el verbo sum

29
SUM Y SUS COMPUESTOS 1. SUM A) MORFOLOGÍA de SUM; FUI; --- B) SINTAXIS, VALORES Y TRADUCCIÓN 2. LOS COMPUESTOS DE SUM 2.1 INSUM, PRAESUM, ABSUM, ADSUM, DESUM, INTERSUM, SUBSUM, SUPERSUM Y OBSUM A) MORFOLOGÍA B) SINTAXIS, VALORES Y TRADUCCIÓN B1) ABSUM B2) RESTO 2.2. PROSUM A) MORFOLOGÍA B) SINTAXIS, VALORES Y TRADUCCIÓN 2.3. POSSUM

Upload: fajina

Post on 31-Dec-2015

93 views

Category:

Documents


0 download

DESCRIPTION

El verbo sum y sus compuestos con ejemplos de Eutropio. Ejercicios

TRANSCRIPT

Page 1: El Verbo Sum

SUM Y SUS COMPUESTOS

1. SUM

A) MORFOLOGÍA de SUM; FUI; ---

B) SINTAXIS, VALORES Y TRADUCCIÓN

2. LOS COMPUESTOS DE SUM

2.1 INSUM, PRAESUM, ABSUM, ADSUM, DESUM, INTERSUM, SUBSUM, SUPERSUM Y OBSUM

A) MORFOLOGÍA

B) SINTAXIS, VALORES Y TRADUCCIÓN

B1) ABSUM

B2) RESTO

2.2. PROSUM

A) MORFOLOGÍA

B) SINTAXIS, VALORES Y TRADUCCIÓN

2.3. POSSUM

A) MORFOLOGÍA

B) ¿QUÉ ES UN VERBO MODAL?

B) SINTAXIS, VALORES Y TRADUCCIÓN

Page 2: El Verbo Sum

1. EL VERBO SUM

A) MORFOLOGÍA de SUM; FUI; --------

Los tiempos de perfecto son completamente regulares, con la raíz fu-; los tiempos de presente son irregulares, pero salvo el presente de indicativo, sabida la primera forma, se deducen el resto:

Presente indicativo

sum (soy)esestsumusestissunt

Perfecto indicativo

fui (fui/ he sido)fuistifuitfuimusfuistisfuerunt/fuere

Imperfecto indicativo

eram (era)eraserateramuseratiserant

Pluscuamperfecto indicativo

fueram (había sido)fuerasfueratfueramusfueratisfuerant

Futuro imperfecto

ero (seré)eriseriterimuseritiserunt

Futuro perfecto

fuero (habré sido)fuerisfueritfuerimusfueritisfuerint

Presente subjuntivo

sim (sea)sissitsimussitissint

Perfecto subjuntivo

fuerim (haya sido)fuerisfueritfuerimusfueritisfuerint

Imperfecto subjuntivo

essem (fuera/sería)essesessetessemusessetisessent

Pluscuamperfecto subjuntivo

fuissem (hubierasido/habría sido)fuissesfuissetfuissemusfuissetisfuissent

Imperativo presente

es (sé tú)este (sed vosotros)

NOTA. Existe también un imperativo futuro: este (sé tú), esto (que sea él); estote (que seáis vosotros), sunto (que sean ellos)

Page 3: El Verbo Sum

B) SINTAXIS, VALORES Y TRADUCCIÓN DE SUM:

Con carácter general, el verbo sum es el verbo que sirve para atribuir una cualidad al Sujeto, ya sea de forma permanente (es), ya temporal (está). Pero, como siempre, su valor varía dependiendo de los). Pero, como siempre, su valor varía dependiendo de los COMPLEMENTOS OBLIGATORIOS que lleva. A eso hyay que añadir lasCOMPLEMENTOS OBLIGATORIOS que lleva. A eso hyay que añadir las diferentes traducciones. diferentes traducciones.

1ER

COMPLEMENTO OBLIGATORIO

2º COMPLEMENTO OBLIGATORIO

VALOR TRADUCCIÓN EJEMPLOS

nom/SUJ ----------------- Existencia existir/ haber Dei sunt

nom/SUJ nom/ ATR1 (adjetivo o sust)

Atribuir una cualidad al SUJ o indicar un estado de él

ser/estar

Claudius est consul

Claudius est fessus

infinitivo/SUJgen/ RÉGIMEN

Indicar a quién pertenece característicamente una cualidad abstracta

ser (propio) deErrare est hominis

nom/SUJ

gen/ RÉG o abl/REG[obligatoriamente debe ser un sustantivo acompañado de un adjetivo que indiquen una cualidad o

aspecto]

Atribuir una cualidad

ser de/ tener/ llevar

Claudius est summae virtutis

Galli sunt promisso capillo

nom/SUJdat/ RÉG(especialmente de persona)

Posesión

TENER:- el dativo

de persona pasa a SUJ

- el nominativo pasa a ODI

Multum aurum est Claudio

nom/SUJin + ablativo/ COL1

(u otra preposición)

Situación en el espacio

estar en / encontrarse en/estar situado en/ haber

Claudius est in ItaliaRoma est in ItaliaIn armario sunt mures

Page 4: El Verbo Sum

EJERCICIOS

1. ANALIZA Y TRADUCE:

Donec eris felix, multos numerabis amicos; tempora si sunt nubila, solus eris

Omnis hominis est errare, sed insipientis in errore perseverare

Scipioni cognomen erat Africano

C. Iulius Caesar erat excelsa statura, nigris vegetisque oculis, capite calvo:

hanc calvitii deformitatem aegre ferebat. In agmine capite detecto ibat, sive sol

sive imbris esset.

3. RETROVERSIÓN:

En los templos hay statuas (signum,-i) de los dioses

Yo me llamo X

Soy de pelo (capilli,-orum) negro (niger-gra-grum) y de ingenio agudo (acris-e)

Lucio Cornelio Escipión tenía un terreno (fundum) en Apulia

Entre (in) ellas se encontraba Sempronia, mujer de increible (eximius-a-um) belleza (forma,-ae), pero (sed) que (quae) había cometido muchos crímenes (facinus,-oris, neutro).

Page 5: El Verbo Sum

2. LOS COMPUESTOS DE SUM

2.1 INSUM, PRAESUM, ABSUM, ADSUM, DESUM, INTERSUM, SUBSUM, SUPERSUM Y OBSUM

A) MORFOLOGÍA

Los compuestos de sum se conjugan igual que sum, añadiendo la preposición delante:

Presente de indic de insum :

in-sumin-esin-estin-sumusin-estisinsunt

Para saber traducir una forma de un compuesto de sum, simplemente hay que cambiar la traducción del verbo ser por la del significado del verbo compuesto:

insum = (soy) estoy dentroineram = (era) estaba dentroinero = (seré) estaré dentroinfui = (fui/ he sido) estuve dentro/ he estado

dentro etc.

Estos 9 verbos son los siguientes:

absum; absum; afuiafui estar ausente estar ausenteadsum, adsum, adfui (o affui)adfui (o affui) estar presente/ ayudar estar presente/ ayudardesum; defui desum; defui faltar faltarinsum; infui insum; infui : estar en: estar enintersum; interfui intersum; interfui intervenir intervenirobsum; obfui (u offui) obsum; obfui (u offui) oponerse oponersepraesum; praefui praesum; praefui estar al frente deestar al frente desubsum; --------- subsum; --------- estar debajo estar debajosupersum; superfui supersum; superfui sobrar/ sobrevivir sobrar/ sobrevivir

Page 6: El Verbo Sum

EJERCICIOS

1. Descompón en morfemas y traduce:

afuissemus

affuissemus

inessetis

obfuerim

intereramus

intereritis

absitis

aberant

deesse

dees

adeste

2. Traduce al latín:

estuvisteis ausentesayudaríamosse oponganestabamos debajo hubieras intervenidose oponenhaya sobrevivido(él)

habías estado al frente deayudaráshabrían estado presentesayuda (ahora)ayuda (mañana)hayas estado enestuviera enhabré estado en

Page 7: El Verbo Sum

B) SINTAXIS, VALORES Y TRADUCCIÓN

B1) ABSUM

El verbo absum sirve para expresar la separasción entre el SUJETO y un hito espacial: “estar ausente/ estar lejos/ distar”. Necesita dos complementos:

- un SUJ en nominativo, y

- un COL 1 (de/ desde un sitio), que va con a/ab + ablativo

Además aparece normalmente otro complemento en acusativo sin preposición (CCI) que indica la distancia que separa al SUJETO del límite espacial señalado por ab + ablativo. Si va en acusativo suele ser el adjetivo indeclinable mille (1000) seguida de passus (acusativo plural 4ª declinación) o el sustantivo acusativo neutro plural milia (“millares”) seguido de passuum (gen. pl, 4ª declinación) y precedido de un numeral (duo/ tria/ quattuor etc). En ambos casos se traduce la expresión entera por “milla/s” :

Caesar aberat a Roma mille passus

Caesar aberat a Roma tria millia passuum

Alternativamente, se puede usar absum o el simple sum y poner la distancia en ablativo sin preposición ( CCI) con la palabra miliarium,-i y un numeral ordinal: secundo miliario, tertio miliario, quarto miliario etc. Se traduce igualmente por “dos/ tres/ cuatro millas”

Fidenates octavo decimo miliario absunt ab urbe Roma.

EJERCICIO. Analiza y traduce:

Tullus Hostilius bella reparavit; Albanos vicit, qui ab urbe Roma

duodecimo miliario sunt; Veientes , qui sexto miliario absunt ab urbe

Roma, bello superavit.

Page 8: El Verbo Sum

NOMBRE

COMPOSICIÓN EN LATÍN

LATIUM

El Lacio se encuentra en el medio de Italia (“en media Italia”) y en él está Roma. El río (flumen,-inis) Tíber (Tiberis,-is) pasa al lado de (praeterfluo, 3 conj, transitivo) Roma. El monte albano se encuentra a 9 (novem) millas de Roma; al pie del (sub + ablativo) monte Albano está la ciudad (de) Alba Longa, antigua (antiquus-a-um) capital (caput,-itis, neutro) del Lacio. En los alrededores de (circa + acus) Roma se encuentran Fidenas, Túsculo y Colacia (ver mapa para nombres). Ostia, o porto de Roma, dista 10 (decem) millas de la capital. Veyes (ver mapa), ciudad etrusca, está más allá del (trans+ acus) Tíber.

[Oblitus sum imaginis domini nominis; maximas ei, quicumque sit, gratias ago]

X dista F de Y (o que queiras, pero mira el mapa)

Page 9: El Verbo Sum

B2) RESTO: INSUM, PRAESUM, ADSUM, DESUM, INTERSUM, SUBSUM, SUPERSUM Y OBSUM

El resto de compuestos de sum llevan siempre:

- nom/ SUJ- dat/ RÉGIMEN

Un dativo/ RÉGIMEN se define como el segundo complemento obligatorio de un verbo que va en caso dativo. Se distingue así:

- del ODI, porque éste va en acusativo

- del OIN, porque éste es el tercer complemento de un verbo que significa dar/ decir e indica la persona a la que se le da/ dice algo.

EJEMPLO:

Pompeius interfuit bello civiliNom/SUJ Dat/RÉG

EJERCICIOS. Analiza y traduce

Equites hostium multum obfuerunt peditibus nostris

Non desunt rei publicae milites et arma: ipsi imperatores desunt!

Ipse dux hostium aderat suis militibus

Augustus multos annos imperio Romano praefuit

Nonnulli pueri ludis Maximis interfuerunt

Plancus, qui legionibus praeerat, locum capit superiorem

Page 10: El Verbo Sum

2.2. PROSUM

A) MORFOLOGÍA

El compuesto prosum “aprovechar, ser de provecho a” tiene una particularidad en su formación: su prefijo es en realidad prod-, pero la -d sólo se mantiene si después le sigue una vocal (prod-eram); si le sigue una consonante esa –d desaparece: pro-sum, pro-sim; pro-fui etc. Así, p.e., en el presente tendremos:

- pro-sum “yo aprovecho”, frente a

- prod-es “tú aprovechas”

EJERCICIO

AprovecháisAprovechanAprovechabanAprovecharéisAprovechéisAprovecháramosAprovechéHabía aprovechadoHubieran aprovechadoAprovechar

B) SINTAXIS, VALORES Y TRADUCCIÓN

Desde el, punto de vista sintáctico prosum “aprovecho, soy de provecho a” se comporta igual que los demás compuestos de sum, es decir, lleva (un nom/SUJ) y un dat/RÉG.

Numa Pompilius civitati profuit non minus quam Romulus

(civitas,-atis)

Page 11: El Verbo Sum

EJERCICIOS. Traduce analizando el 2º complemento obligatorio de estas frases:

Mors imperatoris Germanis profuit

Contra eos Hasdrubal, dux Carthaginiensium, dimicabat. Famea,

dux alius, equitatui Carthaginiensium praeerat

Eo tempore liberi Constantini Galliae, Orienti Italiaeque praeerant

Iulianus Parthis intulit bellum, cui expeditioni ego quoque interfui

Postea L. Cornelius Sulla Archelaum vicit ita ut ex CXX milibus

hominum vix decem milia Archelao superfuerunt

------------------------------------------------------------

Ático fue siempre (semper) útil a sus conciudadanos

La discordia de los ciudadanos (civis,-is) perjudica a la patria

Los Santones no distan mucho (longe) del país (fines,-ium “frontera”) de los Tolosates (tema en –i)

Manlio mandaba el ala derecha (dexter-tra-trum) y Decio la izquierda (laevus-a-um)

Ninguno (nemo,-inis) de los enemigos sobrevivió a la guerra

Entre (apud + acus) los galos los druidas (druides,-is) se ocupan de los asuntos religiosos y se mantienen alejados de la guerra.

Gneo Pompeyo el Grande (magnus-a-um) tenía entonces (tum) tres legiones

Page 12: El Verbo Sum

2.3. POSSUM

A) MORFOLOGÍA

El verbo possum es un semicompuesto irregular de sum con prefijo variable.

1. Es un semicompuesto de sum porque sólo en los tiempos de presente es compuesto de sum: prefijo + forma correspondiente de sum:

Pot-est “puede”

Pot-erat “podía”

Pot-ero “podré” etc.

En cambio, en los tiempos de perfecto es un verbo normal y corriente con la Raíz potu-:

Potu- i (como amav-i) “pude/ he podido”

Potu-eram (como amav-eram) “había podido”

Potu-issem (como amav-issem) “hubiera podido”

2. Tiene prefijo variable porque en los tiempos de presente el prefijo *pot- “poderoso” sólo se mantiene ante las formas del verbo sum que empiezan por vocal:

POT-EST, POT-ERAT, POT-ERO etc.

En cambio, ante las formas de sum que empiezan por s, la t final del prefijo se asimila a la s del verbo sum:

POS-SUM, POS-SUNT, POS-SIM etc.

3. Es irregular porque en algunos tiempos de presente (en los que es compuesto de sum) tiene formas especiales:

INFINITIVO POSSE

IMPERFECTO DE SUBJUNTIVO: POSSEM (y no * POT-ESSEM)

Page 13: El Verbo Sum

PARADIGMA DE POSSUM; POTUI; ------------

Presente indicativo

Pos-sum (puedo)Pot-esPot-estPos-sumusPot-estisPos-sunt

Perfecto indicativo

Potu-i (pude/he podido)Potu-istiPotu-itPotu-imusPotu-istisPotu-erunt/ potu-ere

Imperfecto indicativo

Pot-eram (podía)PoterasPoteratPoteramusPoteratisPoterant

Pluscuamperfecto indicativo

Potu-eram (había podido)Potu-erasPotu-eratPotu-eramusPotu-eratisPotu-erant

Futuro imperfecto

Pot-ero (podré)Pot-erisPot-eritPot-erimusPot-eritisPot-erunt

Futuro perfecto

Potu-ero (habré podido)Potu-erisPotu-eritPotu-erimusPotu-eritisPotu-erint

Presente subjuntivo

Pos-sim (pueda)PossisPossitPossimusPossitisPossint

Presente subjuntivo

Potu-erim (haya podido)Potu-erisPotu-eritPotu-erimusPotu-eritisPotu-erint

Imperfecto subjuntivo

Possem (pudiera/podría)

PossesPossetPossemusPossetisPossent

Imperfecto subjuntivo

Potu-issem (hubiera podido/habría podido)

Potu-issesPotu-issetPotu-issemusPotu-issetisPotu-issent

Imperativo presente

Pot-es (puede tú)Pot-este (poded vosotros)

NOTA. Existe también un imperativo futuro: Pot-esto (puede tú); Pot-esto (que pueda él); Pot-estote (Poded vosotros), Pos-sunto (que puedan ellos)

INFINITIVO: INFINITIVO: POSSEPOSSE

Page 14: El Verbo Sum

B) ¿QUÉ ES UN VERBO MODAL?

Se llama verbo modal a aquél que tiene 3 valores:

1. Un significado propio: ej: poder = /ser capaz/

No puedo resolver este jeroglífico

2. Un valor de permiso/obligación:

¿Puedo ir a la taquilla?

3. [Un valor epistémico]: indica el grado de certeza que el hablante tiene sobre la realidad de lo afirmado (posibilidad de que ocurra, probabilidad, necesidad etc):

Ahora en Madrid puede estar lloviendo

Puede que llueva mañana

Cuando un verbo sólo tiene dos de estos valores (1 y 2 ó 1 y 3) se habla de verbos semimodales.

EJERCICIOS.

1. Indica cúales de estos verbos son modales, cuáles semimodales y cuáles normales, con ejemplos que demuestren lo afirmado: deber, comprar, tener.

2. ¿Qué valores (1/2/3) presentan estas frases inglesas? ¿Qué tipos de verbos son?

- (El lema de Obama): Yes, we…- You can´t go out tonight- You must speak englinsh very well (I think)- You mustn´t answer the telephone!- He may be drunk- May I make a call?- You have to do your homework- I have many books

Page 15: El Verbo Sum

C) SINTAXIS, VALORES Y TRADUCCIÓN

En todo caso en latín possum siempre construye así:

- nom/ SUJ- inf/ ODI (este infinitivo puede llevar sus propios

complementos, incluido su propio ODI).

El verbo possum puede tener los tres valores propios de un verbo modal y es el contexto el que me dará la clave:

1. Antonius non potuit venire (ser capaz de)

2. Possum ire ad latrinam? (permiso)

3. Admitto: potuit esse innocens Falcula (epistémico)

Page 16: El Verbo Sum

SENEX ET MORSSENEX ET MORS

Senex e silva cum fasce lignorum remeabat et quattuor milia passuum aSenex e silva cum fasce lignorum remeabat et quattuor milia passuum a

domo aberat ut, labore ac via fessus, flevit et mortem invocavit. domo aberat ut, labore ac via fessus, flevit et mortem invocavit. Mors subitoMors subito

homini adfuit et interrogavit: “Cur me vocavisti?”. Tum senex dicit: “ Uthomini adfuit et interrogavit: “Cur me vocavisti?”. Tum senex dicit: “ Ut

gravissimum onus in capite accomodes. gravissimum onus in capite accomodes. Mihi adesse potes?”Mihi adesse potes?”

Etiam si miserrimi sunt, pauci mortem optant ex animo.Etiam si miserrimi sunt, pauci mortem optant ex animo.

Senex,-is: ancianoSenex,-is: ancianoe (prep): de, desdee (prep): de, desdesilva,ae: bosquesilva,ae: bosquecum (prep): concum (prep): confascis,-is: haz, manojofascis,-is: haz, manojolignum,-i: leña, troncolignum,-i: leña, troncoremeo (1 intr): volver (ex aliquo loco, de algún sitio)remeo (1 intr): volver (ex aliquo loco, de algún sitio)quattuor (indecl = cualquier “caso”; unir con quien corresponda): cuatroquattuor (indecl = cualquier “caso”; unir con quien corresponda): cuatroa (prep): de , desdea (prep): de , desdedomus,-i: casadomus,-i: casaut (conj): cuandout (conj): cuandolabor,-oris: trabajolabor,-oris: trabajoac = etac = etvia,ae: caminovia,ae: caminofessus-a-um: cansadofessus-a-um: cansadofleo (2 intr): echarse a llorarfleo (2 intr): echarse a llorarmors,-ortis: muertemors,-ortis: muerteinvoco (1 trans): llamarinvoco (1 trans): llamarsubito (adv): de repentesubito (adv): de repenteadsum: presentarse/ ayudaradsum: presentarse/ ayudarhomo,-inishomo,-inisinterrogo (1 trans): preguntarinterrogo (1 trans): preguntarcur (adv): por quécur (adv): por quéme (acus del pron. pers. de 1ª persona sing.)me (acus del pron. pers. de 1ª persona sing.)voco (1 trans): llamarvoco (1 trans): llamartum (adv): entoncestum (adv): entoncesdico; dixi; dictum (3 trans): decirdico; dixi; dictum (3 trans): decirut (conj): para queut (conj): para queistusistus-a-um: este-a-um: estegravis-e: pesadogravis-e: pesadoonus,-eris (n.): cargaonus,-eris (n.): cargain (prep): enin (prep): encaput,-itis(n.): cabezacaput,-itis(n.): cabezaaccomodo (1 trans): acomodar, adaptaraccomodo (1 trans): acomodar, adaptarmihi (dat acus del pron. pers. de 1ª persona sing)mihi (dat acus del pron. pers. de 1ª persona sing)etiamsi (conj): incluso sietiamsi (conj): incluso simiser-era-erum: desgraciadomiser-era-erum: desgraciadopaucus-a-um: pocopaucus-a-um: pocoopto (1 trans): desearopto (1 trans): desearex = e (ver supra)ex = e (ver supra)animus,-i: ánimo, alma animus,-i: ánimo, alma

Page 17: El Verbo Sum

Compuestos de Compuestos de sumsum

LA TERCERA GUERRA PÚNICA LA TERCERA GUERRA PÚNICA

En el año 602 desde la fundación de la ciudad en el consulado de LucioEn el año 602 desde la fundación de la ciudad en el consulado de Lucio

Manlio Censorino y Marco Manilio empezó la tercera guerra contra losManlio Censorino y Marco Manilio empezó la tercera guerra contra los

cartagineses.. Luchaba contra ellos Asdrúbal, general de los cartagineses. Fámea,cartagineses.. Luchaba contra ellos Asdrúbal, general de los cartagineses. Fámea,

otro general, estaba al frente de la caballería de los cartagineses. Escipión, nietootro general, estaba al frente de la caballería de los cartagineses. Escipión, nieto

de Escipión el Africano, servía allí como tribuno. Al principio los cónsules node Escipión el Africano, servía allí como tribuno. Al principio los cónsules no

pudieron conquistar la ciudad porque los cartagineses se opusieron a lospudieron conquistar la ciudad porque los cartagineses se opusieron a los

Romanos valerosamente. Finalmente, Escipión tomó la ciudad y la destruyó. Romanos valerosamente. Finalmente, Escipión tomó la ciudad y la destruyó.

Segundo Segundo alter-a-um (“el otro”) alter-a-um (“el otro”)Empezó: incipitEmpezó: incipitNieto: nepos,-otisNieto: nepos,-otisServir (en el ejército): milito (1)Servir (en el ejército): milito (1)Allí : ibiAllí : ibiValerosamente: strenueValerosamente: strenueConquistar (al asalto): op-pugno (1) / ex-pugno (1)Conquistar (al asalto): op-pugno (1) / ex-pugno (1)Porque: quiaPorque: quiaBorrar Borrar destruir: deleo (2 conj) destruir: deleo (2 conj)

VOCABULARIO:VOCABULARIO:

1.1. Define (o sea, busca en el diccionario) y busca la relación conceptual Define (o sea, busca en el diccionario) y busca la relación conceptual con la palabra latina.con la palabra latina.

NEPOTISMONEPOTISMO

DELETÉREODELETÉREO

2.2. Forma/ encuentra la palabra en castellano:Forma/ encuentra la palabra en castellano:

Que no se puede borrarQue no se puede borrarQue está en sus principios o iniciosQue está en sus principios o inicios¿y su contrario? ¿y su contrario? (¿en qué ámbito se utiliza?) (¿en qué ámbito se utiliza?)

LucharLuchar contra ( contra (haciahacia) una resolución judicial que nos perjudica) una resolución judicial que nos perjudica

Page 18: El Verbo Sum
Page 19: El Verbo Sum