evrensel ahlakİ İlkeler var midir?

EVRENSEL AHLAKİ İLKELER VAR

MIDIR?

Evrensel Ahlaki İlkeler Var Mıdır? 2

Hedonizm Egoizm Anarşizm Nietzsche Sartre

Subjektif Temelde Kabul Edenler

Faydacı Ahlak (Utilitarizm)

Sezgici Ahlak (Entüisyonizm)

Objektif Temelde Kabul Edenler

Sokrates Platon Farabi Spinoza Kant

EVRENSEL AHLAK YASASINI REDDEDENLER

EVRENSEL AHLAK

YASASINI KABUL EDENLER


İnsanların davranışlarına yön veren ortak bir ilkenin olmadığını savunan düşünürlerdir. Bunlar:

Hedonistler (Aristippos ve Epiküros), Egoistler (Thomas Hobbes), Anarşistler (Proudhon, Bakunin ve Stirrner), Nietzsche, Sartre’dır.

EVRENSEL AHLAK YASASINI REDDEDENLER


Ahlaki eylemin amacı mutluluktur. Mutluluk ancak haz ile elde edilebilir. İnsanı acıdan uzak tutup hazza yaklaştıran

eylem ahlaki eylemdir. İnsanın eylemlerini yönlendiren haz

bireyseldir. Eylemler evrensel bir temele

dayanmadığından evrensel bir ilkeden de bahsedilemez.

Hedonizm (Hazcılık)


İnsan doğası gereği kötüdür. İnsanın eylemlerinin amacı hayatın

korunmasıdır. Her birey kendi hayatını sürdürebilmek için

başkalarına zarar verebilir. Önemli olan insanın kendi çıkarıdır.

Eylemler bireysel çıkar üzerine kurulu olduğundan evrensellik söz konusu değildir.

Egoizm (Bencilci Ahlak)


İnsanın doğası iyidir. Ahlakça iyi olmanın sürekliliği için bireyin

özgürlüğü zorunlu bir önkoşuldur. Özgürlüğün yasalarla engellenmesi insanın iyi

olan doğasını bozar. İnsanın iyi olan özüne dönmesi her türlü

yasanın reddini gerektirir.

Anarşizm


Ahlaki değerleri, toplumda egemen olan

bireylerin karakteri belirler. Zayıf karakterli insanların egemenliğinde

ortaya çıkacak ahlak sistemi köle ahlakıdır. Güçlü karakterli bireylerin yarattığı değerlere

dayalı olan ahlak sistemi efendi ahlakıdır.

Nietzsche


(Nietzsche'nin ‘Köle Ahlakı’ ile demek istediği şey bir eğretilemedir. ‘Üst-İnsan’ bir köle efendisi; sürü insanı da zincire vurulu bir köle değildir.)

Nietzsche


Sürü (Köle) Ahlakı Zayıfın güçlüğe karşı

beslediği hınçtan kaynaklanır.

Zayıflığı ön plana çıkarır.

Acımaya ve çile çekmeye değer yükler; yaşamı yadsır.

Efendi Ahlakı Güç istenciyle ortaya

çıkar. Çile ve acının yerine

yaşama değer verir. Geleneksel ahlak

anlayışına karşı çıkar. Değerlerin yeniden

yaratılmasına dayanır.

Nietzsche


Modern batı toplumunun ahlakı sürü ahlakıdır. Modern batı toplumu ahlaki olarak yozlaşmış

ve bütün değerleri çökmüştür. (Decadance) Bu durumun nedeni, modern batı değerlerinin

Hristiyan ahlak anlayışına dayanmasıdır. Hristiyan ahlakının temelinde acıma duygusu

ve çilecilik anlayışı vardır.

Nietzsche


İnsanın yaşam’a katılması için içinde

bulunduğu ahlaki nihilizmden kurtulması gerekir.

Bunun için bu yozlaşmış değerleri reddedip yerine kendi değerlerini yaratması şarttır.

Bunu başaran kişi, üstinsan olarak özgür ve yaşama hakim olabilir.

Her insan kendi değerlerini kendisi yaratacağı için evrensellik söz konusu değildir.

Nietzsche


«Varoluş özden önce gelir.» Sartre, bu önermesini bilinçli bir varlık olan

insan için kurmuştur. İnsan dışındaki varlıklar belli bir öze sahip

olarak vardır. Fakat, insanın önceden belirlenmiş bir özü

yoktur.

Sartre


Tanrı olmadığına göre, insanın özünü önceden

belirleyecek hiçbir güç yoktur. İnsan dünyaya yalnız bir varlık olarak

atılmıştır. Bu durum, insanı çaresiz bir şekilde özgürlüğe

mahkum kılmıştır. Bu durumda, insanın eylemlerinin tek

sorumlusu kendisidir.

Sartre


İnsan, özgür ve sorumlu bir varlık olarak eylemde bulunup kendi özünü belirlemiş olur. Bu eylemleriyle insan «kendisini ne yaparsa o

olur.» İnsan eylemleri bireysel olarak

değerlendirileceği için evrensel bir nitelik taşımaz.

Sartre


Kişiden kişiye, zamandan zamana, mekandan mekana ve durumdan duruma farklılık göstermeyecek şekilde, bütün insanların üzerinde uzlaşacağı ortak bir ahlak ilkesinin varlığını kabul ederler.

EVRENSEL AHLAK YASASINI KABUL EDENLER


Ahlak yasasını kabul eden filozofların, yasayı farklı şekillerde temellendirmelerine bağlı olarak, iki farklı anlayış ortaya çıkar.

Yasayı subjektif temelde açıklayanlar Yasayı objektif temelde açıklayanlar



Yasayı subjektif

temelde açıklayanlar

Yasa, insana bağlı birtakım özelliklere göre ortaya çıkar.

İnsanın doğası ve yaşam tarzı yasayı belirler.

Yasayı objektif temelde açıklayanlar

Yasa, insanın dışında, insandan bağımsız olarak vardır.

Yasa insanın doğasını ve yaşam tarzını belirler.




Fayda, insan davranışının temel ilkesidir. Bireysel çıkardan çok, toplumsal yarara

dayalıdır. «Olabildiğince çok insanın, olabildiğince çok

mutluluğu» söz konusudur. Temsilcileri, Jeremy Bentham ve John Stuart

Mill’dir.

Yasayı Subjektif Temelde Açıklayanlar


Jeremy Bentham

İnsan eylemlerinin amacı mutluluktur. Mutluluğa, toplumsal fayda ön planda

tutularak hazla ulaşılabilir. Kişi mutluluğa tek başına ulaşamaz. Mutluluk, toplum içerisinde ve toplumsal yarar

çerçevesinde ele alındığında ortaya çıkar.



John Stuart Mill

İnsan eylemlerinin amacı mutluluktur. Mutluluğa toplumsal fayda temelinde

ulaşılabilir. Bireysel çıkar ile toplumsal fayda çakışırsa

mutluluk evrensel olarak sağlanmış olur.



Sezgici Ahlak (Entüisyonizm )(Henri

Bergson)

Hayat sürekli akış hali içerisindedir. (Süre) Sürenin algılanmasında akıl yetersiz kalır. Akla

dayanan bilgi asla tam ve kesin olamaz. Gerçeklik sezgi ile bir kerede ve tam olarak

kavranır. İyi ve kötünün bilgisi de ancak sezgiyle

kavranabilir.

Sezgici Ahlak (Entüisyonizm)


Kapalı Ahlak (Topluma

Dayalı Ahlak) Toplumsal alışkanlıklar,

töreler ve kanunlardan beslenir; bunları sürdürmeyi amaçlar.

Toplumsal kalıpları aşamadığından evrensel değildir.

Açık Ahlak (Sezgiye

Dayalı Ahlak) Toplumsal normlarla

sınırlanmamış ahlaktır. Temellerini insanda

bulur. İnsanın kendini

geliştirmesini ve özgürleştirmesini sağlar.

Evrensel bir niteliği vardır.

Henri Bergson


Sokrates İnsan davranışının amacı mutluluktur. Mutluluğa ulaşmanın tek yolu erdemdir. Erdem, mutluluğa götüren bilgidir. Bu bilgi herhangi bir alanla ilgili olan bilgi

değil; kişinin kendisi hakkındaki bilgisidir. Kendini bilen kişi, yaşamının amacını, kendisi

için neyin iyi olduğunu bilir ve buna göre davranır.

Yasayı Objektif Temelde Açıklayanlar


Platon Ahlak anlayışını idealar dünyasına göre

temellendirir. Ahlaki eylemin amacı, mutluluğa ulaşmaktır. Mutluluğa ulaşmanın yolu, en yüksek iyi olan

iyi ideasını kavramaktır. Bu amacı gerçekleştirmek için erdemli olmak

gerekir.



Erdem ruhun uyumlu bir şekilde çalışmasını sağlayarak mutluluğun yolunu açar.

Platon

Ruhun Bölümleri

Erdemi Devletteki Karşılığı

Farabi’deki Karşılığı

Üst bölüm (kafa)

Bilgelik Yöneticiler Akıl Erdemi

Orta bölüm (gövde)

Cesaret Bekçiler İrade Erdemi

Alt bölüm (ayaklar)

Ölçülülük İşçiler-Zanaatkarlar

Beden Erdemi


Farabi Düşüncesinin temelinde varlığın birliği

(vahdet-i vücut) fikri vardır. Evrendeki her şey, taşma (südur) yolu ile Faal

(Etkin) Akıl’dan, yani Tanrı’dan oluşmuştur. Gerçek varlık ve bütün evren Tanrı’dır. Ahlaki eylemin amacı mutluluktur.



Mutluluğun yolu, insanın kendisini, dolayısıyla

evreni ve Tanrı’yı bilmesinden geçer. Bu bilgiye erdem yardımıyla ulaşılır.1. Akıl erdemi: Etkin Akıl’a götüren erdemdir.2. İrade erdemi: İyi ve kötüyü ayırt edip

davranışlarımızı yönlendiren erdemdir.3. Beden erdemi: İnsanı bedene zararlı

şeylerden koruyan erdemdir.

Farabi


Spinoza Var olan her şey Tanrı’nın kendisidir.

(Panteizm) Evren zorunluluk ilkesine göre işler. Zorunluluk ilkesine rağmen özgürlük

mümkündür. Bu da, insanın zorunluluk ilkesinin farkında

olup ona ayak uydurması; ve Tanrı ile evrenin birliğini idrak etmesiyle

olur.

Spinoza


Bu bilgi bizi özgürlüğe ulaştıran tek bilgidir. En büyük erdem, bu bilgiye ulaşmış olmaktır. Erdemli insanın tek isteği Tanrı’nın bilgisine

ulaşmak ve Tanrı’yı sevmektir. Bu sevgi ile insan geçici tutkulardan kurtulup sonsuz mutluluğu elde eder.

Spinoza


Etik, ancak genel geçer bir yasaya dayandığı

takdirde evrensel olabilir. Böyle bir yasa doğa yasası gibi olanı değil;

olması gerekeni içermelidir. Bu yasa, kaynağını, insanın dışındaki bir

varlıktan değil; her insanın içinde olan iradeden almalıdır.

Bu otonomidir. (Özerklik)

Immanuel Kant


Otonomi ile gönüllü katılım; dolayısıyla,

özgürlük ortaya çıkar. Özgürlük, ahlaki eylemin temel şartıdır. Bu durumda, ahlak ilkesine uymak, bir

zorunluluk olmaktan çıkıp, bir ödev halini alır.

Immanuel Kant


Koşullu Buyruk

(Hipotetik İmperatif)

Belli bir koşula bağlı olan buyruktur.

Tümel ve zorunlu değildir.

Eylemin muhtemel sonuçları dikkate alınarak ortaya çıkar.

Koşulsuz Buyruk (Kategorik İmperatif)

Herhangi bir koşula bağlı değildir.

Evrensel ve zorunludur.

Eylemin muhtemel sonuçları dikkate alınmadan ortaya çıkar.

Immanuel Kant

evrensel ahlakİ İlkeler var midir?

Documents