einfuh¨ rung in die klassische philologie iaw, rostock · einfuh¨ rung in die klassische...

23
Einf¨ uhrung in die Klassische Philologie IAW, Rostock c Wolfgang Bernard, 2004 Die wichtigsten Autoren und Werke der Antike 1 Griechische Autoren und Werke 1) Epik (incl. Hymnen) Homer (VOmhroc), Ilias, Odyssee Mitte 8. Jh. v. Chr. Hesiod (<HsÐodoc), Theogonie, Werke und Tage, Der Schild, [Frauenkatalog (Ehoien; Frgg.)] um 700 v. Chr. Homerische Hymnen Hymnen auf Demeter, Apollon, Hermes, Aphrodite u.v.a. 7.–4. Jh. v. Chr. ? [Theban. Sagenkreis Oidipodeia, Thebais, Epigonen 7. Jh. v. Chr. ? ] [Epischer Kyklos Titanomachie, Kyprien, Aithiopis, Iliupersis, Kl. Ilias, Nos- toi, Telegonie, (Inhaltsangaben b. Proklos, Chrestomathie) 7./6. Jh. v. Chr.] [Margites (MargÐthc) (kom. Epos, i. d. Ant. Homer zugeschr.) 6. Jh. v. Chr. ? ] Batrachomyomachia (BatraqomuomaqÐa) (Froschm¨ ausekrieg; parodist. Epos) Datierung unsicher [Orphika, Theogonie, Hymnen (Frgg.) ab 6. Jh. v. Chr.] [Antimachos v. Kolophon (>AntÐmaqoc Kolofÿnioc), Thebais ca. 444–380/65 ] Apollonios v. Rhodos (>Apollÿnioc <Rìdioc), Argonautica ca. 300–nach 246 Kallimachos (KallÐmaqoc), Hymnen, [Hekale (Epyllion; Frgg. erh.)] ca. 320– nach 245 Arat (^Aratoc) Phainomena (astron. Lehrgedicht) ca. 310–ca. 250 Alexanderroman (mehrere Fassungen) 2. Jh. v. Chr.–3. Jh. n. Chr. Chariton (QarÐtwn), Chaireas und Kallirhoe (Roman) zw. 1. Jh. v. Chr. u. 1. Jh. n. Chr. Xenophon v. Ephesos (XenofÀn >Efèsioc), Ephesiaka (Roman, erh. vermutl. nur Epitome) 1. Jh. n. Chr. Oppianos (>Oppianìc), Halieutika (Lehrged. ¨ uber die marine Fauna) 2. H. 2. Jh. n. Chr. Longos (Lìggoc), Daphnis und Chloe (Roman) ca. 200 n. Chr. Oppianos (>Oppianìc), Kynegetica (Lehrged. ¨ uber die Jagd) 1. H. 3. Jh. n. Chr. Achilleus Tatios (>AqÐlleuc TĹtioc), Leukippe und Kleitophon (Roman) 2.–3. Jh. n. Chr. Heliodoros (<Hliìdwroc), Aithiopika 3./4. Jh. n. Chr. ? 1 Verlorenes oder Fragmentarisches steht in [eckigen Klammern]; nicht ber¨ ucksichtigt sind nicht–handschriftlich ¨ Uberliefertes wie z.B. das Monumentum Ancyranum und Personen, die nichts geschrieben haben, wie etwa Sokrates, der Kyniker Diogenes v. Sinope oder Plotins Lehrer Ammonios Sakkas. 1

Upload: others

Post on 07-Sep-2019

5 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Einfuh¨ rung in die Klassische Philologie IAW, Rostock · Einfuh¨ rung in die Klassische Philologie IAW, Rostock c Wolfgang Bernard, 2004 Die wichtigsten Autoren und Werke der Antike1

Einfuhrung in die Klassische Philologie IAW, Rostock c©Wolfgang Bernard, 2004

Die wichtigsten Autoren und Werke der Antike1

Griechische Autoren und Werke

1) Epik (incl. Hymnen)

Homer (VOmhroc), Ilias, Odyssee Mitte 8. Jh. v. Chr.Hesiod (<HsÐodoc), Theogonie, Werke und Tage, Der Schild, [Frauenkatalog(Ehoien; Frgg.)] um 700 v. Chr.Homerische Hymnen Hymnen auf Demeter, Apollon, Hermes, Aphrodite u.v.a.7.–4. Jh. v. Chr. ?[Theban. Sagenkreis Oidipodeia, Thebais, Epigonen 7. Jh. v. Chr. ? ][Epischer Kyklos Titanomachie, Kyprien, Aithiopis, Iliupersis, Kl. Ilias, Nos-toi, Telegonie, (Inhaltsangaben b. Proklos, Chrestomathie) 7./6. Jh. v. Chr.][Margites (MargÐthc) (kom. Epos, i. d. Ant. Homer zugeschr.) 6. Jh. v. Chr.? ]Batrachomyomachia (BatraqomuomaqÐa) (Froschmausekrieg; parodist. Epos)Datierung unsicher[Orphika, Theogonie, Hymnen (Frgg.) ab 6. Jh. v. Chr.][Antimachos v. Kolophon (>AntÐmaqoc Kolofÿnioc), Thebais ca. 444–380/65 ]Apollonios v. Rhodos (>Apollÿnioc <Rìdioc), Argonautica ca. 300–nach 246Kallimachos (KallÐmaqoc), Hymnen, [Hekale (Epyllion; Frgg. erh.)] ca. 320–nach 245Arat (^Aratoc) Phainomena (astron. Lehrgedicht) ca. 310–ca. 250Alexanderroman (mehrere Fassungen) 2. Jh. v. Chr.–3. Jh. n. Chr.Chariton (QarÐtwn), Chaireas und Kallirhoe (Roman) zw. 1. Jh. v. Chr. u. 1.Jh. n. Chr.Xenophon v. Ephesos (XenofÀn >Efèsioc), Ephesiaka (Roman, erh. vermutl.nur Epitome) 1. Jh. n. Chr.Oppianos (>Oppianìc), Halieutika (Lehrged. uber die marine Fauna) 2. H. 2.Jh. n. Chr.Longos (Lìggoc), Daphnis und Chloe (Roman) ca. 200 n. Chr.Oppianos (>Oppianìc), Kynegetica (Lehrged. uber die Jagd) 1. H. 3. Jh. n.Chr.Achilleus Tatios (>AqÐlleuc TĹtioc), Leukippe und Kleitophon (Roman) 2.–3.Jh. n. Chr.Heliodoros (<Hliìdwroc), Aithiopika 3./4. Jh. n. Chr. ?

1Verlorenes oder Fragmentarisches steht in [eckigen Klammern]; nicht berucksichtigt sindnicht–handschriftlich Uberliefertes wie z.B. das Monumentum Ancyranum und Personen, dienichts geschrieben haben, wie etwa Sokrates, der Kyniker Diogenes v. Sinope oder PlotinsLehrer Ammonios Sakkas.

1

Page 2: Einfuh¨ rung in die Klassische Philologie IAW, Rostock · Einfuh¨ rung in die Klassische Philologie IAW, Rostock c Wolfgang Bernard, 2004 Die wichtigsten Autoren und Werke der Antike1

Quintus Smyrnaeus (Kìintoc SmurnaØoc), Posthomerica (Fortsetzung der Iliasim hom. Stil) 3./4. Jh. n. Chr. ?Tryphiodoros (Trufiìdwroc), Einnahme Ilions (Epyllion) spatestens fruhes 4.Jh. n. Chr.Nonnos v. Panopolis (Nìnnoc PanopolÐthc), Dionysiaka, Paraphrase des Jo-hannesevangeliums in Hex.? Mitte 5. Jh. n. Chr.Proklos Diadochos (Prìkloc diĹdoqoc), Hymnen 412–485Musaios (MousaØoc), Hero und Leander Ende 5. Jh. n. Chr.Kol(l)uthos (Kìl(l)oujoc), Raub der Helena (Epyllion) 5./6. Jh. n. Chr.

2) Drama

[Epicharmos (>EpÐqarmoc), Kom. (auf Sizilien) ca. 500 v. Chr.]Aischylos (AÊsqÔloc), Trag.: Agamemnon, Choephoren, Eumeniden (diese 3:Orestie–Trilogie), Sieben gegen Theben, Perser, Hiketiden, Der gefesselte Prome-theus 525–456Sophokles (Sofoklĺc), Trag.: Aias, Antigone, Trachinierinnen, Konig Oedipus,Elektra, Philoktet, Oedipus auf Kolonos 497–406Euripides (EÎripÐdhc), Trag.: Medea, Bakchen, Hippolytos, Alkestis, Herak-les, Herakliden, Hiketiden, Hekabe, Troerinnen, Phoinissen, Iphigenie bei denTaurern, Helena, Ion, Elektra, Iphigenie in Aulis, Andromache, Orest, Rhesos(vermutl. unecht); Satyrspiel: Kyklops 485/80–406[Kratinos (KratØnoc), Kom. 485–nach 421][Pherekrates (FerekrĹthc), Kom. ca. 460–nach 420 ][Eupolis (EÖpolic), Kom. ca. 455–nach 412 ][Agathon (>AgĹjwn), Trag. 455–ca.401 ]Aristophanes (>AristofĹnhc), Kom.: Acharner, Ritter, Wolken, Wespen, Friede,Vogel, Thesmophoriazusen, Lysistrate, Frosche, Ekklesiazusen, Plutos ca. 450–nach 385[Eubulos (EÖbouloc), Kom. ca. 400–nach 335 ][Alexis (^Alexic), Kom. ca. 375–ca. 275 ][Philemon (Filămwn), Kom. 368/60–267/63 ]Menander (Mènandroc) Dyskolos, Samia, Aspis, Epitrepontes, Perikeiromene u.weitere Frgg. (alles auf Papyrus) 342–293/90Lykophron (Lukìfrwn), [Tragodien, Satyrspiele], Alexandra 3. Jh. v. Chr.

3) Lyrik, Epigramm u.a.

[Archilochos (>ArqÐloqoc) ca. 680–ca. 630 ][Semonides (ShmwnÐdhc), (erh. b. Stobaios: Weiberiambos) 7. Jh. v. Chr.][Tyrtaios (TurtaØoc) 7. Jh. v. Chr.][Mimnermos (MÐmnermoc) 2. H. 7. Jh. v. Chr.][Alkman (>AlkmĹn), Chorlyrik 7.–6. Jh. v. Chr.]

2

Page 3: Einfuh¨ rung in die Klassische Philologie IAW, Rostock · Einfuh¨ rung in die Klassische Philologie IAW, Rostock c Wolfgang Bernard, 2004 Die wichtigsten Autoren und Werke der Antike1

[Kallinos (>KallØnoc), Elegie Mitte 7. Jh. v. Chr.][Solon (Sìlwn) (großere Frgg.) ca. 640–ca. 560 ][Sappho (Sapfÿ) 612 v. Chr.–? ][Alkaios (>AlkaØoc) um 600 v. Chr.]Theognis (Jèognic), Corpus Theognideum (wohl nur teilw. echt) 7.–6. Jh. v.Chr.[Stesichoros (SthsÐqoroc) 632/29–nach 557 ][Ibykos (^Ibukoc), Chorlyrik ca. 576 v. Chr.–? ][Anakreon (>Anakrèwn) erot. Dichtg. ca. 570–ca. 485 ][Hipponax (<IppÀnax) 2. H. 6. Jh. v. Chr.][Korinna (Kìrinna) 6. Jh. v. Chr. oder ca. 200 v. Chr.? ][Simonides (SimwnÐdhc), Chorlyrik 556–ca. 468 ]Pindar (PÐndaroc), Chorlyrik: Epinikien 522/518–nach 446Bakchylides (BakqulÐdhc), Chorlyrik: Epinikien, Dithyramben ca. 520–nach450Anthologia Graeca (Anthologia Palatina) (Epigramme: u.a.) 7. Jh. v.Chr.–10. Jh. n. Chr.[Antimachos v. Kolophon (>AntÐmaqoc Kolofÿnioc), Lyde, Artemis, Deltoica. 444–380/65 ][Philoxenos (Filìxenoc), Dithyramben u.a. ca. 435–ca. 380 ]Kallimachos (KallÐmaqoc), Epigramme, [Aitia (begrundende Geschichten furKulte u.a.; Frgg.), Iamboi (Frgg.)] ca. 320–nach 245[Arat (^Aratoc), [Kata lepton (Gedichtsammlung)] ca. 310–ca. 250 ][Hero(n)das (<Hrÿndac), Mimiamben (7 erh.) 1. H. 3. Jh. v. Chr.]Anakreontika (erot. Gedichte nach Art d. Anakreon 3. Jh. v. Chr. u. spaterTheokrit (Jeìkritoc), Bukolik 1. H. 3. Jh. v. Chr.Moschos (Mìsqoc), Bukolik Mitte 2. Jh. v. Chr.[Bion (BÐwn), Bukolik (Frgg.) Ende 2. Jh. v. Chr.]

4) Geschichtsschreibung

[Hekataios v. Milet (<EkataØoc Milăsioc), Genealogiai (Historiai), Periodosges (Periegesis) ca. 560–480 ]Herodot (<Hrìdotoc), Historiai ca. 485–424Ps.–Xenophon, Athenaion politeia ca. 420 v. Chr. ?Thukydides (JoukudÐdhc) ca. 455–ca. 400Xenophon (XenofÀn), Hellenika, Anabasis, Kyrupaideia nach 440–nach 355Hellenica Oxyrhynchia (auf Pap. uberl.) 4. Jh. v. Chr.[Androtion (>AndrotÐwn), Atthis (Geschichte Attikas) 415/05–nach 344 ][Theopompos v. Chios (Jeìpompoc), Philippika (Frgg. erh.) u.a. ca. 378–nach 322 ][Philochoros v. Athen (Filìqoroc), Atthis (Geschichte Attikas) ca. 340–ca.260 ]

3

Page 4: Einfuh¨ rung in die Klassische Philologie IAW, Rostock · Einfuh¨ rung in die Klassische Philologie IAW, Rostock c Wolfgang Bernard, 2004 Die wichtigsten Autoren und Werke der Antike1

Polybios (PolÔbioc), Historiai (nicht vollst.) ca. 200–ca. 120Diodorus Siculus (Diodor) (Diìdwroc Sikeliÿthc), Bibliotheke (Weltgeschich-te) ca. 90 v. Chr.–?Dionysios v. Halikarnass (DionÔsioc <Alikarnas(c)eÔc), Antiquitates Ro-manae ca. 60 v. Chr.–nach 7 n. Chr.Flavius Josephus (FlĹbioc >Iÿshpoc), Bellum Iudaicum 37–nach 100Plutarchos v. Chaironeia (Plutarch) (PloÔtarqoc QairwneÔc), Vitae paral-lelae ca. 45–nach 120Appian (>Appianìc), Historia Romana ca. 90–nach 160Arrian (>Arrianìc), Anabasis (Alexanders Eroberung Persiens), Indike u.a ca.90–nach 145/6Claudius Cassius Dio (DÐwn å KĹssioc) ca. 155–ca. 235Claudius Aelianus (Aelian) (KlaÔdioc AÊlianìc), Varia historia ca. 170–ca.230Herodian (<Hrwdianìc) 190/180–nach 250Diogenes Laertios (Diogènhc Laèrtioc), Vitae Philosophorum 2./3. Jh. n.Chr. ?Eunapios (EÎnĹpioc), Vitae sophistarum, [Historika Hypomnemata] ca. 345 n.Chr.–?Zosimos (Zÿsimoc), Historia nea Ende 5./ Anf. 6. Jh. n. Chr.Ioannes Malalas (>IwĹnnhc MalĹlac), Chronographia (Weltchronik) ca. 490–nach 565Prokop (Prokìpioc), Bella (Historiai), Anekdota, Aedificia ca. 500–nach 555Agathias (>AgajÐac), Historiai ca. 532–ca. 581

5) Rhetorik

Gorgias (GorgÐac), Helena, Palamedes ca. 480–ca. 380Antiphon (>AntifÀn) (Identitat mit dem vorsokr. Philosophen unsicher), Gericht-sreden ca. 480–411Lysias (LusÐac) ca. 444–nach 380Andokides (>AndokÐdhc) ca. 440–nach 391Alkidamas (>AlkidĹmac), Uber die Sophisten, Wettstreit Homers und Hesiods(?), Odysseus 5./4. Jh. v. Chr.Isokrates (>IsokrĹthc) 436–333Isaios (>IsaØoc) ca. 420–nach 353Apollodoros (Rhetor) (>Apollìdwroc ûătwr) 394–nach 343Lykurgos (LukoÜrgoc) ca. 390–324Aischines (AÊsqÐnhc) 390–ca. 315 ?Hypereides (<UpereÐdhc) 389–322Anaximenes v. Lampsakos (>Anaximènhc Lamyakhnìc), Rhetorik an Alexander(unter Aristoteles’ Namen uberliefert; Zuweisung unsicher) 4. Jh. v. Chr.Aristoteles (>Aristotèlhc), Rhetorik, Poetik 384–322

4

Page 5: Einfuh¨ rung in die Klassische Philologie IAW, Rostock · Einfuh¨ rung in die Klassische Philologie IAW, Rostock c Wolfgang Bernard, 2004 Die wichtigsten Autoren und Werke der Antike1

Demosthenes (Dhmosjènhc) 384–322Ps.–Longinos (LoggØnoc), Peri hypsus (Vom Erhabenen) 1. H. 1. Jh. n. Chr.?P. Aelius Aristides (AÒlioc >AristeÐdhc) 117–ca. 180Theophrast v. Eresos) (Jeìfrastoc >Erèsioc), [Schriften z. Stil] ca. 371–287Ps.–Demetrios (Dhmătrioc), Uber den Stil 3.–2. Jh. v. Chr. (oder Anfg. 1.Jh. n. Chr. ?)[Hermagoras (<Ermagìrac), Technai rhetorikai (bes. Stasislehre) 2. H. 2. Jh.v. Chr.]Dionysios v. Halikarnass (DionÔsioc <Alikarnas(c)eÔc), Rhet. Schriften ca.60 v. Chr.–nach 7 n. Chr.Dion Chrysostomos (Dion v. Prusa) (DÐwn Qrusìstomoc/DÐwn ProusaieÔc)ca. 40–nach 110Hermogenes v. Tarsos (<Ermogènhc TarseÔc), De inventione, De statu, Deideis (Stil) u.a. ca. 160–ca. 230Longinos (LoggØnoc) (Plat.), Rhetorik (teilw. erh.) ca. 210–272/3Libanios (LibĹnioc) 314–393Themistios (JemÐstioc) ca. 317–388Menander v. Laodikeia (Menander Rhetor) (Mènandroc LaodikeÔc), Periepideiktikon spates 3. Jh. n. Chr.Aphthonios (>Afjìnioc), Progymnasmata 4. Jh. n. Chr.

6) Philosophie

[Vorsokratiker: Thales, Anaximander, Anaximenes, Pythagoras, Xenophanes,Herakleitos v. Ephesos (Heraklit), Epicharmos, Alkmaion, Parmenides, Zenon,Empedokles, Ion v. Chios, Philolaos, Eurytos, Archytas v. Tarent, Timaios,Anaxagoras, Archelaos, Metrodor v. Lampsakos, Kratylos, Leukippos, Demokri-tos, Theagenes v. Rhegion, Akusilaos, Die 7 Weisen, Protagoras, Gorgias, Pro-dikos, Antiphon, Kritias u.a. (Frgg.) 625–ca. 400 ]Xenophon (XenofÀn), Memorabilia, Symposion, Apologie, Oikonomikos nach440–nach 355[Antisthenes (>Antisjènhc) ca. 445–ca. 365 ]Platon (PlĹtwn) Apologie, Phaidon, Kratylos, Theaitetos, Sophistes, Politikos,Parmenides, Philebos, Symposion, Phaidros, Euthydemos, Protagoras, Gorgias,Menon, Politeia, Timaios, Nomoi, Briefe u.a. 428–348[Die Altere Akademie: Speusippos, Xenokrates, Eudoxos v. Knidos, Herak-leides Pontikos, Philippos v. Opus (event. Verf. der Epinomis, die unter PlatonsNamen uberl. ist) u.a. 350–ca. 250 ]Aristoteles (>Aristotèlhc), Organon (Logik: Kategorien, De interpretatione,Topik, Sophistikoi elengchoi, Analytiken), Nikomach. u. Eudem. Ethik., MagnaMoralia, Politik, Metaphysik, De anima, De caelo, Physik, De generatione etcorruptione, Parva naturalia, De partibus animalium, Historia animalium, De

5

Page 6: Einfuh¨ rung in die Klassische Philologie IAW, Rostock · Einfuh¨ rung in die Klassische Philologie IAW, Rostock c Wolfgang Bernard, 2004 Die wichtigsten Autoren und Werke der Antike1

generatione animalium u.a. 384–322Theophrast (Jeìfrastoc) (Peripat.), Charaktere, Historia plantarum, De cau-sis plantarum, [Frgg. zahlr. andere Schr.] ca. 371–287[sonst. vorkaiserzeitl. Peripatos: Dikaiarch, Aristoxenos v. Tarent, De-metrios v. Phaleron, 4.–1. Jh. v. Chr.][Epikur (>EpÐkouroc) (erh. nur 3 Briefe; Kyriai doxai u. Testament) 341–271 ][Epikureismus: Metrodor v. Lampsakos, Philodem v. Gadara (Pap.frgg. ausHerculaneum) 3.–1. Jh][Alte Stoa: Zenon v. Kition, Ariston v. Chios, Kleanthes, Chrysippos v. Soloiu.a. 3. Jh. v. Chr.][Mittlere Stoa: Panaitios v. Rhodos, Poseidonios v. Apameia u.a. 2.–1. Jh.][Skeptizismus u. Jungere Akademie: Anaxarch, Pyrrhon v. Elis, Timon v.Phleius (einige Schr. erh.), Arkesilaos, Karneades, Antiochos v. Askalon, Philonv. Larissa, u.a. ab spatem 4. Jh; Mittl. Akad. ca. 250–nach 100 v. Chr.]Plutarch v. Chaironeia (PloÔtarqoc QairwneÔc) (Plat.), Moralia (umfangre-iches Corpus philos. Schr.) ca. 45–nach 120Epiktet (>EpÐkthtoc) (Stoa) Diatriben, Encheiridion ca. 55–ca. 135Marc Aurel (Marcus Aurelius Antoninus, MĹrkoc AÎrălioc >AntwnØnoc) (Stoa),Ad se ipsum 121–180Maximus Tyrus (MĹximoc TÔrioc) (Plat.), Reden (popularphilos.) 125–185Galen (Galhnìc) (Plat.), Institutio Logica, De placitis Hippocratis et Platonis,Philosophos Historia u.a. 129–ca. 200[Numenios v. Apamea (Noumènioc >ApameÔc) (Plat./Pyth.), (nur Frgg. erh.)2. H. 2. Jh. n. Chr.]Albinos/Alkinoos (>AlbØnoc/>AlkÐnooc) (Personenidentitat unsicher) (Plat.), Di-daskalikos (Einfuhrg. in d. Platonismus) 2. Jh. n. Chr.Sextus Empiricus (Sèxtoc >Empeirikìc) (Skept.), Pyrrhonische Hypotyposen,Adversus mathematicos zw. 150 u. 250Alexander v. Aphrodisias (>Alèxandroc >AfrodisieÔc) (Perip.), Aristoteles-komm. (Met., Anal. Pr., Topik, De sensu, Meteor.), De anima, De fato u.a.2.–3. Jh. n. Chr.Plotin (PlwtØnoc) (Plat.), Enneaden ca. 204–270Porphyrios (PorfÔrioc) (Plat.), Sententiae ad intelligibilia ducentes, Eisagoge,De abstinentia, Vita Pythagorae, De antro nympharum u.a. ca. 234–305/10Iamblich v. Chalkis (>IĹmbliqoc QalkideÔc) (Plat.), De vita Pythagorica, Pro-treptikos, De communi mathematica scientia, Komm. zu Nikomachos, Arith-metik; Theologumena arithmeticae, De mysteriis Aegyptiorum u.a. 240/45–ca.325Themistios (JemÐstioc) (Perip.) , Aristotelesparaphrasen ca. 317–388Flavius Claudius Iulianus Apostata (>Ioulianìc å ĆpostĹthc) (Plat.), Reden,Briefe u.a. 331–363Salustios (SaloÔstioc) (Plat.), De diis et mundo Mitte 4. Jh. n. Chr.Dexippos (Dèxippoc) (Plat.), Komm. zu Aristoteles, Kat. 4. Jh. n. Chr.

6

Page 7: Einfuh¨ rung in die Klassische Philologie IAW, Rostock · Einfuh¨ rung in die Klassische Philologie IAW, Rostock c Wolfgang Bernard, 2004 Die wichtigsten Autoren und Werke der Antike1

7

Page 8: Einfuh¨ rung in die Klassische Philologie IAW, Rostock · Einfuh¨ rung in die Klassische Philologie IAW, Rostock c Wolfgang Bernard, 2004 Die wichtigsten Autoren und Werke der Antike1

Synesios v. Kyrene (Sunèsioc KurhnaØoc) (Plat.), Agypt. Erzahlungen (alleg.Roman), Ub. die Traume, Dion, christl. Hymnen, Briefe u.a. ca. 370–ca. 413[Plutarch v. Athen (PloÔtarqoc >AjhnaØoc) (Plat.) Mitte 4. Jh.–431 ]Hierokles (<Ieroklĺc) (Plat.), Komm. zum pythag. Carmen aureum, [Peripronoias (Ref. b. Photios)] 1. H. 5. Jh. n. Chr.Syrian (Surianìc) (Plat.), Komm. zu Aristoteles, Met., u. zu Hermogenes, Periideon (Echtht. strittig) 1. H. 5. Jh. n. Chr.Proklos Diadochos (Prìkloc diĹdoqoc) (Plat.), Elementatio theologica, Theolo-gia Platonica, Komm. zu Platon, Parm., Tim., ResP., Krat., Alk. I, u. zu Euklid,Elementa u.a. 412–485Hermeias v. Alexandrien (<ErmeÐac >AlexandreÔc) (Plat.), Komm. zu Platon,Phaidros 5. Jh. n. Chr.Ammonios, Sohn d. Hermeias (>Ammÿnioc <ErmeÐou) (Plat.), Komm. zu Por-phyrios, Eisagoge, Aristoteleskomm. (Kat., De Int., Anal. Pr. I) vor 445–1. H.6. Jh. n. Chr.Damaskios (DamĹskioc) (Plat.), De principiis, Komm. zu Platon, Parm., Phil.u. Phd. u.a. ca. 458–nach 533Ioannes Philoponos (>IwĹnnhc å Filìponoc, >IwĹnnhc grammatikìc, >IwĹnnhc>AlexandreÔc) (Plat.), Komm. zu Aristoteles, De anima, Kat., Anal. Pr. u.Post., Phys., De gen. et corr., De meteor. u. Nikomachos, Arithmetik ca. 490–ca. 575Asklepios v. Tralles (>Asklhpiìc) (Plat.), Komm. zu Aristoteles, Met. u. zuNikomachos, Arithmetik 6. Jh. n. Chr.Simplikios (SimplÐkioc) (Plat.), Komm. zu Aristoteles, Kat., De caelo, Phys.,De anima, und zu Epiktet, Encheiridion 6. Jh. n. Chr.Olympiodoros (>Olumpiìdwroc) (Plat.), Komm. zu Platon, Phd., Gorg., Alk.I u. zu Aristoteles, Kat., Meteor.; Prolegomena (zur arist. Philos.) zw. 495 u.505– n. 565Priscianus Lydus (Priskianìc Ludìc) (Plat.), Metaphrasis in Theophrastum6. Jh. n. Chr.Elias (>HliĹc) (Plat.), Komm. zu Porphyrios, Eisagoge, u. zu Aristoteles, Kat.6. Jh. n. Chr.David (DabÐd) (Plat.), Prolegomena (zur arist. Philos.), Komm. zu Porphyrios,Eisagoge 6. Jh. n. Chr.Eustratios (EÎstrĹtioc) (Plat.), Komm. zu Aristoteles, Anal. post. u. Eth.Nik. ca. 1060-1120Stephanos (Stèfanoc) (Plat.), Komm. zu Aristoteles, De int. u. Rhet. 12. Jh.n. Chr. ?

8

Page 9: Einfuh¨ rung in die Klassische Philologie IAW, Rostock · Einfuh¨ rung in die Klassische Philologie IAW, Rostock c Wolfgang Bernard, 2004 Die wichtigsten Autoren und Werke der Antike1

7) Theologie

Septuaginta (gr. Ub. d. AT) 3. Jh.–1. Jh.[Apollodor v. Athen (>Apollìdwroc >AjhnaØoc), Uber die Gotter u.a. ca. 180v. Chr.–? ]Philon v. Alexandrien (FÐlwn >AlexandreÔc) (Plat.), Bibelexeget. Schr. 20/15v. Chr.–nach 42 n. Chr.Paulus (PaÜloc), Briefe ca. 10 n. Chr–ca. 62Klemens v. Rom (Klămhc <RwmaØoc), 1. Klemensbrief Ende 1. Jh. n. Chr.Markus (MĹrkoc), Evangelium nach 70 n. Chr.Matthaeus (MajjaØoc), Evangelium (zuerst hebr. ?) ca. 90 n. Chr.Ioannes (>IwĹnnhc), Apokalypse (NT) (urspr. hebr., aram. od. gr. ?) 90–95 n.Chr.Lukas (LoukŘc), Evangelium, Apostelgeschichte 90–100 n. Chr.Ioannes (>IwĹnnhc), Evangelium 100-110 n. Chr.Ignatios v. Antiochien (>IgnĹtioc), Briefe (Echtht. umstritten) ?–ca. 115 n.Chr.[Markion (MarkÐwn), Bibeledition u. –exegese 2. Jh. n. Chr.]Iustinus Martys (>IoustØnoc å mĹrtuc), Apologie u.a. (Zuweisg. teilw. strittig)ca. 100-165Klemens v. Alexandrien (Klămhc >AlexandreÔc), Protreptikos, Paidagogos,Quis dives salvetur, Stromata u.a. 150/40–ca. 220[Kelsos (Kèlsoc), Contra Christianos 2. H. 2. Jh. n. Chr.]Hippolytos v. Rom (<Ippìlutoc RwmaØoc), Refutatio omnium haeresium u.v.a(Zuweisg. strittig) vor 170 ?–235Neues Testament Sammlung wohl ca. 200 n. Chr. abgeschlossenActa Apostolorum (apokryph; nur teilw. griech.) 2.–3. Jh. n. Chr.Origenes (>Wrigènhc), Hexapla (AT in Hebr., gr. Umschr., 4 gr. Ub.), De prin-cipiis, Contra Celsum, exeget. Werke u.a. ca. 185/6–ca. 254[Areios (^Areioc) ?-336 n. Chr. ]Eusebios v. Caesarea (EÎsèbioc KaisareÔc), Historia ecclesiastica, Chronika,Onomastikon, Vita Constantini, Praeparatio evangelica u.a. vor 265–vor 341Athanasios v. Alexandrien (>AjanĹsioc >AlexandreÔc), Antoniusvita (ersteheiligenvita) u.v.a. ca. 295–373Kyrill v. Jerusalem (KÔrilloc å <IerosulÔmwn), Katechesen, Prokatechese ca.313–386Basileios d. Große (B. v. Caesarea) (BasÐleioc KaisareÔc, BasÐleioc åmègac), Corpus asceticum u.a. 329–379Gregor v. Nazianz (Grhgìrioc å Nazianzhnìc), Reden, Gedichte, Briefe ca.326–ca. 390Gregor v. Nyssa (Grhgìrioc å NÔs(c)hc), De virginitate, De anima et resur-rectione, Contra Eunomium u.a. ca. 335–nach 394

9

Page 10: Einfuh¨ rung in die Klassische Philologie IAW, Rostock · Einfuh¨ rung in die Klassische Philologie IAW, Rostock c Wolfgang Bernard, 2004 Die wichtigsten Autoren und Werke der Antike1

Euagrios Pontikos (EÎĹgrioc Pontikìc) (uberwiegend nur Ubers. erh.; Orige-nesschuler) ca. 345–399Ioannes Chrysostomos (>IwĹnnhc Qrusìstomoc), Predigten, Reden, Traktate,Briefe ca. 349–407Theodor v. Mopsuestia (Jeìdwroc MoyeĹthc), Exeget. u. dogmat. Werke(viel verloren) ca. 350–428Palladios v. Helenopolis (PallĹdioc), Historia Lausiaca (Leben d. Asketen)u.a. 363–vor 431Salamanes Hermeias Sozomenos (Swzìmenoc), Historia ecclesiastica 370/80 ?–nach 445Kyrill v. Alexandrien (KÔrilloc >AlexandreÔc), exeget. u. trinitar. Schr. u.a.375/80 ?–444Sokrates (SwkrĹthc), Historia ecclesiastica 380/390–nach 439[Nestorios (Nestìrioc) (erh. nur 4 Predigten — Ioannes Chrys. zugeschr. —u. 10 Briefe) nach 381–ca. 450 ]Theodoret v. Kyrrhos (Jeodÿrhtoc KÔrrou), Dogmat., apologet., exeget.,(kirchen–)hist. Schr., Briefe ca. 393–ca. 466(Ps.–) Dionysius Areopagita (DionÔsioc å >AreopagÐthc), De caelesti hierar-chia, de ecclesiastica hierarchia, De mystica theologia, De divis nominibus, Briefeca. 500 n. Chr.Ioannes Philoponos (>IwĹnnhc å Filìponoc), De aeternitate mundi contra Pro-clum, [Contra Aristotelem], De opificio mundi, Diaitetes (nur syr. erh.) u.a.ca.490–ca. 575Ioannes v. Damaskos (>IwĹnnhc å Damaskhnìc), Quelle d. Erkenntnis u.a. ca.650–ca. 750Photios (Fÿtioc), Predigten, Traktate, Gedichte, Briefe ca. 810–ca. 893

8) Weitere Wissenschaften

a) Quadrivium

[Damon (DĹmwn), Musiktheorie Mitte 5. Jh. v. Chr.]Aristoxenos v. Tarent (>Aristìxenoc), Elementa harmonica, Elem. rhythmica376 ?–nach 322Euklid (EÎkleÐdhc), Elementa (Geom.), Data, Sectio canonis u.a. ca. 300 v.Chr.[Aristarch v. Samos (>ArÐstarqoc SamosateÔc), Astron. (erh. nur eine Schr.)ca. 310–ca.230 ][Eratosthenes v. Kyrene (>Eratosjènhc KurhnaØoc) ca. 284–ca. 202 ]Apollonios v. Perge (>Apollÿnioc PergaØoc), Konika (Kegelschnitte) ca. 260–ca. 190Hipparchos v. Nikaia (VIpparqoc), Komm. z. Arat u. Eudoxos ca. 190–ca.125

10

Page 11: Einfuh¨ rung in die Klassische Philologie IAW, Rostock · Einfuh¨ rung in die Klassische Philologie IAW, Rostock c Wolfgang Bernard, 2004 Die wichtigsten Autoren und Werke der Antike1

Ps.–Plutarch, De musica Anf. 2. Jh. n. Chr. ?Theon v. Smyrna (Jèwn SmurnaØoc), Das im Bereich d. Mathematik fur diePlatonlekture Nutzliche Anf. 2. Jh. n. Chr.Nikomachos v. Gerasa (Nikìmaqoc Gerashnìc), Introductio arithmetica, Hand-buch der Harmonik, [Pythagorasvita, Einfuhrung in der Geometrie] um 100 n.Chr.Klaudios Ptolemaios (KlaÔdioc PtolemaØoc), Almagest, weitere astron. u.mathem. Schr. nach 83–nach 161Aristides Quintilianus (>AristeÐdhc Koðntilianìc), De mus. Ende 2. oder 3.–4.Jh. n. Chr. ?Diophant (Diìfantoc), Arithmetica (nur teilw. erh.) ca. 250 n. Chr.Pappos (PĹppoc), Synagoge (Sammlg. math. Abh.) u.a. 1. H. 4. Jh. ?

b) Grammatik (Philologie)

[Zenodot v. Ephesos (Zhnìdotoc >Efèsioc), Editionen v. Homer, Hesiod, Pin-dar u.a vor 330–nach 260 ][Aristophanes v. Byzanz (>AristofĹnhc BuzĹntioc), Editionen v. Homer, Hes-iod, Pindar u.a. ca. 265–190 bzw. 257–180 ][Aristarch v. Samothrake (>ArÐstarqoc Samìjrøx), Edition u. Komm. v.Homer, Komm. zu zahlr. Dichtern ca. 216 ?–144 ]Dionysios Thrax (DionÔsioc å JrŘ|x) ca. 180/70– ca. 90[Didymos (DÐdumoc) Mitte 1. Jh. v. Chr.–Mitte 1. Jh. n. Chr.]Herakleitos (<HrĹkleitoc), Homerica Problemata (Stoische Homerallegorese) 1.Jh. n. Chr. ?L. Annaeus Kornutos (KornoÜtoc), De natura deorum (stoische Mythenalle-gorese) 1. Jh. n. Chr.Apollonios Dyskolos (>Apollÿnioc DÔskoloc) 1. H. 2. Jh. n. Chr.Hephaistion (<HfaistÐwn), Encheiridion peri metron 2. Jh. n. Chr.Harpokration (<ArpokratÐwn), Lexikon d. att. Redner 2. H. 2. Jh. n. Chr.Hesych v. Alexandrien (<HsÔqioc >AlexandreÔc), Lexikon 5./6. Jh. n. Chr.Stephanos v. Byzanz (Stèfanoc BuzĹntioc), Ethnika (geogr. Namenslexikon)1. H. 6. Jh. n. Chr.Photios (Fÿtioc), Lexikon, Bibliotheke (Inhaltsangaben v. 386 Werken, davonviele verloren!), Amphilochia ca. 810–ca. 893Suda (Suidas) (SoÜda/Souòdac), Lexikon spates ? 10. Jh. n. Chr.Eustathios v. Thessalonike (EÎstĹjioc JessalonikeÔc), Komm. zu Homer,Pindar (nur Einl. erh.), Dionysios Periheg.; Eroberg. Thessalonikes ca. 1115–1195

11

Page 12: Einfuh¨ rung in die Klassische Philologie IAW, Rostock · Einfuh¨ rung in die Klassische Philologie IAW, Rostock c Wolfgang Bernard, 2004 Die wichtigsten Autoren und Werke der Antike1

c) Medizin

Hippokrates (<IppokrĹthc), Corpus Hippocraticum (nur teilw. v. Hipp.) ca.460–ca. 370[Diokles v. Karystos (Dioklĺc KarÔstioc) 1. Drittel 4. Jh. v. Chr. oder340–260 ]Aretaios v. Kappadokien (>AretaØoc) 2. H. 1. Jh. n. Chr. ?Pedanios Dioskurides (PedĹnioc Diosko(u)rÐdhc), Materia medica (Pharmakolo-gie) 1. Jh. n. Chr.Soranos (Swranìc) 1./2. Jh. n. Chr.Galen (Galhnìc) 129–216Oreibasios v. Pergamon (>OreibĹsioc Pergamhnìc) ca. 320–390/400Theodorus Priscianus (Jeìdwroc Priskianìc), Physik (Naturheilkunde), Eu-porista (nur lat. Epitome erh.) 4./5. Jh. n. Chr.A”etios v. Amida (>Aètioc >Amidhnìc) 1. H. 6. Jh. n. Chr.Alexander v. Tralles (>Alèxandroc) ca. 525–ca. 605

d) Sonstige Wissenschaften

Aineias Taktikos (AÊneÐac å Taktikìc), Poliorketik (unvollst.) Mitte 4. Jh. v.Chr.Archimedes (>Arqimădhc) Schr. z. anwendgsbezog. Math. u. Physik ca. 287–212Philon v. Byzanz (FÐlwn BuzĹntioc), [Mechanike syntaxis], Paraskeuastika,Poliorketika, Pneumatik (in arab Ub.) 2. H. 3. Jh.–1. H. 2. Jh.Strabon v. Amaseia (StrĹbwn >AmaseÔc), Geographie ca. 63 v. Chr.–ca. 25n. Chr.Heron v. Alexandrien (VHrwn >AlexandreÔc), Schriften zu Mechanik, Pneu-matik u.a. 1. Jh. n. Chr. ? (nach Archimedes u. vor Pappos)Apollodori Bibliotheca (mythol. Handbuch) 1./2. Jh. n. Chr. ?Dionysios Perihegetes (DionÔsioc å Perihghtăc), Oikumenes perihegesis (Ge-ographie in Versform)1. H. 2. Jh. n. Chr.Pausanias (PausanÐac), Dihegesis (Kulturfuhrer durch Griechenland) ca. 115–nach 180Aelian (AÊlianìc), De natura animalium ca. 170–ca. 230Artemidor (>ArtemÐdwroc), Oneirokritika (Traumklassifikationen) 2. Jh. n.Chr.

9) Sonstiges

Aesop (AÒswpoc), Fabeln 6. Jh. v. Chr. ?[Euhemeros v. Messene (EÎămeroc Messănioc), Hiera anagraphe Ende 4.–Anf. 3. Jh. v. Chr.]

12

Page 13: Einfuh¨ rung in die Klassische Philologie IAW, Rostock · Einfuh¨ rung in die Klassische Philologie IAW, Rostock c Wolfgang Bernard, 2004 Die wichtigsten Autoren und Werke der Antike1

Lukian (Loukianìc), satir. Schr. ca. 120–nach 180Babrios (BĹbrioc), Fabeln in Versen 2. H. 2. Jh. n. Chr.Alkiphron (>AlkÐfrwn), Briefe (fiktiv) ca. 200 n. Chr.Athenaios v. Naukratis (>AjhnaØoc NaukratÐthc), Deipnosophistai ca. 200 n.Chr.Flavius Philostrat (Filìstratoc), Vitae sophistarum, Vita Apollonii (v. Tyana)(vermutl. gab es mehrere Namenstrager; Zuweisg. strittig), Eikones (Bildbeschrei-bungen) u.a. ca. 170–ca. 245Chaldaische Orakel (theurg., kosmolog., theolog.) (hex.) Ende 2. Jh. n. Chr.Sibyllinische Orakel (Prophezeiungen) (hex.) 2. Jh. v. Chr.–3. Jh. n. Chr.Zauberpapyri 2.–4. Jh.Hermes Trismegistos (<Ermĺc Trismègistoc) (Corpus Hermeticum, Sammlg.theurgisch–theol.–philos. Schr.) 2.–10. Jh. ?Philogelos (Filìgelwc) (Witzsammlung) 4./5. Jh. n. Chr.Ioannes Stobaios (StobaØoc) Eklogai (Sammlg. v. Exzerpten) 5. Jh. n. Chr. ?

13

Page 14: Einfuh¨ rung in die Klassische Philologie IAW, Rostock · Einfuh¨ rung in die Klassische Philologie IAW, Rostock c Wolfgang Bernard, 2004 Die wichtigsten Autoren und Werke der Antike1

Romische Autoren und Werke

1) Epik

[L. Livius Andronicus, Odusia (freie Ubersetzung von Homers Odyssee) 2. H.d. 3. Jh. v. Chr.][Cn. Naevius, Bellum Poenicum (hist. Epos) 2. H. d. 3. Jh. v. Chr.][Q. Ennius, Annales (hist. Epos) 239–169 v. Chr.][L. Accius, Annales (hist. Epos) 170–1. V. d. 1. Jh. v. Chr.][P. Terentius Varro Atacinus, Bellum Sequanicum (Caesars Kampf gegen Ario-vist), Ubers. von Apollon. Rhod., Argonautica, 82–36 ]P. Vergilius Maro (Vergil), Aeneis, Georgica (Lehrgedicht) 70–19P. Ovidius Naso (Ovid), Metamorphosen 43 v. Chr.–18 n. Chr.M. Annaeus Lucanus (Lucan), Pharsalia (hist. Epos) 39–65C. Valerius Flaccus Setinus Balbus, Argonautica ?–kurz v. 95 n. Chr.Silius Italicus, Punica (hist. Epos) ca. 26–ca. 102Ilias Latina (lat. Kurzfassg. d. Ilias, Silius Italicus zugeschrieben) vor 68 n.Chr.P. Papinius Statius, Thebais ca. 40–ca. 96L. Apuleius Madaurensis, Metamorphosen (Prosaroman) 125–ca. 170 ?Q. Curtius Rufus, Historia Alexandri Magni (Prosaroman; unvollst. erh.)kaiserzeitl. (?)I. Valerius Alexander Polemius, Res gestae Alexandri Macedonis (Ubers. e.griech. Alexanderromans; Kurzfassg. [Epitome] im MA verbreitet) 4. Jh. n.Chr.?Pervigilium Veneris 4.? Jh. n. Chr.C. Vettius Aquilinus Iuvencus, Evangeliorum libri, 1. H. 4. Jh. n. Chr.D. Ausonius Magnus, Mosella (Epyllion) ca. 310–393Claudius Claudianus (Claudian), De raptu Proserpinae ca. 400 n. Chr.Tyrannius Rufinus (Rufin), Ubersetzung der Pseudo-Klementinen (christl. Ro-man) ca. 345–410Aurelius P. Clemens Prudentius, Psychomachia, Apotheosis, Hamartigenia (chr.Lehrgedichte) 348–nach 405”‘Diktys Cretensis”’, Ephemeris belli Troiani (Ubers. e. verlor. griech. Tro-jaromans aus d. 1. ? Jh. n. Chr. durch einen gewissen Septimius) 4. ? Jh. n.Chr.Rutilius Claudius Namatianus (Namatian), De reditu suo 1. H. 5. Jh. n. Chr.”‘Dares Phrygius”’, Historia de excidio Troiae (Trojaroman nach verlor. griech.Original 5. Jh. n. Chr. ?Blossius Aemilius Dracontius De laudibus dei, Orestis tragoedia spates 5. Jh.n. Chr.

14

Page 15: Einfuh¨ rung in die Klassische Philologie IAW, Rostock · Einfuh¨ rung in die Klassische Philologie IAW, Rostock c Wolfgang Bernard, 2004 Die wichtigsten Autoren und Werke der Antike1

2) Drama

[Livius Andronicus, Tragodien, Komodien 2. H. d. 3. Jh. v. Chr.][Naevius, Komodie, fabula praetexta (nationalrom. Drama), Tragodie 2. H. d.3. Jh. v. Chr.][Ennius, Tragodien, Praetexten 239–169 ]T. Maccius Plautus, Komodien ca. 250–184[Caecilius Statius, Komodien ?–168 ]P. Terentius Afer (Terenz), Komodien 1. h. 2. Jh. v. Chr.[M. Pacuvius, Tragodien, Praetexta ca. 220–ca. 130 ][L. Accius, Tragodien, Praetexten 170–1. V. d. 1. Jh. v. Chr.][D. Laberius, Mimen 106–43 ][C. Asinius Pollio, Tragodien 76 v. Chr.–4 n. Chr.]L. Annaeus Seneca d.J., Tragodien ca. 5–65Anon., Octavia (einzige erhaltene Praetexta, uberliefert unter Senecas Tragodienletztes Drittel d. 1. Jh. n. Chr.Anon., Querolus (falschl. dem Plautus zugewiesene Kom.) Anf. 5. ? Jh. n.Chr.

3) Lyrik, Gedichtsammlungen

[Ennius, versch. Gedichtarten 239–169 ]C. Valerius Catullus (Catull), Carmina ca. 84–ca. 54Vergil, Eklogen (Bukolik) 70–19Appendix Vergiliana (nur teilw. v. Vergil) Lebenszeit Vergils u. kurz danachQuintus Horatius Flaccus (Horaz), Epoden, Episteln, Oden 65–8[Cornelius Gallus, Elegien 69–26 ]Sex. Propertius (Properz), Elegien 2. H. d. 1. Jh. v. Chr.Albius Tibullus (Tibull), Elegien ca. 50–19 v. Chr.Appendix Tibulliana Gedichtsammlung (nicht v. Tibull, aber aus dem Mes-salakreis) 2. H. 1. Jh. v. Chr.Ovid, Amores (Elegie), Ars amatoria, Heroides (Episteln), Fasti 43 v. Chr.–18n. Chr.Grattius, [Cynegetica (Teil v. B. 1 erh.)] fruhes 1. Jh. n. Chr.P. Papinius Statius, Silvae ca. 40–ca. 96T. Calpurnius Siculus, Eklogen Mitte 1. Jh. n. Chr.M. Aurelius Olympius Nemesianus (Nemesian), Eklogen spates 3. Jh. n. Chr.Publilius Porfyrius Optatianus, Figurengedichte 1. H. 4. Jh. n. Chr.Anon., Pervigilium Veneris 4. ? Jh. n. Chr.Hilarius v. Poitiers, Liber hymnorum (unvollst. erh.) ca. 315–367Ambrosius, Hymnen 333 od. 339–397Ausonius, Gedichte ca. 310–393Prudentius, Cathemerinon, Peristephanon (Hymnen) 348–nach 405

15

Page 16: Einfuh¨ rung in die Klassische Philologie IAW, Rostock · Einfuh¨ rung in die Klassische Philologie IAW, Rostock c Wolfgang Bernard, 2004 Die wichtigsten Autoren und Werke der Antike1

Meropius Pontius Paulinus (Paulinus v. Nola), Gedichte ca. 353–431C. Sollius Apollinaris Sidonius (Sidonius Apollinaris), Gedichte ca. 430–nach480Blossius Aemilius Dracontius Satisfactio (Reue- u. Bittgedicht), Romulea (Ge-dichtsammlg.) spates 5. Jh. n. Chr.Magnus Felix Ennodius, Gedichte, Hymnen, Epigramme 473–521Anthologia Latina Epigrammsammlung des fruhen 6. Jh. n. Chr., enthal-tend Werke v. Vergil, Properz, Ovid, Petron, Seneca, Martial u. vielen spaterenDichtern 1. Jh. v. Chr.–fruhes 6. Jh. n. Chr.Venantius Honorius Clementianus Fortunatus (Venantius Fortunatus), Ge-dichte ca. 540 ?–ca. 600

4) Satire, satirisches Epigramm, Fabel

[Ennius, Satiren (Vers), Epigramme 239–169 ][Pacuvius, Satiren ca. 220–ca. 130 ][C. Lucilius, Satiren (Vers) ca. 180?–102 ][M. Terentius Varro Reatinus, menippeische Satiren (gemischt aus Prosa u. Vers)116–27 ][Varro Atacinus, Satiren 82–36 ]Horaz, Satiren (Vers) 65–8Phaedrus, Fabulae Aesopiae (in Senaren) 1. H. d. 1. Jh. n. Chr.Seneca d.J., Apocolocyntosis (menippeische Satire) ca. 4–65A. Persius Flaccus, Satiren (Vers) 34–62Petronius Arbiter (Petron), [Satyricon (romanartige menippeische Satire, nurteilw. erh.)] ?–66 n. Chr.?M. Valerius Martialis (Martial), Epigramme ca. 40–103Carmina Priapea (Epigramme) 1. ? Jh. n. Chr.D. Iunius Iuvenalis (Iuvenal), Satiren (Vers) ca. 55 ? n. Chr.–nach 130Avian, Fabeln (in Distichen) spates 4. Jh. n. Chr.

5) Geschichtsschreibung

[Altere Annalisten (Q. Fabius Pictor 3. Jh. v. Chr.) u.a.][M. Porcius Cato Censorius (Cato d. A.), Origines 234–149 ][L. Coelius Antipater, Bellum Punicum ca. 175–nach 121 v. Chr.][Varro Reatinus, Antiquitates rerum humanarum et divinarum, Hebdomades velDe imaginibus (Portrats großer Griechen und Romer) 116–27 ]C. Iulius Caesar, De bello Gallico, De bello civili 100–44Corpus Caesarianum (Buch 8 d. Bellum Gall. v. Aulus Hirtius, BellumAlexandrinum, B. Africum, B. Hispaniense) bald nach 44 v. Chr.Cornelius Nepos, Biographien ca. 99–24

16

Page 17: Einfuh¨ rung in die Klassische Philologie IAW, Rostock · Einfuh¨ rung in die Klassische Philologie IAW, Rostock c Wolfgang Bernard, 2004 Die wichtigsten Autoren und Werke der Antike1

C. Sallustius Crispus (Sallust), De coniuratione Catilinae, Bellum Iughurtinum,[Historiae (kl. Teile erh.)] 86–35[C. Asinius Pollio, Historiae 76 v. Chr.–4 n. Chr.]Titus Livius, Ab urbe condita (etwa 1

4erh. 59 ? v. Chr.–17 n. Chr.

Pompeius Trogus, [Historiae Philippicae], erh. nur die Epitome d. Iustinus(vermutl. 3. Jh. n Chr.) 2. H. 1. Jh. v. Chr.—Anf. 1. Jh. n. Chr.P. (oder C.?) Cornelius Tacitus, Agricola, Germania, Historien, Annalen ca.55–nach 118Velleius Paterculus ca. 20 v. Chr.–nach 31 n. Chr.Valerius Maximus, Factorum et dictorum memorabilium libri 1. H. 1. Jh. n.Chr.C. Suetonius Tranquillus (Sueton), De vita Caesarum, [De viris illustribus (Frgg.erh.)] ca. 70–ca. 130Florus (voller Name u. Identitat unsicher), Epitome de Tito Livio 2. Jh. n.Chr.Eutropius (Eutrop), Breviarium ab urbe condita 4. Jh. n. Chr.S. Aurelius Victor, Liber de Caesaribus ca. 320–389 ?Ammianus Marcellinus, Rerum gestarum libri ca. 330–nach 395(Rufin), Ubersetzung v. Eusebios, Kirchengeschichte u. Chronik ca. 345–410Hieronymus, Ubersetzung der Chronik des Eusebios ca. 347–419Sulpicius Severus, Chronica (christl.) nach 353–ca. 420Paulus Orosius, Historiae adversum paganos ?–nach 417 n. Chr.Gregorius Florentius (Gregor v. Tours), Decem libri historiarum (HistoriaFrancorum) 538–594

6) Rhetorik

[Cato d. A., Reden 234–149 ]Auctor ad Herennium Mitte 1. Jh. v. Chr.M. Tullius Cicero, De inventione, De oratore, Brutus, Orator, Topica, Reden(Gegen Verres, Catilinarische, Philippische Reden, Pro S. Roscio Amerino, ProMurena, Pro Sestio, Pro Caelio, Pro Marcello, Pro Archia poeta u.a.) 106–43L. Annaeus Seneca d. A., Oratorum et rhetorum sententiae divisiones colores(unvollst. erh.) ca. 55 v. Chr.–30/40. n. Chr.M. Fabius Quintilianus (Quintilian), Institutio oratoria ca. 35–100Tacitus, Dialogus de oratoribusM. Cornelius Fronto, [Reden] (erh. nur Briefe) 2. Jh. n. Chr.Calpurnius Flaccus, Declamationes (teilw. erh.) 2. ? Jh. n. Chr.Apuleius, Florida, Apologie 125–ca. 170 ?Panegyrici Latini Sammlung von Lobreden aus den Jahren 100 u. 289–389Q. Aurelius Symmachus, Reden ca. 345–nach 402Magnus Felix Ennodius, Dictiones 473–521

17

Page 18: Einfuh¨ rung in die Klassische Philologie IAW, Rostock · Einfuh¨ rung in die Klassische Philologie IAW, Rostock c Wolfgang Bernard, 2004 Die wichtigsten Autoren und Werke der Antike1

7) Philosophie

T. Lucretius Carus Lukrez, De rerum natura (epikur. Lehrgedicht) ca. 97–55Varro Reatinus, Logistorici (Teile erh.), [De philosophia] 116–27Cicero, [Consolatio, Hortensius,] De re publica & De legibus (staatstheor.; beideunvollst. erh.), Laelius de amicitia, Lucullus, De finibus, Tusculanen, [Ubersetzun-gen von Platon, Timaios & Protagoras,] De natura deorum, De divinatione, Defato, De officiis u.a. 106–43L. Annaeus Seneca d.J, Epistulae morales, De clementia, De beneficiis, Dialogi(De vita beata, De tranquillitate animi, De brevitate vitae, De ira, De otio, u.a.),Naturales quaestiones ca. 4–65Apuleius, De deo Socratis, Asclepius, De Platone et eius dogmate, De mundo125–ca. 170 ?C. Marius Victorinus, De definitionibus (Logik), Komm. zu Cicero, De inven-tione (mehr philos. als rhet.), [komm. Ubersetzung von Aristoteles, Kategorien],[v. Porphyrios, Eisagoge], [Ubers. v. neuplat. Schriften], [Komm. zu Cicero,Topik] vor 300–vor 386Aurelius Augustinus, De civitate dei, Confessiones, De beata vita, Contra Aca-demicos, De ordine, Soliloquia, De immortalitate animae, De quantitate animae,De magistro, De libero arbitrio u.a. 354–430C(h)alcidius, komm. Ubers. von Platon, Timaios 2. H. 3.– 1. H. 4. Jh. oder1. H.– Mitte 4. Jh. n. Chr.Ambrosius Theodosius Macrobius, Komm. zum Somnium Scipionis (Cic., Dere publ., Ende) 1. H. 5. Jh. n. Chr.Anicius Manlius Severinus Boethius, De Philosophiae Consolatione, Ubers. m.Komm. v. Aristoteles, De interpretatione, Komm. und Komm. mit Ubers. zuPorphyrios, Eisagoge, Komm. zu Cicero, Topik (unvollst.) ca. 480–524

8) Wissenschaften

[L. Accius, Didascalica, Pragmatica (beides Geschichten der griech. u. rom Lit-eratur; Mischung aus Prosa u. Vers) 170–1. V. d. 1. Jh. v. Chr.]Cato d. A., De agricultura 234–149Varro Reatinus, [Disciplinae (artes liberales u. weitere Wiss.),] De lingua latina(Teile erh.), Res rusticae 116–27Vitruvius Pollio (Vitruv), De architectura fruhaugust. ZeitManilius, Astronomica (Lehrgedicht) 2. H. 1. Jh. v. Chr.–1. H. 1. Jh. n.Chr.Q. Asconius Pedianus, [Komm. zu Ciceros Reden (Teile erh.)] 3–88 n. Chr.L. Iunius Moderatus Columella, Rei rusticae libri, Liber de arboribus 1. H. d.1. Jh. n. Chr.Scribonius Largus, Compositiones (pharmakol. Rezepte) 1. H. 1. Jh. n. Chr.A. Cornelius Celsus, De medicina 2. V. d. 1. Jh. n. Chr

18

Page 19: Einfuh¨ rung in die Klassische Philologie IAW, Rostock · Einfuh¨ rung in die Klassische Philologie IAW, Rostock c Wolfgang Bernard, 2004 Die wichtigsten Autoren und Werke der Antike1

Pomponius Mela, De chorographia (Geographie) Mitte 1. Jh. n. Chr.Sextus Iulius Frontinus (Frontin), De aquis urbis Romae (Sachbuch zur Wasser-versorgung), Strategemata (Arten d. Kriegslist), Schrift zur Landvermessungs-kunst ca. 40 ?–ca. 103Gaius, Institutiones (jurist. Lehrbuch) 2. H. 2. Jh. n. Chr.C. Plinius Secundus (Plinius d.A.), Naturalis historia 23–79Aulus Gellius, Noctes Atticae (popularwiss. Buntschriftstellerei) 2. Jh. n. Chr.Iulius Hyginus (Hygin), Fabulae/Genealogiae ? (mythol. Handb.), De astrono-mia (Identitat des Autors ungesichert) 1. oder 2. Jh. n. Chr. ?Pomponius Porphyrio, Komm. zu Horaz 2.–3. Jh. n. Chr.C. Censorinus, De die natali 3. Jh. n. Chr.I. Firmicus Maternus, Matheseos libri VIII (Astrologie) 1. H. 4. Jh. n. Chr.Aelius Donatus, Ars maior, Ars minor (Grammatik) fruhes od. mittl. 4. Jh.n. Chr.Flavius Sosipater Charisius, Ars grammatica (unvollst. erh.) Mitte 4. Jh. n.Chr.Postumius Rufius Festus qui et Avienus, Descriptio orbis terrae, ora maritima(geogr.), Aratea phaenomena, Aratea prognostica (astron.; freie Ubersetzg. d.Arat) (alle Werke in Versen) 2. H. 4. Jh. n. Chr.”‘Apicius”’, De re coquinaria (hochstens teilw. auf Rezepte d. M. Gavius A.aus august. Zt. zuruckgehend) 4. Jh. n. Chr. ?Publius Flavius Vegetius Renatus, Epitoma rei militaris, Digesta artis mu-lomedicinae (Veterinarmedizin) spates 4.Jh. n. Chr.Hieronymus, De viris illustribus (christl. Literaturgeschichte) zw. 331 u. 348–419/20Augustinus, De musica, Grammatik 354–430Servius, Vergilkommentar, gramm. Schriften ca. 400 n. Chr.Rutilius Taurus Aemilianus Palladius, Opus agriculturae 4.–5. Jh. n. Chr. ?Macrobius, Saturnalia (Dialog uber Literatur; unvollst.) 1. H. 5. Jh. n. Chr.Martianus Capella, De nuptiis Mercurii et Philologiae (7 artes liberales) 5. Jh.n. Chr.Boethius, Institutio arithmetica, De institutione musica ca. 480–524Priscianus (Priscian), Institutio de arte grammatica 2. H. 5. Jh.–1. H. 6. Jh.Corpus iuris civilis (durch Iustinian veranlasst; Teile: Codex Iustinianus, Di-gesten [Pandekten], Institutionen u.a.) 528–34Cassiodor, Institutiones divinarum et humanarum litterarum (Literatur + 7artes liberales) ca. 490–ca. 590Isidorus Hispalensis Isidor v. Sevilla, Origines/Etymologiae (Kompendium derWissenschaften) ca. 560–636

19

Page 20: Einfuh¨ rung in die Klassische Philologie IAW, Rostock · Einfuh¨ rung in die Klassische Philologie IAW, Rostock c Wolfgang Bernard, 2004 Die wichtigsten Autoren und Werke der Antike1

9) Christliche Theologie

Q. Septimius Florens Tertullianus (Tertullian), zahlr. moraltheol. u. sonst.Schr. ca. 160–nach 220M. Minucius Felix, Octavius (protrept. Dialog) 1. H. 3. Jh. n. Chr.Thascius Caecilius Cyprianus (Cyprian), moraltheol. u. andere Schr., Samm-lungen v. Bibelstellen zw. 200 u. 210–258Arnobius v. Sicca, Adversus nationes Mitte 3. Jh. n. Chr.–ca. 310Lucius Caelius Firmianus qui et Lactantius (Laktanz), Divinae institutiones(sowie Kurzfassung: Epitome), De opificio dei, De ira dei, De mortibus persecu-torum ca. 250–325 ?Firmicus Maternus, De errore profanarum religionum 1. H. 4. Jh. n. Chr.Hilarius, De trinitate (antiarianisch), Komm. zu Matthaeus, Psalmen u.a. ca.315–367C. Marius Victorinus, antiarianische Schriften; Komm. zu Paulusbriefen vor300–vor 386Ambrosius, Homilien (u.a. Hexaemeron: freie Ubersetzung v. Basileios’ Predig-ten), De fide ad Gratianum, De spiritu Sancto, De sacramentis, De mysteriis, Depaenitentia, De officiis ministrorum 333 od. 339–397Rufin, Ubersetzungen von Origenes (De principiis, Bibelkommentare u.a.), Basi-leios, Gregor v. Nazianz u.a.; eig. theol. Schr. ca. 345–410Hieronymus, Bibelubersetzg. aus dem Hebraischen/Griechischen/Aramaischen(Vulgata), theolog. Traktate, Kommentare zu Propheten, Psalmen, Matth.,Paulusbriefen u.a.; Biblisches Namenslexikon, Ubersetzungen von Origenes (Pre-digten), Didymos dem Blinden, u.a.; Heiligenviten ca. 347–419Sulpicius Severus, Vita u.a. Schriften uber St. Martin nach 353–ca. 420Augustinus, De vera religione, antimanichaische (De utilitate credendi u.a.),antidonatistische und antipelagianische Schriften, De fide et symbolo, De trini-tate, De doctrina christiana, bibelexegetische Schriften u.a. 354–430Magnus Felix Ennodius, Heiligenviten (Teil der Opuscula) 473–521Boethius, Theolog. Traktate (insbes. zur Trinitat) ca. 480–524Benedictus (Benedikt v. Nursa), Regula monachorum (Regula Benedicti) ca.480–547(Venantius Fortunatus), De vita Martini (in Hexametern), hagiograph. Schrif-ten ca. 540 ?–ca. 600Gregor v. Tours, Liber vitae patrum, Miraculorum libri VIII 538–594Gregorius I. (Gregor der Große), Moralia in Iob (Moraltheologie in Form einesHiobkommentars), Liber regulae pastoralis, Dialogorum libri IV de vita et mira-culis patrum Italicorum et de aeternitate animarum (Heiligenviten) 540–604

20

Page 21: Einfuh¨ rung in die Klassische Philologie IAW, Rostock · Einfuh¨ rung in die Klassische Philologie IAW, Rostock c Wolfgang Bernard, 2004 Die wichtigsten Autoren und Werke der Antike1

10) Literarische Briefe

Cicero, Familiares, Ad Atticum, Ad Quintum fratrem (Briefe) 106–43C. Plinius Caecilius Secundus (Plinius d.J.), Briefe 61–ca. 112Symmachus, Briefe, ca. 345–nach 402Hieronymus, Briefe ca. 347–419Sidonius Apollinaris, Briefe ca. 430–nach 480Ennodius, Briefe 473–521

21

Page 22: Einfuh¨ rung in die Klassische Philologie IAW, Rostock · Einfuh¨ rung in die Klassische Philologie IAW, Rostock c Wolfgang Bernard, 2004 Die wichtigsten Autoren und Werke der Antike1

Literaturgeschichtliche Lexika

— Metzler–Lexikon der antiken Autoren, Stuttgart 1997.

— Der Neue Pauly. Enzyklopadie der Antike, Stuttgart 1996–2003.

— Oxford Classical Dictionary, Oxford 31996.

— Tusculum–Lexikon griechischer und lateinischer Autoren des Altertums unddes Mittelalters, Zurich/Munchen 31982.

— Der Kleine Pauly, Munchen 1953–75 (Ndr. Munchen 1979).

— Lexikon der Alten Welt, Zurich/Munchen 1965.

Griechische und romische Literaturgeschichte allgemein

— Thomas Paulsen, Geschichte der griechischen Literatur, Stuttgart 2004.

— Martin Hose, Kleine griechische Literaturgeschichte. Von Homer bis zumEnde der Antike, Munchen 1999.

— Michael v. Albrecht, Geschichte der romischen Literatur, Bern 21994.

— Ludwig Bieler, Geschichte der romischen Literatur, Berlin/New York 41980.

— Friedrich Klingner, Romische Geisteswelt. Essays zur lateinischen Liter-atur, Stuttgart 1979.

— Albin Lesky, Geschichte der griechischen Literatur, Bern 31971.

Antike Christliche Literaturgeschichte

— Siegmar Dopp/Wilhelm Geerlings (Hrsgg.), Lexikon der antiken christlichenLiteratur, Freiburg/Basel/Wien 1998.

— B. Altaner/A. Stuiber, Patrologie, Leben, Schriften und Lehre der Kirchen-vater, Freiburg 91981.

22

Page 23: Einfuh¨ rung in die Klassische Philologie IAW, Rostock · Einfuh¨ rung in die Klassische Philologie IAW, Rostock c Wolfgang Bernard, 2004 Die wichtigsten Autoren und Werke der Antike1

Mittelalterliche griechische und lateinische Literaturgeschichte

— Franz Brunholzl, Geschichte der lateinischen Literatur des Mittelalters,Munchen 1975/1992 (2 Bde.).

— Herbert Hunger, Die hochsprachliche profane Literatur der Byzantiner,Munchen 1978 (HdA XII 5,1,2).

— K. Dieterich, Geschichte der byzantinischen und neugriechischen Literatur,Leipzig 21909.

— Max Manitius, Geschichte der lateinischen Literatur des Mittelalters, Mun-chen 1911–31 (3 Bde.) (Ndr. 1973–76) (Hdb. d. A. IX 2).

— K. Krumbacher, Geschichte der byzantinischen Literatur von Justinian biszum Ende des ostromischen Reichs (527-1453), Munchen 21897 (Ndr. NewYork 1970).

23