony i żołądka, przyczy-niając się tym samym do uzyskania równowagi jin-jang (płyny we-wnętrzne) oraz wyciszenia emocjonalnego.

Niesłuszne jest zatem sądzenie, że nadmierna pobudliwość iagresja dzieci, młodzieży i dorosłych jest zawsze efektem stanuognia w organizmie i nadmiaru czerwieni. Błędem jest równieżsądzenie, że kolor zielony jest zbawienny przy tego typu proble-mach. Kolor ten po chwilowej uldze spowoduje jeszcze większerozregulowanie organizmu i pobudliwość. Niezrównoważenieemocjonalne u dzieci, młodzieży i dorosłych wynika bowiem wła-śnie z niedoboru czerwieni i żółtego, a tym samym z braku rów-nowagi w elemencie Ziemi i Ognia. Jest to bardzo typowe wy-chłodzenie. A zatem wszystkie kolory zimne (biały, niebieski, zie-lony) będą pogłębiały niezrównoważenie organizmu.

Nasze przyzwyczajenia i styl życia przyczyniają się niestety dotego, że ogromna większość ludzi ma stały niedobór energii kolo-ru czerwonego i żółtego. Nie może być inaczej, skoro od niemow-lęctwa nosimy białą bieliznę i śpimy w białej pościeli. Obecnakakofonia kolorów pościeli nie likwiduje tego problemu. Pomiesz-czenia w przedszkolach, szkołach, biurach, szpitalach są równieżbiałe, a jedynymi spotykanymi tam kolorami są niebieski, grana-towy, czarny, zielony i różowy.

80

Skąd wziął się u nas wstyd, strach, niechęć do koloru czerwo-nego i żółtego? Czyżby czerwień kojarzyła się nam tylko z pie-kłem? Przecież czerwień to kolor życia, kolor naszej krwi, a żółtyto kolor słońca. Może powinniśmy pokłonić się tym kolorom i wpełni uznać ich wagę i rolę w naszym życiu.

Czerwień chroni nas przed wpływem złych czynników (złejenergii z zewnątrz). Dotyczy to zarówno ochrony przed ludźmi,jak i przed miejscami o złej wibracji. Dzięki czerwieni zapewnia-my sobie również spokojny i głęboki sen. Ubierając dziecko wczerwoną piżamę i kładąc do czerwonej pościeli chronimy je przedkoszmarnymi snami. Czerwony kolor bielizny ochroni nas przedjesiennymi i zimowymi chłodami, zwiększy naszą odporność,wyciszy emocje i poprawi samopoczucie.

Kolor żółty daje również odczucie ciepła i zrównoważenia emo-cjonalnego. Radzę osobom otyłym, które doświadczają uczucia sta-łego gorąca, mimo że organizm ich nie funkcjonuje prawidłowo,aby zastosowali najpierw kolor żółty, a po pewnym czasie, w miaręrównoważenia, wprowadzali dodatkowo kolor czerwony. Zarównoczerwony, jak i żółty, są niezbędnymi kolorami, których energiabędzie wspierać organizm przy takich chorobach i dolegliwościachjak astma, alergia, przeziębienie, grypa, stałe uczucie zimna, choro-by płuc, nerek, wątroby, żołądka, jelit, zawałach i otyłości.

Wypełnienie się energią podstawowych dla nas kolorów, to jestczerwieni i żółtego, spowoduje, że osiągniemy bardzo ważnymoment tak zwanego zakorzenienia się i połączenia z ziemią.Uzyskamy aspekt jin naszej egzystencji, czyli Ziemskość, co po-zwoli na równowagę z aspektem jang, czyli Duchowością. Dziękiczerwieni dokona się w nas przebudzenie i zmiana świadomościoraz otwarcie na wszelkie doznania duchowe.

Uważam, że niedobór energii kojoru czerwonego jest podło-żem głębokich i poważnych problemów związanych z zachowa-niem dzieci i młodzieży, a więc agresji i niezrównoważenia, po-datności na stres i złe wpływy zewnętrzne.

Stosowanie kolorów, podobnie jak pozostałych czynnikówmających wpływ na naszą równowagę, wymaga rozsądku i umia-ru. Jak każdy nadmiar, również nadmiar jakiegoś koloru, będziedla nas szkodliwy. Mimo że czerwień i żółty są kolorami naszegożycia i energii, nie oznacza to wcale, abyśmy ubierali się na czerwo-

81

no, spali w czerwonej piżamie, w czerwonej pościeli i w czerwo-nym pokoju, jedli śniadanie w czerwonej kuchni, na czerwonymobrusie i pracowali w czerwonym biurze. Nie popadajmy w skraj-ności i fanatyzm. Jedynym kolorem uniwersalnym, którego nad-miar podobno nie szkodzi, jest kolor bakłażanów, czyli purpuro-wo-siny. Poprawia samopoczucie i pomaga w twórczej pracy.

Tabela 4. Niszczące nadmiary

Narząd

Wątroba(Dr.zewo)

Serce(Ogień)

Śledziona{Ziemia)

Płuca{Metal)

Nerki(Woda)

Czynnościnadużywa-nie oczu(telewizja,książki)nadmiernaekspresja,gadatliwośći aktywność

siedzenie,

leżenie

stanie

Emocjegniew,frustracja

nadmiernawesołośći radośćuzależnionawarunkamizewnętrzn.

zmartwieniei natrętnemyślismutek, żal

stres, lęk,obawy

Smakinadmiarkwaśnego

nadmiargorzkiego

nadmiarsłodkiego

nadmiarostrego

nadmiarsłonego

Klima-nadmiarwiatru

nadmiargorąca

nadmiarwilgoci

nadmiarsucho-ścinadmiarzimna

Kolorynadmiarzielonego

nadmiarczerwonego

nadmiarżółtego

nadmiarbiałego

nadmiarniebieskie-go

Szkodliwe nadmiary czynników zewnętrznych dotykają głów-nie osób z niedoborem jang (energii i ciepła).

Ruch - aktywność fizyczna

Ruch jest niezbędnym elementem naszego życia. W naszymorganizmie powinna istnieć równowaga pomiędzy aspektem jinnaszego życia - czyli odpoczynkiem, medytacją i snem, a aspek-

82

tem jang - radością, aktywnością i pracą. Nie możemy niszczyć or-ganizmu nadmierną pracą i wysiłkiem'fizycznym. Potrzebny jestnam odpoczynek i sen do odbudowy substancji i regeneracji nasze-go ciała. Poprzez ruch i prawidłowe oddychanie dostarczamy ciałuenergię życia (czi) oraz tlen, poprawiamy jakość naszych mięśni.

Istnieje ścisła zależność między jakością narządów i sprawno-ścią mięśni. Źle pracujący mięsień lub grupa mięśni powodujezaburzenia w całym organizmie i odwrotnie - słaby narząd wywo-łuje napięcia i przykurczę w odpowiadających mu mięśniach. Możenawet dojść do zmian postawy, co z kolei może wywrzeć ujemnywpływ na inne narządy wewnętrzne. Ujawniają się wówczas za-burzenia trawienne, odżywcze, hormonalne, a nawet zmiany wpsychice. Wszystkie problemy związane z ciałem wywołują za-burzenia emocjonalne.

Aktywność ruchowa i gimnastyka pozwalają na zachowaniewłaściwej postawy a przede wszystkim prostego kręgosłupa. Wy-prostowany kręgosłup daje możliwość prawidłowego, głębokiegooddychania całymi płucami. Prawidłowa postawa i głęboki od-dech umożliwiają właściwe krążenie naszej energii życiowej wkanale centralnym. Z kolei od właściwego krążenia energii w ka-nale centralnym zależy jakość ochronnej energii zewnętrznej wei-czi.

Dla naszego zdrowia muszą istnieć warunki do przepływu ener-gii nie tylko w kanale centralnym, ale w całym ciele. Swobodnyruch energii możliwy jest tylko w stanie równowagi umysłu i cia-ła. Aby tę równowagę osiągnąć, musimy nauczyć się rozluźniać,odprężać zarówno umysł, jak i ciało. Tworzy się w ten sposób tzw.pustkę taoistyczną umożliwiającą swobodne krążenie energii ży-cia w organizmie. Bardzo pomocne są w tym ćwiczenia izome-tryczne połączone z relaksem.

Aktywność fizyczna wpływa zawsze korzystnie na ruch ener-gii w naszym ciele i poprawia przemianę materii. Ruch jest takdalece pozytywnym elementem naszego życia, że nawet osobyodżywiające się niewłaściwie, ale aktywne fizycznie, są o wielezdrowsze od tych, którzy odżywiają się podobnie, ale nie wykazu-ją żadnej aktywności ruchowej.

83

Ruch zalecany jest jako jeden z elementów kuracji przy wieluchorobach (cukrzyca, otyłość, reumatyzm, choroby krążenia). Gim-nastyka jest bardzo pomocna przy alergiach, szczególnie przy ka-tarze siennym oraz mukowiscydozie. Osoby mało aktywne fizycz-nie powinny unikać pokarmów skondensowanych, takich jak orze-chy, nasiona, tłuste ciasta z kremem oraz ochładzających.

Każdy żywy organizm ma zakodowaną potrzebę ruchu. Niepowinniśmy tego tłumić, powinna nas cechować większa sponta-niczność i radość ze sprawności fizycznej niezależnie od wieku.

84

NIEDOBORY I NADMIARY ENERGII W OR-GANIZMIE

Kiedy jest nam zimno?

Uczucie zimna występuje wtedy, gdy dominuje jin nad jang.Równowaga jin-jang w organizmie to równowaga zimna (jin) iciepła (jang) (patrz rys. 13).

jin jang

Rys. 13. Układ równowagi energii w organizmie

Stan równowagi można zniszczyć poprzez:- klimat (niska temperatura otoczenia, zimny deszcz i wiatr)- emocje jin (strach, stres, obawy, zmartwienia)- brak ruchu- nieodpowiednie pożywienie.Nadmiar zimna otoczenia (patrz rys. 14), które dotyka nasze

ciało, spowalnia metabolizm i krążenie, powoduje skurcze mię-śni, dreszcze i silnie odczucie chłodu. Poziom jang naszego ciałanie wystarcza wtedy do zrównoważenia nadmiaru jin. Gdy od-działywanie to jest krótkotrwałe, równowaga jin-jang wraca szybkodo normy. Gdy działanie zimna jest długie, wnika w głąb ciała

85

niszcząc narządy. Stan taki może być przyczyną poważnych za-kłóceń funkcjonowania organizmu.

jin jangRys. 14. Nadmiar jin w organizmie (wpływ zimna z zewnątrz)

Typowym rezultatem wychłodzenia jest przeziębienie, kaszel,ból głowy i grypa. Gdy stan ten pogłębia się, uszkodzone mogązostać serce, żołądek, śledziona i nerki. Chcąc zlikwidować nad-miar jin w organizmie, należy ciało rozgrzewać odpowiednim po-żywieniem, napojami i chronić ciepłym okryciem.

jin jangRys. 15. Niedobór jang w organizmie (emocje jin)

Emocje jin niszczą jang naszego organizmu (patrz rys. 15), wy-wołują zastój energii i obniżenie ciepłoty. Są to zmartwienia, smutek,żal, stres, obawy i lęki. Pod wpływem długotrwałego oddziaływaniatych negatywnych emocji czujemy silne osłabienie i chłód. Procesten niszczy nie tylko jang, ale i jin (płyny odżywcze i esencję).

Emocje mają ogromny wpływ na pracę żołądka i śledziony,które odpowiadają za produkcję esencji i płynów odżywczych. Wsytuacji nadmiaru emocji należy odciąć się od źródła negatyw-nych bodźców. Pomocne w tym będzie również pożywienie o na-turze jang, czyli ciepłe rozgrzewające.

86

Jak wiadomo, ruch dostarcza ciepło organizmowi i związaną ztym energię. Przy długotrwałym bezruchu (patrz rys. 16) spowal-nia się metabolizm i słabnie krążenie. Wtedy zmniejsza się wy-dolność fizyczna, występuje zanik mięśni, osłabienie ścięgien iwiązadeł, tworzą się zastoje, zatory i obrzęki. Stan ten prowadzipoza innym skutkami do nadwagi.

lin jang

Rys. 16. Niedobór jin i jang w organizmie (brak ruchu)

W tej sytuacji należy wprowadzić zmianę trybu i stylu ży-cia, a gdy jest to niemożliwe, ograniczyć pożywienie o naturzejin, a wprowadzić w to miejsce rozgrzewające - z dodatkiemprzypraw i ziół, zwracając uwagę, by zawierało wystarczającąilość energii czi.

Warto jednak mieć na uwadze, by ruch i gimnastyka stały siętrwałym elementem naszego życia.

jin jang

Rys. 17. Nadmiar jin i niedobór jang (pożywienie ochładzające)

Nieodpowiednie pożywienie wpływa w decydujący spo-sób na równowagę jin-jang w organizmie (patrz rys. 17).

87

Nadmiar pożywienia o naturze zimnej i wilgotnej przyczy-nia się do wychłodzenia organizmu, czyli niedoczynnościnarządów i nagromadzenia wilgoci i śluzu. Jang organizmunie jest w stanie zrównoważyć rozprzestrzeniających sięchłodu i wilgoci. W efekcie takiego odżywiania jego poziomsię obniża.

Główną przyczynę powstawania chorób należy upatry-wać właśnie w sytuacji, gdy pożywienie niszczy jang ciałai ochładza wszystkie narządy. Objawy występujące po spo-życiu nadmiaru pokarmu o naturze jin to uczucie zimna,bóle głowy, bóle brzucha, ogólne osłabienie, bóle mięśni,biegunka, nerwowość lub apatia. Chcąc doprowadzić orga-nizm do równowagi, należy wyeliminować pożywienie wy-chładzające, a wprowadzić potrawy ciepłe, gotowane, roz-grzewające.

Przy wpływie czynników dających odczucie zimna może dojśćdo sytuacji ekstremalnej, gdy przy silnej penetracji zimna włączasię mechanizm obronny w postaci gorączki. Należy pamiętać, żegorączka, która jest objawem wychłodzenia organizmu, pojawiasię wyłącznie wieczorem i w nocy. Gorączka w ciągu dnia jestobjawem zastoju pożywienia (niestrawność) lub ognia jakiegośnarządu.

Kiedy jest nam gorąco?

Uczucie gorąca występuje wtedy, gdy dominuje jang nad jin.Czynniki, które wywołują utratę równowagi jin-jang:- klimat (wysoka temperatura otoczenia)- emocje jang (agresja, nienawiść, frustracja, nadmierna radość)- nadmiar ruchu- nieodpowiednie pożywienie.Gdy dotyka nas gorąco otoczenia (patrz rys. 18), zabezpiecza-

my się odpowiednim ubiorem, pożywieniem i napojami, starającsię, aby nasz kontakt z gorącem nie spowodował uszkodzeń ciała,np. poparzenia, udaru termicznego.

88

lin jang

Rys. 18. Nadmiar jang (nadmiar gorąca z zewnątrz)

W przypadku, gdy znaleźliśmy się pod działaniem nadmiernejtemperatury, należy ochłodzić ciało zimnymi okładami podającjednocześnie letnie, chłodzące napoje, np. napar z mięty lub gorz-ka kawa zbożowa.

jin jang

Rys. 19. Nadmiar jang i niedobór jin (nadmiar emocji jang)

Emocje jang wywołują wybuch energii w organizmie (patrzrys. 19), która przechodzi w ogień wypalający nasze płyny we-wnętrzne, czyli jin. Gdy rzadko doświadczamy takich emocji, do-brze zjeść coś słodkiego lub pójść na spacer. Agresja, furia, a tak-że nieuzewnętrznione silne wzburzenie świadczą o złym funkcjo-nowaniu żołądka, śledziony i wątroby. Jeśli taka sytuacja powta-rza się zbyt często, należy zająć się wzmocnieniem narządów we-wnętrznych.

Brak odpoczynku i snu zawsze niszczy jin ciała (patrz rys. 20),przyczyniając się do powstawania wielu schorzeń. Regeneracja i

89

odbudowa substancji krwi i ciała odbywa się wyłącznie w czasiewypoczynku, relaksu i snu. Każdy powinien przeanalizować swójtryb życia i zastanowić się, czy jest w nim równowaga pomiędzyaspektem jin życia (sen, odpoczynek, relaks) a aspektem jang (pra-ca, ruch, aktywność).

jin jang

Rys. 20. Nadmiar jang i niedobór jin (nadmierna aktywność)

Rys. 21. Niedobór jin wywołany niedoborem jang, czylifałszywy nadmiar jang (długotrwałe ochładzające pożywienie)

Układ nadmiaru jang w organizmie (patrz rys. 21) spowodowanynieodpowiednim pożywieniem nie wynika ze spożywania pokarmusilnie rozgrzewającego. Jest to nadmiar wywołany niedoborem jin(krwi i płynów wewnętrznych), który powstaje zawsze na skutek nad-miaru pożywienia o naturze zimnej i wilgotnej. Takie właśnie poży-wienie niszczy żołądek, śledzionę i nerki, a to przyczynia się do nie-doborów/m, stwarzając jednocześnie fałszywy nadmiar jang (ogień).Chcąc zlikwidować stan fałszywego gorąca należy zawsze wzmac-niać żołądek, śledzionę i nerki, a pierwszym i najważniejszym kro-kiem powinna być eliminacja pożywienia ochładzającego.

90

JĘZYK

W ocenie równowagi jin-jang w organizmie bardzo pomocnajest obserwacja naszego języka (patrz rys. 22), gdyż jego wyglądjest odzwierciedleniem stanu naszego organizmu.

Rys. 22. Strefy języka odpowiadające organom wewnętrznym

Kolor czerwony języka to gorąco, ogień i niedobór jin.Język suchy - brak płynów i niedobór jin.Język blady - niedobór jang i krwi.Kolor siny to zimno i zastój krwi.Język spuchnięty i gruby to zimno i wilgoć.

91

Język wiotki to brak czi i jin.Język blady z białym nalotem to zimno, wilgoć i zastój.Język czerwony z żółtym nalotem - wilgoć z gorącem (ogień).Język pocięty, poszarpany - niedobór jin i jang - słaba śledziona.Głęboka bruzda wzdłuż przez środek - słaba śledziona.Miejsca czerwone świadczą o niedoborze jin, czyli gorącu. Ję-

zyk blady to zawsze niedobór jang.Są to tylko przykłady diagnozowania. Wiedza w tym zakresie

jest dużo szersza.

92

NASZE CHOROBY

To, co jest słuszne, nie zawsze jest popularne, a to, co popular-ne, nie zawsze jest słuszne, (cytat z nieznanego źródła)

Chcąc kształtować swe własne piękno, zamienić szarość swejegzystencji na wspaniałą sztukę życia, potrzebujemy pokory, alebez wypierania się swych własnych darów i własnej wyjątkowo-ści. Potrzebna jest nam pokora, której synonimem jest prostotażycia, bliskość ziemi i rzeczy pochodzących z niej. Niepotrzebnajest nam natomiast czystość i asceza, które pozbawiają nas żywot-ności, lecz pełne prostoty, aktywne życie, z którego będziemy czer-pać garściami namiętność i wszelkie inne doznania.

Do tego jest potrzebne wyzwolenie z narzuconych nam dogma-tów i stereotypów. Nie bójmy się wolności, samodecydowania ikreowania. Pozwólmy, aby przemówił do nas głos naszego Wiel-kiego Ja. Czas najwyższy, abyśmy stali się samodzielni w spra-wach dotyczących naszego samopoczucia, emocji, wyglądu, kon-dycji, zdrowia oraz problemach w relacji z bliskimi i przyjació-łmi.

Współczesna medycyna wspaniale chroni nas przed śmiercią,ale nie wzbogaca naszego życia ani nie chroni nas przed choroba-mi, jest medycyną chorób i cierpienia, a nie medycyną zdrowia.Wszelkie instytucje i organizacje, które w swój statut mają wpisa-ne ochronę i ratowanie życia, w końcowym efekcie przyczyniająsię do zwiększania cierpienia i chorób. Przyczyna jest prosta i oczy-wista.

Cała działalność lecznictwa i wszystkie akcje, czyny charyta-tywne są nastawione wyłącznie na niesienie pomocy cierpiącym iratowanie już chorych: niemowląt, dzieci, młodzieży i młodychludzi. Siłą rzeczy i całkiem nieświadomie napędzana jest ową ener-

93

gią machina produkująca chorych i cierpiących. Są to ogromneenergie wyzwalające się nawzajem. Fizycy zajmujący się logikąkwantową mogliby coś na ten temat powiedzieć .

Jednocześnie nie organizujemy żadnych akcji napędzanych rów-nie ogromną energią dla ochrony zdrowych. Nie przeznaczamytylu pieniędzy i czasu na uświadamianie przyszłym rodzicom, azwłaszcza matkom, jak mają karmić i wychowywać swoje dzieci,nie mówimy im, jak ogromną rolę musi spełnić kobieta w swymżyciu zakładając rodzinę i decydując się na potomstwo. Nie skie-rowujemy swej energii na stwarzanie właściwych żłobków, przed-szkoli, szkół, gdzie dzieci byłyby podmiotem chronionym, oto-czonym szczególną troską, opieką i odpowiednią atmosferą.

Dlaczego nie skierowujemy swej pasji i energii na uświada-mianie ludziom najważniejszej prawdy, że małe dziecko do wła-ściwego wzrastania i kształtowania swej osobowości potrzebujestale osoby dorosłej. Tylko dorosły jest w stanie przekazać dziec-ku energię niezbędną do wykształcenia się jego ciała i duszy. Sta-łe przebywanie dziecka tylko w środowisku rówieśniczym ogra-nicza jego fizyczny i duchowy rozwój. Dziecko potrzebuje doty-kania i przytulania osoby dorosłej.

Dlaczego więc najpierw pozwalamy, by dziecko cierpiało, apotem wspaniałomyślnie ratujemy mu życie?

Dlaczego lekceważymy nasze podstawowe obowiązki wobecdzieci i młodzieży, jednocześnie złorzecząc, że są tak nieznośne iagresywne?

Mam wrażenie, że całej medycynie współczesnej brakuje ener-gii koloru czerwonego i żółtego. Może dzięki niej stałaby się bar-dziej elastyczna, tolerancyjna i nonkonformistyczna. Może wów-czas, chcąc podążyć za duchowością ludzi, połączyłaby swojądotychczasową wiedzę z wiedzą pozwalającą chronić ludzkie zdro-wie we wszystkich jego aspektach - fizycznym, psychicznym iduchowym.

Może obudziłaby się w niej nuta samokrytycyzmu. Nie tylkobowiem jest sztuką usuwanie dolegliwości dzięki wspaniale roz-wijającej się myśli technicznej, nie tylko sztuką jest odkrywaniedzięki precyzyjnym urządzeniom coraz to nowych wirusów i fele-

94 95

rów w naszym DNA. Sztuką jest przede wszystkim znalezienie iusunięcie przyczyny, która powoduje, że wirusy się uaktywniają,a kod genetyczny ulega deformacji. Sztuką jest usunięcie przy-czyny powodującą utratę równowagi, a więc dolegliwości, choro-by, nietypowe cechy osobowości i cierpienia. Nie można twier-dzić przez dziesiątki lat, że jedynym winowajcą chorób są złośli-we wirusy i bakterie, niedobór witamin i soli mineralnych, nad-miar tłustego pożywienia czy zbyt mała ilość zjadanych owoców isurówek. Jest to jeden z groźniejszych stereotypów współczesnychczasów.

Jak można zmienić widzenie świata, jak znajdować przyczynyswoich dolegliwości i jak je usuwać?

Z całym szacunkiem dla nauki i techniki należy w tym wy-padku zwrócić się ku przyrodzie, jej mądrościom i regułom.Należy poznać i uznać naturę wszystkich czynników wpły-wających na stan równowagi emocjonalnej i fizycznej czło-wieka.

Poznając naturę smaków, klimatów, kolorów i emocji, możnaświadomie kierować swoim samopoczuciem i zdrowiem poprzezdobieranie i otaczanie się korzystnymi czynnikami oraz przez usu-wanie czynników niszczących.

Bardzo niebezpieczne jest usuwanie dolegliwości bez roz-| poznania jej przyczyny. Każda niedyspozycja jest sygnałem,który mówi, że jakiś czynnik, na przykład pożywienie czy emo-cje, powoduje utratę równowagi jin-jang w organizmie. Usu-nięcie jedynie dolegliwości (np. kaszlu, kataru, gorączki, bólubrzucha, zgagi, swędzenia, wysypki, bólu głowy lub pleców)spowoduje, że nierównowaga się pogłębi, a w niedługim cza-sie choroba ujawni się w zupełnie innym miejscu i bardziejnasilona.

Wystąpić może następująca kolejność dolegliwości: ciągłe prze-ziębienia, kaszle, anginy, następnie zapalenie płuc, potem przepu-klina, zawał i.żółtaczka. Nasilanie się dolegliwości jest ewident-ne. Gdyby w początkowym okresie zostały usunięte przyczynywychłodzenia organizmu, nie doszłoby do rozwoju tak groźnychchorób.

Z mojej wieloletniej obserwacji wynika, że głównym czynni-kiem w naszym klimacie wywołującym utraty równowagi w orga-nizmie jest nadmiernie ochładzające pożywienie. Emocje, kolory,klimaty są czynnikami drugorzędnymi, jednakże doświadczaneprzez dłuższy czas w nadmiarze są również niszczące. Usuwanieprzyczyn chorób jest szczególnie ważne u dzieci. Nieuznawanietej zasady powoduje, że my, dorośli, zapewniamy dzieciom podłożedo rozwoju w przyszłości poważnych chorób.

Pamiętajmy, że gorączka u dzieci może wystąpić z dwóch pd7"wodów - wychłodzenie (temperatura pojawia się wieczorem lubw nocy) lub zastoju pokarmowego (temperatura pojawia się popołudniu). W pierwszym wypadku należy dziecko rozgrzewać, aw drugim podać środek przeczyszczający. W obu wypadkach nienależy podawać pokarmu ochładzającego, czyli kwaśnego, suro-wego i zimnego oraz słodyczy.

Choroby kręgosłupa to osłabienie i wychłodzenie wątroby, śle-dziony i nerek. Należy pilnie wzmocnić organizm podając poży-wienie neutralno-rozgrzewające.

Choroby kobiece (przedwczesna menopauza, wypadanie narzą-dów, niemożność zajścia w ciążę) to efekt silnego wychłodzenia,osłabienia śledziony i słabego krążenia.

Mdłości, wymioty i skurcze brzucha to najczęściej nadmiar sło-dyczy, owoców, surówek i zimnych napojów, to zimna śledziona,żołądek i wątroba.

Uporczywe bóle głowy to najczęściej wychłodzenie organizmui słabe krążenie. Zlikwidujemy je wypiciem gotowanej kawy zcynamonem i rozgrzanie się w łóżku.

Osłabienie wiosenne to niewłaściwe odżywianie się poprzed-niego lata i jesieni oraz rezultat obżarstwa świątecznego (nadmiarsłodyczy i owoców cytrusowych w połączeniu z mięsem).

Dla ochrony przed nowotworami należy zadbać o ciepły żo-łądek i śledzionę oraz unikać pożywienia kwaśnego, surowegoi zimnego.

Zgaga to zimna śledziona i nadmiar gorąca w żołądku. Musi-my wtedy zrezygnować z serów, słodyczy, potraw zimnych, suro-wych i kwaśnych. N

I

96

Otyłość

Otyłość według nauki to choroba przemiany materii, ale naj-częściej mówi się, że jest spowodowana nadmiernie kalorycznympożywieniem. Dla otyłych jest to mało pocieszające, ponieważnie wiedzą, dlaczego mają złą przemianę materii i dlaczego kalo-ryczność pożywienia w ich przypadku jest taka ważna. Pojęcieprzemiana materii jest bardzo ogólne i mało precyzyjne. Niewieleosób kojarzy je ze złą pracą narządów wewnętrznych, upatrującprzyczyny w skłonnościach genetycznych.

Medycyna tradycyjna uważa, że dostarczając organizmowi po-żywienie złożone z odpowiednich składników - węglowodanów,białka, tłuszczów, witamin, soli mineralnych (czyli właśnie mate-rię), uzyskujemy energię i odpowiedni budulec dla procesów ży-ciowych i odnowy komórek, a ogół procesów z tym związanychnazywa przemianą materii.

A przecież przemiana materii to niezliczone ilości bardzo skom-plikowanych procesów, przebiegających tylko w ściśle określo-nych warunkach, powiązanych ze sobą, a przede wszystkim nie-zbadanych i niepoznawalnych. O jakości przemiany materii niedecyduje ilość poszczególnych składników odżywczych (wymie-nionych powyżej) w pożywieniu. Najważniejszy w tym procesiejest właściwy stan naszych narządów, zwłaszcza żołądka i śledzio-ny (element Ziemi - Centrum). Od ich energii i sprawności zależysiła i zdrowie organizmu oraz wszelka przyswajalność poszcze-gólnych składników. Aby żołądek i śledziona funkcjonowały pra-widłowo, muszą mieć pożywienie właściwej jakości, a składa sięna to zawarta w nim energia, jego natura (jin lub jang) i odpo-wiednia temperatura.

Dlaczego tak ważna jest energia pokarmu? Aby w organizmiezaistniały potrzebne reakcje, w wyniku których ma powstać sub-stancja do jego odnowy oraz energia potrzebna do podtrzymaniażycia, musimy dostarczyć również energię, a nie tylko materię(witaminy, białko itd.). Martwe pożywienie, bez energii, nie dażycia. Możemy się odżywiać bardzo zdrowo, witaminowo i kalo-rycznie, ale gdy nie będziemy dostarczać energii, zniszczymy cia-ło. Pożywienie bez energii daje poczucie permanentnej wewnętrz-

97

nej pustki i niedosytu objawiających się stałym, niezaspokojonymłaknieniem. Po nieodpowiednim posiłku nie czujemy sytości, gdyżjest w nas pustka energetyczna. Sięgamy więc po deser, ciastko,loda, jabłko czy cukierek, ale nie likwidujemy zaistniałej w naspustki. Jest to uczucie trwałe i bardzo nieprzyjemne.

Otyłość daje stałe poczucie winy i dyskomfortu psychicznego.Zdrowy człowiek odczuwa potrzebę jedzenia wtedy, gdy w jegoorganizmie spada poziom energii. U otyłych potrzeba jedzenia trwastale, ponieważ są oni stale głodni energii.

Pożywienie ma energię, gdy jest świeże, np. owoc dojrzały wsłońcu, zjedzony bez przechowywania. W klimacie ciepłym ta-kiego pożywienia jest pod dostatkiem, u nas natomiast występujetylko sezonowo. Ponieważ przez większą część roku jest u naszimno i pochmurno, musimy więcej starania włożyć w przygoto-wanie pożywienia o odpowiedniej jakości i energii.

Podczas gotowania materia przechodzi w energię. Energia ogniapobudza energię pożywienia dając mu wyższą wibrację. Wystar-czy kilka posiłków zrównoważonych pięcioma smakami, o natu-rze lekko rozgrzewającej i odpowiedniej energii, aby zniknęłouczucie pustki i ciągła potrzeba jedzenia.

Drugim ważnym czynnikiem, decydującym o jakości przemia-ny materii, jest natura pożywienia, to znaczy odpowiedź na pyta-nie, czy jego działanie na organizm jest ochładzające (jin), czyrozgrzewające (jang). W naszym klimacie pożywienie powinnobyć zawsze ciepłe i lekko rozgrzewające, nawet latem. Pożywie-nie ochładzające powoduje utratę równowagi kwasowo-zasado-wej, niedoczynność narządów, złe krążenie, a przede wszystkimzaburzenia trawienia, przyswajania i wydalania. Organami najbar-dziej uzależnionymi od natury pożywienia są żołądek i śledziona,które reagują natychmiast upośledzonym funkcjonowaniem. Osła-biony żołądek nie przygotowuje należycie pokarmu do dalszegotrawienia i nie przekazuje energii śledzionie. Zimna śledziona nieprodukuje płynów wewnętrznych o odpowiedniej jakości i ilości,czego konsekwencją jest złe wzmacnianie pozostałych narządów(płuca, serce, nerki, wątroba). Zamiast odżywczych płynów pro-dukuje wtedy wilgoć i śluz.

98

Z powyższych rozważań wynika, jak niebezpieczne jest nie-rozważne spożywanie pokarmów tylko witaminowych, bezuwzględnienia ich natury i zawartości energii.

Pożywienie ochładzające (jiń) to nie tylko surowe owoce i wa-rzywa, soki, lody, zimne napoje, ale również warzywa kiszone,sery, jogurty owocowe, mleko, wszelkie słodycze, ciasta, cukier,makarony, biały ryż, wieprzowina i kurczaki.

Jeśli osoba otyła zjada duże ilości surówek, owoców, jogurtówowocowych, ryżu, kurczaków i pije do tego zimną wodę, to z pew-nością ma bardzo osłabione (zimne) żołądek i śledzionę. Żadnadieta surówkowo-owocowo-mleczna nie wyprowadzi organizmuz otyłości, a przyczyni się jedynie do powiększenia kłopotów.Należy radykalnie zmienić sposób odżywiania. Żołądek powinienotrzymywać pokarmy ciepłe, o łagodnym smaku i naturze lekkorozgrzewającej, wtedy będzie prawidłowo funkcjonował! Posiłekkwaśny, surowy, zimny, popity napojem z lodówki paraliżuje pra-cę żołądka na kilka godzin! Problemem będzie dla niego strawie-nie normalnego obiadu. Przypominam przy okazji, że zimne na-poje typu coca-cola, piwo, soki, mleko nie tylko osłabiają żołą-dek, ale zakwaszają cały organizm.

Pokarmy ochładzające, które wymieniłam wyżej, nie powinnybyć całkowicie wykluczone z naszej diety. Odpowiednio przypra-wione i zestawione z innym pożywieniem nie będą nam szkodzi-ły. Należy jeszcze dodatkowo w tym wypadku uwzględnić poręroku i stan naszego organizmu. Na przykład owoce pawju.no sięjadać tylko w sezonie. Makaronów nie łączymy z kwaśnymi sosa-mi, lecz z ostrymi mięsno-jarzynowymi. Czyste, żywe jogurty pi-jemy do kaszy gryczanej lub smażonych ziemniaków. Kurczaki iwieprzowinę przyprawiamy na ostro i jadamy wyłącznie z goto-wanymi lub duszonymi jarzynami. Kwaśne zupy, takie jak kapu-śniak, ogórkowa, pomidorowa, gotujemy zawsze na wołowej lubcielęcej kości szpikowej z dużą ilością cebuli, czosnku, pieprzu,imbiru. Na ciastko można sobie pozwolić najlepiej do południa;lecz nie łączmy go z surowymi owocami i nie popijajmy sokiemczy innym zimnym płynem. Odpowiednia do tego będzie filiżan-ka gotowanej kawy.

99

Współczesna medycyna nie dostrzega wpływu zimnego odży-wiania na procesy przemiany materii w naszym organizmie, a jestto sprawa podstawowa i od zmiany w tym zakresie należy rozpo-cząć leczenie otyłości.

Charakterystyczne dla otyłości huśtawki nastrojów, brak od-porności psychicznej i koncentracji, nadmierna pobudliwość, ner-wowość, są efektem słabości śledziony i żołądka. Każdy momentosłabienia śledziony i żołądka powoduje łaknienie słodyczy.

Słodycze są doraźnym środkiem na wyciszenie zdenerwowa-nia i frustracji. Zjadamy ciastko i czujemy się rozluźnieni i uspo-kojeni. Każda emocja żywi się naszą energią, dlatego tak bardzoemocje nas wyczerpują i osłabiają. Organizm domaga się wtedysmaku słodkiego, który wzmacnia śledzionę {Centrum), a ta z ko-lei równoważy ciało i emocje. Łaknienie na słodycze lub kwaśnyowoc występuje również w organizmie, gdy pojawia się stan ogniaw jakimś narządzie. Jest to zjawisko często występujące przy oty-łości. Ciastko nie leczy, lecz tylko pogłębia problemy związane zotyłością i emocjami.

Przypominam, że smak słodki to nie cukier.Ludzie otyli często próbują tłumaczyć swój stan uwarunkowa-

niami genetycznymi. Znając swój problem można skłonności dotycia wyciszyć lub całkowicie usunąć poprzez zmianę dotychcza-sowego sposobu żywienia i stylu życia, ewentualnie miejsca za-mieszkania. Zmiany genetyczne to nic innego, jak nieprawidło-wości w organizmie powstałe na skutek długotrwałego działaniaczynników destrukcyjnych, takich jak niewłaściwe odżywianie istyl życia, długotrwałe stresy i ciężkie przeżycia (np. wojna), cho-roby naszych przodków, środowisko i klimat.

Otyłym, bardziej niż komukolwiek, potrzebny jest ruch, dziękiktóremu organizm otrzymuje zwiększone ilości tlenu. Podstawo-we składniki pokarmowe - węglowodany, tłuszcze i białka zostająw organizmie rozłożone na potrzebne elementy w tym glukozę.Najszybciej rozkładają się węglowodany, najtrudniej - białka. Glu-koza jest naszym podstawowym paliwem. Utleniając się (spala-jąc) daje energię, dzięki której mogą następować inne, ważne re-akcje potrzebne do funkcjonowania organizmu.

100

Do zainicjowania jakichkolwiek procesów przemiany materiiw naszym organizmie potrzebny jest stały zapas energii życiowej.Przy osłabionym organizmie mogą wystąpić problemy z właści-wym wykorzystywaniem dostarczanych mu produktów odżyw-czych. Dla prawidłowego spalania w organizmie glukozy potrzebnajest odpowiednia ilość i jakość dobrze utlenionej krwi, a za to od-powiadają właściwie pracujące - śledziona, płuca i serce, a wszyst-kiemu sprzyja ruch i właściwe oddychanie. Przy niedostatku tlenui osłabionym organizmie glukoza nie jest w całości spalana, a jejnadwyżki są magazynowane z udziałem insuliny w wątrobie, tkan-ce mięśniowej i tłuszczowej. Tego typu nieprawidłowości, trwa-jące przez dłuższy czas, doprowadzają do zmęczenia trzustki (pro-blemy cukrzycowe), stłuszczenia wątroby, a nawet do jej marsko-ści. Są to typowe problemy ludzi otyłych!

Jedyną szansą wyjścia z otyłości i oczyszczenia się z nadmiaruśluzu (toksyn) jest rozgrzanie organizmu i uaktywnienie narzą-dów wewnętrznych. Można tego dokonać wyłącznie pokarmemrozgrzewającym. Właściwie odżywiany organizm automatycznieosiągnie optymalną wagę, ponieważ samoistnie potrafi regulowaćilość zjadanego pożywienia.

Odżywianie się pokarmem zrównoważonym pięcioma sma-kami i według reguły jin-jang daje absolutną gwarancję schud-nięcia!

Problem cholesterolu

Zbyt wysoki poziom cholesterolu w naszym organizmie jestobjawem wychłodzenia i złej przemiany materii. Długotrwaleutrzymujący się podwyższony jego poziom może być przyczynąmiażdżycy. Za właściwy poziom cholesterolu odpowiada.lec.yliL.na, która syntetyzuje się w obecności enzymiTzawierającego wi-taminę B6, z kolei enzym ten działa tylko w obecności magnezu.Przyczyną zaburzeń w poziomie cholesterolu może być niedosta^tek w pożywieniu witamin z grupy B oraz zbyt niski poziom ma-gnezu. Przyswajanie magnezu jest uzależnione od właściwej pra-cy gruczołów wydzielania wewnętrznego i sprawności układu tra-

101

wiennego. Proces ten może być również blokowany przez nad-miar wapnia w pożywieniu. f|

Spożywanie produktów zawierających cholesterol (masło, jaja)nie jest bezpośrednią przyczyną podnoszenia się jego poziomu worganizmie. Na skutek drastycznego ograniczenia spożycia masłai jaj przez osoby obawiające się podwyższenia poziomu choleste-rolu występuje niedostatek witaminy A i D (osteoporoza) oraz brakcholiny, niezbędnej do właściwej pracy wątroby (choroba Alzhe-imera). Zbyt niski poziom cholesterolu jest dla nas również nie-bezpieczny, gdyż wywołuje zaburzenia emocjonalne i depresje.

Problemy z nadmiarem cholesterolu mają najczęściej osoby wy-chłodzone, osłabione, z nadmiarem wilgoci (śluzu), a więc ludzie otyli,cukrzycy, z nadciśnieniem i innymi chorobami krążenia. Przyczynąjest znowu niewłaściwe odżywianie oraz nadmiar emocji i stresów.

Poziom cholesterolu bardzo skutecznie obniża odżywianie sięgotowanymi lub duszonymi, a nie surowymi warzywami. Goto-wanego błonnika zjadamy więcej i jest on wtedy bardziej skutecz-ny. Nasza dieta musi być rozgrzewająca, dostarczać odpowiedniąilość włókna, witamin z grupy B, A i D oraz magnezu. Tych skład-ników nie zawierają w wystarczających ilościach owoce, soki,surówki i serki. Zaleca się tłuste ryby, oliwę z oliwek, czosnek,cebulę i płatki owsiane.

Osteoporoza

Osteoporoza to choroba cywilizacyjna, której wzmożone obja-wy obserwujemy w ostatnich latach. Występuje głównie w kra-jach wysoko rozwiniętych, gdzie spożycie mleka i jego przetwo-rów jest ogromne. Zasięg jej występowania łączy się również zmniejszym nasłonecznieniem.

Mleka i produktów mlecznych nie stosuje w swej diecie około2/3 ludności Ziemi i właśnie w tej grupie osteoporoza praktycznienie występuje. W Polsce stwierdzono, że częściej zapadają na tęchorobę kobiety miejskie niż wiejskie. Przyczyna na pewno nietkwi w tym, że kobiety na wsi jedzą więcej serów i mleka, ale żeczęściej przebywają na słońcu i mają więcej ruchu.

102

Czy można zapobiegać osteoporozie? Oczywiście, ale najpierwnależy poznać przyczyny, które ją wywołują.

Osteoporoza to choroba ogólnego osłabienia organizmu, a głów-nie nerek i śledziony, to niedobór jin wywołany długotrwałym nie-doborem jang (czi i ciepła).

Osteoporoza powstaje na skutek wypłukiwania wapnia z ko-ści. Dzieje się to, gdy spada poziom wapnia we krwi i uaktywniasię gruczoł przytarczyc (nadczynność). Zjawiska te występują zcałym szeregiem innych współzależnych procesów. Przy osteopo-rozie zawsze mamy do czynienia z niedoborem magnezu, cynku,witaminy A i D. Spada poziom estrogenów i testosteronu, wystę-pują dolegliwości wątrobowo-żołądkowe, przedwczesna menopau-za i choroby kobiece, pogarsza się jakość skóry, paznokci i wło-sów. Wszystkie te objawy są typowe dla wychłodzenia organi-zmu.

Wypłukiwanie wapnia z kości nie musi być skutkiem jego bra-ku w pożywieniu - wręcz odwrotnie. Zbyt częste spożywanie po-karmów wysokowapniowych (chude sery, jogurty, ser żółty) bezjednoczesnego, odpowiedniego poziomu witaminy D, A, E orazmagnezu wywołuje blokadę jego wchłaniania i zaburzenia meta-bolizmu komórkowego w kościach. Nadmiar wapnia w pożywie-niu osłabia narządy i jest przyczyną bardzo wielu schorzeń.

Można zatem powiedzieć, że osteoporoza zaczyna się w mo-mencie, gdy wychłodzenie organizmu jest wartością stałą.

Skąd bierze się to wychłodzenie? Głównie z braku wiedzy natemat natury pożywienia i jego wpływu na organizm. Na przykła-dzie osteoporozy wyraźnie widać, że nie liczy się skład pożywie-nia, ale jego natura. Odżywiamy się bowiem na pozór zdrowo,stosując głównie chude twarogi, chude mleko, jogurty owocowe,żółte sery, owoce, soki, surówki, nie zdając sobie jednocześniesprawy z tego, że to pożywienie jest natury ochładzającej i wilgot-nej, czyli wywołuje w organizmie produkcję wilgoci oraz śluzu iniszczy równowagę kwasowo-zasadową, nie pozwalając na wła-ściwe przyswajanie witamin (A, D, E) i soli mineralnych (ma-gnez, cynk, żelazo, selen). Wapń spożywany w nadmiarze przy-czynia się do zniszczenia narządów, do alergii, wysypek, kaszlu,

103

katarów, pobudliwości nerwowej. Wiele osób cierpiących na oste-oporozę spożywało i spożywa ogromne ilości mleka i przetworówmlecznych bez pozytywnych dla zdrowia skutków.

Jak zatem można zapobiegać osteoporozie?Zapobiegać można poprzez unikanie pokarmów ochładzających

i zakwaszających organizm oraz z dużą ilością wapnia. Potrawypowinny być ciepłe, oparte na warzywach, z dodatkiem przypraw,mięsa, kasz, grochu i fasoli. Należy unikać zimnych napojów, lo-dów, słodyczy, surówek i owoców. Należy dbać o właściwy po-ziom witaminy D, A, E oraz magnezu.

Alergia

Choroba ta jest mi dobrze znana, ponieważ borykałam się z niąprzez sześć lat. Objawiała się szczególnie uporczywym, trwają-cym całymi miesiącami katarem, swędzeniem skóry w kontakcieze słońcem, swędzeniem oczu i wrażliwością ich na słońce.

Dzięki poznaniu natury produktów spożywczych i przejściu naodpowiednie dla mnie pożywienie, pozbyłam się w ciągu trzechmiesięcy przykrych objawów. Od siedmiu lat mogę się opalać, nienoszę ciemnych okularów i nie mam katarów. Wieloletnie doświad-czenia i obserwacje utwierdziły mnie w przekonaniu, że przyczy-ną alergii nie były pyłki, promienie słoneczne i produkty zawiera-jące alergeny, ale pożywienie o nieodpowiedniej naturze w sto-sunku do potrzeb mojego organizmu.

Skażenie środowiska to problem oddzielny. Silny organizm jestzawsze odporny na skażone i zanieczyszczone środowisko. Słaby,źle odżywiony, wysyła natychmiast sygnały chorobowe.

Objawy alergiczne (wysypka, katar, swędzenia) to typowe sy-gnały wysyłane przez organizm, w którym została zakłócona rów-nowaga jin-jang. Powinniśmy się nauczyć odczytywać te znaki iodpowiednio na nie reagować. Informują one, że w organizmiedzieje się coś złego, że dany pokarm lub środowisko pogłębiająstan braku równowagi.

Leki przeciwalergiczne, usuwające jedynie dolegliwości, a nieprzyczyny, powodują, że choroba postępuje i na pewno objawi sięastmą, żółtaczką, chorobami nerek, cukrzycą, nadciśnieniem, wrzo-

104

dami, otyłością i dolegliwościami sercowymi. Nie wszystkie ob-jawy muszą wystąpić w jednym organizmie. Jednakże znam oso-bę, która w młodości chorowała na alergię, była intensywnie le-czona objawowo, a obecnie cierpi na wszystkie wymienione cho-roby łącznie z alergią.

Skoro nasze zdrowie zależne jest od równowagi jin-jang, torównież dostarczane pożywienie musi charakteryzować się rów-nowagą między naturą ochładzającą i rozgrzewającą. Odżywianiesię w głównej mierze pokarmem ochładzającym (mleko, sery,kwaśne zupy, surówki, makarony, ryż, wieprzowina, soki, owoce,woda, lody, słodycze) powoduje silne wychłodzenie i osłabienieorganizmu, które może się objawić alergią lub innymi chorobami.

Alergik powinien odżywiać się tym, co da równowagę jegoorganizmowi. Należy unikać wyżej wymienionych pokarmówochładzających. Usuwanie dokuczliwych objawów to nie lecze-nie. Musimy usunąć przyczynę, a jest nią nieodpowiednie odży-wianie połączone z niewłaściwym stylem życia.

Lekarze straszą nas, że za parę lat co drugi Polak będzie alergi-kiem. Jestem tego samego zdania. Przyczyna nie tkwi jednak wy-łącznie w otoczeniu, lecz przede wszystkim w bardzo niemądrymodżywianiu.

Bardzo prozaiczne są przyczyny alergii, zmory naszych cza-sów i w prosty sposób można im zapobiegać oraz wyleczyć. Nale-ży tylko odrzucić mit o zdrowym odżywianiu.

Z powodu alergii najbardziej cierpią dzieci. Niekończące siękatary, przeziębienia, astmy, anginy i kaszel uniemożliwiają imnormalne, radosne życie z powodu wychłodzenia i osłabienia or-ganizmu. Niewłaściwie leczone (tylko objawowo) alergie dają wkrótkim czasie bardzo poważne, wyniszczające organizm choro-by - anemie, uszkodzenia nerek, wątroby, jelit i w zasadzie wszyst-kich pozostałych narządów wewnętrznych.

Zdrowie dzieci zależy od nas - dorosłych. My przyrządzamy izestawiamy im posiłki. Karmimy je nadmiarem owoców, soków,jogurtów owocowych, serów, zimnych płynów, lodów i słodyczy.

Zmieńmy sposób ich odżywiania, a dzieci na pewno będązdrowsze.

105

Choroba wrzodowa, nadkwasota

Dolegliwości te pojawiają się przy całkowitym rozregulowa-niu elementu Ziemi (żołądek, śledziona, trzustka) i przy osłabio-nej (zimnej) wątrobie. Rozregulowanie to następuje pod wpływemniewłaściwego odżywiania lub silnych emocji. Oba te czynniki sąze sobą ściśle powiązane.

Niewłaściwe odżywianie wywołuje zawsze zwiększoną pobu-dliwość emocjonalną, niezrównoważenie umysłowe i dużą podat-ność na stres. Bywa również odwrotnie - długotrwały, silny stresprzyczynia się do powstania bloku emocjonalnego w splocie sło-necznym, w wyniku czego zawsze pojawiają się zaburzenia w pracyżołądka, śledziony i trzustki oraz wątroby.

Osłabiona wątroba powoduje zaburzenia w krążeniu energiiw meridianach żołądka, śledziony i trzustki, co objawia się mdło-ściami, wymiotami, silnymi skurczami i bólami żołądka, wzdę-ciami i rozpieraniem w klatce piersiowej oraz bólami głowy. Wczasie występowania objawów choroby (ataków), organizm jestsilnie osłabiony, towarzyszą temu dreszcze, uczucie zimna i sil-ny katar.

Na skutek nieodpowiedniego odżywiania, przy nadmiarze po-karmów kwasotwórczych i ochładzających oraz (lub) przy wystę-powaniu bloku emocjonalnego następuje głównie osłabienie funk-cji śledziony i trzustki. Organizm nie otrzymuje odpowiedniej ilo-ści płynów wewnętrznych i esencji, w wyniku czego żołądek jestniezrównoważony (brak jin), a objawia się to tzw. fałszywym nad-miarem, ogniem (zgaga, uczucie silnego palenia w żołądku i prze-łyku, wzdęcia, niepokój, ciągła potrzeba jedzenia lub też mdłościi wymioty). Przy takim stanie niezrównoważenia organizmu każ-da emocja lub nawet mały, ale niewłaściwy posiłek, np. mleko,jogurt owocowy, słodycze, surowe owoce, powoduje w niedługimczasie uczucie palenia w żołądku. Polecane na te dolegliwości pre-paraty zobojętniające nadmiar kwasów oraz osłaniające śluzówkężołądka, nie leczą, lecz tuszują objawy.

Aby się z tego wyleczyć należy bezwzględnie wykluczyć po-karmy, które powodują takie spustoszenie w narządach. Musimywzmocnić i rozgrzać żołądek, śledzionę i trzustkę.

106 107

Przez dwadzieścia lat chorowałam na wrzody, nadkwasotęi zgagę. Ściśle przestrzegałam diety zalecanej przez lekarzy.Moim pożywieniem były przede wszystkim mleko, twarogi,sery, surowe owoce i warzywa, soki, białe mięso i sałata. Pi-łam siemię lniane, sok z kapusty i ziemniaków. Unikałamtłuszczów, mięsa, przypraw, cebuli, czosnku, wywarów kost-nych i rosołów. Niestety, choroba się nasilała, a bóle nękałymnie codziennie.

Zrozumiałam, co jest przyczyną mojej choroby, gdy po-znałam regułę jin-jang w odżywianiu i naturę zjadanych przezemnie pokarmów. Zakwaszają organizm wszystkie te produk-ty, które wychładzają i osłabiają śledzionę oraz zakłócają rów-nowagę w elemencie Ziemi. Zupełnie nie sprawdzają się la-boratoryjne stwierdzenia o kwasotwórczych lub zasadotwór-czych właściwościach poszczególnych produktów spożyw-czych. O równowadze kwasowo-zasadowej w organizmie de-cyduje wyłącznie prawidłowa praca elementu Ziemi (śledzio-ny, trzustki i żołądka), a jest to możliwe wówczas, gdy w na-szym pożywieniu będzie równowaga jin-jang.

Nadkwasota i zgaga to tylko z pozoru choroby nadmiarowe.Prawdziwą ich przyczyną jest wychłodzenie i osłabienie organi-zmu, a zwłaszcza elementu Ziemi (śledziona, żołądek). Jedynierozgrzewając organizm i poszczególne jego narządy możemy do-prowadzić do ich wzajemnej równowagi.

Coraz bardziej popularne stają się nowe metody leczenia tegozespołu chorób. Podstawą leczenia jest przyjmowanie preparatówsilnie rozgrzewających, opartych np. na imbirze, pieprzu cayennei innych przyprawach. Pomocna może być w tym również spiry-tusowa nalewka propolisowa.

Rada dla cierpiących - spróbujcie odstawić wszystkie pokarmyochładzające! Zrezygnujcie z mleka i serów, surowych owoców iwarzyw, soków, zimnych napojów, piwa i zimnej wody, ogranicz-cie słodycze i ciasta, ryż i makarony, a cukier zastąpcie miodem.W niedługim czasie Wasze dolegliwości na pewno ustąpią. Kura-cję sprawdziłam na sobie i od siedmiu lat nie mam żadnych pro-blemów z żołądkiem.

Cukrzyca

Cukrzyca to brak równowagi w elemencie Ziemi, osłabienieśledziony, trzustki i żołądka. Pociąga to za sobą osłabienie płuc,nerek, wątroby i krążenia. Przy cukrzycy występuje zawsze nie-dobór jin i fałszywy nadmiar w żołądku {gorąco). Przyczynąniedoboru jin jest wychłodzenie organizmu i niedobór jang. Pod-stawową przyczyną zmęczenia śledziony i trzustki jest niewłaści-we odżywianie. Często w przypadku tej choroby mówi się o takzwanych skłonnościach genetycznych, które przecież wcale niemuszą się ujawnić. Będąc świadomym ich istnienia należy bez-względnie zmienić tradycje żywieniowe w rodzinie, ponieważcukrzycę wywołuje pożywienie zimne i pozbawione energii - nad-miar cukru, słodyczy, serów, mleka, tłustej wieprzowiny, surówek,owoców, soków, zimnych napojów i lodów.

Terminem cukrzyca określa się obecnie cały zespół chorób zim-nej śledziony, trzustki i żołądka. Powszechność tej choroby po-winna nam uświadomić, jak fatalne jest nasze aktualne odżywia-nie się. Prognozy mówią, że w najbliższym czasie choroba ta obej-mie 50% społeczeństw. Nasuwa się pytanie - dlaczego odżywia-jąc się zgodnie ze współczesnymi zaleceniami lekarzy i dietety-ków jesteśmy coraz bardziej chorzy?

Podstawą wyżywienia cukrzyków powinny być potrawy goto-wane, z dużą ilością warzyw, z dodatkiem cebuli, czosnku, przy-praw takich jak cynamon, imbir, czarnuszka, kurkuma. Mięsa po-winny być różnorodne, chude i przyrządzane w domu. Zdecydo-wanie niewskazane są wędliny. Poleca się niewielkie ilości tłu-stych ryb, oliwę i masło. Nie powinno się w ogóle jadać białegopieczywa, ciast drożdżowych, tortów, słodkich deserów, jogurtówowocowych. Wykluczone są zimne napoje i woda.

Celiakia

Celiakia najczęściej kojarzona jest jako ciężka choroba niemow-ląt i dzieci, której głównym objawem jest zła praca układu tra-wiennego. Na celiakię chorują również osoby dorosłe. Choroba tazostawia po sobie ślady na całe życie. Przyczyną zachorowań u

108

niemowląt jest niewłaściwe odżywianie się matki w czasie ciążyoraz zbyt wczesne sztuczne karmienie, które niszczy, zakwaszaniedojrzałe jeszcze narządy wewnętrzne dziecka. Najbardziej szko-dliwe dla niemowląt jest krowie mleko, pszenna mąka i cukier.Powinniśmy je zastępować mlekiem kozim, mąką z kaszy jagla-nej, kukurydzianej lub owsianej i miodem. Dzieci karmione wy-mienionymi produktami rosną i rozwijają się wspaniale.

Aby zapobiegać tej chorobie, trzeba zacząć od matek. Zaleca-ne kobietom w ciąży diety z dużą ilością owoców, surówek, pro-duktów mlecznych, soków i zimnej wody ochładzają ich organizmi pozbawiają energii (jang). Wychłodzony i osłabiony organizmkobiecy nie może przekazać płodowi potrzebnych mu do wzrostusubstancji i energii. Dzieci tych kobiet przychodzą na świat chorelub bardzo podatne na wszelkie choroby. Pożywienie kobiety cię-żarnej powinno być ciepłe, gotowane i bardzo urozmaicone, z dużąilością gotowanych warzyw z dodatkiem cebuli i czosnku, kasz iprzypraw.

Celiakia to nie tylko chore jelita i gwałtowna reakcja na gluten.Cały organizm jest wychłodzony. Występuje silna niedoczynnośćżołądka, śledziony, trzustki i wątroby. Aby leczyć dzieci z celia-kią, należy je chronić nie tylko przed glutenem, ale również przedwszystkimi produktami wychładzającymi - surowymi owocami,sokami, surówkami, serami, mlekiem krowim, słodyczami, loda-mi, mięsem kurcząt, wieprzowym oraz wszystkimi wędlinami.Podstawą wyżywienia tych dzieci powinny być potrawy wyłącz-nie gotowane, o smaku łagodnym, na bazie warzyw i kasz. Najod-powiedniejsze mięsa, na których najlepiej gotować zupy to, mło-da wołowina, cielęcina i indyk, a dla dzieci starszych - chuda gęśi wszelkie wątroby. Jak najwcześniej do ich diety należy wprowa-dzać czosnek, cebulę, przyprawy i zioła przyprawowe.

Mukowiscydoza

Istotą tej choroby jest nadmierna produkcja śluzu w organizmieodkładającego się głównie w płucach, zatokach oraz w innychnarządach i przewodach. Śluz blokuje prawidłowe oddychanie oraz

109

pracę narządów. Przyczyną tego jest zła praca śledziony, która,gdy jest zimna, zamiast płynów wewnętrznych produkuje śluz.Niewłaściwą pracę śledziony pogłębia spożywanie produktówsprzyjających produkcji śluzu - mleka, serów, cukru i słodyczy,lodów, surowych owoców, soków, zimnej wieprzowiny (wędlin) ikurczaków. Wymienione produkty powinny być bezwzględniewykluczone z diety. Pożywienie dzieci z tą chorobą powinno byćciepłe i rozgrzewające, ponieważ produkcja śluzu występuje za-wsze w organizmie osłabionym i wychłodzonym.

Dla zapobieżenia tej chorobie, podobnie jak przy celiakii, nale-ży zwrócić uwagę na' właściwe odżywianie przyszłych matek iniemowląt. Jeśli konieczne jest sztuczne karmienie, to unikajmymleka krowiego, pszennej mąki i cukru oraz odżywek owocowo-warzywnych, które są zakwaszające i silnie śluzotwórcze.

Nasze problemy z dziećmi i młodzieżą

Ogólnie twierdzi się, że dzieci i młodzież, ich problemy, zdro-wie i radość, są dla nas, dorosłych, najważniejsze. Uważam, żeto jest szczególnie groźna hipokryzja. Niestety, nie wierzę anisłużbie zdrowia, ani ludziom, od których zależy zdrowie na-szych dzieci.

Wiemy, że dla zdrowia konieczne jest regularne i prawidłowe odży-wianie. Ale nie osiągniemy tego soczkami, jogurtami i owocami.

Co właściwie jedzą nasze pociechy i te małe, i te duże? Albonic, albo coś, co rujnuje im zdrowie. Cały przemysł cukierniczy(cukierki, batony, czekolada), mleczarski (jogurty, serki owoco-we, lody), firmy, jak McDonald czy Pepsi-Cola, są nastawione narobienie pieniędzy właśnie dzięki małemu konsumentowi. To na-sze dzieci są potencjalnymi klientami tych ogromnych firm. Todzieci i młodzież są cały dzień poza domem. To one najczęściejsame decydują o tym, co będą jadły - baton i soczek, czy zapie-kankę i jogurt, czy też drożdżówkę i pepsi-colę. Dajemy im cichąakceptację albo dlatego, że tak nam wygodnie, albo dlatego, żenic nie wiemy o właściwym odżywianiu, albo też dlatego, że niemamy siły i ochoty walczyć ze złymi nawykami.

110

Reklama i ogólnie przyjęte w środowiskach młodzieżowychobyczaje mają zbyt silne oddziaływanie, aby dziecko samo mogłosię im przeciwstawić.

Czy dorośli mają coś na swoje usprawiedliwienie? Nie sądzę.Wystarczy zrobić sondę w szkole pytając dzieci, kto ma przygoto-wane śniadanie w domu i do szkoły, czy w domu czeka obiad, czykolacja jest przemyślana i zorganizowana przez dorosłych, czyrodzice wiedzą i tłumaczą, czym grozi stałe objadanie się fast fo-odami. To są nasze podstawowe obowiązki, to my chcieliśmy miećrodzinę i dzieci, a więc od nas zależy zorganizowanie czasu dlanich. Powinniśmy zdawać sobie sprawę z tego, że godząc się nażałosne odżywianie i takiż styl życia, zamykamy jednocześniedzieciom drogę do wymagań XXI wieku, bowiem cherlaków tamnie potrzebują.

Jaka jest nasza troska o dzieci, jeżeli pozwalamy karmićkrowy paszą z dodatkiem mięsno-kostnych komponentów,skoro wiadomo, że jest to wbrew zdrowemu rozsądkowi inaturze, gdyż krowa jest zwierzęciem roślinożernym? Jakmożna przy tym twierdzić, że mleko i sery od takich krówsą zdrowe?

Nieuczciwością jest najpierw zarabiać na dziecięcej naiwnościi bezbronności, a potem część tych pieniędzy wydawać na wspa-niały sprzęt medyczny dla szpitali dziecięcych. O czyj interes tu-taj chodzi? Pamiętajmy, że chorujące dziecko to zasługa, naszejniewiedzy i abnegacji, wygody i zmowy milczenia.

Dziecko alergiczne, astmatyczne to nadmiar soków, owoców,surówek, słodyczy, lodów, jogurtów, serków owocowych i zim-nych napojów.

Dziecko anemiczne to nadmiar mleka, serów, soków, owoców,słodyczy i lodów.

Dziecko stale przeziębiające się to nadmiar mleka, serów, jo-gurtów, słodyczy, owoców i soków.

Jeżeli chcemy mieć zdrowe dzieci, to najpierw zróbmy rodzi-cielski rachunek sumienia, wprowadźmy zmiany w zwyczajachdomowych, a dopiero potem, jeśli to będzie konieczne, włóczmyje po lekarzach i szpitalach.

111

Nasza starość i chorobyChorujemy nie dlatego, że się starzejemy, lecz starzejemy się,

ponieważ chorujemy.Z całym zdecydowaniem i odpowiedzialnością twierdzę, że pro-

blem schorowanej starości pogłębia się z powodu niewłaściwychwskazówek żywieniowych dawanych ludziom w średnim i pode-szłym wieku. Sami lekarze przyznają, że nie mieli na studiach zajęćz geriatrii i nie potrafią analizować nasilania się i postępowania cho-rób nabytych w okresie młodości i pełnej aktywności.

Wiemy, że nasz zasób energii życiowej, otrzymany w momen-cie urodzenia, maleje z latami. Powinniśmy ją ochraniać i w miaręmożliwości uzupełniać energią z pożywienia i otoczenia. Zatempożywienie ludzi w podeszłym wieku powinno dostarczać wła-ściwą ilość energii oraz wszystkie potrzebne składniki. Oznaczato, że dla zachowania zdrowia powinno odżywiać się absolutniewszystkimi produktami spożywczymi odpowiednio przyprawio-nymi i zestawionymi dla uzyskania lepszej strawności i przyswa-jalności. Jedyną zmianę, jaką powinno się wprowadzić, to zmniej-szenie porcji oraz zwiększenie częstotliwości posiłków.

Dla podtrzymania prawidłowego metabolizmu komórkowegoi krążenia konieczne jest dostarczanie w produktach pokarmowychwszystkich witamin z grupy B, witaminy A, D i E, magnezu, cyn-ku, żelaza i wapnia. Pastylki i preparaty nie zapewnią właściwegoprzyswajania i metabolizmu. Przypominam, że owoce i soki za-wierają tylko niewielkie ilości wyżej wymienionych składników.Pamiętajmy również, że trawienie owoców i surówek wymagazdrowego przewodu pokarmowego i dużej ilości energii jang. Dlaochrony prawidłowej pracy narządów w wieku podeszłym niepowinno się jadać nic surowego, a te same produkty gotowane,smażone lub pieczone w piekarniku mają inną naturę i nie tracąnic z tego, co najcenniejsze.

Współczesne zalecenia dietetyczne dla osób w podeszłym wie-ku świadczą o braku wiedzy na temat procesów zachodzących worganizmie oraz braku chęci zrozumienia, co jest przyczyną takciężkich schorzeń jak choroba Alzheimera, paraliż, zawał, cukrzy-ca, zwyrodnienie stawowe i reumatyzm.

112

Jest groźną dieta ludzi starych, oparta na chudym twarogu,chudym mleku, chudym jogurcie, chudym mięsie, białym pieczy-wie i surowych owocach, warzywach gotowanych na parze lubsurowych, z całkowitym zakazem stosowania przypraw.

Jak można chronić ludzi przed osteoporozą, jednocześnie za-braniając przebywania na słońcu, spożywania jajek, masła, pełne-go mleka, tłustych ryb i mięsa?

Jakże można chronić przed chorobą Alzheimera, jednocześnienakazując zjadać duże ilości owoców, surówek, soków, jogurtów,kurczaków, witaminy C? Tego nie wytrzyma żadna wątroba i ner-ki.

Jakże można chronić przed zwyrodnieniem stawowym, reuma-tyzmem i gośćcem, jednocześnie zabraniając jeść zupy, rosoły,przyprawy, mięso wołowe, baraninę, cebulę i czosnek?

Jak można leczyć nadciśnienie i miażdżycę, jednocześnie po-lecając kwaśne i zimne produkty, takie jak duże ilości wody, so-ków, jogurtów, owoców?

Jakże można polecić choremu na serce, by zrzucił nadwagę,skoro jednocześnie musi jeść owoce i surówki, pić wodę? Prze-cież tego nie da się osiągnąć.

Jestem przekonana, że trzeźwe i rozumne spojrzenie na proble-my starości pozwoli wielu ludziom uniknąć niepotrzebnych cier-pień.

Przykłady skuteczności terapii

(proponowanych w tej książce)• kobieta 50-letniaCałkowite wyleczenie z alergii (swędzenie i łzawienie oczu,

bardzo intensywny katar sienny, swędzenie skóry w kontakcieze słońcem). Całkowite wyleczenie z uciążliwych bólów wrzo-dowych, wzdęć i niestrawności. Poprawa wzroku, ustabilizowa-nie się wagi ciała (utrata ok. 5 kg), poprawa wyglądu skóry, pa-znokci i włosów. Lepsza aniżeli w wieku 30 lat kondycja i spraw-ność fizyczna.

113

• kobieta 53-letniaStabilizacja wagi ciała po pozbyciu się około 10 kilogramów.

Ustąpienie bólów jelitowych, skurczów, mdłości, wzdęć i bólówkrzyża. Ustąpienie swędzenia skóry w kontakcie ze słońcem, czę-stych migren oraz większa sprawność ruchowa.

• mężczyzna 50-letniStabilizacja wagi ciała po pozbyciu się 20 kg, ustąpienie czę-

stych angin, chrypek, kaszlu oraz wyciszenie emocji.• mężczyzna 26-letniUstąpienie problemów żołądkowych, bólów, wzdęć, niestraw-

ności, częstych angin, katarów i kaszlu. Ogólny wzrost sprawno-ści i kondycji.

• kobieta 27-letniaUstąpienie kłopotliwej egzemy, problemów z włosami, częstych

angin, kaszlu, kataru i poprawa wzroku.• kobieta 50-letniaUstąpienie problemów wątrobowo-żołądkowych, bólów gło-

wy, krzyża, mdłości, wymiotów, ogólnego osłabienia. Wzrostsprawności, kondycji i poprawa samopoczucia.

• chłopiec 13-letniUstąpienie chronicznej wysypki uczuleniowej oraz kataru i

kaszlu.• dziewczyna 19-letniaWychowuje dziecko od urodzenia bez chorób i innych proble-

mów według zasad zawartych w tej książce.• mężczyzna 82-letniPo wyeliminowaniu nadmiaru pożywienia kwaśnego, zimnego

i surowego ustąpiły problemy z żołądkiem, półpaścem i alergią.• kobieta 30-IetniaUstąpienie dotkliwych bólów reumatycznych i stanów zapal-

nych dręczących od dzieciństwa, poprawa kondycji i samopoczu-cia, stabilizacja wagi, pozbycie się około 10 kg.

• 22-letnia matka karmiącaPo wyeliminowaniu z pożywienia matki jogurtów owocowych,

ryżu, mleka oraz nadmiaru owoców i słodyczy dziecko stało sięspokojniejsze i ustąpiły skurcze oraz bóle brzuszka.

114 115

• 25-letnia matka karmiącaPo wyeliminowaniu z pożywienia potraw zimnych i surowych

oraz zimnych napojów ustąpiły u dziecka silne bóle brzuszka ibiegunka.

• mężczyzna 56-letniPo przebytej żółtaczce i z kamieniami w woreczku żółciowym

pozbył się dolegliwości po wyeliminowaniu z pożywienia potrawsurowych, kwaśnych, zimnych i słodyczy.

• kobieta 56-letniaPo przebytej chorobie nowotworowej pozbyła się dolegliwości

jelitowych eliminując pożywienie kwaśne, surowe i zimne.• chłopiec 14-letniUstąpienie częstych przeziębień, angin i kaszlu po wyelimino-

waniu nadmiaru słodyczy, owoców, surówek i zimnych napojów.• kobieta 73-letniaPrzez całe życie miała dolegliwości wątrobowe, które ustą-

piły po odstawieniu surówek i wieczornej porcji jabłek. Całeżycie nie piła kawy naturalnej zaparzanej tradycyjnie ponie-waż jej szkodziła. Obecnie pije gotowaną i wspaniale po niejsię czuje.

• kobieta 52-letniaCórka wyżej wymienionej kobiety, z podobnymi dolegliwo-

ściami, które ustąpiły po rezygnacji z potraw surowych i kwaśnych.• mężczyzna 85-letniPrzez całe życie nie jadł surówek i owoców. Jedynym jego tłusz-

czem było masło. Szczegółowe badania wykazały, że posiadawątrobę młodego człowieka.

• matka 26-letniaDziecko karmione piersią wymiotowało, było niespokojne, nie

przybierało na wadze. Po odstawieniu przez matkę owoców, suró-wek, jogurtów, nadmiaru sera i słodyczy dziecko jest zdrowe ipięknie się rozwija.

• kobieta 60-letniaPo rezygnacji ze słodyczy, owoców, surówek i zimnych napo-

jów wyciszyły się męczące dolegliwości nerkowe, bóle nóg, gło-wy, ustąpiły częste przeziębienia.

• mężczyzna 27-letniPo problemach z tuszą w dzieciństwie, mający uraz do jedze-

nia związany z obawą nawrotu otyłości, obecnie zjada normalne,duże posiłki i nie tyje. Poprawiła się jego kondycja i samopoczu-cie. Unika słodyczy, surówek, owoców i zimnych napojów.

• kobieta 54-letniaMiała stałe problemy wątrobowe, wzdęcia, uczulenia na pro-

mienie słoneczne objawiające się swędzeniem skóry. Wszystkiedolegliwości ustąpiły po rezygnacji ze słodyczy, surówek, owo-ców i zimnych napojów, jednocześnie wzrosła kondycja i spraw-ność fizyczna.

116

ŻYWIENIE I ZDROWIE

W odżywianiu zrównoważonym nie istnieje pojęcie produktzdrowy, zdrowa żywność lub produkt niezdrowy. Szkodliwe sąwszelkie nadmiary i jednostronność w diecie. Podstawą jest roz-maitość produktów, dzięki czemu ich natura i właściwości odżyw-cze wzajemnie się uzupełniają i wzmacniają. Podkreślanie przezżywieniowców i dietetyków zalet produktów z uwagi na zawar-tość białka, wapnia, witamin czy cholesterolu jest niewłaściwe,nieuczciwe i szkodliwe. Wykluczanie pewnych produktów z na-szej diety, a spożywanie innych w nadmiarze owocuje skutkamipo wielu latach. Błędy żywieniowe w pojęciu odżywiania zrów-noważonego na ogół nie są brane pod uwagę w diagnozowaniuchorób przez współczesną medycynę, która analizuje wyłącznieskład ilościowy pokarmów. Studiując i analizując zalecenia ży-wieniowców z ostatnich lat można zauważyć mnóstwo sprzecz-ności, błędów i pomyłek, które niszczą, a nawet rujnują naszezdrowie.

Składniki odżywcze, takie jak białko, węglowodany, tłuszcze,sole mineralne, witaminy, nie występują oddzielnie i nie mogąbyć spożywane oddzielnie. Wchodzą one w skład tkanek roślin-nych i zwierzęcych, które służą nam jako środki spożywcze lubartykuły żywnościowe.

Potrawy przyrządzane ze środków spożywczych są wzbogaca-ne o przyprawy i dodatki, które przyspieszają trawienie i wchła-nianie. Podlegają one również zabiegom kulinarnym (gotowanie,duszenie, kiszenie itp.), dzięki którym potrawa wzbogacona zo-staje o potrzebną dla organizmu energię.

Składniki odżywcze w pożywieniu są wzajemnie powiązanezależnościami rodzajowymi, energetycznymi, a organizm musi być

117

w odpowiedniej kondycji psychofizycznej, aby być zdolnym dotrawienia i przyswajania, czyli czerpania z pożywienia energii iesencji. Proces ten można porównać do bardzo skomplikowanejreakcji chemicznej. Aby przebiegła ona prawidłowo, dając ocze-kiwany efekt, musi być ściśle zachowany rodzaj i ilość produktóworaz tzw. parametry techniczne, tj. czas, temperatura, ciśnienie itp.Gdy jakikolwiek z elementów procesu chemicznego (a takim jesttrawienie i przyswajanie) jest niewłaściwy, zostaje on wypaczo-ny. Dotyczyć to może zarówno składników, jak i kolejności ichdodawania, obecności katalizatora, czasu trwania procesu i wieluinnych czynników.

Proces trawienia i przyswajania w naszym organizmie prze-biega wtedy prawidłowo, gdy dostarczamy potrawy zrówno-ważone, przyrządzane według kolejności pięciu smaków, z do-datkami przypraw jako katalizatorów, o temperaturze odpo-wiedniej dla pracy żołądka (ciepło). Nie powinniśmy ciepłe-go lub gorącego pożywienia popijać zimnymi płynami. Przy-rządzanie potraw to duża umiejętność i nie można tego wyko-nywać na zasadzie przypadku! Fantazja jest jak najbardziejwskazana, ale należy zachować zasady sprowadzające się dotego, że w potrawie musi się znaleźć pięć smaków, dającychjej równowagę.

Monotonia w odżywianiu, np. spożywanie nadmiernych ilościproduktów kwaśnych i zimnych, działa niszcząco, w tym wypad-ku spowoduje osłabienie śledziony, żołądka i wątroby. Z niewła-ściwie przyrządzonych potraw pozyskiwanie cennych składnikówodżywczych jest znikome, ponieważ osłabione narządy nie są wstanie dokonać tego należycie.

Zatraciliśmy intuicyjną wiedzę na temat jak się odżywiać, codla nas dobre, a co złe? Musimy się tego na nowo nauczyć. Taksiążka to pierwszy krok ku zdrowiu. Nie kierujmy się modamina witaminy, soki, jogurty czy sery. Poznajmy naturę produktówspożywczych, a wtedy na pewno mądrze je wykorzystamy. Na-mawiam do chwili zastanowienia przed włożeniem czegokolwiekdo ust - czy jest to potrzebne dla równowagi organizmu i dobregosamopoczucia.

118

Nasze choroby i związane z tym braki witaminowe i mineralnesą zawsze skutkiem złego trawienia i przyswajania, a nie odwrot-nie. Musimy zatem rozważyć, co jest tego przyczyną? Czy nieodżywiamy się zbyt jednostronnie pożywieniem zimnym, ochła-dzającym, nie zawierającym energii? Czy nie przyczyniają się dotego również nadmierne emocje, będące zawsze efektem złegoodżywiania?

Analizowanie naszych chorób jako dysfunkcji poszczególnychnarządów oraz rozważanie składu ilościowego i jakościowego pro-duktów spożywczych ugruntowuje nas wciąż w tzw. liniowympostrzeganiu człowieka. Tak odbierają nas ludzie nauki i medycy-ny nie uwzględniający i często nie znający praw natury. Organizmludzki, podobnie jak cała przyroda i Kosmos, jest układem wspó-łzależnych, współgrających, współjednoczących elementów i sys-temów nie mogących istnieć bez siebie i wzajemnie się współtwo-rzących. Naukowe widzenie człowieka stwarza wciąż nawarstwia-jącą się ilość problemów nie do zbadania i nie do rozwiązania.Natura, ze swoimi prawami i regułami, jawi się niejako przyjaznaczłowiekowi, lecz jako złośliwa, nieczuła i krnąbrna (szkodliwesłońce i pyłki, niepotrzebne zimy, zjadliwe wirusy i bakterie).Ratunek dla ludzi leży w naszych rękach, ale nie uzbrojonych waparaturę medyczną i naukową, chociaż jej znaczenie doceniam,lecz w rękach czułych na dotyk, wrażliwych na temperaturę, umie-jących dawać ukojenie i miłość.

Pragnę przypomnieć, że chcąc, by organizm był sprawny i przy-swajał wszystkie potrzebne nam składniki, należy przede wszyst-kim zadbać o właściwą aktywność żołądka, śledziony i pozosta-łych narządów oraz o właściwe przygotowywanie i komponowa-nie pożywienia.

Witaminy i sole mineralne

Przedstawiając wybrane witaminy i sole mineralne, ich skom-plikowany świat zależności, pragnę Państwa uwrażliwić na bez-warunkową konieczność traktowania swego organizmu jako cało-ści, a pożywienia jako źródła energii i równowagi. Poniższe dane

119

pozwolą zrozumieć niezbędność różnorodności pokarmu oraz nie-bezpieczeństwo jednostronności i monotonii w odżywianiu.

Witamina A

Witamina A znajduje się tylko w maśle, jajach, tranie i wątro-bie. Odpowiada za stan naszej skóry, błon śluzowych i oczu. Po-trzebna jest do budowy komórek i do właściwego funkcjonowa-nia narządów płciowych. Od właściwego poziomu witaminy A imagnezu zależy praca grasicy, która steruje mechanizmami od-

-purrrościowymi.Witamina A magazynowana jest w wątrobie, skąd może być

uwalniana tylko w obecności cynku. Przy braku cynku podawaniewitaminy A nie wyrównuje jej niedoborów. Należy również pa-miętać o tym, że cynk jest trudno przyswajalny w obecności du-żych ilości wapnia.

Witaminę A możemy otrzymać z karotenów, które znajdują sięw żółtych i pomarańczowych warzywach i owocach oraz zielo-nych częściach roślin. Karoteny przechodzą w witaminę A w na-błonku jelita i w wątrobie pod wpływem działania karotenazy.Powstawaniu witaminy A sprzyjają hormony tarczycy, ale jedno-cześnie duża ilość witaminy A w organizmie osłabia pracę tegogruczołu. Kłopoty z uzyskaniem właściwego poziomu witaminyA w organizmie pojawiają się wtedy, gdy gruczoł ten jest niespraw-ny oraz przy słabych jelitach, chorej wątrobie, złym trawieniu,nadmiarze surowych warzyw i owoców, braku cynku. Niedobórwitaminy A sprzyja rozwojowi osteoporozy.

Gotowanie warzyw nie niszczy karotenu, lecz podnosi jegoprzyswajalność. Zarówno witamina A, jak i karoten, są wrażliwena światło i należy je przed nim chronić.

Witamina D

Witamina D pozwala na wchłanianie wapnia i fosforu zapew-niając najkorzystniejszy stosunek ilościowy tych pierwiastków.Istnieje wówczas prawidłowa ich koncentracja w krwi oraz wła-

120

ściwe odkładanie w kościach. Brak tej witaminy jest główną przy-czyną powstawania osteoporozy.

Witamina D powstaje w skórze pod wpływem promieni ultra-fioletowych. Są jednak sytuacje, kiedy pewne zaburzenia choro-bowe w organizmie nie pozwalają na uaktywnienie się kalcyfero-lu (witaminy D). Są to: choroba wrzodowa żołądka i nadkwasota,stany zapalne trzustki i jelit, choroby wątroby, nerek, zaburzeniapracy przytarczyc oraz brak magnezu.

Witamina D znajduje się w produktach spożywczych takich jakmasło, jaja, ryby, tran i wątroba.

Wymieniłam produkty zdecydowanie niezalecane przez dietetykówze względu na cholesterol, chociaż wiadomo, że jego poziom w organi-zmie zależy przede wszystkim od prawidłowego metabolizmu. Takżeco do promieniowania słonecznego mamy wiele sprzecznych opinii.Uważam, że rozsądne korzystanie ze słońca daje wiele zdrowia.

Niekorzystne dla przyswajania tej witaminy jest odżywianiesię produktami z dużą zawartością wapnia, takimi jak żółte sery,chude jogurty, chude mleko i twaróg oraz silnie ochładzającymi(owoce, surówki, soki, lody i słodycze). Może to w konsekwencjidoprowadzić do poważnych zakłóceń w organizmie.

Witamina E

Witamina E jest silnym przeciwutleniaczem. Jej brak powo-duje bolesne skurcze mięśni, podobnie jak przy niedostatku ma-gnezu. Występuje w jęczmieniu, płatkach owsianych, jajach,maśle, olejach, grochu, fasoli, orzechach, brokułach, zielonejpietruszce i innych zielonych częściach roślin. Przy chorobachserca bardzo wskazana jest dieta z dużą zawartością tej witami-ny, lecz jej nadmiar jest szkodliwy dla serca.

Witaminy z grupy B

- (Bl - tiamina, B2 - ryboflawina, PP - niacyna, B6 - pirydok-syna, B12, Hl - biotyna, cholina, inozytol, PABA, kwas pantote-nowy, kwas foliowy).

121

Witaminy te wchodzą w skład enzymów lub je aktywizują.Potrzebne są głównie naszym nerwom. Mają wpływ na cały meta-bolizm komórkowy, są bazą wszystkich procesów odbywającychsię w organizmie.

Charakterystyczną cechą tej grupy witamin jest to, że są roz-puszczalne w wodzie. Znajdują się głównie w mięsie, podrobach,kaszy gryczanej i jęczmiennej, płatkach owsianych, ciemnym chle-bie, orzechach, nasionach, migdałach, jajach, a z warzyw - w ka-lafiorach, kapuście, brokułach, brukselce, cebuli, czosnku, ziem-niakach, szpinaku, fasoli, grochu i grzybach. Owoce zawierająniewiele witamin z tej grupy.

Przy diecie opartej na chudej wołowinie, chudym twarogu,sałacie, sokach owocowych, owocach i jogurtach występują worganizmie duże braki tych bardzo ważnych witamin. Witamin ztej grupy nie niszczy gotowanie, należy jedynie pamiętać o tym,aby nie odlewać wody, a potrawy dusić we własnym sosie. Zwięk-szone zapotrzebowanie na nie występuje przy diecie węglowo-danowej, tj. przy nadmiarze słodyczy, ciast, makaronów i białe-go chleba.

Witamina C

Uważam, że w naszym "zdrowym " żywieniu rola witaminy Cjest przeceniana. Przy diecie urozmaiconej jej poziom w organi-zmie jest prawidłowy. Witamina C jest antyutleniaczem, ale niejedynym i najważniejszym, ponieważ produkty żywnościowe do-starczają ich wiele (imbir, kapusta, brokuły, marchewka, cebula,czosnek). Zawierające witaminę C kwaśne owoce i warzywa po-trzebne są naszemu organizmowi jako smak kwaśny dla zrówno-ważenia potraw i zapewnienia właściwego funkcjonowania wą-troby. Nadmiar witaminy C, szczególnie w formie tabletek oraznadmiar soków i owoców, niszczy wątrobę i nerki dając początekbardzo poważnym chorobom. Przy tej witaminie szczególnie wska-zany jest umiar.

Gotowane warzywa, takie jak ziemniaki, kapusty, brokuły, bruksel-ka, kalafior, papryki, dostarczają witaminy C w dostatecznej ilości.

122

Magnez

Magnez to pierwiastek o podstawowym znaczeniu w przemia-nie materii i funkcjonowaniu systemu odpornościowego w naszymorganizmie. Uczestniczy w syntezie białek i podziale komórek.Zmniejsza toksyczność ołowiu i ułatwia jego wydalanie z organi-zmu. Działa tonizująco i uspokajająco na system nerwowy i mię-śnie. Impulsy nerwowe są uwarunkowane przemieszczaniem sięjonów wapnia i magnezu. Jeśli magnezu jest za mało, proces tenulega zakłóceniu i występuje pobudliwość nerwowa. Ciekawost-ką jest to, że dolegliwości w rodzaju tężyczki, drżenia mięśni, nad-miernej pobudliwości, ustępują po dożylnym podaniu magnezu, anie wapnia. Aby procesy nerwowe przebiegały harmonijnie, sto-sunek wapnia i magnezu powinien być jak 2:1. Im większy niedo-bór magnezu, tym większa podatność na stresy.

Przy nadmiernym spożywaniu nabiału - mleka, serów i jogur-tów występują problemy z właściwym poziomem magnezu, po-nieważ wapń blokuje jego przyswajanie. W procesie przyswaja-nia tego pierwiastka biorą udział tarczyca, przytarczyce i przysad-ka mózgowa. Oczywiste jest więc, że od sprawności tych narzą-dów zależy poziom magnezu w organizmie pod warunkiem, że wpożywieniu jest dostarczany w należytych ilościach. Spożywaniepiwa wydatnie obniża poziom magnezu w naszym organizmie, copośrednio przyczynia się do zawałów i miażdżycy. Bolesne skur-cze mięśnia sercowego, skurcze mięśni nóg, to właśnie wynik nie-doboru magnezu.

Magnez występuje głównie w kaszach, grochu, fasoli, orze-chach, migdałach, maku, kakao, ciemnym chlebie i zielonych czę-ściach roślin. W owocach występuje w ilościach śladowych, nato-miast w serach żółtych jest go zbyt mało w stosunku do ogromnejilości wapnia, w obecności którego nie jest przyswajany.

Magnez jest również niezbędny do prawidłowego funkcjono-wania grasicy, centralnego elementu naszego układu odpornościo-wego oraz wątroby. Sole magnezowe chronią przed tworzeniemsię szczawianów, czyli jednego z rodzajów kamieni nerkowych.Magnez odpowiada pośrednio za poziom cholesterolu we krwi,ponieważ lecytyna jest syntetyzowana bezpośrednio w obecności

123

enzymu zawierającego witaminę B6, który działa tylko w obec-ności magnezu. Niski poziom magnezu pociąga za sobą niedobórwitaminy D niezbędnej do prawidłowego składu kości. Przy oste-oporozie zawsze występuje niedobór magnezu! Należy równieżpamiętać, że stres i ciągły pośpiech, pozbawiają nas nie tylko ener-gii życiowej (czi), ale także drastycznie obniżają poziom magne-zu. Magnez, selen i kobalt nie dopuszczają do uszkodzeń gene-tycznych DNA. Pamiętajmy, że kod genetyczny ulega uszkodze-niu nie pod wpływem sił nadprzyrodzonych, lecz pod wpływemfizycznych czynników zewnętrznych.

Wapń

Wapń jest głównym materiałem budulcowym kości i zębóworaz obok fosforu, cynku i magnezu ważnym składnikiem mię-śni, krwi i płynów ustrojowych. Wapń musi być dostarczanydo naszego organizmu jednocześnie z magnezem i cynkiem,ponieważ między tymi pierwiastkami występują wzajemne po-wiązania. Oprócz tego do przyswajania wapnia potrzebna jestwitamina A i D.

Gospodarką wapniem kieruje hormon przy tarczyc. Gdy obniżasię poziom wapnia we krwi, hormon uruchamia proces wypłuki-wania go z kości. Przy nadczynności przytarczyc, która jest efek-tem wychłodzenia organizmu, poziom wapnia we krwi jest pod-wyższony, a wypłukiwanie jest procesem stałym i prowadzi doosteoporozy, choroby ostatnio bardzo powszechnej. Nadmiar wap-nia blokuje przyswajanie magnezu, cynku i żelaza. Wysoki po-ziom wapnia we krwi, który występuje przy nadczynności przy-tarczyc, powoduje odkładanie go w ścianach naczyń i narządach,a także prowadzi do kamicy nerkowej oraz skazy dnawej.

Źródłem wapnia są produkty zwierzęce i roślinne. Produktyzwierzęce to ryby, jaja, mięso, wywary z kości oraz produkty mlecz-ne, które nie powinny być odtłuszczane, gdyż brak witaminy Duniemożliwi właściwe przyswojenie wapnia. Produkty roślinne tomąka z całego przemiału, groch, fasola, zielone części roślin, czo-snek, brokuły, kalarepa, kapusty, brukselka, ciecierzyca, soczewi-

124

ca i wiele innych produktów, ponieważ minerał ten występuje wnich w wielkiej obfitości.

Cynk

Cynk w naszym organizmie potrzebny jest przede wszystkimdo uwalniania witaminy A z wątroby oraz w przemianach węglo-wodanowej i białkowej, a zatem do normalnego wzrostu i rozwo-ju. Bierze również udział w przyswajaniu żelaza.

Cynk znajduje się głównie w mięsie, a zwłaszcza w kurcza-kach, indykach i wątrobie. Jest go również sporo w grzybach, ja-jach, orzechach, fasoli, grochu, całym ziarnie, cebuli, czosnku,rybach. Cynku jest niewiele w owocach, sokach, mleku i jego prze-tworach. Osoby pijące dużo herbaty czarnej mogą mieć problemyz cynkiem, gdyż zawarte w niej w dużej ilości szczawiany utrud-niają jego przyswajanie.

Żelazo

Niewiele jest w naszym organizmie żelaza, zaledwie 3-5 g wmasie ciała, jednakże jest to pierwiastek niezbędny. Mimo że niewydalamy go ani nie tracimy z potem, ogół ludzi cierpi na jegoniedobór, szczególnie małe dzieci, młodzież i kobiety.

Niedobór żelaza przyczynia się do złego rozwoju umysłowe-go niemowląt i dzieci, do powstawania anemii, która jest choro-bą coraz bardziej powszechną oraz osłabia system odpornościo-wy organizmu. Przeciwciała nie powstają, gdy w pożywieniu jestnadmiar wapnia, cukru i słodyczy. Właściwie działający systemodpornościowy, jak wiemy, zależy również od magnezu, cynku iwitaminy A.

Niedobory żelaza w organizmie występują z powodu niewła-ściwego odżywiania. Mleko i jego przetwory nie zawierają pra-wie w ogóle żelaza, a jest to pożywienie najbardziej popularnewśród dzieci, młodzieży i ludzi starych. Prócz tego wapń zawartyw tych produktach blokuje przyswajanie żelaza z innych.

Przyswajanie żelaza jest uzależnione od smaku kwaśnego. Służytemu zarówno witamina C, jak i kwas solny. Zaleca się na przy-

125

kład, aby potrawy zbożowe, warzywne i mięsne zawsze były równo-ważone smakiem kwaśnym. Również spożywanie jajek powinno byćzawsze połączone ze smakiem kwaśnym! Przyswajanie żelaza, jesttakże uzależnione od obecności w organizmie cynku i magnezu.

Owoce i soki zawierają niewiele żelaza, magnezu i cynku.Wyjątkiem są śliwki (powidła), suszone daktyle i rodzynki. Głów-nym źródłem żelaza są warzywa, produkty zbożowe, strączkowe,jajka, ryby, mięso i podroby.

Selen

Potrzebujemy śladowe ilości selenu. Oprócz magnezu, cynku iżelaza zapewnia właściwą jakość naszego systemu odpornościo-wego, zarówno na pospolite infekcje, jak i na choroby nowotwo-rowe. Przyczynia się do odporności na uszkodzenia genetyczne.

Przy diecie słodkiej, cukrowo-węglowodanowej, mamy stałyniedobór selenu, gdyż jest on wówczas nieprzyswajalny.

Selen znajduje się w dużych ilościach w soli morskiej, prócz tegow jajku, pełnym zbożu, kukurydzy, a głównie w czosnku i grzybach.

Omówiłam pokrótce tylko niektóre witaminy i sole mineralne,według mnie te najistotniejsze, chociaż wiadomo, że wszystkie sąważne. Istotą problemu jest to, że zarówno witaminy, jak i solemineralne, nie działają w oderwaniu i pojedynczo, ale w powiąza-niu ze sobą, a zależności te są znane!

Aby dostarczyć organizmowi wszystkich potrzebnych składni-ków, należy świadomie i rozważnie dobierać produkty, komponu-jąc pokarmy zrównoważone pięcioma smakami i odpowiednie dodanej pory roku.

O czym należy pamiętać!

Nasz system odpornościowy jest zależny od magnezu, cynku,żelaza i selenu.

Przy niedoborach magnezu, cynku i witamin z grupy B rośniepoziom cholesterolu w naszym organizmie.

126

Przyswajanie magnezu, żelaza i cynku blokowane jest przeznadmiar wapnia, owoców, soku i słodyczy.

Cynk jest potrzebny do uwalniania witaminy A z wątroby.Witamina A jest niezbędna do prawidłowego wchłaniania po-

karmów, odnawiania komórek i do prawidłowego przyswajaniawapnia.

Witamina D i A zapobiega osteoporozie i zapewnia właściwymetabolizm komórkowy.

Najważniejsze witaminy i minerały znajdują się nie w owo-cach, lecz w mięsie, podrobach, kaszach, fasolach, warzywach,zwłaszcza w porach, czosnku, cebuli oraz kapustnych.

Gotowanie pod przykryciem nie niszczy witamin, lecz uła-twia ich przyswajanie.

127

PRODUKTY SPOŻYWCZE

Mleko i jego przetwory

Mleko krowie nie jest dla człowieka doskonałym, całościo-wym produktem spożywczym, lecz jest takim z pewnością dlacielęcia. Dla człowieka takim cudownym pokarmem jest tylkomleko matki.

Przeanalizujmy tabele zawierające zestaw danych dotyczących mle-ka. Uświadamiają one różnice w składzie mleka krowiego i mleka ko-biety. Mleko krowie nie nadaje się dla człowieka, ponieważ zawarta wnim ilość soli mineralnych (Ca i P) oraz białka jest przewidziana nabudowę kości krowy. Białko mleka krowiego to dla żołądka dzieckabardzo ciężko strawna kazeina tworząca w nim gąbczastą masę.

Tabela 5. Skład ilościowy mleka kobiecego i krowiego

Rodzaj mleka

Mleko kobiecedojrzałe

Mleko krowie

Białkolg%]1,2

3.3

Tłuszcz[g%]4,0

3-3,5

Węglowodany[g%]7,0

4.8

Wapń[mg%]

33

125

Fosfor[mg%]

15

95

pH

7,2

6.6

(dane z Palitzsch Dieter Kompendium pediatrii Państw. Zakład Wydaw-nictw Lekarskich. Warszawa 1976, Wyd. I)

Mleko kobiety zawiera składniki przystosowane dla delikatne-go, niedojrzałego i niewykształconego jeszcze przewodu pokar-mowego dziecka. Znajdują się w nim ciała odpornościowe, lekko-strawne białko, odpowiednia ilość węglowodanów i tłuszczów.

128

Zawiera dwa razy więcej selenu i sześć razy więcej witaminy Eaniżeli mleko krowie.

Tabela 6. Skład jakościowy mleka kobiecego i krowiego

Składnik

Białko

Tłuszcze

Witaminy

Składnikidodatkowe

Mleko kobiece

przewaga albumin(mleko albuminowe)

przewaga nienasyconychkwasów tłuszczowych(linolowy, oleinowy

przewaga rozpuszczalnychw tłuszczach

lipaza, diastaza

Mleko krowie

przewaga kazeiny(mleko kazeinowe)przewaga nasyconychkwasów tłuszczowych

przewaga rozpuszczalnychw wodzie

Mleko potrzebne jest dziecku do 3 roku życia i najlepiej,aby było to mleko matki. W tym okresie życia organizm dziec-ka produkuje enzym laktazę, nieodzowny przy trawieniu lakto-zy (cukru) oraz podpuszczkę potrzebną do trawienia białka. Potym czasie dostarczamy dziecku potrzebnych ilości wapnia iinnych składników w pożywieniu urozmaiconym. Takie pro-dukty jak warzywa, kasze i mięso zawierają wszystkie składni-ki odżywcze w korzystniejszym zestawieniu ilościowym niżmleko krowie. Należy jedynie zadbać o odpowiednią ilość wi-taminy D (słońce, masło, jaja) oraz dobrze pracujący, ciepłyprzewód pokarmowy.

Mleko krowie z racji swego składu (duże ilości wapnia i kaze-iny) blokuje pracę żołądka, śledziony i jelit. Jest silnie śluzotwór-cze i zakwasza organizm. Amerykanie twierdzą, że właśnie mlekooprócz piwa jest produktem najsilniej zakwaszającym. Całkowi-cie to potwierdzam!

Z racji swych właściwości mleko nie powinno być podawaneprzy chorobie wrzodowej, nadkwasocie, reumatyzmie, artretyzmie,chorobach nerek, przy zimnej wątrobie, bólach głowy, nadciśnie-niu, niedociśnieniu, przy zaparciach, chorobach jelit, łuszczycy i

129

alergii. Przed mlekiem krowim i jego przetworami powinny byćchronione szczególnie dzieci alergiczne, osłabione, pobudliwe, zmukowiscydozą, celiakią, cierpiące często na anginy, grypy, ka-szel, z bólami brzucha i głowy.

Gdy już ktoś decyduje się na mleko, powinien pić tylko pe-łnotłuste i zawsze z dodatkiem czosnku, gdyż wówczas ma sięszansę na przyswojenie zawartego w nim wapnia. Przez zabiegodtłuszczania mleko traci witaminy A, D, E oraz mnóstwo bio-pierwiastków.

Podobnie jest z chudym twarogiem. Twaróg jest natury ochła-dzającej, o smaku kwaśnym. Może powodować wzmożone wy-dzielanie śluzu. Należy go spożywać zawsze ze śmietaną lub ma-słem i przyprawami ze względu na zawartą w nim dużą ilość wap-nia, który bez tych dodatków nie może być przyswojony. Ludziestarsi powinni ograniczyć spożycie twarogu, gdyż może on osła-biać czynności takich narządów jak wątroba, nerki, serce, płucaczy żołądek.

Mleko nie jest lekarstwem na osteoporozę! Choroba ta jestefektem zaburzeń hormonalnych i złego przyswajania wap-nia, co jest zawsze związane z wychłodzeniem organizmu.Przyswajalność wapnia można poprawić poprzez zwiększe-nie podaży witaminy D i A (słońce, jaja, masło, tran) orazstosowanie pożywienia ciepłego, lekko rozgrzewającego. Niezwiększymy przyswajalności wapnia poprzez zwiększeniejego ilości w pokarmie. Przy nadmiarze serów i mleka efektbędzie odwrotny. Nasze urozmaicone całodzienne pożywie-nie zawiera dostateczną ilość wapnia, należy jedynie zadbaćo wystarczającą ilość witaminy D oraz o stan naszego żołąd-ka, jelit i gruczołów wydzielania wewnętrznego. Dwie trze-cie ludzi na Ziemi nie pije mleka i to właśnie oni nie chorująna osteoporozę!

Mleko kwaśne ma naturę ochładzającą. W naszym klimaciepowinno być spożywane świeże, jednodniowe, zawsze w połą-czeniu z pożywieniem rozgrzewającym - kaszą gryczana, ziem-niakami smażonymi z kminkiem i cebulą lub w czasie silnychupałów. Generalnie mleka, zarówno słodkiego, jak i kwaśnego,

130

nie należy łączyć z kwaśnymi owocami i cukrem. Połączenie ta-kie potęguje ochładzającą naturę mleka i wzmaga wydzielanie ślu-zu, ponieważ owoce i cukier mają również naturę zimną i wilgot-ną. Wszelkie koktajle mleczno-owocowe są bardzo niewskazanew naszym klimacie, a jogurty owocowe nie mają nic wspólnegoze zdrowiem! Ochładzają i zakwaszają organizm, spowalniająmetabolizm komórkowy, osłabiają żołądek, śledzionę i jelita.

Jogurt to specyfik bułgarski. W ich klimacie jest on nieodłącz-nym elementem w całościowym sposobie żywienia. Kuchnia bu-łgarska jest silnie rozgrzewająca, a jogurt jest potrzebny dla zrów-noważenia jang {ognia) ich pokarmu. Potrawy bułgarskie składa-ją się przeważnie z baraniny z dużą ilością przypraw, czosnku icebuli. Klimat Bułgarii to długie, gorące i słoneczne lato, a więcchłodzący jogurt jest elementem równowagi w ich pożywieniu.Podobnie jest w innych krajach basenu Morza Śródziemnego. Pijasię go zawsze jako produkt świeży, bez łączenia z owocami.

Przeniesienie jogurtu do naszego klimatu i naszej kuchni, azwłaszcza spożywanie go w dużych ilościach i w połączeniu zowocami i cukrem nie jest dobrym pomysłem! Polska kuchniato głównie wieprzowina, kiszona kapusta, ogórki przy bardzoumiarkowanym użyciu przypraw, ale za to z dużą ilością kom-potów, dżemów, ciasta, słodyczy, a ostatnio soków, surówek iowoców. Przytoczony zestaw produktów daje w naszym organi-zmie efekt wychłodzenia, a pogłębia go jeszcze stosowanie jo-gurtu.

Jogurt jest potrzebny i daje zdrowie w ciepłym klimacie i przytamtych obyczajach kulinarnych. W naszych warunkach możnapolecić jogurt np. osobom cierpiącym na stany zapalne jelita gru-bego, przy ogniu serca lub wątroby. Jogurty są zdrowe, ale nie dlawszystkich! Osoby osłabione, wychłodzone, z nieżytami żołądkalub jelit, alergiami, katarami, kaszlem, bólami głowy powinnyspożywać jogurt wyłącznie sporadycznie!

Należy pamiętać o zasadzie, że nie ma produktu uniwersalne-go, zdrowego dla wszystkich! Spożywanie wychładzającego jo-gurtu, bo "przecież jest taki zdrowy", może przy długim stosowa-niu przynieść efekt odwrotny!

131

Gdy istnieje konieczność stosowania w pożywieniu produktówmlecznych, to korzystajmy z mleka koziego oraz serów kozich iowczych. Mleko kozie i owcze posiada naturę ocieplającą i prze-wagę białek albuminowych. Jest lżej strawne od mleka krowiegoi nie wywołuje produkcji śluzu w takich ilościach, a sery kozie iowcze spożywane w umiarkowanych ilościach są bardzo odżyw-cze i wzmacniające.

Sery żółte, według Tabel wartości odżywczych żywności prof.Aleksandra Szczygła, są koncentratem wapniowo-białkowym.Spożycie jednego, dwóch plasterków dziennie zapewnia całkowi-tą dzienną dawkę wapnia. Zatem nie powinniśmy już pozwolićsobie na jogurt, mleko, lody, serki twarogowe.

Należy pamiętać, że jeszcze spożywany w ciągu dnia pozosta-ły pokarm również zawiera mnóstwo wapnia. Przy urozmaiconejdiecie, stosowaniu przypraw i sprawnym układzie pokarmowymnie grozi nam niedostatek wapnia, szczególnie, gdy nie unikamysłońca. Dużo serów żółtych to zbyt wiele białka, a głównie wap-nia, którego nadmiar w organizmie wywołuje zaburzenia pracynarządów.

Ser twardy nie powinien być spożywany w towarzystwie zim-nych napojów, kwaśnych owoców i surówek. Stosując go do piz-zy czy makaronów należy również uwzględnić ostre, rozgrzewa-jące przyprawy, cebulę i czosnek.

Francja jest ojczyzną serów. Spożywa się ich tam ogromne ilo-ści. Ciekawostką jest jednak przyczyna, dla której pogryzanie se-rem każdego posiłku stało się ogólnie znanym zwyczajem i trady-cją francuskiej kuchni.

Francuskie gospodynie były i są bardzo oszczędne. Mięso weFrancji było towarem luksusowym i jest nadal bardzo drogie. Kar-miąc domowników, a głównie mężczyzn, kobieta francuska z ko-nieczności podawała na stół sery, aby jej mężczyzna mógł uzupe-łnić niedobór treściwego pożywienia. Sery były i są tanim wygod-nym, popularnym i dostępnym przez cały rok produktem.

Czy podawanie u nas serów na desce do posiłku jako szczytuelegancji i dobrego tonu jest odbiciem naszych potrzeb żywienio-wych, czy tylko czystym snobizmem?

132

Mięso

Mięsa mają dużą wartość odżywczą. Zawierają bardzo dobrzeprzyswajalne białko, ważne makro- i mikroelementy oraz wielewitamin, głównie z grupy B. Mięso dzięki swej specyficznej natu-rze, przyrządzone w odpowiedni sposób, zawiera ogromną ener-gię i jest nie tylko wspaniałym pożywieniem, ale i lekarstwem.

W naszym klimacie spożywanie mięsa jest niezbędne. Ludyzamieszkujące strefę umiarkowaną i zimną nigdy nie były rośli-nożerne. Mięso dawało siły i szansę przeżycia w trudnych wa-runkach.

Współczesny mięsny problem polega na:- nieznajomości natury poszczególnych mięs (które rozgrze-

wają, a które ochładzają- na nieodpowiednim ich przyprawianiu- na ich nadmiernej ilości w pożywieniu w stosunku do pozo-

stałych produktów spożywczych.Należy więc przyswoić sobie wiedzę, która pozwoli na wyko-

rzystanie tego produktu dla naszego dobra.Jeśli chodzi o sposoby przyrządzania mięs, tkwimy głęboko w

tradycji naszych babek, ale dawna kuchnia była prostsza, opartana produktach występujących w naszym klimacie, a podstawą jejbyły potrawy ciepłe i gotowane. Słodycze były luksusem. Owocejadano sezonowo. Soków, kompotów, zimnych napojów praktycz-nie nie spożywano, a przede wszystkim nie jadano u nas serówżółtych tylko twarogowe i to w niewielkich ilościach.

Współcześni Polacy są jednocześnie tradycjonalistami - scha-bowy z kapustą, golonka z piwem i ludźmi nowoczesnymi, bez-krytycznie stosującymi w żywieniu wszelkie nowinki i mody zZachodu. A Zachód to przecież inny klimat, inne tradycje żywie-niowe, inne surowce spożywcze, a także nie zawsze uczciwa re-klama.

Ostatnie lata stworzyły nam warunki do podróży po świecie.Poznajemy inne kraje, tradycje kulinarne, zachwycamy się zdro-wiem ich mieszkańców. Szczególnie interesujemy się narodamibasenu Morza Śródziemnego i Azji, starając się naśladować, nieste-ty wybiórczo, ich sposób odżywiania, np. zjadając duże ilości ro-

133

snących tam owoców. Nie zauważamy jednak, że pomimo bardzociepłego klimatu, jada się tam co najmniej dwa gotowane, ciepłeposiłki. Podstawą jest tam doskonale przyprawiona baranina iwołowina, duże ilości gotowanych i duszonych warzyw, a w tymczosnku i cebuli. Owoców jada się tam niewiele, głównie dla orzeź-wienia i ochrony przed upałem.

Nie można fragmentarycznie korzystać z mądrości żywienio-wej innych narodów. Ich kultura kulinarna, tradycje żywieniowepowstawały przez długie wieki i tworzą spójną całość. Nie możnapojedynczych elementów innych tradycji kulinarnych wprowadzaćdo naszego sposobu żywienia. Klimat naszego kraju wymaga odnas podporządkowania się pewnym regułom - są to wyraźne czte-ry pory roku z przewagą dni pochmurnych i zimnych, co musi byćuwzględnione w sposobie naszego odżywiania.

W kręgu naszej kultury, w której jedzenie mięsa było oczywi-stością, pojawił się i dość szeroko rozpowszechnił w ostatnich la-tach problem - jeść czy nie jeść mięso? Wielu z nas nurtują pyta-nia - czy jedzenie mięsa jest konieczne i czy mamy prawo zabijaćzwierzęta?

Wegetarianizm nie jest związany z naszą kulturą, zwyczajami iklimatem. Ludzie z naszej strefy klimatycznej nigdy nie żywili sięwyłącznie pokarmem roślinnym, ponieważ niezbędne do przeży-cia było mięso. Na naszych terenach, jeśli ograniczano spożyciemięsa, było to związane wyłącznie z ascezą na tle religijnym.

Wegetarianizm przywędrował do nas dopiero w dziewiętnastymwieku z Indii, gdzie był i jest nieodłącznym elementem hindu-izmu. W żadnych innych religiach wegetarianizm nie jest naka-zem. Można być wspaniałym wegetarianinem w Kalkucie, bo sątam odpowiednie warunki klimatyczne, może i w Kalifornii, alenie w Polsce!

Mistycy Tao uważają, że mięso odpowiednio przygotowanewraz z jarzynami, a zwłaszcza z grzybami, nie jest pokarmemmięsnym, lecz roślinnym. Według nich każdy rodzaj ascetyzmuszkodzi duchowości, ponieważ działa destrukcyjnie i osłabia ener-gię życiową człowieka. Ascetyzm wcale nie służy pogłębianiuzwiązków z Naturą, lecz skierowuje wszystkie siły i uwagę na

134

własne ja (ego). Nie osiągniemy wyższych poziomów życia du-chowego poprzez zabiegi zewnętrzne. Stwórca dał nam ciało.Wszystkie poczynania, które je wzmacniają, energetyzują i zespala-ją z Naturą, są dla nas nakazem. Niszcząc ciało osłabiamy nasząsferę duchową. Ciało słabe, o niskiej wibracji jest bardzo podatnena wszystkie złe wpływy zewnętrzne.

Cały świat biologiczny stanowi wzajemnie zjadającą się spo-łeczność, w której każdy gatunek jest zdobyczą innego gatunku.Reguły i zasady współistnienia są oczywiste i powinniśmy je ak-ceptować, ale jednocześnie musimy z pokorą dziękować za wszyst-ko, co zostało nam dane. Stwórca dał nam taką obfitość świata niepo to, abyśmy uprawiali ascezę, ale po to, abyśmy się mogli roz-wijać i wzrastać. Na obecnym etapie naszego rozwoju mięso jestnam potrzebne i zostało nam pobłogosławione. Z pewnością na-dejdą czasy, gdy nie będziemy jeść mięsa, ale nie przyspieszajmytego! Wzmacniajmy swoje ciała, dbajmy o nie mądrze, żyjmy dlainnych, a wszystko samo się dokona. Najmądrzej problemy bytuziemskiego rozwiązuje Natura, a gdy człowiek się wtrąca - wszyst-ko psuje.

Nie powinniśmy stwarzać problemu, czy jeść mięso, ale ile gojeść i jak przyrządzać, aby nam służyło, dawało siły, zdrowie, anawet leczyło. Generalnie jadamy mięsa zbyt dużo, do tego naj-częściej jest źle przyprawione i niewłaściwie zestawione z innymiproduktami.

Zjadanie dużej ilości mięsa może być groźne, ponieważ mięsozawsze pobudza śledzionę do intensywnej pracy i produkcji pły-nów wewnętrznych. Gdy mięso jest doprawione odpowiednimiprzyprawami i zestawione z właściwymi dodatkami, z uwzględ-nieniem ich natury i wszystkich smaków, wówczas wpływ mięsana organizm jest prawidłowy, wzmacnia go i odżywia.

Jednakże, gdy zjadamy duże ilości mięsa i wędlin nie stosującprzypraw i łącząc je z kwaśnymi dodatkami, takimi jak surówki,kiszona kapusta, kiszone ogórki oraz popijając zimnymi napoja-mi, a często łącząc ze słodyczami, deserami i lodami, to takie za-chowanie przyczynia się do produkcji przez śledzionę tak zwanejpatologicznej wilgoci i śluzu blokując jednocześnie produkcję pły-

135

nów odżywczych. Dochodzi wówczas do groźnych zaburzeń worganizmie. Nadmiar śluzu powoduje choroby sercowo-naczynio-we, otyłość, cukrzycę, choroby nerek, a w konsekwencji chorobygorąca (ognia), nadciśnienie, paraliż i ataki serca. Organizm niejest wówczas właściwie odżywiany (słaba śledziona - niedobórpłynów wewnętrznych), występują zmiany metabolizmu komór-kowego, utrata odporności, jesteśmy podatni na wszelkie chorobyi niekorzystne wpływy zewnętrzne.

Rodzaje mięsa

Kurczak należy do elementu Drzewa. Mięso kurczaków z du-żych hodowli, tzw. brojlerów, ma naturę ochładzającą i uspokajaczynności narządów, głównie wątroby. Zatem spożywane zbytczęsto może doprowadzić do wychłodzenia organizmu. Zalecanejest jadanie mięsa z kurczaków przy chorobach gorąca wątroby,serca i płuc.

Biorąc pod uwagę właściwości i naturę kurczaków, nie pole-ca się rosołów z samych kurczaków, lecz wołowo-drobiowe, cie-lęco-drobiowe lub baranio-drobiowe. Kurczaka należy przyrzą-dzać i zjadać zawsze ze skórą, która jest silnie jang, a więc ca-łość jest lepiej zrównoważona i harmonijna. Tłuszcz z drobiujadany w umiarkowanych ilościach nie wpływa na poziom cho-lesterolu we krwi, a więc związane z tym obawy są niepotrzeb-ne. Panuje opinia, że mięso kurczaków jest zdrowsze od woło-winy i wieprzowiny. Taki pogląd jest błędny, ponieważ każdemięso ma inną naturę i spożywane w nadmiarze wywołuje worganizmie określone skutki.

Chcąc dobrze przyrządzić kurczaka, musimy zacząć od natar-cia go dużą ilością przypraw (imbir, chili, pieprze, czosnek, maje-ranek, kurkuma). Potem można go dusić na przykład w cebuli. Dokurczaka podaje się ziemniaki, frytki, kaszę gryczaną, jęczmiennąlub ryż - ale przyprawiony na ostro. Należy unikać makaronów.Nie należy łączyć kurczaka z surówkami i kwaśnymi sałatkami,np. z surowych pomidorów, kiszonej kapusty i kiszonych ogór-ków. Wymienione dodatki potęgują naturę ochładzającą posiłku,

136

co może się przyczynić do pogorszenia samopoczucia lub nawetdo wystąpienia konkretnych dolegliwości. Do kurczaka najlepiejpodawać warzywa gotowane lub duszone.

Kaczka należy do elementu Drzewa. Ma naturę ochładzającą.Usuwa gorąco. Podaje sieją przy osłabieniu z krwiopluciem i go-rączką.

Częste spożywanie kaczki może spowodować zastój energii,biegunkę i osłabienie pracy śledziony. Kaczka odpowiednio przy-rządzona i zjadana z umiarem jest pokarmem bardzo wartościo-wym.

Baranina należy do elementu Ognia. Ma naturę ocieplającą irozgrzewającą. Wzmacnia śledzionę, żołądek i jelita. Rozgrzewawewnętrznie, wzmacnia energię, siły fizyczne, kości, kręgosłup,kolana i ścięgna. Stosuje się przy silnym osłabieniu i wychłodze-niu. Wskazana jest przy przepuklinie i zmęczeniu poporodowym.

Gotować mały kawałek baraniny (około 1/2 kg) w 5 litrach wodyz dodatkiem angeliki i imbiru, przez 5 godzin. Po tym czasie po-winno być około 3 litrów płynu. Pijemy trzy razy dziennie po fili-żance. Bulion można przechowywać w lodówce. Można równieżna baraninie przyrządzać zupy i rosoły. Mięso można dusić z przy-prawami (pieprz, imbir, cebula, czosnek) i warzywami.

Byłoby dobrze, gdybyśmy zrozumieli, że baranina jest najbar-dziej odpowiednim mięsem w naszym klimacie. Jest przy tymbardzo smaczna, należy ją jedynie odpowiednio przyrządzić i do-prawić. Rosół z baraniny jest wspaniały. Powinniśmy pozbyć sięuprzedzeń smakowych i korzystać z tego, co jest do naszej dyspo-zycji i co daje nam zdrowie i siłę. Mamy przecież warunki, byhodowla owiec stała się popularna i z korzyścią dla ludzi.

Wołowina należy do elementu Ziemi. Ma naturę ocieplającą.Wzmacnia śledzionę i żołądek, likwiduje przewlekłe wychłodze-nie, osłabienie, wzmacnia energię, krew, kości i ścięgna.

Można z niej przyrządzać buliony, zupy, mięso gotowane, du-szone, duszone z jarzynami. Bulion z wątroby wołowej z cebulą,imbirem z dodatkiem żółtek wspaniale wzmacnia osłabioną wą-trobę (niedoczynną), poprawia wzrok, jest dobry na zanik mięśni,anemię i wychudzenie.

137

Wołowinę można przyrządzać jako pieczeń z odpowiednimiprzyprawami, ale najwspanialsza jest drobno pokrojona i duszonaz warzywami. Zestawy warzyw mogą być różne. Gdy chcemy,aby potrawa była rozgrzewająca, dodajemy cebuli, porów, czosn-ku, pieprzu. Można również wołowinę dusić w czerwonym winie.Tak rozgrzewającą potrawę jemy tylko wtedy, gdy jesteśmy bar-dzo przemarznięci i osłabieni. Wspaniale odżywcze i wzmacnia-jące naszą energię są zupy na kościach cielęcych (gicze) lub woło-wych ze szpikiem. Kość gotujemy około 3 godz., na krótko przedzakończeniem dodajemy jarzyny.

Gdy chcemy zneutralizować nadmierne jang wołowiny, to du-simy ją z pieczarkami, kapustą słodką, pomidorami, nie zapomi-nając o przyprawianiu.

Królik należy do elementu Ziemi. Ma naturę odświeżającą iochładzającą. Neutralizuje wewnętrzne gorąco, jest odpowiedniprzy gorącu serca i wątroby.

Można z niego przyrządzać buliony lub dusić z przyprawami.Zbyt częste jadanie mięsa królika może spowodować niedoczyn-ność organów (wychłodzenie).

Gęś należy do elementu Ziemi. Ma naturę neutralną i lekkoocieplającą. Nie należy spożywać gęsi przy nagromadzeniu tzw.gorącej wilgoci. Wzmacnia energię, odżywia żołądek i śledzionęoraz pozostałe narządy.

Z gęsi można przyrządzać zupy i buliony. Tradycyjna jest gęśpieczona, ale ze względu na dużą ilość tłuszczu należy ją dobrzeprzyprawić (imbir, pieprz, kurkuma).

Bażant należy do elementu Metalu. Ma naturę lekko ocieplającą.Bulion z bażanta z kurkumą, kminkiem, pieprzem, cebulą i solą,

pity na czczo, wzmacnia śledzionę i żołądek. Bażant wskazanyjest do jesiennego wzmacniania organizmu. Podnosi jego energięi usprawnia pracę narządów. Najlepsze z bażanta są odżywcze zupy.

Indyk należy do elementu Metalu. Ma naturę neutralno-ocie-plającą. Wśród wszystkich mięs wyróżnia się największą neutral-nością, przy czym jego mięso jest wzmacniające i odżywcze.Można je spożywać nawet dosyć często pod warunkiem, że bę-dzie odpowiednio przyprawione. Możemy być wolni od obaw, że

138 139

osłabi jakiś narząd. Bardzo dobre są buliony i zupy na mięsie ikościach z indyka. Najwartościowszym elementem do gotowaniasą udka, których kości zawierają szpik. Należy je tylko przedtemprzerąbać. Wszystkie dobrze ugotowane, a nawet rozgotowanechrząstki, należy zjadać - wzmacniają wątrobę. Mięso indyka na-leży łączyć z wieloma warzywami i przyprawami.

Wieprzowina należy do elementu Wody. Ma naturę ochładza-jącą. Pobudza produkcję wilgoci i śluzu. Spowalnia pracę narzą-dów.

Hodowla świń w Europie została zapoczątkowana na przeło-mie osiemnastego i dziewiętnastego wieku. Wieprzowina jest więcmięsem płytko zakorzenionym w naszej tradycji żywieniowej. WAzji południowo-wschodniej, gdzie jest mięsem bardzo popular-nym, przyrządzana jest z ogromną znajomością rzeczy. Znana jestjej natura ochładzająca i poprzez odpowiednie zestawienie przy-praw i pozostałych składników powszechnie jadana wieprzowinanie czyni szkody zdrowiu. Europejczycy przyjęli wieprzowinę bezsztuki jej przyrządzania, co jest jedną z ważniejszych przyczyndużej ilości chorób cywilizacyjnych.

Aby wieprzowina była strawna, służyła nam i nie niszczyłaorganizmu (otyłość, marskość wątroby, zawały, cukrzyca), należyją bardzo starannie przyprawiać i zestawiać z innymi produktami.Stosuje się do niej przyprawy i warzywa silnie rozgrzewające -kminek, imbir, paprykę, pieprze, cebulę, czosnek, bazylię, kurku-mę, majeranek i rozmaryn.

Wieprzowina może być również lekarstwem. Stosuje się jąprzy chorobach gorąca z wyczerpaniem płynów wewnętrznych -wówczas nawilża i odżywia jin, ale wymaga to dużej znajomo-ści rzeczy.

Bardzo dobre są nóżki wieprzowe gotowane z dodatkiem octuwinnego, odpowiednio doprawione. Wzmacniają krew, poprawiająkrążenie, wzmacniają ścięgna i stawy. Bulion z wątroby wieprzo-wej jest krwiotwórczy, bardzo odżywczy i wzmacniający dla wą-troby, oczu, ścięgien i stawów.

Wędliny wieprzowe należą do elementu Wody. Mają naturęochładzającą. Wędliny należy spożywać z rozgrzewającymi do-

datkami pomagającymi w trawieniu - ostrą musztardą, surowącebulą, pieprzami, chrzanem, pikantnymi zimnymi sosami (pomi-dorowymi, śliwkowymi).

Kanapka z wędliną, plasterkiem kiszonego ogórka, cebulą i pie-przem jest dobra, ale wędliny nie powinny być jedynym dodat-kiem do chleba. Pospolitą kiełbasę można uszlachetnić, podgrze-wając ją na patelni na łyżce oleju, obficie posypaną ziołami, pie-przem i imbirem. Wędlina tak przyrządzona jest również bardzosmaczna na zimno.

Proponuję jednak do chleba mięsa przyrządzane w domu. Mogąbyć gotowane, duszone, pieczone - z odpowiednia ilością ziół. Zmięs można również przygotować w domu wspaniałe pasztety,wykorzystując do tego różne ich gatunki, a przede wszystkimwątrobę. Pasztety są uwielbiane przez dzieci i mężczyzn, a z do-datkiem pikantnych sosów są lepsze od szynki. Długie gotowaniemięsa daje mu ogromną energię, a przy tym czyni lekko straw-nym.

Gołąb należy do elementu Wody. Ma naturę neutralną. Wspa-niale działa przy osłabieniu, wychudzeniu i stanach gorączkowych.Wzmacnia wątrobę i nerki. Najbardziej odżywcze z gołębia są zupyi rosoły.

Ryby morskie należą do elementu Wody. Mają naturę ochła-dzającą i należy je spożywać z umiarem, odpowiednio przyrzą-dzone i przyprawione.

Zaleca się 1-2 razy w tygodniu jeść tłuste ryby morskie, np.makrelę, halibuta, sardynki, tuńczyka. Mięso tych ryb z uwagi nazawartość specyficznych tłuszczów i cennych witamin pomaga wobniżaniu ciśnienia i poziomu cholesterolu we krwi. Poprawiarównież krążenie. Najlepiej jeść ryby świeże lub wędzone, alemożna korzystać również z konserw z tuńczyka czy sardynki (patrzprzepisy).

Ryby słodkowodne należą również do elementu Wody, ale mająinną naturę, neutralną i lekko ocieplającą.

Szczególnie wskazany jest karp. Wzmacnia i podnosi energię,po operacjach i porodach odbudowuje płyny wewnętrzne. Wska-

140

zany jest również podczas ciąży i karmienia piersią. Wszyst-kie ryby słodkowodne są polecane przy leczeniu i wzmacnia-niu nerek.

Zasady dotyczące przygotowywania i spożywania mięsa

Mięsa można przyrządzać na różne sposoby. W zależności oddodanych składników i rodzaju zabiegu termicznego (gotowanie,smażenie, pieczenie) można jego naturę rozgrzewającą podnieść(jangizowanie) lub obniżyć (jinizowanie).

Podnoszenie natury rozgrzewającej odbywa się najczęściej przezdodatek przypraw i ziół gorzkich, słodkich i ostrych (chili, pieprzcayenne, imbir, gałka muszkatołowa, goździki, pieprz czarny, pa-pryka ostra, cynamon, tymianek, majeranek, rozmaryn, szałwia,cząber, estragon, kminek, gorczyca i inne) oraz przez dodatek ce-buli, porów i czosnku.

Naturę jang wzmaga się również poprzez duszenie z dodatkiemwina lub wódki. Smażenie, pieczenie czy opiekanie na ruszcie rów-nież przyczynia się do jangizacji mięsa. Silne jangizowanie mięsanie jest wskazane przy chorobach gorąca, tzn. przy chorobach go-rączkowych, stanach zapalnych, ogniu wątroby, serca, płuc i przynieczynnej lewej nerce.

Aby podnieść strawność mięsa musimy je bardzo starannieprzyprawiać, zwłaszcza kurczaki i wieprzowinę. Są to najczę-ściej jadane u nas mięsa. Mając naturę ochładzającą, powo-dują osłabianie funkcji narządów. Staranne przyprawianie do-datkami rozgrzewającymi znosi ujemne skutki natury tychmięs.

Mięsa należy przyrządzać bardzo starannie i spożywać w roz-sądnych ilościach. Najkorzystniejsza forma to mięsa duszone zwarzywami, dodatek których podnosi wartość odżywczą i straw-ność potraw. Używa się wówczas niewiele drobno pokrojonegomięsa i dużej ilości różnych warzyw. Polecam korzystanie z wła-snych ulubionych potraw, jednakże po uprzednim zrównoważe-niu pięcioma smakami oraz z uwzględnieniem odpowiednich przy-praw i ziół.

141

Kilka rad ułatwiających prawidłowe trawienie mięsa:

Przed, w trakcie i po posiłku mięsnym nie należy jeść ciast,słodyczy, a zwłaszcza lodów, nie należy też pić zimnych napojów.

Mięsa jadać tylko z gotowanymi lub duszonymi warzywami, agdy mamy ochotę na surówkę, to należy ją zjeść z kaszą lub ziem-niakami.

Mięsa łączyć tylko z gotowanymi lub duszonymi owocami.Każde mięso dokładnie przyprawiać, a zwłaszcza kurczaki i

wieprzowinę.Na kolację jadać mięsa ciepłe, lekko rozgrzewające, a kurczaki

rzadko.Wędliny są ochładzające, a więc najlepiej podgrzać je na patel-

ni z ziołami i przyprawami. Jeśli to możliwe, unikajmy wędlin narzecz mięs gotowanych, duszonych czy pieczonych.

Od czasu do czasu bardzo wskazany jest smalec wieprzowy,ale z przyprawami - zwłaszcza dla młodzieży.

Golonka ugotowana z warzywami i przyprawami, podanaz chrzanem lub musztardą, ale bez piwa, jest zdrowa i lekko-strawna.

142

WarzywaWiększość warzyw ma naturę zimną i wilgotną (jin), jedynie

cebula, czosnek i pory mają naturę rozgrzewającą (jang). Wa-rzywu o naturze jin, zjadane na surowo, zwłaszcza w dużych ilo-ściach, ochładzają organizm, dając nadmierną produkcję wilgo-ci i śluzu, spowalniają pracę narządów, zwłaszcza żołądka, śle-dziony i trzustki.

Ponieważ warzywa obok zbóż są podstawą naszego pożywie-nia i musimy je zjadać przez cały rok, należy je tak przyrządzać,aby nam służyły. Doskonałe są warzywa duszone, gotowane, ob-smażane - zwłaszcza z dodatkiem rozgrzewających przypraw iziół. Ich zaletą jest przede wszystkim lekkostrawność i łatwa przy-swajalność. Obróbka termiczna jedynie w minimalnym stopniuobniża poziom niektórych witamin. Przy zachowaniu jednak pod-stawowych reguł dotyczących prawidłowego gotowania (krótkoi pod przykryciem), mamy gwarancję, że pożywienie będzie war-tościowe.

Uwzględniając cały asortyment warzyw w naszym pożywie-niu możemy być pewni, że dostarczą nam one wszystkich potrzeb-nych witamin, soli mineralnych i błonnika. Stosując w dużych ilo-ściach warzywa rozgrzewające, czyli cebulę, czosnek i pory, mo-żemy podnieść naturę rozgrzewającą każdej potrawy. Pamiętajmyna co dzień o marchewce, pietruszce, selerze, burakach, kapustach,brokułach, kalarepie, kalafiorach, czarnej rzepie, grochu, fasoli,soczewicy, bobie oraz - co bardzo ważne - zielonych częściachroślin. Powinniśmy dodawać do potraw liście selera, pietruszki,cebuli, kopru, pora. czosnku i kalarepy. Warzywa dostarczają namwszystkich witamin z grupy B, witaminę E i C. karoten i wszyst-kie konieczne sole mineralne.

Surówki mogą nam służyć jedynie latem, gdy są sporządzoneze świeżych i dorodnych warzyw, wówczas są dla naszego organi-zmu odświeżające i urozmaicają jadłospis. Należy jednak pamię-tać o właściwym ich przyrządzaniu. Jeśli jesteśmy przekonani, żesurówki są dla nas niezbędne i służą nam, to jedzmy je wyłączniew porze obiadowej, łącząc z ciepłymi potrawami bezmięsnymi(kasza, ziemniaki, zupa, warzywa duszone). W takim wypadku

143

mięso zjadamy na kolację. Należy pamiętać o wychładzającej na-turze surówek, zwłaszcza jesienią i zimą. kiedy to bardziej odpo-wiednie dla nas będą warzywa duszone lub gotowane. Im dłuższeprzechowywanie warzyw, tym mniejsza w nich zawartość energiii dlatego wskazana jest obróbka termiczna, która podnosi poziomenergii w pożywieniu.

Surówki są ciężko strawne, niewskazane przy niedoczynności(brak/fl/ig) żołądka, trzustki, śledziony, osłabionych jelitach, cho-rej wątrobie i nerkach oraz złym krążeniu.

Traktowanie surówek jako niskokalorycznego wypełniacza,polecanego ludziom otyłym, jest nieporozumieniem, ponieważpotęgują one brak równowagi energetycznej w organizmie, czyliwychłodzenie. Szczególnie szkodliwe jest zjadanie dużych ilościsurówek przez dziewczęta i młode kobiety. Wychłodzenie ich or-ganizmu bywa tak głębokie, że występują u nich problemy z pro-kreacją (trudności z zajściem w ciążę, poronienia, porody przed-wczesne, słabe, alergiczne potomstwo, słaba laktacja i przedwcze-sna menopauza).

Nie zmuszajmy dzieci do jedzenia surówek, których najczę-ściej bardzo nie lubią. Powinny jadać warzywa w zupach, goto-wane i duszone jako dodatek do mięs lub jako samodzielne daniamięsno-jarzynowe. Nie ma żadnych przeciwwskazań do podawa-nia nawet najmłodszym dzieciom każdego z warzyw, a więc gotu-jemy posiłki dodając zarówno kapustę, jak i czosnek, cebulę i zie-lone części roślin.

O wiele korzystniejsze dla naszego organizmu jest zjadaniedużych ilości warzyw w jak najszerszym asortymencie, aniżeliowoców, zwłaszcza południowych. Zdaję sobie sprawę z tego, żeo wiele łatwiej jest kupić dziecku banana, którego może zjeść na-wet na ulicy niż ugotować smaczną i pożywną zupę jarzynową

Jedną z form konserwowania warzyw jest kiszenie. Przygoto-wujemy w ten sposób przetwory kapusty, ogórków, pomidorów,grzybów i mieszanki wielowarzywne. W dawnym sposobie ży-wienia, przy braku owoców zimą, były one niezbędnym, kwaśnymdodatkiem, równoważącym potrawy. Smak kwaśny potrzebny jestdo ochrony wątroby, ale jego nadmiar niszczy ją. Jeśli chcemy,

144

aby kiszona kapusta nie ochładzała nas nadmiernie, musimy jąodpowiednio przyprawiać (jałowiec, kminek, pieprz, imbir, kur-kuma), a nawet łagodzić jej smak dodając marchewkę, cebulę ikapustę słodką.

Bardzo u nas popularne ogórki kiszone są silnie ochładzające,niszczą żołądek, śledzionę, trzustkę i nerki u osób z niedoboremjang. Jadajmy je sporadycznie np. plasterek do kanapki, przyrzą-dzając łagodną zupę ogórkową, doprawiając nimi sosy, dodającniewielkie ilości do sałatek. Jeśli zjadaliśmy duże ilości kiszonychogórków latem, na pewno będziemy mieli kłopoty za zdrowiemjesienią lub zimą!

Ponieważ naszym najpopularniejszym warzywem są świeżepomidory, praktycznie jadane są przez cały rok, radzę ograniczyćich spożywanie do lata i jesieni, uwzględniając ich naturalną se-zonowość. Warzywa cieplarniane zakłócają porządek w naturze.Świeże pomidory należy jadać zawsze z cebulą lub czosnkiem idużą ilością rozgrzewających przypraw. Pomidory są doskonałymdodatkiem do potraw gotowanych i duszonych. Podnoszą walorysmakowe i wprowadzają równowagę jako element kwaśny w po-trawie. Z pomidorów dodawanych w niewielkich ilościach do po-traw gotowanych możemy korzystać przez cały rok.

Produkty strączkowe

Strączkowe to grupa produktów o wysokich walorach odżyw-czych. Zawierają bardzo wiele białka, witaminy z grupy B i waż-ne sole mineralne - wapń, fosfor, magnez i potas.

Groch ma naturę neutralną i ocieplającą, należy do elementuZiemi. Powszechnie uważany jest za pożywienie ciężko strawne,ale dotyczy to tylko osób z osłabionym i zimnym żołądkiem, śle-dzioną i jelitami. Groch odpowiednio przyrządzony i przyprawio-ny może i powinien być zjadany przez wszystkich. Wzmacnia ele-ment Ziemi i nerki oraz dodaje energii.

Naszą tradycyjną potrawą jest grochówka gotowana na mięsie.Dodatek dużej ilości jarzyn, a zwłaszcza cebuli i czosnku, przy-praw, takich jak majeranek, kurkuma, kminek, pieprze, imbir, uczy-ni ją lepiej strawną i przyswajalną. Nie można przy tej potrawie

145

zapomnieć o dodaniu smaku kwaśnego (sok z cytryny lub kiszo-nych ogórków), co uchroni nas przed wzdęciami.

Potrawy z grochu powinny szczególnie często jadać dzieci imłodzież, a i dorośli nie powinni ich unikać

Bardzo cenny jest również groszek zielony, zawierający wita-miny nie tylko z grupy B, ale również A, E i C. Powinniśmy gojadać w sezonie jak najczęściej, dodając do zup i jarzyn duszo-nych. Zimą korzystajmy z groszku konserwowego, którym uroz-maicamy potrawy gotowane i sałatki, albowiem groszek wzmac-nia żołądek i śledzionę.

Bób ma naturę neutralną i należy do elementu Ziemi. Powinni-śmy go spożywać jak najczęściej, gdyż jest bardzo odżywczy,wzmacnia żołądek, śledzionę i trzustkę.

Fasola, soczewica, soja mają naturę ochładzającą, należą doelementu Wody.

Fasola z uwagi na swoją ochładzającą naturę powinna być ja-dana głównie wiosną i latem. Aby była lekko strawna, należy do-dawać bardzo dużo przypraw rozgrzewających, zdecydowaniewięcej niż przy grochu. Konieczne są majeranek, tymianek, kur-kuma, kminek, pieprz, imbir, cząber oraz spory dodatek cebuli iczosnku. Zimą powinniśmy fasolę przyrządzać na mięsie woło-wym, cielęcym lub baranim, aby podnieść jej jang. Potrawy z fa-soli wzmacniają nerki i powinni ją jadać wszyscy, a szczególniedzieci i młodzież.

Soczewica ma podobne właściwości jak fasola. Również nale-ży ją przyrządzać z dodatkiem cebuli, czosnku i przypraw roz-grzewających.

Fasoli, soczewicy i soi nie należy łączyć z kiszoną kapustą iogórkami oraz surówkami, ponieważ zestaw taki byłby szczegól-nie ochładzający i osłabiający organizm.

Orzechy

Orzechy to produkt wyjątkowo skondensowany. Zawierają dużobiałka, tłuszczów, a przede wszystkim cenne witaminy z grupy B, A iE oraz sole mineralne (wapń, fosfor, magnez, żelazo, siarka, potas).

146

Orzechy wzmacniają serce i krążenie, obniżają choleste-rol, działają antyutleniająco i przeciwnowotworowo. Zjadanew małych ilościach działają na nasz organizm wyjątkowo po-zytywnie. Wzmacniają żołądek, śledzionę i trzustkę, pobudza-ją produkcję płynów wewnętrznych i odżywiają głównie ner-kę lewą.

Ogromna wartość energetyczna i odżywcza orzechów może byćwykorzystana tylko przez sprawny organizm. Organizm wychło-dzony i osłabiony (alergiczny, astmatyczny, cukrzycowy, otyli iżołądkowcy) po zjedzeniu orzechów może reagować wyraźnympogorszeniem stanu zdrowia. Duża porcja orzechów osłabi nawetzdrowy organizm.

Orzechy dodawane do potraw i ciast podnoszą ich wartośćodżywczą i energetyczną, ale w stosowaniu ich należy zachowaćumiar.

Podobnie jak orzechy należy traktować wszystkie nasiona.Popularny słonecznik, siemię lniane, sezam i dynia spożywa-ne w niewielkich ilościach wzmacniają płyny wewnętrzne, azatem i cały organizm. Zjadane w dużej ilości osłabiają śle-dzionę, która zaczyna wtedy produkować nadmierne ilościwilgoci i śluzu, co w konsekwencji powoduje zastoje i osła-bia krążenie.

Owoce

Owoce mają naturę zimną i wilgotną. Odświeżają i ochładzająciało. W naszym klimacie owoce nie są podstawą pożywienia, je-dynie jego bardzo cennym uzupełnieniem w porze letniej. Ponie-waż owoce występują w naszym klimacie sezonowo, powinniśmyto uwzględnić w naszym odżywianiu i zjadać je wyłącznie wtedy,gdy są świeże. Nie poprawiajmy smaku owoców dodając do nichcukru, śmietany, jogurtu, mleka! Jeśli nam nie smakują w czystejpostaci - nie jedzmy ich, a zwłaszcza nie zmuszajmy do tego dzie-ci. Mieszanina owoców, cukru i wyrobów mlecznych jest bardzoochładzająca, wręcz wyniszcza organizm, powodując jego silnezakwaszenie. Wyżej wymienione produkty to klasyczny zestawwywołujący alergie!

147

Jedzmy owoce, ale mądrze, mając świadomość, że jak każdepożywienie mają swoją naturę, niestety - silnie ochładzającą. Naj-odpowiedniejsze dla nas są owoce wyłącznie nasze, krajowe. Tyl-ko one są naprawdę świeże, a ich natura najbardziej dla nas ko-rzystna.

Wszystkie owoce południowe są bardziej odświeżające i ochła-dzające, ponieważ mają taką rolę do spełnienia w tamtym klima-cie. Dla nas są zrywane zawsze niedojrzałe, konserwowane na czastransportu i przechowywane całymi miesiącami. Ich wartościodżywcze są bardzo wątpliwe. Szczególnie nie polecam tych owo-ców dzieciom!

Pamiętajmy, że żyjemy w klimacie umiarkowanym o wy-raźnych porach roku. Mięso jest dla nas dostępne przez całyrok, podobnie kasze, fasole, groch, ale owoce są nam danetylko w ciepłej porze roku i tylko wtedy powinniśmy z nichkorzystać. Jedzmy jesienią nasze dojrzałe słodkie jabłka,gruszki, śliwki, ale nie jedzmy mrożonych truskawek, jogur-tów z porzeczkami czy pomarańczy. Jesień to pora gromadze-nia energii na zimę, więc nie wychładzajmy organizmu owo-cami. Zimą powinniśmy jadać wyłącznie pożywienie rozgrze-wające.

Wiosenne osłabienie naszego organizmu wynika przede wszyst-kim ze złego wykorzystania minionego lata i jesieni oraz obżar-stwa świątecznego. Zamiast przygotować się do zimy gromadzącenergię słoneczną i z odpowiedniego pożywienia, wychłodziliśmysię zjadając zbyt wiele owoców i pijąc dużo zimnych napojów.Doprowadzamy w ten sposób do niedostatków magnezu, witami-ny A, D i całej gamy z grupy B. Owoce nie dostarczą nam wymie-nionych składników. W nadmiarze mogą nas jedynie osłabić iwychłodzić.

Ochładzającą naturę owoców możemy zmniejszyć poprzezgotowanie z przyprawami (cynamon, imbir, kardamon, goź-dziki i miód) lub pieczenie, np. jabłek w piekarniku. Na zimęmożemy przygotować powidła ze słodkich, dojrzałych owo-ców, np. z moreli, śliwek, gruszek, które delikatnie dosładza-my miodem.

148

Produkty zbożowe

W naszym klimacie zboża są podstawą pożywienia. Dostarczająwęglowodanów, białka, ważnych witamin i soli mineralnych. Ziar-na zbóż najczęściej jadamy w postaci chleba, kasz i makaronów.Pożytek z nich czerpiemy wówczas, gdy jadamy je wolno, długoprzeżuwając - nie zakwaszają wówczas organizmu!

Chleb

Chleb to centrum pożywienia, jest utożsamiany z Ziemią. Za-wiera ogromną ilość energii życiowej. Ma naturę neutralną, słod-ką, wzmacnia wszystkie narządy. Współgra z każdym innym po-żywieniem. Wymienione zalety posiada jedynie chleb z pełnejmąki, bez chemicznych dodatków uszlachetniających, chleb wy-piekamy z mąk pszennej i żytniej, mieszanych w różnych propor-cjach. Szczególnie korzystne działanie na nasz organizm ma chlebżytni - wzmacnia serce, poprawia krążenie, działa przeciwzakrze-powo.

Współczesne technologie piekarskie preferują chleb delikatny,puszysty z różnymi dodatkami. Naszym chlebem powszednimpowinien być chleb typu graham, żytni razowy i zwykły pytlowy.Pieczywo białe powinniśmy jadać tylko od święta, ponieważ wnadmiarze osłabia żołądek, jelita i wątrobę. Białe pieczywo wska-zane jest natomiast przy diecie ochraniającej gorącą wątrobę (ogieńwątroby). Pamiętajmy, że chleb świeży jest ciężko strawny i nale-ży go bardzo dokładnie przeżuwać. Chleby z mąki pełnej są rów-nież ciężko strawne, zwłaszcza dla osób z osłabionym, zimnymżołądkiem, jelitami i wątrobą. Osoby z tymi dolegliwościami po-winny jadać pieczywo czerstwe i w małych porcjach, ale nigdynie należy z niego rezygnować.

Chleb to zdrowe, najbardziej uniwersalne pożywienie. Dobrychleb zawiera bardzo ważne witaminy z grupy B, sole mineralnetakie jak wapń, fosfor, żelazo, magnez oraz bardzo cenny błonnik.Największą jednak zaletą chleba jest to, że składniki odżywczezawarte w ziarnach zbóż pozostają w doskonałej równowadze.

149

Nie powinniśmy poddawać się modzie i zaleceniom dietety-ków, aby ograniczać spożycie chleba, a w pewnych wypadkachnawet je eliminować na rzecz surówek i owoców. Jest to niebez-pieczne zwłaszcza dla dzieci i młodzieży. Chleb jest im bardzopotrzebny dla prawidłowego rozwoju i zdrowia. Pamiętajmy oobowiązku przygotowania dziecku do szkoły solidnej kanapki.Dorastająca młodzież to też dzieci wymagające opieki.

Modne ostatnio chleby z dodatkami różnych nasion mogą byćjadane tylko od czasu do czasu i zawsze czerstwe. Jadane stalemogą spowodować osłabienie żołądka i śledziony, nadmierną pro-dukcję wilgoci oraz zastoje w krążeniu energii.

Makarony

Makarony produkuje się z wysokoglutenowej pszennej białejmąki. Gluten to rodzaj białka bardzo trudno strawnego, ponieważpo uwodnieniu (wiąże 200% wody) tworzy cząsteczki ciągliwe ielastyczne. Jest to korzystne wyłącznie dla producentów makaro-nów i piekarzy. W naszym organizmie gluten sieje spustoszenie,dotyczy to nie tylko dzieci z celiakią, ale również tych, którzyzjadają duże ilości makaronów lub białego pieczywa. Gluten nisz-czy i wychładza żołądek, śledzionę, trzustkę, jelita i wątrobę.

Pszenna, biała mąka działa podobnie jak biały ryż i cukier, toznaczy osłabia, ochładza i zakwasza organizm. Aby zmniejszyćnegatywne skutki spożywania potraw mącznych, należy do nichdodawać kurkumę, imbir i cynamon - przyprawy silnie wzmac-niające śledzionę, jelita i wątrobę.

Makarony są bardzo lubianym i popularnym pożywieniem. Sąłatwe i szybkie w przyrządzaniu, dlatego jadamy je często. Abynie wychładzały i nie osłabiały organizmu, należy je zestawiać zodpowiednimi dodatkami. Najlepsze są ostre sosy jarzynowe i ja-rzynowo-mięsne, zawsze z dodatkiem cebuli, czosnku, imbiru,pieprzu, kminku. Popularne sosy pomidorowe powinny być spo-rządzane na bazie cebuli i czosnku z dodatkiem dużych ilości przy-praw. Do makaronów ze słodkimi sosami dobrze jest dodać cyna-mon, kardamon, goździki. Nie należy łączyć makaronów z sosa-

150

mi kwaśnymi, surówkami i kurczakami, gdyż w takim zestawie-niu są bardzo wychładzające. Podstawę naszych ciepłych posi-łków powinny stanowić kasze i ziemniaki, a nie makarony!

Kasze

Kasze są lekko strawne i łatwo przyswajalne, zawierają wielebardzo cennych składników, zwłaszcza witaminy z grupy B i solemineralne, głównie magnez i wapń.

Kasza jaglana ma naturę neutralną, ocieplającą, należy do ele-mentu Ziemi. Wzmacnia głównie żołądek, śledzionę i trzustkę. Jestzasadotwórcza, nawet zjadana pospiesznie i źle przeżuwana. Ce-cha ta jest szczególnie ważna przy wzmacnianiu organizmu z cho-robą nowotworową, w których występuje zawsze nadmierne za-kwaszenie. Kaszą jaglaną wzmacniamy osłabiony, wychłodzonyorganizm, ponieważ wyjątkowo skutecznie pobudza i odżywiaelement Ziemi. Wzmacnia również nerki. Dodatkowo można pod-nieść wartość jang (ognia) prażąc kaszę przed ugotowaniem. Wska-zana jest przy chorobach żołądka, trzustki, jelit i nerek.

Kasza kukurydziana ma naturę lekko ocieplającą i należy doelementu Ziemi. Wzmacnia i odżywia żołądek, śledzionę, trzust-kę, jelita i nerki. Kasza ta jest u nas zjadana w zbyt małych ilo-ściach. Jest doskonała jako dodatek do pikantnych sosów mięsno-jarzynowych, dodajemy ją również do zup.

Kasza jęczmienna ma naturę neutralną, należy do elementuMetalu. Działa wzmacniająco na żołądek, śledzionę, jelita i nerki.Oczyszcza organizm z nadmiaru śluzu, wilgoci i jest polecana przycukrzycy. Powszechnie stosujemy jako dodatek do zup i mięs.

Płatki owsiane mają naturę ocieplającą i należą do elementuMetalu. Wzmacniają szczególnie nerki, ale również żołądek, śle-dzionę i jelita. Podnoszą siłę fizyczną i energię naszego organi-zmu. Pobudzają apetyt. Działają antynikotynowo, uspokajającooraz przeciwbiegunkowo. Obniżają poziom cholesterolu.

Ryż biały ma naturę ochładzającą i należy do elementu Meta-lu. Podobnie jak makaron powinien być łączony w posiłkach zostrymi sosami mięsno-jarzynowymi. Do wypiekania ryżu dobrze

151

jest dodawać kurkumę i imbir oraz inne przyprawy rozgrzewają-ce, aby osłabić jego zimną naturę. W tym samym celu polecammieszanie ryżu (1:1) z kaszą jęczmienną lub gryczaną. Przy słod-kich potrawach z ryżu należy zawsze pamiętać o dodawaniu cyna-monu!

Ryż ciemny ma naturę ocieplającą i należy do elementu Meta-lu. Wzmacnia żołądek, śledzionę, nerki i płuca. Mimo wielu zaletjest u nas mało popularny.

Pszenica (pęcak) ma naturę ochładzającą i należy do elementuDrzewa. Na co dzień nie ma zwyczaju jadania kaszy z pszenicy,jadamy ją tylko w kutii, potrawie nie wszystkim znanej, którą po-lecam jako wzmacniającą i odżywczą.

Całe ziarno pszenicy ma właściwości oczyszczające i leczni-cze przy ogniu wątroby lub serca. Kurację przeprowadzamy przezdwanaście dni wiosną, w czasie których jedynym pożywieniemjest gotowana pszenica i herbata z zielonej pietruszki. Kuracja jestbardzo trudna, ale efekt wspaniały.

Pszenica w postaci kaszy manny ma naturę ochładzającą, więcnie powinniśmy jadać jej zbyt często. Gotując ją pamiętajmy okurkumie i cynamonie! Kasza manna w Polsce jest podstawowympożywieniem niemowląt. Zawiera niszczący gluten i jest ochła-dzająca, nie może więc dawać dzieciom zdrowia. Kaszy tej niepodawałabym dzieciom w ogóle. Jeśli już - to w zupach mięsno-jarzynowych. Przestrzegam również osoby starsze przed tym pro-duktem. Zdecydowanie odpowiedniejsze będą dla nich kleik zkaszy jęczmiennej, płatków owsianych, kaszy kukurydzianej i ja-glanej.

Kasza gryczana ma naturę ocieplającą i należy do elementuOgnia. Wzmacnia śledzionę i nerki, silnie rozgrzewa ciało. Jesie-nią i zimą powinno się ją jadać częściej jako dodatek do sosówwarzywno-mięsnych. Latem powinno się ją łączyć z kwaśnymmlekiem, fasolą, soczewicą. Nie wszyscy tę kaszę lubią. Jej smakmożna złagodzić dodatkiem ryżu lub kaszy jęczmiennej. Wów-czas nawet dzieci jedzą ją chętniej. Bardzo smaczne są gołąbki zmieszaniny kaszy gryczanej, ryżu i mięsa, naturalnie z dużą ilo-ścią cebuli i przypraw.

152 153

Wszystkie kasze powinniśmy jadać jak najczęściej i to już odniemowlęctwa. Pokarm niemowląt nie powinien składać się wy-łącznie z kaszki manny w zestawieniu z mlekiem krowim i cu-krem, ponieważ składniki te są silnie zakwaszające i ochładzają-ce. Wszystkie rodzaje kasz można dodatkowo rozdrobnić w młynkui podawać niemowlętom, urozmaicając ich dietę. Można je poda-wać zarówno z mlekiem, jak i w zupach. Szczególnie polecamkaszę jaglaną, kukurydzianą i płatki owsiane.

Ciasta

Wszystkie ciasta i ciastka mają naturę ochładzającą i osłabiają-cą żołądek, śledzionę i trzustkę. Przy prawidłowym całodniowymodżywianiu dwa małe ciastka do kawy nie rozregulują organizmu.Słodkimi wypiekami nie powinniśmy się objadać.

Najbardziej służą nam kruche ciasta i ciasteczka, wyrabiane zdodatkiem szafranu, kurkumy, cynamonu, imbiru i goździków. Dopieczenia możemy dodawać suszone owoce, orzechy, nasiona,powidła, a nawet owoce świeże. Wyroby te są najmniej ochładza-jące spośród wypieków i najmniej niszczą śledzionę.

Nie polecam ciast z tłustymi kremami, surowymi owocami, bitąśmietaną, i galaretkami, ponieważ dodatki te potęgują ich ochła-dzającą naturę. Zestaw takich składników silnie osłabia nasz sys-tem trawienny. Tort urodzinowy, jeśli będzie zrobiony zgodnie zzasadą pięciu smaków i z dodatkiem właściwych przypraw, spo-żyty w rozsądnej ilości, nie powinien nam zaszkodzić.

Bardzo popularne ciasta drożdżowe niesłusznie są uważane zalekko strawne, a nawet dietetyczne. Podstawowe składniki, czylibiała mąka, mleko, cukier, drożdże są silnie ochładzające, zakwa-szające i osłabiają organizm, niszcząc jelita i wątrobę. Negatywnewłaściwości ciast drożdżowych można zmniejszyć dodając dowypieku żółtka, masło, szafran lub kurkumę, cynamon i imbir.Wypieki z takiego ciasta drożdżowego będą miłym uzupełnieniemnaszego codziennego jadłospisu.

Nigdy nie popijamy ciastek, ciast i tortów zimnymi płynami!Nie jedzmy ciast w towarzystwie surowych owoców!

Jedząc ciasta, nie jedzmy już lodów!Ciasto zjedzone przed obiadem utrudni nam jego strawienie!Nie jedzmy ciasta, kiedy jemy mięso lub ryby!Ciasta jedzone zimą szkodzą bardziej niż jedzone latem (do-

datkowe ochładzanie)!Do ciast podajemy napoje rozgrzewające, dzieciom - herbatę

anyżową lub kawę zbożową, dorosłym gotowaną kawę naturalną!

Cukier i słodycze

Cukier to najczystszy produkt chemiczny spożywany w dużychilościach. Powszechnie mówi się o nim biała trucizna lub pustekalorie. Najczęściej używamy sacharozy, dwucukru pozyskiwa-nego z trzciny cukrowej lub buraków cukrowych.

Cukier jest bardzo szkodliwy, ma naturę ochładzającą, silniezakwasza organizm, osłabia śledzionę, trzustkę, żołądek i wątro-bę oraz przyczynia się do nadmiernego wydzielania śluzu w orga-nizmie. Cukier jest potrzebny ludziom mieszkającym w gorącym,suchym klimacie ponieważ działa ochładzająco i nawilżające

Duże łaknienie cukru i słodyczy informuje nas o braku równo-wagi w pracy żołądka, śledziony i trzustki, o dużym osłabieniu iwychłodzeniu tych narządów, które należą do elementu Ziemi istanowią nasz centralny punkt oraz decydują o sprawności wszyst-kich pozostałych organów. Potrzebują one naturalnego smaku słod-kiego dla właściwej pracy. Łaknienie słodyczy może być skut-kiem istniejącego w organizmie gorąca (ognia).

Słodkie to gotowane potrawy jarzynowe i mięsno-jarzynowe,jaja, masło, miód, orzechy, kasze, zboża, ziemniaki, lukrecja.

Przy dużym łaknieniu na cukier należy ograniczyć spożywaniepotraw kwaśnych, owoców i surówek, zimnych napojów i lodów,gdyż produkty te silnie osłabiają żołądek, śledzionę i trzustkę, awięc powodują pogłębienie się choroby. Jedynym sposobem uwol-nienia się od słodkiego nałogu jest rozgrzanie śledziony ciepłymi,gotowanymi potrawami.

Cukru nie należy łączyć z mlekiem i jego przetworami, owoca-mi, sokami, surowymi warzywami, ponieważ obniża ich straw-

154

ność i przyswajanie oraz pogłębia ich naturę ochładzającą. Je-dzenie dużych ilości słodyczy tak dalece upośledza pracę wszyst-kich narządów, że nie są one w stanie strawić i przyswoić pod-stawowych produktów, jakimi są warzywa, kasze czy mięsa. Pro-wadzi to w konsekwencji do wyniszczenia organizmu. Typowymtego przykładem są dzieci niejadki, żywiące się wyłącznie sło-dyczami, sokami i serkami. Zjedzenie normalnego obiadu jestdla nich udręką.

Dzieci szczególnie potrzebują smaku słodkiego dla swego wzra-stania i rozwoju, ale nie może to być słodycz cukru! Słodycz cu-kru je zniszczy!

Cukier to również słodycze. Zawarte w nich składniki, jak mąka,mleko, tłuszcze, kakao, orzechy, owoce nie niwelują szkodliwo-ści cukru, ale wręcz ją potęgują. Wszystkie bez wyjątku słodyczesą nam niepotrzebne. Niszczą organizm, zwłaszcza młody. Uwa-żam, że reklama słodyczy i lodów jest niemoralna, ponieważ jestto świadome niszczenie ludzkiego zdrowia. Zjadanie słodyczyprzez dzieci nie może się wymknąć spod kontroli rodziców. Sło-dycze w nadmiarze rozregulowują organizm i są przyczyną więk-szości chorób wieku dziecięcego, co potem odbija się w wiekudojrzałym (alergie, anemie, chroniczne przeziębienia, astma, cu-krzyca, otyłość itp.).

Słodyczy nie wyeliminujemy z naszego życia, ale jest to pro-dukt, który szczególnie nie znosi nadmiaru. Przykładem jest cze-kolada - zjedzona w nadmiarze jest trucizną, dwie lub trzy kostkisą ogromną przyjemnością. Czekolada jest koncentratem mlecz-no-cukrowym z dodatkiem tłuszczu i kakao. Jest ciężko strawna iochładzająca. Podobnie jest z każdym innym wyrobem cukierni-czym.

Napoje

Woda. Organizm zrównoważony sam reguluje ilość potrzeb-nych mu płynów. Ogólnie wiadomo, że człowiek musi przyjąć tylepłynów, ile wydala. Nasze potrzeby to około 2,5 litra wody, w tym1,2 litra to napoje, 1 litr pożywienie, a 0,3 litra powstaje podczas

155

przemian chemicznych w organizmie. Taką samą ilość wody tra-cimy: z moczem - 1,4 litra, z potem - 0,5 litra, z kałem 0,2 litra,przez płuca - 0,4 litra. Bilans wodny musi być zrównoważony!

W przypadku poważnych naruszeń bilansu wodnego dochodzido ciężkich zaburzeń czynnościowych, a nawet do śmierci.

Przy nadmiarze spożywanej wody, gdy organizm nie nadąża zwydalaniem, dochodzi do jej gromadzenia w płynie zewnątrzko-mórkowym, co powoduje obrzęki. Może również dochodzić dozbierania się jej w jamach ciała w postaci płynu przesiękowego.

Ostatnie zalecenia lekarzy i żywieniowców dotyczące piciawody w ilości 2,5 - 3 litra dziennie przy każdym schorzeniu jakojedyne panaceum na oczyszczenie i przepłukanie organizmu, sąbardzo niebezpieczne. Nie jesteśmy bowiem maszyną z brudnymiczęściami, które można oczyścić przez polewanie wodą i nie je-steśmy również stacją przepompową. Nadmiar płynów obciążaserce i nerki. Poza tym należy pamiętać o tym, że woda ma rów-nież swoją naturę, podobnie jak wszystko, co wkładamy do ust.Jest zimna i ochładzająca, a zatem przyjmując ją w nadmiarze i wniewłaściwy sposób, ochładzamy organizm.

Picie zimnej wody może ma jakiś sens w gorącym klimacie. Unas nawet latem nie powinniśmy się ochładzać zimnymi napoja-mi, ponieważ jest nam potrzebne wzmacnianie i dogrzewanie.

Skąd się wzięła moda na picie dużych ilości zimnej wody - niewiem! Chyba z braku rozsądku. Fakt, że robią to inni, nie musioznaczać, że jest to dobre również dla nas.

Picie wody było i jest bardzo popularne na Wschodzie u jogi-nów, ludzi przywiązujących szczególną wagę do tzw. energetyzo-wania organizmu. Piją oni żywą źródlaną wodę łykami, trzymająckażdy w ustach ok. 30 sek., jednocześnie mieszając dokładnie ję-zykiem ze śliną i ogrzewając do temperatury ciała. Cel picia wodyprzez joginów jest zupełnie inny niż zalecane nam przez lekarzyprzepłukiwanie organizmu. Należy podkreślić, że fizjologia na-szego organizmu nie pozwala na to, aby wodą można było oczy-ścić się z toksyn.

Aby pozbyć się z organizmu balastu niepotrzebnych substan-cji, musimy zadbać o jego właściwą aktywność i wibrację, tzn.

156

należyte dogrzanie, trawienie, wchłanianie, krążenie, oddychanie,wydalanie, jakość i ilość krwi. Piciem wody nie usprawnimy tychbardzo skomplikowanych procesów, możemy sobie jedynie za-szkodzić, ponieważ woda z racji swej natury spowalnia wszystkieprocesy metabolizmu komórkowego.

Picie wody podczas jakiejkolwiek głodówki może być wręczszkodliwe, ponieważ woda nadmiernie wychładza organizm. Nale-ży wówczas pić odpowiednio dobrane herbaty ziołowe. Równieżpicie wody przed, w trakcie i po posiłku powoduje drastyczne obni-żenie aktywności i możliwości trawiennych żołądka i śledziony.

Jeżeli chcemy skorzystać z tzw. energetycznej wody, to powin-niśmy ją pić sposobem joginów. Zwiększone zapotrzebowanie napłyny mają ci, którzy zjadają dużo mięsa i gdy stanowi ono ponad60% ich pożywienia.

Co robić latem, gdy jest upał?Wiele osób wie z własnego doświadczenia, że im więcej pije

się zimnych płynów, soków i zjada lodów, tym pragnienie jestwiększe. Intensywniej się pocimy, jesteśmy słabsi i mniej odpornina upały. Latem z powodzeniem można pić gorącą, gotowaną kawę,gorące herbaty (ziołowe i zwykłe) słodzone miodem. Czynimy towolno, małymi łykami, a wtedy pragnienie zostaje skutecznie uga-szone. Polecam również chłodne kawy - zbożową i naturalną. Niemożna skutecznie ugasić pragnienia sokami i wodą.

Pragnienie pojawia się wówczas, gdy brakuje nam tzw. płynówwewnętrznych, za których produkcję odpowiada śledziona. Gdyśledziona jest osłabiona i wychłodzona z powodu nadużywaniazimnych, kwaśnych, słodkich napojów i pożywienia - nie wytwa-rza tych płynów. Natomiast nadmierne pocenie się może być skut-kiem osłabienia serca lub płuc.

Po lecie, podczas którego wlewamy w siebie ogromne ilościzimnych płynów, jest mała szansa, aby zdrowo przejść przez je-sień, zimę i wiosnę. Dokuczają nam choroby, których nie kojarzy-my z błędami czynionymi latem.

Pamiętajmy, że woda należy do elementu Wody i stosowana wnadmiarze zniszczy nerki, wątrobę, serce i śledzionę, a przedewszystkim zgasi nasz ogień życia.

_ _ 157

Soki. Dlaczego soki mogą być niebezpieczne?Soki na rynku, tzw. kartonikowe, są dwojakiego rodzaju. Jedne

zawierają sok 100% i wówczas taki kartonik, np. soku pomarań-czowego, odpowiada 1 kg owoców. Inne zawierają płyn składają-cy się z wody, koncentratu owocowego i cukru. Pierwsze są nie-bezpieczne dlatego, że wypicie przez dziecko lub nawet osobędorosłą dwóch lub trzech kartoników w ciągu dnia oznacza zje-dzenie dwóch, trzech kilogramów pomarańczy, a jest to ilość, któ-ra nie może służyć zdrowiu. Drugie również nie są zdrowe zewzględu na wątpliwy zestaw składników

Zajmijmy się sokami naturalnymi, tzw. 100%, przyrządzanymiw domu. Zjadając owoce dostarczamy organizmowi sok i błon-nik, gryziemy, mieszamy ze śliną - trwa to w sumie sporo czasu.Jest to czynność naturalna, a sok jest rozcieńczony śliną. Zjadamyjedno, dwa jabłka lub jedną marchewkę. Gdy decydujemy się nasporządzenie soku, nie robimy tego z dwóch jabłek, lecz np. z 1kg i do kwaśnego dodajemy cukier. Pijąc taki koncentrat w du-żych ilościach, bez gryzienia i mieszania ze śliną, musimy się li-czyć z tym, że osłabiamy żołądek, śledzionę, jelita i zakwaszamyorganizm, a korzyści z witamin będą w efekcie znikome.

Soki owocowe uważane są za produkt witaminowy. Mają jed-nak swoją naturę. Witamin w sokach nie jest zbyt wiele i w dodat-ku nie mogą być przyswojone przez wychłodzony przewód po-karmowy. Powodują wydzielanie się śluzu i wilgoci w organizmie.Wypijane w dużych ilościach i systematycznie, ochładzają całyorganizm, a najbardziej niszczą żołądek, śledzionę i jelita.

Soki warzywne również silnie oddziałują swoją naturą na or-ganizm. Na przykład sok z marchwi ma smak słodki, ale pity wdużych ilościach osłabia śledzionę i może zablokować pracę wą-troby ze względu na dużą zawartość karotenu. Sok z buraków jestsłodko-gorzki, ochładza śledzionę, a pity w dużych ilościach możezniszczyć jelita. Sok z selerów jest odświeżający, silnie moczo-pędny i osłabia śledzionę oraz nerki. Generalnie soki powinny byćpite w małych ilościach, rdzcieńczone z wodą w stosunku 1:1. Pićnależy tylko przed południem, wolno, małymi łykami, aby zosta-ły dobrze wymieszane ze śliną!

158

W pewnych sytuacjach soki pomagają likwidować dolegli-wości naszego organizmu. Traktujemy je wówczas jak leki, dzia-łające na konkretną chorobę, przestrzegając ściśle czasu trwa-nia kuracji.

Herbata. Ojczyzną herbaty są Chiny. Pije się tam herbatę jużod trzech tysięcy lat przed naszą erą. W Europie zaczęto ją stoso-wać jako napój dopiero w osiemnastym wieku. Nie ma w niej żad-nych witamin ani cennych soli mineralnych. Zawiera natomiastdużo szczawianów, kwasu moczowego i puryn - aż 170 razy wię-cej niż ogólnie potępiane rosoły i zupy na kościach i mięsie. Szcza-wiany blokują przyswajanie wielu składników mineralnych, mię-dzy innymi magnezu, wapnia, żelaza i cynku.

Powszechnie herbata jest uznawana za napój neutralny. Ma onajednak swoją naturę, jak wszystko, co stanowi nasze pożywienie.Ma smak cierpki i gorzki, jest odświeżająca i ochładzająca, działawysuszająco i moczopędnie oraz zakwasza organizm. Pita stale wdużych ilościach wysusza skórę i włosy. Gorąca i z dużą ilościącukru jest traktowana przez Arabów jako najsilniej ochładzającynapój. Z tego też względu przy przeziębieniu i grypie herbata czarnaz cukrem i cytryną może być bardzo niebezpieczna.

Herbata jest korzystna przy ogniu wątroby i serca, przy nad-miarze spożytej wołowiny lub baraniny, usuwa także toksyczneskutki alkoholu. Chińczycy piją herbatę głównie zieloną, esencjo-nalną, dla zrównoważenia swych silnie rozgrzewających potraw,jako że kuchnia chińska słynie ze wspaniałego, ostrego przypra-wiania i doskonałych kompozycji produktów. Dzięki swej kuchniChińczycy nie mają podwyższonego cholesterolu, ale nie jest toniestety zasługą zielonej herbaty, a doskonałego zestawiania i rów-noważenia produktów spożywczych.

Przeniesienie zielonej herbaty w nasze, całkowicie inne wa-runki klimatyczne i zwyczajowe (nasza kuchnia jest ochładzają-ca) z zaleceniem, aby stosować ją dla obniżenia cholesterolu ipoprawy przemiany materii - nie zdaje egzaminu. Herbata wy-rwana z chińskiego kontekstu nie działa tak, jakby tego chcieli le-karze i żywieniowcy.

159

Uwzględniając zatem naturę herbaty proponuję, aby korzystaćz tego popularnego i lubianego napoju z umiarem, biorąc poduwagę możliwości organizmu i porę roku. Nie polecam jej w ogó-le dzieciom i młodzieży ani tym, którzy mają niedobór jang wżołądku i śledzionie.

Herbaty ziołowe. Wielu dietetyków i żywieniowców polecapicie herbatek ziołowych. Dotyczy to szczególnie osób starszych.Herbat ziołowych z pewnością byśmy pili więcej, gdyby nie pro-blemy z ich wyborem. Jedne ochładzają, drugie są neutralne, jesz-cze inne są rozgrzewające. Jak każdy produkt, mają swoją naturę.

Herbata miętowa jest silnie ochładzająca, dobra na gorącą wą-trobę. Pita często osłabia wątrobę i szkodzi naszym oczom.

Herbata rumiankowa ochładza, czujemy ciepło tak długo, jakją pijemy. Dobra na stany zapalne.

Herbata tymiankowa - rozgrzewa, polecana przy nadmiarzewilgoci i wychłodzeniu.

Herbata anyżkowa - neutralna, uspokajająca i rozkurczowa.Herbata lipowa - rozgrzewająca i neutralna.Herbaty owocowe kwaśne - odświeżają i ochładzają.Herbata czarna z dodatkiem kwiatu jaśminu jest silnie rozgrzewająca.Herbata lukrecjowa - neutralna, słodka, równoważąca, przeciw-

nowotworowa, podnosi ogólną odporność. Bardzo polecana.Herbata imbirowa - silnie rozgrzewająca i wspaniała na zastój

wątrobowo-żołądkowy z wzdęciami i wymiotami.Herbata z melisy - uspokajająca.Herbata z nagietka - neutralna i wzmacniająca.Nie powinno się pić herbatek jednoskładnikowych, ale najle-

piej z trzech lub pięciu ziół. Przykładowe zestawy:- tymianek, lukrecja, imbir - rozgrzewająca- owocowa kwaśna, tymianek, anyż, lukrecja, imbir - neutralna- daktyle, lukrecja, cynamon, imbir - rozgrzewająca- tymianek, lukrecja, mięta - ochładzająca- rumianek, lukrecja, mięta - ochładzająca, rozkurczowa- tymianek, lipa, lukrecja - rozgrzewająca- owocowa kwaśna, tymianek, lipa, lukrecja, imbir - neutralna.

160

Lukrecja jest jednym z najważniejszych ziół wzmacniającychelement Ziemi, czyli śledzionę, trzustkę i żołądek. Nieprawdą jest,że podnosi ciśnienie, chyba że będziemy ją stosować w nadmiarzejako jedyny składnik. Stosowana w zrównoważonych zestawachnie wywołuje ubocznych skutków.

Kawa. Ojczyzną kawy jest Abisynia. Od niepamiętnych cza-sów ludy tam zamieszkujące piją kawę gotowaną z dodatkiemmasła i soli.

Kawa, podobnie jak herbata, nie ma żadnych właściwościodżywczych. Zawiera alkaloid kofeinę, pochodną puryny. Dzię-ki kofeinie kawa ma specyficzne działanie na człowieka. Należyją pić z umiarem do kilku filiżanek dziennie, ale na pewno niedziesięć.

Kawę można przygotowywać na dwa sposoby - zaparzać i go-tować. Kawa zaparzana ma inną naturę i właściwości od kawygotowanej, niektórym ludziom służy - usuwa zmęczenie, sprzyjawysiłkowi intelektualnemu, rozjaśnia umysł i pobudza wyobraź-nię. U większości jednak wywołuje zaniepokojenie, bicie serca,zawroty głowy, bezsenność i nadweręża system nerwowy. Możewywoływać zaburzenia przewodu pokarmowego oraz zakwaszaćorganizm.

Kawę parzoną źle znoszą ludzie z nadkwasotą, wrzodami, po-budliwi, cierpiący na bezsenność, z osłabioną śledzioną, wątrobą,nerkami i jelitami. Unikają jej również osoby cierpiące na ogieńwątroby, serca i nadciśnienie.

Kawa parzona w ekspresie ma łagodniejsze działanie i wywo-łuje mniej sensacji.

Kawa gotowana ma zupełnie inną naturę i smak, jest łagodna imiękka. Przy tej samej ilości użytej kawy - gotowana daje wraże-nie dużo słabszej w porównaniu z kawą zaparzaną czy z ekspresu.Niektórzy twierdzą, że gotowanie kawy wytrąca z niej kofeinę.Kawa gotowana jest rozgrzewająca, pobudza całe ciało, głównienerki, wzmaga przemianę materii, łagodzi bóle zmęczeniowe, reu-matyczne, likwiduje migreny, napięcia przedmiesiączkowe, łago-dzi zgagę i jest tolerowana dobrze przez wrzodowców. Nie wy wo-

161

łuje pobudzenia nerwowego ani niepokoju serca. Jest bardzo wska-zana przy alergii, astmie, kaszlu, przeziębieniach, przy osłabionejśledzionie i żołądku. Jej naturę rozgrzewającą można wzmocnićprzez dodanie do gotowania cynamonu, kardamonu lub imbiru.Kawa gotowana nie zakwasza organizmu.

Dobrze jest wypić rano kawę gotowaną, aby pobudzić nerki.Nie należy pić kawy gorzkiej, gdyż może ona zablokować wątro-bę. Kawę można słodzić miodem, ale miód powinien mieć smakłagodny, neutralny (najlepiej rzepakowy lub wielokwiatowy).Kawy nigdy nie pijemy do solidnych posiłków, ponieważ blokujeona trawienie.

Do kawy gotowanej nie dolewamy mleka, gdyż jest ona wy-starczająco łagodna. Wielu znawców twierdzi, że nie powinno sięw ogóle dodawać mleka czy śmietanki, ponieważ dodatki te utrud-niają trawienie kawy.

Kawa zbożowa. W Polsce obok kawy naturalnej bardzo popu-larnym napojem jest kawa zbożowa, gorąca - jest napojem ocie-plającym, zimna - skutecznie ochładza i gasi pragnienie. Jest tra-dycyjnym napojem ludzi pracujących w upale. Jest dobrym, zdro-wym napojem dla dzieci, o wiele bardziej odpowiednim niż her-bata, która ochładza, a zawarte w niej alkaloidy działają na orga-nizm pobudzająco. Kawa zbożowa powinna być podstawowym,codziennym napojem podawanym do śniadania i kolacji. Możnają słodzić miodem i dodawać do niej mleka.

Kakao, jest używką cenioną za dużą zawartość magnezu i war-tości smakowe. Indianie gotowali kakao z wanilią i pieprzem cay-enne, otrzymując tak zwany napój życia, silnie rozgrzewający,potrzebny do przetrwania w ich ostrym klimacie.

Współcześnie kakao pije się w postaci silnie słodzonych napo-jów mlecznych. Są one wychładzające i wywołują wiele reakcjiuczuleniowych. Kakao gotowane na wodzie przez kilka minut zdodatkiem np. cynamonu, osłodzone lekko miodem, jest napojemodżywczym, rozgrzewającym i wzmacniającym. Zimne napoje zkakao są ochładzające.

162

Kompoty, tradycyjne mają naturę silnie ochładzającą. Kom-pot gotowany z owoców niedojrzałych, kwaśnych, z dodatkiemdużej ilości cukru, jest po prostu niezdrowy. Ochładza żołądek,śledzionę i jelita, a pity podczas obiadu lub zaraz po jego zjedze-niu nie pozwala na strawienie posiłku. Nie należy pić takich kom-potów, gdyż każde ochładzanie jest szkodliwe dla organizmu.

Można jednakże przygotować napój podobny do tradycyjnegokompotu, ale o innej naturze. Kompot taki gotujemy wyłącznie zowoców bardzo dojrzałych i słodkich (mogą być mieszane) z do-datkiem cynamonu, goździków, imbiru, a słodzimy go miodem.W ten sposób otrzymujemy wspaniały, energetyczny i jednocze-śnie orzeźwiający napój odpowiedni na upały, pod warunkiem, żebędzie spożywany letni. Można dodać żelatyny, wówczas otrzy-mamy odżywczą galaretkę. Ale jak ze wszystkim, i z tym nie na-leży przesadzać. Owoce gotowane w ten sposób są bardzo wska-zane dla chorych z temperaturą, ponieważ orzeźwiają. Nie należyjednak podawać tego napoju zbyt często, w dużych ilościach iwychłodzonego.

Napojów typu coca-cola, mirinda, fanta, nie będę omawiała,ponieważ każdy rozsądny człowiek wie, że tego pić nie należy. Sąsilnie ochładzające i niszczą cały przewód pokarmowy, osłabiająśledzionę, wątrobę i nerki. Wypite okazjonalnie i w nie- wielkichilościach, nie powinny wyrządzić nam krzywdy, ale mogą się zda-rzyć nietypowe, indywidualne reakcje.

Uwagi ogólne dotyczące picia płynów:- nie pijemy płynów zimnych i z lodem- napoje "gryziemy", tzn. każdy łyk mieszamy dokładnie ze śliną- nie pijemy zimnych napojów w czasie spożywania posiłków,

jak również przed i tuż po nich oraz przed snem,- im więcej pijemy zimnych napojów, tym mamy większe pra-

gnienie, jesteśmy słabsi i bardziej się pocimy- unikamy soków 100%.

Piwo. Akcja reklamowa piwa bardzo przypomina reklamę jo-gurtów owocowych. Ludzie nawet nie zauważają, że po piwie ijogurtach źle się czują. Nie poddawajmy się modzie i reklamie!

163

Patrzmy na sprawy żywienia z pewnym dystansem, starajmy siępoznać tradycje żywieniowe, bo więcej w nich mądrości niżby sięmogło wydawać.

Żywieniowcy i medycyna wrzucają piwo do jednego worka zewszystkimi napojami alkoholowymi, a to jest błąd zasadniczy.Lepiej wypić setkę wódki lub innego mocnego alkoholu niż dwalub trzy piwa. Nastrój i humor taki sam, a szkody dla organizmuznacznie mniejsze.

Jak więc jest z piwem naprawdę?Piwo ma smak gorzki i posiada naturę silnie ochładzającą. Prze-

ważnie pijemy je schłodzone, co dodatkowo pogłębia jego zimnąnaturę. Kufelek piwa wypity okazjonalnie, ale nie przy posiłku,jest wspaniałym, orzeźwiającym napojem, szczególnie smakowi-tym w upalny dzień. Jeżeli jednak przez okrągły rok pijemy co-dziennie bez wyraźnej potrzeby dwie, trzy butelki, staje się to za-grożeniem dla naszego zdrowia.

Piwo obok mleka i coca-coli jest najsilniej zakwaszającym na-pojem. Potęguje zgagę i szczególnie szkodzi wrzodowcom. Jegozimna natura powoduje osłabienie żołądka i niszczy śledzionę, aw dalszej kolejności osłabia jelita, serce, wątrobę, a przede wszyst-kim nerki. Przyczynia się do zawałów i miażdżycy, gdyż obniżapoziom magnezu w organizmie. Piwo sprzyja rakowi trzustki orazjelita grubego.

Ogromną szkodę czyni piwo, gdy popijamy nim posiłki. Jest toszczególnie popularne wśród mężczyzn. Tłusta golonka i piwo!W rozdziale o mięsach informuję, że wieprzowina jest ochładza-jąca i jak należy ją przyprawiać. Gdy tłustą, źle przyprawioną wie-przowinę popijamy zimnym piwem, żołądek wobec takiego ze-stawu jest bezradny.

Otyli piwosze to nie tylko nadmiar płynów, ale i złe trawienie,to problemy z przemianą materii (słaba śledziona i żołądek), krą-żeniem, nerkami. Są bardzo wychłodzeni i chociaż robią wrażenieludzi rozgrzanych, to tylko pozory.

Przestrzegałabym przed spożywaniem dużych ilości piwa przytzw. wypłukiwaniu piasku nerkowego, chyba że połączone jest toz gorącą kąpielą w celu rozgrzania mięśni i dróg moczowych.

164

Piwo może być również lekarstwem! Bardzo wskazane jest przyogniu serca. Stosuje się je wraz z gotowaną pszenicą i czystym,żywym jogurtem przez około dwanaście dni (w tym wypadku lep-sze jest piwo pszeniczne).

Wspaniałą miksturą jest również piwo grzane z miodem i im-birem na ponure jesienno-zimowe wieczory, szczególnie gdy je-steśmy przemarznięci.

Wino. czerwone wytrawne zaliczane jest do elementuOgnia (smak gorzki). Pite jest w temperaturze pokojowej, niepowoduje więc dużego wychłodzenia. Pobudza przemianęmaterii i pomaga w trawieniu mięs. Jest jednak zakwaszającei nie służy osobom z nadkwasotą i wrzodami żołądka. Winopite w nadmiarze może się również przyczynić do osłabieniażołądka i śledziony. Francuzi, którzy mają coraz większe pro-blemy ze zdrowiem - chorobą społeczną jest u nich marskośćwątroby (zimna wątroba) - upatrują przyczyny w piciu winado posiłków. Starają się więc ograniczyć jego ilość pijąc wzamian wodę. Nie to jest jednak przyczyną ich problemów,lecz nadmiar serów, sałaty, owoców i zimnego pożywienia.Picie natomiast wody do posiłków może tylko sytuację po-gorszyć.

Wino czerwone może być lekarstwem. Pite z żółtkiem, w ilości0,5 litra dziennie, może się przyczynić do poprawienia jakości iilości krwi. Można je również pić grzane z korzeniami, podobniejak piwo. Wspaniale rozgrzewa, zwłaszcza w długie, zimowe wie-czory. Wino czerwone na ogół kojarzy się z elegancją, luksusem izdrowiem - jest to skojarzenie bardzo właściwe. Zachęcam dokorzystania z tego napoju przy wszelkich świątecznych okazjach.Po prostu lepsze jest wino aniżeli zimne piwo, zimna woda czyzimna coca-cola.

Wino białe, wytrawne należy do elementu Drzewa, ma smaklekko kwaśny i cierpki. Jest orzeźwiające i ochładzające. Obowią-zujące zasady nakazują, aby białe wino pić wyłącznie do białychmięs - drobiu, ryb. Dla zrównoważenia diety radziłabym jednak,aby kolejny posiłek był rozgrzewający.

165

Alkohole mocne. Koniak i whisky mają naturę rozgrzewającąi pobudzającą. Zaleca się kieliszek na poprawę samopoczucia, krą-żenia i rozgrzanie. Nie powodują zakwaszenia organizmu tak jakpiwo i wino. Wódka pomaga rozładować stres, zablokowaną wą-trobę, strawić nadmiar mięsa, poprawia humor i samopoczucie.Dotyczy to naturalnie jednego lub dwóch kieliszków. Pita często iw nadmiarze niszczy żołądek, śledzionę, płuca, wątrobę, a przedewszystkim osobowość człowieka, czyniąc spustoszenia w jegoświadomości i podświadomości.

Przyczyną alkoholizmu nie jest alkohol, lecz problemy żywie-niowo-emocjonalne, często rodzinne. Wspomniałam w poprzed-nim rozdziale, że w wyniku błędów żywieniowych wykształcająsię w ludziach określone zachowania, objawiające się np. emocja-mi, fobiami, brakiem siły i zdecydowania w rozwiązywaniu sprawcodziennych.

Problemy pchające ludzi do alkoholu mogą być bardzo różne -finansowe, zwyczajowe, kulturowe oraz wszelkiego rodzaju kom-pleksy. Człowiek odporny fizycznie i psychicznie nie ucieka odrzeczywistości, wie również, że problemów nie można utopić walkoholu. Alkoholizm pojawia się zawsze przy braku równowagii siły w organizmie. Zauważmy, że alkoholikami zostają geniuszei ludzie z marginesu. Bardzo często alkoholizm występuje u ludzi,którzy spożywają nadmierne ilości mięsa wieprzowego, ryb mor-skich i soli.

Wieprzowina, a zwłaszcza wędliny, spożywane w nadmia-rze powodują w organizmie zablokowanie przepływu energii(zastoje). Cierpią z tego powodu głównie żołądek, śledziona,wątroba i nerki, a dołączają się zawsze problemy emocjonalne(depresje, fobie). Alkohol jako produkt silnie rozgrzewającyma właściwości rozprzestrzeniania energii i odblokowuje na-pięcia w organizmie. Ludziom niedożywionym, względnie ży-jącym w stałym stresie, alkohol również pomaga poprawić sa-mopoczucie (zwiększa jang), ale, podkreślam, nie usuwa przy-czyny problemów.

Aby można było zwalczyć tę chorobę, potrzebna jest ogromnamobilizacja organizmu zarówno od strony fizycznej (zmiana po-

166

żywienia i stylu życia), jaki psychicznej. Niektórym się to uda-je! Ludziom pijącym nadmierne ilości alkoholu można i nale-ży pomóc.

Tłuszcze

Tłuszcze są niezbędne do prawidłowej przemiany materii orazwłaściwego funkcjonowania żołądka, śledziony i trzustki. Są źró-dłem cennych witamin. Wraz z innymi produktami z elementuZiemi (warzywa, kasze, mięso) decydują o właściwej ilości i jako-ści płynów wewnętrznych, które odżywiają wszystkie pozostałenarządy, a zwłaszcza nerki. Tłuszcze są konieczne do właściwegoprzebiegu procesu dojrzewania płciowego młodzieży. Dieta bez-tłuszczowa może wywołać u dziewcząt poważne zakłócenie hor-monalne. Przy braku tłuszczu w pożywieniu spożywamy zawszenadmiar słodyczy!

Tłuszcze mogą być niebezpieczne dla osób z zimnym żołąd-kiem, trzustką, śledzioną, jelitami i wątrobą, a więc odżywiają-cych się w nadmiarze surówkami, kiszoną kapustą i ogórkami,owocami, serami, sokami. Niebezpieczne jest połączenie smakukwaśnego z tłuszczami! Zagrożenie to występuje najczęściej u aler-gików, astmatyków, cukrzyków, osób otyłych, zawałowców i wą-trobowców. W tych wypadkach tłuszcz nie może być właściwiestrawiony i przyswojony, pogłębia osłabienie śledziony i trzustki,powoduje zastoje i blokady energetyczne. Jedynym wyjściem zchoroby jest kuracja rozgrzewająca organizm, a nie dieta beztłusz-czowa, która może tylko pogłębić osłabienie organizmu.

Tłuszcze roślinne

Oliwa z oliwek należy do elementu Ziemi tak jak wszystkieoleje roślinne. Jest najzdrowszym tłuszczem roślinnym i ma naj-korzystniejszy zestaw nienasyconych kwasów tłuszczowych. Możebyć używana do smażenia, duszenia, gotowania i na zimno - dosałatek i majonezów. Obniża poziom cholesterolu i ciśnienie. Re-guluje poziom cukru we krwi, ma działanie silnie przeciwutlenia-jące. Najlepsza jest oliwa zielona z pierwszego, zimnego tłocze-

167

nia. Jest to produkt bardzo drogi i dlatego w powszechnym użyciusą oleje roślinne.

Oleje sojowy i rzepakowy to najczęściej używane w Polsceoleje do smażenia.

Olej słonecznikowy, kukurydziany, arachidowy nadają siędo duszenia, gotowania, do sałatek i majonezów. Nie nadają siędo smażenia w wysokich temperaturach.

Olej lniany jest bardzo ceniony na Śląsku i w Wielkopolsce,gdzie jada się go z twarogiem i ziemniakami. Nadaje się wyłącz-nie do spożywania na zimno. Ma najwyższą zawartość NNK, jestnie tylko produktem spożywczym, ale i lekarstwem na schorzeniaskórne i stawowe.

Spożywanie wyłącznie tłuszczu roślinnego może spowo-dować obniżenie witaminy E w organizmie. Przy takiej die-cie zależy zadbać o odpowiednio dużą ilość warzyw i całegozboża. Jedynie olej kukurydziany i z kiełków pszenicy zawie-ra witaminę E.

Tłuszcze zwierzęce

Masło ma naturę neutralną i należy do elementu Ziemi. Jestnajbardziej wartościowym tłuszczem do spożywania na zimno.Zawiera bardzo cenne witaminy A, D, E i z grupy B oraz solemineralne (fosfor, potas, wapń, magnez). Masło powinni jadaćcodziennie wszyscy, a już na pewno dzieci i młodzież. Masło po-winno zawsze towarzyszyć serom i twarogom, gdyż zawarta wnim witamina D pozwala na przyswajanie wapnia. Z tego samegowzględu masło powinno się dodawać do potraw z fasoli, duszo-nych warzyw, a nawet wywarów kostnych.

Wzmacniająco i uspokajająco na dzieci działa gorące mleko zmasłem i miodem wypite przed snem. Poleca sieje przy przezię-bieniach i kaszlu. Masło nie podnosi poziomu cholesterolu we krwi!Poziom ten zależy od zupełnie innych czynników (zła przemianamaterii, brak magnezu i wychłodzenie organizmu). Spożywaniemasła jest konieczne przy osteoporozie, gdyż zawarte w nim wita-miny A, D i E ratują organizm.

Nie można masła zastąpić żadną, nawet najlepszą margaryną!

168

Smalec wieprzowy jest podobnie ochładzający jak wieprzo-wina. Wszelkie więc problemy z nim związane są podobne jakprzy spożywaniu wieprzowiny. Ze względu na nasze warunkiklimatyczne smalec jest nam potrzebny w okresie jesieni i zimydla uzyskania odpowiedniej jakości jang naszego organizmu.

Spożywanie nadmiaru smalcu oraz tłustego mięsa bez przy-praw, w połączeniu z kwaśnymi, surowymi dodatkami i zimnyminapojami oraz słodyczami, jest ogromnym zagrożeniem dla zdro-wia. Takie pożywienie przyczynia się do zablokowania przypły-wu energii i krwi, do wydzielenia nadmiaru śluzu. Bezpośredniąjednak przyczyną takiego stanu nie jest smalec, lecz ochładzającei niewłaściwe dodatki.

Smalec spożywany rozsądnie, z odpowiednimi przyprawamioraz produktami wzmocni nasze siły. Jest potrzebny szczególnieludziom młodym. Zjadany z rozgrzewającymi go cebulą i przy-prawami, jest lubianym dodatkiem do chleba. Poleca się nawetstosowanie smalcu jako okrasy do kasz, potraw mącznych, ziem-niaków, soczewicy. Nie wolno jednak zapominać o przyprawachrozgrzewających.

Smalec gęsi ma naturę neutralną i należy do elementu Ziemi.Jak wszystkie tłuszcze drobiowe reguluje poziom cholesteroluw organizmie. Jest smacznym i zdrowym dodatkiem do chleba ipotraw.

Należy przy okazji wspomnieć o bardzo cennym tłuszczu ry-bim, jakim jest tran. Nie jest to tłuszcz spożywczy, ale w zasadzielek, ponieważ zawiera ogromne ilości witaminy A, D i E. Nie zna-my produktu naturalnego o podobnie dużej koncentracji tych wi-tamin. Oprócz tego tran zawiera tzw. omega 3 - kwasy tłuszczo-we, mające nadzwyczaj dobroczynny wpływ na nasz organizm.Tłuszcz rybi działa przeciwzakrzepowo, przeciwzapalnie, przeciw-cukrzycowo, jest dobry na reumatyzm, astmę, nadciśnienie i łusz-czycę. Ogólnie biorąc, poprawia pracę elementu Ziemi (żołądek,śledziona, trzustka), a zatem przemianę materii oraz wzmacnia siłyorganizmu. Zamiast bardzo niesmacznego tranu polecam jadanie2-3 razy w tygodniu małej porcji tłustych, morskich ryb (łosoś,makrela, sardynka, tuńczyk, śledź, halibut).

169

Przyprawy i zioła przyprawowePrzyprawy są niezbędnymi dodatkami do naszych potraw, w

których pełnią rolę katalizatorów ułatwiających trawienie i przy-swajanie. Mają naturę rozgrzewającą, smak gorzki, słodki lub ostry.

Smak gorzki to szafran i kurkuma.Smak słodki to koper włoski, anyż, kminek, jałowiec, cyna-

mon, papryka słodka i wanilia.Smak ostry to pieprz czarny, zielony, biały, cayenne, chili,

papryka ostra, imbir, gałka muszkatołowa, ziele angielskie, kar-damon, liść laurowy, goździki, czarnuszka, curry, kolendra i gor-czyca.

Dobroczynny wpływ przypraw na organizm ludzki znany jestod najdawniejszych czasów. Generalnie mają działanie antywiru-sowe i antybakteryjne, przeciwzakrzepowe, antyzawałowe, anty-cukrzycowe, obniżają ciśnienie, są silnymi antyutleniaczami, po-budzają pracę gruczołów wydzielania wewnętrznego, działają prze-ciwbólowo, odpomościowo, wykrztuśnie, obniżają poziom cho-lesterolu, działają przeciwzapalnie i przeciwwrzodowo. Jedynieprzy chorobach gorąca {ogień wątroby, serca i płuc) przyprawynależy stosować z wielkim umiarem. Przy ewentualnym przedaw-kowaniu powinniśmy zrównoważyć nadmiernie rozgrzany orga-nizm np. wodą z cytryną, kwaśnym mlekiem lub twarogiem.

Dodawane do potraw pomagają nam uzyskać ich naturę roz-grzewającą. Ponieważ większość produktów spożywczych manaturę ochładzającą lub neutralną, jedynym sposobem uzyskaniapożywienia ocieplającego, rozgrzewającego jest gotowanie i do-dawanie przypraw.

Stosowanie przypraw będzie dla nas łatwe i jednocześnie po-żyteczne dla organizmu, jeśli poznamy ich klasyfikację wedługsmaków i reguły Pięciu Przemian.

Używania przypraw najbardziej domagają się mięsa a główniewieprzowina, drób i ryby. Przyprawy, zwłaszcza imbir i pieprze,pozwalają na osłabienie ich ochładzającej natury.

Zioła przyprawowe uzyskują naturę rozgrzewającą w czasiegotowania i dobra tradycja kulinarna wykorzystuje to dla podniesie-nia jakości naszych potraw. Stosuje się je do wszystkiego, ale szcze-

170

gólnie poprawiają smak i strawność mięs. Suche zioła, używanebezpośrednio do posypywania potraw, nie mają natury rozgrze-wającej, a więc nie działają tak jak w potrawie gotowanej. Poleca-ne są bazylia, majeranek, tymianek, szałwia, rozmaryn, estragon icząber.

Do przypraw i ziół przyzwyczajajmy dzieci od najmłodszychlat. Dla nich najkorzystniejsze są anyż, nasiona kopru włoskiego ikminek.

171

HŻYWIENIE ZRÓWNOWAŻONE

Pożywienie powinno być lekarstwem, a lekarstwo pożywieniem.(Hipokrates)

Zasadą działania pokarmów zrównoważonych jest wzmacnia-nie i ochrona wszystkich narządów. Przy potrawach niezrówno-ważonych, gdy brakuje pewnych smaków, występuje zjawiskonadmiaru lub niedoboru w poszczególnych narządach, co dajekonkretne objawy chorobowe.

Każdy ze smaków ma naturę jin lub jang i należy je tak zesta-wiać, aby otrzymane pożywienie odpowiadało potrzebom nasze-go organizmu w danym momencie. W naszym klimacie przeważapotrzeba potraw ciepłych i rozgrzewających przez cały rok. Obec-ność przez długi czas w pożywieniu przewagi jakiegoś smaku (po-żywienie niezrównoważone), np. słodyczy, powoduje rozregulo-wanie pracy żołądka, śledziony i trzustki, zaburzenia przemianymaterii, obniżenie odporności na choroby, osłabienie pracy nereki gruczołów wydzielania wewnętrznego. Przy nadmiarze smakukwaśnego wystąpi zniszczenie wątroby, osłabienie śledziony,trzustki i nerek.

Niszczenie naszego organizmu przez niewłaściwe pożywieniejest procesem długotrwałym, skrytym, a objawy występują wów-czas, gdy choroba jest już zaawansowana. W swoim czasie orga-nizm zawsze daje nam znać o traceniu równowagi, ale sygnałynajczęściej ignorujemy albo nie potrafimy ich odczytać, a już napewno nie kojarzymy ich z błędami w żywieniu. Decydując się naodżywianie zrównoważone automatycznie uwrażliwiamy nasząświadomość na znaki, które daje nam ciało i otoczenie. Zrówno-ważony, wrażliwy organizm potrafi dokonywać właściwych wy-borów. Dotyczy to wszystkich sfer życia.

172 173

Podstawową zasadą przyrządzania potraw zrównoważonych jestwykorzystanie w nich smaku produktów, reguły Pięciu Przemianoraz prawa jin - jang {patrz rys. W na str. 57).

Aby to było możliwe, musimy nauczyć się smaków produktówi zgodnie z kolejnością Pięciu Przemian zestawiać je w konkretnąpotrawę.

W praktyce polega to na ściśle określonej kolejności dodawaniaproduktów (smaków), z których ma powstać potrawa. W przypadkupotraw gotowanych i duszonych produkty o różnych smakach wrzu-camy do garnka w odstępach około 1 minuty. Produkty w jednymsmaku możemy wrzucić jednocześnie. Jeśli musimy doprawić potra-wę, nie możemy przy tym zakłócić reguły Pięciu Przemian, a więcbrakujące ogniwa wypełnić po prostu szczyptą potrzebnych smaków.Przykład: ugotowana zupa wymaga dodatkowego przyprawienia pie-przem i solą, a dodawanie produktów skończyliśmy na zieleninie(smak kwaśny). Należy więc dodać odrobinę wrzątku lub tymianku(smak gorzki) oraz odrobinę masła lub kminku (smak słodki) i dopie-ro wówczas sypiemy odpowiednią ilość pieprzu i soli.

Nie jest ważne, od jakiego smaku rozpoczynamy gotowanie,ale najczęściej jest to smak gorzki (wrząca woda), zarówno przyzupach, jak i potrawach duszonych lub słodki w przypadku mięs(tłuszcz). O działaniu potrawy decyduje smak zamykający i koń-czący. Jeśli zupę zakończymy pieprzem, skierujemy jej naturę doelementu Metalu (płuca i jelito grube). Zupa zakończona zieleni-ną skieruje swoją energię i naturę do elementu Drzewa (wątroba).Te reguły dotyczą potraw wyważonych smakowo, które dająwzmocnienie i siłę nie tylko elementowi, do którego skierowali-śmy ostatni składnik, lecz odżywiają cały organizm.

W przypadku potraw, w których zdecydowanie dominuje je-den smak, pomimo zabiegów równoważących nie zdołamy zni-welować jego natury, ale dzięki nim potrawa będzie strawna i le-piej przyswajalna. Nie usuniemy natury ochładzającej takich pro-duktów jak kiszona kapusta, zupa ogórkowa, szczawiowa, pomi-dorowa, słodkie wypieki, makarony i sery. Możemy jedynie przezodpowiednią obróbkę i dodatki złagodzić ich negatywne działa-nie na nasz organizm.

Ponieważ w naszym klimacie potrzebujemy przede wszystkimpożywienia rozgrzewającego, musimy w tym celu stosować od-powiednie zabiegi, tzw. jangizowanie. Polega to na wyborze me-tody obróbki termicznej, dodaniu przypraw oraz zestawieniu od-powiednich smaków. Nie bójmy się długiego gotowania i przy-praw! Każdy rodzaj obróbki termicznej dodaje potrawom energii iwartości jang.

W zależności od potrzeb stosujemy gotowanie w wodzie, naparze, ciśnieniowe (szybkowar), duszenie, obsmażanie i smaże-nie, pieczenie w piekarniku i nad żywym ogniem (rożen, gril).Najbardziej wartościowe i energetyżujące jest gotowanie na ży-wym ogniu - drewno, węgiel, gaz.

Liczy się również czas trwania obróbki, np. zupa gotowana przezpięć godzin i z odpowiednimi dodatkami ma ogromny ładunekenergetyczny i silne właściwości lecznicze, podnosi jang organi-zmu (energia i ciepło). Stosujemy ją w wyjątkowych sytuacjach,przy silnym wychłodzeniu i osłabieniu organizmu. Zupa przygo-towana w pośpiechu, krótko gotowana, ma zdecydowanie mniej-szą wartość, nawet gdy składniki jej są bardzo cenne, od zupygotowanej przez odpowiedni okres czasu.

Aby podnieść właściwości rozgrzewające i smakowe, np. du-szeniny mięsno-jarzynowej, stosujemy najpierw szybkie obsma-żanie składników na gorącym oleju. Podobnie czynimy z kasza-mi, np. prażymy przed gotowaniem kaszę jaglaną, ryż, kaszę man-nę. Smażone lub pieczone w piekarniku ziemniaki są zdecydowa-nie bardziej jang niż ziemniaki z wody. Wszystkie warzywa wprocesie obróbki termicznej zwiększają swoją naturę jang.

Aby efekty naszej pracy w kuchni były właściwe, należy po-siąść umiejętność zestawiania produktów w potrawę, a potraw wposiłki. Można to osiągnąć po jakimś czasie, ponieważ gotowaniezrównoważone jest umiejętnością, której trzeba się nauczyć. Na-ukę gotowania rozpoczynamy od receptur. Pamiętajmy, że najpierwmusimy dokładnie przeczytać i przeanalizować całość. Zastana-wiamy się, czy receptura jest dla nas zrozumiała i interesująca.Dopiero po tym możemy przystąpić do pracy. Sztywne trzymaniesię receptury potrzebne jest tylko na początku nauki. Kiedy już

174

nauczymy się smaków i reguły Pięciu Przemian, proponuję po-sługiwać się jak najczęściej własną wyobraźnią kulinarną i upodo-baniami.

Powyższa treść może początkowo wydawać się zbyt trudna dozrozumienia i stosowania. Nie popadajmy w pesymizm, należy poprostu rozpocząć gotowanie według podanych receptur, a czaswszystko wyjaśni i rozwiąże wątpliwości.

Aby nasza praca w kuchni była przyjemna, abyśmy mogli re-alizować nasze chwilowe fantazje, potrzebne jest stałe wyposaże-nie kuchni w podstawowe produkty.

Przyprawy i zioła - bazylia, tymianek, oregano, rozmaryn,cząber, estragon, majeranek, szałwia, czarnuszka, gorczyca,kminek, kolendra mielona, papryka słodka i ostra, ziele an-gielskie, liść laurowy, gałka muszkatołowa, cynamon, goź-dziki, kardamon, kurkuma, szafran, pieprz (czarny, biały, zie-lony, cayenne), chili, imbir, pieprz ziołowy oraz przyprawaPięć Smaków.

Zioła na herbaty - lukrecja, tymianek, anyż, lipa, nagietek, ru-mianek, mięta, herbata z owoców leśnych (ale bez mięty).

Kawa naturalna, zbożowa i kakao.Miód rzepakowy i wielokwiatowy.Tłuszcze - oliwa z oliwek, oleje (rzepakowy lub sojowy i sło-

necznikowy), masło, smalec.Majonez.Kasze - płatki owsiane, kasza jęczmienna, jaglana, gryczana,

kukurydziana, ryż ciemny i biały, kasza manna, kuskus.Mąki i makarony - mąka pszenna tortowa, krupczatka, razo-

wa, mąka kukurydziana, mąka ziemniaczana, makarony wedługupodobań.

Mięsa - dobrze jest mieć w lodówce tygodniowy zapas róż-nych rodzajów mięs, np. wieprzowina, wołowina, indyk, kurczak,cielęcina, mięsa z kością, boczek wędzony lub bekon.

Warzywa - cebula i czosnek powinny być w kuchni stale. Wlodówce przechowujemy zawsze kilka marchewek, pietruszkę,kawałek kapusty, por, seler. Oprócz tego w domu powinny byćgroch, soczewica i fasola.

175

Wegeta - powinna być w kuchni, ale używanie jej nie jest ko-nieczne, decyzja należy do gotującego. Nie powinno się używaćwegety w dużych ilościach.

Podawane przeze mnie przepisy mogą się wydawać długie iskomplikowane. To tylko pozory! Przyjęta forma jest konieczna,aby przepis był czytelny i aby wykluczyć pomyłki. Uwzględniakolejność dodawania wszystkich składników (smaków) wedługreguły Pięciu Przemian. Przyprawy w przepisach podawane są wilościach optymalnych, lecz każdy gotujący powinien uwzględnićswoje upodobania i potrzeby. Jeśli dotychczas używaliśmy nie-wielu przypraw, to musimy się do nich zacząć przyzwyczajać, stop-niowo zwiększając ilości. Jeśli zdecydowanie nie odpowiada nam

, jakaś z przypraw, to stosujemy inną, ale w tym samym smaku.Przepisy pozwalają na przygotowanie bardzo smacznych, typowo

polskich potraw. Są to przepisy bazy, na których można przy pomocywłasnej fantazji tworzyć potrawy bardziej wyrafinowane. Wszystkieproponowane w książkach kucharskich i czasopismach przepisy moż-na zmodyfikować według reguły Pięciu Przemian. W tym celu nale-ży wszystkie składniki pogrupować według smaków. Brak którego-kolwiek smaku należy uzupełnić według własnego uznania.

Większość podanych poniżej przepisów jest natury neutralno-rozgrzewającej, za wyjątkiem tych, które mają zdecydowany smakkwaśny i są wówczas neutralno-ochładzające. Można zatem ko-rzystać z nich przez cały rok, przy każdego rodzaju dolegliwo-ściach, stosując jedynie odpowiednie ilości przypraw (zależnie odpotrzeb zmniejszając lub zwiększając).

Składniki potrawy zestawiamy w kolejności: gorzki - słodki -ostry - słony - kwaśny - gorzki - słodki itd. (patrz rys. 11).

Przygotowując rosoły lub zupy na mięsie i kościach należy prze-strzegać następujących reguł:

- zupy można gotować na wywarach mięsnych lub nie, decyzjanależy do nas również w kwestii, jak duży kawałek mięsa wyko-rzystamy, sugeruję jednak, by nie był zbyt duży

- na mięsie kurczaka nie gotujemy zup kwaśnych- mięso i kości cielęce lub wołowe wkładamy do wrzątku z

tymiankiem

176

- mięso lub kości wieprzowe wkładamy do zimnej wody lubwkładamy do wrzątku, do którego dodaliśmy tymianku, kmin-ku i imbiru

- mięso i kości baranie wkładamy do wrzątku- mięso lub kości indycze wkładamy do wrzątku po dodaniu

tymianku i kminku- mięso lub kości kurczaka wkładamy do zimnej wody lub do

wrzątku po dodaniu kminku, imbiru i soli- mięso gęsi wkładamy do wrzątku z tymiankiem.

177

PRZEPISY KULINARNE

Oznaczenia w tekście: k8sł0

sn

- smak kwaśny- smak gorzki- smak słodki- smak ostry- smak słony

ZUPY

Zupa śniadaniowa

g - do ok. 1,5 1 wrzącej wody dodać:g - szczyptę kurkumy,sł - 2 łyżki kaszy jaglanej,o - 3 łyżki płatków owsianych,o - imbiru na końcu łyżeczki,sn - sól do smaku,gotować około 30 min, a potem dodać:k - łyżeczkę soku z cytryny lub utarte jabłkog - wrzącą woda, jeśli trzeba uzupełnić ilość zupy,g - 5 orzechów włoskich pokrojonych (dowolnie),sł - łyżeczka rodzynek (dowolnie),gotować około 10 min, a potem dodać:sł - masło i miód do smakugotować 1 minZupę można przygotować poprzedniego dnia wieczorem Oprócz

wymienionych kasz można stosować zamiennie kaszę kukurydzia-ną (sł), płatki pszenne (k) i jęczmienne (o).

178

Zupę można również uzupełnić mlekiem (zamiast wrzątku), adolewamy je w momencie słodzenia

Rosół wołowo - drobiowy

(zupa na 2 dni dla 4 osób)g - 41 wrzącej wody, dodać:^ - 1/3 łyżeczki tymianku i/lub szczyptę kurkumy,sł - 1/3 łyżeczki kminku,sł - 1/2 kg wołowiny lub cielęciny z kością (np. giez),gotować 1,5 godz. a potem dodać:sł - 4-5 średnich przekrojonych marchewek,sł - dużą pietruszkę (przekrojoną wzdłuż),o - 2 duże całe cebule lub por i kawałek selera,o - 3 pokrojone ząbki czosnku,o-l/2 łyżeczki imbiru,o - pieprz cayenne na czubku noża,sn - łyżeczkę wegety, soli do smaku,k - 1/2 kurczaka,k - szczyptę bazylii, mały pęczek zielonej pietruszki, kilka liści

selera i kopru związanych w pęczek,Gotować około 1 godz.Wyjąć mięso i jarzyny, uzupełnić zupę wrzątkiem (g), dodać

szczyptę majeranku (g), szczyptę kminku (sł), dopieprzyć do smakupieprzem białym i czarnym (o), ewentualnie dosolić (sn). Możnapodawać z makaronem, lanymi kluskami, ziemniakami, kaszą ku-skus, kaszą kukurydzianą. Mięso użyć do farszu naleśnikowego.

Jeśli chcemy, aby rosół był silnie rozgrzewający, gotujemy gotylko na wołowinie, cielęcinie lub baraninie.

Zupa pomidorowa

g - do wrzącej wody ( 2-3 1), dodać:g - szczyptę tymianku i kurkumy,sł - 1/2 łyżeczki kminku,

179

sł - kości wołowe lub cielęce (wg uznania) lub łyżeczkę masła,gotować 1,5 godz., potem dodać:sł - 3 średnie pokrojone marchwie,sł - dużą pokrojoną pietruszkę,o - 3 duże cebule drobno pokrojone,o - 3 ząbki czosnku rozgniecione,o-l/2 łyżeczki imbiru,o - na czubku noża pieprzu cayenne,sn - łyżeczkę wegety (wg uznania),sn - sól do smaku,gotować do miękkości około 1 godz.wyjąć kości, dodaćk - 1/21 soku pomidorowego (przygotowanego własnoręcznie),k - szczyptę bazylii,g - wrzątek, gdy trzeba uzupełnić ilość zupy,g - szczyptę majeranku,sł - lane kluski.Gdy zupę gotujemy bez kości, dodajemy łyżeczkę masła (sł), pieprz

(o) i sól (sn) do smaku. Latem można dodać zielonej pietruszki (k).

Lane kluski

sł - jajo,o - imbir (szczypta),sn - łyżka wody,k - łyżka kopiasta mąki,g - odrobina kurkumy,wyrobić ciasto i kłaść na wrzątek.

Barszcz ukraiński

g - do 2-3 1 wrzącej wody dodać:g - szczyptę tymianku i kurkumy,sł - wołowinę lub cielęcinę z kością (wg uznania) lub łyżeczkę masła,

180

sł - szczyptę kminku,gotować około 1,5 godz., a potem dodać:sł - drobno pokrojoną marchew,sł - drobno pokrojoną pietruszkę,sł - 2-3 drobno pokrojone średnie buraczki,sł - 1/2 kg pokrojonych ziemniaków,o - 2 drobno pokrojone cebule,o - 3 zgniecione ząbki czosnku,o - ćwiartka małej drobno pokrojonej główki kapusty białej lub

włoskiej,O-1/2 łyżeczki imbiru,o - na czubku noża pieprzu cayenne,sn - łyżeczkę wegety,sn - sól do smaku,sn - filiżankę namoczonej fasoli (tylko wiosną lub latem),k - szczyptę bazylii, (latem również zielone części roślin),gotować około 1 godz. (do miękkości),k - podprawić wodą z mąką pszenną (2 łyżki),k - dosmakować sokiem z cytryny,g - szczyptą majeranku,g - wyjąć kość, uzupełnić wrzątkiem, dodaćsł - łyżeczkę masła (gdy zupa bez kości),o - pieprz i sól (sn) do smaku.

Zupa fasolowa

fasolę namoczyć poprzedniego dnia wieczorem, wodę odlać,g - wrząca woda (2-3 1), dodać:g - szczyptę tymianku i 1/3 łyżeczki kurkumy,sł - wołowinę lub cielęcinę z kością,sł - 1/2 łyżeczki kminku,gotować około 1,5 godz., a potem dodać:sł - 3 drobno pokrojone marchewki,sł - drobno pokrojoną pietruszkę,sł - 5-6 pokrojonych ziemniaków,

181

o - 3 pokrojone cebule,o - 3 rozgniecione ząbki czosnku,o - 1/2 łyżeczki imbiru i 1/2 łyżeczki cząbru,o - na czubku noża pieprzu cayenne,sn - namoczoną fasolę,sn - sól do smaku i 1/2 łyżeczki wegety,k - szczyptę bazylii, garść pietruszki lub innej zieleniny,g - majeranku do smaku,gotować do miękkości,g - wyjąć mięso, uzupełnić zupę wrzącą wodą, dodać:sł - łyżeczkę masła,o - dosmakować pieprzem białym i czarnym, dosolić.Zamiast ziemniaków można na końcu, po wrzącej wodzie (g),

dodać łazanki domowe (sł), zacierki lub dowolny makaron (sł).

Krupnik

g - do 2-3 1 wrzącej wody dodać:g - szczyptę tymianku i kurkumy,sł - 1/2 łyżeczki kminku,o - mięso indyka z kością (skrzydło, udko itp.),o - kaszę jęczmienną (5-6 łyżek),o - liść laurowy, ziele angielskie (4 ziarna),o - 1/2 łyżeczki imbiru,gotować około 1,5 godz., a potem dodać:o - 2 drobno pokrojone cebule lub 2 pory,o -1/4 główki kapusty włoskiej drobno i pokrojoną kalarepę

latem,sn - łyżeczkę wegety, soli do smaku,k - szczyptę bazylii,k - garść zielonej pietruszki lub innej pokrojonej zieleniny,g - szczyptę majeranku,g - wrzącą wodę do uzupełnienia ilości zupy,sł - 3-4 drobno pokrojone marchewki,sł - dużą pokrojoną pietruszkę,

T

182

sł - 2-3 pokrojone ziemniaki,gotować około 1/2 godz. (do miękkości jarzyn), dosma-

kować:pieprzem (o), solą (sn), zieloną pietruszką (k).

Zupa cebulowa

g - do 2-3 1 wrzącej wody lub wywaru z warzyw dodać:g - szczyptę kurkumy,sł - 60-70 dag pokrojonej cebuli podduszonej na sporej łyżce

masła,o-l/2 łyżeczki imbiru,sn - łyżeczkę wegety,sn - sól do smaku,gotować do miękkości (około 0,5 godz.),zmiksować, dodać:k - szczyptę bazylii,k - 1-2 łyżeczki soku z cytryny lub kieliszek białego wina,g - wrzątek do uzupełnienia ilości zupy,g - szczyptę majeranku,sł - szczyptę kminku,o - pieprz i sól do smaku (sn),Podawać z grzankami lub czystą.

Grochówka

sn - do 2-3 1 zimnej wody dodać:k - kawałek kurczaka,k - szczyptę bazylii,zagotować, dodać:g - szczyptę tymianku, 1/3 łyżeczki kurkumy,sł - 1/2 kg łuskanego grochu,gotować około 1 godz., a potem dodać:sł - 2 drobno pokrojone marchewki,

183

sł - pokrojoną pietruszkę,sł - 2-3 pokrojone ziemniaki,o - 2 pokrojone cebule,o - 2 rozgniecione ząbki czosnku,o - kawałek rozdrobnionego selera lub garść drobno pokrojo-

nej kapusty,o-l/2 łyżeczki imbiru,o - szczyptę pieprzu cayenne,sn - łyżeczkę wegety,sn - sól do smaku ,gotować do miękkości, a potem dodać:k - garść siekanej zieleniny lub łyżkę soku z cytryny lub 2-3

łyżki soku z kiszonych ogórków,g - szczyptę majeranku,g - wrzącą wodę do uzupełnienia ilości zupy,sł - łyżeczkę masła,dosmakować pieprzem (o) i solą (sn).

Zupa neapolitańska

sn - do około 2 1 wrzącego, czystego rosołu dodać:k - garść drobno pokrojonego, zielonego kopru,g - szczyptę tymianku,sł - ugotowany makaron,sł - 1/2 szklanki słodkiej śmietany,dosmakować pieprzem (o) i solą (sn),zagotować.

Kapuśniak ze słodkiej kapusty

g - do 2-3 1 wrzącej wody dodać:g - szczyptę tymianku i kurkumy,sł - kość wołową lub inną,sł - 1/2 łyżeczki kminku,

T

184

gotować około 1,5 godz., a potem dodać:sł - 2 marchewki pokrojone w plasterki,sł - pokrojoną w plasterki pietruszkę,sł - 4-5 średnich pokrojonych w kostkę ziemniaków,o - 2 pokrojone cebule,o - rozgnieciony ząbek czosnku,o - 1/4 średniej główki białej, drobno pokrojonej kapusty,o - liść laurowy, 3-4 ziarna ziela angielskiego, szczyptę pieprzu

cayenne,sn - łyżeczkę wegety,sn - sól do smaku,k - szczyptę bazylii,gotować do miękkości,k - zaprawić mąką pszenną rozmieszaną w zimnej wodzie,k - dosmakować cytryną (zupa powinna być łagodna),jeśli potrzeba dodać majeranku (g), kminku (sł), pieprzu (o) i

soli (sn).

Zacierka

g - do około 2 1 wrzącej wody dodać:g - szczyptę tymianku i kurkumy,sł - około 60 dag pokrojonych ziemniaków dobrze rozgotowu-

jących się,sł - szczyptę kminku,o - 3 pokrojone drobno cebule,o - 1/2 łyżeczki imbiru,o - szczyptę pieprzu cayenne,sn - łyżeczkę wegety,sn - sól do smaku,gotować do miękkości, a potem dodać:k - szczyptę bazylii,k - zacierki,gotować 0,5 godziny, potem dodać:g - szczyptę majeranku,

185

sł - łyżkę masła,o - pieprz i sól (sn) do smaku.Zacierki : do miski wsypać 4-5 łyżek mąki pszennej, wlewać

zimną wodę i zagniatać ręką jak najtwardsze ciasto, skubać za-cierki i obtaczać je w mące, aby się zaokrągliły.

Zupa z botwiny (młode buraczki z liśćmi)

g - do około 2-3 1 wrzątku dodać:g - szczyptę tymianku i kurkumy,sł - kość wołową,gotować około 1 godz., a potem dodać:sł - 3 pokrojone marchewki,sł - pokrojoną pietruszkę,o - 2 pokrojone cebule,o - 3 posiekane ząbki czosnku,o - 1/2 łyżeczki imbiru,o - szczyptę pieprzu cayenne,sn - łyżeczkę wegety,sn - sól do smaku,k - garść posiekanej zielonej pietruszki i koperku,k - około 0,5 kg pokrojonej botwinki,gotować około 40 min,k - podprawić mąką pszenną (1-2 łyżki) rozmieszaną w zimnej wodzie,k - dosmakować cytryną (1-2 łyżeczki),g - uzupełnić zupę wrzątkiem, dodać:g - szczyptę majeranku (może być świeży),sł - łyżkę masła, gdy zupa była gotowana bez kości.Do zupy podaje się ziemniaki smażone z kminkiem.

Zupa pieczarkowa

g - do około 2-3 1 wrzątku dodać:g - szczyptę tymianku i kurkumy,

186 187

sł - wołowinę lub cielęcinę z kością,gotować około 1 godz., a potem dodać:sł - 3 całe marchewki,sl - całą dużą pietruszkę,gotować do miękkości,wyjąć mięso i jarzyny (można je zużyć do sałatki), dodać:sł - 60 dag pokrojonych pieczarek,o - 4 pokrojone drobno cebule,o - 1/2 łyżeczki imbiru,o - szczyptę pieprzu cayenne,sn - łyżeczkę wegety,sn - sól do smaku,gotować około 45 min,zmiksować, dodać:k - szczyptę bazylii,k - 1/2 łyżeczki soku z cytryny, garść zielonej pietruszki,g - uzupełnić zupę wrzątkiem, dodaćg - szczyptę majeranku,(można podprawić 1/2 szklanki śmietany (sł), dosmakowac pie-

przem (o) i solą (sn)).Podawać z makaronem lub lanymi kluskami.

Zupa z zielonego groszku lub kukurydzy

g - do około 2-3 1 wrzątku dodać:g - szczyptę tymianku i kurkumy,sł - kość wołową lub cielęcą,gotować około 1,5 godz., a potem dodać:sł - 3 pokrojone marchewki i 4 pokrojone ziemniaki,sł - pokrojoną pietruszkę,o - mały kawałek posiekanego selera,o - 2 posiekane cebule,o - 2 posiekane ząbki czosnku,o-l/2 łyżeczki imbiru,o - szczyptę pieprzu cayenne,

sn - łyżeczkę wegety,sn - sól do smaku,gotować około 30 min, a potem dodać:k - garść siekanej zielonej pietruszki lub innej zieleniny,g - uzupełnić ilość zupy wrzącą wodą, dodać:g - szczyptę majeranku,sł - puszkę groszku lub kukurydzy wraz z zalewą,sł - zagęścić mąką kukurydzianą (około 2 łyżki) rozmieszaną

w zimnej wodzie, dodać:sł - łyżkę masła, gdy zupa jest bez kości,sł - szczyptę kminku,dosmakowac pieprzem (o) i solą (sn).

Zupa z porów miksowana

g - do około 2-3 1 wrzątku dodać:g - szczyptę tymianku i kurkumy,sł - szczyptę kminku,sł - 0,8 do 1 kg pokrojonych ziemniaków,o - około 60 dag pokrojonych porów (można je poddusić na

naśle, wtedy zupa jest smaczniejsza),o - 1/2 łyżeczki imbiru,o - szczyptę pieprzu cayenne,sn - łyżeczkę wegety,sn - sól do smaku,gotować do miękkości,zmiksować, dodać:k - szczyptę bazylii lub zieloną, siekaną pietruszkę lub łyżecz-

kę soku z cytryny,g - uzupełnić wrzątkiem do potrzebnej ilości, dodać:sł - łyżkę masła (jeśli nie było jeszcze dodane),o - dosmakowac pieprzem i solą (sn).Zupę podawać czystą lub z grzankami.

188 189

Zupa jarzynowa złocista miksowana

g - do wrzątku (około 2-3 1) dodać:g - szczyptę tymianku i kurkumy,sł -7 średnich pokrojonych marchewek,sł - 4 duże pokrojone ziemniaki,sł - pokrojoną pietruszkę,o - 3 pokrojone cebule,o-l/2 łyżeczki imbiru,o - pieprz cayenne,sn - łyżeczkę wegety,sn - sól do smaku,gotować do miękkości, zmiksować, dodać:k - pęczek siekanej pietruszki lub innej zieleniny,k - łyżeczkę soku z cytryny,g - uzupełnić zupę wrzątkiem.Zupę można podawać czystą lub z grzankami.

Zupa selerowa miksowana

g - do około 2-3 1 wrzątku dodać:g - szczyptę tymianku i kurkumy,sł - 2 średnie pokrojone marchewki,sł - 1/2 kg pokrojonych ziemniaków,o - duży pokrojony seler,o - pokrojoną cebulę,o - 2 posiekane ząbki czosnku,o - 1/2 łyżeczki imbiru,o - pieprz cayenne,sn - łyżeczkę wegety,sn - sól do smaku,gotować do smaku około 1 godz.,zmiksować, dodać:k - szczyptę bazylii,k - 1/2 łyżeczki soku z cytryny lub 2 łyżki siekanej zielonej

pietruszki,

g - uzupełnić zupę wrzątkiem (jeśli trzeba), dodać:g - szczyptę majeranku,sł - łyżkę masła, szczyptę kminku,o - dosmakować pieprzem i solą (sn).Podawać z grzankami lub bez.

Zupa wiosenna z zieleniny

g - do około 2-3 1 wrzątku dodać:g - szczyptę tymianku i kurkumy,sł - kości (wołowe lub cielęce),gotować około 1 godz., a potem dodać:sł - około 60 dag pokrojonych ziemniaków,o - duży pęczek pokrojonej młodej cebuli ze szczypiorem,o - 2 ząbki posiekanego czosnku,o-l/2 łyżeczki imbiru,o - szczyptę pieprzu,sn - łyżeczkę wegety,sn - sól do smaku,k - po garści posiekanych, młodych liści kalarepy, selera, pie-

truszki i kopru,gotować do miękkości około 40 min,g - w razie potrzeby uzupełnić zupę wrzątkiem, dodać:g - szczyptę majeranku lub kurkumy,sł - łyżkę masła, jeśli zupa jest bez kości,sł - szczyptę kminku,o - dosmakować pieprzem i solą (sn).

Zupa jarzynowa

g - do około 2-3 1 wrzątku dodać:g - szczyptę tymianku,sł - kość (wołową lub cielęcą),gotować około 1 godz., a potem dodać:

T190

sł - pęczek pokrojonej marchewki,sł - 1/2 kg młodych ziemniaków,sł - szklankę młodego groszku,o - 1/2 główki pokrojonej młodej kapusty lub/i 2 pokrojone

kalarepy,o - pęczek młodej cebuli,o-l/2 łyżeczki imbiru,o - pieprz,sn - łyżeczkę wegety,sn - sól do smaku,k - posiekaną zieleninę (liście kalarepy, selera, pietruszki),gotować około 30 min,g - uzupełnić zupę wrzątkiem do potrzebnej ilości i dodać:g - szczyptę majerankuZupę można przyrządzać bez ziemniaków, wtedy zagęsz-

czamy ją lanymi kluskami lub makaronem, dodając je jakoostatnie. Można ją również zagęścić kaszą manną, dodaną ra-zem z zieleniną.

Zupa szczawiowa

30-40 dag szczawiu ugotować w małej ilości wody i zmikso-wać,

g - do około 2-3 1 wrzątku dodać:g - szczyptę tymianku, 1/3 łyżeczki kurkumy,5/ - kość, najlepiej wołową,gotować około 1 godz., a potem dodać:sł - 3-4 przekrojone marchewki,sł - pietruszkę przekrojoną wzdłuż,o - 2 całe-cebule,o - kawałek selera,o-l/2 łyżeczki imbiru,o - pieprze,sn - łyżeczkę wegety,sn - sól do smaku,

191

gotować do miękkości,wyjąć kość, a jarzyny użyć do sałatki,k - dolewać stopniowo zmiksowany szczaw, próbując, aby zupa

nie była za kwaśna,g - uzupełnić wrzątkiem do potrzebnej ilości, dodać:sł - wg uznania 1/2 szklanki słodkiej śmietany lub 1/2 łyżki

masła,o - dosmakować pieprzem i solą (sn).Podawać z jajkiem ugotowanym na twardo lub ziemniakami.

Żurek

g - do około 2-3 1 wrzątku dodaćg - szczyptę tymianku,g - około 20 dag wędzonego boczku (niekoniecznie),sł - wołowinę z kością,gotować około 1 godz., a potem dodać:sł - 4 całe marchewki,sł - całą pietruszkę,o - 2 duże cebule w całości,o - 3 przeciśnięte przez praskę ząbki czosnku,o -. 1/2 łyżeczki imbiru,o - pieprze,sn - sól do smaku,sn - łyżeczkę wegety,gotować około 1 godz.,wyjąć jarzyny i mięso,k - wlać żurek, (ilość zależy od upodobań, ale zupa nie powin-

na być zbyt kwaśna), dodaćg - wrzątku, jeśli trzeba uzupełnić ilość zupy,g - około łyżeczki majeranku,sł - 1/2 łyżeczki kminku,sł - 1/2 szklanki słodkiej śmietany (wg uznania),dosmakować pieprzem (o) i solą (sn).

T

192

Podajemy z ziemniakami, jajkiem na twardo, pokrojoną kie-łbasą (ugotowaną oddzielnie), pokrojonym boczkiem z zupy. Ja-rzyny używamy do sałatki.

193

Zupa jesienna

g - do około 2-3 1 wrzątku dodaćg - szczyptę tymianku i 1/3 łyżeczki kurkumy,sł - kość,gotować około 1 godz., a potem dodaćsł - 3 pokrojone marchewki.sł - pokrojoną pietruszkę,sł - około 1/2 kg pokrojonych ziemniaków,o-l/2 główki pokrojonej kapusty włoskiej,o - 2 posiekane cebule,o - 2 posiekane ząbki czosnku,c-1/2 łyżeczki imbiru,o - pieprze,sn - szklankę świeżej, łuskanej fasoli,sn - łyżeczkę wegety,sn - sól do smaku,k - duży sparzony i pokrojony pomidor,k - garść siekanej zielonej pietruszki,gotować do miękkości,k - zaprawić łyżką mąki pszennej rozmieszanej w zimnej wo-

dzie, dodać:g - wrzątku do uzupełnienia ilości zupy,g - szczyptę majeranku (mogą być świeże listki) i kurkumy,sł - łyżkę masła, gdy zupa była gotowana bez kości,5/ - (można dodać słodkiej śmietany),dosmakować pieprzem (o) i solą (sn).

Barszcz czysty

Przygotowanie wywaru z buraków:g - do około 2 1 wrzątku dodać

g - szczyptę tymianku, 1/3 łyżeczki kurkumy5/ - 1 kg utartych na grubej tarce buraków,sł - łyżeczkę kminku,o-l/3 łyżeczki imbirusn - łyżeczkę soli,gotować około 10 min,odstawiamy na 1-2 godz.Przygotowanie wywaru mięsno-jarzynowego:g - do około 2 1 wrzątku dodaćg - szczyptę kurkumy,sł - około 60 dag wołowiny z kością,sł - 1/2 łyżeczki kminku,gotować około 1 godz., potem dodaćsł - 2 przekrojone wzdłuż marchewki,sł - dużą przekrojoną wzdłuż pietruszkę,o - mały kawałek selera,o - 2-3 całe cebule i 4 ząbki czosnku,o - 1/2 łyżeczki imbiru,o - szczyptę pieprzu cayenne, listek laurowy, 5 ziaren ziela an-

gielskiego,gotować około 1 godz.Do dużego garnka przecedzić wywar z buraków i dolać prze-

cedzony wywar mięsno-jarzynowy, dodaćo - pieprz do smaku,sn - sól do smaku,k - około łyżki soku z cytryny,g - 1/2 szklanki czerwonego wytrawnego wina,sł - około szklanki wywaru z gotowania suszonych grzybów

(wg uznania),sł - dosmakować miodem (w razie potrzeby),jeśli trzeba - dopieprzyć (o) i dosolić (sn).Barszcz ten można podawać do uszek wigilijnych, drob-

nych pierożków z mięsem, kołdunów albo czysty do popija-nia.

T

194 195

Grochówka z lanymi kluskami - letnia

sn - do około 2-3 1 zimnej wody dodawać:sn - kość wieprzową lub z kurczaka,k - szczyptę bazylii,g - szczyptę tymianku i 1/3 łyżeczki kurkumy,sł - szczyptę kminku,gotować 1 godz., a następnie dodać:sł - około 40 dag łuskanego grochu,gotować około 1 godz.,wyjąć kość i zupę zmiksować, dodaćsł - 2 pokrojone w plasterki marchewki,o - 2 pokrojone kalarepy,o - 1/4 główki młodej kapusty,o - pęczek pokrojonej cebuli,o - 1/2 łyżeczki imbiru, szczypta pieprzu cayenne,sn - sól do smaku,sn - 1/2 łyżeczki wegety,k - 2 garści siekanej zieleniny (pietruszka, seler, koper, liście

kalarepy),gotować do miękkości (około 30 min),g - uzupełnić ilość zupy wrzątkiem,sł - wlać lane kluski z dwóch jaj, dodać:sł - łyżeczkę masła,dosmakować w razie potrzeby pieprzem (o) i solą (sn).

DANIA JARSKIE

Ziemniaki z wody

g - do około 1/2 1 wrzącej wody dodać:g - szczyptę kurkumy,sł - 1/2 łyżeczki kminku,sł - 1 kg obranych ziemniaków,sł - 1/2 łyżeczki masła,o - pokrojoną cebulę,o - 2 ząbki czosnku,sn - łyżeczkę soli,gotować pod przykryciem do miękkości (wody powinno zo-

stać niewiele),ziemniaki podusić z wszystkimi dodatkami, z którymi się gotowały.Młode ziemniaki gotować w łupinach. Po ostudzeniu i obraniu

podgrzewać je na patelni na maśle lub oliwie, przyprawiając kmin-kiem, pieprzem, solą, zieleniną, kurkumą i świeżym majerankiem.

Naleśniki

(przepis na 6 sztuk)k - do 1,5 szklanki mąki pszennej dodaćg - szczyptę kurkumy,sł - jajo,o - 1/4 łyżeczki imbiru,o - szczyptę startej gałki muszkatołowej,sn - szczyptę soli,sn - li 2/3 szklanki wody,wszystko energicznie ubić łyżką drewnianą w połowie porcji

wody, a gdy ciasto będzie gładkie, wlać resztę wody.Jeśli naleśniki będą z nadzieniem słodkim, to razem z jajkiem

dodać łyżeczkę miodu płynnego (nie dodawać wówczas gałkimuszkatołowej).

196

Ciasto wylewać na patelnię z odrobiną rozgrzanego oleju ismażyć z obu stron.

Nadzienie mięsno - warzywne

Gotowane, zmielone mięso i wszystkie warzywa z zupy lubrosołu wyłożyć na patelnię z rozgrzanym tłuszczem (1 łyżka) imieszając podsmażać. Przyprawić na ostro kminkiem, pieprzami,1/2 łyżeczki imbiru, 1/2 łyżeczki wegety, solą do smaku, szczyptąbazylii i majeranku. Czas podsmażania około 10 minut.

Nadzienie ze słodkiej kapusty

(na podwójną porcję ciasta naleśnikowego)Główkę kapusty (około 1 kg) pokrojoną na ćwiartki włożyć do

wrzącej wody i gotować do pierwszej miękkości, odcedzić (ale nieodciskać), ostudzić i zmielić (nie pozbywamy się nadmiaru wody!).Na patelni rozgrzać 2 łyżki oleju z łyżką masła i lekko podsmażyć 2posiekane cebule (sł). Dodać zmieloną kapustę (o), delikatnie sma-żyć stale mieszając i dodając jednocześnie przyprawy - 1/2 łyżeczkiimbiru (o), pieprz czarny i cayenne (o), 1/2 łyżeczki wegety i sól dosmaku (sn), szczyptę bazylii (k), 1/2 łyżeczki cytryny (k), szczyptętymianku i kurkumy (g), łyżeczkę kminku (sł). Całość podsmażaćokoło 30 minut, aby odparować nadmiar wody i by kapusta była do-statecznie miękka. Nadzienie powinno być zdecydowane w smaku.

Słodkie nadzienie z twarogu

Około 30 dag tłustego twarogu (k) posypać szczyptą kurkumy(g), rozetrzeć ze słodką śmietaną i żółtkiem (sł), osłodzić miodemdo smaku (sł), dodać 1/4 łyżeczki imbiru (o) i szczyptę soli (sn).Naleśniki można również smarować domowymi dżemami i kon-fiturami, nutellą oraz polewać słodkimi sosami.

197

Smażone banany

2 bardzo dojrzałe banany, pokroić na ćwiartki, panierować w(mące - jajku - mące) i smażyć na średnio rozgrzanym tłuszczu(olej z masłem). Smażąc posypywać cynamonem i imbirem. Wrazie potrzeby polać roztopionym miodem.

Kluski serowe

k - 1/2 kg tłustego twarogu rozetrzeć widelcem w salaterce idodawać:

k - 3-4 łyżki mąki pszennej,g - 1/3 łyżeczki kurkumy,sł - 3 żółtka,o - 1/2 łyżeczki imbiru,sn - szczyptę soli,wymieszać wszystko dokładnie łyżką, dodać:k - odrobinę pszennej mąki,g - odrobinę kurkumy,sł - pianę z białek,dokładnie wymieszać i kłaść łyżką na osolony wrzątek,gotować 2-3 minuty.Podawać polanę masłem, roztopionym miodem i posypane cy-

namonem.

Omlet z pieczarkami

sł - 20 dag pokrojonych w plasterki pieczarek smażyć około 15minut na łyżce rozgrzanego na patelni oleju lub łyżeczce masła,

dodawać (w trakcie smażenia mieszając):sł - szczyptę kminku,o - pieprzu do smaku,o - mały zgnieciony ząbek czosnku,sn - sól do smaku,

T

198

k - łyżeczkę posiekanej pietruszki,k - szczyptę tymianku.Przygotowanie omletu:sł - 2 jaja lekko roztrzepać widelcem, dodaćo - biały pieprz do smaku,sn - 2 łyżki wody,sn - sól do smaku,Delikatnie roztrzepać widelcem i wylać na patelnię z rozgrza-

nym masłem, smażąc podnosić brzegi łopatką, aby jaja spływałyna dno patelni.

Omlet zsunąć na talerz, na połowę nałożyć pieczarki i złożyć.Omlet można podawać z podsmażoną z dodatkiem przypraw,

wędliną lub zielonym groszkiem albo kukurydzą. Do tego poda-wać keczup własnej roboty.

Placki ziemniaczane

sł - do 1 kg ziemniaków startych na drobnej tarce dodać mieszając:sł - płaską łyżkę mąki kukurydzianej,sł - 2-3 jaja,o-l/2 łyżeczki imbiru,o - startą średnią cebulę,o - duży starty ząbek czosnku,o - pieprz czarny do smaku,sn - sól do smaku,k - 1 łyżka mąki pszennej,g - szczyptę kurkumy,dokładnie wymieszać i smażyć na oleju.Można podawać z kwaśnym mlekiem, kwaśną śmietaną lub

żywym jogurtem.

Krokiety z kaszy jęczmiennej

sł - do 3 szklanek ugotowanej kaszy jęczmiennej dodać:sł - około 25 dag gotowanego, mielonego mięsa (lub/i wędliny

np. szynki, bekonu),

199

sł - zmielone jarzyny z zupy (marchewkę, pietruszkę, kawałekselera, cebulę, por),

sł - jajo,o -1/2 łyżeczki imbiru, pieprz czarny, kolendry na czubku łyżeczki,całość wymieszać, dodać:sn - sól i odrobinę wegety do smaku,k - szczyptę bazylii,g - szczyptę majeranku.Formować niewielkie kotlety, panierować w jajku i bułce lub

tylko w bułce, smażyć na niezbyt gorącym oleju.Można podawać z keczupem.

Risotto

Około 0,5 kg posiekanych resztek pieczonych i gotowanychmięs z dodatkiem bekonu lub szynki podsmażyć na patelni na łyż-ce oleju,

lekko podsmażyć na oleju 4 duże cebule i 3 ząbki czosnku,sł - 1,5 szklanki ryżu umyć i osuszyć na ściereczce,wrzucić do rondla z rozgrzanym olejem (około 3 łyżki),podsmażać na ostrym ogniu około 15 min, stale mieszając,ryż zdjąć z ognia,sł - do podsmażonego mięsa, cebuli i groszku z puszki wraz z

zalewą dodać:o - podsmażony na oleju ryż,o - łyżeczkę imbiru,o - szczyptę pieprzu cayenne i pieprzu czarnego do smaku, 1/2

łyżeczki kolendry,sn - łyżeczkę wegety i sól do smaku,wszystko dokładnie wymieszać, dodać:k - szczyptę bazylii i garść zielonej pietruszki,g - 114 łyżeczki kurkumy,g - 2,5 szklanki wrzątku,sł - łyżkę masła,wymieszać, zagotować i włożyć do piekarnika na 1 godzinę (w

temp. 1500C).

200

DANIA MIĘSNE I MIĘSNO - JARZYNOWE

Zaprawa do mięs

Do filiżanki wsypać łyżeczkę mąki ziemniaczanej (sł), 1/2 ły-żeczki imbiru (o), łyżeczkę sosu sojowego (sn) lub 1/2 łyżeczkiwegety (sn) dolać 3-4 łyżki wody (sn) i wymieszać.

Zaprawy tej używać do kotletów, rumsztyków, brizoli, sznycliz wszystkich rodzajów mięs oraz do mięs na gulasze, a także du-szeniny. Powyższa ilość zaprawy wystarcza na około 1/2 kg mię-sa. Zaprawa powinna zostać wchłonięta przez mięso.

Mięsa krojone, przewidziane do smażenia lub obsmażania, so-limy już na patelni!

Kotlety schabowe panierowane

sn - kotlety schabowe bez kości rozbić lekko tłuczkiem,przygotować zaprawę i zanurzyć w niej mięso, pozostawiając

na około 20 min,roztrzepać jajo ze szczyptą pieprzu cayenne,kotlety lekko popieprzyć (o), posolić (sn), skropić paroma kro-

plami cytryny (k) i posypać szczyptą kurkumy (g),panierować w jajku i bułce lub w (mące - jajku - mące),smażyć w oleju na średnim ogniu po około 10 min z każdej

strony.

Żeberka z kapustą

sn - 1 kg wieprzowych żeberek pokrojonych na bardzo małekawałki,

zaprawa z łyżeczki mąki ziemniaczanej, łyżeczki imbiru, łyżkisosu sojowego lub łyżeczki wegety, 2-3 łyżek wody,

mięso wymieszać z zaprawą i odstawić na 30 min,

201

w dużym rondlu zagotować 3 szklanki wody, i dodaćg - szczyptę tymianku i 1/2 łyżeczki kurkumy,sł - łyżeczkę kminku,sł - 3 duże posiekane cebule zeszklone na łyżce oleju,o - 1/2 liścia laurowego, 4 ziarna ziela angielskiego, 1/4 ły-

żeczki mielonej kolendry, szczyptę pieprzu cayenne,na patelni w małej ilości tłuszczu obsmażyć żeberka,włożyć do rondla z wodą i przyprawami i dodać:sn - łyżeczkę soli i wymieszać,dusić żeberka pod przykryciem około 1,5 godz. i dodaćk - szczyptę bazylii, łyżkę soku z cytryny,g - dolać wrzątku, aby żeberka były prawie zanurzone w sosie,

dodać:sł - 1/2 łyżeczki kminku,o - włożyć do żeberek małą posiekaną główkę młodej kapusty

lub 1/2 główki starej obgotowanej, całość wymieszać i jeszczegotować do miękkości (około 1/2 godz.),

o - popieprzyć i posolić (sn) do smaku.Podawać z ziemniakami z wody lub z pieczywem.

Żeberka na ostro

sn -1 kg żeberek wieprzowych pokroić na małe kawałki i zalaćzaprawą (patrz wyżej),

odstawić na 30 min,sł - pokroić w półplasterki 3 średnie marchewki, obsmażyć na

patelni przez około 2 min w 1/2 szklanki gorącego oleju, przeło-żyć łyżką cedzakową do rondla osaczając z tłuszczu,

sł - 3 duże pokrojone cebule obsmażyć na tym samym oleju(podobnie jak marchewkę) i przełożyć do rondla (duszona na tłusz-czu cebula przechodzi do smaku słodkiego),

sł - wsypać łyżeczkę kminku,o - l/Ą pokrojonego selera obsmażyć i również włożyć do ron-

dla, całość wymieszać,do jarzyn dodać:

202

o - 1 łyżeczkę mielonej kolendry, 1/3 łyżeczki pieprzu cayen-ne, pieprz czarny,

sn - na tłuszczu pozostałym po jarzynach obsmażyć żeberka iprzełożyć do rondla z jarzynami,

sn - dolać 2 szklanki zimnej wody i wsypać sól do smaku (1-2łyżeczki), przykryć i włożyć do piekarnika,

dusić do miękkości, po czym dodać:k - szczyptę bazylii i łyżeczkę cytryny, wymieszać i dodać:g - na czubku noża kurkumy lub szczyptę tymianku i majeran-

ku,sł - szczyptę kminku,o - sprawdzić smak (żeberka powinny być bardzo pikantne), w

razie potrzeby dodać imbiru, pieprzu cayenne lub chili, ostrej pa-pryki.

sn - dosmakować solą i dusić jeszcze 10 min.Żeberka należy dusić w piekarniku w temperaturze około 1400C

przez 2 godz.Podawać z makaronem i gotowanym kalafiorem lub z ziemnia-

kami z wody i korniszonami.

Żeberka duszone na słodko

sn - 1 kg żeberek wieprzowych pokroić na jak najmniejsze ka-wałki,

przygotować zaprawę - łyżeczka kopiasta mąki ziemniaczanej,łyżeczka imbiru, 3-4 łyżki czystej wódki, łyżka sosu sojowego,

wymieszać żeberka z zaprawą i odstawić na 1 godz.;rozgrzać na patelni 3 łyżki oleju i obsmażyć żeberka,przełożyć do rondla,sn - posolić do smaku (około łyżeczki soli) i dodać (wg uzna-

nia) 1/2 łyżeczki wegety,sn - dolać 1/2 1 zimnej wody i wymieszać, dodać:k - łyżkę soku z cytryny i szczyptę bazylii,g - szczyptę kurkumy i tymianku,sł - 1/2 łyżeczki kminku i kopiasta łyżeczkę miodu,

203

o - 2 łyżeczki przyprawy pięć smaków, 1/4 łyżeczki pieprzucayenne i pieprzu czarnego, wymieszać,

dusić w piekarniku pod przykryciem w temp. 1400C przez 2 godz.Żeberka powinny być bardzo pikantne. Podawać z białym pie-

czywem, oliwkami i sosem śliwkowym lub z ziemniakami i fasol-ką szparagową.

Schab pieczony

sn - 1,5 kg schabu bez kości stłuc mocno tłuczkiem i natrzećkolejno:

sn - łyżeczką soli z 1/2 łyżeczki wegety,g - 1/2 łyżeczki bazylii i łyżeczką soku z cytryny,g - 1/2 łyżeczki majeranku i odrobiną kurkumy,sł - łyżką oliwy,0-1/2 łyżeczki imbiru, posypać pieprzem czarnym i cayenne,odstawić na 1 godz., po czym schab zasznurować, umieścić w

rondlu i piec bez przykrycia w maksymalnie nagrzanym piekarni-ku około 20 min, następnie

sł - obsypać mięso łyżeczką kminku,o - dodać 2 pokrojone cebule,rondel przykryć pokrywką, zmniejszyć ogień do około 1200C i

piec przez 1,5 godz.,mięso wyjąć z rondla i pokroić w plastry (trzymać w cieple),sn - do rondla wlać 1/2 1 zimnej wody, zagotować, dosolić do

smaku, dodać:k - 1/2 łyżeczki soku z cytryny,g - szczyptę tymianku i kurkumy,sł - łyżkę masła,sł - sos zagęścić mąką ziemniaczaną (1-2 łyżki mąki w 1/3

szklanki zimnej wody),jeśli trzeba, dosmakować pieprzem (o) i solą (sn).Mięso jest bardzo uniwersalne, można je podawać do ziemnia-

ków i kasz ze wszystkimi gotowanymi i duszonymi jarzynami orazsałatkami.

204

Pieczeń wieprzowa

sn - 1,5 kg mięsa na pieczeń lekko pobić tłuczkiem,sn - posolić do smaku, dodać wegety wg uznania,k - natrzeć 1/3 łyżeczki bazylii i skropić łyżeczką cytrynyg - 2 łyżeczkami majeranku, szczyptą kurkumy i rozmarynu,sł - natrzeć łyżką oliwy,o - posypać pieprzem czarnym i 1/2 łyżeczki imbiru,odstawić na 1/2 godz.piec w maksymalnie rozgrzanym piekarniku przez około 30

min, po czym:sł - posypać łyżeczką kminku,o - dodać 2 pokrojone cebule.przykryć i piec w temp. 1400C do miękkości.Jeśli mamy ochotę na sos, to sporządzić go tak, jak w przepisie

na schab pieczony. Do pieczenia mięsa można dodać jarzyny we-dług uznania.

Pieczeń podawać do ziemniaków i kasz, odpowiednie są doniej wszystkie jarzyny z moich przepisów.

Klopsiki

sł -1 kg mielonego mięsa wołowo-wieprzowego wymieszać z:sł - łyżeczką mąki ziemniaczanej i 2 jajami,o - dodać zmieloną cebulę, 1/2 łyżeczki imbiru, na czubku ły-

żeczki pieprzu cayenne, szczyptę kolendry, pieprz czarny do sma-ku i dokładnie wymieszać,

sn - dodać sól do smaku, 1/2 łyżeczki wegety i wymieszać,k - dodać 2 małe namoczone czerstwe bułki, odciśnięte i zmie-

lone,k - można także dodać łyżkę siekanej zielonej pietruszki i

szczyptę bazylii,g - 1/2 łyżeczki majeranku i szczyptę kurkumy,wszystko dokładnie wyrobić, formować klopsiki,g - w rondlu zagotować 1,5 1 wody i wsypać szczyptę kurkumy

i tymianku,

205

sł - 1/2 łyżeczki kminku,włożyć klopsiki,o - dodać 1/3 łyżeczki imbiru, 1/2 liścia laurowego, 4 ziarna

ziela angielskiego, pieprzu czarnego do smaku,sn - dodać sól do smaku, ewentualnie 1/2 łyżeczki wegety,gotować 20 mink - dodać szczyptę bazylii oraz garść zielonej pietruszki i ko-

perku,k - zagęścić łyżką mąki pszennej rozmieszanej w zimnej wo-

dzie,g - dodać szczyptę majeranku i gotować 10 min,sł - dodać łyżeczkę masła (jeśli mięso było chude),dosmakować pieprzem i solą.Klopsiki podawać z makaronem i gotowanymi jarzynami (ka-

lafior, brokuły, brukselka, fasolka szparagowa) lub z ziemniakamii sałatkami jarzynowymi.

Kotlety mielone

Z mięsa przyprawionego jak na klopsiki formować kotlety,obtaczać w tartej bułce i smażyć na oleju około 10 min z każdejstrony.

Podawać z ziemniakami i wszystkimi rodzajami jarzyn poda-nych w przepisach. Kotlety takie są bardzo smaczne na zimno dokanapek.

Mięso wieprzowe duszone z jarzynami

sn - 30-40 dag chudej wieprzowiny pokroić w słupki o grubości1 cm i wymieszać z zaprawą (patrz str. 200), odstawić na 30 min,

pokroić w półkrążki marchewkę i duży por (część jasną), po-siekać 1/4 główki małej kapusty,

na patelni obsmażyć kolejno i przełożyć do rondla po osacze-niu z tłuszczu:

^

206

sł - marchewkę,o - por,o - kapustę,sn - mięso,sn - do rondla z mięsem i warzywami wlać szklankę zimnej

wody, dodać sól do smaku, 1/2 łyżeczki wegety i całość wymie-szać, dodać:

k - sparzony i obrany ze skórki drobno pokrojony pomidor,g - szczyptę tymianku, na końcu noża kurkumy,sł - 1/3 łyżeczki kminku,o - dosmakować imbirem i pieprzami,dusić pod przykryciem do miękkości na wolnym ogniu około 1

godz.,sn - dosmakować solą,k - dodać szczyptę bazylii,g - w razie potrzeby dolać wrzątku,sł - zagęścić łyżką mąki ziemniaczanej, rozmieszanej w zimnej

wodzie, uważając, aby mąki nie było za dużo, a sos był za gęsty.Latem, gdy jarzyny są młode, dodawać do mięsa na 10 min

przed końcem duszenia.

Schab z bekonem i pieczarkami

30 dag schabu pokrojonego w słupki o grubości 1 cm zalaćzaprawą (patrz str. 200) i odstawić na 30 min,

sł - na rozgrzanym oleju (5 łyżek) zeszklić dwie pokrojone ce-bule wraz z 4 ząbkami czosnku i przełożyć bez tłuszczu do rondla,

o - dodać 1/4 łyżeczki imbiru, pieprzu cayenne na czubku nożai pieprzu czarnego,

sn - na rozgrzanym tłuszczu po cebuli obsmażyć pokrojony iprzyprawiony schab, przełożyć do rondla, zamieszać i dodać solido smaku, dodać:

k - szczyptę bazylii,g - 1/2 szklanki wrzącej wody, szczyptę tymianku i kurkumy,

zamieszać i dusić około 15 min pod przykryciem,

207

sł - dodać 40 dag pieczarek pokrojonych w plasterki i zamieszać,o - dosmakować pieprzem,sn - dodać 20 dag bekonu pokrojonego w słupki o grub. 0,5 cm,

dusić 15-20 min i ewentualnie dosmakować solą,k - dodać ok. szklanki soku pomidorowego (potrawa nie po-

winna być zbyt kwaśna), dodaćg - szczyptę tymianku,sł - 1/2 łyżeczki kminku oraz zagęścić mąką ziemniaczaną roz-

puszczoną w zimnej wodzie, dosmakować pieprzem (o) i solą (sn).Podawać do makaronu, ryżu, ziemniaków i białego pieczywa.

Pieczeń wołowa

sł - 1,5 kg młodej wołowiny stłuc tłuczkiem, natrzeć łyżką oli-wy,

o-l/3 łyżeczki imbiru, czarnym pieprzem, posypać ostrą pa-pryką,

sn - natrzeć łyżeczką soli i łyżeczką sosu sojowego lub 1/2 ły-żeczki wegety,

k - natrzeć łyżką soku cytrynowego i szczyptą bazylii,g - łyżeczką tymianku i odstawić na 1-2 godz.,w odkrytym rondlu włożyć do maksymalnie nagrzanego pie-

karnika na 20 min,o - wrzucić do mięsa liść laurowy i 5 ziaren ziela angielskiego,sn - wlać 1/4 szklanki zimnej wody, rondel przykryć,w temperaturze 1300C piec przez 2 godz., po 1 godz. Spraw-

dzić, czy nie trzeba dolać wody,miękkie mięso wyjąć z rondla i pokroić w plastry (trzymamy w

cieple),sn - do rondla wlać 1/2 1 zimnej wody, zagotować i dosmako-

wać solą i wegetą,k - dodać szczyptę bazylii i 1-2 łyżeczki soku z cytryny,g - szczyptę tymianku i szczyptę kurkumy,sł - łyżeczkę miodu, łyżeczkę masła i zagęścić łyżką mąki ziem-

niaczanej rozmieszanej w zimnej wodzie,

208

o - dosmakować pieprzem.Podawać z ziemniakami, sałatką z buraczków i brukselką lub z

kluskami śląskimi, kalafiorem albo brokułami.

Wołowina z kapustą

g - Do rondla z 1 1 wrzącej wody wsypać szczyptę tymianku iwłożyć

sł - 1/2 kg młodego rostbefu i 1/2 łyżeczki kminku,gotować pod przykryciem na małym ogniu do miękkości oko-

ło 2 godz.,mięso wyjąć i pokroić,o - do rosołu włożyć główkę młodej pokrojonej kapusty (starą

należy przedtem obgotować), 2 duże pokrojone cebule, 1/2 łyżeczkiimbiru, pieprz czarny i cayenne do smaku, liść laurowy, 4 ziarnaziela angielskiego,

sn - dodać około 2 łyżeczek soli,k - 2 dojrzałe, sparzone i pokrojone pomidory lub 1/2 szklanki

soku pomidorowego,g - szczyptę tymianku i dusić kapustę do miękkości,sł - dodać 1/2 łyżeczki kminku i ugotowane, pokrojone mięso,

(potrawę można zagęścić mąką ziemniaczaną),o - dosmakować pieprzem.Potrawa ma konsystencję rzadkiego bigosu. Podawać z ziem-

niakami z wody lub pieczywem.

Zrazy wołowe zawijane

sł -1 kg wołowiny pokroić w plastry w poprzek włókien, pobićtłuczkiem i włożyć do zaprawy na 1/2 godz.

przygotować tyle plastrów surowego, wędzonego boczku, ilejest zrazów,

o - zrazy posypać czarnym pieprzem,o - posmarować ostrą musztardą i nałożyć gruby słupek cebuli,

209

sn - delikatnie posolić, nałożyć po plastrze boczkuk - posypać szczyptą bazylii,zrazy zwijać, spinać szpilkami, obsmażać na oleju i przekładać

do rondla z:g - 1 1 wrzątku i szczyptą kurkumy i tymianku, dodać:sł - 2 duże posiekane cebule podduszone w 2 łyżkach oleju,o - dodać 1/2 liścia laurowego, 4 ziarna ziela angielskiego, czar-

ny pieprz i chili do smaku, na czubku łyżeczki kolendry,sn - sól do smaku i 1/2 łyżeczki wegety,sn - dusić 1,5 do 2 godz., dolewając w razie potrzeby zimnej

wody,k - sos zagęścić mąką pszenną rozmieszaną w zimnej wodzie i

gotować 10 min (chcąc potrawę dosmakować, należy dodać ko-lejno szczyptę bazylii i starty 1 mały kiszony ogórek (k), szczyptęmajeranku (g), kminku (sł), pieprzu (o) i soli (sn) do smaku).

Zrazy podawać z kluskami drożdżowymi gotowanymi na pa-rze i sałatką z buraczków, kluskami śląskimi lub ziemniakami idowolną gotowaną jarzyną.

Mięso wołowe duszone z jarzynami

sł - 30-40 dag młodej wołowiny pokroić w słupki, wymieszać zzaprawą, odstawić na 1/2 godz.,

g - w rondlu zagotować 1/21 wody ze szczyptą tymianku i kur-kumy,

sł - na patelni w 2-3 łyżkach oleju obsmażyć mięso, przełożyćdo rondla i dusić 1 godz.,

sł - dodać 1/2 kg pieczarek (białych i zdrowych), pokrojonychw niezbyt cienkie plastry,

sł - w łyżce oleju obsmażyć na patelni 2 duże cebule, pokrojo-ne w półkrążki i przełożyć do mięsa,

o - obsmażyć również około 25 dag pokrojonej kapusty białejlub włoskiej i przełożyć do mięsa, wsypać szczyptę pieprzu cay-enne i 1/4 łyżeczki pieprzu czarnego,

sn - dodać około łyżeczki soli,

210

k - garść mieszanej, posiekanej zieleniny i wlać 1-2 łyżeczkisoku z cytryny,

całość dusić do miękkości mięsa,g - w razie potrzeby dolać wrzątku i dodać szczyptę majeranku,sł - zagęścić mąką ziemniaczaną rozmieszaną w zimnej wodzie,dosmakować pieprzem (o) i solą (sn).Podawać z ryżem lub makaronem i dodatkowo z kalafiorem,

brokułami lub fasolką szparagową.

Sos potrawkowy (beszamelowy) do kurczaka z rosołu

sł - na rozgrzany tłuszcz (olej lub masło) wsypać 2-3 łyżki mąkipszennej, zrobić jasną zasmażkę, odstawić i przestudzić,

sł - szklankę śmietany zmieszać ze szklanką zimnej wody, wlaćdo przestudzonej zasmażki, dokładnie wymieszać i podgrzewaćna gazie,

o - dodać szczyptę imbiru, pieprzu białego i czarnego, a gdyzacznie gęstnieć:

sn - dolewać zimnej wody w ilości potrzebnej do uzyskaniaodpowiedniej konsystencji, dosmakować solą i wegetą, a następ-nie dodać mieszając

k - sok z cytryny do smaku (ok. 2 łyżeczek),g - szczyptę kurkumy i tymianku,sł - wlać 2 żółtka roztrzepane z 4 łyżkami wody, ale już nie

gotować,sł - ewentualnie dosmakować odrobiną miodu.Sos potrawkowy podawać do kurczaka lub indyka z rosołu, do

tego ziemniaki lub ryż, jarzyny duszone, np. marchewkę lub groszek.

Sos beszamelowy zielony

Sos potrawkowy zrobiony jak wyżej, jedynie zamiast cytrynydodać garść zieleniny (liście koperku, pietruszki, selera, pora iczosnku) i gotować ok. 5 min.

211

Smakuje do makaronów i mięs z rosołu lub pieczeniowych.Podawać z gotowaną fasolką szparagową, kalafiorem, broku-

łami, brukselką lub kapustą gotowaną z wody.

Piersi z kurczaka (z szałwią i wódką)

6 filetów z kurczaka delikatnie stłuc, zalać zaprawą (łyżeczkamąki ziemniaczanej, 1/2 łyżeczki imbiru, 4 łyżki czystej wódki,łyżeczka wegety) i odstawić na 30 min,

k - filety smażyć na ostrym ogniu na 2 łyżkach oleju po 2 min zkażdej strony, po czym zmniejszyć ogień,

g - posypać 2 łyżeczkami szałwiisł - dodać łyżkę masła,o - pieprzu czarnego i cayenne, polać 2 łyżkami wódki,sn - posolić do smaku, przykryć i dusić ok. 15 min.Podawać z ziemniakami z wody i jarzyną według uznania.

Piersi z kurczaka z ananasem

(na 6 osób)1/2 kg mięsa pokroić w kostkę 1,5 x 1,5 cm, zalać zaprawą

(łyżeczka mąki ziemniaczanej, 1/2 łyżeczki imbiru, łyżeczka we-gety i 1/4 szklanka zimnej wody), wymieszać i odstawić na 30min,

k - mięso obsmażyć w dwóch porcjach na gorącym oleju (ok.1/2 szklanki), przekładać bez tłuszczu do rondla,

g - dodać szczyptę kurkumy,sł - dodać 2 puszki krojonych w kostkę ananasów z zalewą,o - na pozostałym tłuszczu obsmażyć ok. 1/2 kg porów (tylko

białe części) pokrojonych w piórka, przełożyć bez tłuszczu domięsa, wymieszać i dusić na słabym ogniu ok.10 min,

o - dosmakować pieprzem białym, czarnym i cayenne (potra-wa powinna być bardzo ostra),

sn - dosmakować solą mieszając,

212

k - cytryną (potrawa powinna być winno-słodka),g - dodać szczyptę tymianku, dolać wrzącej wody, by sos był

równo z mięsem,sł - dosmakować odrobiną miodu, ostrożnie zagęścić mąką

ziemniaczaną rozpuszczoną w zimnej wodzie, dosmakować pie-przem (o) i solą (sn).

Potrawę podawać z białym pieczywem lub ryżem.

Kurczak panierowany

Z części kurczaka (k) (mogą być same skrzydełka) ugoto-wanych w rosole i ostudzonych, usunąć duże kości, formo-wać lekko tłuczkiem, posypać kurkumą (g), kminkiem (sł),pieprzem cayenne i czarnym (o), solą i wegetą (sn) do smaku,panierować w jajku i bułce lub mące pszennej, smażyć na lekkorozgrzanym oleju.

Kurczak tak przyrządzony jest smaczny na ciepło i zimno, po-lecany zwłaszcza na wycieczki.

Kurczak pieczony (tradycyjny)

k - 6-8 szt. małych udek lub pokrojonego na porcje kurczakanatrzeć:

g - kurkumą, łyżeczką majeranku,sł - łyżką oliwy, łyżeczką kminku,o - 1/2 łyżeczki imbiru, szczyptą pieprzu cayenne i czarnym,

oraz wg uznania 4 ząbkami roztartego czosnku,sn - łyżeczką wegety i solą do smaku, pozostawić na 30 min,potem mięso piec przez 20 min w odkrytym rondlu w nagrza-

nym do maksimum piekarniku, następnie zmniejszyć ogień dominimum (140-1500C) i nakryć rondel, po czym piec jeszczeprzez 50 min.

Podawać z ziemniakami z wody lub frytkami i jarzynami du-szonymi lub gotowanymi.

1213

Kurczak pieczony w cebuli

k - 6-8 szt. małych udek lub pokrojonego na porcje kurczakanatrzeć:

g - kurkumą, łyżeczką majeranku,sł - łyżką oliwy,o-l/2 łyżeczki imbiru, szczyptą pieprzu cayenne i czarnego,sn - łyżeczką wegety i solą do smaku, pozostawić na 30 min,mięso piec przez 20 min w odkrytym rondlu w nagrzanym do

maksimum piekarniku, następnie zmniejszyć ogień do minimum iobłożyć pokrojoną w półplasterki cebulą i czosnkiem (4 duże ce-bule i 4 ząbki czosnku), posypać pieprzem i solą, przykryć i piecprzez 50 min w temperaturze minimalnej (140-1500C).

Podawać z białym pieczywem lub ziemniakami z wody.

Kaczka nadziewana pieczona

k - z tuszki odciąć szyję i skrzydełka i natrzeć wewnątrz i zewnątrz:g - kurkumą,sł - łyżeczką oliwy,o - pieprzem czarnym i cayenne, a tylko wewnątrz szczyptą

startej gałki muszkatołowej,sn - solą do smaku;nadzienie:k - zmielić 10 dag wątróbek i tyle samo żołądków drobiowych,

dodać mieszając zmieloną namoczoną bułkę,g - szczyptę kurkumy i majeranku,sł - 2 ubite jajka, 1 łyżkę roztopionego masła,o - 1/4 łyżeczki imbiru, szczyptę gałki muszkatołowej, pieprzu

cayenne i czarnego do smaku,sn - sól do smaku,k - łyżkę drobno pokrojonej zielonej pietruszki (nadzienie po-

winno być rzadkie),zaszyć otwór szyjny, kaczkę wypełnić nadzieniem, zaszyć, wło-

214 215

żyć do rondla i piec bez przykrycia przez 30 min w nagrzanym domaksimum piekarniku (kaczka powinna być lekko zrumieniona),potem przykryć rondel i piec jeszcze przez około 2 godz. w pie-karniku o temperaturze 140-1500C.

Kurczak nadziewany pieczony

Kurczaka przyrządzić tak jak kaczkę, jednakże należy go moc-no natrzeć imbirem i pieprzem cayenne (patrz przepis wyżej), aczas pieczenia skrócić do 1,5 godz.

Indyk nadziewany pieczony

Przyrządzić tak jak kaczkę {patrzprzepis wyżej). Zwiększyć jedynieilość nadzienia i do nacierania nie używać imbiru, lecz pieprzu czarne-go. Czas pieczenia jest uzależniony od jego wagi, średnio 2,5-3 godz.

Ryba smażona (filety)

(dotyczy to wszystkich ryb z karpiem włącznie)sn - około 1/2 kg ryby, każdy kawałek:k - pokropić sokiem z cytryny,g - posypać kurkumą i odrobiną tymianku,sł - pokropić olejem,o - posypać imbirem, pieprzem czarnym i cayenne,sn - posolić do smaku, odstawić na 1 godz., smażyć na oleju

uprzednio panierując lub nie.Podawać z ziemniakami z wody lub frytkami i marchewką du-

szoną lub/i z chrzanem.

Ryba duszona w jarzynach

(dotyczy to wszystkich ryb z karpiem włącznie)sn - około 1/2 kg ryby, każdy kawałek:

k - pokropić sokiem z cytryny,g - posypać kurkumą i odrobiną tymianku,sł - pokropić olejem,o - posypać imbirem, pieprzem czarnym i cayenne,sn - posolić do smaku, odstawić na 1 godz.,następnie podsmażać na rozgrzanym oleju (6 łyżek) przez 2-3

min i przekładać bez tłuszczu do rondla, dodać:sł - dużą marchewkę pokrojoną w półplasterki,sł - 2 cebule pokrojone w półplasterki,o - mały kawałek pokrojonej drobno kapusty, dosmakować 1/2

łyżeczką imbiru, pieprzem białym, czarnym i cayenne,sn - dodać 1/2 szklanki zimnej wody, 1/2 łyżeczki wegety, soli

do smaku, zamieszać i dusić około 10-15 min,k - dodać soku pomidorowego do smaku (ok. 1/2 szklanki),

szczyptę bazylii,g - szczyptę kurkumy i tymianku, dusić jeszcze ok. 5-10 min,W razie potrzeby zagęścić mąką ziemniaczaną rozpuszczoną w

zimnej wodzie.Potrawa powinna być pikantna.Podawać do ziemniaków z wody lub pieczywa.

216

JARZYNY DO OBIADU

Marchewka duszona

g - do szklanki wrzątku ze szczyptą tymianku wrzucić:sł - 1 kg marchewki pokrojonej w kostkę, dodać 1/2 łyżeczki

masła, 1/2 łyżeczki miodu,o - szczyptę pieprzu białego i imbiru, (wg uznania dodać małą,

drobno pokrojoną cebulę), gotować 15 min,sn - posolić do smaku i dodać mieszając:k - łyżkę soku z cytryny,g - szczyptę kurkumy, ewentualnie uzupełnić wrzącą wodą i

gotować do miękkości,sł - delikatnie zagęścić mąką ziemniaczaną rozpuszczoną w zim-

nej wodzie, zagotować i dodać 1/2 łyżeczki masła.

Jarzyny duszone (marchewka z groszkiem i kalarepą)

g - do 1/21 wrzątku dodać szczyptę tymianku,sł - 1/2 kg pokrojonej w kostkę marchewki, łyżeczkę masła,o - 3 kalarepy pokrojone w kostkę, 1/2 łyżeczki imbiru, szczyptę

pieprzu białego, gotować 15 min i dodać:sn - sól do smaku,k - łyżkę cytryny,g - szczyptę kurkumy i w razie potrzeby uzupełnić wrzątkiem,sł -1 lub 2 szklanki groszku zielonego, gotować do miękkości (ok.

15 min), dodać 1/2 łyżeczki masła i ewentualnie miodu do smaku,zagęścić mąką ziemniaczaną rozpuszczoną w zimnej wodzie.

Jarzyny możemy przygotować w różnych wariantach (np. mar-chewka z groszkiem, marchewka z kalarepą lub sama kalarepa).

Sałatka z buraczków

sł - 1 kg ugotowanych buraczków zetrzeć na grubej tarce, dodać ły-żeczkę kminku, łyżkę oleju, 1-2 łyżeczki miodu, wymieszać i dodać:

1217

o - średnią pokrojoną drobno cebulę i szczyptę pieprzu białego,sn - sól do smaku, zamieszać i dodaćk - sok z 1/2 cytryny lub ocet winny do smaku,g - szczyptę tymianku.Sałatka powinna mieć zdecydowany smak słodko-winny,

a w razie potrzeby dosmakować wszystkimi smakami (sł-o-sn-k).

Buraczki - ćwikła

sł - 1 kg ugotowanych buraczków zetrzeć na bardzo drobnejtarce, dodać mieszając łyżeczkę miodu,

o - słoik ostrego chrzanu (0,2 1), szczyptę białego pieprzu,sn - sól do smaku,k - sok z cytryny w razie potrzeby.

Buraczki na ciepło

1 kg ugotowanych buraczków zetrzeć na bardzo drobnej tarce,sł - w rondlu rozgrzać 2 łyżki oleju z łyżeczką masła i dodając

2 łyżki pszennej mąki zrobić jasną zasmażkę,sł - dodać starte buraki, podsmażać stale mieszając, dosmako-

wać miodem (ok. łyżeczki),o - szczyptą imbiru i pieprzu białego,sn - solą do smaku,k - sokiem z cytryny do smaku (ok. 1-2 łyżki), podsmażać mie-

szając na słabym ogniu około 10-15 min

Kapusta kiszona duszona z pieczarkami

k - do 1/2 kg dobrze ukiszonej (kwaśnej) nieodciśniętej kapusty,g - dodać 1/2 1 wrzątku, szczyptę tymianku i 1/3 łyżeczki kur-

kumy, gotować

T218

sł - 3 średnie pokrojone cebule zeszklić na 4 łyżkach oleju,przełożyć do kapusty, dodać 1/2 łyżeczki kminku, 2 ziarenka ja-łowca,

sł - dodać mieszając 30 dag pokrojonych w plasterki młodychpieczarek,

sł - 5 średnich marchewek starych na grubej tarce wymieszać idodać

o - 1/3 łyżeczki imbiru, 4 ziarenka ziela angielskiego, listeklaurowy, pieprz cayenne i czarny do smaku,

sn - sól do smaku,zamieszać i dusić pod przykryciem do miękkości ok. 1 godz.

Surówka z kapusty słodkiej i marchewki

sł - dużą marchewkę zetrzeć na grubej tarce i dodać mieszając:o - 1/4 średniej główki drobno pokrojonej kapusty, drobno po-

krojoną cebulę, pieprz biały i czarny do smaku,sn - sól do smaku, dokładnie wymieszać i dodaćk - sok z cytryny do smaku i ewentualnie pęczek drobno pokro-

jonej zielonej pietruszki,g - szczyptę tymianku,sł - łyżkę majonezu, 1/3 łyżeczki kminku, dokładnie wy-

mieszać.

Sałatka z kalafiora

o - do dużego, rozdrobnionego na cząstki, ugotowanego nachrupko kalafiora, dodać pieprz biały, 2 ząbki roztartego czosnku,dokładnie wymieszać,

sn - dodać mieszając sól do smaku,k - sok z cytryny do smaku (potrawa powinna być lekko

winna),g - szczyptę kurkumy,sł - 1-2 łyżeczki rzadkiego miodu i łyżkę majonezu.

219

W razie potrzeby dosmakować wszystkimi smakami (ko-lejno o-sn-k-g-sł).

Kapusta duszona z pomidorami

g - 1/21 wrzątku ze szczyptą tymianku,sł - 3 duże cebule pokrojone w kostkę zeszklić na oleju (3-4

łyżki), przełożyć z tłuszczem do wrzątku, dodać 1/2 łyżeczki kmin-ku,

o - średnią główkę pokrojonej kapusty, 3-4 ząbki czosnku, 4ziarnka ziela angielskiego, 1/2 listka laurowego, 1/2 łyżeczki im-biru, pieprz biały i cayenne do smaku, wymieszać i dodać:

sn - sól do smaku, gotować 20 min,k - dodać mocno dojrzałe, sparzone, obrane i pokrojone 3-4

pomidory, gotować do miękkości, można zgęścić posypując i mie-szając 1-2 łyżkami mąki pszennej,

g - dodać szczyptę kurkumy,sł - 1/2 łyżeczki kminku,ewentualnie dosmakować pieprzem (o) i solą (sn).

Patisony duszone

sł - 3 małe patisony (ok. 1 kg) pokroić w drobną kostkę (wrazie potrzeby wykroić gniazda nasienne), obsmażyć w 1/2 szklankibardzo gorącego oleju przez 2-3 min, przełożyć bez tłuszczu dorondla,

sł - na tym samym tłuszczu obsmażyć 3 duże pokrojone cebulei przełożyć bez tłuszczu do rondla,

o - dodać 1/2 łyżeczki imbiru, pieprz biały i cayenne do smaku,sn - dodać 1/2 szklanki zimnej wody i sól do smaku, gotować,k - 4 bardzo dojrzałe, sparzone, obrane i pokrojone pomidory

podsmażyć na łyżce oleju, przełożyć do rondla,g - dodać szczyptę kurkumy i tymianku, dusić pod przykry-

ciem do miękkości (ok. 15 min),

220

sł - zagęścić mąką ziemniaczaną rozpuszczoną w wodzie, do-smakować pieprzem (o) i solą (sn) (potrawa powinna być pi-kantna).

Do duszenia można dodać jedną lub dwie czerwone, pokrojonei podsmażone na oleju papryki (sł).

Papryka słodka duszona (łeczo)

Paprykę przyrządzić podobnie jak patisony (patrz przepis wyżej). Zamiast patisonów wziąć paprykę (sł) w dowolnej ilości.

Można także łączyć paprykę z patisonami.Podobnie można przyrządzić bakłażany, cukinię i kabaczki.

Sałatka z czerwonej kapusty

g - pokroić średnią czerwoną kapustę, wrzucić na wrzątek, go-tować 2-3 min, odcedzić, ostudzić i przełożyć do salaterki,

sł - dodać łyżkę oleju, łyżkę miodu, łyżeczkę kminku, zamieszać,o - dodać dużą drobno pokrojoną cebulę, odrobinę pieprzu czar-

nego i białego, zamieszać,sn - dodać mieszając sól do smaku,k - sok z 1/2 cytryny lub ocet winny do smaku,g - szczyptę tymianku.Gdy sałatka wymaga ponownego doprawienia, użyć wszyst-

kich smaków (kolejno sł-o-sn-k).

Kapusta czerwona duszona

g - do 1/2 1 wrzątku ze szczyptą tymianku włożyć średnią, drob-no pokrojoną czerwoną kapustę, gotując dodawać:

sł - łyżeczkę masła, łyżeczkę miodu,o - dużą pokrojoną cebulę, 4 goździki, 4 ziela angielskie, szczyp-

tę pieprzu,

T221

sn - sól do smaku, zamieszać i dusić 15 min, dodać mieszając:k - sok z cytryny do smaku (ok. 3 łyżek),g - szczyptę kurkumy, dusić do miękkości ok. 10 min,sł - delikatnie zagęścić mąką ziemniaczaną rozpuszczoną w zim-

nej wodzie, dodać łyżeczkę masła i ewentualnie dosmakowaćwszystkimi smakami (kolejno sł-o-sn-k).

Jarzyny duszone

Jarzyny dobierać i kroić wg uznania, obsmażać zawsze każdyrodzaj warzywa osobno w kolejności smaków w mocno rozgrza-nym oleju przez 2-3 min, przekładać osaczone z tłuszczu do ron-dla, a więc np.

sł - 2 średnie pokrojone marchewki,o - dużą pokrojoną cebulę,o - pokrojoną 1/4 główki kapusty, dodać:pieprz biały i czarny do smaku, 1/4 łyżeczki imbiru,

sn - dolać 1/2 szklanki zimnej wody, dodać sól do smaku,dusić, dodać:

k - szczyptę bazylii, sok z cytryny do smaku lub duży dojrzały,sparzony, obrany i pokrojony pomidor,

g - szczyptę kurkumy i tymianku, dusić ok. 10 min,sł - delikatnie zagęścić mąką ziemniaczaną rozpuszczoną w zim-

nej wodzie.Jarzynka ta jest dobrym dodatkiem do kolacji.

Jarzyny smażone

Jarzyny dobrać według uznania i zetrzeć na grubej tarce, a ka-pustę drobno posiekać, obsmażać zawsze każdy rodzaj warzywaosobno w kolejności smaków w mocno rozgrzanym oleju przez 2-3 min, przekładać osaczone z tłuszczu do rondla, a więc np.

sł - dużą startą marchewkę,o - 2 duże pokrojone w piórka pory (tylko jasne części), dodać

mieszając:

222

o - szczyptę imbiru i pieprzu,sn - sól do smaku,k - 1/2 łyżeczki cytryny,g - szczyptę kurkumy i tymianku, podsmażać przez chwilę.Jarzyny przyrządzone w ten sposób smakują do chleba z wę-

dliną, do przyprawiania makaronów oraz jako nadzienie do roladmięsnych, głównie drobiowych i wieprzowych.

Sałatka z fasolki szparagowej konserwowej

sn - zalewę z puszki fasolki zlać do zupy, a fasolkę przełożyćdo salaterki, dodawać mieszając:

k - łyżkę cytryny,g - szczyptę tymianku,sł - łyżeczkę miodu,o - średnią drobno pokrojoną cebulę, szczyptę białego pieprzu,sn - sól do smaku.

Groszek konserwowy na ciepło

sł - puszkę groszku wraz z zalewą wlać do rondelka, podgrze-wać, dodać 1/2 łyżeczki masła,

o - szczyptę pieprzu białego,sn - szczyptę soli,k - łyżeczkę cytryny,g - szczyptę kurkumy,sł - delikatnie zagęścić mąką ziemniaczaną rozpuszczoną w zim-

nej wodzie, gotować 1-2 min

223

SAŁATKI K O L Ą C Y J N E

Sałatka jarzynowa z papryką marynowaną i kukurydzą

sł - do 3-4 ugotowanych w zupie i pokrojonych marchewek i 1pietruszki dodać:

o - kawałek ugotowanego, pokrojonego selera, dużą, drobnopokrojoną cebulę, pieprz biały, czarny i ziołowy do smaku, wy-mieszać, dodawać mieszając:

sn - sól do smaku,k - 3 marynowane pokrojone czerwone słodkie papryki,g - szczyptę tymianku,sł - puszkę kukurydzy bez zalewy, 2 łyżki majonezu, wymie-

szać i ewentualnie dosmakować pieprzem (o) i solą (sn).

Sałatka jarzynowa z pomidorami

sł - 3-4 ugotowane w zupie i pokrojone marchewki i 1 pietrusz-kę, 2 jajka ugotowane na twardo i pokrojone, dodać:

o - 2 średnie drobno pokrojone cebule, pieprz biały, czarny iziołowy do smaku, wymieszać, dodawać mieszając:

sn - sól do smaku,k - 2 duże, dojrzałe, sparzone, obrane i pokrojone pomidory,g - szczyptę kurkumy i tymianku,sł - ok. 2 łyżek majonezu,wymieszać i ewentualnie dosmakować pieprzem (o) i solą (sn).

Sałatka z cykorii, papryki i rzodkwi

sł - 2 słodkie czerwone papryki pokroić w paski, dodać:o - 15 dag białej rzodkwi pokrojonej w cienkie słupki, czarny i

biały pieprz do smaku, mieszając dodawać:sn - sól do smaku,

224

k - sok z cytryny do smaku,g - 2 cykorie pokrojone w cienkie paski (bez gorzkiego środ-

ka), szczyptę kurkumy,sł - 2 łyżki majonezu,wymieszać, dosmakować pieprzem (o), solą (sn) i cytryną (k).

Sałatka z rzodkiewką

sł - 3 jajka ugotowane na twardo i pokrojone, dodać:o - 2 duże drobno pokrojone cebule, ząbek roztartego czosnku,

2 pęczki pokrojonych rzodkiewek, pieprz biały i czarny do sma-ku, wymieszać, dodawać mieszając:

sn - sól do smaku,k - garść drobno pokrojonej zielonej pietruszki i duży, dojrzały,

sparzony, obrany i pokrojony pomidor,g - szczyptę tymianku,sł - 1-2 łyżki majonezu,wymieszać, dosmakować pieprzem (o), solą (sn).

Sałatka z rzeżuchą i zieloną sałatą

o - 2 pęczki pokrojonych i duża garść pokrojonej rzeżuchy, zą-bek roztartego czosnku, pieprz biały i czarny do smaku, wymie-szać i dodać mieszając:

sn - sól do smaku,k - sok z cytryny do smaku (ok. 1/2 łyżeczki),g - główkę rozdrobnionej sałaty, szczyptę tymianku,sł - łyżkę majonezu,wymieszać, dosmakować pieprzem (o), solą (sn).

225

lę, ząbek roztartego czosnku, pieprz czarny, biały i ziołowydo smaku,

sn - sól do smaku,k - 2 dojrzałe, sparzone, obrane i pokrojone pomidory,g - główkę rozdrobnionej sałaty i szczyptę kurkumy,sł - 1-2 łyżki majonezu,wymieszać, dosmakować pieprzem (o), solą (sn).

Sałatka z groszkiem

sł - 3 jajka ugotowane na twardo i pokrojone, puszka zielonegogroszku bez zalewy, dodać mieszając:

o - pęczek pokrojonej rzodkiewki, garść posiekanego szczy-pioru lub pokrojoną cebulę, ząbek roztartego czosnku, pieprz czar-ny i biały do smaku,

sn - sól do smaku,k - garść zielonej, siekanej pietruszki, sok z cytryny do smaku,g - parę rozdrobnionych liści sałaty, szczyptę kurkumy,sł - 1-2 łyżki majonezu,wymieszać, dosmakować pieprzem (o), solą (sn).

Sałatka z groszku konserwowego

sł - puszka zielonego groszku bez zalewy, dodać mieszając:o - dużą drobno pokrojoną cebulę, pieprz czarny i biały do smaku,sn - sól do smaku,k - średni kiszony ogórek starty na średniej tarce,g - szczyptę kurkumy i tymianku,sł - łyżkę majonezu, wymieszać, dosmakować pieprzem (o), solą (sn).

Sałatka z pomidorami i sałatą

sł - 4 jajka ugotowane na twardo i pokrojone, dodać mieszając:o - garść pokrojonego szczypiorku lub drobno pokrojoną cebu-

Sałatka (pasta) z jajek

sł - 5 jajek ugotowane na twardo i drobno pokrojone, dodaćmieszając:

226

o - 2 drobno pokrojone cebule, pieprz ziołowy, biały i czarnydo smaku, łyżkę musztardy,

sn - sól do smaku,k - większy kiszony ogórek starty na drobnej tarce,g - szczyptę kurkumy,sł - 1-2 łyżki majonezu,wymieszać, dosmakować pieprzem (o), solą (sn).Pasta powinna być pikantna w smaku.

Sałatka jarzyno w a (tradycyjna)

Jarzyny gotować umyte i nieobrane, wkładać do wrzątku ko-lejno: 6 dużych marchewek, 2 duże pietruszki, średni seler, ziem-niaki (50 dag gotować osobno), ugotowane obrać, drobno pokroići dodawać mieszając:

sł - łyżkę oleju sałatkowego, 3 jajka ugotowane na twardo ipokrojone,

o - 2 średnie drobno pokrojone cebule, 1-2 łyżki musztardydelikatesowej, pieprz ziołowy, czarny i biały do smaku,

sn - sól do smaku,k - łyżkę soku z kiszonych ogórków lub garść posiekanej zielo-

nej pietruszki,g - szczyptę kurkumy,sł - słoik majonezu (ok. 0,3 1),wymieszać i dosmakować pieprzem (o), musztardą (o), solą (sn).Sałatka powinna być dobrze przyprawiona - najlepsza jest po

kilku godzinach.

Sałatka z tuńczyka lub sardynki (z konserwy)

sn - rybę z puszki wraz zalewą rozdrobnić widelcem, dodaćmieszając:

k - parę kropli soku z cytryny lub 1 łyżeczkę musztardy,g - szczyptę kurkumy,

227

sł - 2 jajka ugotowane na twardo i pokrojone, łyżkę majonezu,o - dużą drobno pokrojoną cebulę, pieprz czarny i biały do sma-

ku, łyżeczkę musztardy,sn - sól do smaku, wymieszać.Sałatka powinna być dobrze przyprawiona.

Sałatka (pasta) z wędzonej makreli

sn - dużą makrelę obrać ze skóry i ości, zmielić, dodać mieszająck - parę kropli cytryny lub 1 łyżeczkę musztardy,g - szczyptę kurkumy i tymianku,sł - łyżkę majonezu,o - dużą, drobno pokrojoną cebulę, pieprz ziołowy, biały i czarny

do smaku,sn - sól do smaku, wymieszać.Pasta powinna być pikantna. Jest smaczniejsza po dodaniu ka-

wałka wędzonego halibuta.

228

POTRAWY KOLĄCYJNE

Kiełbasa po węgiersku

sł - 3 duże pokrojone cebule zeszklić na dwóch łyżkach oleju,przełożyć do rondla i dodać 1/2 łyżeczki kminku,

o - 1/2 łyżeczki imbiru, szczyptę pieprzu cayenne, 1/4 łyżeczkizmielonej kolendry, 2 ząbki roztartego czosnku, wymieszać,

sn - 60 dag pokrojonej w półplasterki kiełbasy śląskiej pod-smażyć na łyżce oleju, przełożyć do rondla, dodać 1/2 szklankizimnej wody, szczyptę wegety i sól do smaku, dusić ok. 20 min,dodać:

sn - puszkę fasolki szparagowej wraz z zalewą,k - ok. szklanki soku pomidorowego,g - 1/3 łyżeczki kurkumy i tymianku, dusić jeszcze 10 min,sł - delikatnie zagęścić mąką ziemniaczaną rozpuszczoną w zim-

nej wodzie, dosmakować pieprzem (o) i solą (sn).Potrawa powinna być ostra, smakuje z białym pieczywem.

Sos z kukurydzą (do makaronu)

sł - puszkę kukurydzy bez zalewy podsmażyć na łyżce oleju,przełożyć do rondla z zalewą i dodać:

sł - 2 duże pokrojone cebule zeszklone na 2 łyżkach oleju,o - 3 ząbki roztartego czosnku, 1/2 łyżeczki imbiru, szczyptę

pieprzu cayenne i czarnego, 1/3 łyżeczki zmielonej kolendry,sn - 1 kiełbasę śląską pokrojoną w półplasterki i 20 dag bekonu

pokrojonego w słupki, podsmażonych na łyżce oleju,sn - szklankę zimnej wody, 1/2 łyżeczki wegety, sól do smaku,

zamieszać, dusić i dodawać:k - łyżeczkę soku z cytryny, szczyptę bazylii i garść zielonej

pietruszki,g - szczyptę tymianku i kurkumy, ewentualnie uzupełnić wrzą-

cą wodą, dusić około 15 min,

229

sł - delikatnie zagęścić mąką ziemniaczaną rozpuszczoną w zim-nej wodzie.

Potrawa powinna być pikantna.

Pizza

Przyrządzić ciasto:k - 40 dag mąki pszennej,g - 1/4 łyżeczki kurkumy,sł - 7 łyżek oleju,o-l/2 łyżeczki imbiru,sn - szczyptę soli,k - 5 dag drożdży rozpuszczonych w 2 łyżkach letniej wody,Dolewając letniej wody wyrobić ciasto jak na pierogi, rozwa-

łkować i przełożyć na blachę posmarowaną tłuszczem, pozosta-wić przykryte w cieple do wyrośnięcia przez ok. 30 min, następ-nie posmarować olejem i układać na nim:

k - plastry z 4 dojrzałych, sparzonych, obranych pomidorów,g - posypać delikatnie tymiankiem,sł - rozłożyć 1/2 kg pokrojonych w plastry, podsmażonych,

doprawionych pieprzem i solą pieczarek,sł - 3 duże pokrojone w półplastry i zeszklone cebule,o - posypać imbirem, pieprzem czarnym, cayenne, oregano,sn - posolić,sn - położyć 30 dag pokrojonej i podsmażonej wędliny (parów-

ka, szynka lub bekon),k - posypać startym ostrym żółtym serem (20 dag), bazylią,g - majerankiem,Piec w średnio nagrzanym piekarniku (ok. 1700C) przez ok. 1 godz.

Sos tatarski

oraz

(do zimnych mięs i ryb w galarecie)sł - do 2 żółtek z jajek ugotowanych na twardo i pokrojonych

1 żółtka surowego dodać

1230

o - 2 łyżeczki musztardy,sn - szczyptę soli,k - łyżeczkę soku z cytryny,g - 1/4 łyżeczki kurkumy,sł - 1/2 1 oleju słonecznikowego lub sojowego wlewać cienką

strużką nieustannie miksując, następnie zaparzamy 1/2 szklankąwrzątku w dalszym ciągu miksując, dodajemy mieszając:

sł - pokrojone białka jajek,o - pieprz biały, czarny i cayenne do smaku, średnią, drobną

pokrojoną cebulę,sn - sól do smaku,k - pokrojone w kostkę marynowane pieczarki (0,3 1) i korni-

szony (0,3 1),g - szczyptę kurkumy i tymianku,sł - w razie potrzeby dodać majonezu,o - dosmakować pieprzem (o) i solą (sn).Sos powinien być pikantny.

Golonka w galarecie

g - do wrzątku ze szczyptą tymianku dodać:sł - łyżeczkę kminku,o - łyżeczkę imbiru,sn - tylną golonkę, łyżeczkę soli,k - 1/3 łyżeczki bazylii,g - 1/4 łyżeczki kurkumy,gotować 3 godz., po czym dodać:sł - 3 całe marchewki i pietruszkę,o- l/2 selera, 4 całe ząbki czosnku, na czubku noża pieprzu

cayenne, 5 ziarenek ziela angielskiego i liść laurowy,sn - łyżeczkę wegety i ok. 1/2 łyżeczki soli,k - pęczek zieleniny,g - szczyptę majeranku,Gotować jeszcze ok. 1,5 godz., (rosołu po ugotowaniu powin-

no być ok. 2 1),

231

golonkę ostrożnie wyjąć, odjąć kość i golonkę ułożyć w ma-łym, ciasnym naczyniu, by stygnąc przyjęła jego formę, mocnoschłodzić,

w rosole rozpuścić odpowiednią ilość namoczonej żelatyny (sł),dosmakować pieprzem (o), solą (sn), wlać

k - ok. szklanki białego wina, dodaćg - szczyptę tymianku, w razie potrzeby uzupełnić wrzątkiem,sł - dla sklarowania rosołu dodać dwa ubite białka, zamieszać i

doprowadzić do wrzenia, po 30 min rosół przecedzić przez szmat-kę,

zimną golonkę przekroić wzdłuż na pół i pokroić w plastry,ułożyć na półmisku wraz z ugotowaną jarzyną pokrojoną w drob-ną kostkę, a następnie zalać stygnącą galaretą.

Podawać z sosem tatarskim.

Pasztet domowy

g - do ok. 3 1 wrzątku ze szczyptą tymianku dodać:sł - 50 dag mięsa wołowego (bez kości), 1/2 łyżeczki kminku,o - 5 dużych cebul, łyżeczkę imbiru, 5 ziaren ziela angielskiego

i liść laurowy,sn - 50 dag wieprzowiny bez kości oraz 1 kg surowego boczku,gotować na słabym ogniu ok. 4 godz. nie uzupełniając wody, a

następnie dodać:sn - 50 dag wątroby i 50 dag wątróbki drobiowej (k)), gotować

jeszcze ok. 1 godz., (mięso powinno być rozgotowane, a rosołuniewiele),

mięso ostudzić, a w rosole namoczyć 2 czerstwe bułki, zmielićwszystko dwu- lub trzykrotnie i dodawać mieszając:

g - 1/4 łyżeczki kurkumy, łyżeczkę majeranku,sł - 4 żółtka i ubitą pianę z białek,o - 2 łyżeczki imbiru, 1/2 startej gałki muszkatołowej, 1/3 ły-

żeczki pieprzu cayenne, łyżeczkę zmielonej kolendry, pieprz czarnyi ziołowy do smaku (pasztet powinien być pikantny),

sn - łyżeczkę wegety i sól do smaku,

1232

k - łyżeczkę bazylii i łyżkę soku z cytryny,dokładnie wymieszać, w razie potrzeby doprawić.Piec pod przykryciem w rondlu wysmarowanym tłuszczem i

posypanym tartą bułką w temperaturze ok. 1800C w czasie 2 godz.

Smalec z przyprawami

sn - drobno pokrojoną słoninę (1 kg) wytapiać na słabym ogniu,gdy skwarki będą chrupiące i koloru słomkowego, dodawać:

k - 2 płaskie łyżki bazylii,g - łyżkę tymianku, 2 łyżki majeranku, 1/4 łyżeczki kurkumy,sł - 1/2 łyżeczki kminku,o - 2 łyżeczki imbiru, łyżeczkę pieprzu cayenne, łyżeczkę pie-

przu czarnego.Studzić mieszając, przelać do słoików, gdy przyprawy nie będą

opadały na dno i razem ze skwarkami będą stanowiły zawiesinę.

233

CIASTA

Babka czekoladowa

sł - 5 całych jajek ubić z 1,5 szklanki cukru i cukrem wanilio-wym, dodawać mieszając drewnianą łyżką,

o - łyżeczkę imbiru,sn - szczyptę soli,k - szklankę mąki tortowej wymieszanej z płaską łyżeczką prosz-

ku do pieczenia,g - 1,5 łyżki ciemnego kakao,sł - 1/2 szklanki mąki ziemniaczanej oraz kostkę roztopionego

gorącego masła,dokładnie wyrobić,przelać do foremki wysmarowanej tłuszczem i posypanej tartą

bułką,piec ok. 70 min w temp. 1700C,Po ostudzeniu polać polewą czekoladową i posypać pokrojo-

nymi orzechami włoskimi.

Babka żółta

sł - 6 całych jajek ubić na parze lub płytce na palniku z 2 szklan-kami cukru i cukrem waniliowym, schłodzić i dodawać delikatniemieszając łyżką drewnianą:

o - łyżeczkę imbiru, 2 łyżki spirytusu,sn - szczyptę soli,k - 6 łyżek mąki tortowej zmieszanej z łyżeczką proszku do

pieczenia,g - 1/3 łyżeczki kurkumy,sł - 6 łyżek oleju słonecznikowego, 2 szklanki mąki ziemnia-

czanej,dokładnie wymieszać i dodać:sł - kostkę roztopionego gorącego masła,

234

delikatnie i dokładnie wymieszać, przelać do dużej foremki nababkę, posmarowanej masłem i posypanej tartą bułką,

piec ok. 1 godz. w temp. 1700CPo ostudzeniu można polać polewą czekoladową i posypać

pokrojonymi orzechami włoskimi.

Placek z kokosem

Biszkoptsł - 6 całych jajek ubić na parze lub płytce na palniku z 6 łyżka-

mi cukru i cukrem waniliowym, schłodzić i dodać 6 łyżek mąkiziemniaczanej delikatnie mieszając łyżką drewnianą, a następniedodawać:

o - łyżeczkę imbiru,sn - szczyptę soli i łyżeczkę proszku do pieczenia,dokładnie wymieszać i wyłożyć na blachę pokrytą natłuszczo-

nym papierem,piec przez 40 min w temp. 150-1600C.Kremugotować budyń waniliowy (Dr Oetkera) z sześcioma łyżkami

cukru i ostudzić,sł - utrzeć 1,7 kostki masła dodając po łyżce budyniu, a potem

dodać ucierając:o - 4 łyżki spirytusu,sn - szczyptę soli,k - łyżkę soku z cytryny.Ciasto rozkroić na dwa placki, na spodnią część wyłożyć i

rozsmarować 3/4 kremu, przykryć drugą częścią, przycisnąć,a następnie na wierzch wyłożyć pozostałą część masy i roz-smarować.

Masa kokosowana dużej patelni teflonowej rozgrzać 3 kopiaste łyżki ma-

sła i 4 łyżki cukru, następnie dodać 20 dag wiórków kokoso-wych oraz imbiru na czubku noża, podsmażać, cały czas mie-szając, aż do osiągnięcia złocistego koloru (łatwo się przypa-

235

la), ostudzić i letnią masę wyłożyć na kremem posmarowanybiszkopt, wyrównać.

Tort imieninowo-urodzinowy

Biszkoptsł -7 jajek ubić na parze lub na płytce na palniku ze szklanką

cukru, ostudzić i dodać delikatnie mieszając łyżką drewnianąo-l/2 łyżeczki imbiru,sn- szczyptę soli,k - szklankę mąki pszennej,g - 1/3 łyżeczki kurkumyPo dokładnym, delikatnym wyrobieniu przełożyć ciasto do tor-

townicy o średnicy 25 cm wysmarowanej tłuszczem i wysypanejtartą bułką,

piec w temperaturze 1600C przez około 50 min,ostudzić i przekroić na trzy równe krążki, które następnie nale-

ży dokładnie skropić ponczem.Ponczk - do rondelka wlać sok z 2 cytryn, dodać:g - szczyptę kurkumy,sł - 4 łyżki cukru,zagotować, ostudzić i dolaćc-1/2 szklanki rumu (koniaku lub czystej wódki) i zamieszać.Kremna parze lub płytce na palniku ubić 2 całe jajka z 15 dag cukru

i ostudzić,sł - ucierać 2 kostki masła dodając:sł - po łyżce ubite i ostudzone jajka,o - 4 łyżki spirytusu (koniaku lub rumu),sn - szczyptę soli,k - łyżkę soku z cytryny oraz słoik (0,3) dżemu wiśniowego lub

z czarnej porzeczki (najlepiej własnej roboty).Masę nałożyć na spodnią i środkową część biszkoptu, a resztą

posmarować bok. Wierzch tortu pokryć polewą czekoladową. Bok

236

po posmarowaniu kremem posypać siekanymi orzechami lub ga-lanterią cukierniczą.

Piernik babci Zosi

sł - 5 jajek ubić z szklanką cukru, a następnie, dalej ubijając,dodawać szklankę roztopionego miodu, szklankę oleju słoneczni-kowego,

o - przyprawę piernikową i łyżeczkę imbiru, mieszamy łyżkądrewnianą dodając:

sn - szczyptę soli,k - 4 szklanki mąki pszennej zmieszanej z łyżeczką sody oczysz-

czonej i łyżeczką proszku do pieczenia, szklankę kefiru lub kwa-śnego mleka,

g - łyżkę kakao oraz 20 dag pokrojonych orzechów włoskich,sł - 30 dag pokrojonych suszonych daktyli,dokładnie wyrobić i przelać na głęboką blachę wyłożoną folią,piec w dobrze nagrzanym piekarniku w temp. 160-1700C przez

1 godz.

Ciasto z jabłkami

sł - 4 jajka ubić z 20 dag cukru, a następnie nadal ubijającdodać:

sl - 15 dag roztopionego masła i mieszając łyżką drewnianądodawać:

o - płaską łyżeczkę imbiru i 1/2 łyżeczki cynamonu,sn - szczyptę soli,k - 20 dag mąki tortowej zmieszanej z 2 płaskimi łyżeczkami

proszku do pieczenia,g - 1/3 łyżeczki kurkumy,dokładnie wymieszać i wlać ciasto do tortownicy o średnicy 25

cm, posmarowanej masłem i posypanej tartą bułką,następnie włożyć w ciasto soczyste i winne dojrzałe jabłka,

1237

obrane i wydrążone na przestrzał, układać jedno przy drugim (zu-żywa się ich najczęściej 7-8 sztuk),

piec około 1,5 godz. w temp. 1800C.

Placek z truskawkami

k - 40 dag mąki tortowej wymieszać z:g - 1/2 łyżeczki kurkumy i posiekać z:sł - 15 dag masła i 3 łyżkami cukru pudru, wbić 2 jajka, posy-

pać mieszająco - 2 łyżeczkami imbiru,sn - szczyptą soli, dodać:k - 5 dag drożdży rozpuszczonych w 2 łyżkach letniej wody lub

kwaśnej śmietany,zagnieść ciasto,rozwałkować i wyłożyć na blachę pokrytą natłuszczonym pa-

pierem lub folią, odstawić nakryte w ciepłe miejsce na 30 min dopodrośnięcia,

umyć średniej wielkości, bardzo dojrzałe truskawki, odsączyć,ułożyć jedną przy drugiej na cieście, częścią odszypułkową dospodu,

piec w temp. 1700C około 1 godz. pilnując, by spód się nieprzypalił,

wyjęte z piec i jeszcze gorące posypujemy cukrem pudrem.Placek najbardziej smakuje jeszcze ciepły.

Kulki miodowe rozgrzewające

60 dag miodu (najlepszy rzepakowy) roztopić w rondelku namałym ogniu,

paczkę (50 dag) płatków owsianych górskich wysypać na bla-chę i włożyć do średnio nagrzanego piekarnika,

suszyć (ok. 15-20 min) często mieszając, tak, by stały się chru-piące, ale nie przypaliły się,

238

do rondla 2-litrowego wsypaćg - 8-9 łyżeczek ciemnego kakao, dodać stale mieszając:sł - roztopiony miód, 1/3 łyżeczki cynamonu,o - 1/4 łyżeczki imbiru,gotować 1-2 min, zdjąć z ognia i wsypać wyprażone płatki,mieszać tak długo aż cały miód osiądzie na nich, po czym:przekładamy masę na dwa płytkie talerze,po ostygnięciu, jeszcze letnią masę formujemy w kulki o śred-

nicy około 2 cm.Kulki są łagodne dla żołądka i jelit i w pełni zastępują słodycze

zarówno dzieciom, jak i dorosłym.

239

HERBATY, KAWA I KAKAO

(herbaty gotujemy w dzbanku szklanym żaroodpornym)

Herbata neutralna (dla wszystkich) I

g - do 1,5 1 wrzątku dodać:g - 1/2 łyżeczki tymianku,sł - łyżeczkę lukrecji,o - imbiru na czubku noża,gotować 2-3 min

Herbata neutralna (dla wszystkich) II

sn - do 1,5 1 zimnej wody dodaćk - torebkę herbaty z owoców leśnych (zawartość torebki wsy-

pać do wody) i zagotować, dodać:g- 1/2 łyżeczki tymianku,sł - 1/2 łyżeczki lukrecji, 1/2 łyżeczki anyżu,o - imbiru na czubku noża,gotować 2-3 min

Herbata daktylowa

g - do 1,5 1 wrzątku dodać:sł - łyżkę lukrecji, 5-6 suszonych daktyli,o - 1/4 łyżeczki cynamonu, 1/4 łyżeczki imbiru,gotować 5 minHerbata jest dobra na jesienne i zimowe chłody. W razie po-

trzeby można zwiększyć proporcjonalnie ilości poszczególnychskładników.

240

Kawa gotowana

do dzbanuszka wlać odpowiednią ilość wody, zagotować, zmniej-szyć ogień i wsypać 1-2 łyżeczki kawy na szklankę, gotować 1-2 min.

Pić osłodzoną miodem.Kawa gotowana i herbata kilerka niezbędne są po przejedzeniu

się słodyczami, owocami, sokami i serami.

Kakao gotowane

na szklankę wrzątku dodać 1-2 łyżeczki kakao,gotować 2 minMożna pić zabielone mlekiem i słodzone miodem.

241

WŁASNE PRZETWORY

Latem i jesienią możemy robić przetwory korzystając z dobrzedojrzałych i słodkich owoców. W naszym klimacie mogą to byćmorele, śliwki i gruszki. Z moreli i śliwek przyrządzamy dżemy, az gruszek kompot. Poza tym możemy zaprawić trochę warzyw,aby jesienno-zimowe menu było bardziej urozmaicone, jak rów-nież dlatego, że będą zdarzały się dni, w których nie będziemymieli czasu przygotować czegoś świeżego. W każdym przypadkuużywamy do sporządzania przetworów wyłącznie miodu natural-nego, octu winnego oraz przypraw.

Jeżeli dżem lub kompot z jakichkolwiek owoców jest jadalnydopiero po dodaniu dużej ilości cukru, to znaczy, że użyte owocenie nadają się na przetwory. Nie oszukujmy swego smaku cukrem.Przetwory takie, nawet z najwspanialszych owoców, zimą nie będąnam służyły.

Przetwory warzywne przyrządzamy według własnych ulubio-nych przepisów pamiętając, aby dodawać zamiast cukru - miodu,zamiast octu spirytusowego - octu winnego oraz dużą ilość przy-praw.

Kiszonek nie robimy zbyt wiele, gdyż w nadmiarze nie będąnam służyły.

Dżem śliwkowy

Około 5 kg słodkich śliwek bez pestek włożyć do rondla z gru-bym dnem, przykryć, a następnie umieścić w piekarniku o tempe-raturze ok. 1800C, rozparzać przez ok. 1-2 godz., po czym zdjąćprzykrywkę, zamieszać i odparowywać do momentu, gdy owocezaczną gęstnieć.

Następnie naczynie wyjąć z piekarnika, postawić na palni-ku z płytką i dodawać mieszając: ok. 4 łyżek miodu (sł), ły-żeczkę cynamonu (sł), łyżeczkę imbiru (o) oraz 1/2 łyżeczkisoli (sól powoduje, że każdy dżem staje się łagodniejszy wsmaku).

242

Smażyć jeszcze ok. 1 godz. mieszając łyżką drewnianą, po czymprzełożyć do wyprażonych w piekarniku słoików i zakręcić wiecz-kiem przetartym spirytusem. Nie zagotowywac słoików, bo dżemjest bardzo trwały.

Dżem śliwkowo-bananowy

Około 2 kg bardzo dojrzałych bananów o brązowej skórce po-kroić po obraniu, umieścić w naczyniu z przykrywką, następnie roz-parzać w piekarniku przez 1-2 godz. Banany powinny być całkowi-cie rozgotowane, można je dodatkowo poddusić lub zmiksować.

Banany dodać do dżemu śliwkowego, przygotowanego wgpowyższego przepisu przed dodaniem miodu i pozostałych skład-ników, a następnie postępować jak wyżej.

Dżem morelowy

Przyrządzić tak jak dżem śliwkowy. Morele powinny być bardzodojrzałe i słodkie, w przeciwnym wypadku dżem będzie niesmaczny.

Kompot z gruszek

Dojrzałe gruszki obrać, przekroić/ia połówki i usunąć gniazdanasienne, układać dokładnie w szerokich słoikach, dodać do każ-dego słoika (0,91): 1/2 łyżeczki cynamonu, 4 goździki, zalać wrzącąwodą zakwaszoną cytryną i posłodzoną miodem, zakręcić i goto-wać w kąpieli wodnej przez 15 min od chwili zawrzenia.

Pomidory w całości

Bardzo dojrzałe, twarde, małe pomidory sparzyć wrzątkiem iobrać ze skórki, układać dokładnie w szerokich słoikach, dodać

243

do każdego słoika (0,9 1): 1/2 łyżeczki majeranku, 1/2 łyżeczkikminku, 1 plasterek cebuli, listek laurowy, 5 ziarenek ziela angiel-skiego, zalać wrzącą, osoloną wodą (łyżka soli na litr wody), za-kręcić i gotować w kąpieli wodnej 10 min od chwili zawrzenia.

Takie pomidory nadają się do sałatek, jako samodzielna jarzy-na, do pizzy oraz jako dodatek do zup i sosów.

244

P R Z E P I S Y P O M A G A J Ą C ER O Z G R Z A Ć I WZMOCNIĆ O R G A N I Z M

W każdym przypadku zastosowania któregoś z niżej wymienio-nych przepisów możemy doświadczyć niepożądanych skutków ubocz-nych, np. swędząca pokrzywka na rękach, swędzenie oczu lub ichprzekrwienie. Nie jest to groźne pod warunkiem, że przerwiemy ku-rację i wypijemy 1/2 szklanki wody z cytryną lub zjemy kawałektwarogu. Taka sytuacja może pojawić się na początku zmiany w odży-wianiu, gdy organizm nie może jeszcze przyjąć zbyt dużej dawki czyn-nika rozgrzewającego. Poniższych przepisów nie stosujemy jedno-cześnie z przyjmowaniem antybiotyków i leków hormonalnych.

Rosół wołowy

g - do ok. 2-3 1 wrzątku dodać:g - 1/2 łyżeczki tymianku i 1/4 łyżeczki kurkumy,sł - ok. 80 dag wołowiny z kością, 1/2 łyżeczki kminku,gotować ok. 2 godz., dodać:sł - 3 średnie, wzdłuż przekrojone marchewki, 1 przekrojoną

pietruszkę,o -1 dużą cebulę, 2 ząbki czosnku, 1/2 łyżeczki imbiru, szczyptę

pieprzu cayenne, 1 listek laurowy, 4 ziela angielskie,sn - sól do smaku,gotować do miękkości jarzyn ok. 1 godz.Rosół podawać z ziemniakami, kaszką kukurydzianą, lanymi

kluskami lub kuskusem. Spożywać tylko w przypadku silnegoprzemarznięcia i osłabienia.

Rosół barani

Do ok. 2-3 1 wrzącej wody dodać:g - 1/2 łyżeczki tymianku, 1/4 łyżeczki kurkumy, ok. 70 dag

młodej baraniny z kością,

245

sł - 1/2 łyżeczki kminku,gotować 2 godz., dodać:sł - 3 średnie marchewki przekrojone wzdłuż, 1 przekrojoną

pietruszkęo - kawałek selera, 1 cebulę, 3 ząbki rozgniecionego czosnku,

1/2 łyżeczki imbiru, 4 ziela angielskie, listek laurowy,sn - sól do smaku,gotować do miękkości jarzyn ok. 1 godz.Rosół podawać z ziemniakami, kaszką kukurydzianą, lanymi

kluskami, kuskusem. Spożywać tylko w przypadku silnego prze-marznięcia i osłabienia.

Bulion energetyczny z wołowiny

Do ok. 4 1 wrzącej wody dodać:g - 1 łyżeczkę tymianku,sł - 20 dag kości szpikowej cielęcej lub wołowej z mięsem, 1

żółtko, 1 pokrojoną marchewkę,gotować 6 godz. pod przykryciem, na bardzo małym ogniu (w

żadnym wypadku nie dolewać wody).Pić trzy razy dziennie po 1 filiżance przez 3 dni. Bulion należy

przechowywać w lodówce, wzmacnia śledzionę i nerki.

Bulion energetyczny z baraniny

Do ok. 4 litrów wrzącej wody dodać:g - 1/2 kg młodej baraniny z kością, łyżeczkę angeliki,sł - szczyptę kminku,o - łyżeczkę imbiru,gotować 5-6 godz. pod przykryciem na bardzo małym ogniu.

W żadnym wypadku nie dolewać wody.Pić trzy razy dziennie po 1 filiżance przez 3 dni. Bulion należy

przechowywać w lodówce, wzmacnia śledzionę i nerki.

246

Baranina duszona

Młode mięso baranie oczyścić z nadmiaru tłuszczu, natrzećkurkumą, kminkiem, imbirem, czosnkiem, solą,

włożyć do rondla bez przykrycia, piec w maksymalnie nagrza-nym piekarniku przez ok. 20 min, po czym przykryć, ogień zmniej-szyć do minimum i dusić w sosie własnym do miękkości.

Podawać niewielkie porcje z gotowanymi jarzynami i ziemnia-kami. Wzmacnia głównie śledzionę i nerki.

Wołowina duszona w czerwonym winie

Ok. 1 kg mięsa wołowego bez kości pokroić na małe porcje,włożyć do naczynia z 1/2 1 czerwonego wina, odstawić na 1 dzieńdo lodówki, następnie dusić razem do miękkości na małym ogniupod przykryciem (ok. 2 godz.), dodawszy uprzednio 1 pokrojonąw plasterki marchewkę, 1/2 łyżeczki imbiru, liść laurowy, 3 zielaangielskie, 1 średnią pokrojoną cebulę i sól do smaku.

Podawać w niewielkich ilościach z bułką lub ziemniakami.Wzmacnia głównie śledzionę i nerki.

Marchewka duszona

g - do 1 szklanki gotującej wody dodać:g - szczyptę kurkumy,sł - 1/2 kg pokrojonej w kostkę marchewki, 1 łyżeczkę miodu,

1 łyżeczkę masła,o -1/4 łyżeczki imbiru,sn - sól do smaku,dusić ok. 20 min pod przykryciem.Podawać przy osłabieniu żołądka i nerek.

Marchwianka

g - do 2 1 gotującej wody dodać:sł - 1/2 kg pokrojonej marchewki,

247

gotować do miękkości ok. 1 godz., zmiksować.Podawać do picia dzieciom i osobom dorosłym przy proble-

mach jelitowych, biegunce, skurczach jelit, stanach nieżytowych.

Czosnek smażony

5 dużych ząbków czosnku przecisnąć przez praskę na rozgrza-ną patelnię z 1 łyżką oliwy z oliwek, popieprzyć i posolić, krótkopodsmażyć i przełożyć na białe pieczywo posmarowane masłem iniewielką ilością twarogu. Spożywać na śniadanie przez 3 dni.

Jest to skuteczny środek na przeziębienie, grypę i ogólnewzmocnienie.

Herbata rozgrzewająca „kilerka'

g - do 1,5 szklanki wrzącej wody dodać:g - kopiatą łyżeczkę tymianku,5/ - 2 łyżeczki lukrecji,o-l/2 łyżeczki imbiru,gotować 5-10 min na słabym ogniu.Pić zawsze świeżą na 30 min przed lub godzinę po posiłku.Herbata ta jest silnie rozgrzewająca, pomocna przy bólach żo-

łądka, wzdęciach, mdłościach i przeziębieniu.Nie należy jej pić w czasie przyjmowania antybiotyków

lub leków hormonalnych, a także przy gorącu w organizmie{ogniu).

Herbata imbirowa

Do 1 szklanki gotującej wody wsypać 1 łyżeczkę imbiru,gotować 3 min, pić wolno, małymi łykami. Pomaga przy zasto-ju wątroby wywołanym stresem, przejedzeniem lub przemarz-

248

Kawa gotowana z imbirem (cynamonem, kardamonem)

Do szklanki gotującej wody wsypać 1 łyżeczkę kawy natural-nej, 1/4 łyżeczki imbiru, pić posłodzoną miodem.

Pomaga przy osłabieniu, przemarznięciu i przejedzeniu słody-czami.

„Napój życia" Indian

Do 1 szklanki gotującej się wody wsypać 1 łyżeczkę kakao,1/2 laski wanilii oraz 1-4 łyżeczki pieprzu cayenne, gotować przez3 min. Zapobiega grypie i każdemu przeziębieniu.

Grog

3/4 bardzo gorącej szklanki czarnej herbaty wlać do garnuszkaz 1 łyżeczką cytryny, posłodzić łyżeczką miodu i dodać 1/4 szklankirumu lub koniaku.

Pić, gdy jesteśmy przemarznięci i położyć się do łóżka. Nieskutkuje, gdy jesteśmy osłabieni i bez energii (zimna wątroba).

Mleko kozie

do szklanki z bardzo gorącym mlekiem dodać 1/2 łyżeczki masła(najlepiej klarowane), 1 łyżeczkę miodu i 1 duży roztarty ząbekczosnku.

Pić przed snem, pomaga przy przeziębieniu i kaszlu.

249

PROPOZYCJE ŚNIADANIOWE, OBIADOWE IKOLACYJNE

Śniadania

Co możemy jeść na śniadanie?Śniadania powinny być urozmaicone i zawsze ciepłe. Wybie-

ramy to, co będzie nam najbardziej służyło i na co mamy ochotę.Podajemy zupy śniadaniowe, różne rodzaje pieczywa, grzanki,dżemy (najlepiej własnej roboty), twaróg ze śmietaną i pieprzem,jajka na miękko, jajka na bekonie, keczup swojej roboty, plasterekpomidora i rzodkiewki w sezonie, szczypiorek, sałatkę jarzyno-wą, grzane wędliny i pasztety. Do wędlin i pasztetów używamymusztardy.

Starajmy się nie popijać śniadania żadnym napojem. Napoje,tzn. kawa naturalna, zbożowa lub herbaty, pijemy tuż po przebu-dzeniu.

Czego nie jemy na śniadanie?Nie jemy surowych owoców, soków, jogurtów owocowych,

surówek, unikamy mleka i nadmiaru serów.

Obiady

Pamiętajmy:kurczaków, ryb nie łączymy z makaronem, kwaśnymi zupami,

surówkami, surowymi owocami, kiszonymi ogórkami i kapustąoraz słodyczami,

żadnych mięs nie łączymy z surówkami i zimnymi napojami,surówki łączymy z ziemniakami i kaszami, ale bez mięs,fasoli i soi nie łączymy z kiszoną kapustą i ogórkami, surówka-

mi, surowymi owocami, kurczakami, rybami i słodyczami,

250

kasze i ryż do drugich dań wypiekamy zawsze w piekarniku,obiady gotujemy na dwa dni, a przechowując je w lodówce

możemy być spokojni o ich wartość odżywczą,obiady nie muszą być dwudaniowe, jedno danie możemy prze-

znaczyć na kolację,dla małych dzieci ważniejsza jest gęsta zupa jarzynowa aniżeli

drugie danie.

Przykłady zestawów obiadowych

Zupa jarzynowa, pieczeń wieprzowa, ziemniaki, sałatka z bu-raczków, gotowany kalafior.

Zupa fasolowa, naleśniki z farszem mięsno-jarzynowym.Barszcz ukraiński, pieczeń wołowa, sałatka z fasolki szparago-

wej, marchewka duszona, ziemniaki.Kapuśniak ze słodkiej kapusty, risotto.Grochówka, makaron, duszenina mięsno-jarzynowa na ostro.Zupa pomidorowa, żeberka pikantne, ziemniaki, jarzyny du-

szone (marchewka, kalarepa, groszek).Zacierka, kasza z ryżem, piersi kurczaka z papryką.Zupa jarzynowa na kości. Naleśniki ze słodkim nadzieniem.Zupa z porów miksowana, makaron, wołowina lub cielęcina

duszona z jarzynami, kalafior gotowany.Rosół wołowo-drobiowy z makaronem, kurczak w potrawce,

ryż lub ziemniaki, marchewka duszona.Zupa jesienna, placki ziemniaczane.Krupnik z mięsem, kluski z twarogu.Zupa wiosenna, kurczak z cebulą, ziemniaki, duszona mar-

chewka.Żurek z ziemniakami, jajkiem na twardo i kiełbasą.Zupa pieczarkowa, klopsiki, ziemniaki, kalafior lub kapusta z

wody.Zupa złocista miksowana, wołowina z kapustą, ziemniaki.Zupa cebulowa bez grzanek, schab pieczony, kapusta kiszona z

pieczarkami, tłuczone ziemniaki.Kurczak pieczony, frytki z piekarnika, duszona marchew, bruk-

selka z masłem.

251

Kurczak w ananasie z ryżem.Kiełbasa z fasolką szparagową, bułka.Zupa z kukurydzą, pieczeń lub mięso rosołowe z poprzedniego

dnia, sos beszamelowy zielony, makaron, fasolka szparagowa lubkalafior.

Zupa neapolitańska, kurczak panierowany, ziemniaki, buracz-ki zasmażane, kalafior.

Zupa grochowa z lanymi kluskami, ryba smażona, ziemniaki,duszona marchewka, chrzan.

Kolacje

Co jemy na kolacje?Spożywamy wszystko poza surowymi owocami i surówkami,

kwaśnymi sałatkami, kwaśnymi zupami, serami, jogurtami owo-cowymi i słodyczami. Mogą to być łagodne sałatki jarzynowe,wędliny na ciepło, pasty rybne, jajka, kanapki z wędlinami z do-datkiem cebuli i pieprzu, wszystkie ciepłe potrawy, pizze, galare-ty mięsne.

Wieczorem i przed snem unikamy zimnych napojów.

Tabela 7. Surowce i produkty spożywcze wg smaków Pięciu Przemian

zboża,ziarna

warzywa

owoce

przyprawy

produktyzwierzęce

ziołai napoje

Drzewo - kwaśny

pszenica

zielone części warzywzarodki, kiełkisałatakiszone ogórkikiszona kapustapomidory, szczaw

brzoskwinie, pigwa,kwaśne: - winogrona -jabłka- gruszki - grejpfruty, agrestporzeczki, truskawki,poziomkicytryny, mandarynki,pomarańczerabarbarocet winnymelisadrożdżebazylia

kaczka, kurczak, kurakwaśne mlekokwaśna śmietanajogurtkefirbiały serhibiskusnać pietruszkisok brzozowypiwo pszenicznesoki kwaśnebiałe wino

Ogień - gorzki

kasza gryczanażytoboćwinacykoriakarczochyendywiasałata gorzkakapusta czerwona

orzechy włoskieśliwki ciemneczerwone winogronawędzone owoce

kakao, kawabylica, estragon, piołun,tymianek, szałwia,majeranekszafran, kurkuma

jagniębaraninakoźlinamleko kozieser koziser owczykawa naturalna i zbożowakakao, tymianek,rozmarynczerwony żeń-szeńherbata czarna i zielonapiwo, szałwia, goryczkamniszek lekarskiwrząca woda

Ziemia - Centrum - słodki

proso (kasza jaglana)kukurydzadynia, marchew, korzeń pietruszkiświeży groszek, groch, ziemniakisłodka papryka, buraki, grzyby jadalne,szpinak, szparagi, ogórki, patisony, suszonejarzyny

czereśnie, wiśnie, morele, malinysłodkie: - brzoskwinie - grejpfruty- jabłka - gruszki - rodzynki

banany, daktyle, figi, arbu/yananasy, mango, migdały, pistacjeziarno słonecznika, orzechy laskowe

cynamon, kminek, siemię, lnianekoper włoski, anyżek, lukrecjawanilia, mleczko zbożowesezam, miód, syrop klonowyoliwa z oliwek, majonez

wołowina, cielęcina, gęś, królikryby słodkowodnemleko krowiemasłosłodka śmietanajajaanyżekbiały żeń-szeńznamiona kukurydzyliparumianekliść maliny i jeżynylukrecja

Metal - ostry

ryż, owiesjęcz mieńostra papryka, czosnek,por cebula, szczypiorek,chrzan kapusta biała,włoska i pekińska,kalafior, kalarepabrokuły, seler, rzodkiewrzodkiewka, czarna rzepa

chili, imbir, zieleangielskiegałka muszkatołowaczarnuszka, kolendra,pieprze, gorczycacurry, oregano, miętazającdzikjeleńbażantprzepiórkaindykwódka, koniak, whiskywino ryżoweherbaty: - z imbiru

- z cynamonu- z goździków

Woda - słony

fasolasojaczarne grzyby chińskie

orzeszki ziemne

sól,wegetaproszek do pieczenia

wieprzowina, gołąbryby morskierakiżabyostrygi, krabysery pleśniowezimna woda

Tabela 8 . Produkty wychładzającenabiał

ser żółty,i lopiony.twaróg,jogurt zwykłyi owocowy,kefir,kwaśne:mlekoi mietana,maślanka,lody

produktyzbożowe

mąka pszenna,kasza manna,chleb pszenny,drożdżówki,ciasta,ciasteczka,torty,makarony, białyryz

potrawygotowane

rosółz kurczaka,^upy: ogórkowa,pomidorowa,szczawiowa,kapuśniak;duszona kis/onakapusta,sosy:pomidorowyi ogórkowy;fasola gotowanabez mięsai przypraw

owoce warzywa

wszystkie suroweowoce, surówki,warzywa opróczcebuli, porów iczosnku,sałata,kiszone ogórki.kiszona kapusta

napojegotowane ciepłe

herbaty: czarna,zielona,z rumianku,z mięty,z goryc/ki

napojegotowanezimnekawa naturalna,kawa zbożowa,herbata czarna

napoje kupowane

piwo,napoje gazowane,wszystkie sokiowocowei warzywne,woda mineralna.

słodycze

cukieri wszystkiesłodycze,czekoladkiczekolady,batony,cukierki

mięsa

kura.kurczak.ryby.mięsowieprzowe,słonina,wędliny

254

Tabela 9. Produkty kwaśne, surowe i zimnekwaśne

kiszona kapusta,kiszone ogórki,pomidory,jabłka,truskawki,agrest,cytryny,pomarańcze,kiwi,grejpfruty,twaróg,jogurt owocowy,jogurt naturalny,kefir,maślanka,soki owocowe,koktajle mleczno-owocowe,kompoty,dżemyoraz pozostałe produktyz elementu Drzewa(patrz tab. 7)

surowesurówki,surowe warzywa,wszystkie owoce ipłatki zbożowe spoży-wane na surowo,wszelkie nasiona iorzechy zjadane nasurowo

zimnenapoje gazowane iniegazowane,woda,piwo,kompoty,soki,mleko,jogurt,kefir,koktajle mleczno-owocowe,zimna kawa naturalna izbożowa,zimna herbata

255

PODSUMOWANIE

...Ten, kto rozumie Drogę (Tao), z pewnością kieruje się pod-stawowymi zasadami. Ten, kto kieruje się podstawowymi zasada-mi, z pewnością wie, w jaki sposób radzić sobie z warunkami, wktórych przyszło mu żyć. A jeśli ktoś wie, w jaki sposób poradzićsobie z warunkami, w których przyszło mu żyć, nie pozwoli na to,by stała się krzywda.(...) Nie twierdzę, że łatwo radzi sobie z tymwszystkim. Mam na myśli, że umie odróżnić rzeczy bezpieczne odniebezpiecznych, nie upija się zbytnio szczęściem i nie przerażago nieszczęście... (Czuang-tsy)

Drogi Czytelniku, po przeczytaniu książki możesz się znaleźćw punkcie zerowym. Być może Twoja świadomość pozwoli Ci nato, aby runęło wszystko to, co tak misternie układałeś przez całeżycie, puzzle swych wierzeń, przyzwyczajeń, nakazów, stereoty-pów, prawd i dogmatów. Będziesz zdesperowany, bo poczujeszbrak bezpieczeństwa i wygody - będziesz pusty. Wierz mi, że touczucie jest bardzo pozytywne.

Po niedługim czasie postanowisz na nowo układać swoje ży-cie, jednakże będziesz już robił to świadomie i z rozwagą. Bę-dziesz miał wolę, że tego właśnie chcesz, że jest to dla Ciebiejedyna droga i nie masz alternatywy. Chcąc, aby to Twoje nowebyło stabilne, musisz oprzeć się na podstawowej, rzetelnej wiedzyopanowanej do perfekcji poprzez stosowanie jej w codziennymżyciu.

Zacznij żyć według zasad podanych w książce i nie oczekujniczego więcej. Obserwuj jednocześnie wszystko i zapisuj to, coCi pomogło i co zaszkodziło, co wzbudziło Twoje wątpliwości,pytania, a potem Twoje odpowiedzi na nie.

256

Pamiętaj, że zapał i energię będziesz tracił pozwalając sobie nazwątpienia oraz dyskutując o tym z ludźmi o ograniczonej możli-wości percepcji. Nigdy nikogo nie namawiaj, nie zachęcaj, nieprzekonuj. Wszystko wokół nas ma swój czas, a więc pozwól, byinne osoby same tego doświadczyły. Możesz radzić, pomagać, je-dynie wtedy, gdy Cię o to poproszą, inaczej będziesz przejmowałcierpienia tych ludzi na siebie. Oczywiście inaczej ta sprawa przed-stawia się w rodzinie, gdzie jesteś odpowiedzialny za zdrowie naj-bliższych.

W miarę zagłębiania się w wiedzę i doświadczanie, będzie Cidane pojmowanie coraz głębszych zagadnień oraz zrozumienie tychproblemów, które początkowo wydawały się niepojęte. Musiszsobie dać przyzwolenie, musisz chcieć zrozumieć wszystko, codotyczy prawdy życia godziwego.

Nie oczekuj gotowej recepty. Każdy musi sam wypracowaćswoje zasady postępowania uzależnione od stanu świadomości.Tu nie można niczego przyspieszyć ani opóźnić. Jeżeli będzieszchciał, wszystko będzie się działo w swoim czasie. Zaufaj i bądźspokojny. To normalne, że jedni pojmą i zaakceptują te zasadyszybko, inni wolniej, a pozostali w ogóle.

Aby ułatwić Ci pracę, przypomnę jeszcze raz najważniejszeprawdy.

• Pamiętaj: Niezależnie od tego, kto był ojcem choroby - zładieta była na pewno jej matką, (przysłowie chińskie)

• Bądź ostrożny wobec wszystkiego, co zdrowe - dla Ciebiemoże to być szkodliwe.

• Pamiętaj, że mieszkasz w Polsce, w klimacie umiarkowanymz przewagą dni pochmurnych i zimnych.

• Twój organizm potrzebuje zasadniczo innego pożywieniaaniżeli osób mieszkających w Kalifornii, basenie Morza Śródziem-nego, Indiach lub Australii.

• Nasz klimat zobowiązuje Cię do tego, aby pożywienie byłoprzez cały rok rozgrzewające.

• Owoce powinny być zjadane jedynie w sezonie i w umiarko-wanych ilościach.

257

• Nie dodawaj cukru do owoców, jeśli Ci nie smakują dlatego,że są za kwaśne. Po prostu nie jedz ich.

• Pamiętaj, że słodzenie kompotu lub dżemu cukrem, nie li-kwiduje natury smaku kwaśnego owoców, z których te przetworysą zrobione, na przykład kompot truskawkowy czy dżem agresto-wy. Dodatek cukru tylko potęguje ochładzającą naturę tych prze-tworów.

• Nie łącz owoców, szczególnie południowych, z mlekiem, al-bowiem zniszczysz śledzionę i wątrobę.

• Owoce południowe, w swej naturze silnie odświeżające iochładzające, są potrzebne ludziom z krajów o klimacie gorącym.

• Jogurty owocowe nie mają nic wspólnego ze zdrowiem, gdyżzakwaszają organizm, niszcząc śledzionę i żołądek.

• Jogurt naturalny jest ochładzający i można go łączyć jedyniez potrawami rozgrzewającymi, tak jak robią to Bułgarzy, Gruzinii Turcy.

• Pamiętaj, że kurczaki są ochładzające i zjadane w nadmiarzewychładzają organizm, szkodzą głównie wątrobie (marskość),wymagają starannego przyprawiania i zestawiania z innymi pro-duktami.

• Mięso wieprzowe jest również ochładzające i zjadane w nad-miarze niszczy nerki. Bezwzględnie należy stosować przyprawy iodpowiednio zestawiać z innymi składnikami.

• Ryby są ochładzające, a więc jadaj je najwyżej raz lubdwa razy w tygodniu. Wybieraj tłuste (halibut, makrela, tuń-czyk, karp), dobrze przyprawiaj i nie łącz z owocami, surów-kami i sokami.

• Nie rezygnuj z mięsa, a jedynie zmień sposób przygotowy-wania posiłków."

• Częściej stosuj baraninę, młodą wołowinę i indyka.• Mleko spożywaj jedynie pełne, zawiera wówczas wszystkie

witaminy i sole mineralne potrzebne do przyswojenia wapnia. Niepij mleka nigdy rano na czczo.

• Ser twarogowy jedz tylko z masłem, śmietaną, przyprawami,cebulą lub czosnkiem, ale i wówczas będzie miał naturę wychła-dzającą.

258

• Chudego twarogu i żółtego sera nie powinny spożywać oso-by alergiczne, z astmą, paraliżem, cukrzycą, marskością wątroby,problemami jelitowymi, przeziębieniem, grypą, anginą, kaszlemoraz małe dzieci i ludzie w podeszłym wieku. Twaróg mogą jeść,ale nie w nadmiarze, osoby z ogniem wątroby i serca.

•*Ser "żółty, który jest koncentratem wapniowo-białkowym, spo-żywaj sporadycznie.

• Pamiętaj, że nadmiar wapnia (jin) w pożywieniu niszczy or-ganizm, ochładza go, powoduje zaburzenia metabolizmu komór-kowego, jest przyczyną alergii, bólów głowy, stawów, mięśni, ka-micy nerkowej i żółciowej.

• Zapamiętaj, że w organizmie magnez to jang, a wapń jin.Staraj się o właściwą równowagę tych pierwiastków.

• To nieprawda, że surówki są zdrowe, są przede wszystkimciężko strawne i ochładzające.

• Duszonych i gotowanych jarzyn zjada się więcej, a więc tak-że więcej błonnika, witamin i soli mineralnych.

• Witaminy i sole mineralne istotne dla zdrowia nie giną pod-czas gWtowania i duszenia.

• Witamina C potrzebna jest w niewielkiej ilości, jej duża ilośćniszczy wątrobę i nerki (kamica).

• Moda na jedzenie surowych warzyw zrodziła się dopiero wlatach siedemdziesiątych.

• Podstawą wszystkich kuchni świata z ich wielowiekową tra-dycją są potrawy gotowane i duszone z dużą ilością przypraw,czosnku i cebuli.

• Jedzenie surówek i dużej ilości owoców, mimo naszych sta-rań, nie zapewni nam zdrowia.

• Mrożonki zyskują na energii, gdy je gotujemy, dusimy i do-brze przyprawiamy.

• Gdy wymaga tego twoja sytuacja, korzystaj z konserw, aleodpowiednio je przyrządzaj (gotuj, duś, dodawaj jarzyn i przy-praw).

• Rozdział o witaminach jest po to, by uświadomić zależnościw ich przyswajaniu oraz to, że nie liczy się ich ilość, lecz przy-swajalność.

259

• Pamiętaj, że herbaty chińska, czarna i zielona, są ochładzają-ce i wysuszające. Chińczycy nie chorują na zawały, cukrzycę, no-wotwory dzięki wspaniale zrównoważonej kuchni, a nie dlatego,że piją herbatę. Równoważą nią jedynie silnie rozgrzewające po-trawy.

• Pamiętaj, że każda dolegliwość to utrata równowagi organizmu.• Pamiętaj, że 90% naszych dolegliwości wynika z rozregulo-

wania elementu Ziemi, czyli żołądka, śledziony i trzustki.• Pamiętaj, że żołądek przekazuje z pożywienia energię śle-

dzionie, a śledziona wytwarza płyny wewnętrzne esencję, odży-wiając nimi wszystkie pozostałe narządy.

• Nie dziw się zatem, że większość moich zaleceń dotyczywzmacniania żołądka i śledziony.

• Pamiętaj, że śledziona nie toleruje pożywienia wychładzają-cego, kwaśnego, surowego i zimnego (patrz tab. 8 i 9).

• Palenie papierosów może służyć tylko przy zimnej śledzioniei żołądku oraz podczas silnego stresu. Ale jednocześnie pamiętaj,że palenie osłabia i niszczy płuca, które dostarczają energię czi doserca, a esencję nerkom. Rozważ zatem, co dla Ciebie jest waż-niejsze, być może powinieneś zmienić sposób odżywiania, wów-czas wzmocnisz śledzionę i być może rzucisz palenie.

• Skłonność do alkoholu występuje u osób o bardzo nieregular-nym trybie życia i odżywiania, mających problemy emocjonalne.W wielu wypadkach można im pomóc eliminując z ich pożywię-.nia nadmiar produktów ochładzających (min. wieprzowina, zim-ne napoje) i wprowadzając regularne posiłki neutralno-rozgrze-wające.

• Chcąc chronić się przed osteoporozą pamiętaj o witaminie Di A, czyli o słońcu, jajku, maśle, tłustych rybach, ciepłych, roz-grzewających posiłkach, mięsie i oliwie z oliwek.

• Każdy otyły to organizm wychłodzony z niedoborem jang.Należy zmienić pożywienie na neutralno-rozgrzewające.

• Pamiętaj, że nowotwory pojawiają w organizmie, który jestwychłodzony, z niewłaściwym metabolizmem komórkowym, naj-częściej pod wpływem nadmiaru emocji, niewłaściwego trybużycia oraz zbyt wychładzającego pożywienia.

260

• Choroby serca nie są wywoływane przez choroby zębów, gdyżnajpierw występują zaburzenia pracy śledziony, nerek i serca, aefektem ich są choroby zębów.

• Psucie się zębów to objaw osłabienia nerek, spowodowanenadmiarem pożywienia wychładzającego, stresem i przemarza-niem.

• Problemy z dziąsłami, bóle szczękowe to objawy osłabieniażołądka, śledziony, problemów z jelitami i sercem (ogień). Nale-ży wyeliminować potrawy kwaśne, surowe i zimne (patrz tab. 9)oraz nadmiar produktów ochładzających (patrz tab. 8).

• Skolioza to objaw silnego osłabienia całego organizmu, głów-nie śledziony (słabe mięśnie), wątroby (niewłaściwa jakość tkan-ki łącznej), nerek (niedobór jang) i pęcherza moczowego. Należybezwzględnie przejść na pożywienie neutralno-rozgrzewające. Przytym konieczna jest właściwa gimnastyka.

• Jeśli cierpisz na astmę, pamiętaj, że masz zniszczony żołą-dek, śledzionę, nerki i wątrobę. Powinieneś wówczas wyelimino-wać potrawy kwaśne, surowe i zimne (patrz tab. 9) oraz nadmiarproduktów wychładzających (patrz tab. 8). Odżywiaj się wyłącz-nie pożywieniem neutralno-rozgrzewającym.

• Jeśli masz w domu cukrzyka, to pamiętaj, że jego organizmjest bardzo wychłodzony, że ma zniszczony żołądek, śledzionę,trzustkę, wątrobę i nerki. Powinien bezwzględnie zrezygnować zpożywienia kwaśnego, surowego i zimnego (patrz tab. 9) orazwyeliminować nadmiar produktów wychładzających (patrz. tab.8), aby odbudować jin organizmu.

• Jeśli masz w domu małe dziecko i karmisz je piersią, pamię-taj, że Twój pokarm ma zawsze naturę pożywienia, które spoży-łaś. Stąd mogą występować u dziecka bóle, wymioty i biegunka.Bądź rozsądna i odżywiaj się wyłącznie potrawami ciepłymi, neu-tralno-rozgrzewającymi, nie unikaj przypraw i czosnku. Zrezygnujz pożywienia kwaśnego, surowego i zimnego (patrz tab. 9).

• Pamiętaj, że dzieci chorują głównie z powodu karygodnychbłędów żywieniowych matek w czasie ciąży i karmienia piersią(nadmiar pożywienia kwaśnego, surowego, zimnego i słodyczy)oraz z powodu niewłaściwej jakości i natury pożywienia w okre-

261

sie ich rozwoju i wzrostu. Jest to najczęściej nadmiar mleka, se-rów, soków, owoców, zimnych napojów, słodyczy i wszelkich fastfoodów. Pożywienie dziecka powinno być łagodne w smaku i zrów-noważone, bez dodatku cukru, o naturze lekko rozgrzewającej.

• Pamiętaj, że mleko sojowe jest silnie wychładzające i niemożesz go podawać dziecku alergicznemu, a mleko krowie zastąpraczej mlekiem kozim.

• Dziecku do trzech lat nie podawaj pożywienia kwaśnego, su-rowego i zimnego (patrz tab. 9), gdyż takie pożywienie nie po-zwoli wykształcić się prawidłowo jego narządom. Smaku kwa:

śnego używaj jedynie w niewielkich ilościach dla równoważeniapotraw.

• Osoby starsze powinny odżywiać się wyłącznie potrawamiheutralno-rozgrzewaj ącymi.

• Pamiętaj, jeśli przeszedłeś zator mózgu, paraliż, unikaj bez-względnie pożywienia kwaśnego, surowego i zimnego (patrz tab.9). Przypominam, że smak kwaśny i zimno mają właściwości ścią-gające i przykurczowe. Odpowiednie więc będzie pożywienie neu-tralno-rozgrzewające ze zmniejszoną ilością przypraw.

• Jeśli miałeś zawał, lub jeśli się go obawiasz, przypominam,że praca serca zależy od funkcjonowania śledziony i żołądka, boto one przekazują energię wszystkim narządom. W przypadku osła-bienia, śledziona pobiera energię z serca.

• Unikaj więc pożywienia bez energii, które będzie cię osła-biało i wychładzało. Zrezygnuj koniecznie ze słodyczy oraz po-żywienia kwaśnego, surowego i zimnego. Wskazane jest wy-łącznie pożywienie neutralno-rozgrzewające oraz ruch i unika-nie stresu.

• Jeśli masz problemy z jelitem grubym (hemoroidy, stan za-palny, zaparcia), pamiętaj, że są to objawy złej pracy śledziony,wątroby i nerek. Wzmocnij przede wszystkim żołądek i śledzionępożywieniem wyłącznie neutralno-rozgrzewającym.

• Jeśli cierpisz na alergię, wyeliminuj mleko i jego przetwory,soję i mleko sojowe, słodycze, pożywienie kwaśne, surowe i zim-ne (patrz tab. 9) i odżywiaj się potrawami neutralno-rozgrzewają-cymi. Po niedługim czasie zapomnisz o alergii.

262

• Pamiętaj, że problemy z włosami (matowe, kruche, wypada-jące, przedwczesna siwizna) to osłabienie nerek (brak jang) orazzimna wątroba i śledziona. Ten stan spowodowany jest silnym stre-sem i niewłaściwym odżywianiem. Przejdź na posiłki ciepłe i neu-tralno-rozgrzewające.

• Problemy z oczami (krótkowzroczność, zaćma, jaskra, łza-wienie oczu, nadwrażliwość na światło) są objawem niedyspo-zycji wątrobowych (wątroba zimna, zastój, brak jin). Należyzrezygnować z pożywienia kwaśnego, surowego, zimnego{patrz tab. 9) oraz z nadmiaru pożywienia wychładzającego{patrz tab. 8).

• Pomarszczona, sucha skóra to osłabienie nerek, płuc i wątro-by. Wyeliminuj więc pożywienie kwaśne, surowe i zimne oraznadmiar produktów wychładzających. Wzmocnij śledzionę i od-buduj jin.

• Ropne wypryski na skórze, trądzik, to wynik stresu, zaburzeńhormonalnych, jak również problemów z jelitem grubym, płuca-mi i wątrobą. Należy w tym przypadku wyeliminować pożywie-nie wychładzające, głównie słodycze, owoce, zimne napoje oraznadmiar wieprzowiny i kurczaków. Pożywienie powinno być neu-tralno-rozgrzewające.

• Twoje problemy ze ścięgnami, mięśniami, częste kontuzjeświadczą o tym, że masz zimną śledzionę i wątrobę. Zrezygnuj zzimnego mleka i wszelkich innych zimnych napojów, z pożywie-nia kwaśnego, surowego i zimnego {patrz tab. 9).

• Nadciśnienie oznacza, że masz osłabioną śledzionę, wątrobę,nerki przez nadmiar stresów lub pożywienie wychładzające. Bez-względnie wyeliminuj pożywienie kwaśne, surowe i zimne oraznadmiar wychładzającego {patrz tab. 9 i 8). Unikaj picia zimnejwody. Właściwe będzie pożywienie neutralno-rozgrzewające.

• Pamiętaj, że angina to blokada energii w wątrobie, żołądkulub jelicie grubym wywołana stresem, przemarznięciem lub nie-odpowiednim pożywieniem. Dla powrotu do zdrowia zrezygnuj zkwaśnego, surowego i zimnego {patrz tab. 9) oraz z nadmiarupożywienia wychładzającego {patrz tab. 8). Spożywaj posiłki neu-tralne aż do powrotu do zdrowia.

263

• Grypa może mieć poważne powikłania (zapalenie stawów,problemy z sercem) tylko wówczas, gdy nie rozgrzewasz organi-zmu i będziesz się odżywiał pożywieniem kwaśnym, surowym izimnym.

• Dzieci mają często temperaturę i ból gardła wywołane zasto-jem pokarmowym. Jest to efekt zablokowanej wątroby i żołądka.Podaj wówczas herbatę neutralną lub lekko rozgrzewającą orazpożywienie neutralno-rozgrzewające. Niewskazane jest kwaśne,surowe i zimne {patrz tab. 9).

• Kaszel to problemy ze śledzioną, płucami i wątrobą. Gdy maszsuchy kaszel, wypij kilka razy sól emską, a gdy jest mokry, stosujherbaty rozgrzewające lub mleko z miodem i czosnkiem.

• Jeśli masz często silne pragnienie i uczucie suchości w ustach,oznacza to, że osłabiłeś śledzionę. Pij wówczas wyłącznie gorąceherbaty neutralno-rozgrzewające oraz jedz często zupy o tej sa-mej naturze. W ten sposób wzmocnisz śledzionę i pragnienie ustąpi.

• Pamiętaj, że aids rozwija się w organizmie osłabionym (niemającym równowagi jin-jang) niewłaściwym odżywianiem i try-bem życia.

• Wirusy i bakterie uaktywniają się wówczas, gdy stworzymyim odpowiednie warunki i podłoże (pisał o tym Pasteur). Gdyzmienimy parametry podłoża (poprzez wzmocnienie organizmu),wirusy i bakterie stracą swoją aktywność.

• Nie niszczmy wirusów i bakterii, lecz wzmacniajmy swójorganizm.

• Totalna wojna wypowiedziana wirusom i bakteriom grozizachwianiem równowagi biologicznej na Ziemi.

• Jeżeli masz pilną pracę umysłową, wymagającą koncentracji,nie jedz słodyczy i tłuszczów, spożywaj niewielkie posiłki wyso-kobiałkowe, albowiem słodycze rozluźniają i wywołują uczuciesenności.

• Pamiętaj, że wychłodzenie i wszelkie dolegliwości potęgo-wane są przez słodycze, które zakwaszają organizm niszcząc śle-dzionę.

• Zakwaszenie organizmu powstaje zawsze wskutek spożywa-nia pokarmów niszczących śledzionę {patrz tab. 8 i 9). Jeżeli cier-

264

pisz na nadkwasotę i wrzody, unikaj pokarmów kwaśnych, suro-wych i zimnych oraz nadmiaru wychładzających.

• Jeżeli jesteś zdrowy, to spożywaj z umiarem potrawy kwa-śne, zimne i surowe, aby nie doprowadzić do wychłodzenia orga-nizmu. Przy jakiejkolwiek dolegliwości takie pożywienie jest nie-dopuszczalne.

• Tak zwane zdrowe dodatki, czyli kiełki, otręby, orzechy, ro-dzynki, nasiona, są ochładzające i w nadmiarze niszczą śledzionę.

• Zapamiętaj: wszystko, co wkładamy do ust, ma jakąś naturę ioddziaływuje na konkretny narząd.

• Tak zwane pożywienie dietetyczne (bez przypraw, bez tłusz-czu, gotowane na parze) może być stosowane jedynie przez krótkiczas.

• Nie bój się rosołów, stosuj je często, są odżywcze i wzmac-niające. Pamiętaj, że herbata ma 170 razy więcej puryn.

• Wszystkie smaki (kwaśny, gorzki, słodki, ostry i słony) po-trzebne są do codziennego równoważenia potraw.

• Gdy potrawa ma dominujący smak kwaśny, mimo zrówno-ważenia wszystkimi smakami, jest zawsze ochładzająca, na przy-kład zupa pomidorowa, żurek, barszcz.

• Smak kwaśny, potrzebny do równoważenia każdej potrawy,to np. sok z cytryny, kiszonych ogórków, pomidorów, zielone czę-ści roślin i bazylia.

• Przyrządzając potrawę lub herbatę silnie rozgrzewającą niedodajemy smaku kwaśnego.

• W codziennym żywieniu neutralizujemy nadmierny jangwołowiny i baraniny równoważąc go wszystkimi smakami, doda-jąc warzywa i przyprawy, a kaszę gryczaną, na przykład, twaro-giem.

• Produkty jin (jarzyny, kury, ryby, wieprzowina i sery) jangi-zujemy poprzez gotowanie, pieczenie, smażenie, duszenie, doda-tek cebuli, porów, czosnku, przypraw oraz odpowiednie zestawia-nie z innymi produktami.

• Potrawa zrównoważona jest lepiej strawna, jednakże zrów-noważenie nie oznacza wcale uzyskania natury rozgrzewającej,np. zupa pomidorowa będzie zawsze ochładzająca.

265

• Silnie rozgrzewające potrawy lub herbatę stosujemy spora-dycznie, przez krótki okres czasu, odżywiając się jednocześniepotrawami neutralno-rozgrzewa-jącymi.

• Pamiętaj, nie stosuj silnego rozgrzewania przy jednoczesnymzażywaniu antybiotyków i leków hormonalnych!

• Nie możesz rozgrzewać organizmu jednocześnie korzystającz pożywienia kwaśnego, surowego i zimnego {patrz tab. 9) orazsłodyczy. Możesz tym spowodować rozregulowanie narządów ilicz się z poważnymi tego konsekwencjami. Porównaj swój orga-nizm do silnika samochodu. Silnik pracuje pięknie, gdy jest cie-pły i ma właściwe paliwo. Pomyśl, czy robisz wszystko, aby wła-ściwie funkcjonować, czy jesteś ciepły i dostarczasz właściwepaliw ol

• Pamiętaj, że natura neutralno-rozgrzewająca potrawy istniejewówczas, gdy jest równoważona wszystkimi smakami, z dużą ilo-ścią warzyw, dodatkiem składników o mocnym jang, na przykładwołowina, cebula, czosnek, przyprawy.

• Potrawa ma naturę neutralno-ochładzającą wówczas, gdy jestzrównoważona wszystkimi smakami, ale mimo dodatku składni-ków o silnej naturze jang, posiada dominujący smak kwaśny, naprzykład zupa pomidorowa.

• To, na którym smaku kończymy przyrządzać potrawę, niewpływa na jej naturę. Decydujemy wówczas tylko o tym, do któ-rego narządu skierowujemy jej energię, na przykład, gdy kończy-my na słonym, skierowujemy do nerek, gdy na kwaśnym - dowątroby. Korzystnym jest, aby zmieniać smaki kończące przypra-wianie, chyba że zależy nam na szczególnym wzmacnianiu jakie-goś narządu. Należy uważać wówczas na potrawy neutralno-ochła-dzające.

• Nie łącz kilku potraw wychładzających, na przykład zupyszczawiowej z rybą i surówką.

• Potrawy gotujemy pod przykryciem z wyjątkiem okresu wio-sny (od połowy lutego do końca kwietnia) (patrz rys. 12). Wiosnąpotrawy nie muszą być zbyt energetyczne, gdyż energia wiosny iwątroby zaspokaja nasze potrzeby. Nie oznacza to jednak, byś sięochładzał.

266

• Pamiętaj, że organizm wychłodzony to nie tylko niedobórjang (ciepło i energia), czyli uczucie zimna, ale również niedo-czynność narządów, niewłaściwa przemiana materii oraz niedo-bór jin, czyli płynów wewnętrznych i esencji.

• Pamiętaj, że organizm wychłodzony ma małą pojemność dlajang, to znaczy nadmiar jang nie może być równoważony odpo-wiednią jakością jin (płyny i esencje).

• Zapamiętaj, że rezygnując z pożywienia kwaśnego, surowe-go i zimnego oraz wprowadzając posiłki zrównoważone, nie zu-bożysz swojego menu, wprost przeciwnie, zyska ono na smaku istrawności. Można wtedy jeść do syta bez obawy o przybieraniena wadze.

• Zapamiętaj, że podstawowym warunkiem przystąpieniado rozgrzewania organizmu jest rezygnacja z pożywienia kwa-śnego, surowego i zimnego oraz z ograniczenia spożywaniasłodyczy.

• Pamiętaj, jeżeli spożywałeś duże ilości owoców, soków i jo-gurtów, nie możesz przystąpić do nagłego rozgrzewania organi-zmu, należy robić to stopniowo. Musisz odbudować swoje jin, ajest to proces długotrwały.

• Pamiętaj, że zimna woda gasi także Twoje jang.• Nie podjadaj i nie pogryzaj między posiłkami.• Jedząc posiłek nie popijaj żadnym napojem.• Kawę pij przed posiłkiem (śniadaniem).• Kawę gotuj, nie zabielaj, słodź miodem.• Zamiast cukru używaj miodu, a do pieczenia cukru złocistego.• Herbatę pij pół godziny przed lub po posiłku.• Owoce, słodycze, soki nie powinny leżeć na widocznym miejscu.• Obiady gotuj na dwa dni. Po przyjściu z pracy powinna być

gotowa chociaż zupa.• Nie wstydź się termosu z gotowaną kawą lub herbatą i swo-

ich kanapek w pracy.• Nie wstydź się odmówić zjedzenia czegoś, co ci może nie słu-

żyć lub na co nie masz ochoty (na przyjęciu lub podczas wizyty).• Pamiętaj, że każdy rodzaj trawienia wymaga ognia, to znaczy

ciepła i energii.

267

• Naucz się obserwować otoczenie i swój organizm. Do tegopotrzebny jest spokojny umysł i chwila skupienia.

• Zorganizuj sobie dzień tak, aby na wszystko był czas, a szcze-gólnie na chwile relaksu.

•

268

LITERATURA

Aleksandrowicz Julian, Nie ma nieuleczalnie chorych Państw.Wydawnictwo Iskry, Warszawa 1982, Wyd. I

Bo Yin Ra, Księga o człowieku Wydawnictwo Via Ad Altum,Poznań 1994, Wyd. I

Beinfield Harriet, Korngold Efrem, Między niebem i ziemią -Przewodnik po medycynie chińskiej Wydawnictwo WAB, Warsza-wa 1995, Wyd. I

Brillat-Savarin Anthelme, Fizjologia smaku PIW, Warszawa1996, Wyd. III

Castaneda Carlos, Odrębna rzeczywistość Dom WydawniczyRebis, Poznań 1996, Wyd. I

Castaneda Carlos, Opowieści o mocy Dom Wydawniczy Re-bis, Poznań 1996, Wyd. I

Czikow P., Łapatiew J., Rośliny lecznicze bogate w witaminyPaństw. Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1987

Diolosa Claude, Wykłady z medycyny chińskiejDiolosa Claude, Chiny, kuchnia ...tajemnice medycyny Wydaw-

nictwo M&M, Kraków 1991, Wyd. IIIDoktor Tadeusz, Medytacja w ruchu Wydawnictwo Pusty obłok,

Warszawa 1988Garnuszewski Zbigniew, Renesans akupunktur}' Wydawnictwo

Sport i Turystyka, Warszawa 1988Górnicki Bolesław, Dębieć Barbara, Pediatria Państw. Zakład

Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1985Guillame Mach-Chien G., Eysallet J.M., Medycyna chińska

Wydawnictwo Trickster, Sosnowiec 1995Jung Alicja, Raff Jerzy, Zdrowa dieta Edgara Cayce'ego Raff

& Jung Agencja Wydawnicza, Warszawa 1994Lao Tsy, Droga Rękodzielnia Arhat, Wrocław 1992Miętkiewski Eugeniusz, Zarys fizjologii lekarskiej Państw. Za-

kład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1984, Wyd. III

269

Ożarowski Aleksander, Jaroniewski Wacław, Rośliny leczniczei ich praktyczne zastosowanie Instytut Wydawniczy ZwiązkówZawodowych, Warszawa 1987, Wyd. I

Palos Stephan, Chińska sztuka leczenia Wydawnictwo Luna,Wrocław 1993, Wyd. I

Palitzsch Dieter, Kompendium pediatrii Państw. Zakład Wy-dawnictw Lekarskich, Warszawa 1976, Wyd. I

Piekarska Janina, Szczygieł Aleksander, Łoś-Kuczera Maria,Popularne tabele wartości odżywczych żywności Państw. ZakładWydawnictw Lekarskich, Warszawa 1983, Wyd. II

Polunin Miriam, Robbins Christopher, Naturalna farmacjaMuza SA, Warszawa 1993, Wyd.I

Poprzęcki Witold, Poradnik zielarza Instytut Pracy i Wydaw-nictw Novum, Warszawa 1984, Wyd. I

Praca zbiorowa, Podręczna encyklopedia zdrowia, dolegliwo-ści i symptomy choroby, badania i leczenie, jak sobie pomóc Wy-dawnictwo "Książnica", Katowice 1995, Wyd. II poprawione iuzupełnione

Redfield James, Niebiańskie proroctwo Zysk i S-ka, Poznań1993

Taylor Renee, Sekrety zdrowia plemienia Hunzów OficynaWydawnicza SPAR, Warszawa

Thie John R, Dotyk dla zdrowia Wydawnictwo"Sport i Tury-styka, Warszawa 1989, Wyd.I

Watts Alan, Tao strumienia Zysk i S-ka, Poznań 1996, Wyd.IWieczorek-Chełmińska Zofia, Zasady żywienia i dietetyka sto-

sowana Państw. Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1992,Wyd. VI

Wiśniewska-Roszkowska K., W walce ze starością Państw.Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1972, Wyd. III

Worsley Jack R., Rozmowy o akupunkturze Krajowa AgencjaWydawnicza, Katowice 1986

Woźniakowie M. i T., Ojca Grandę przepisy na zdrowe życieWydawnictwo Prasa Bałtycka, Gdańsk 1996

270

Zukav Gary, Siedlisko duszy Dom Wydawniczy Rebis, Po-znań 1997

Zukav Gary, Tańczący Mistrzowie Wu Li Dom WydawniczyRebis, Poznań 1995