eindtermen criminaliteit en rechtstaat
DESCRIPTION
Eindtermen maatschappijleer eindexamenTRANSCRIPT
CRIMINALITEIT EN RECHTSSTAAT
Eindtermen examen maatschappijleer
CRIMINALITEIT
Criminaliteit als sociaal en politiek probleem
Sociaal: onwenselijk, in strijd met normen en waarden, verschillende visies
Politiek: actie door overheid, probleem op politieke agenda; zorgen voor veiligheid/handhaven openbare orde
CRIMINALITEIT
Gevolgen van criminaliteit:
Materieel Immaterieel
CRIMINALITEIT
Wanneer is iets criminaliteit?
Wordt bepaald door de wet Onderscheid tussen misdrijven en
overtredingen
CRIMINALITEIT
Ongeschreven en geschreven regels Wetboek van Strafrecht vs. fatsoensregels
Normen en waarden : waarde = wat vinden we belangrijk of goed daaruit volgt een norm
CRIMINALITEIT
Criminaliteit is plaats- en tijdgebonden begrip
CRIMINALITEIT
Kenmerken rechtsstaat:Bescherming van burgers tegen te grote overheidsmacht door:
Overheid moet zich aan de wet houden Rechters zijn onafhankelijk Burgers hebben grondrechten Parlementaire democratie
De overheid handhaaft de openbare orde, maar moet zich aan de wet houden
CRIMINALITEIT
Uitgangspunten strafrecht: Strafbaar gedrag is vastgelegd in de wet Onschuldig tot schuld is bewezen Recht op eerlijk proces/onpartijdige rechter Rekening houden met persoonlijke
omstandigheden dader/jeugdstrafrecht
CRIMINALITEIT
Vervolg uitgangspunten strafrecht: Rekening houden met situatie/
omstandigheden (bv. mishandeling) Taken en bevoegdheden van politie,
officier van justitie en recht vastgelegd in wet
Rechten en plichten van verdachte, advocaat, slachtoffers, reclassering ook in wet vastgelegd
Verschil in straffen tussen overtredingen en misdrijven
CRIMINALITEIT
Rechten van verdachte: Recht om te weten waar je van verdacht
wordt Recht op advocaat Recht om te zwijgen (wel meewerken aan
vaststellen identiteit) Vasthouden mag beperkte tijd Recht om in hoger beroep te gaan
CRIMINALITEIT
Vervolg rechten van verdachte: Recht op eerlijk proces, onpartijdige
rechter Onschuldig tot schuld is bewezen/niet
onbeperkt in voorlopige hechtenis Mogelijkheden om te straffen zijn
beperkt: je mag niet 2x voor hetzelfde voor de rechter komen, verjaren van misdaad, maximumstraf
Rekening houden met bijzonderheden
CRIMINALITEIT
Jeugdstrafrecht: Onder de 12 niet vervolgd worden Bijzondere regels voor jongeren tussen 12 en
18 jaar Voor kinderrechter Rechtszittingen niet openbaar Andere straffen en maatregelen (tuchtschool,
tot 16 jr max 1 jr, daarna 2 jr, ondertoezichtstelling)
In bijzondere gevallen geldt het volwassenenstrafrecht
CRIMINALITEIT
Taken officier van justitie: Leiden van opsporingsverzoek Vervolgen van strafbare feiten voor
rechter brengen van verdachten = openbare aanklager OvJ kan seponeren = niet vervolgen Uitvoeren van de opgelegde
straffen/vonnissen Vertegenwoordigd het Openbaar
Ministerie
CRIMINALITEIT
Taken van de politie: Handhaving van de openbare orde Hulpverlening Opsporen van strafbare feiten, onder
verantwoordelijkheid van officier van justitie
Preventie Dienstverlening, geven van service en
advies
CRIMINALITEIT
Politie draagt bij aan veilige en leefbare samenleving met uitvoering van taken:
Verdachte staande houden, fouilleren, bekeuring geven,vragen naar persoonlijke gegeven, id, meenemen naar bureau
Verdachte maximaal 6 uur vasthouden Opstellen proces verbaal belangrijk
voor Openbaar Ministerie en rechter Identiteitsbewijs verplicht, maar er
mag niet willekeurig naar gevraagd worden
CRIMINALITEIT
Organisatie strafrechtspraak:Drie rechterlijke instanties: Rechtbanken (19), bestaat uit: sector kanton,
civiele sector, sector bestuursrecht Gerechtshoven (5) De Hoge Raad (1)
CRIMINALITEIT
Wie doet wat? Overtredingen kantonrechter Misdrijven strafrechter Hoger beroep tegen vonnissen
strafrechter gerechtshof Toetsen van vonnissen lagere rechters
Hoge Raad (niet meer of verdachte schuldig is)
Jeugdstrafrecht kinderrechter Hoger beroep mogelijk door officier
van justitie en verdachten
CRIMINALITEIT
Volgorde van rechtszitting: Opening (rechter) Aanklacht/tenlastelegging (officier van
justitie) Verhoor van getuigen en deskundigen Verhoor van verdachte Requisitoir (officier van justitie) Pleidooi (advocaat) Laatste woord (verdachte) Uitspraak (rechter)
CRIMINALITEIT
Slachtoffers: Recht om op zitting van ernstig misdrijf te
spreken Vragen om schadevergoeding aan officier
van justitie Rechter kan schadevergoeding verplichten Slachtofferhulp standaard aangeboden
CRIMINALITEIT
Reclassering: Voorkomen van herhaling van
strafbaar gedrag Speelt rol vóór, tijdens en na het
strafproces Begeleiding Toezicht houden Voorlichting over omstandigheden van
verdachte aan officier van justitie Ontwikkeling van en uitvoering van
taakstraffen
CRIMINALITEIT
Oorzaken van veelvoorkomende criminaliteit: Weinig sociale controle Gelegenheidsmotief Spanning/avontuur (vooral bij jongens) Normvervaging Gebrekkige opvoeding Kleine pakkans
CRIMINALITEIT
Vervolg oorzaken van veelvoorkomende criminaliteit
Drugsgebruik Groepsgedrag / prestige in groep Verveling Misdaad als spelletje Actie/spanning frustratie
CRIMINALITEIT
jongeren vooral lichte vergrijpen, groeien niet uit tot volwassen criminelen
Als ze volwassen worden en baan en gezin krijgen, stoppen ze
Kleine minderheid gaat door 5% (ongeveer) is recidivist
CRIMINALITEIT
Welke maatschappelijke groepen zijn crimineel?
Vooral jongens en mannen, vrouwen en meisjes veel minder
Door opvoeding/socialisatieAangeboren verschillenOngelijke macht Oververtegenwoordiging door
jongeren tussen 16 en 23 jaar verantwoordelijk voor toename kleine criminaliteit, maar steeds meer geweld
CRIMINALITEIT
Wat doet de overheid? En wie doet wat? Regering en parlement stellen vast wat
strafbaar is (wetten) Criminaliteit als beleidsprobleem, het staat
op politieke agenda (ook gemeente) Gemeente: burgemeester verantwoordelijk
handhaving openbare orde
CRIMINALITEIT
Wat doet de overheid? En wie doet wat? Openbaar Ministerie/officier van justitie
opsporing van strafbaar gedrag Officier van justitie opsporing OM vervolging (voor rechter brengen) Rechterlijke macht rechtspraak
(onafhankelijk)
CRIMINALITEIT
Beleidsmaatregelen: Opsporingsbeleid / stellen van prioriteiten:
(onder invloed van) Maatschappelijke ontwikkelingen (nieuwe
vormen van criminaliteit) Bestrijding georganiseerde misdaad Veiligheid in de samenleving Bestrijden van terreur/terrorisme
CRIMINALITEIT
Beleidsmaatregelen: Vervolgingsbeleid Gevangenisbeleid Jeugdbeleid (aanpak jeugdcriminaliteit) Preventief beleid / beleid gericht op repressie
CRIMINALITEIT
Voorbeelden preventie: HALT (lichte werk- / leerstraf) Aanpassing van bebouwde omgeving (bv.
verlichting, geen donkere hoekjes) Vergroten van sociale controle (controleurs,
stadswachten, plaatsen camera’s) Verbeteren omstandigheden van mensen (bv.
meer werkgelegenheid, betere huizen, recreatie)
Voorlichting inbraakpreventie, antispijbelbeleid
Verandering wetgeving (snelrecht, lik-op-stukbeleid)
CRIMINALITEIT
Verantwoordelijkheid voor criminaliteitsprobleem bij overheid en burgers samen
Preventie meer door burgers en minder vanuit overheid vooral voor veelvoorkomende criminaliteit
Zwaarder straffen (=repressie) heeft weinig afschrikwekkend (en dus preventief) effect
CRIMINALITEIT
Hoe weet je of beleid werkt? Kijken naar cijfers en statistieken om te zien
of er sprake is van daling van criminaliteit Maar denk aan criminaliteit die nooit wordt
aangegeven of wordt geseponeerd!
CRIMINALITEIT
Doelen van straffen en maatregelen: Wraak / vergelding Afschrikking / preventie (herhaling
voorkomen) Beveiliging van samenleving en
burgers Handhaving van de rechtsorde,
voorkomen eigenrichting heropvoeding / resocialisatie Genoegdoening voor slachtoffer
CRIMINALITEIT
Soorten straffen / maatregelen: Hoofdstraffen gevangenisstraf, taakstraf,
hechtenis, geldboete Taakstraf is werkstraf en leerstraf vooral
bedoeld als heropvoeding Bijkomende straffen alleen in combinatie met
hoofdstraf relatie met gepleegde delict
CRIMINALITEIT
Maatregelen terbeschikkingstelling (TBS), ondertoezichtstelling / bedoeld om samenleving tegen dader, of dader tegen zichzelf te beschermen
Vooral bij ontoerekeningsvatbaarheid, in combinatie met een straf
Voorwaardelijke straf : proeftijd = periode waarin je geen strafbaar feit mag plegen