8/7/2019 Ekolojik Tarm ve Tozlama

1/3

TOZLAMA (Pollination) ULUDAG BEE JOURNAL

27

EKOLOJK TARIM VE TOZLAMA

(Ecological Agriculture and Pollination)

Yrd.Do.Dr. brahim AKMAKBu gn hzla gelien modern tarmda rn

miktarnda ok nemli artlarn yannda ciddi

evre ve salk sorunlarnn yaanmas ekolojik

tarm daha fazla gndeme getirmitir. Ekolojik

tarm denildiinde istenilen retim yaplrken

doann korunmas doal dengeye dikkat edilerekcanl ve cansz faktrlerin uyum ierisinde olmas

akla gelir. Sala zararl kimyasal ilalar ve

hormonlar kullanlmadan doann kurallarna aykr

olmayan yntemler gelitirilerek hem ekolojik

dengeyi koruma ve hem de retimde art ve kalite

salanmaldr. Doada canllar nesillerini devam

ettirebilmek iin yaadklar evreye adapte

olmulardr. Canllar hem kendi aralarnda ve hem

de yaadklar evrede cansz faktrlerle rnein

toprak, su, v.b gibi srekli etkileim iindedir. Buetkileimde ok hassas dengeler mevcuttur. Bu

dengelerin bozulmas hem belli bir evrede yaayan

bitki, hayvan ve hem de insanlar iin ok nemlidir.

Bu dengeleri bozmadan yeterli seviyede ve kalitede

retim yapabilmek iin ekoloji konusunda yetimi

uzmanlara ihtiya duyulmaktadr.

lkemizde ekolojik tarm konusunda yeterli bir alt

yapnn hazrlandn ve zellikle reticilerin bu

ekilde retim yapmaya hazr olduklar

sylenemez. ABD ve gelimi Avrupa lkelerindebu konuda programlar hazrlanm alt yaplar ve

uzman bilim adamlar bulunmaktadr. ABDde

yaplan almalarda ekolojik tarm ve biyolojik

mcadele i iedir.

Ekolojik tarmda retimi artrmak iin zararllara

kar biyolojik mcadele kanlmazdr. Biyolojik

mcadelenin yaplabilmesi iin ise zararllarn

rakiplerinin ve predatrlerinin biyolojileri ve hayat

dnglerinin ok iyi bilinmesi gerekmektedir. Son

yllarda zararllara kar kullanlan biyolojikmcadele yntemlerinden birisi inter-cropping(ara rnl) ekim yntemidir. Bu durumdamodern tarmn elerinden biri olan mono-kltr

yerini poli-kltre brakmaktadr. Poli-kltr

ynteminde belli bitkiler zerinde yaayan veonlara zarar veren zararllarn yaylmas oalmas

ve kontrol altna alnmakta ve biyolojik mcadele

daha kolay olmaktadr. Belli bitki trne zg veya

tercih eden zararl bcekler bu bitkiler zerinde ok

iyi adapte olduklarndan saklanabilmektedir. Fakat

ara rn ekimi yapldnda bu bariyeri gemeye

alrken predatrleri tarafndan yakalanmalar ok

daha kolay olmaktadr. Bu ekilde hem zararl

kimyasal ilalar kullanlmamakta ve hem de

ekolojik denge korunmaktadr. Zararllarlamcadelenin yannda retim miktar ve kalitesinde

biyolojik yntemlerle artrlmaldr. Bunun iinde

ou iekli bitkilerde tohum ve meyve oluumu

iin kanlmaz olan tozlama (Polinasyon) nn

daha etkili hale getirilmesine ihtiya

duyulmaktadr.

ou tarmsal rnler iekli bitkilerden elde edilir

ve bu rnlerin ounun retiminde tohum retmek

esastr. zellikle tek yllk bitkilerde ertesi yln

ekimi iin tohuma ihtiya duyulmaktadr.Ekonomik ynden nemli olan bitki trleri ya kendi

poleni ile veya ayn trden baka bir bitkinin poleni

ile dllenir. Kendikendine dllenen bitkilerdebile kar dllenme olduu zaman daha fazla vedaha kaliteli rn elde edilir. Baz bitkiselrnlerde bcek tozlamas retimi etkilemez veya

ok az etkiler. Bazlarnda ise ok nemli seviyede

etkiler ve hatta baz rnlerde bcek veya ar

tozlamas olmadan meyve ve tohum olumaz.

8/7/2019 Ekolojik Tarm ve Tozlama

2/3

ULUDAARICILIK DERGS ULUDAG BEE JOURNAL

28

Bcek tozlamas ayn zamanda bitkilerde daha

erken ieklenmeyi ve rnn ayn zamanda

olgunlamasn salar. Tozlama yeterli seviyedeolmad zaman meyveler kk, ekli bozuk ve

dk kalitede olurlar. rnein; tozlama endstri

bitkilerinden ayieinde tohum miktarn, genel

kalitesini ve ya orann artrr. Tozlama servisinde

istenilen verimin alnmas iin zamannda ve tam

bir planlama yaplmaldr. Meyve-sebze retiminde

de rnein; elma, eftali, kiraz, kavun, karpuz,

seralarda domates ve baklagiller gibi ou rnler

iin ayn durum szkonusudur.

Ekonomik ynden nemli ve kendine dllenebilenrnlerin seimi konusundaki almalar melezlerin

kaybedilmesi ve akrabal yetitirme sonucu baarl

olamamtr. Kar tozlama bir ok bitkiler iin bir

gereksinimdir.

Tozlastrc Bcek Tipleri

Tozlama vektr bceklerin en nemlileri bal

arlar, bombus ve bireysel arlardr. Arlar

dndaki bcekler kendi acil ihtiyalarn

karladklarndan genel olarak etkin tozlatrc

deildirler. Sosyal arlar ise srekli yavrular ve

kendileri iin besine ihtiyalar olduundan etkin ve

gvenilir tozlatrcdrlar. Etkin tozlatrc olmak

iin bir bcek srasyla ayn trn ieklerini ziyaret

etmeli, sk aralklarla bir iekten dierine gemeli,

vcudu ile ok miktarda polen toplamal ve

ieklerin stigmasna doru polenleri transfer

etmelidir.

Modern tarmda mono-kltr ekim yapldndan

yabani arlarn yaam zorlam, saylar azalm,

populasyonlar yldan yla deimektedir. Bu

yzden tozlamada bireysel veya yabani arlara

gvenilmesi zordur. Byk bir alana tek rn

ekilmesi ancak ksa bir zaman iin tozlatrc

bcekler iin besin olana salar. Bal arlar

insanlar tarafndan kontrol edilebildiinden

ekonomik ynden nemli bitkileri kolayca ziyaret

ettiinden tozlamada kullanlmalar olduka kolay

ve pratiktir.

ABD de tozlatrc bcekleri arlara ekici

gelmeyen baz tarmsal rnlere ekmek iin eitli

metodlar uygulanmaktadr. iftilerimiz mmknolduunca yabani tozlatrc ve bal arlarna zarar

veren uygulamalardan kanmaldr.

Balarsnn tozlamadaki ekonomik nemi

ABDde Robinson ve ark.larnn yapt

aratrmada 40 adet tarmsal rn hesaba katlm

(daha kk rnler hesaba katlmadan) ve arlarn

tozlama sayesinde bitkisel retime yapt katk

olarak 10 milyar dolar olarak hesaplanmtr. Eski

Sovyetler Birliinde ekilen 15.6 milyon hektar

alannda 13.1 milyon hektarnda kar tozlama

yani arlara ihtiya duyulmutur.

Kamuoyunda arlarn meyvelere veya ormanlara

zarar verdii eklindeki szlerin veya tartmalarn

dnya literatr veya aratrma bulgular ile

desteklenmesi gerekmektedir. yle olsayd, ABDgibi gelimi ve bilimde lider olan bir lkedearlarn tozlamada kullanlmas tarmda dev birsektr haline gelirmiydi? Binlerce ar kovantrlara yklenerek sebze ve meyve bahelerinecret karl kiralanrmyd? CNN TV gibiciddi bir dnya TVda Bilim ve Teknolojiprogramnda meyve-sebze fiyatlar ile arpopulasyonu arasnda balant kurulurmuydu?Tm bunlar yaam ve bilimsel olarak almbiri olarak sylyorum. BU KONUDA DAHANE KADAR ZAMAN KAYBEDECEZ?NEY BEKLYORUZ? Tarm ve KyileriBakanl Tozlama veya Polinasyona zel birnem vereceini belirtmitir. Bunun

uygulamasna ne zaman geilecektir? Bu konudayetimi elemanlara ne zaman destekverilecektir?

Son yllarda insan saln tehdit eden kimyasallar

ve hormonlar kullanlmadan doal dengenin

korunarak tarmsal retim amalayan EkolojikTarmn en nemli elerinden biri yine balarlardr. Bunun yannda ou bitkilerin nesillerini

devam ettirebilmesi ve bitki rtsnn

zenginletirilmesinde bal arlarnn ok nemli

8/7/2019 Ekolojik Tarm ve Tozlama

3/3

TOZLAMA (Pollination) ULUDAG BEE JOURNAL

29

katklar bulunmaktadr. nk bitkilerin

nesillerinin devam iin tohuma, bunun iinde ou

bitkiler tozlama vektr bceklere ihtiyaduymaktadr. Bu yzden TEMA vakfnn arclkkonusundaki faaliyetleri dafa fazla desteklemesini

mit ediyoruz. lkemiz kaynaklar maalesef

aratrlp deerlendirilememektedir. Bursa,

Marmara blgesinin gneyinde Karadeniz, Ege ve

Anadolu ikliminin kesitii bir yerde olup

ekolojik aratrmalar ve tarmsal retim iin ideal

bir konumdadr.

Bal arlarnn bitkisel retime tozlama vektr

olarak tarm destekleyici katklarndan ayr olarakinsan saln yakndan ilgilendiren ekolojik ar

rnlerinin kolay bir ekilde retilebileceini

unutmamalyz. Dier gda maddelerine gre

ekolojik ar rnleri retimi ok daha kolay ve hzl

olacaktr. Bu ekilde salk asndan nemli ar

rnleri ekolojik tarm yntemiyle retilip

beslenmemizde gerek yerini alacaktr.

KAYNAKLARCoaker, T.H. 1996. Intercropping for pest control. BCPC

Monog. 45, 71-76.Cribb, D.M., Hand, D.W., and Edmondson, R.N. 1993.

A comparative study of the effects of using thehoneybee as a pollinating agent of glasshousetomatoe. J. Hortic. Sci. 68, 79-88.

almaur, ., zbek, H. 1999. Erzurumda ayiei(Helianthus annuus L.) ni ziyaret eden ar(Hymenoptera, Apidae) trlerinin tesbiti vebunlarn tohum balamaya etkileri. Tr J. ofBiology 23:73-89.

Davis, A.R. 1992. Evaluating honey bees as pollinatorsof virgin flowers ofEchium plantagineum L.(Boraginaceae) by pollen tube fluorescence. J.Apic. Res. 31, 83-95.

Erickson, E.H. 1983. Pollination of entomophiloushybrid seed parents, In C.E. Jones and R.J.Little eds., Handbook of ExperimentalPollination Biology, Scientific AmericanEditions, USA, pp. 492-536.

Free, J.B. 1993. Insect Pollination of Crops. AcademicPress, London.

Freund, D.E., and Furgala, B. 1982. Effects ofpollination by insects on the seed set and yieldof ten oilseed sunflower cultivars. Amer. Bee J.122, 648-652.

Heemert, C.V., Ruijter, A.D.,. Eijnde, J.D.V, and Steen,J.V.D. 1990. Bees in agriculture. Bee World71,54-56.

Helenius, J. 1991. Insect numbers and pest damage inintercrops vs. monocrops: concepts andevidence from a system of faba bean, oats andRhopalosiphum padi (Homoptera: Aphidae). J.Sust. Agr. 1, 57-80.

Jay, S.C. 1986. Spatial management of honey bees oncrops. Ann. Rev. Ent. 31: 49-65.

Levin, M.D. 1983. Value of bee pollination to U.S.agriculture. Bull. Entomol. Soc. Am. 29, 50-51.

Olmstead, A.L., and Wooten, D.B. 1987. Beepollination and productivity growth: the case ofalfalfa. Amer. J. Agr. Econ. 69, 57-63.

Osborne, J.C., Williams, I.H., and Corber, S.A. 1991.Bees, pollination and habitat change in theEuropean community. Bee World72, 99-117.

zbek, H. 1979. Kltr bitkilerinin tozlamasndabalars (Apis mellifera L.) Atatrk. niv. Zir.Fak. Derg. 1:171-177.

zbek, H. 1992. Tozlayc bcekler ve entegremcadele. Uluslararas Entegre McadeleSimpozyumu, zmir, Trkiye, 23-44.

Robinson, W.S., Novogrodzki, R. and Morse, R.A. 1989.The value of honey bees as pollinators of U.S.crops. Amer. Bee J. 129, 411-423.

Scmidt-Bailay, J. and Hamm, M.W. 1999. The Rutgers

University Organic Beekeeping project.Apimondia, 36.Congr.12-17 sept.Canada, P.262.Singh, R.P. and Singh, P.N. 1992. Impact of bee

pollination on seed yield, carbohydratecomposition and lipid composition of mustardseed. J. Apic. Res. 31, 128-133.

Southwick, E.E. and Southwick, S.L. 1992. Estimatingthe economic value of honey bees(Hymenoptera: Apidae) as agriculturalpollinators in the United States. J. Econ.Entomol. 85, 621-633.

Theunissen, J. 1994. Intercropping in field vegetablecrops: Pest management by agrosystem

diversification - an overview. Pestic. Sci. 42,65-68.Vaissiere, B.E., Moffett, J.O., and Loper, E.L. 1984.

Honey bees as pollinators for hybrid cotton seedproduction on the Texas high plains. Agron. J.76, 1005-1010.

Williams, I.H. 1994. The dependence of crop pollinationwithin the European Union on pollination byhoney bees. Agricul. Zool. Rev. 6, 229-257.

Adres:Uluda niv. M.Kemalpaa MYOM.Kemalpaa-BursaE-mail; icakmak@uludag.edu.tr