Download - Workplace showcase 2014 - Nederlandstalige editie

1 PROFACILITY MAGAZINE NR. 35 SEPTEMBER 20121 PROFACILITY MAGAZINE NR. 35 SEPTEMBER 2012

Busin

ess

Inte

ract

ive M

edia

bvba

- Pr

ofac

ility

mag

azin

e nr

. 43

• Drie

maa

ndeli

jkse

publ

icatie

• ju

li-au

g.-s

ept.

2014

• Ne

derla

ndst

alige

uitg

ave

• 12,

50 E

UR •

Afgi

fteka

ntoo

r Leu

ven

Mail

• P3

0409

8

een speciale editie van

Showcase2014 / WORKPLACE

CASE STUDIES: BOOKING.COM • BPOST BANK

GDF SUEZ • GSK BIOLOGICALS • IBECOR JBC • JONES DAY • BIVV • ONTEX • VAC GENT • VERITAS

Connect to profacility.be/workplace for workplace interior design, build and management best practices

Inrichting van de VERITAS kantoren. Foto An Desmedt.

Ook op zoek naar facilitaire expertise?

Facilicom kan u op vrijwel elk terrein de juiste mensen op de juiste plek leveren. We houden uw pand proper, zorgen voor de bewaking, maken elke dag een smakelijke lunch voor alle medewerkers, ontvangen uw bezoekers aan de receptie, verzorgen het technisch onderhoud van uw pand, onderhouden uw fleet of nemen activiteiten geheel over. Ook verhuisprojecten of management opdrachten kunt u aan ons toevertrouwen. We kunnen alle diensten perfect combineren, daarbij profiteert u niet alleen van onze jarenlange kennis en ervaring, maar ook van mogelijke synergieën.

Bij Facilicom denken we graag met u mee. Oók in het beheersen van de kosten.

Wilt u weten wat Facilicom voor uw organisatie kan betekenen? Kijk voor meer informatie op www.facilicom.be of bel met 03 - 224 38 00. Wij zijn u graag van dienst.

Bedrijven van Facilicom

Facilicom Facility SolutionsOne Building Maintenance Trigion Security Gom CleaningProrest CateringOne Fleet ServicesAxxicom Recruitement & Selection

Showcase Facilicom.indd 1 14/08/14 11:09

WORKPLACE SHOWCASE 2014 3

VOORWOORD

DE GENERATIEMIX, ONONTKOOMBARE UITDAGING VOOR DE INRICHTING VAN DE WERKOMGEVING.Het is nu al het derde jaar op rij dat we onze ‘Workplace Showcase’ publiceren

waarin we de trends en best practices in de kijker willen zetten op het vlak van

architectuur en organisatie van de werkplek, projectbeheer en change

management. In deze editie hebben we ons kritisch oog laten vallen op de

inrichting en het beheer van de werkomgeving van meer dan 20 bedrijven en

administraties, om de projecten redactioneel te behandelen.

Een evolutie die we de laatste jaren kunnen vaststellen, is de belangrijke rol die

de HR-afdeling speelt in de beslissingen voor de organisatie en de inrichting van

de werkplek. Uiteraard ligt de focus nog steeds bij de facility manager, maar

ondertussen is ook de HR-directeur komen aanzitten aan de gesprekstafel. En ook

al zijn we al een aantal jaren vertrouwd met werken in ‘open space’, kunnen we

flexibel aan de slag met gedeelde werkposten of doen we aan telewerken, toch

zien werknemers de overgang van de ene werkwijze en -plek naar de andere,

vaak meer als een revolutie en minder als een evolutie. Daarom is een strategie

voor interne communicatie en change management een absolute noodzaak om

een dergelijke overgang met succes af te ronden.

Voor de HR-directeur wordt samenwerking tussen de generaties een belangrijke

uitdaging. De ‘boomers’ (55 jaar) hebben het gezelschap gekregen van de

generatie X (35 jaar). En nu komt generatie Y (25 jaar) om de hoek kijken met haar

eigen gewoontes en verwachtingen. Van de vlotte samenwerking tussen deze

generaties zullen de individuele prestaties en de prestaties van het bedrijf afhangen.

In een landschapskantooromgeving wordt ‘samenleven’ en ‘samenwerken’ een

topprioriteit.

De generatie Y, vaak omschreven als de ‘digital natives’, is opgegroeid met het

Web 2.0. Generatie-Y-ers zijn geconnecteerd en met Facebook en Twitter is het

netwerkgebeuren voor hen een evidentie. Ze werken ‘paper less’, hebben geen

vaste werkstek en zijn collaboratief ingesteld, attitudes waar ze duidelijk veel

minder moeite mee hebben dan de generatie van de ‘boomers’. Ze voelen zich

dan ook veel gemakkelijker en beter thuis in de ‘New World of Work’.

Een recent onderzoek dat door de Vlerick Business School werd verricht bij 1.100

jongeren van de generatie Y, legde hun verwachtingen en keuzecriteria bloot

inzake werk. Helemaal bovenaan het lijstje verschenen ‘een goed evenwicht

tussen werk en privéleven’ en de beloften van de toekomstige werkgever voor

wat de sociale sfeer betreft. Deze generatie is opgegroeid in een economische

context waarin de ene crisis op de andere volgt. Ze kennen allemaal wel iemand

uit hun omgeving die om ‘economische redenen’ werd ontslagen, zelfs met heel

wat jaartjes trouwe dienst bij zijn of haar bedrijf op de teller. Volgens deze studie

hoeft het dan ook niet te verbazen dat in het persoonlijk engagement van deze

generatie, loyaliteit slechts flauwtjes scoort. Van zappen zijn ze niet vies en ze

aarzelen ook niet om van werkgever te veranderen wanneer zich een betere

gelegenheid aandient.

Mobiliteit, werkomgeving en werksfeer kunnen daarom een grote rol spelen

om jongeren en nieuwe talenten aan te trekken en te binden aan het bedrijf.

‘Lounge’-ruimtes, coffee corners, ‘brainstorm rooms’, een ludieke cafetaria, …

Allemaal middeltjes om socialising en informele communicatie te verbeteren en zo

een goede werksfeer, een ‘feel good workplace’, te creëren. Door bij de inrichting

van de werkplek gebruik te maken van beeldmateriaal gerelateerd aan het merk

en/of de onderneming, worden de identiteit en de band met de waarden van het

bedrijf versterkt. Dat zijn constanten in de nieuwe manier van inrichten die we

toelichten in de reportages in deze editie.

Maar, met de sputterende economische groei in het achterhoofd, het vaak

gehoorde verhaal dat er in het ‘oude Europa’ niet genoeg werk is voor iedereen en

het feit dat we langer zullen moeten werken, kan deze generatie Y dan nog wel

echt kieskeurig zijn? De toekomst zal dat uitwijzen. De Belgische arbeidsmarkt

heeft alvast een mijlpaal bereikt: voor het eerst is het aantal mensen dat op

pensioen gaat nu groter dan het aantal nieuwkomers op de arbeidsmarkt. Duikt

binnenkort het spook van een eventuele oorlog der talenten op, het beruchte

‘War for talent’-concept van Mac Kinsey?

Didier Van den Eynde

Directeur des publications

Profacility Magazine

[email protected]

4 WORKPLACE SHOWCASE 2014

De Profacility media zijn publicaties van

Uitgever: Business Interactive Media bvba Louisalaan, 475 -1050 Brussel

Tel. +32(0)2 669 77 65 - Fax +32(0)2 626 37 [email protected] - www.bimedia.be

Directeur van de uitgave Didier VAN DEN EYNDE - [email protected]

Business DevelopmentDidier VAN DEN EYNDE - [email protected]

PubliciteitSigrid NAUWELAERTS - [email protected]

Kim VERHEGGE - [email protected]

Advertentietarieven beschikbaar op www.profacility.be/advertising en [email protected]

REDACTIEHoofdredacteur

Eduard CODDÉ - [email protected]

Redacteurs Patrick BARTHOLOMÉ, Tim HARRUP,

Kim VERHEGGE, Jean-Claude VERSET

Vertalers Michel BUCKINX, IGTV, Annelies VERBIEST,

Hilde VAN RAEMDONCK

FotografenSarah BLEE, Valerie CLARISSE, Bernard DE KEYZER, Georges DE KINDER, An DESMEDT, Marc DETIFFE,

Yvan GLAVIE, Liesbet GOETSCHALCKX, Geoffrey FRITSCH, Serge BRISON, Thomas VANHAUTE

Stuur ons uw persbericht [email protected] (FR) - [email protected] (NL)

PRODUCTIELay-out

Kurt THYS - Str8 - www.str8.be

DrukkerijVan der Poorten NV - www.vanderpoorten.be

PARTNERSHIPSProfacility is mediapartner van

ABONNEMENTENInschrijven op www.profacility.be/abo

contact: [email protected]

Verantwoordelijke uitgever:Didier VAN DEN EYNDE,

Louisalaan, 475 -1050 Brussel

© Alle rechten voor overname van teksten, advertenties of illustraties voorbehoudenen dat voor alle landen. Ontvangen documenten worden niet teruggezonden.

Hun toezending sluit het akkoord van de auteur in voor vrije publicatie.

VAC GENTPPS voor de bouw van het Virginie Loveling gebouw

BRAIN CHAINSDe productiviteit bij

kenniswerkers niet saboteren

VERITAS‘House of imagineering’

GSKMove Plan om 3.000 tot 3.500- ‘verhuizingen’ per jaar te beheren

JBCIn de sfeer van New-Yorkse lofts

BIVVHuis van de verkeersveiligheid


10 FM: ORGANISATIE EN STRUCTUUR VAN HET AANKOOPPROCES Analyse en best practices

12 BUSINESS CASE: VLAAMS ADMINISTRATIEF CENTRUM GENT Een mijlpaal in de vastgoedstrategie van de Vlaamse Regering

18 MARKET TRENDS: DE ‘BELGIAN TOUCH’ Interview met Pascal Delhalle, CEO TDS Office Design

19 BUSINESS CASE: IBECOR Ontzuiling en openheid

26 BUSINESS CASE: GSK BIOLOGICALS Analyse en uitbestedingsmodel voor ‘moves’

30 FORUM VOOR THEO COMPERNOLLE: ‘BRAIN CHAINS’ Bedreiging voor de productiviteit bij kenniswerkers

32 BUSINESS CASE: JBC Een ‘loft’ en ‘women friendly’-sfeer

40 BUSINESS CASE: VERITAS De geschiedenis en waarden van het bedrijf als rode draad voor de inrichting

49 SHOWROOM Nieuwigheden voor de inrichting van de werkplek

71 BUSINESS CASE: BPOST BANK ‘Stay or leave’-analyse leidt tot verhuizing

78 BUSINESS CASE: BOOKING.COM Leuke en speelse interieurinrichting

80 BUSINESS CASE: GDF SUEZ Iedereen aan boord op het vlaggenschip

86 BUSINESS CASE: ONTEX In drie maanden verhuizen, een race tegen de klok!

90 ART @ THE OFFICE Kunst huren, een flexibele en betaalbare optie

95 BUSINESS CASE: BIVV Nieuwe kantoren voor een vlotte overstap naar een nieuwe manier van werken

103 WORKPLACE: 9 CASE STUDIES

ADVERTENTIES & PUBLIREPORTAGES - INDEX ADMOS 23-25, 116

ALTERNATIV WORKSPACE SOLUTIONS 46-47

AOS GROUP 8-9

AREMIS 64

ATEM 58

AXXERION 48

BEDDELEEM 75

B-SOLUTIONS 66

BUROCONCEPT 84-85

CAMELOT 76-77

FACILICOM 17

INTERFACE 53

ISS 29

KINNARPS 2

L.O.G 68-69

MIKO 94

MOZER 66

NEDAP 6

NNOF 38-39

PAMI 93

PAN-ALL 45

PROCOS 91

RE: FLEX 103

SEDUS 109

TDS OFFICE DESIGN 62

GDF SUEZ TOWERSDe verhuizing van 2.600 personen organiseren

IBECOR Merkimago als leidraad voor de binneninrichting

SHOWROOMMeubilair en uitrusting voor de werkvloer - Nieuwigheden

INHOUD


Voldoet u aan dit profiel?

Dan werkt u vast met het beveiligingsplatform AEOS. Zo niet, kijk dan op www.nedapsecurity.com/nl/gezocht

GEZOCHT:stressvrije facility manager Als onderdeel van uw vele dagelijkse werkzaamheden bent u verantwoordelijk voor de veiligheid van alle mensen en hun bezittingen in het gebouw. Daarbij let u scherp op de gastvrijheid, evenals op het beschikbare budget.

201402 Profacility showcase nl.indd 1 28/08/14 09:13

O

RGAT

EC


In oktober keert ook een andere toonaangevende beurs voor vormgevers en ontwerpers uit de hele wereld terug, namelijk de Biënnale Interieur. In 2012 lokte deze designbeurs bijna 84.000 bezoekers naar Kortrijk Xpo. De Biënnale Interieur brengt op zo’n 40.000 m² een hybride mix van 300 merken uit de sectoren van de interieurinrichting en -vormgeving samen, in combinatie met een opmerkelijk cultureel programma dat georgani-seerd wordt door curator Joseph Grima. Op 20 en 21 oktober vinden de B2B-dagen plaats.

Modern Office & FacilityCologne (Koelnmesse) 21 - 25.10.2014www.orgatec.com

Om de twee jaar wordt ORGATEC het internationale trefpunt voor fabrikanten, designers, architecten en gebruikers van meubilair voor de kantoorvloer. Meer dan 50.000 bezoekers kwamen in 2012 naar Keulen om de vakbeurs te bezoeken en aan de conferenties deel te nemen. Dit jaar worden op de beurs geïntegreerde totaaloplossingen voorgesteld voor alles wat verband houdt met het kantoor als werken leefomgeving. Zij zijn onderverdeeld in vier categorieën, namelijk ORGATEC Offi ce, ORGATEC Contract, ORGATEC Space en ORGATEC Mobile. ORGATEC is een echt platform voor de trends en concepten van morgen en zal dit jaar meer dan 600 bedrijven, afkomstig uit 40 landen verwelkomen. Ze stellen er hun nieuwste producten en diensten voor op de 105.000 m² groet tentoonstellingsruimte van de Koelnmesse. Enkele van die nieuwigheden kunt u alvast ontdekken in onze Showroom.

AGENDA/ WORKPLACE TRADE FAIRS


AOS GROUP

AOS GROUP – Brussels Offi ce

Touring Assurances

BOOST YOUR STRATEGY WITH YOUR WORKPLACE


Charles Schallerlaan 541160 Brussel

+32 (0)2 775 95 11 [email protected]

be.aosgroup.com

Deze slogan vat perfect de verschillende taken samen die AOS Group verzorgt voor haar klanten in België. De multidisciplinaire teams begeleiden ondernemingen en organisaties bij de optimalisering van hun vastgoedkeuzes. AOS helpt ze om een effi ciënte en fl exibele werkomgeving uit te werken die zinvol is voor de medewerkers en de ‘corporate identity’ van de onderneming verstevigt. Het onmisbare ‘change management’ maakt ook deel uit van het voorgestelde serviceaanbod.

De identiteit van een onderneming vertalen in haar kantoorruimte is een kwestie van coherentie en erop toezien dat alle teams zich echt thuis voelen in de ruimte. AOS ontpopt zich tot een waardevolle en inventieve partner om werkomgeving en kantoren in te richten met respect voor het merkimago en de waarden van de onderneming. Een goed uitgedachte werkomgeving stimuleert de synergie tussen de teams, zorgt dat mensen elkaar beter begrijpen, bevordert kennis- en ideeënuitwisseling, lost problemen op een meer informele manier op en brengt soms meer fl exibiliteit met zich mee in de werkregeling. Een geslaagd ontwerp en design versterken het gevoel van ‘erbij te horen’, de betrokkenheid, de innovatie, de prestaties van de medewerkers en dus ook van de onderneming. Voor AOS is het bedenken van een nieuwe inrichting voor kantoren, een receptieruimte en informele gespreksruimten dus een echte buitenkans om de bedrijfscultuur te verstevigen. Want het wil ruimten creëren die de bedrijfswaarden op overtuigende manier overbrengen.

Een vitrine van onze knowhowBegin 2014 heeft AOS België haar kantoren in Brussel opnieuw ingericht met het oog op een fl exibel en gedeeld gebruik op basis van het type taken (concentratiewerk, brainstorming en teamvergaderingen, telefoongesprekken). Het zijn aangename en dynamische kantoorruimten geworden die aanzetten tot samenwerking en uitwisseling. Deze formule, in combinatie met telewerk thuis, heeft de medewerkers van AOS onmiddellijk gecharmeerd. De inrichting weerspiegelt de waarden van de AOS group en illustreert onze knowhow in het domein van binnenhuisarchitectuur en beheer van Design & Build projecten. Wij zijn trots om deze nieuwe kantoren van AOS in de verf te zetten als showroom bij klanten en bezoekers.

Design& BuildOp basis van een vast budget en een uitgewerkte planning neemt AOS de verwezenlijking en het beheer van het project volledig op zich: ontwerp van het concept, design en ‘look & feel’, aanpassingswerken, installatie en montage van het meubilair, verhuizing, planning en budgetbeheer. Door het projectbeheer en de uitvoering van de verbouwing aan AOS toe te vertrouwen, kan de klant-onderneming zijn normale activiteiten verderzetten terwijl hij tegelijk betrokken blijft bij het concept van deze verbouwingen.

De onmisbare coherentie tussen organisatie en werkomgevingEen verandering in organisatie en werkomgeving is geen sinecure voor een onderneming. Daarom is het van essentieel belang dat deze verandering begeleid wordt vanaf het begin van het project. Via een geïntegreerde aanpak wil AOS helpen om zin te geven aan het project door de coherentie ervan met de globale strategie van de onderneming te formaliseren, door te beantwoorden aan de functionele verwachtingen en behoeften en door de corporate identiteit te respecteren en te versterken. AOS baseert zich daarbij op de expertise van haar teams die bestaan uit professionals met complementaire profi elen die inspelen op de vele en veranderende verwachtingen van haar klanten. AOS GROUP – Brussels Offi ce

Spikes Codic

PUBLI-VIEW/ AOS GROUP

AANKOPEN OP OOGHOOGTE

Facility management is het faciliteren van het werken binnen elke onderneming. Daar horen tal van uitrustingen en zeer gevarieerde services bij. Ongeacht of de dienstverlening door eigen mensen verzekerd wordt of via het vandaag gebruikelijke outsourcen, in elke situatie is een aankoop-proces vereist om het beoogde doel te bereiken.

FM BEST PRATICES / THINK TANK

Net zoals de aan te kopen uitrustingen en diensten heel wat variatie laten zien, toont ook het aankoopproces een gevarieerde inhoud. Voorafgaand aan het onderhandelen over voorwaarden en het finali-seren van de aankoop in een contractvorm, is er de keuze van de juiste partner voor een bepaalde aankoop.Het opsporen van potentiele leveranciers is een eerste stap. De jaarlijkse ‘Profacility Guide’ en de online leveranciers gids zijn daarvoor nuttige hulpmiddelen, evenals beursbezoeken en feed-back van collega-FM-ers. Als aankoper dient men zich af te vragen of een voorgeselecteerde toekomstige leverancier wel past bij het

bedrijf. Dat heeft niet alleen met competenties te maken. De filosofie, aanpak en schaalgrootte wegen evenzeer door. Als KMO koopt men immers anders aan dan als multinational. Ben je zelf als klant interessant voor een bepaalde leverancier? Wanneer men voor een leverancier een aantrekkelijke, ‘in te pakken’ klant is en geen kleintje dat men er omwille van de meeromzet bijneemt, zal men vanzelfsprekend beter bediend worden. Kan men de toekomstige leverancier/partner uitdagen zijn dienstverlening over de beoogde contractduur te verbeteren? Wat schuilt er achter de potentiele partner (kwalificatie van zijn mensen, financiële betrouwbaarheid, referenties, innovatie, MVO…)?

Aankoopdomein Aankopen is een strategisch proces. De facility manager moet zijn domein kennen en/of bepalen waarbinnen hij mag/moet aankopen. In het ene geval hoort mobiliteit bij het FM-aankoopdomein, in het andere geval niet. Idem voor ICT, dat bij sommige bedrijven heel verspreid is ondergebracht. Het is belangrijk na te gaan waarom sommige aankopen niet onder de bevoegdheid van de Facility Manager vallen, zeker wanneer men ervan overtuigd is dat dit beter wel zo zou zijn. Het kan zijn dat dat de situatie historisch gegroeid is, door anderen wordt afgeschermd. In elk geval zullen aankopen gedaan door andere diensten in grote of beperkte mate invloed hebben op wat er binnen het FM-aankoopdomein wordt beslist. Overleg met andere aankopers is dan ook raadzaam.

Prijs, maar niet ten allen prijzeVanzelfsprekend willen we tegen een scherpe prijs inkopen, tegen de ‘beste prijs’. Maar wat is de beste prijs? Het gaat om de kwaliteit van de dienst of product, waarbij nauwlettend moet worden gewaakt over het vergelijken van een identiek aanbod. De aankoop van een product of dienst kent altijd een reeks randfactoren die evenzeer als de prijs moeten wegen in de beslissing. Het gaat om levertermijn, de geboden service bij levering en erna, de al dan niet geïntegreerde flexibiliteit, de rapportering, het meedenken van de leverancier om de


“ Price is what you pay,Value is what you get! “

(Warren Buffet)

klant de beste oplossing voor te schotelen… Hoe zwaar de randfactoren moeten doorwegen op de beslissing tot aankoop kan individueel zeer sterk verschillen. Daarom is het best alle factoren die men wil laten meespelen op te lijsten en er een weging aan toe te voegen. Zo kan bv. de dienst op 50 gewogen worden, de prijs op 20, de rapportering op 20, het advies op 10, tot het totaal van 100 is samengesteld.

Prestatiegericht facility management Het is algemeen bekend dat facility management de nooit eindigende opdracht heeft te besparen. Leveranciers onder druk zetten om goedkoper te kunnen aankopen is een klassieke methodiek, die op korte termijn wel vruchten kan afwerpen, maar daarom niet de juiste strategie zal blijken.Een voorbeeld uit de cateringwereld: door de dienstverlening goedkoper aan te kopen, daalt de kwaliteit en het aanbod van de catering, waardoor het bedrijfsrestaurant minder bezoekers aanspreekt. Hierdoor komt het break-even punt onder druk te staan en moeten de prijzen omhoog, wat nog minder bezoekers zal aantrekken, zodat de catering uiteindelijk verlies maakt.Anderzijds is de kans groot dat met een kwalitatievere en ook duurdere aankoop meer bezoekers worden verleid, waardoor het rendement van het bedrijfsrestaurant verhoogt, met winst tot gevolg.Tevredenheid en zorgeloosheid zijn de beste beloning voor een goed aankoopbeleid!

Eduard Coddé ✍

Met dank aan Manu Matthyssens, stichter en managing partner SOLVINT Supply Management, gespecialiseerd in advies op maat voor Inkoop en Supply Chain Management, Executive Professor Antwerp Management School; en Kluwer Opleidingen als organisator met IFMA in maart dit jaar van de ‘Dag van Facility Management’. De Volgende editie van dit seminarie is op 26 maart 2015 in het ALM (Antwerp Learning & Meeting Point) gepland. Inschrijven via opleidingen.kluwer.be

“Sourcing & aankoop’: centraal voor het eerstkomend FM-Congres

Aankopen in/en facilities is ook het thema van het 7e FM-congres, op 22 oktober eerstkomend georganiseerd door Ki’ communications in Mechelen Campus. Patrick Wendelen, Director of Ki’ communications geeft ons meer uitleg over de keuze van het thema van dit congres. “Al jaren stellen wij als organisator van FM-events vast dat de relatie aankoop-facilities niet altijd en overal goed afgelijnd is. Sommige bedrijven staan daarin al ver, bij anderen is er duidelijk sprake van een spanningsveld, vaak niet in het minst in de hand gewerkt door de latente frustratie bij de Facility Manager die de overheersing van de prijsdruk voelt op alle andere criteria”. Het congres focust zeer specifiek op de aankoop van facilitaire goederen en diensten in de meest brede zin. Een greep uit de thema’s die aan bod komen: de relatie tussen aankoop en facilities, kunnen kwaliteit en service nog opwegen tegen de sterke prijsdruk, kiezen voor totaalaan- koop of single sourcing, welke verschillen bestaan er tussen aankopen in een publieke en private omgeving, e.a.

Tijdens het congres zal het onderwerp ‘Aankopen in facilities’ via twee plenaire presentaties geïntroduceerd worden door Kris Van der Veken, Freelance Senior Consultant & Interim Manager Facility Management, en Patrick Waûters, Freelance Senior Consultant Facility Management. Daarnaast staan tal van inter-actieve workshops in kleine groepjes op het programma, evenals een facilitaire presentatie van het ESA (European Space Agency), door Jean-Louis Bock, Head of the Business Development & Management Support Office, ESA Facility Management Department. De interactieve workshops worden veelzijdig ingekleurd door Siemens, Bpost, GSK, VIB, UZ Leuven Telenet, UZ Antwerpen, Vlaamse Overheid - Het Facilitair bedrijf, HP, Cochlear, en Mitie. Er zullen zowel Nederlands- als Frans-talige sessies zijn.

De tiende verdieping van de Mechelen Campus Toren, met een uniek uitzicht dat reikt tot aan het Atomium, biedt ontegen-sprekelijk een uitgelezen decor voor dit 7e FM-congres.

Inschrijven kan via de website www.facilitynights.com


Het ‘Virginie Lovelinggebouw’ biedt een totale oppervlakte van 40.000m², 350 parkeerplaatsen en 300 fietsenstallingen. Het sluit naadloos op Gent Sint-Pietersstation, een belangrijk knooppunt van openbaar vervoer, wat de bereikbaarheid optimaal maakt.

BUSINESS CASE / VAC, GENT


Midden februari 2014 werd het VAC Gent (Vlaams Admi-nistratief Centrum), gelegen naast het Gentse Sint-Pieters-station, officieel ingehuldigd. Eind 1999 besliste de Vlaamse Regering dat elke provinciehoofdstad zijn eigen VAC moest krijgen. Het VAC Gent is het vijfde en grootste provinciaal gecentraliseerde gebouw waarin de Vlaamse ambtenaren worden samengebracht en centraliseert 29 entiteiten.

Op 8 december 2011 legde toenmalig minister Geert Bourgeois de eerste steen van het gebouw dat de doopnaam ‘Virginie Lovelinggebouw’ kreeg, genoemd naar de in 1923 overleden schrijfster en dichtster Virginie Loveling. Zij verwierf vooral bekendheid met haar oorlogsdagboeken uit WO I. Het is het derde hoogste torengebouw in Gent en het eerste op de site rondom het drukke Sint-Pietersstation, waar tot november 2007 het Postgebouw stond. Aan de bouw van het ‘Virginie Lovelinggebouw’ ging een internationale architectuurwedstrijd vooraf, die in maart 2010 werd gewonnen door het bureau van Mauro Poponcini en Patrick Lootens (Polo Architects). De jury stond onder voorzitterschap van Gents oud-burgemeester Frank Beke.Het VAC Gent kwam tot stand via een Publiek-Private-Samen-werking volgens de DBFM-formule, met als partners Eurostation, Kaïros en het Agentschap voor Facilitair Management van de Vlaamse Overheid (AFM). Het ‘Virginie Lovelinggebouw’ biedt een totale oppervlakte van 40.000m². Ondanks een uitbreiding met 1.000 m² t.o.v. het oorspronkelijke plan, bleef de bouwkost binnen het vooropgestelde budget.

Ter beschikking stelling op maatDe Vlaamse Overheid huurt het gebouw voor een periode van 20 jaar van Sofa Invest. De jaarlijkse huurprijs is vastgelegd op 6,4 miljoen euro. Volgens de vele jaren als leidraad voor de huisvesting

van de Vlaamse administratie gehanteerde publicatie ‘Waardering van kantoorgebouwen – Op weg naar een duurzame huisvesting voor de Vlaamse overheid’, scoort het VAC Gent 4 sterren. Daarnaast werd de als E60 berekende energieprestatie uiteindelijk overtroffen en scoort het gebouw E50, terwijl er helemaal geen zonnepanelen geplaatst zijn. Op de hoogste verdieping zijn de technische installaties ondergebracht, waaronder warmtekrachtkoppeling.

De basis voor de uitstekende energieprestatie ligt in het architecturaal ontwerp, dat consequent inzet op luchtdicht bouwen en maximaal isoleren met o.a. driedubbele beglazing, i.p.v. diverse technische maatregelen te nemen om het E-peil te drukken. De uiteindelijk gerealiseerde K-waarde is K18. Daarmee is het VAC Gent niet alleen het grootste, maar tevens het meest energiezuinige van alle vijf VAC’s.

Budgetbewust inrichtenVoor de inrichting volgde de Vlaamse Overheid voor het eerst het Verhuizen Recycleren Nieuw -principe. Dat betekent dat er vooraf wordt onderzocht welke inrichtingselementen uit de te ontruimen locaties nog de moeite lonen om mee te verhuizen, wat recycleerbaar is voor hergebruik onder dezelfde of andere vorm en waar nieuwe meubelen moeten aangekocht worden. Een minutieuze inventarisatie van de bestaande kantoorinrichting in de 29 betrokken entiteiten drong zich op. Hiervoor werd een aanbesteding uitgeschreven, waarop D&C Services de opdracht toegewezen kreeg.“Voor elk geïnventariseerd element wordt telkens een objectieve kosten/baten-analyse opgemaakt” licht Kurt Florus, Business Unit Director D&C Services, toe. “Zo dient men zich af te vragen of het de moeite loont om een meubel dat zich in een bepaalde slijtagestaat bevindt te verhuizen, wat de kosten zijn voor het transport en de omvorming van een ander element.

VIRGINIE LOVELINGGEBOUW EEN MIJLPAAL


➊

➋

➊ Midden februari werd het VAC Gent officieel ingehuldigd door Frank Geets, Administrateur-Generaal bij het Agentschap voor Facilitair Management.

➋ De cafetaria werd volledig ingericht met nieuw door NNOF gecreëerd meubilair op basis van uitgediende kantoormeubelen.

➌Het ‘Virginie Lovelinggebouw’ opent zich naar de buitenwereld met o.a. een indrukwekkend over het plein zwevend auditorium.

co

urte

sy o

f NNO

F

Li

esbe

t Goe

tsch

alck

x - c

ourtr

esy

of P

OLO

ARC

HITE

CTS

➌



Wij hebben drie lijsten overgemaakt aan de Vlaamse Overheid met telkens onze bevindingen en aanbevelingen”. Op basis hiervan werden drie lastenboeken opgesteld voor de te verhuizen voorwerpen, het nieuw aan te kopen meubilair en de te recycleren elementen. Door consequent te kiezen voor een maximaal functionele mix van nieuwe, bestaande en gerenoveerde inrichting, kon de Vlaamse Overheid meer dan één miljoen euro besparen bij de inrichting van het VAC Gent.

Invoeren van het ‘nieuwe werken’De ingebruikname van het VAC Gent ging gepaard met het invoeren van het nieuwe werken voor de ambtenaren. Frank Geets, Administrateur-Generaal bij het Agentschap voor Facilitair Management: “De mensen komen allen uit een klassieke kantooromgeving en hadden bijgevolg geen enkele ervaring noch voeling met wat wij anders werken noemen. Een eigen werkplek met persoonlijke aankleding als een plant en wat familiefoto’s zijn voor hen vaak jarenlang vanzelfsprekend geweest”.Daarom werd werk gemaakt van een grondige voor-bereiding om de overstap optimaal te begeleiden en de spontaan als gemis ervaren verschillen om te buigen in een positieve verandering.

Informatiecampagnes, informatieve bezoeken, alle middelen kwamen aan bod. Met succes zo blijkt. Frank Geets: “Het gebouw toont na enkele maanden al duidelijk zijn meerwaarde aan de gebruikers. De persoonlijke toegevingen worden ruimschoots gecompenseerd met het ervaren comfort, zoals hedendaagse en schaalbare vergaderfaciliteiten, een actueel cateringaanbod en gezellige cafetaria, wat er voordien helemaal niet was. Ook de ligging op wandel-afstand van het station Gent Sint-Pieter wordt als een sterke troef ervaren”.

Nieuwe werkplekkenGispen won de uitgeschreven tender voor de levering van de nieuwe kantoormeubelen. Het gaat om een zeer gevarieerd order met zowel kasten, kantoorstoelen, werktafels met hoogteregeling als zitmeubelen voor ontvangsthoeken. De benches bieden telkens vier werkplekken en zijn per twee uitgezet over de kantoorvloeren. Elke werkplek is voorzien van drie stopcontacten en een dubbele ethernet-netwerkaansluiting.

Patrick Windels, managing director Gispen nv: “Gispen verricht grondig onderzoek naar circulaire economie, een studie die Europese steun geniet. De keuze die voor de inrichting van het VAC Gent werd gemaakt sluit helemaal aan bij deze filosofie en is een perfect voorbeeld van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Ze getuigt bovendien van een verantwoorde besteding van belastinggeld in de geest van ‘een goede huisvader”.

Toveren met uitgediend meubilairDe aanbesteding voor het lot te recycleren bemeubelingselementen uit de 29 naar Gent te centraliseren entiteiten werd gewonnen door NNOF (Nearly New Office Facilities). Het herbruikbaar maken en restylen van diverse inrichtingselementen is al meer dan vier jaar de specialiteit van dit bedrijf. “Het gaat om veel meer dan het restylen alleen” verduidelijkt Wim Pauwels, Operations Director. “Zeker in dit geval was het bovenal een zeer omvangrijk en complex logistiek proces. De voorwerpen moesten op de locaties opgehaald worden, gedemonteerd om de onderdelen te bewerken, waarna assem-blage en levering in het VAC Gent volgde. Dat alles moest volgens een strikt te respecteren timing gebeuren in functie tot de inhuizing in het nieuwe gebouw, maar tevens afgestemd op de levering van de nieuwe meubelen en verhuisde stukken”.

De restyling volgde de nieuwe huisstijl van de Vlaamse Overheid, die in het VAC Gent voor het eerst is toegepast. De meubelontwerpers van NNOF moeten bij hun creaties altijd rekening houden met de onderdelen die uit de te recycleren voorwerpen voortkomen, het eigen machinepark en de vaardigheden van de mensen in het atelier. “Hun werk overstijgt het creatieve proces” verduidelijkt Wim

Pauwels. “Zij moeten ontwerpen in functie tot de produceerbaarheid en vooral maximaal vermijden dat nieuw materiaal als grondstof moet worden toegevoegd. Samen met hun ontwerpen leveren ze als het ware een handleiding voor de productie af”.In dit project kregen heel wat uitgediende werkbladen een nieuwe bestemming als frame voor allerhande zitmeubelen. De kantine is volledig ingericht met tot banken en akoestische panelen gere-stylede meubelen. Zelfs in de grote vergaderzalen zijn de tafels het resultaat van herbestemming van uitgediende meubelelementen. In het atelier werden kabeldoorvoer en ICT-connectiviteit geïnte-greerd. Nog meer voorbeelden van de NNOF-aanpak zijn een achttal balies en hoge werktafels die zowel staand als zittend op barkrukken kunnen worden gebruikt.

Grootschalige verhuisoperatieVanaf maart werd begonnen met de gefaseerde inhuizing van meer dan 1300 ambtenaren. De maximale capaciteit bedraagt 1548 werkplekken. De volledige verhuisoperatie van alle betrokken entiteiten was in juni 2014 afgerond. In 2015 zal ook nog de Oost-Vlaamse belastingdienst zijn intrek nemen in dit gebouw.

Eduard Coddé ✍

eco-certificaat

Voor elk project berekent NNOF heel precies de hoeveel CO2-uitstoot die bespaard werd dankzij het hergebruik van uitgediend materiaal. Het geeft hiervoor een ‘eco-certificaat’ aan de klant waarop de besparing vermeld staat, evenals een meer tot de verbeelding sprekende omrekening naar vermeden kilometers met een gemiddelde auto. Voor het VAC Gent is dat 13.635 kg CO2-besparing of 96.773 km.


De kantoorinrichting concept laat maximaal natuurlijk licht doordringen en is gepaard aan nieuw ingebrachte energiezuinige verlichting. De werkplekken zijn in de ‘open space’ verspreid met ‘benches’ voor vier medewerkers.

Nieuwe ambities voor de ontwikkeling van het Sint-Pietersstation Het Gentse Sint-Pietersstation werd in 1912 gebouwd op de spoorlijn Brussel-Oostende om tegemoet te komen aan de verwachtte toestroom van bezoekers voor de negentiende Wereldtentoonstelling in de geschiedenis, die er in 1913 in de onmiddellijke nabijheid plaatsvond. Het ontwerp van het station werd in 1908 toegekend aan ingenieur Louis Cloquet, die opteerde voor een monumentaal voorkomen. Vandaag is Gent Sint-Pieters het drukst bezochte station van heel Vlaanderen. Het onderging en ondergaat nog steeds een metamorfose tot comfortabel knooppunt voor trein, tram, bus, fiets, auto, taxi en voetganger. Op het programma staan de verlenging en verbreding van de perrons, 24 overdekte bushaltes, 12 overdekte tramhaltes, 10.000 fietsstallingen en 2800 ondergrondse parkeerplaatsen, die vanaf de R4 bereikbaar zijn met een in- en uitrit in de Sint-Denijslaan.

Tussen de spoorwegberm en de Fabiolaan zal nog meer hoogbouw verrijzen. Site A5, ook als ‘Twingebouw’ aangeduid, voorziet in twee torens, waarvan de hoogste 90 m meet, verbonden door een vier verdiepingen tellende sokkel. De totale oppervlakte bedraagt 39.555m². Het ontwerp voorziet zowel kantoren als een breed residentieel aanbod met gemeenschappelijke binnenruimten. Voor zowel appartementen als kantoren wordt E 60 vooropgesteld. Aan de Fabiolaan, tussen de Aaigemstraat en de Snepkaai, zal het stadsontwikkelingsbedrijf sogent in samenwerking met een projectontwikkelaar een 600-tal appartementen bouwen.

Het masterplan voor de ontwikkeling van de nieuwe stadswijk aan Gent Sint Pieters voorziet in meer dan 50.000 m² kantoorruimte en bijna 100.000 m² woonoppervlakte, hoofdzakelijk ondergebracht in woontorens. Als einddatum voor de realisatie wordt 2022 vooropgesteld.


Sara

h Bl

ee -

cour

tesy

of P

OLO

ARC

HITE

CTS

Scandinavian Design Kinnarps zet zich in België al 21 jaar gepassioneerd in om van je werkomgeving een aangename plek te maken. Een plek waar je je goed voelt. Daarom stelt Kinnarps alles in het werk om functionaliteit en sfeer te combineren tot een aantrekkelijke werkomgeving, aangepast aan jou en jouw werkomstandigheden. Altijd met ergonomie en duurzaamheid in het achterhoofd.

Kinnarps nv - Heide 15 - 1780 Wemmel | T 02 456 0 456 - [email protected] - www.kinnarps.be


TDS OFFICE DESIGN DE « BELGIAN TOUCH »

OFFICE MANUFACTURING & SUPPLY / MARKET TRENDS

TDS, een van de grootste fabrikanten van hedendaags kantoormeubilair in België, wist onlangs twee grote projecten binnen te halen bij het CHU van Charleroi en het auditbedrijf PricewaterhouseCoopers, goed voor 3.000 werkplekken in totaal. De troeven van het bedrijf: een volledige controle over het proces en een imago dat resoluut gaat voor ‘Made in Belgium’.

Volgens Pascal Delhalle, de nieuwe CEO van het bedrijf, heeft het kantoor een ‘cultureel’ aspect dat niet alleen de status van het bedrijf weerspiegelt maar ook de manier waarop de medewerkers interageren. Hij vraagt klanten die hun kantoorruimte willen herinrichten om zich drie essentiële vragen te stellen: “Welke werkstijl moet de kantoorruimte bevorderen? Welke waarden moet de kantoorruimte uitstralen ten aanzien van de gebruikers en bezoekers? En ten slotte, in welke mate kan een nieuw kantoorconcept het gedrag van de mensen beïnvloeden?”

NWOW als kern van de inrichtingsstrategieOok rijst de strategische vraag naar de rol die de inrichting van de kantoorruimte moet spelen in het kader van een organisatorische verandering. Het NWOW-concept (New Ways of Working) bijvoorbeeld wil een minder hiërarchische werkomgeving creëren, de verantwoordelijkheidszin stimuleren en de flexibiliteit vergroten. De eigenlijke keuze voor NWOW dient gepaard te gaan met duidelijke plannen voor de toekomst, argumenteert Pascal Delhalle: “Er moet een werkomgeving opgebouwd kunnen worden die klaar is voor morgen. Het is een unieke kans om alle medewerkers te mobiliseren rond een bedrijfsproject”. Maar het is ook belangrijk om in te spelen op de behoeften, wat een grotere flexibiliteit van het werk en de invoering van flexdesk en job sharing impliceert. “Overal in Europa genieten meer en meer werknemers van flexibele werktijden”.

De nieuwe prioriteiten van TDSDe nieuwe CEO heeft zich verschillende prioriteiten gesteld. De eerste is om de knowhow duurzamer te maken (ontwerp en productie van een metalen meubelgamma) en om nieuwe trends te volgen, zoals NWOW. Voorts wil TDS zijn doelgroepen beter informeren over de concrete uitvoering van volledige projecten, gaande van het ontwerp tot de installatie, waarvoor ze eveneens bij de fabrikant terechtkunnen. Ten slotte wil Pascal Delhalle de klanten meer betrekken bij R&D-projecten.Want TDS profileert zich in de eerste plaats door zijn status van fabrikant en ontwerper. Het is voor het bedrijf een manier om zich te onderscheiden van de verdelers, detailhandelaars en plaatsers van kantoormeubilair.

“Op die manier behouden we de volledige controle over de keten, van het ontwerp tot de installatie” aldus Pascal Delhalle. “We hebben een productafdeling, een studiebureau en een inplantingsbureau”. De productafdeling verzamelt de verschillende trends op de markt en staat in voor specifieke projecten op maat. Samen met het studiebureau ontwikkelt de productafdeling nieuwe concepten, terwijl het inplantingsbureau de beste inplantingsmogelijkheden voor de toekomstige werkomgeving van de klant bestudeert. In sommige projecten, zoals dat van PwC, kunnen elementen op maat geïntegreerd worden.

“ Het is belangrijk om de klant te laten wegdromen met voorstellen die

hij twee seconden eerder niet voor mogelijk hield “

Het ‘Made in Belgium’-aspect is voor PwC en het CHU van Charleroi tevens bepalend geweest voor hun keuze om met TDS samen te werken. “Onze klanten kunnen rekenen op de flexibiliteit van onze fabriek, productiecapaciteit en medewerkers”. TDS is trouwens volop consultants aan het aanwerven die oplossingen kunnen aanbieden: “Het tijdperk van de verkopers is voorbij. Het is belangrijk om de klant te laten wegdromen met voorstellen die hij twee seconden eerder niet voor mogelijk hield”.

Jean-Claude Verset ✍

Twee grote projecten gerealiseerd door TDS Onlangs heeft TDS Office Design twee grote projecten binnengehaald die voor het einde van het jaar uitgevoerd zullen worden. Het eerste project in opdracht van het Hôpital Civil Marie Curie (CHU van Charleroi) heeft betrekking op de realisatie van 460 werkplekken en opbergmeubels. Het tweede project, in het Groothertogdom Luxemburg, is in opdracht van het auditbedrijf PwC (PricewaterhouseCoopers) dat eind dit jaar naar zijn nieuwe kantoorgebouw verhuist waarvoor TDS de inrichting verzorgt. Het project is goed voor 2.500 werkplekken en opbergmeubels.

Pascal Delhalle, CEO, TDS Office Design


EEN FRISSE AANPAK VOOR DE VERNIEUWDE KANTOREN VAN IBECOR


In de bestaande werksituatie zaten de medewerkers verstopt achter een indrukwekkend aantal hoge kastwanden, die de werkvloer bovendien verkavelden in individuele hokjes en ‘bastions’. Alle medewerkers bakenden hun eigen domein af. Door de tussenkomst van Global werden de muren fysiek en psychisch gesloopt, om licht, lucht en communicatie toe te laten in een opmonterende werkomgeving.

Het bedrijf Ibecor (International Beverages Corporation) kan terugblikken op een lange geschiedenis. Al midden de jaren twintig startte het vanuit België de export van grondstoffen, verpakkingsmateriaal en wisselstukken naar de toenmalige kolonie Congo. De aard van de handel en vooral het bewerkte exportgebied, maken dat papieren documenten nog een hoofdrol spelen in de dagelijkse activiteiten van Ibecor en hierin op korte termijn waarschijnlijk ook weinig verandering zal komen.

Directie geeft voorzet voor frisse aanpakDe algemeen directeur zorgde voor een frisse wind en nam zich voor de bestaande situatie drastisch te veranderen. Ibecor moest een jonge en dynamische werkomgeving bieden aan de medewerkers. Om de gewenste verandering in de praktijk om te zetten werd beroep gedaan op Global design, project & facility management, een buur, want gehuisvest in hetzelfde gebouw.

Steven Valkeniers, commercieel verantwoordelijke & partner, die al van bij de oprichting deel uitmaakt van Global: “Als deel van het veranderingsproces hebben we na een analyse van de situatie ook de gebruikers bevraagd. We stuitten op heel wat weerstand, op het vastklampen aan het individuele en strikt afgebakende werkterrein, terwijl onze opdrachtgever echt gewonnen was voor een open space inrichting”.De studiefase leverde Global inzicht in de behoeften van de verschillende entiteiten binnen Ibecor, in de filosofie en de identiteit van het gecommercialiseerde biermerk. Er werd een volledig concept uitgewerkt met een nieuwe visie op de werkomgeving, waarin openheid, licht en lucht centraal stonden.

BUSINESS CASE / IBECOR, BRUSSELS

Een opmerkelijk ‘kunstwerk’ ontvangt de bezoekers:een kaart van het Afrikaanse continent, ingekleurd met flesjes Heineken.


De voorstelling aan de verzamelde medewerkers lokte weinig reactie uit. Steven Valkeniers: “Eén persoon vormde de uitzondering en claimde een groot aantal kasten nodig te hebben. Daar hebben we onze specialist voor bemeubeling op afgestuurd om dat gegeven heel grondig te bestuderen. Er bleek een grond van waarheid in te zitten en het concept werd aangepast. De persoon die het meeste tegenwind gaf veranderde hierdoor plots in een ambassadeur voor de nieuwe werkomgeving en deed ook bij anderen enthousiasme oplaaien voor de verandering. De angst voor het onbekende is overigens bijna altijd de grootste hindernis die we moeten overwinnen!”.

Sterke band met het merkEen belangrijke troef die voortsproot uit het delen van eenzelfde gebouw, was dat de activiteiten van Ibecor tijdens de werkzaamheden door Global vrijwel ongestoord konden doorgaan zonder tijdelijke verhuis naar een andere locatie.

De lift brengt collega’s en bezoekers direct naar de ingang van Ibecor. Hier verwelkomt een opmerkelijk ‘kunstwerk’: een kaart van het Afrikaanse continent, ingekleurd met flesjes Heineken. De band met het biermerk wordt verder versterkt achter de dubbele glazen toegangsdeur, waar een breed uitgezette glazen wand ingevuld met bierflesjes de achterliggende cafetariazone afschermt. Naast de cafetaria werden de representatiefuncties (receptie en vergaderzalen) en het financiële departement geconcentreerd aan één kant van de centrale kern van het gebouw, om er een zowel representatieve als dynamische onthaalzone te creëren. Tegenover de afdeling boekhouding zijn drie vergaderzalen ingericht. Steven Valkeniers: “Bij het uitwerken van het concept ging speciale aandacht naar het maximaal binnenhalen van natuurlijk licht, naar de uitzichten vanop elke werkplek en naar akoestische absorptie van omgevingslawaai. Bij de medewerkers van de boekhouding lagen vroeger alle vensterbanken vol dossiers. Wij ontwierpen een kastensysteem dat in de diepte deels doorsteekt in de gang en maximaal bergruimte biedt, terwijl het glasvlak erboven licht laat doorstromen tot in de gang en de aangrenzende vergaderzalen”. De band met het biermerk Heineken is sterk aanwezig. Achter de

dubbele glazen toegangsdeur, waar een breed uitgezette glazen wand ingevuld met bierflesjes de achterliggende cafetariazone afschermt.

De cafetaria beschikt over een modern ingerichte open keuken met ‘bar’-zijde en is zo opgevat dat ze ook als vergaderruimte kan dienst doen.


De andere kant van het platform kreeg een open space inrichting met zéér comfortabele werkplekken. Ook hier ging extra aandacht naar een doeltreffende geluidsisolatie en royale opbergmogelijkheden, zonder dat deze het uitzicht te sterk beïnvloeden. De openheid is ook hier opvallend en wordt geaccentueerd door de heldere kleuren en warme materiaalkeuze. Global ontwierp heel wat maatwerk voor de inrichting, met o.a. printer en shredder corners. Tegen de actuele trend in beschikken alle Ibecor-medewerkers nog steeds over een eigen werkplek. Dat heeft enerzijds te maken met de sterk aan papieren documenten verbonden werkzaamheden en anderzijds de beschikbare kantooroppervlakte die niet verplichtte tot millimeteren met de inrichting.

Na de ontegensprekelijk ingrijpende verandering is iedereen tevreden over het eindresultaat. Vooral de interne contacten hadden baat bij de veranderring, maar ook bezoekers en zakenrelaties drukken hun goedkeuring uit voor de nieuwe look van het bedrijf.

Eduard Coddé ✍

Marc Detiffe

De open space is ingericht met zéér comfortabele werkplekken. Ook hier ging extra aandacht naar een doeltreffende geluidsisolatie en royale opbergmogelijkheden, zonder dat deze het uitzicht te sterk beïnvloeden.

BUSINESS CASE / IBECOR, BRUSSELS

Op de glazen wanden van de kleinere vergaderzalen in dit deel van het plateau is een folie aangebracht met de afbeelding van schuimend bier, wat alweer de band met het merk benadrukt.


Yv

an G

lavie

Jones Day, BrusselsEen advocatenkantoor dat kiest voor creativiteit

EEN HARMONIEUS EVENWICHT TUSSEN INTERIEUR EN EXTERIEUR

ADMOS


Een unieke centrale trap zorgt voor de communicatie tussen de drie verdiepingen.

Voor de inrichting van haar nieuwe ruimten in de prestigieuze Zavelwijk in Brussel, besloot het advocatenkantoor Jones Day een beroep te doen op Admos. Een opdracht die Admos concreet uitwerkte tot een modern concept op maat en geïnspireerd op de architecturale vormen van de voorgevel van het gebouw.

Reden voor de verhuizing is de uitbreiding van het advocatenkantoor. “We wilden niet alleen onze activiteiten maar ook onze praktijken uitbreiden” aldus Sébastien Champagne, advocaat-vennoot bij Jones Day. De bedoeling van het project was om werkplekken te voorzien voor het huidige personeelsbestand van een veertigtal advocaten, een aantal dat op termijn tot een zestigtal advocaten zal oplopen. Er moesten dus evenveel gesloten kantoren komen, naast enkele grote ruimten voor het backofficepersoneel.

De beslissing om de oude kantoren te verlaten, kwam er begin 2013 en in april 2014 was de verhuizing rond. Het project werd uitgevoerd in het kader van een huurcontract, aangezien Jones Day beleidsmatig geen eigenaar van zijn kantoren is. Er werd voor een verhuizing geopteerd omdat het niet mogelijk was om de oppervlakte te vergroten op het vorige adres in de Brand Whitlocklaan, een locatie die overigens onvoldoende in het oog sprong. “We kenden ons toekomstige gebouw in de Regentschapstraat goed omdat we er vaak kwamen toen de Rechtbank van Koophandel er nog gevestigd was. Het gebouw is centraal en dus ideaal gelegen” verklaart Sébastien Champagne, die deel had in de keuze van de locatie. “Een zakenwijk en een historisch centrum vlak bij het Justitie- paleis, belangrijke actoren in de economische wereld en de Europese instellingen”.

Eens de keuze vaststond, heeft het advocatenkantoor een facilitator ingeschakeld om de onderhandelingen te voeren. Na een offerteoproep werd de verhuizing van het 2.500 m² tellende kantoor naar een ruimte van 4.000 m² toevertrouwd aan het architectenbureau Admos. “We hebben er heel bewust voor gekozen niet samen te werken met een partner die al te veel ervaring had met advocatenkantoren en die daardoor in de verleiding kon komen om een nieuwe versie van reeds uitgevoerde projecten te implementeren”. Het doel van Jones Day was

uiteindelijk om het project niet helemaal te delegeren maar betrokken te blijven bij de rijping van het verhuisproces: “We waren op zoek naar een partner met wie we een dialoog konden aangaan zonder een strak stramien opgelegd te krijgen”. Een klantgerichte aanpak die precies past in de filosofie van Admos.

Van buiten naar binnenHet inrichtingsproject dat voor Jones Day uitgewerkt werd, sluit aan op een designbenadering die afgestemd is op de architectuur van het gebouw. Admos koos ervoor om de uitwendige kenmerken van het gebouw naar binnen te brengen, heel in het bijzonder de harmonieuze raambogen.

De keuze van het inrichtingsmateriaal en het meubilair is geïnspireerd op het beroep van advocaat. “Het was onze bedoeling om klassieke kantoren een moderne en dynamische elegantie te geven, zonder toegevingen aan modeverschijnselen”. Met dat doel voor ogen werd al het meubilair op maat gemaakt.

De nieuwe indeling van de ruimte omvat nu een conference center voor het onthaal van de cliënten. Deze grote, volledig uitgeruste zaal beschikt over een Wi-Fi-netwerk voor de gasten en een kleine lounge. Er is ook een tweede, moduleerbare zaal. Om te vermijden dat er kabels zicht-baar zouden zijn, werd de nodige spitstechnologie voor alle voor-zieningen geïntegreerd in de tafels, plafonds, vloeren en muren. “De uitdaging was om onze cliënten te kunnen ontvangen in de best moduleerbare omstandigheden, maar ook om over comfortabele kantoorruimten en een gezellige bibliotheek te beschikken” legt Sébastien Champagne uit.

Link tussen de verdiepingenDe verticale link tussen de verschillende bouwlagen vormt de wervelkolom van het project, aldus Christophe Erkens. Een unieke centrale trap zorgt voor de communicatie tussen de drie verdiepingen. De bibliotheek, waarvan het meubilair volledig op maat ontworpen is, werd rond de trap ingericht, terwijl een glazen kubus een visuele identiteit tussen de verdiepingen creëert. Boven de trap hangt een indrukwekkende luchter, als een soort van centrale totem, die voor

Yv

an G

lavie

Yv

an G

lavie

PUBLI-VIEW/ ADMOS


Yv

an G

lavie

Het inrichtingsproject sluit aan op een designbenadering die afgestemd is op de architectuur van het gebouw. De uitwendige kenmerken van het gebouw, en vooral de harmonieuze raambogen, werden naar binnen gebracht.

Christophe ErkensAssociate Partner

Anthony ShaikHAssociate Partner

Brusselsesteenweg, 221310 Terhulpen

+32 (0)2 634 30 10 [email protected]

www.admos.be

de verlichting zorgt. Om tot dit spectaculaire resultaat te kunnen komen, moesten heel wat berekeningen gemaakt worden met betrekking tot de stabiliteit van de tegels en het beantwoorden aan de brandregelgeving. “Wat dit project zo interessant maakt, is dat het op maat ontwikkeld is” aldus Christophe Erkens. “Elk onderdeel is uniek, elk meubel werd uitgedacht, getekend, gedetailleerd. Functie en locatie zijn natuurlijk hoofdzaak in dit proces”. De ultieme uitdaging voor Admos was om een creatieve omgeving te laten ontstaan, die duurzaam is qua look & feel. “Het belangrijkste is dat het interieur van het gebouw tijdloos blijft. En vanuit dat oogpunt is dit project zeker geslaagd”.

Yv

an G

lavie


MOVE PLAN: VERHUIZEN OP BASIS VAN ‘JOB PACKAGES’ANALYSE EN UITBESTEDINGSMODEL

Eind juni is de redactie van Profacility rond de tafel gaan zitten met de FM-verantwoordelijken van GSK en de directie van Aremis om de implementatie van een innoverende organisatiestructuur voor de verhuizing van werkplekken en space management onder de aandacht te brengen. Het concept werd ontwikkeld door Benoit Schmits en Andy Neefs van GSK en uitgevoerd door het bedrijf Aremis.

Waren aanwezig op de bijeenkomst: Benoit Schmits, Director BeSM, WW Enterprise Facility Management, Andy Neefs, Soft Service Manager bij GSK Biologicals, Jean-Michel Kluft, Group Operations Director bij Aremis en Bart D’heer, Major Account Director bij Aremis.

Wat houdt deze nieuwe organisatiestructuur in en vanwaar komt dit idee? Benoit Schmits neemt als eerste het woord: “Het idee is voortgekomen uit de toename van het jaarlijkse aantal ‘moves’. Door de ontwikkeling van het Smart Working-programma, waarbij nu zo’n 2.500 medewerkers van de 5.000 bij GSK betrokken zijn, was het moeilijk geworden om het aantal bewegingen in te calculeren. Zo kwamen we op het idee om te variabiliseren: in plaats van een tiental personen die instonden voor een bepaald aantal taken ter

plaatse te hebben, wilden we een transparantere en flexibelere werkwijze creëren door deze taken uit te besteden, wat leidde tot de opstelling van een dienstencatalogus. Dat was het uitgangspunt voor het Move Plan”. Andy Neefs voegt er nog aan toe: “De invoering van het Move Plan is geen gevolg van de implementatie van het Smart Working-programma, hoewel het er wel toe bijgedragen heeft. Maar zelfs als we Smart Working niet ingevoerd hadden, waren we toch ook in die richting beginnen te denken”.Voor de lancering van het Move Plan stond een team van Aremis, dat permanent gestationeerd was bij GSK, in voor zogenaamde ‘open’ taken, waarvan het kader en het dienstenniveau niet volledig vastlagen. Het team kreeg van dag tot dag taken van uiteenlopende omvang toegewezen die gerelateerd waren aan het grote aantal verhuizingen binnen GSK, een sterk groeiend bedrijf waarvan het personeelsbestand in zeven jaar tijd verdubbeld is. GSK registreerde op jaarbasis namelijk 3.000 tot 3.500 verhuizingen: binnen het-zelfde gebouw, tussen gebouwen op dezelfde vestiging of tussen vestigingen.“In het begin hield een team van twee à drie personen zich hiermee bezig” herinnert Benoit Schmits zich nog goed. “Uiteindelijk is dit team aangegroeid tot een tiental personen. Toen hebben we besloten om ons model te herzien en bepaalde diensten uit handen te geven. We wilden een aantal activiteiten in één dienst hergroe-

peren die we dan zouden kunnen evalueren in termen van prestaties. We gingen dus van een op activiteit gebaseerd contract over naar een resultaatgericht contract. Iedere dienst wordt precies gekaderd, nauwkeurig omschreven en afgebakend. We herdefiniëren een verhuizing van personen als de toepassing van één of meer services, die we dan nadien gemakkelijk kunnen evalueren”.

Bepaling van de diensten aan de hand van een voorafgaande analyseAndy Neefs: “Voor de verhuizing van één persoon moeten al heel wat taken en activiteiten uitgevoerd worden die bovendien zeer divers kunnen zijn, zoals nieuwe tussenwanden plaatsen in een ruimte, een bureau verhogen, een verloren sleutel opnieuw laten maken, enzovoort. De activiteiten die onvermijdelijk uit elkaar voortvloeien, hebben we in één ‘dienst’ gebundeld. Elke gedefinieerde dienst bestaat bijgevolg uit een aantal taken, die automatisch allemaal uitgevoerd moeten worden, niet meer en niet minder, daar anders het nut van een prijs per dienst verloren gaat”.Op basis van de analyse werd een onderscheid gemaakt tussen repetitieve, terugkerende taken of taken die een specifieke kennis vereisen en andere taken die onder meer verband houden met het contact met de klanten of de architectuur of die creatiever van aard zijn. Het eerste type taken kan geïndustrialiseerd en gegroepeerd

“In het kader van het Move Plan worden bij GSK 3.000 tot 3.500 verhuizingen per jaar uitgevoerd. Het gaat daarbij om verhuizingen binnen hetzelfde gebouw, tussen gebouwen op dezelfde vestiging of tussen vestigingen. De bedoeling was om het beheer van deze ‘moves’ beter uit te besteden door een transparantere en flexibelere werkwijze te creëren, wat gepaard gaat met de opstelling van een dienstencatalogus”.


BUSINESS CASE / GSK BIOLOGICALS

worden in diensten waarvoor een beoogd resultaat of niveau vastgelegd kan worden en die min of meer vaste of vooraf bepaalde middelen vereisen. We kunnen m.a.w. een SLA opstellen en offertes voor tegen vast forfait aanvragen. Voor het tweede type taken ligt het moeilijker, omdat de nodige middelen om hetzelfde resultaat te bereiken te variabel zijn en van externe factoren afhangen. In tegenstelling tot de eerste groep taken is het hier moeilijker om een vast forfait te verkrijgen, omdat de contractant zich moet indekken tegen het risico op afwijkingen waarop hij geen vat heeft. De nauwkeurigheid van deze analyse is doorslaggevend voor de kwaliteit, licht Benoit Schmits toe: “Een dienst die niet nauwkeurig beschreven is, kunnen we nooit verbeteren, omdat we die dienst niet kunnen vergelijken met wat de dag voordien gebeurd is, of ergens anders, of door iemand anders... Het uitgangspunt van een continu verbeteringsproces is dan ook het documenteren van de procedures”.

Oproep tot de marktEens klaar met de analyse, wendde GSK zich tot de markt met een twaalftal goed beschreven diensten voor wat het te behalen resultaat betrof (specifieke indicatoren voor elke dienst) en werden toeleve-ranciers verzocht om een prijsraming op jaarbasis in te dienen voor het verstrekken van een aantal van deze diensten. Na ontvangst van alle offertes, hebben Andy Neefs en Benoit Schmits een blinde test uitgevoerd: zonder de offertes te lezen en zonder over een bere-keningsmethode te overleggen, hebben ze elk een prijs bepaald die zij correct achtten. Andy Neefs: “Het doel was om onze percepties te vergelijken met die van de leveranciers. Het was een heel nieuwe aanpak waarvoor we geen benchmark hadden”. “Ik heb de gewoonte om na te denken in termen van orde van grootte om het belang en de kwaliteit van een dienstverlening te beoordelen. Op basis daarvan kan ik mij vervolgens een goed beeld vormen van de budgettaire impact” aldus Benoit Schmits.

De juiste meeteenheid kiezenWelke meeteenheid kan gebruikt worden om het prijskaartje van een dienst te berekenen? Want naast de arbeidstijd moet mogelijk ook

rekening gehouden worden met technische kosten (IT, meubilair, transport, reparaties, wijzigingen,…). “Vooreerst heb je de benodigde arbeidstijd tot op de minuut precies nodig” antwoordt Jean-Michel Kluft. “Dan volgt het gebruikte materieel: vrachtwagens, bestel-wagens, goederenlift, en ten slotte de terbeschikkingstelling van een Archibus-tool, waar alle gegevens geregistreerd worden. Als benchmark hadden we ook alle opdrachten die ons personeel het jaar voordien volbracht had voor GSK. Die hebben ons geholpen om tot een realistische prijszetting te komen”.Er zijn dertien diensten. Elke dienst is beschreven aan de hand van een eenheidsprijs die, dankzij de schaalvoordelen die er uiteraard mee gepaard gaan, afneemt op basis van het aantal bestelde eenheden. Voor de prijsbepaling wordt een systeem van schijven gehanteerd, bijvoorbeeld 1 tot 20 eenheden, 20 tot 50 eenheden, meer dan 100, enz. “Het is belangrijk om rekening te houden met die degressieve schijven” aldus Andy Neefs. “Zonder die schijven zouden we met meerkosten kunnen geconfronteerd worden in vergelijking met de vorige situatie”. “En voor Aremis was het risico hetzelfde maar in de andere richting” bevestigt Jean-Michel Kluft.

Reactie van de markt Sommige van de benaderde leveranciers waren verrast, andere hebben zelfs afgehaakt. Volgens Andy Neefs is de verklaring hiervoor te zoeken bij de angst voor het risico verbonden aan een systeem dat vereist dat de inhoud van de taken goed geëvalueerd wordt en hierop ingespeeld wordt: “We hebben een offerte gevraagd voor een opdracht die zowel onder het beroep van architect als onder het operationele viel, voor taken die gewoonlijk uitgevoerd worden door verschillende bedrijven. Dienstverleners die zich vooral op het operationele richten, weerhield dit om een offerte in te dienen”.

“ Door een dienstencatalogus op te stellen, kan een reeks activiteiten die onvermijdelijk uit elkaar voortvloeien, in één dienst gegroepeerd worden.

Deze diensten kunnen dan in termen van prestaties geëvalueerd worden en zo evolueert het op activiteit gebaseerde beheerscontract naar

een resultaatgericht contract (SLA) “

Benoit Schmits, Director BeSM, GSK Biologicals


“Wij stootten op dezelfde hinderpalen toen we verhuisbedrijven geraadpleegd hebben om samen met ons voor GSK te werken” verklaart Jean-Michel Kluft. “Bedrijven die gewoon waren om per uur of per kubieke meter te werken en die niet samen met ons konden evolueren naar deze nieuwe principes, hebben afgehaakt”.

Stand van zaken Move Plan is een innovatie van GSK die toegepast wordt in een ruimere analyse van de totale kwaliteit, met als doel een activiteit meetbaar te maken. Dit concept, dat door Andy Neefs en Benoit Schmits uitgedacht is, wordt nu door Aremis aan andere bedrijven aangeboden onder de naam ‘M&O’: Move and Occupancy Management. Het is een van de vormen van Integrated Facility Management waarnaar organisaties zich meer en meer richten.De twee partnerondernemingen hebben een verlengbaar contract van drie jaar gesloten. Benoit Schmits: “Vanaf het begin streefden we naar vereenvoudiging, standaardisering en besparing. Bovendien hebben we het risico op een schommelend activiteitenvolume geoutsourced. Daar komt nog de grotere nauwkeurigheid en transparantie van de uitgevoerde taken bij”.“Vroeger was elke ‘move’ amper vastgelegd en was één persoon verantwoordelijk, met alle risico’s op incidenten (ziekte, afwezigheid) die daarmee gepaard gingen, zelfs al waren die mensen sterk geëngageerd om er een succes van te maken. Nu het proces geïndustrialiseerd is, werkt iedereen op dezelfde manier (en kan iedereen dus iedereen vervangen), terwijl iedereen vroeger zijn eigen werkwijze had om tot een goed resultaat te komen”, stelt Jean-Michel Kluft vast.Interne klanten merken helemaal niets van de organisatorische verandering, maar het proces is betrouwbaarder en meer gestan-daardiseerd geworden. “You cannot manage what you don’t track” besluit Bart D’heer.

Patrick Bartholomé ✍

GSK Biologicals, Waver

BUSINESS CASE / GSK BIOLOGICALS

Valérie is de gastvriendelijkheid in persoon. “De zaal is prachtig en het eten lekker. Maar de klantvriendelijkheid maakt een etentje bij Belgacom echt onvergetelijk. Daarom moet mijn glimlach even hel-der schitteren als de glazen.” Die glimlach weerspiegelt het karak-ter van ISS – een half miljoen toegewijde mensen wereldwijd, die uw medewerkers service leveren met oplossingen op maat en de kracht van de Human Touch. Allemaal om uw business te doen groeien.

“Bij schitterende glazen hoort een stralende glimlach.”

Valérie Jansen, zaalmedewerkster gastenrestaurant Central Park Belgacom, Brussel

F A C I L I T Y M A N A G E M E N T | C L E A N I N G | S U P P O R T | P R O P E R T Y | C A T E R I N G | S E C U R I T Y | issworld.com/catering

HT Belgacom 300 x 230 NL - FR Profacility.indd 1 5/09/2014 9:39:38

BEDREIGING VOOR DE PRODUCTIVITEIT BIJ KENNISWERKERS

FORUM

In de bedrijfswereld zijn vandaag hoofdzakelijk ‘brein-werkers’ aan de slag. Zowat iedereen is het erover eens dat het brein vandaag het belangrijkste tool is voor het werken. De bedrijven hebben er dus alle belang bij om het beste uit het brein van hun medewerkers te halen, maar managers weten niets precies over het functioneren van het brein. Daardoor nemen bedrijven dikwijls voor hun medewerkers foute en contraproductieve beslissingen. Dat is de glasheldere conclusie van Prof.Dr. Theo Compernolle in zijn boek ‘BrainChains’.

Door het gebrek aan kennis worden bijvoorbeeld steeds weer en zeer kortzichtig kantoren gebouwd en ingericht op een manier die totaal geen rekening met de noden van hun ‘breinwerkers’, met enorme productiviteitsverliezen, demotivatie en verhoging van de negatieve stress tot gevolg. Maar het is niet alleen de onwetendheid van de top van bedrijven die de intellectuele productiviteit van de medewerkers ondermijnt. Die medewerkers kennen ook de gebruiksaanwijzing van hun brein niet en werken dan dusdanig dat ze hun eigen intellectuele productiviteit zwaar ondermijnen. Zo zijn velen ervan overtuigd te kunnen multitasken, terwijl dat volstrekt niet lukt zonder een drastische daling van de productiviteit.

Multitasken is utopieMultitasken is het omschakelen van de ene taak naar de andere, wat gepaard gaat met een enorm tijd- en kwaliteitsverlies. Ons brein is niet in staat om zonder tijd-, kwaliteit-, geheugen- en energieverlies de aandacht voortdurend te verleggen. Het moet het actieve werkgeheugen telkens leegmaken, herladen voor de inbrekende taak, terug wissen en herladen om verder te gaan waar het was gestoord. Daarbij treden verliezen van informatie op.

Dr. Theo Compernolle


Ontketen je Brein Dr. Theo Compernolle is neuropsychiater, onafhankelijk internationaal consultant, executive (team)coach, trainer en keynote/motivational speaker op het vlak van stress en leiding geven. Hij is tevens adjunct professor aan de CEDEP business school, adjunct Professor aan het INSEAD, Visiting Professor aan het TIASNIMBAS en de VLERICK School for Management en Professor aan de Vrije universiteit Amsterdam. Dr. Theo Compernolle is ook voormalig Professor in Leadership and Personal Development aan de SOLVAY Business School (ULB).

Hij publiceerde recent een boek ‘BrainChains’ waarin uitgebreid wordt ingegaan op de vier ‘BreinKetens’ waarmee professionals hun productiviteit ondermijnen. Dit is het resultaat van vijf jaar onderzoek, het bestuderen van meer dan 600 publicaties en een enquête bij 1200 professionals (50% managers). Het boek zal in oktober in het Nederlands verschijnen bij uitgeverij Lannoo, met als titel ‘Ontketen je Brein’”.

Dr. Theo Compernolle zal gastspreker zijn tijdens de eerstvolgende Facility Night die plaats heeft op 25 november in Brussel c/o AG Real Estate, 152, rue des Deux Gares (Anderlecht)

Het boekwerkje ‘The Fifth BrainChain: Brain hostile open offi ces’ is gratis downloadbaar op: www.brainchains.org

Het menselijk brein kan slechts één ding tegelijk aan. Telkens het verstoord wordt bij het uitvoeren van een taak – vb. een inkomende mail waarop men spontaan reageert - gaat dit gepaard met een gemiddeld tijdsverlies van 11 minuten! Voor eenvoudige taken verdubbelt de benodigde tijd, voor complexe verviervoudigt dit gemakkelijk, terwijl er ook een stressgevoel de kop opsteekt en het foutrisico sterk toeneemt.

De grote boosdoener is het altijd en overal ‘connected’ willen zijn. Dat resulteert in een onafgebroken reageren op triggers, die nieuwe triggers uitlokken waarop we onmiddellijk willen reageren. Dit eindeloos proces van reageren heeft niets met het eigenlijke werken te maken, maar resulteert in een voortdurend ondermijnen van de concentratie en een gebrek aan tijd om grondig na te denken.“Niet de techniek is de boosdoener, maar wel de manier waarop we die techniek gebruiken” concludeert Dr. Theo Compernolle. “Wij slagen er op die manier gewoon niet in om de schitterende synergie tussen de ons aangereikte technische mogelijkheden en ons brein te realiseren. Een enquête bij hogere kaderfuncties geeft aan dat 15% van hen zelfs geen 45 minuten tijd per week vindt om rustig na te denken, dé kerntaak binnen hun functie!”.

Gezocht duur talent rendeert niet Er is heel wat te doen rond de ‘war for talent’, maar wanneer de gezochte topprofi elen bij breinwerkers gevonden zijn, renderen ze ondermaats door een niet aangepaste werkomgeving. Dr. Theo Compernolle: “In open kantoren rendeert duur toptalent slechts voor 60% of minder door de voortdurende verstoring van hun concentratie, vooral door lawaai en telefoongesprekken om hen heen, wat ook nog eens meer fouten met zich meebrengt”.

De inrichting van de werkplekken met ‘open spaces’ is vandaag vaak contradictorisch t.o.v. de nood aan concentratie. Volgens Dr. Theo Compernolle heeft de breinwerker nood aan private “bubbles” om zich te kunnen concentreren. Wanneer hij of zij deze verlaten, moet de omgeving communicatie en uitwisseling stimu-leren. Vandaag wordt er dikwijls net andersom ingericht, bedreigend voor de concentratie, zodat de werkplek onwerkbaar wordt.

Dr. Theo Compernolle besluit dat de praktijk zelfs nog veel erger is dan zijn onderzoeken laten vermoeden, door de combinatie van kantoren die de concentratie hinderen met breinwerkers die hun eigen concentratie verstoren door altijd verbonden te zijn. Daarom moeten zij in de eerste plaats de eigen stoorzenders uitschakelen, en moet de werkomgeving dan de herwonnen concentratie mogelijk maken.

Eduard Coddé ✍

“ De inrichting van de werkplekken met ‘open spaces’ is vandaag vaak contradictorisch t.o.v. de nood aan concentratie. De breinwerker heeft nood

aan private “bubbles” om zich te kunnen concentreren. Wanneer hij of zij deze verlaten, moet de omgeving communicatie en uitwisseling stimuleren “


BUSINESS CASE / JBC, HOUTHALEN


LOFTSFEER VOOR HET NIEUWE HOOFDKANTOOR VAN EEN MODEKETENVoor de bekende Belgische modeketen JBC ontwierp Buro B uit Genk een nieuwe hoofdzetel en de nodige logistieke infrastructuur in Houthalen-Helchteren. Houthalen was al de thuisbasis van de modeketen en de directie verkoos ook nadrukkelijk daar te blijven. Voor Bart Claes, CEO van JBC was het centraliseren van de administratie, het creatief team en de logistiek op één locatie een essentieel gegeven. Buro B heeft samen met Pami een gebruiksvriendelijke en warme werkomgeving ontwikkeld, die perfect aansluit bij de architectuur van het gebouw.

Architecten Rob Gijsenberg & Kurt Gooris van Buro B onderzochten eerst de optimale inplanting van de gewenste functies op het beschikbare bouwterrein in de industriezone Centrum Zuid. Door het grondgebruik te maximaliseren werd de nodige flexibiliteit naar de toekomst in het project geïntegreerd. Geen overbodige luxe zo is gebleken, want sinds het initiële masterplan is er al 5.000 m² industriebouw toegevoegd op de site die grenst aan een oprit van de E314. Het kantoorgebouw voor de administratie, het creatief team en de directie is op een hoek van de site opgetrokken, zodat niets een latere uitbreiding van de magazijnen in de weg staat.

De nieuwe JBC hoofdzetel en de nodige logistieke infrastruc-tuur zijn gelegen in Houthalen-Helchteren de site die grenst aan een oprit van de E314. De zuid-georiënteerde gevel isde voorgevel en kijkt uit op de al lang geplande en veel omstreden Noord-Zuid-Verbinding, wat een optimale zichtbaarheid garandeert.

De loftsfeer: zichtbaar beton en stalen structuren ondersteunen de beoogde sfeer, terwijl het gebruik van hout voor de gevelaankleding de nodige warmte toevoegt. Vast tapijt verzekert het dempen van de loopgeluiden van damesschoenen met een hak.


“ Bij JBC is het personeelsbestand 80% vrouwelijk, wat resulteerde in een ‘vrouwvriendelijk gebouw “

➊ Voor de inrichting van de werkplekken viel de keuze op het bestaande Pami ‘b.long+’ kantoorconcept, een modulaire benchvoormaximaleflexibiliteitnaardebenodigdewerk- plekken en die toelaat alle denkbare ICT-bekabeling vlot te verwerken. Lamp ‘Costanza’ by Luceplan.

➋ Opdrachtgevers Ann en Bart Claes zijn zich ten volle bewust van de motiverende waarde en de bijdrage tot de jobtevredenheid die uitgaat van een gezellige werkomgeving waar mensen zich thuis voelen. Buro B en Pami mochten er dan ook vooral geen koel en afstandelijk kantoorgebouw van maken, maar een werkomgeving met de uitstraling van een huiselijk gevoel.

➌ Een aantal afdelingen heeft bijzonder veel nood aan kasten om de veelheid aan stalen weg te bergen. Pami koppelde opbergkasten met daartussen een kledingrek, wat perfect tegemoet komt aan de vraag.

➌

➊ ➋



Aanvankelijk was het de bedoeling om het ontwerp meerfasig uit te voeren. Een eerste fase werd direct benodigd en voorziet in 8.600 m² werkruimte. Door de snelle expansie van het modebedrijf werd besloten om ook de tweede fase al te bouwen en casco voor te bereiden op de verdere afbouw, waardoor de extra vierkante meters zeer snel operationeel gemaakt kunnen worden. Het kantoorgebouw biedt nu 12.000 m² totale nuttige oppervlakte. De technische installaties omvatten warmterecuperatie uit het ventilatiesysteem, energiezuinige warmtepompen, vloerverwarming die omkeerbaar is om te koelen.

Respect voor het milieuJBC hecht groot belang aan haar sociale verantwoordelijkheid als onderneming. Deze zorgzaamheid is ook alom aanwezig in zowel de constructie van het gebouw als de inrichting ervan. Pami heeft JBC bijgestaan met het vinden van leveranciers die over de noodzakelijke

milieulabels en certificaten beschikken. Bovendien worden de Pami-kantoormeubelen in Belgisch Limburg geproduceerd, waardoor een lange transportweg kon vermeden worden en daardoor ook een aanzienlijk volume CO2

-uitstoot, één van de elementen die doorwegen op het maatschappelijk verantwoord ondernemen door een organisatie.

Loftsfeer Als modebedrijf en bouwheer stelde JBC zich tot doel voor de meer dan 200 medewerkers een esthetische en inspirerende werkomgeving te laten ontstaan. Opdrachtgevers Ann en Bart Claes zijn zich ten volle bewust van de motiverende waarde en de bijdrage tot de jobtevredenheid die uitgaat van een gezellige werkomgeving waar mensen zich thuis voelen. Buro B en Pami mochten er dan ook vooral geen koel en afstandelijk kantoorgebouw van maken, maar een werkomgeving met de uitstraling van een huiselijk gevoel, letterlijk ontworpen op maat van de medewerkers.

Buro B en Pami namen kennis van het bedrijfsorganigram, om na te gaan welke afdelingen nauw samenwerken en waar de samenwerking vlotter dient te verlopen. Daarnaast betrok het de uiteindelijke gebruikers in het laten ontkiemen van het concept. De vanuit de brainstormsessies geformuleerde aandachtspunten waren de vraag naar het gebruik van warme materialen in het interieur, huiselijkheid, het overbrengen van de look & feel van JBC op het gebouw, een modieuze uitstraling en niet in het minst het akoestisch comfort. Bij JBC is het personeelsbestand 80% vrouwelijk, wat resulteerde in een ‘vrouwvriendelijk gebouw’.De verzamelde informatie werd door de architecten vertaald naar een loftsfeer in vier bouwlagen, met hoge plafonds en grote flexibiliteit voor wat het ruimtegebruik betreft. Een opmerkelijke keuze is ook dat de directie zelf de hoogste verdieping met het mooiste uitzicht weggaf om er het creatieve team samen te brengen, zodat ze er in alle rust en met een inspirerend uitzicht zouden kunnen werken. Zelf namen ze hun intrek op het gelijkvloers, kort bij de bezoekers en de vergaderfaciliteiten. Een ideale wereld, maar best een opmerkelijke wens voor de architecten.

Personaliseren Flex-werken is in eerste instantie beperkt tot de marketing afdeling omdat deze medewerkers slechts één dag per week op kantoor komen. De andere collega’s beschikken op dit ogenblik nog wel over een vaste werkplek. Het inkleuren van een heel eigen werkom-geving zoals bedacht basis van de veelvuldige contacten met de gebruikers, werd mogelijk gemaakt door Pami. “Heel wat bestaande modellen uit onze collectie werden gepersonaliseerd en aange-past tot een soort ‘limited edition’ voor het JBC-project” blikt Bart Driessen, Sales Director Pami terug. Om de warme sfeer in de kan-toor- en ontvangstruimte te versterken, zijn er zetels geplaatst op de overgangen tussen de afdelingen. Zij dragen bij tot meer en betere onderlinge contacten tussen de verschillende teams.

In de geest van de lofts in New-York biedt deze nieuwe werk-omgeving een ruimtelijke indruk met rijkelijk lichtinval, warm en gebruiksvriendelijk. Ideaal om de creativiteit van de JBC-medewerkers te stimuleren die voortdurend nieuwe modetrends de wereld insturen.

Eduard Coddé ✍

Thomas Vanhaute

MVO gecertifieerd Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen is heel actueel, maar helaas niet altijd de concrete dagelijkse praktijk. Daarom liet Pami zich als eerste leverancier van kantoorinrichtingen certificeren voor de MVO-prestatieladder. Deze MVO-prestatieladder is een in België nog weinig bekend certificaat dat eigenlijk slaat op de internationaal erkende en gehanteerde ISO26000 norm, maar die op zich niet certificeerbaar is. Dat is dankzij de samenwerking van een aantal certificerende organisaties nu wel gelukt met de MVO-prestatieladder.De recent afgesloten audit evalueerde 33 indicatoren. Pami doorstond glansrijk de door een onafhankelijke derde partij uitgevoerde audit, waarvan het certificaat voor 3 jaar geldig blijft.

www.mvoprestatieladder.nl


Flex-werken is in eerste instantie beperkt tot de marketing afdeling omdat deze medewerkers slechts één dag per week op kantoor komen. De modulaire ‘Bench’ is voorzien voor 12 personen en zit gekoppeld aan een ingenieus systeem van beweegbare kasten, wat toelaat de ruimte optimaal te gebruiken. Wanneer de kasten niet in gebruik zijn, worden ze tegen de wand geparkeerd. Erboven zijn vakjes aangebracht, bedoeld voor de bedeling van post en diverse documenten.Werkplek ‘b.long+’ by Pami - bureaustoel ‘Papillo’ by Kusch + Co – opberg ‘Follow me 2’ by Vitra


➊ Buro B tekende ook een volledig nieuw meubelontwerp, dat de doopnaam ‘ADD-table’ kreeg en vandaag deel uitmaakt van de Pami-catalogus. Stoel ‘About a chair’ by Hay

➋ Architect Rob Gijsenberg: “Zelf hebben we graag een hoge tafel in onze pauzeruimte als afwisseling tegenover het werken aan werkplekken met de gebruikelijke hoogte. Een hoge tafel zet bovendien aan tot een heel ongedwongen gebruik, staand of zittend op een barkruk, spoort aan tot conversatie en ideeënuitwisseling”. ‘ADD-table’ valt op door het eenvoudige maar zeer vernuftige onderstel in gelakt staal, dat een stabiele steun biedt en de gebruikers toch nooit stoort omdat de steunende elementen nooit in de weg zitten. De hoge tafel is voorzien van een multiplex tafelblad met linoleumoppervlak, verkrijgbaar in verschillende afmetingen. De linoleumafwerking voelt warm aan en biedt een goede bescherming tegen intens gebruik. Bovendien is hierdoor heel wat kleurvariatie mogelijk.


➊ ➋


BEWEGING VAN KANTOREN

NNOF

Zo vat Didier Pierre, gedelegeerd bestuurder van de PMC Holding, de activiteiten samen van de familiale holding die vier takken overkoepelt. Duurzaamheid is een speerpunt binnen de fi losofi e van PMC. Didier Pierre: “Het beperken van de impact van onze voetafdruk op het milieu vinden wij vanzelfsprekend en zou verplicht moeten zijn voor elke onderneming”.

De PMC Holding overkoepelt vandaag D&C Services, dat zich met een team van 25 man - waaronder verschillende architecten en interieurarchitecten - concentreert op change management en het nieuwe werken; NNOF (Nearly New Offi ce Facilities); Your MoverLogistics, dat montagediensten voor nieuw meubilair aanbiedt alsook het centraal beheer verzekert van meubelopslag voor klanten; en tenslotte Your Mover, de verhuistak voor kantoren, waarmee het allemaal begon. Alle takken onder de PMC Holding werken individueel of complementair, naargelang de opdracht.In 2000 startten de activiteiten van een eigen studiebureau, waarna de verhuiscoördinatie en later ook projectmanagement werden toegevoegd. In de periode 2005 - 2006 werden de activiteiten verder uitgebreid met interieurdesign voor de kantooromgeving. Tenslotte werd het servicepakket in 2011 - 2012 vervolledigd met het voorafgaande studiewerk en de begeleiding van change management. Belangrijke referenties zijn Unilever (inclusief branding), Deloitte, Coca-Cola, het Vlaams Administratief Centrum Gent, dat met een combinatie van gerecupereerd en nieuw kantoormeubilair werd ingericht.

Kostbare grondstof“Alle bestaande kantoormeubilair is voor ons grondstof” benadrukt Didier Pierre. Deze vaststelling was aanleiding tot de oprichting van NNOF (Nearly New Offi ce Facilities), dat offi cieel in 2010 boven de doopvont werd gehouden. NNOF bekommert zich om de look & feel van de totale kantoor-inrichting via eigen interne ontwerpers of externe partners. Eerst worden de noden en verwachtingen van de klant in kaart gebracht; aansluitend volgt het inventariseren van het bestaand meubilair. Het opzet streeft altijd een maximaal hergebruik van bestaand materiaal na. Het ontwerp wordt na goedkeuring door de opdrachtgever omgesleuteld naar productietekeningen en verwerkingsinstructies. “Na de opstart van NNOF stelden we vast dat we hoofdzakelijk altijd dezelfde meubelmerken ontvingen voor recyclage” blikt Didier Pierre terug. “We beslisten dan ook tot het aanleggen van een database met daarin de voorkomende onderdelen en verwerkingsprocedures. Vandaag is het hiermee vertrouwd werken”.

De aanpak van NNOF is zeer gevarieerd. In sommige gevallen kan het herstellen van de opgehaalde kantoormeubelen volstaan. In andere gevallen is een aanpassing nodig om in de nieuwe gebruikssituatie te passen. Heel uitzonderlijk is een meubel echt niet meer te redden en wordt het ontmanteld om te recycleren. Daaruit komen dan weer elementen/producten voor die voor heel andere doeleinden bruikbaar kunnen zijn.

Gemiddeld wordt ongeveer 80% gerecupereerd materiaal toegepast voor een ‘gennoft’ meubelproduct. NNOF is meer doen met minder en valt ook voordeliger uit. Het is een dienstverlening en verschilt daardoor grondig van de meubelproductie door een meubelmerk. “Alle benodigde werkzaamheden liggen binnen een straal van 30 km” verklaart Didier Pierre.

Verrassend ecologische catalogusNaast het uitvoeren van maatwerkprojecten stelt NNOF sinds kort tevens een standaardgamma kantoormeubilair voor. Deze nieuwste ontwikkeling laat zich ontdekken in een verrassende catalogus, die alle productcategorieën omvat die aan bod komen bij een totaalinrichting van de kantooromgeving. Het ‘NNOF-en’ mag niet verward worden met het opfrissen van bestaand meubilair. Het gaat om nieuwe, doordachte meubelcreaties, die samengesteld zijn uit gerecupereerde onderdelen. De producten hebben dan ook de looks van hedendaags meubilair en beschikken over uitstekende kwalitatieve en ergonomische eigenschappen. Bovendien zijn ze ontworpen naar de vereisten van het ‘nieuwe werken’, waar modulariteit en fl exibiliteit voorop staan.

Consequent focussen op duurzaamheid Met terechte trots deelt onze gesprekspartner mee dat zijn bedrijf een Carbon Footprint-berekening heeft laten uitvoeren in SCOPE 3. Didier Pierre: “ De derde scope omvat onze milieu-impact op alle vlakken : de milieu impact van de gebouwen, de mobiliteit en de totaliteit van de bedrijfsactiviteiten”.

Radiatorenstraat 1 1800 Vilvoorde

+32 (0)2 255 19 [email protected] www.nnof.be

Het consequent meten van alle gegevens is onontbeerlijk om de prestaties te blijven verbeteren en optimaliseren. In dit geval zijn het de bedrijven zelf die daartoe het initiatief moeten nemen. Dit doorgedreven engagement voor duurzaam ondernemen is ontstaan vanuit de persoonlijke overtuiging van Didier Pierre. “Ik ben me heel erg bewust van de klimaatverandering en de schaarste van grondstoffen” benadrukt hij. “Vrijwel al onze grondstoffen raken zeer snel op en daarom is het recycleren noodzakelijk. Door uitgediende kantoormeubelen terug te nemen, ze te herstellen, om te bouwen of fi naal te recycleren worden massaal grondstoffen bespaard”. Daarnaast is er de EMAS-certifi catie. EMAS is een Europees milieuzorgsysteem, waarbij iedereen binnen de onderneming dagelijks persoonlijke milieu gerelateerde doelstellingen krijgt opgelegd. Didier Pierre: “We promoten zelf EMAS bij onze klanten”. De bezorgdheid voor duurzaam ondernemen spreekt uit tal van aandachtspunten, zoals de nauwgezette selectie van de voertuigen, het inzetten van ‘eco driving coaches’ om door een aangepast rijgedrag het brandstofverbruik te beperken, het promoten van biodiversiteit op het bedrijventerrein waar het gevestigd is, de plaatsing van een insectenwand als bijdrage tot het voortbestaan van ons ecosysteem.

Een fi losofi e die loont Van de meest courante kantoormeubelen (vb. archiefkast) heeft NNOF de LCA laten berekenen (lifecycle assesment). Daaruit

blijkt dat de NNOF-fi losofi e tot -90% aan CO2-uitstoot kan opleveren! “Voor de vermeden uitstoot geven we een certifi caat uit” vervolledigt Didier Pierre. Sinds de oprichting van NNOF in 2010 werden al een 6000-tal werkplekken ‘ge-NNOFt’. Daardoor werd 600 ton CO2-uitstoot vermeden, bespaarden de klanten die de meubels hergebruikten zowat 2,4 miljoen euro en kon 240 ton afval vermeden worden.

Didier Pierre, Gedelegeerd bestuurder van de PMC Holding

“ In sommige gevallen kan het herstellen van de opgehaalde kantoormeubelen volstaan. In andere gevallen is een aanpassing nodig om in de nieuwe gebruikssituatie te passen. Heel uitzonderlijk is een meubel

echt niet meer te redden en wordt het ontmanteld om te recycleren. “

PUBLI-REPORTAGE/ NNOF


De geschiedenis van Veritas gaat terug tot 1892, toen Jean-Baptiste Leestmans een oude merceriezaak kocht in hartje Antwerpen. Vandaag telt Veritas 120 verkooppunten in België en Luxemburg, en een bloeiende webshop. De bloei en diversificatie van deze fashion retailer leidde tot een ruimtegebrek voor zowel kantoren als magazijn.

De betrokken site in Kontich liet geen uitbreiding toe. Dit zette Veritas aan om Deloitte in te schakelen voor het in kaart brengen van de verschillende sites op basis van een door AOS Group opgemaakt programma van eisen. De zoekopdracht werd strikt afgebakend met een straal van max. 15 km rond de oude site, dit met de nodige aandacht voor mobiliteit en het maximaal behouden van de medewerkers. Gezien deze nieuwe thuis moest tegemoet komen aan de internationale groeiambities incl. e-commerce, genoot een ‘build to suit’ oplossing al snel de voorkeur.

De felle brand eind april 2013 zette echter extra druk op de realisatie van het nieuwe hoofdkantoor en verplichtte het Veritas-management niet alleen tot het uitschrijven van een noodscenario, maar tevens ook tot het opnieuw onder de loep nemen van de verschillende financiële & tijdsgebonden oplossingen. Uiteindelijk besloot Veritas het kantoor en logistiek centrum op te splitsen, waardoor het huren van een bestaande pand de beste oplossing leek.“De nood tot snel handelen werd een positieve stimulans. Iedereen werkte strikt en efficiënt” blikt Vanessa Boel, Styling & Visual Branding Manager bij Veritas terug. Zo werd in september 2013 een eerste concept voorgelegd, dat in november 2013 moest zijn afgerond. In januari 2014 was de geselecteerde nieuwe locatie beschikbaar om de inrichting van de 3000 m² vloeroppervlakte (NUA van 2826 m²), gelijk verdeeld over twee niveaus, te starten.

Het Veritas-virusHet project genoot de volle steun van huidige voorzitter Marc Peeters, die zelfs aanmoedigde ‘er voluit voor te gaan’. Al snel kreeg het project de naam HOI - ‘House of imagineering’ - een conceptuele kapstok geënt op de Veritas historiek, haar waardes en het feit dat een job bij Veritas eerder een manier van leven is dan zomaar een job, een ‘Virus’. Vanessa Boel: “ De 120-jarige geschiedenis maar ook de Veritas populatie bestaande uit 90% vrouwelijke medewerkers, kon onmogelijk genegeerd worden. Geheel de inrichting is dan ook een aaneenschakeling van sferen met een hedendaagse interpretatie op deze Veritas-historiek. De verwijzingen zijn niet chronologisch verwerkt, waardoor elk nieuw bezoek resulteert in een ware ontdekkingstocht, geprikkeld door de seizoensgerelateerde trends. Anouk Schreurs, interieurarchitect bij AOS Group: “Drie werkgroepen dreven het concept: een vrouwelijk ‘emo’-team en twee mannelijk teams; team ratio & team techno”.

Terug naar cascoAOS Group nam de totale projectrealisatie op zich, van het ontwerp, de offerteaanvraag tot de gehele uitvoering van de werken. “Gezien de nieuwe inrichting grote impact had op de technieken, resulteerde dit begin januari 2014 in het voor 70% strippen van de aangetroffen kantooromgeving” verhaalt Jurgen van Beers, Project Manager AOS Group. “Het vroegtijdig inschakelen van studiebureau Encon heeft er voor gezorgd dat de HVAC installateur binnen de 6 weken het merendeel van de aanpassingen heeft kunnen uitvoeren, waardoor de strakke planning gerespecteerd bleef”.

“Het nieuwe werken was geen doel op zich. De inrichting moest tegemoet komen aan de moderne en toekomstige kantoorwaarden, met de mogelijkheden tot flex-werken” licht Jurgen van Beers toe.

‘HOUSE OF IMAGINEERING’ INSPIRERENDE WERKOMGEVING VOOR AMBITIEUZE FASHION RETAILER

BUSINESS CASE / VERITAS, KONTICH


“Door zones te ontwerpen waarin personalisatie is toegestaan, bestaande uit informele hoeken, wachtzones, presentatie area’s, royale bergingen voor stalen en diverse vergaderopstellingen, beschikken de medewerkers over een volledig gepersonaliseerde werkomgeving, in tegenstelling tot de traditionele persoonlijke werkplek”.

“Ondanks een oppervlakte per werkplek van slechts 6 à 8m², levert de werkomgeving toch een zeer ruime, luchtige indruk, en genieten alle medewerkers van maximaal daglicht” geeft Bart Vandenabeele, Facility Manager bij Veritas, aan. “Mensen gaan spontaan bij elkaar zitten, zoeken hun plek in het gebouw, waardoor er nu al sprake is van een soort semi-flex-werken, terwijl er voorlopig nog een overschot aan werkplekken beschikbaar is. Bij de minste groei schakelen we over op volledig flex-werken, waar de inrichting ook op is afgestemd”.

Bart Vandenabeele, Facility Manager & Vanessa Boel, Styling & Visual Branding Manager bij Veritas.


➊ De HR-afdeling wordt gekenmerkt door een grote portretwand van alle medewerkers. Portretfoto’s gerealiseerd door Koen Keppens en Cia Jansen.

➋ De aankleding wordt hier versterkt door de diversiteit aan grafische elementen, geïnspireerd op de activiteiten van de retailer en haar geschiedenis.

Afwerking door het bedrijf SCARCO. ➊

➋ ➋



“ Een diversiteit aan grafische elementen op de wanden, geïnspireerd op de activiteiten van de retailer, sporen de

medewerkers aan tot een positieve en creatieve houding “


Werkplek als modieuze sfeerplek“Elke zone in het kantoorlandschap is uniek qua inrichting” stelt Vanessa Boel. “Geen enkele ruimte is gelijk, een verwijzing naar de combinatiemogelijkheden van onze modeaccessoires die elke vrouw uniek maken. Toch is er ook een duidelijke eenheid bewaard door de materiaal- en kleurkeuze, ontleend aan onze huisstijl”. Anouk Schreurs: “De fashion geïnspireerde sfeeraanpak, met haar diversiteit in textuur, kleur of materiaal, leidde tot een selectie van een 600-tal referenties uit een totaal van maar liefst 3500 voorstellen voor het order kantoormeubilair! Niet eenvoudig, maar wel maximaal het concept ondersteunend. De inrichting is volledig geïnterpreteerd op sfeer, niet op een product of merk, wat ons toeliet om binnen een beperkt budget een visuele rijkdom te creëren”.

De beleving start aan het onthaal. De bezoeker wordt hier niet ontvangen met een centraal geplaatste balie, maar in een uitnodigende omgeving, omarmd door de nieuwste colletie. In de aanpalende landschapsomgeving treffen we benches met een capaciteit van 6 werkplekken, omringd door bubbels en grote prik- en magneetwanden, die tegemoet komen aan de vraag tot het stimuleren van de onderlinge communicatie en creativiteit. De aankleding wordt hier versterkt door de diversiteit aan grafische elementen, geïnspireerd op de activiteiten van de retailer en haar geschiedenis. Zo zijn de glazen wanden voorzien van een verzameling stiknaden, van rechte steek tot kruisjessteek, de vergaderzalen aangeduid met een kledinglabel, of zijn her en der objecten op de wanden getekend alsof ze er net zijn neergezet.

Het opleidingslokaal is ingericht als de herinterpretatie van een oud klaslokaal. Alle toiletdeuren zijn verschillend en tonen aan de binnenzijde een fotocollage, en de HR-afdeling wordt gekenmerkt door een grote portretwand van alle medewerkers, een momentopname als nieuw ankerpunt in de Veritas-geschiedenis.

De cafetaria is gedoopt tot ‘Café Creatif’. Een ontmoetingsplek waarbij de meeste meubels zijn voorzien van een creatief extraatje in de vorm van door de medewerkers gemaakt handwerk, en waar de keuken is opgebouwd uit speels aan elkaar gekoppelde volumes.

Bart Vandenabeele: “Door ieders grote betrokkenheid binnen dit project is respect voor de werkomgeving dan ook vanzelfsprekend. Hierdoor worden geschreven regels en reglementen overbodig. De tiental georganiseerde activiteiten om de inrichting mee te laten evolueren met de nieuwste trends dragen hier natuurlijk toe bij”. Vanessa Boel: “Het is de bedoeling een ‘thuis’ te creëren, veeleer dan een kantoor; een herkenbare en inspirerende omgeving voor alle generaties. Voor ons is het dan ook ‘A never ending story’, omdat deze thuis zal blijven mee-evolueren met onze medewerkers en de jongste generatie die haar intrede maakt”.

Eduard Coddé ✍

An Desmedt



“ HOI – de House of imagineering’ is een conceptuele kapstok geënt op de Veritas historiek, haar waardes en het feit dat een job bij Veritas eerder een manier

van leven is dan zomaar een job “

Spelers voor deze realisatie Real Estate consultancy AOS Group www.profacility.be/aosDeloitte Real EstateLaga

Project management Totale projectrealisatie: AOS GroupStudiebureau technieken: Encon

KantoormeubilairAhrend Bene Vitra

ScheidingswandenPAN-ALL www.profacility.be/panall

PAN-ALL nvDiebeke 139500 GeraardsbergenBelgium

t +32 54 41 24 71f +32 54 41 85 06e [email protected]

SysteemwandenCloisons amovibles

Of� ce partitions

www.pan-all.be


DE WERKRUIMTE ‘ANDERS’ INGERICHT

ALTERNATIV WORKSPACE SOLUTIONS

Se

rge

Briso

n

Se

rge

Briso

n


Zomerstraat 15 1050 Brussel

+32 (0)2 627 18 55 [email protected] www.alternativ.be

Alternativ Workspace Solutions biedt innoverende oplossingen voor modulaire en dynamische werkruimten aan. “We streven naar een intelligente inrichting” vat Philippe D’Archambeau, oprichter en eigenaar van Alternativ, in één zin samen. In meer dan twintig jaar is het bedrijf geëvolueerd van de verkoop van meubilair naar de uitwerking van geïntegreerde oplossingen voor volledige kantoorinrichtingen.

Deze ontwikkeling werd gesterkt door de overname nu tien jaar geleden van de activiteiten van het bedrijf ‘Amovible’, gespecialiseerd in modulaire wanden. “Vandaag positioneren wij ons als schakel tussen de architect of binnenhuisarchitect, de project manager, de partner in meubilair en modulaire wanden en de eindklant” legt Philippe D’Archambeau uit. “Wij integreren en coördineren ideeën voor al deze dienstverleningen. Deze aanpak garandeert een perfecte autonomie in de uitwerking van oplossingen op maat voor onze klanten of hun architect”.

De werkwijze Tijdens het eerste gesprek probeert Alternativ de behoeften van de klant te begrijpen en analyseren. Op basis van deze informatie wordt er een brainstorming georganiseerd met het eigen studiebureau om de referentiepunten van het concept vast te leggen en de oplossingen te bepalen die aan de klant of diens architect voorgesteld zullen worden. Zodra de klant zijn goedkeuring gegeven heeft, begint Alternativ een project op maat uit te werken, rekening houdend met een precies vastgesteld

budget en met een gegarandeerde planning voor de uitvoering. Aangezien elk project anders is, worden de voorgestelde oplossingen aangepast aan de vraag, waarbij het kan gaan om een totaalconcept, een voorstel voor meubilair en/of modulaire wanden of een combinatie van verschillende soorten voorstellen. Doordat Alternativ zorg draagt voor het volledige project, hoeft de klant zich niet bezig te houden met de coördinatie van de verschillende dienstverleners en kan hij bij één enkel aanspreekpunt terecht voor de uitvoering van zijn inrichting, zonder gevolgen voor het uiteindelijke budget. “We kunnen op verzoek van de klant ook samenwerken met een specifieke partner, bijvoorbeeld zijn IT-provider” verduidelijkt Philippe D’Archambeau.

Optimalisering van de ruimte om de kosten te drukkenDoor de economische situatie van de laatste jaren, de technologische impact, de mobiliteitsproblemen en het moeilijk vinden en motiveren van talenten, zien bedrijven zich genood-zaakt om hun werkruimte te herzien. “We maken onze klanten bewust van nieuwe werkmethoden (NWOW) met gedeelde werkplekken, formele en informele vergaderruimten, polyvalent gebruik van gemeenschappelijke ruimten,...”. Aangezien functio-nele kostenbesparing tegenwoordig het hoofddoel van de meeste bedrijven is, adviseert en assisteert Alternativ zijn klanten in dynamische investeringen met onmiddellijke besparingen als resultaat. Alternativ houdt in zijn concept ook rekening met de duurzaamheid van de investering. “We stimuleren onze klanten

om na te denken over de verandering van hun behoeften in de toekomst. En over de concepten BYOD (Bring Your Own Device) en BYOS (Bring Your Own Software) waar je niet meer omheen kunt in bedrijven. We stellen de klanten zelf investeringen voor die over vijf à tien jaar nog altijd actueel zullen zijn”. Daarom zorgt Alternativ ook voor het onderhoud van de werkruimte zodat die kan mee-evolueren met de tijd: “Bij ons is een oplossing nooit definitief”.

Knowhow en vakbekwaamheid“In 2013 hebben we onze werkruimte radicaal veranderd om te voldoen aan drie doelstellingen: een oplossing vinden voor onze interne behoeften als gevolg van onze eigen groei, de nieuwe werkmethoden (NWOW) implementeren en onze knowhow op het gebied van projectbeheer voorstellen. Deze werkruimte is tenslotte ons visitekaartje. We hebben onder meer diverse oplossingen voor dynamische ruimten geïmplementeerd waarin speciale technieken, akoestische oplossingen, LED-verlichting en een design in overeenstemming met het merkimago van Alternativ geïntegreerd zijn”.

M

arc

Detiff

e

Se

rge

Briso

n

Se

rge

Briso

n

M

arc

Detiff

e

PUBLI-VIEW/ ALTERNATIV WORKSPACE SOLUTIONS

Advancing your businessRessenerbroek 26b - 6666 MR Heteren - T. +31 26 474 2420 - E. [email protected] - www.axxerion.com

Als dé aanbieder van cloudsoftware zijn wij natuurlijk altijd ΄in de wolken .́ Dit jaar voelt dat extra feestelijk, want we bestaan 10 jaar!

Cloudsoftware

Of u nu op zoek bent naar een krachtig Facility Management Informatie Systeem of

een complete tool voor het beheren van uw vastgoed, Axxerion biedt u de juiste

oplossing. Onze cloudsoftware is fl exibel, laagdrempelig en interessant geprijsd. Ook

kunt u onze software met behulp van workfl ows eenvoudig aanpassen aan uw eigen

bedrijfsprocessen. Axxerion wordt dagelijks intensief ingezet door honderden organisaties

waaronder zakelijke dienstverleners, overheids-, zorgen onderwijsinstellingen en

woningbouwcorporaties.

Win een Facility Management Quick Scan!

Ons 10-jarig jubileum laten wij niet onopgemerkt passeren. En… wie jarig is trakteert!

Wij geven daarom 10 Facility Management Quick Scans van Twynstra Gudde weg! Kijk

snel op onze website en doe mee!

Wij zijn in de wolken!

axx0014_jubileumadvertentie-300x230-01_NL.indd 1 25-08-14 15:44

SSSSHOWROOM Nieuwigheden op vlak van meubilair voor het inrichten van de werkplek.

→→→


SHOWROOM

Overdose by Bram Boo voor BuloGEORGANISEERDE CHAOS

Voor het ontwerp van dit atypische bureau liet de Belgische autodidactische

ontwerper Bram Boo zich inspireren door de stapels boeken en papieren in zijn

eigen atelier. Dit bureau is bewust ontdaan van enige structuur en is een zeer

dynamisch voorwerp dat gebruikers aanspoort tot ontspannen werken, terwijl ze

toch snel iets kunnen opbergen en terugvinden. In hetzelfde gamma zijn ook enkele

kasten en een organiser verkrijgbaar.

BULO @ Interieur - Stand 627

www.bulo.com

BuzziHood by BuzziSpaceKLEURRIJKE GELUIDDEMPER

Net als alle producten van BuzziSpace is

de BuzziHood een perfecte combinatie van

ecologie, akoestiek, flexibiliteit en hedendaags

design. Dankzij de akoestische cocon, die

gemakkelijk aan de muur gehangen kan

worden, kunnen gebruikers ongestoord de

telefoon opnemen in een lawaaierige omge-

ving. De BuzziHood kan overal geïnstalleerd

worden en biedt tevens een kleurrijke verfraaiing

voor elk kantoor.

BUZZISPACE @ Orgatec

Stands P040 N041 & P050 N051

www.buzzispace.com


Wing Sofa by BENEDESIGN IN DIENST VAN INTIMITEIT

Dankzij zijn ‘oren’ schermt de Wing Sofa af tegen indiscrete blikken en oren. Gebruikers van de Wing Sofa

kunnen zich in een soort van cocon concentreren op hun werk of even ontspannen. In combinatie met

verbindingselementen, zoals tafels, kan de Wing Sofa omgebouwd worden tot een grotere eenheid.

De combinatie ‘American Diner’ bestaat uit twee tegenover elkaar geplaatste Wing-fauteuils om de commu-

nicatie tijdens vergaderingen en het werken in een klein team te bevorderen..

www.bene.com


SHOWROOM

Lounge Massaud by CoalesseSAMENSMELTING VAN WERK EN WELZIJN

De Lounge Massaud is ontworpen om maximaal comfort te bieden en tegelijkertijd connected te blijven.

Een ideaal alternatief om te werken, na te denken of te ontspannen. Deze collectie is een ontwerp van

Jean-Marie Massaud en houdt het midden tussen een werken cocoonruimte. Dankzij het draaiende tafelblad

kan de gebruiker een ontspannen houding aannemen tijdens het werken en houdt hij zijn toestellen binnen

handbereik. In de zitting is een kabelgoot met stopcontacten verwerkt om elektronische apparatuur op te laden.

www.coalesse.fr

TagWizard by SteelcaseEENVOUDIGER RESERVEREN VOOR EEN OPTIMAAL RUIMTEBEHEER

Dankzij dit vernieuwende planningssysteem wordt het kinderspel om individuele

werkruimten in gedeelde kantoren te reserveren. TagWizard centraliseert de

reserveringsgegevens voor een efficiënt beheer van de ruimten. De gebruikers

kunnen de ruimte kiezen die beantwoordt aan hun taken, of het nu een gedeelde

werkplek is aan een bench op stahoogte of een individuele zitwerkplek. Gebruikers

kunnen onmiddellijk een ruimte reserveren door het scherm aan te raken of hun

badge voor de lezer te houden. Mobiele gebruikers kunnen hun ruimte ook op

afstand reserveren via hun computer of smartphone. De TagWizard is verkrijgbaar

vanaf december 2014.

www.steelcase.be


METRONOME by Tim Van Steenbergen voor Delta LightWANNEER LICHT EN MODE ELKAAR ONTMOETEN

Het Metronome-model is gebaseerd op de Husk-lamp, een ontwerp van Paul Ameloot, manager

en ontwerper van Delta Light. De Belgische modeontwerper en stilist Tim Van Steenbergen heeft

er een nieuwe interpretatie aan gegeven, die onvermijdelijk beïnvloed werd door de modewereld.

De lichtbron zit verborgen achter een waterval van aluminium stroken, die voor een prachtig spel

van licht en schaduw en zorgen. Aangezien niet altijd hetzelfde licht nodig is, wilde Tim Van

Steenbergen de gebruikers de mogelijkheid geven om de stroken naar believen te kantelen.

www.deltalight.be

DE KEUZE VAN DE NATUURVind de ruimte om te bloeien.

Elk ecosysteem heeft zijn specifieke natuurlijke soorten waar we op designgebied veel van kunnen leren.Bij Interface kijken we naar het functioneren van natuurlijke systemen om zo elke ruimte milieuverantwoord te maken. Evenwichtig innoveren.

De Human Nature™ Collectie van Interface. Het fundament voor mooie ideeën.

Interface.com

human nature™

een collectie van skinny planks

Human Nature_NL 125 x 200.indd 1 11/09/2014 11:58:32


SHOWROOM

Airwave by AbstractaTEGEN DE GELUIDSGOLVEN IN

Dit moduleerbare systeem is ontworpen om een akoestisch scherm te vormen dat in een mum van

tijd samengesteld kan worden. De modules haken eenvoudigweg in elkaar. Bovendien varieert de

look van het scherm afhankelijk van de combinatie van de modules. Het personaliseerbare scherm

kan aan het plafond of aan wanden bevestigd worden met een aluminium rail. Het polyurethaan,

een materiaal dat normaal gebruikt wordt als vulling bij meubels, waarvan de Airwave gemaakt is,

maakt er een echte geluidsmuur van.

ABSTRACTA @ Orgatec – Stand C048

www.abstracta.se


KARO by BeluxEEN VENSTER VAN LICHT

De nieuwe Karo LED-lampenfamilie onderscheidt zich door een identieke look voor een complete inrichtingsvrijheid.

De lampen hebben namelijk allemaal een aluminium bovenkant met een plat, vierkant design, waardoor het lijkt alsof

het licht door een groot venster schijnt. Dankzij de technologie voor het bedienen van de verlichting, waarop een patent

aangevraagd is, kunnen plafonds en tafels symmetrisch, zeer gelijkmatig en niet-verblindend verlicht worden. Karo voldoet

aan de eisen van de Europese norm op het gebied van werkplekverlichting (NEN-12464-1) en kan ook een dubbele

werkplek verlichten met een vermogen van 93 W.

BELUX @ Orgatec - Stand A060 B061

www.belux.com

BabbelBox by SVGEZELLIG AKOESTISCH COCON

De BabbelBox functioneert als een uitnodigende akoestisch afgeschermde kamer

binnen open afdelingen van onder andere organisaties, universiteiten en scholen, biblio-

theken, lobby’s, horeca en de zorgsector. Hij is bij uitstek geschikt voor privacy overleg.

De box biedt plaats aan 2 tot 6 personen om in alle rust te kunnen werken en overleggen.

Door te kiezen voor bekleding aan de buitenkant draagt het exterieur niet alleen bij tot

akoestiekverbetering voor de ruimte eromheen maar wordt het bovendien een decoratief

element op zich.

www.sv.be

SHOWROOM


SHOWROOM

OFFICE@BeddeleemONE-STOP-SHOPPING VOOR EEN GLOBAAL BEHEER Sinds kort kan u bij Beddeleem niet alleen terecht voor plafonds, systeemwanden, afbouw en

deuren… maar ook voor projectmeubilair. Hierdoor kunnen de klanten van Beddeleem voordeel

halen uit een one-stop-shopping formule bij de totale afbouw van een project. Deze manier van

werken biedt niet alleen voordelen bij de uitvoering, maar zorgt ook voor een uniformiteit van

materialen en afwerking binnen het ganse project. Om een optimale harmonie te garanderen

tussen prijs en kwaliteit, worden producten onder eigen beheer geproduceerd, aangevuld met

gevestigde waarden als Vitra, Wilkhahn en vele andere.

Mede door de investering in een performant machinepark en software, kan Beddeleem vandaag

uitpakken met een uitgekiend kastenprogramma, dat zowel standaardafmetingen en afwerkingen

als wandhoge kasten op maat van de klant aanbiedt. Ook verder gedreven maatwerk zoals

balies en lockers behoren tot de mogelijkheden. Dit alles past perfect in het nieuwe OFFICE@

Beddeleem-concept waarmee het bedrijf een globaal beheer van projecten wil aanbieden.

www.beddeleem.be

Bene Nice Wall by we-inspireINNOVERENDE MULTIMEDIA TER BEVORDERING VAN DE INTERACTIVITEIT

Bene heeft in samenwerking met we-inspire een ruimtemodule voor vergaderingen, brainstormingsessies en presentaties ontwikkeld: de Nice Wall, een

interactieve wand waarmee meerdere personen tegelijk op dezelfde digitale inhoud kunnen werken. De Nice Wall is doorlopend, heeft geen frame en

kan tot een lengte van 30 meter uitgebreid worden. Brainstormen, ontwerpen, presenteren... er kunnen tot zeven deelnemers gelijktijdig gebruikmaken

van de Nice Wall dankzij een uitgebreid gamma van toepassingen. Het resultaat van dit teamwerk kan opgeslagen en heel eenvoudig gedeeld worden.

Met de Nice Wall kan elke klassieke werkruimte omgetoverd worden tot een innoverende multimediaruimte die de interactiviteit en uitwisseling bevordert

in een echte kantooromgeving.

www.bene.com


ATEM NV - Bedrijvenpark de Veert 4 - 2830 WillebroekTel. 03 866 18 00 - [email protected] - www.asaplastici.com

a Wieland Holding company

ASA PLASTICI o f f I C e & k I T C h e n C o n n e C T I o n S

Come And meeT uS @

(stand 202)

Ontvangstbalies door SedusEEN REPRESENTATIEVE ONTVANGST EN FUNCTIONELE WERKPLEK

Ontvangstbalies moeten bezoekers verwelkomen maar ook de bedrijfscultuur van een organisatie uitstralen,

een aantrekkelijke ontvangstoplossing bieden en tegelijkertijd een functionele werkplek zijn. Het gamma van

ontvangstbalies van Sedus kan deze dubbele functie perfect vervullen. Een van de sterke punten van dit

gamma is haar veelzijdigheid. De vele uitrustings- en ontwerpvarianten in een intelligent modulair systeem

bieden individuele oplossingen voor elk toepassingsgebied. Zo verzekert het gamma welzijn en comfort aan

de gebruikers, maar reflecteert het ook het Place 2.5 concept van Sedus.

SEDUS @ Orgatec - Stands B048 C049 & B050 C051

www.sedus.be


Aranea by TDS OfficeTIJDLOOS DESIGN IN DE VERGADERRUIMTE

Aranea, de nieuwe vergadertafel van TDS Office Design, is zowel licht als elegant. Het ontwerp vond

inspiratie in het dynamisme van de jaren 50. Sommigen zullen er de invloed van vroegere grote namen

uit de designwereld in herkennen. De vergadertafel is beschikbaar in verschillende afmetingen en vormen:

driehoekig, rechthoekig of ovaal. Kortom een maximum aan mogelijkheden voor het inrichten van elke

vergaderruimte.

www.tds-office.com

SHOWROOM

T-Blokx van KinnarpsERGONOMISCH FLEXWERK VOOR DYNAMISCHE DIRECTIELEDEN

T-Blokx, de nieuwste aanwinst in het Twinform-gamma van Kinnarps, zorgt ervoor dat ook

directieleden flexibel aan de slag kunnen. Hiermee zorgt Kinnarps voor een echte revolutie op de markt

van directiemeubilair. T-Blokx draagt ergonomie hoog in het vaandel en combineert dit met een strak

design. Net als alle Kinnarps-werkplekken is T-Blokx in de hoogte verstelbaar. Bovendien is er ook

de keuze voor een zit/statafel, met een aanpasbare hoogte tot 121 cm. Met zijn centrale kolomvoet

kunnen verschillende personen gemakkelijk rondom hetzelfde bureau werken of vergaderen, zonder

hinder van poten die in de weg zitten. De T-Blokx-kolomvoeten kunnen met een brede waaier aan

werkbladen en accessoires uit het TwinForm-gamma worden gecombineerd. Daarnaast zijn er ook

duo-bladen mogelijk om een gecombineerde werk- of vergadertafel te vormen.

www.kinnarps.be – www.twinform.nl


SHOWROOM

Workbays by VITRAMULTIFUNCTIONELE SOBERHEID

Met de Workbays hebben Ronan en Erwan Bouroullec een micro-architecturaal systeem ontworpen dat een nieuwe visie

op de werkomgeving belichaamt en breekt met de typische strakke indeling van kantoorruimten. Workbays scheppen

aparte ruimten waarin individuen of groepen zich kunnen terugtrekken om specifieke taken uit te voeren. Ze kunnen

op drie manieren ingedeeld worden: Workbays Focus, Workbays Meet en Workbays Space. De Workbays voorzien

in de behoefte aan geluiddemping doordat ze storende omgevingsgeluiden absorberen. Met de Workbays-app, die

gedownload kan worden in de App Store, kunt u de verschillende elementen van het multifunctionele systeem vanuit elke

hoek visualiseren en het systeem aan uw eigen voorkeuren aanpassen door de afmetingen, de kleuren of het interieur

te wijzigen.

VITRA @ Orgatec – Stands A050 B051, A060 B061, A048 B049

www.vitra.com

© V

ITRA


Swing up by SedusDE ERGONOMISCHE GRENZEN VERLEGGEN

Het nieuwe ‘swing up’-concept, dat samen met de leerstoel

voor ergonomie aan de Technische Universiteit München

(TUM) werd ontwikkeld, vormt een nieuwe definitie van het

‘actief zitten’ en biedt tot nogtoe ongekende bewegings-

opties, vooral rond de heupen. De stoel bevordert een

intuïtief en natuurlijk bewegingsgedrag van de gebruiker

en vergroot daardoor een regelmatige circulatie van de

bloedsomloop. Welzijn en geestelijk prestatievermogen

worden daardoor eveneens gestimuleerd. Dankzij de

similar-swing-mechaniek krijgt de zitschaal een zijwaartse

flexibiliteit, zodat het bekken ook opzij kan hellen. Zo zorgt

dit gamma voor welzijn in alle situaties en posities.

SEDUS @ Orgatec - Stands B048 C049 & B050 C051

www.sedus.be

Spino, het Esperantowoord voor ruggengraat,

is de nieuwe modulaire sofa van Skandiform,

een van de nevenmerken van Kinnarps. Met zijn

design wil ontwerper Stefan Borselius mensen

stimuleren om hun creativiteit en verbeelding de

vrije loop te laten, om zo de perfecte sofa samen

te stellen. Op een speelse manier kan een bolle

of holle constructie worden opgebouwd met

een opmerkelijk lichte uitstraling. De dynamiek

en flexibiliteit van Spino verdringen echter het

ergonomische aspect niet naar de achtergrond.

Zo is er ook de mogelijkheid om de zitelementen

te voorzien van rugondersteuning. Dankzij de

modulaire samenstelling en de perfecte afwerking

van de verschillende onderdelen, ziet Spino er vanuit

elke hoek even aantrekkelijk uit. Hierdoor wordt het

element de ruggengraat van de werkplek, waar de

werknemers even tot rust kunnen komen of face-to-

face gesprekken kunnen voeren. Spino is verkrijgbaar

in verschillende uitvoeringen naar gelang de wensen

van de klant en in een creatieve opstelling aangepast

aan de ruimte.

www.kinnarps.be – www.skandiform.se

Spino by SkandiformCREATIEVE DYNAMIEK ALS RUGGENGRAAT VOOR DE WERKVLOER


WWW.PROFACILITY.BE/GUIDE | WORKPLACE SHOWROOM

BRUSSEL

ALL OFFICE CONCEPT INTERNATIONALNieuwe Gentsesteenweg 10/41702 Groot-BijgaardenTEL (0)2 469 11 [email protected]

ALTERNATIV WORKSPACE SOLUTIONSZomerstraat, 15 1050 BrusselTEL (0)2 627 18 [email protected]/alternativ

BENECorporate VillageDa Vincilaan 2/b7 Business Centre -11935 ZaventemTEL (0)2 421 41 [email protected]

BRUYNZEEL STORAGE SYSTEMSBuro & Design Center bus 50Heysel Esplanade1020 BrusselTEL (0)2 479 42 [email protected]/bruynzeelstorage

FORMAAlsembergse Steenweg, 9931180 BrusselTEL (0)2 332 15 [email protected]

GIROFLEX Neerveldstraat 1091200 BrusselTEL(0)2 761 20 [email protected]/giroflex

GISPENWaversesteenweg, 15091160 BrusselTEL (0)2 660 00 [email protected]/buroconcept

KINNARPSHeide 151780 WemmelTEL (0)2 456 04 [email protected]/kinnarps

PAMI - Tour & TaxisHavenlaan 86Showroom B41000 BrusselTEL (0)2 475 22 [email protected] www.profacility.be/pami

SMETS PREMIUM STORELeuvensesteenweg, 650-652 1030 BrusselTEL (0)2 325 12 30 [email protected]

TDS Office DesignBegoniastraat, 10-161170 BrusselTEL (0)2 672 61 [email protected]

VITRAWoluwelaan, 137 1831 Diegem TEL (0)2 725 84 00

VITRA POINTLouizalaan, 1541050 BrusselTEL (0)2 242 02 02 [email protected]

VLAANDEREN

ART NIVO WORKSPACESJan Van Gentstraat 3-52000 AntwerpenTEL (0)3 216 16 [email protected]

ART NIVOOnderbergen 769000 GentTEL (0)9 233 30 35

BEDDELEEMVenecoweg 14 A 9810 NazarethTEL (0)9 221 89 [email protected] www.profacility.be/beddeleem

BENJO F. Aertgeertsstraat 213128 Baal – TremeloTEL (0)16 5303 [email protected]

Vind de nieuwigheden op vlak van meubilair en apparatuur voor het inrichten van de werkplaats terug in de toonzalen van de fabrikanten en de multi-brand winkels.


WWW.PROFACILITY.BE/GUIDE | WORKPLACE SHOWROOM

BENJO Italiëlei 207A2000 AntwerpenTEL (0)3 326 76 66

BENJOVoskenslaan 2329000 GentTEL (0) )9 321 91 90

BENJOKuringersteenweg 5143511 Hasselt – KuringenTEL (0)11 253 206

BISWayenborgstraat 12800 MechelenTEL (0)15 287 [email protected]

BULO Blarenberglaan 6Industriezone Noord B2800 MechelenTEL (0)15 28 28 [email protected]

BULVANOKoralenhoeve 20Industriepark Kapelleveld2160 WommelgemTEL (0)3 355 37 [email protected]

BURODEP/GISPENGrote Steenweg Noord 29052 GentTEL 0(9) 220 53 [email protected]

BUROPROJECTKorte Keppestraat 9/419320 Alost/ ErembodegemTEL (0)53 605 [email protected]

BURO INTERNATIONALIndustriepark-Drongen 49031 DrongenTEL (0)9 233 45 96 [email protected]

BURO INTERNATIONALGalgenveldstraat 68700 TieltTEL (0)51 404 411

BUZZISPACEGroeningenlei 1412550 Antwerpen - KontichTEL (0)3 846 10 [email protected]

DELTA LIGHT Muizelstraat, 28560 WevelgemTEL (0)56 435 [email protected]

DOX ACOUSTICS Starrenhofl aan 43-042950 KapellenTEL (0)3 309 14 [email protected]

DRISAGDiamantstraat 42200 HerentalsTEL (0)14 23 11 [email protected]

INTERFACEIndustrielaan 15 – bus 163925 ScherpenzeelTEL (0)2 475 27 [email protected]

JORIHoogweg 528940 WervikTEL (0)56 313 501 [email protected]

JOYE KANTOORTer Donkt 308540 DeerlijkTEL (0)56 707 [email protected]

PAMIIndustrielaan 20Nolimpark 14083900 OverpeltTEL (0)11 800 [email protected]/pami

PAMI Overzet 16/A9000 GentTEL (0)9 222 44 32

PAMI Jubellaan 742800 Mechelen(0)15 42 36 56

SEDUS STOLL Korte Massemensesteenweg 58/29230 WetterenTEL (0)9 369 96 [email protected]/sedus-stoll

SICAMEMallaardstraat 379400 NinoveTEL (0)54 333 [email protected]

STEELCASE RE:FLEX Business hub & Steelcase ShowroomMechelen Campus Toren Schaliënhoevedreef 202800 MechelenTEL (0)15 644 344www.profacility.be/steelcase

SV Eikerlandstraat 1182870 RuisbroekTEL (0)3 866 53 [email protected]

TDS Offi ce DesignFrankrijklei, 104a2000 AntwerpenTEL (0)3 232 91 27ant@tds-offi ce.com

ZUMTOBEL LIGHTING Light CentreRijksweg 47Industriezone Puurs Nr. 4422870 PuursTEL (0)3 860 93 [email protected]

WILKHAHNThe LofthouseOude Leeuwenrui 7-112000 AntwerpenTEL (0)3 232 93 [email protected]

WALLONIË

BEDIMOZoning Sainte Henriette7140 MorlanwelzTEL (0)64 238 [email protected]

BERHINAvenue Prince de Liège 2055100 JambesTEL (0)81 310 [email protected]

MOBELSAAvenue du Faucon, 391410 WaterlooTEL (0)2 354 15 [email protected]

TDS Offi ce DesignRue de l’Hippodrome, 1864000 LiègeTEL (0)4 254 99 10lie@tds-offi ce.com

WOOHChaussée de Nivelles 261420 EigenbrakelTEL 0(2) 389 10 [email protected]

WOOHBrusselsesteenweg, 7161410 WaterlooTEL (0)2 389 10 [email protected]

www.profacility.be/guideDit adressenboekje omvat een selectie van multi-brand winkels en toonzalen van fabrikanten. Een meer uitgebreide lijst van showrooms en verkooppunten is online beschikbaar op www.profacility.be/guide.

www.profacility.be/guide


WWW.PROFACILITY.BE/GUIDE | WORKPLACE | SERVICES

CONSULTANCY & VASTGOEDDIENSTEN

ALLTEN

ANIXTON

AXIMAS

BNP PARIBAS REAL ESTATE

CAMELOT VASTGOEDBESCHERMING www.profacility.be/camelot Zie bedrijfsprofiel pagina’s 76-77

CBRE

COLLIERS-EPMC

CUSHMAN & WAKEFIELD

DE CROMBRUGGHE AND PARTNERS

DTZ www.profacility.be/dtz

FREESTONE www.profacility.be/freestoneZie reportage pagina’s 71 > 74

QUARES www.profacility.be/quares

IMMOBILIEN HUGO CEUSTERS

IMMOQUEST

JLL

KEY ESTATE

KNIGHT FRANK

Advies- en dienstverleners stellen hun expertise en vakkennis voor→ in het kiezen van het geschikte gebouw voor uw kantoren → in het ontwerpen en beheren van de binneninrichtingsprojecten van uw kantoren, vergaderzalen en onthaalruimten→ in het organiseren en sturen van uw verhuizing

Deze dienstverleners worden gerangschikt volgens de aard van de diensten die ze aanbieden. Hun contactgegevens

- en voor sommige een contactpersoon en een bedrijfsprofiel - zijn beschikbaar op www.profacility.be/guide. We publiceren hieronder een selectie van de belangrijkste dienstverleners per sector. In de online leveranciersgids is een uitgebreide lijst beschikbaar. De informatie die er gepubliceerd is, wordt dagelijks bijgewerkt door de redactie

van Profacility.

Berustend op meer dan 20 jaar ervaring in het beheervan de werkomgeving en het bedrijfsvastgoed,

heeft AREMIS voor grote ondernemingenuit de tertiaire sector de OxSxE strategie ontwikkeld.

Ontdek hoe onze experts en/of oplossingen u kunnen helpen.

Charles Schallerlaan 54 – 1160 BrusselTel. +32 2 775 95 12 – [email protected] – www.aremis.com

De gecombineerde optimalisatie van deze 3 parameters (Occupancy-Space-Energy) resulteren in:

-30%

-50%

B E L G I U M – F R A N C E – L U X E M B O U R G – S W I T Z E R L A N D

Een besparing zonder negatieve sociale impact op de VASTGOED EN FACILITAIRE KOSTEN van gemiddeld 30% (hetgeen overeenkomt met 5 tot 10% van de betrokken loonkosten)

Een dynamisering van de onderneming,door het creëren van meer FLEXIBILITEIT en EFFICIËNTIE

Een verminderingvan de ECOLOGISCHE VOETAFDRUKmet maar liefst 50%

Berustend op meer dan 20 jaar ervaring in het beheerBerustend op meer dan 20 jaar ervaring in het beheervan de werkomgeving en het bedrijfsvastgoed,van de werkomgeving en het bedrijfsvastgoed,

heeft AREMIS voor grote ondernemingen

O S EOCCUPANCY SPACE ENERGY


ARCHITECTUUR & WORKPLACE DESIGNCONCEPT & PROJECT MANAGEMENT

ADMOS DESIGN & BUILD www.profacility.be/admosZie reportage pagina’s 111, 114-115, publireportage pagina’s 23 > 25 & advertentie pagina 116

ALTERNATIV WORKSPACE SOLUTIONS www.profacility.be/alternativZie reportage pagina’s 95-101 & bedrijfsprofiel pagina’s 46-47

AOS GROUP www.profacility.be/aos-groupZie reportage pagina’s 40 > 44, 86 > 89 & bedrijfsprofiel pagina’s 8-9

AREMIS www.profacility.be/aremisZie reportage pagina’s 26 > 28 & advertentie pagina 64

ART & BUILD ARCHITECTS

ART NIVO WORKSPACES

ASSAR ARCHITECTS

BSOLUTIONSZie advertentie pagina 65

BUROCONCEPT www.profacility.be/buroconceptZie reportage pagina 114-115 & & bedrijfsprofiel pagina’s 84-85

BURO PROJECT

D&C SERVICES www.profacility.be/dcservicesZie reportage pagina’s 12 > 16 & bedrijfsprofiel pagina’s 38-39

DE CORT & DERVICHIAN

EXODE ARCHITECTURE www.profacility.be/exodeZie reportage pagina’s 114-115

FREESTONE www.profacility.be/freestoneZie reportage pagina’s 71-74

GETRONICS

GLOBAL DESIGN, PROJECT & FM www.profacility.be/globalZie reportage pagina’s 19 > 22, 107 & 114-115

K-ONCEPT www.profacility.be/k-onceptZie reportage pagina’s 114-115

KINNARPS www.profacility.be/kinnarpsZie advertentie pagina 2

L.O.G www.profacility.be/logZie reportage pagina’s 78 > 81, 105, 110 & bedrijfsprofiel pagina’s 68-69

PAMI Zie reportages pagina’s 32 > 37, 114-115 & advertentie pagina 93

ROSESTUDIO www.profacility.be/rosestudioZie reportages pagina’s 104, 114-115

POLO ARCHITECTS


PROCOS GROUP www.profacility.be/procosZie reportage pagina’s 114-115 & advertentie pagina 91

PROJECTATELIER

SNELBOUW PROJECTS

TDS OFFICE DESIGNZie advertentie pagina 62

VK STUDIO www.profacility.be/vkZie reportage pagina’s 114-115

STUDIE- EN ENGINEERINGSBUREAUS | TECHNIEKEN

B SOLUTIONSZie advertentie pagina 65

INGENIUM www.profacility.be/ingenium

M&R ENGINEERING

TECHNUM - TRACTEBEL ENGINEERING

VK ENGINEERING www.profacility.be/vkZie reportage pagina’s 114-115

FMIS-SOFTWARE: Move & Workplace management

AREMIS www.profacility.be/aremisZie reportage pagina’s 26 > 28 & advertentie pagina 64

AXXERIONZie advertentie pagina 48

MCS

PLANON

PROCOS GROUP www.profacility.be/procosZie reportages pagina’s 114-115 & advertentie pagina 90

TOPDESK

ULTIMO

VERHUIZING

ARTHUR PIERRE www.profacility.be/alliedarthur

L.O.G www.profacility.be/logZie reportage pagina’s 78 > 81, 105, 110 & bedrijfsprofi el pagina’s 68-69

MOZER GROUP www.profacility.be/mozerZie advertentie pagina 66

POTIEZ-DEMAN www.profacility.be/potiez

YOUR MOVER VANDERGOTEN www.profacility.be/vandergotenZie reportage pagina’s 78 > 81 & bedrijfsprofi el pagina’s 38-39

WWW.PROFACILITY.BE/GUIDE | WORKPLACE | SERVICES

VerhuizingenVerhuis van KMO’s tot en met grote bedrijven, laboratoria, ICT-materiaal en informatica-zalen: laat het maar aan de Belgische leader van de verhuis over! Ervaring, veiligheid, soepelheid en raadgeving.

ArchiveringBeheer van levende/dode archieven, scanning, traceerbaarheid, raadpleging via veilige website, vernietiging met certificaat. LogistiekElektronisch beheer en inventaris van meubilair en van stockageruimtes. Raadpleging via veilige website, barcodes. U verwacht iets meer?Organisatorisch en operationeel beheer, monteren/demonteren van meubilair, reiniging meubilair en kantoren, beheer en levering van sleutels, veiligheidsplan.

Verhuizing van bedrijven en logistiek van

gebouwen en stocks, dit is ons vak!

w w w . m o z e r . b e

ANTWERPENBoomsesteenweg

B-2610 Antwerpen • BelgiëTEL +32 (0)3 440 51 51 FAX +32 (0)3 440 49 49

E-MAIL : [email protected]

LUIKRue de l’Abbaye, 104040 Herstal • België

TEL +32 (0)4 246 41 41 FAX +32 (0)4 246 42 49


BRUSSELTheodoor Swartsstraat 33070 Kortenberg • BelgiëTEL +32 (0)2 752 51 51 FAX +32 (0)2 751 52 13



Leveranciers en installateurs van uitrusting voor de binnenin-richting van uw kantoren, vergaderzalen, recepties en onthaalruimten.

Deze dienstverleners worden gerangschikt volgens de aard van de diensten die ze aanbieden.

Hun contactgegevens - en voor sommige een contactpersoon en een bedrijfsprofiel - zijn beschikbaar op

www.profacility.be/guide. We publiceren hieronder een selectie van de belangrijkste dienstverleners

per sector. In de online leveranciersgids is een uitgebreide lijst beschikbaar.

SCHEIDINGSWANDEN

ALTERNATIV WORKSPACE SOLUTIONS www.profacility.be/alternativZie reportage pagina’s 95-101 & bedrijfsprofiel pagina’s 46-47

BEDDELEEM www.profacility.be/beddeleemZie advertentie pagina 75

LINDNER

MAARS JANSEN PARTITIONING SYSTEMS www.profacility.be/maars-jansen

PAN-ALL www.profacility.be/panallZie reportage pagina’s 40 > 44, 86 > 89 & advertentie pagina 45

PANISOL www.profacility.be/panisol

TECNIBO

TECNOSPACE

VERLICHTING

BELUX

BIS LIGHTING

DARK

DELTA LIGHT

ETAP

MODULAR LIGHTING

PHILIPS Division Lighting

TRILUX

ZUMTOBEL LIGHTING

VERLAAGDE PLAFONDS / KLIMATISERENDE PLAFONDS

ANBICO

BEDDELEEM www.profacility.be/beddeleemZie advertentie pagina 75

FAAY VIANEN

HUNTER DOUGLAS www.profacility.be/hunterdouglas

INTERALU

LINDNER

BINNENJALOEZIEËN EN ZONWERINGEN

HAROL PROJECTS

HUNTER DOUGLAS / Helioscreen Projects www.profacility.be/hunterdouglas

LUXASOLAR

ORTALDRAPE

SOLIFLEX

SOMFY

WAND- EN VLOERBEKLEDING

COMPOSIL EUROPE

DESSO

FORBO

IDEAL FLOORCOVERINGS

INTERFACEZie advertentie pagina 53

STO

TARKETT

AKOESTIEK

DOX ACOUSTICS

BUZZISPACE

ENVIRONMENT ACOUSTICS

SEDUS STOLL www.profacility.be/sedus-stollZie advertentie pagina 109

TOEGANGSCONTROLE - INSTALLATEURS

AMANO ELECTRONICS

AUTOMATIC SYSTEMS

GET

NEDAP SECURITY MANAGEMENT www.profacility.be/nedapZie advertentie pagina 6

PROTIME

RISCO GROUP

WWW.PROFACILITY.BE/GUIDE | WORKPLACE | LEVERANCIERS VAN UITRUSTINGEN


M

arc

Detiff

e

“YOUR WAY OF WORKING”, FILOSOFIE EN PRAKTIJK

L.O.G

Smart working @ Elia

Het bedrijf L.O.G, dat al bijna vijftien jaar gevestigd is in Brussel, is gespecialiseerd in consultancy en project management in het kader van de inplanting, inrichting en optimalisering van werkruimten en begeleidt en adviseert klanten van A tot Z gedurende het hele project.

In de huidige economische context is een grondige wijziging van de inrichting van werkruimten veel meer geworden dan gewoon maar een esthetische verandering van het uitzicht. Wegens de kosten, de duurzaamheid, de impact op de productiviteit of het imago van het bedrijf, de ingewikkelde professionele communicatie, de behoefte aan autonomie van de medewerkers en de complexiteit van de processen, is een transversale aanpak nodig, waarbij alle ondersteunende diensten betrokken worden, gaande van de afdeling Facility Management tot de IT- en HR-afdeling en zeker het midden- en topmanagement. Bij L.O.G wordt de verandering van de fysieke organisatie van werkplekken dus op verschillende niveaus beheerd. Op organisatorisch en HR-niveau moeten de procedures en regelgevingen aangepast worden aan de nieuwe manier van samenwerken. Wat de communicatie betreft, zijn opleidingen en infosessies nodig, zodat de medewerkers en het leidinggevende personeel hun gewoonten en praktijken kunnen aanpassen aan de nieuwe organisatie.


Securex Quick GDF Suez

Gerijstraat 21-231190 Brussel

+32 (0)2 512 21 [email protected]

www.log.be

Dankzij de opmars van nieuwe technologieën wordt het kantoor meer en meer gevirtualiseerd en zijn medewerkers alsmaar mobieler. De fysieke indeling van de kantoren in het bedrijf moet de uitwisselingen en ontmoetingen dus nog meer bevorderen, zowel in geschikte ruimten voor informele gesprekken als in vergaderzalen die bevorderlijk zijn voor de interactiviteit.

Geïntegreerde aanpakOm de risico’s van deze organisatorische veranderingen te helpen beheersen, begeleidt L.O.G zijn klanten door zijn uitgebreide ervaring aan te wenden maar ook door zich onder te dompelen in de bedrijfscultuur en het beslissingsproces van de klant. L.O.G werkt een project rond een geïntegreerde aanpak uit met de hulp van een multidisciplinair team uit zijn ‘ecosysteem’, wat de beste oplossingen oplevert in elke branche. Deze multidisciplinaire aanpak van dergelijke projecten is een recente vooruitgang in het vakgebied van L.O.G. Zijn gesprekspartners waren eerst facility managers, daarna medewerkers van de financiële afdeling en pas sinds kort vooral HR-verantwoordelijken.

RoadbookL.O.G coördineert zijn acties en teams op basis van een Programmabeheer dat het beheer van de verandering, de strate-gische coördinatie, een geavanceerd project management en het technische risicobeheer omvat. Als handleiding wordt een ‘roadbook’ gebruikt dat op elk ogenblik de ‘operationele’ acties aangeeft die ondernomen moeten worden (bv. studies, space planning en advies), maar ook de ‘change’ acties (bv. mededelingen, interviews en presentaties).

De verandering beherenIn het kader van het ‘change management’ hecht L.O.G vooral aandacht aan het ‘anticiperen op de weigering van de concepten’, waarbij het kan gaan om actieve of passieve weigering naarge-lang de weigering al dan niet uitgesproken wordt. Er wordt onder meer een vertrouwenssfeer met - en tussen - de betrokkenen gecreëerd opdat iedereen zich bij de verandering zou aan-sluiten. Bij L.O.G neemt communicatie dan ook een prominente plaats in, niet alleen met de opdrachtgevers, maar evenzeer met de ondersteunende afdelingen waarop de verandering een impact zal hebben en vooral met de ‘echte klanten’, namelijk

de gebruikers van de gebouwen. Deze communicatie heeft dan veeleer betrekking op het operationele aspect van het ‘change management’, bijvoorbeeld presentaties op directieniveau, informatieborden, gepersonaliseerde planningen, contacten en aanwezigheden in de dagen volgend op de verhuizing, ...

Door zijn ‘ecosysteem’ te verrijken met zijn knowhow en multidisciplinaire ervaringen, door het contact met allerlei bedrijven en organisaties, kan L.O.G zijn klanten optimaal begeleiden en adviseren zodat hun huidige én toekomstige werkomgeving zoveel mogelijk voldoet aan de verwachtingen van de werknemers.

Connect to www.pro-realestate.be NEWS → news on market trends and transactions

PROJECTS → town planning master plans; offi ces, logistics & retail projectsLIBRARY → trends & best practices in property, building, workplace and facility management

NETWORK → coordinates & company profi les of key players in the Belgian real estate industry, along with suppliers

© Pro-Realestate a trademark of Business Interactive Media (Bimedia)www.pro-realestate.be I [email protected] I tel. +32(0)2 669 77 65

Advertising: www.pro-realestate.be/advertising I [email protected]

8 BELGIUM REAL ESTATE SHOWCASE 2014 BELGIUM REAL ESTATE SHOWCASE 2014 9

Market still restructuring

Offices i Market trends i BrUsseLs

T he considerable decrease in take-up is essentially translated by a decrease in the average surface area taken up (around

845 m²), while the number of transactions remained stable compared with 2012. The lack of activity from the public sector also needs pointing out here, as it decreased by almost 35% compared to the previous year. A few sizeable transactions enabled take-up to be less disastrous than it might have been. Among these are 40,500 m² in the Square de Meeus by the European Parliament, 34,000 m² by Deloitte in Gateway at the airport in Zaventem, 17,600 m² by Axa Belgium in Marnix 1.

Despite this decrease in take-up, vacancy has stabilised at around 10% for the whole of the Brussels market. While it has remained low in the central districts (6.4%) – which is a positive factor in view of the fact that these districts account for almost three quarters of the stock – vacancy continues to hover around very high levels – some 22% – on the periphery.

There are many signs which appear to point to an improvement in vacancy for 2014: an improvement in the economic situation, even if it remains fragile, greater demand from the national and international public sectors, along with the low level of new buildings set to come to the market in 2014 (just 39,000 m² which is not yet pre-let). Quality buildings remain the most sought-after by occupants and investors but they are few and far between and this situation is not expected to improve until after 2016.

transactions in view for the public authoritiesPublic demand is a reality as demonstrated by the office needs recently announced by the European Commission. These are set to total almost 200,000 m² by 2020 (of which 50.000 m² in 2014 and 2015). Actiris is looking for 25,000 m² in order to bring a maximum of its services together. And the needs of the Flemish Commu-nity amount to some 30,000 to 40,000 m².

This demand, however, will be counter-balanced by the space (often obsolete as is the case for a good number of buildings occupied by the European Commission) which these occupants will vacate in favour of more modern and rational space. The choice of certain buildings seems to have already been fixed. Actiris is thought to have already selected the Astro Tower close to the Place Madou and the Flemish Community is believed to have put its faith in the Meander project at Tour & Taxis.

structural vacancyThese forecasts need to be seen in context, however: of the 10% of vacancy, 7% can be considered as structural because it involves buildings which have been on the market for more than three years (and of which 20% have been on the market for over seven years!). And although the vacancy level in the central districts is low, the structural vacancy here is more substantial – 63% – than in the decentralised districts where it stands at 56%. This situation explains among other things why the incentives offered by owners (rent free periods or rent reductions, participation in tenant fit-out works etc…) are still so common. And the average rental level for the region has also decreased, moving down from €160 /m²/year in 2012 to €150 /m²/year in 2013.

721,000 m2 of offices transformed – mostly into housingConverting office buildings to other uses represents an alternative and this trend has been observed to be on the increase since 2007, as the annual average virtually doubled between 2007 and 2012, with some 128,000 m² of buildings transformed in 2012 alone!. The Office Property Observatory published by Citydev.Brussels estimates that from 1997 to 2012, around 721,000 m² of offices have been converted to other uses, of which 65% to housing. This represents an annual average of some 45,000 m²/year over the past 16 years (excluding 2013). Not all obsolete buildings can be converted however, and their location also plays a part in this. Such conversion would be difficult to imagine for buildings located in peripheral business parks, for example.

A noticeable decrease in take-up characterised 2013, with a total of some 330,000 m² in Brussels and its periphery, down by 17.5% compared to the previous year and substan-tially below the ten year average of around 500,000 m² annually. Despite the decrease in take-up, the vacancy level has stabilised at around 10%. Various factors appear to indicate an improvement in the vacancy situation for 2014.

Upcoming public demand is a reality as demonstrated by Actiris which is looking for 25,000 m² in order to bring a maximum of its services together. It is thought to have already selected the Astro Tower close to the Place Madou. The outlook of the Astro tower will be redesigned by Altiplan Architects and Estudio Lamela from Madrid. Art & Build Architects together with Global will take care of the workspace management and inside fit out

Patrizia Tortolani,Economist - MRICSde Crombrugghe & Partners

Guibert de Crombrugghe, Managing Director - FRICSde Crombrugghe & Partners

economic impact of the cOBraceAlongside the growing trend for rationalisation and reduction of office space per employee, the office market is having to face up to a new threat. Since January 1st 2014, the new regulation relating to the number of parking spaces authorised when urban permits are renewed has been in force. In order to eliminate the distortion between the car parking spaces of new and existing buildings, the law of May 2nd 2013 involving ‘the Brussels Air, Climate and Energy Use Code’ (known as COBRACE) allows for an extension of the RRU charter. This authorises a certain number of parking spaces depending on floor space, accessibility by public transport and location, for existing buildings via environmental permits. In other words, each time an environmental permit is prolonged, if the number of parking spaces exceeds the permitted threshold, the holder of the permit has to eliminate some parking spaces and allocate the space to other uses: either make the parking spaces available to the public, or keep the excess spaces and pay an annual environmental charge which will depend on the zone where the office building is located, for each supplementary space. It is clear that this measure will have a not inconsiderable economic impact.

Faced with these numerous changes, it is hardly surprising that the other market segments are nibbling away and gaining extra market share every year and are positioning themselves as an interesting alternative for investors. But quality buildings offering high revenue security still remain highly sought-after.

increase in investmentsBy contrast with the previous year, the investment market is showing signs of the beginnings of a recovery, especially on the office market which recorded an increase of almost 43 %, with almost € 1,248,000.000 invested in offices, while the retail and residential markets fell back in terms of investment. Nevertheless, the positive figures with regard to amounts invested in offices are above all due to a number of large transactions of over € 100,000,000 rather than to an increase in the number of transactions (which remained more or less stable compared to 2012). In 2013, the star transactions on the Brussels market involved the transfer of the shares of RAC I (owner of the first phase of Belair) to Hannover Leasing and its Chinese partner, the taking of a stake by Belfius Insurance in the companies which hold the Pole Star and North Light towers (GDF Suez Towers) and the acquisition by Befimmo of the Blue Tower.This transaction has been finalized begin 2014 when the building has been delivered.

Guibert de CrombruggheManaging Director, FRICS n

Patrizia TortolaniEconomist, MRICS n

© R

ende

ring

ALTI

PLAN

°arc

hite

cts

BELGIUM REAL ESTATE SHOWCASE 2014

tially below the ten year average of around 500,000 m² annually. Despite the decrease in take-up, the vacancy level has stabilised at around 10%. Various factors appear to indicate an improvement in the vacancy situation for 2014.

Patrizia Tortolani,Economist - MRICSde Crombrugghe & Partners

Guibert de Crombrugghe, Managing Director - FRICSde Crombrugghe & Partners

office space per employee, the office market is having to face up to a new threat. Since January 1st 2014, the new regulation relating to the number of parking spaces authorised when urban permits are renewed has been in force. In order to eliminate the distortion between the car parking spaces of new and existing buildings,

T he considerable decrease in take-up is essentially translated by a decrease in the average surface area taken up (around

845 m²), while the number of transactions remained stable compared with 2012. The lack of activity from the public sector also needs pointing out here, as it decreased by almost 35% compared to the previous year. A few sizeable transactions enabled take-up to be less disastrous than it might have been. Among these are 40,500 m² in the Square de Meeus by the European Parliament, 34,000 m² by Deloitte in Gateway at the airport in Zaventem, 17,600 m² by Axa Belgium in Marnix 1.

Despite this decrease in take-up, vacancy has stabilised at around 10% for the whole of the Brussels market. While it has remained low in the central districts (6.4%) – which is a positive factor in view of the fact that these districts account for almost three quarters of the stock – vacancy continues to hover around very high levels – some 22% – on the periphery.


transactions in view transactions in view tfor the public authoritiesPublic demand is a reality as demonstrated by the office needs recently announced by the European Commission. These are set to total almost 200,000 m² by 2020 (of which 50.000 m² in 2014 and 2015). Actiris is looking for 25,000 m² in order to bring a maximum of its services together. And the needs of the Flemish Commu-nity amount to some 30,000 to 40,000 m².

This demand, however, will be counter-balanced by the space (often obsolete as is the case for a good number of buildings occupied by the European Commission) which these occupants will vacate in favour of more modern and rational space. The choice of certain buildings seems to have already

put its faith in the Meander project at Tour & Taxis.

These forecasts need to be seen in context, however:

the law of May 2nd 2013 involving ‘the Brussels Air, Climate and Energy Use Code’ (known as COBRACE) allows for an extension of the RRU charter. This authorises a certain number of parking spaces depending on floor space, accessibility by public transport and location, for existing buildings via environmental permits. In other words, each time an environmental permit is prolonged, if the number of parking spaces exceeds the permitted threshold, the holder of the permit has to eliminate some parking spaces and allocate the space to other uses: either make the parking spaces available to the public, or keep the excess spaces and pay an annual environmental charge which will depend on the zone where the office building is located, for each supplementary space. It is clear that this measure will have a not inconsiderable

In other words, each time an environmental permit is prolonged, if the number of parking spaces exceeds the permitted threshold, the holder of the permit has to eliminate some parking spaces and allocate the space to other uses: either make the parking spaces available to the public, or keep the excess spaces and pay an annual environmental charge which will depend on the zone where the office building is located, for each supplementary space. It is clear that this measure will have a not inconsiderable

An excellent vintage out here, as it decreased by almost 35% compared An excellent vintage out here, as it decreased by almost 35% compared to the previous year. A few sizeable transactions An excellent vintage to the previous year. A few sizeable transactions enabled take-up to be less disastrous than it An excellent vintage enabled take-up to be less disastrous than it might have been. Among these are 40,500 m² in

An excellent vintage might have been. Among these are 40,500 m² in

been fixed. Actiris is thought to have already An excellent vintage been fixed. Actiris is thought to have already selected the Astro Tower close to the Place Madou An excellent vintage selected the Astro Tower close to the Place Madou and the Flemish Community is believed to have An excellent vintage and the Flemish Community is believed to have put its faith in the Meander project at Tour & Taxis.

An excellent vintage put its faith in the Meander project at Tour & Taxis.

if the number of parking spaces exceeds the permitted threshold, An excellent vintage if the number of parking spaces exceeds the permitted threshold, the holder of the permit has to eliminate some parking spaces An excellent vintage the holder of the permit has to eliminate some parking spaces and allocate the space to other uses: either make the parking An excellent vintage and allocate the space to other uses: either make the parking spaces available to the public, or keep the excess spaces and

An excellent vintage spaces available to the public, or keep the excess spaces and

for investments in might have been. Among these are 40,500 m² in

for investments in might have been. Among these are 40,500 m² in the Square de Meeus by the European Parliament, for investments in the Square de Meeus by the European Parliament, 34,000 m² by Deloitte in Gateway at the airport for investments in 34,000 m² by Deloitte in Gateway at the airport in Zaventem, 17,600 m² by Axa Belgium in

for investments in in Zaventem, 17,600 m² by Axa Belgium in

put its faith in the Meander project at Tour & Taxis.

for investments in put its faith in the Meander project at Tour & Taxis.

sfor investments in structural vacancyfor investments in tructural vacancyThese forecasts need to be seen in context, however:

for investments in These forecasts need to be seen in context, however:

RETAIL TRETAIL T average surface area taken up (around RETAIL average surface area taken up (around I INVESTMENT & DEVELOPMENT average surface area taken up (around I INVESTMENT & DEVELOPMENT average surface area taken up (around number of buildings occupied by the European I INVESTMENT & DEVELOPMENT number of buildings occupied by the European

© J

ean

Paul

Vig

uier

/ Ar

t & B

uild

Arc

hite

cts

expected to improve until after 2016.Jef Van Doorslaer, expected to improve until after 2016.Head of Research & Marketing Cushman & Wakefi eld

central districts (6.4%) – which is a positive factor in view of the fact that these districts account for almost three quarters of the stock – vacancy continues to hover around very high levels – some 22% – on the periphery.

There are many signs which appear to point to an improvement in vacancy for 2014: an improvement in the economic situation, even if it remains fragile, greater demand from the national and international public sectors, along with the low level of new buildings set to come to the market in 2014 (just 39,000 m² which is not yet pre-let). Quality buildings remain the most sought-after by occupants and investors but they

between the car parking spaces of new and existing buildings,

Marnix 1.

Despite this decrease in take-up, vacancy has stabilised at around 10% for the whole of the Brussels market. While it has remained low in the central districts (6.4%) – which is a positive factor in view of the fact that these districts account for almost three quarters of the stock – vacancy continues to hover around very high levels – some


ransactions in view for the public authoritiesPublic demand is a reality as demonstrated by the office needs recently announced by the European Commission. These are set to total almost 200,000 m² by 2020 (of which 50.000 m² in 2014 and 2015). Actiris is looking for 25,000 m² in order to bring a maximum of its services together. And the needs of the Flemish Commu-nity amount to some 30,000 to 40,000 m².

of the 10% of vacancy, 7% can be considered as

of which 20% have been on the market for over seven years!). And although the vacancy level in

economic impact.

Faced with these numerous changes, it is hardly surprising that the other market segments are nibbling away and gaining extra market share every year and are positioning themselves as an

Faced with these numerous changes, it is hardly surprising that the other market segments are nibbling away and gaining extra market share every year and are positioning themselves as an

retail property Despite this decrease in take-up, vacancy has retail property Despite this decrease in take-up, vacancy has stabilised at around 10% for the whole of the

retail property stabilised at around 10% for the whole of the

of the 10% of vacancy, 7% can be considered as retail property of the 10% of vacancy, 7% can be considered as structural because it involves buildings which have retail property structural because it involves buildings which have been on the market for more than three years (and retail property been on the market for more than three years (and of which 20% have been on the market for over

retail property of which 20% have been on the market for over

© J

ean

Paul

Vig

uier

/ Ar

t & B

uild

Arc

hite

cts

expected to improve until after 2016.Jef Van Doorslaer, expected to improve until after 2016.Head of Research & Marketing Cushman & Wakefi eld

central districts (6.4%) – which is a positive factor in view of the fact that these districts account for almost three quarters of the stock – vacancy continues to hover around very high levels – some 22% – on the periphery.

There are many signs which appear to point to an improvement in vacancy for 2014: an improvement in the economic situation, even if it remains fragile, greater demand from the national and international public sectors, along with the low level of new buildings set to come to the market in 2014 (just 39,000 m² which is not yet pre-let). Quality buildings remain the most sought-after by occupants and investors but they

Brussels market. While it has remained low in the central districts (6.4%) – which is a positive factor in view of the fact that these districts account for almost three quarters of the stock – vacancy continues to hover around very high levels – some


Public demand is a reality as demonstrated by the office needs recently announced by the European Commission. These are set to total almost 200,000 m² by 2020 (of which 50.000 m² in 2014 and 2015). Actiris is looking for 25,000 m² in order to bring a maximum of its services together. And the needs of the Flemish Commu-nity amount to some 30,000 to 40,000 m².

seven years!). And although the vacancy level in the central districts is low, the structural vacancy here is more substantial – 63% – than in the decentralised districts where it stands at 56%. This situation explains among other things why the incentives offered by owners (rent free periods or rent reductions, participation in tenant fit-out works etc…) are still so common. And the average rental level for the region has also decreased, moving down from €160 /m²/year in 2012 to €150 /m²/year in 2013.

721,000 m2 of offices transformed – mostly into housingConverting office buildings to other uses represents an alternative and this trend has been observed to be on the increase since 2007, as the annual average virtually doubled between 2007 and 2012, with some 128,000 m² of buildings transformed in 2012 alone!. The Office Property Observatory published by Citydev.Brussels estimates that from 1997 to 2012, around 721,000 m² of offices have been converted to other uses, of which 65% to housing. This represents an annual average of some 45,000 m²/year over the past 16 years (excluding 2013). Not all obsolete buildings can be converted

market share every year and are positioning themselves as an interesting alternative for investors. But quality buildings offering high revenue security still remain highly sought-after.

ncrease in investmentsBy contrast with the previous year, the investment market is showing signs of the beginnings of a recovery, especially on the office market which recorded an increase of almost 43 %, with almost € 1,248,000.000 invested in offices, while the retail and residential markets fell back in terms of investment. Nevertheless, the positive figures with regard to amounts invested in offices are above all due to a number of large transactions of over € 100,000,000 rather than to an increase in the number of transactions (which remained more or less stable compared to 2012). In 2013, the star transactions on the Brussels market involved the transfer of the shares of RAC I (owner of the first phase of Belair) to Hannover Leasing and its Chinese partner, the taking of a stake by Belfius Insurance in the companies which hold the Pole Star and North Light towers (GDF Suez Towers) and the acquisition by Befimmo of the Blue Tower.This transaction has been finalized begin 2014 when the building has been delivered.

Guibert de Crombrugghe

© R

ende

ring

ALTI

PLAN

°arc

hite

cts

market share every year and are positioning themselves as an interesting alternative for investors. But quality buildings offering high revenue security still remain highly sought-after.

By contrast with the previous year, the investment market is showing signs of the beginnings of a recovery, especially on the office market which recorded an increase of almost 43 %, with almost € 1,248,000.000 invested in offices, while the retail and residential markets fell back in terms of investment. Nevertheless, the positive figures with regard to amounts invested in offices are above all due to a number of large transactions of over € 100,000,000 rather than to an increase in the number of transactions (which remained more or less stable compared

2improvement in the economic situation, even

2improvement in the economic situation, even if it remains fragile, greater demand from the 2if it remains fragile, greater demand from the national and international public sectors, along 2national and international public sectors, along

012 was a record year for retail property, improvement in the economic situation, even 012 was a record year for retail property, improvement in the economic situation, even moving down from €160 /m²/year in 2012 to 012 was a record year for retail property, moving down from €160 /m²/year in 2012 to

although even more sales were recorded if it remains fragile, greater demand from the although even more sales were recorded if it remains fragile, greater demand from the €150 /m²/year in 2013.although even more sales were recorded €150 /m²/year in 2013.

for high street stores in 2013: 374 million national and international public sectors, along for high street stores in 2013: 374 million national and international public sectors, along

Euros was an absolute investment record for this with the low level of new buildings set to come to Euros was an absolute investment record for this with the low level of new buildings set to come to 721,000 mEuros was an absolute investment record for this 721,000 m2Euros was an absolute investment record for this 2 of offices transformed – Euros was an absolute investment record for this of offices transformed – sub-sector. The total volume for out of town the market in 2014 (just 39,000 m² which is not sub-sector. The total volume for out of town the market in 2014 (just 39,000 m² which is not mostly into housingsub-sector. The total volume for out of town mostly into housingstores and retail parks was 320 million Euros; in yet pre-let). Quality buildings remain the most stores and retail parks was 320 million Euros; in yet pre-let). Quality buildings remain the most Converting office buildings to other uses represents stores and retail parks was 320 million Euros; in Converting office buildings to other uses represents

December last year, this segment saw the largest sought-after by occupants and investors but they December last year, this segment saw the largest sought-after by occupants and investors but they an alternative and this trend has been observed December last year, this segment saw the largest an alternative and this trend has been observed

retail transaction of the year, with the sale of a are few and far between and this situation is not retail transaction of the year, with the sale of a are few and far between and this situation is not to be on the increase since 2007, as the annual retail transaction of the year, with the sale of a to be on the increase since 2007, as the annual

portfolio of 5 Cora sites by Cora to the Ascencio average virtually doubled between 2007 and 2012, portfolio of 5 Cora sites by Cora to the Ascencio average virtually doubled between 2007 and 2012,

property trust for around 85 million Euros. with some 128,000 m² of buildings transformed property trust for around 85 million Euros. with some 128,000 m² of buildings transformed

The total volume for the whole retail property published by Citydev.Brussels estimates that from The total volume for the whole retail property published by Citydev.Brussels estimates that from

market was 756 million Euros; the 2012 record Public demand is a reality as demonstrated by the market was 756 million Euros; the 2012 record Public demand is a reality as demonstrated by the 1997 to 2012, around 721,000 m² of offices have market was 756 million Euros; the 2012 record 1997 to 2012, around 721,000 m² of offices have

(889 million Euros) was not surpassed because office needs recently announced by the European (889 million Euros) was not surpassed because office needs recently announced by the European been converted to other uses, of which 65% to (889 million Euros) was not surpassed because been converted to other uses, of which 65% to

no major shopping centre deals were fi nalised Commission. These are set to total almost no major shopping centre deals were fi nalised Commission. These are set to total almost housing. This represents an annual average of some no major shopping centre deals were fi nalised housing. This represents an annual average of some

in 2013. More than half of the retail property 200,000 m² by 2020 (of which 50.000 m² in in 2013. More than half of the retail property 200,000 m² by 2020 (of which 50.000 m² in 45,000 m²/year over the past 16 years (excluding in 2013. More than half of the retail property 45,000 m²/year over the past 16 years (excluding

in Belgium sold in 2013 – 57% to be precise – 2014 and 2015). Actiris is looking for 25,000 m² in Belgium sold in 2013 – 57% to be precise – 2014 and 2015). Actiris is looking for 25,000 m² 2013). Not all obsolete buildings can be converted in Belgium sold in 2013 – 57% to be precise – 2013). Not all obsolete buildings can be converted

went to private investors. This meant that retail in order to bring a maximum of its services went to private investors. This meant that retail in order to bring a maximum of its services

property in 2013 was again viewed as the ideal moving down from €160 /m²/year in 2012 to property in 2013 was again viewed as the ideal moving down from €160 /m²/year in 2012 to retail and residential markets fell back in terms of investment. property in 2013 was again viewed as the ideal retail and residential markets fell back in terms of investment.

fallback for investors looking for an alternative to Nevertheless, the positive figures with regard to amounts invested fallback for investors looking for an alternative to Nevertheless, the positive figures with regard to amounts invested

the volatile stock markets.

Retail property will remain high on the list of of transactions (which remained more or less stable compared Retail property will remain high on the list of of transactions (which remained more or less stable compared

property investors in the coming years, too. Converting office buildings to other uses represents property investors in the coming years, too. Converting office buildings to other uses represents to 2012). In 2013, the star transactions on the Brussels market property investors in the coming years, too. to 2012). In 2013, the star transactions on the Brussels market

In terms of rental yields, much higher prices are an alternative and this trend has been observed In terms of rental yields, much higher prices are an alternative and this trend has been observed involved the transfer of the shares of RAC I (owner of the first In terms of rental yields, much higher prices are involved the transfer of the shares of RAC I (owner of the first

being offered for good retail property in Belgium to be on the increase since 2007, as the annual being offered for good retail property in Belgium to be on the increase since 2007, as the annual phase of Belair) to Hannover Leasing and its Chinese partner, the being offered for good retail property in Belgium phase of Belair) to Hannover Leasing and its Chinese partner, the

than in neighbouring countries. Yet most owners average virtually doubled between 2007 and 2012, than in neighbouring countries. Yet most owners average virtually doubled between 2007 and 2012, taking of a stake by Belfius Insurance in the companies which than in neighbouring countries. Yet most owners taking of a stake by Belfius Insurance in the companies which

continue to opt for the security of their retail with some 128,000 m² of buildings transformed continue to opt for the security of their retail with some 128,000 m² of buildings transformed hold the Pole Star and North Light towers (GDF Suez Towers) and continue to opt for the security of their retail hold the Pole Star and North Light towers (GDF Suez Towers) and

investments and are not inclined to sell. in 2012 alone!. The Office Property Observatory investments and are not inclined to sell. in 2012 alone!. The Office Property Observatory

The main factor holding this market back is now, 1997 to 2012, around 721,000 m² of offices have The main factor holding this market back is now, 1997 to 2012, around 721,000 m² of offices have

The healthy balance in the Belgian retail market between the three main segments (high central districts (6.4%) – which is a positive factor The healthy balance in the Belgian retail market between the three main segments (high central districts (6.4%) – which is a positive factor in view of the fact that these districts account

The healthy balance in the Belgian retail market between the three main segments (high in view of the fact that these districts account

the central districts is low, the structural vacancy The healthy balance in the Belgian retail market between the three main segments (high the central districts is low, the structural vacancy here is more substantial – 63% – than in the

The healthy balance in the Belgian retail market between the three main segments (high here is more substantial – 63% – than in the

interesting alternative for investors. But quality buildings offering The healthy balance in the Belgian retail market between the three main segments (high interesting alternative for investors. But quality buildings offering high revenue security still remain highly sought-after.

The healthy balance in the Belgian retail market between the three main segments (high high revenue security still remain highly sought-after.

street stores, shopping centres and out of town stores/retail parks) continues to attract for almost three quarters of the stock – vacancy

street stores, shopping centres and out of town stores/retail parks) continues to attract for almost three quarters of the stock – vacancy decentralised districts where it stands at 56%.

street stores, shopping centres and out of town stores/retail parks) continues to attract decentralised districts where it stands at 56%.

high revenue security still remain highly sought-after. street stores, shopping centres and out of town stores/retail parks) continues to attract

high revenue security still remain highly sought-after.

an unprecedented number of investors. But this delicate balance is under threat. And in continues to hover around very high levels – some an unprecedented number of investors. But this delicate balance is under threat. And in continues to hover around very high levels – some This situation explains among other things why an unprecedented number of investors. But this delicate balance is under threat. And in This situation explains among other things why ian unprecedented number of investors. But this delicate balance is under threat. And in increase in investmentsan unprecedented number of investors. But this delicate balance is under threat. And in ncrease in investmentsparticular, the new regional retail permit legislation may result in a lack of dynamism and the incentives offered by owners (rent free periods particular, the new regional retail permit legislation may result in a lack of dynamism and the incentives offered by owners (rent free periods By contrast with the previous year, the investment market is particular, the new regional retail permit legislation may result in a lack of dynamism and By contrast with the previous year, the investment market is

even a complete standstill in certain areas. or rent reductions, participation in tenant fit-out even a complete standstill in certain areas. or rent reductions, participation in tenant fit-out

Impact on project development of retail phase of Belair) to Hannover Leasing and its Chinese partner, the Impact on project development of retail phase of Belair) to Hannover Leasing and its Chinese partner, the Impact on project development of retail permit law being transferred from taking of a stake by Belfius Insurance in the companies which permit law being transferred from taking of a stake by Belfius Insurance in the companies which permit law being transferred from federal to regional levelhold the Pole Star and North Light towers (GDF Suez Towers) and federal to regional levelhold the Pole Star and North Light towers (GDF Suez Towers) and

As of July 2014 the retail permits law in Belgium the acquisition by Befimmo of the Blue Tower.This transaction has As of July 2014 the retail permits law in Belgium the acquisition by Befimmo of the Blue Tower.This transaction has As of July 2014 the retail permits law in Belgium (‘socio-economic permits’) will change from been finalized begin 2014 when the building has been delivered.(‘socio-economic permits’) will change from been finalized begin 2014 when the building has been delivered.(‘socio-economic permits’) will change from federal to regional legislation. Flanders and federal to regional legislation. Flanders and

Europea, phase 1 of Neo project, will Europea, phase 1 of Neo project, will Europea, phase 1 of Neo project, will Europea, phase 1 of Neo project, will Europea, phase 1 of Neo project, will

centre of some 81,000 m². The Mall of centre of some 81,000 m². The Mall of centre of some 81,000 m². The Mall of centre of some 81,000 m². The Mall of centre of some 81,000 m². The Mall of Europe is set to include 200 retail units Europe is set to include 200 retail units Europe is set to include 200 retail units Europe is set to include 200 retail units Europe is set to include 200 retail units and 30 restaurants. A new Kinepolis and 30 restaurants. A new Kinepolis and 30 restaurants. A new Kinepolis

© R

ende

ring

ALTI

PLAN

°arc

hite

ctsand 30 restaurants. A new Kinepolis

© R

ende

ring

ALTI

PLAN

°arc

hite

ctsand 30 restaurants. A new Kinepolis and 30 restaurants. A new Kinepolis

multiplex cinema will be built and the multiplex cinema will be built and the multiplex cinema will be built and the

© R

ende

ring

ALTI

PLAN

°arc

hite

cts

multiplex cinema will be built and the

© R

ende

ring

ALTI

PLAN

°arc

hite

cts

multiplex cinema will be built and the multiplex cinema will be built and the Spirouland, an indoor amusement park Spirouland, an indoor amusement park Spirouland, an indoor amusement park

© R

ende

ring

ALTI

PLAN

°arc

hite

cts

Spirouland, an indoor amusement park

© R

ende

ring

ALTI

PLAN

°arc

hite

cts

Spirouland, an indoor amusement park Spirouland, an indoor amusement park dedicated to the universe of Spirou, dedicated to the universe of Spirou, dedicated to the universe of Spirou,

© R

ende

ring

ALTI

PLAN

°arc

hite

cts

dedicated to the universe of Spirou,

© R

ende

ring

ALTI

PLAN

°arc

hite

cts

dedicated to the universe of Spirou, dedicated to the universe of Spirou, will open as an exclusive in the new will open as an exclusive in the new will open as an exclusive in the new

© R

ende

ring

ALTI

PLAN

°arc

hite

cts

will open as an exclusive in the new

© R

ende

ring

ALTI

PLAN

°arc

hite

cts

will open as an exclusive in the new will open as an exclusive in the new

New retail developments competing for shoppers in BrusselsThere are several projects for shopping centre developments, especially in the northern periphery of Brussels, but only one project is currently fully ready to start construction: Docks Bruxsel

nity amount to some 30,000 to 40,000 m².

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

1,000

2006

nity amount to some 30,000 to 40,000 m².

Sources: Cushman & wakefield, 2013.

town planningThis situation explains among other things why town planningThis situation explains among other things why an unprecedented number of investors. But this delicate balance is under threat. And in town planningan unprecedented number of investors. But this delicate balance is under threat. And in This situation explains among other things why an unprecedented number of investors. But this delicate balance is under threat. And in This situation explains among other things why town planningThis situation explains among other things why an unprecedented number of investors. But this delicate balance is under threat. And in This situation explains among other things why particular, the new regional retail permit legislation may result in a lack of dynamism and town planningparticular, the new regional retail permit legislation may result in a lack of dynamism and particular, the new regional retail permit legislation may result in a lack of dynamism and particular, the new regional retail permit legislation may result in a lack of dynamism and iThis situation explains among other things why iThis situation explains among other things why This situation explains among other things why an unprecedented number of investors. But this delicate balance is under threat. And in This situation explains among other things why iThis situation explains among other things why an unprecedented number of investors. But this delicate balance is under threat. And in This situation explains among other things why particular, the new regional retail permit legislation may result in a lack of dynamism and iparticular, the new regional retail permit legislation may result in a lack of dynamism and BRUSSEThis situation explains among other things why BRUSSEThis situation explains among other things why This situation explains among other things why an unprecedented number of investors. But this delicate balance is under threat. And in This situation explains among other things why BRUSSEThis situation explains among other things why an unprecedented number of investors. But this delicate balance is under threat. And in This situation explains among other things why particular, the new regional retail permit legislation may result in a lack of dynamism and BRUSSEparticular, the new regional retail permit legislation may result in a lack of dynamism and lThis situation explains among other things why lThis situation explains among other things why This situation explains among other things why an unprecedented number of investors. But this delicate balance is under threat. And in This situation explains among other things why lThis situation explains among other things why an unprecedented number of investors. But this delicate balance is under threat. And in This situation explains among other things why particular, the new regional retail permit legislation may result in a lack of dynamism and lparticular, the new regional retail permit legislation may result in a lack of dynamism and SThis situation explains among other things why SThis situation explains among other things why an unprecedented number of investors. But this delicate balance is under threat. And in San unprecedented number of investors. But this delicate balance is under threat. And in This situation explains among other things why an unprecedented number of investors. But this delicate balance is under threat. And in This situation explains among other things why SThis situation explains among other things why an unprecedented number of investors. But this delicate balance is under threat. And in This situation explains among other things why particular, the new regional retail permit legislation may result in a lack of dynamism and Sparticular, the new regional retail permit legislation may result in a lack of dynamism and particular, the new regional retail permit legislation may result in a lack of dynamism and particular, the new regional retail permit legislation may result in a lack of dynamism and ian unprecedented number of investors. But this delicate balance is under threat. And in ian unprecedented number of investors. But this delicate balance is under threat. And in particular, the new regional retail permit legislation may result in a lack of dynamism and iparticular, the new regional retail permit legislation may result in a lack of dynamism and EURan unprecedented number of investors. But this delicate balance is under threat. And in EURan unprecedented number of investors. But this delicate balance is under threat. And in particular, the new regional retail permit legislation may result in a lack of dynamism and EURparticular, the new regional retail permit legislation may result in a lack of dynamism and opan unprecedented number of investors. But this delicate balance is under threat. And in opan unprecedented number of investors. But this delicate balance is under threat. And in particular, the new regional retail permit legislation may result in a lack of dynamism and opparticular, the new regional retail permit legislation may result in a lack of dynamism and Ean unprecedented number of investors. But this delicate balance is under threat. And in Ean unprecedented number of investors. But this delicate balance is under threat. And in particular, the new regional retail permit legislation may result in a lack of dynamism and Eparticular, the new regional retail permit legislation may result in a lack of dynamism and anan unprecedented number of investors. But this delicate balance is under threat. And in anan unprecedented number of investors. But this delicate balance is under threat. And in particular, the new regional retail permit legislation may result in a lack of dynamism and anparticular, the new regional retail permit legislation may result in a lack of dynamism and Dan unprecedented number of investors. But this delicate balance is under threat. And in Dan unprecedented number of investors. But this delicate balance is under threat. And in particular, the new regional retail permit legislation may result in a lack of dynamism and Dparticular, the new regional retail permit legislation may result in a lack of dynamism and ian unprecedented number of investors. But this delicate balance is under threat. And in ian unprecedented number of investors. But this delicate balance is under threat. And in particular, the new regional retail permit legislation may result in a lack of dynamism and iparticular, the new regional retail permit legislation may result in a lack of dynamism and SiSincrease in investmentsSncrease in investmentsan unprecedented number of investors. But this delicate balance is under threat. And in San unprecedented number of investors. But this delicate balance is under threat. And in ian unprecedented number of investors. But this delicate balance is under threat. And in iSian unprecedented number of investors. But this delicate balance is under threat. And in increase in investmentsan unprecedented number of investors. But this delicate balance is under threat. And in ncrease in investmentsSncrease in investmentsan unprecedented number of investors. But this delicate balance is under threat. And in ncrease in investmentsparticular, the new regional retail permit legislation may result in a lack of dynamism and Sparticular, the new regional retail permit legislation may result in a lack of dynamism and tncrease in investmentstncrease in investmentsncrease in investmentsan unprecedented number of investors. But this delicate balance is under threat. And in ncrease in investmentstncrease in investmentsan unprecedented number of investors. But this delicate balance is under threat. And in ncrease in investmentsparticular, the new regional retail permit legislation may result in a lack of dynamism and tparticular, the new regional retail permit legislation may result in a lack of dynamism and Rncrease in investmentsRncrease in investmentsncrease in investmentsan unprecedented number of investors. But this delicate balance is under threat. And in ncrease in investmentsRncrease in investmentsan unprecedented number of investors. But this delicate balance is under threat. And in ncrease in investmentsparticular, the new regional retail permit legislation may result in a lack of dynamism and Rparticular, the new regional retail permit legislation may result in a lack of dynamism and i

ncrease in investmentsincrease in investmentsncrease in investmentsan unprecedented number of investors. But this delicate balance is under threat. And in ncrease in investmentsincrease in investmentsan unprecedented number of investors. But this delicate balance is under threat. And in ncrease in investmentsparticular, the new regional retail permit legislation may result in a lack of dynamism and iparticular, the new regional retail permit legislation may result in a lack of dynamism and C

ncrease in investmentsCncrease in investmentsncrease in investmentsan unprecedented number of investors. But this delicate balance is under threat. And in ncrease in investmentsCncrease in investmentsan unprecedented number of investors. But this delicate balance is under threat. And in ncrease in investmentsparticular, the new regional retail permit legislation may result in a lack of dynamism and Cparticular, the new regional retail permit legislation may result in a lack of dynamism and tncrease in investmentstncrease in investments BRUSSEBRUSSEBRUSSEllS SoUtH i Canal Sanal Sanal iDE

Converting office buildings to other uses represents stores and retail parks was 320 million Euros; in Converting office buildings to other uses represents stores and retail parks was 320 million Euros; in Converting office buildings to other uses represents property investors in the coming years, too. Converting office buildings to other uses represents property investors in the coming years, too. Converting office buildings to other uses represents

(889 million Euros) was not surpassed because been converted to other uses, of which 65% to (889 million Euros) was not surpassed because been converted to other uses, of which 65% to

Belviewalthough even more sales were recorded Belviewalthough even more sales were recorded €150 /m²/year in 2013.although even more sales were recorded €150 /m²/year in 2013.

Belview€150 /m²/year in 2013.although even more sales were recorded €150 /m²/year in 2013.

for high street stores in 2013: 374 million Belviewfor high street stores in 2013: 374 million

Mixed use in the European District of offices transformed –

Mixed use in the European District of offices transformed –

mostly into housingMixed use in the European Districtmostly into housingEuros was an absolute investment record for this Mixed use in the European DistrictEuros was an absolute investment record for this 721,000 mEuros was an absolute investment record for this 721,000 m

Mixed use in the European District721,000 mEuros was an absolute investment record for this 721,000 m of offices transformed – Euros was an absolute investment record for this of offices transformed –

Mixed use in the European District of offices transformed – Euros was an absolute investment record for this of offices transformed –

sub-sector. The total volume for out of town Mixed use in the European Districtsub-sector. The total volume for out of town mostly into housingsub-sector. The total volume for out of town mostly into housingMixed use in the European Districtmostly into housingsub-sector. The total volume for out of town mostly into housing Retail property will remain high on the list of Mixed use in the European DistrictRetail property will remain high on the list of

Developers an alternative and this trend has been observed Developers an alternative and this trend has been observed December last year, this segment saw the largest Developers December last year, this segment saw the largest an alternative and this trend has been observed December last year, this segment saw the largest an alternative and this trend has been observed Developers an alternative and this trend has been observed December last year, this segment saw the largest an alternative and this trend has been observed Allfin / BPIan alternative and this trend has been observed Allfin / BPIan alternative and this trend has been observed an alternative and this trend has been observed December last year, this segment saw the largest an alternative and this trend has been observed Allfin / BPIan alternative and this trend has been observed December last year, this segment saw the largest an alternative and this trend has been observed Architectsto be on the increase since 2007, as the annual Architectsto be on the increase since 2007, as the annual retail transaction of the year, with the sale of a Architectsretail transaction of the year, with the sale of a to be on the increase since 2007, as the annual retail transaction of the year, with the sale of a to be on the increase since 2007, as the annual Architectsto be on the increase since 2007, as the annual retail transaction of the year, with the sale of a to be on the increase since 2007, as the annual A2RC / Jaspers-Eyers Architectsto be on the increase since 2007, as the annual A2RC / Jaspers-Eyers Architectsto be on the increase since 2007, as the annual to be on the increase since 2007, as the annual retail transaction of the year, with the sale of a to be on the increase since 2007, as the annual A2RC / Jaspers-Eyers Architectsto be on the increase since 2007, as the annual retail transaction of the year, with the sale of a to be on the increase since 2007, as the annual to be on the increase since 2007, as the annual being offered for good retail property in Belgium to be on the increase since 2007, as the annual A2RC / Jaspers-Eyers Architectsto be on the increase since 2007, as the annual being offered for good retail property in Belgium to be on the increase since 2007, as the annual Office spaceaverage virtually doubled between 2007 and 2012, Office spaceaverage virtually doubled between 2007 and 2012, portfolio of 5 Cora sites by Cora to the Ascencio Office spaceportfolio of 5 Cora sites by Cora to the Ascencio average virtually doubled between 2007 and 2012, portfolio of 5 Cora sites by Cora to the Ascencio average virtually doubled between 2007 and 2012, Office spaceaverage virtually doubled between 2007 and 2012, portfolio of 5 Cora sites by Cora to the Ascencio average virtually doubled between 2007 and 2012, average virtually doubled between 2007 and 2012, 5,000 m²average virtually doubled between 2007 and 2012, average virtually doubled between 2007 and 2012, portfolio of 5 Cora sites by Cora to the Ascencio average virtually doubled between 2007 and 2012, 5,000 m²average virtually doubled between 2007 and 2012, portfolio of 5 Cora sites by Cora to the Ascencio average virtually doubled between 2007 and 2012, Residentialwith some 128,000 m² of buildings transformed Residentialwith some 128,000 m² of buildings transformed property trust for around 85 million Euros. Residentialproperty trust for around 85 million Euros. with some 128,000 m² of buildings transformed property trust for around 85 million Euros. with some 128,000 m² of buildings transformed Residentialwith some 128,000 m² of buildings transformed property trust for around 85 million Euros. with some 128,000 m² of buildings transformed with some 128,000 m² of buildings transformed 29,000 m² (272 units, 10 buildings)with some 128,000 m² of buildings transformed with some 128,000 m² of buildings transformed property trust for around 85 million Euros. with some 128,000 m² of buildings transformed 29,000 m² (272 units, 10 buildings)with some 128,000 m² of buildings transformed property trust for around 85 million Euros. with some 128,000 m² of buildings transformed with some 128,000 m² of buildings transformed continue to opt for the security of their retail with some 128,000 m² of buildings transformed 29,000 m² (272 units, 10 buildings)with some 128,000 m² of buildings transformed continue to opt for the security of their retail with some 128,000 m² of buildings transformed

Retail/services in 2012 alone!. The Office Property Observatory Retail/services in 2012 alone!. The Office Property Observatory in 2012 alone!. The Office Property Observatory 1.700 m²in 2012 alone!. The Office Property Observatory

ParkingThe total volume for the whole retail property ParkingThe total volume for the whole retail property published by Citydev.Brussels estimates that from The total volume for the whole retail property published by Citydev.Brussels estimates that from Parkingpublished by Citydev.Brussels estimates that from The total volume for the whole retail property published by Citydev.Brussels estimates that from 196 spacesThe total volume for the whole retail property 196 spacesThe total volume for the whole retail property published by Citydev.Brussels estimates that from The total volume for the whole retail property published by Citydev.Brussels estimates that from 196 spacespublished by Citydev.Brussels estimates that from The total volume for the whole retail property published by Citydev.Brussels estimates that from

Deliverymarket was 756 million Euros; the 2012 record Deliverymarket was 756 million Euros; the 2012 record 1997 to 2012, around 721,000 m² of offices have market was 756 million Euros; the 2012 record 1997 to 2012, around 721,000 m² of offices have Delivery1997 to 2012, around 721,000 m² of offices have market was 756 million Euros; the 2012 record 1997 to 2012, around 721,000 m² of offices have 2014market was 756 million Euros; the 2012 record 2014market was 756 million Euros; the 2012 record 1997 to 2012, around 721,000 m² of offices have market was 756 million Euros; the 2012 record 1997 to 2012, around 721,000 m² of offices have 20141997 to 2012, around 721,000 m² of offices have market was 756 million Euros; the 2012 record 1997 to 2012, around 721,000 m² of offices have

City DocksThe PRASD is approved, enabling a move to the permit requestThe PRASD is approved, enabling a move to the permit requestThe PRASD is approved, enabling a move to the permit requestThe PRASD is approved, enabling a move to the permit requestThe PRASD is approved, enabling a move to the permit request

City Docks, a project of the real estate developer Atenor, is located in Anderlecht, on the banks of the Willebroek Canal and close to the City Docks, a project of the real estate developer Atenor, is located in Anderlecht, on the banks of the Willebroek Canal and close to the City Docks, a project of the real estate developer Atenor, is located in Anderlecht, on the banks of the Willebroek Canal and close to the City Docks, a project of the real estate developer Atenor, is located in Anderlecht, on the banks of the Willebroek Canal and close to the City Docks, a project of the real estate developer Atenor, is located in Anderlecht, on the banks of the Willebroek Canal and close to the City Docks, a project of the real estate developer Atenor, is located in Anderlecht, on the banks of the Willebroek Canal and close to the Europea, phase 1 of Neo project, will City Docks, a project of the real estate developer Atenor, is located in Anderlecht, on the banks of the Willebroek Canal and close to the Europea, phase 1 of Neo project, will Europea, phase 1 of Neo project, will City Docks, a project of the real estate developer Atenor, is located in Anderlecht, on the banks of the Willebroek Canal and close to the Europea, phase 1 of Neo project, will Europea, phase 1 of Neo project, will City Docks, a project of the real estate developer Atenor, is located in Anderlecht, on the banks of the Willebroek Canal and close to the Europea, phase 1 of Neo project, will Europea, phase 1 of Neo project, will City Docks, a project of the real estate developer Atenor, is located in Anderlecht, on the banks of the Willebroek Canal and close to the Europea, phase 1 of Neo project, will Europea, phase 1 of Neo project, will City Docks, a project of the real estate developer Atenor, is located in Anderlecht, on the banks of the Willebroek Canal and close to the Europea, phase 1 of Neo project, will City Docks, a project of the real estate developer Atenor, is located in Anderlecht, on the banks of the Willebroek Canal and close to the City Docks, a project of the real estate developer Atenor, is located in Anderlecht, on the banks of the Willebroek Canal and close to the Brussels Ring – E40 junction. While just outside of the city centre, City Docks is nevertheless relatively close to South Station with its Brussels Ring – E40 junction. While just outside of the city centre, City Docks is nevertheless relatively close to South Station with its Brussels Ring – E40 junction. While just outside of the city centre, City Docks is nevertheless relatively close to South Station with its Brussels Ring – E40 junction. While just outside of the city centre, City Docks is nevertheless relatively close to South Station with its Brussels Ring – E40 junction. While just outside of the city centre, City Docks is nevertheless relatively close to South Station with its Brussels Ring – E40 junction. While just outside of the city centre, City Docks is nevertheless relatively close to South Station with its Brussels Ring – E40 junction. While just outside of the city centre, City Docks is nevertheless relatively close to South Station with its Brussels Ring – E40 junction. While just outside of the city centre, City Docks is nevertheless relatively close to South Station with its see the construction of a large shopping Brussels Ring – E40 junction. While just outside of the city centre, City Docks is nevertheless relatively close to South Station with its see the construction of a large shopping see the construction of a large shopping Brussels Ring – E40 junction. While just outside of the city centre, City Docks is nevertheless relatively close to South Station with its see the construction of a large shopping see the construction of a large shopping Brussels Ring – E40 junction. While just outside of the city centre, City Docks is nevertheless relatively close to South Station with its see the construction of a large shopping see the construction of a large shopping Brussels Ring – E40 junction. While just outside of the city centre, City Docks is nevertheless relatively close to South Station with its see the construction of a large shopping see the construction of a large shopping Brussels Ring – E40 junction. While just outside of the city centre, City Docks is nevertheless relatively close to South Station with its see the construction of a large shopping Brussels Ring – E40 junction. While just outside of the city centre, City Docks is nevertheless relatively close to South Station with its Brussels Ring – E40 junction. While just outside of the city centre, City Docks is nevertheless relatively close to South Station with its national and international rail links. The project is fully in line with a dynamic of sustainable urban development and will soon become national and international rail links. The project is fully in line with a dynamic of sustainable urban development and will soon become national and international rail links. The project is fully in line with a dynamic of sustainable urban development and will soon become national and international rail links. The project is fully in line with a dynamic of sustainable urban development and will soon become national and international rail links. The project is fully in line with a dynamic of sustainable urban development and will soon become national and international rail links. The project is fully in line with a dynamic of sustainable urban development and will soon become centre of some 81,000 m². The Mall of national and international rail links. The project is fully in line with a dynamic of sustainable urban development and will soon become centre of some 81,000 m². The Mall of centre of some 81,000 m². The Mall of national and international rail links. The project is fully in line with a dynamic of sustainable urban development and will soon become centre of some 81,000 m². The Mall of centre of some 81,000 m². The Mall of national and international rail links. The project is fully in line with a dynamic of sustainable urban development and will soon become centre of some 81,000 m². The Mall of centre of some 81,000 m². The Mall of national and international rail links. The project is fully in line with a dynamic of sustainable urban development and will soon become centre of some 81,000 m². The Mall of centre of some 81,000 m². The Mall of national and international rail links. The project is fully in line with a dynamic of sustainable urban development and will soon become centre of some 81,000 m². The Mall of

Europe is set to include 200 retail units national and international rail links. The project is fully in line with a dynamic of sustainable urban development and will soon become Europe is set to include 200 retail units Europe is set to include 200 retail units national and international rail links. The project is fully in line with a dynamic of sustainable urban development and will soon become Europe is set to include 200 retail units Europe is set to include 200 retail units national and international rail links. The project is fully in line with a dynamic of sustainable urban development and will soon become Europe is set to include 200 retail units Europe is set to include 200 retail units national and international rail links. The project is fully in line with a dynamic of sustainable urban development and will soon become Europe is set to include 200 retail units Europe is set to include 200 retail units national and international rail links. The project is fully in line with a dynamic of sustainable urban development and will soon become Europe is set to include 200 retail units New retail developments competing national and international rail links. The project is fully in line with a dynamic of sustainable urban development and will soon become New retail developments competing national and international rail links. The project is fully in line with a dynamic of sustainable urban development and will soon become national and international rail links. The project is fully in line with a dynamic of sustainable urban development and will soon become

one of Atenor’s major mixed use urban projects. The master plan for City Docks includes a wide variety of functions: housing, offices, one of Atenor’s major mixed use urban projects. The master plan for City Docks includes a wide variety of functions: housing, offices, one of Atenor’s major mixed use urban projects. The master plan for City Docks includes a wide variety of functions: housing, offices, one of Atenor’s major mixed use urban projects. The master plan for City Docks includes a wide variety of functions: housing, offices,

© R

ende

ring

ALTI

PLAN

°arc

hite

ctsone of Atenor’s major mixed use urban projects. The master plan for City Docks includes a wide variety of functions: housing, offices,

© R

ende

ring

ALTI

PLAN

°arc

hite

ctsone of Atenor’s major mixed use urban projects. The master plan for City Docks includes a wide variety of functions: housing, offices, one of Atenor’s major mixed use urban projects. The master plan for City Docks includes a wide variety of functions: housing, offices, and 30 restaurants. A new Kinepolis one of Atenor’s major mixed use urban projects. The master plan for City Docks includes a wide variety of functions: housing, offices, and 30 restaurants. A new Kinepolis and 30 restaurants. A new Kinepolis one of Atenor’s major mixed use urban projects. The master plan for City Docks includes a wide variety of functions: housing, offices, and 30 restaurants. A new Kinepolis and 30 restaurants. A new Kinepolis one of Atenor’s major mixed use urban projects. The master plan for City Docks includes a wide variety of functions: housing, offices, and 30 restaurants. A new Kinepolis

© R

ende

ring

ALTI

PLAN

°arc

hite


© R

ende

ring

ALTI

PLAN

°arc

hite

ctsone of Atenor’s major mixed use urban projects. The master plan for City Docks includes a wide variety of functions: housing, offices,

© R

ende

ring

ALTI

PLAN

°arc

hite


© R

ende

ring

ALTI

PLAN

°arc

hite

ctsand 30 restaurants. A new Kinepolis one of Atenor’s major mixed use urban projects. The master plan for City Docks includes a wide variety of functions: housing, offices, and 30 restaurants. A new Kinepolis and 30 restaurants. A new Kinepolis one of Atenor’s major mixed use urban projects. The master plan for City Docks includes a wide variety of functions: housing, offices, and 30 restaurants. A new Kinepolis for shoppers in Brusselsone of Atenor’s major mixed use urban projects. The master plan for City Docks includes a wide variety of functions: housing, offices, for shoppers in Brusselsone of Atenor’s major mixed use urban projects. The master plan for City Docks includes a wide variety of functions: housing, offices, one of Atenor’s major mixed use urban projects. The master plan for City Docks includes a wide variety of functions: housing, offices,

retail, school, nursery, sports centre, polyclinic and rest home, public areas and infrastructure.retail, school, nursery, sports centre, polyclinic and rest home, public areas and infrastructure.

© R

ende

ring

ALTI

PLAN

°arc

hite

cts

retail, school, nursery, sports centre, polyclinic and rest home, public areas and infrastructure.

© R

ende

ring

ALTI

PLAN

°arc

hite

cts

retail, school, nursery, sports centre, polyclinic and rest home, public areas and infrastructure.retail, school, nursery, sports centre, polyclinic and rest home, public areas and infrastructure.multiplex cinema will be built and the retail, school, nursery, sports centre, polyclinic and rest home, public areas and infrastructure.multiplex cinema will be built and the multiplex cinema will be built and the retail, school, nursery, sports centre, polyclinic and rest home, public areas and infrastructure.multiplex cinema will be built and the

© R

ende

ring

ALTI

PLAN

°arc

hite

cts


© R

ende

ring

ALTI

PLAN

°arc

hite

cts


© R

ende

ring

ALTI

PLAN

°arc

hite

cts


© R

ende

ring

ALTI

PLAN

°arc

hite

cts

multiplex cinema will be built and the retail, school, nursery, sports centre, polyclinic and rest home, public areas and infrastructure.multiplex cinema will be built and the multiplex cinema will be built and the retail, school, nursery, sports centre, polyclinic and rest home, public areas and infrastructure.multiplex cinema will be built and the Spirouland, an indoor amusement park

retail, school, nursery, sports centre, polyclinic and rest home, public areas and infrastructure.Spirouland, an indoor amusement park Spirouland, an indoor amusement park

retail, school, nursery, sports centre, polyclinic and rest home, public areas and infrastructure.Spirouland, an indoor amusement park

© R

ende

ring

ALTI

PLAN

°arc

hite

cts


© R

ende

ring

ALTI

PLAN

°arc

hite

cts


© R

ende

ring

ALTI

PLAN

°arc

hite

cts


© R

ende

ring

ALTI

PLAN

°arc

hite

cts

Spirouland, an indoor amusement park retail, school, nursery, sports centre, polyclinic and rest home, public areas and infrastructure.

Spirouland, an indoor amusement park Spirouland, an indoor amusement park retail, school, nursery, sports centre, polyclinic and rest home, public areas and infrastructure.

Spirouland, an indoor amusement park There are several projects for shopping centre retail, school, nursery, sports centre, polyclinic and rest home, public areas and infrastructure.There are several projects for shopping centre

Rehabilitation of a former industrial site(‘socio-economic permits’) will change from Rehabilitation of a former industrial site(‘socio-economic permits’) will change from of Brussels, but only one project is currently fully Rehabilitation of a former industrial siteof Brussels, but only one project is currently fully The entire area has been taken into consideration federal to regional legislation. Flanders and The entire area has been taken into consideration federal to regional legislation. Flanders and ready to start construction: The entire area has been taken into consideration ready to start construction: Docks BruxselThe entire area has been taken into consideration Docks Bruxselin the new ‘PRASD (Regional Demographic

Belview is one of the projects which most reflects the thinking of the Brussels Region in terms of in offices are above all due to a number of large transactions of Belview is one of the projects which most reflects the thinking of the Brussels Region in terms of in offices are above all due to a number of large transactions of Belview is one of the projects which most reflects the thinking of the Brussels Region in terms of in offices are above all due to a number of large transactions of Belview is one of the projects which most reflects the thinking of the Brussels Region in terms of in offices are above all due to a number of large transactions of fallback for investors looking for an alternative to

Belview is one of the projects which most reflects the thinking of the Brussels Region in terms of fallback for investors looking for an alternative to the volatile stock markets.

Belview is one of the projects which most reflects the thinking of the Brussels Region in terms of the volatile stock markets.

new building developments. The philosophy is to bring a mixture of functions into districts which in offices are above all due to a number of large transactions of

new building developments. The philosophy is to bring a mixture of functions into districts which in offices are above all due to a number of large transactions of over € 100,000,000 rather than to an increase in the number new building developments. The philosophy is to bring a mixture of functions into districts which over € 100,000,000 rather than to an increase in the number new building developments. The philosophy is to bring a mixture of functions into districts which in offices are above all due to a number of large transactions of

new building developments. The philosophy is to bring a mixture of functions into districts which in offices are above all due to a number of large transactions of over € 100,000,000 rather than to an increase in the number new building developments. The philosophy is to bring a mixture of functions into districts which over € 100,000,000 rather than to an increase in the number

were previously extremely office-based. While the immediate surroundings of Belview are already over € 100,000,000 rather than to an increase in the number

were previously extremely office-based. While the immediate surroundings of Belview are already over € 100,000,000 rather than to an increase in the number of transactions (which remained more or less stable compared

were previously extremely office-based. While the immediate surroundings of Belview are already of transactions (which remained more or less stable compared

were previously extremely office-based. While the immediate surroundings of Belview are already over € 100,000,000 rather than to an increase in the number

were previously extremely office-based. While the immediate surroundings of Belview are already over € 100,000,000 rather than to an increase in the number of transactions (which remained more or less stable compared

were previously extremely office-based. While the immediate surroundings of Belview are already of transactions (which remained more or less stable compared Retail property will remain high on the list of

were previously extremely office-based. While the immediate surroundings of Belview are already Retail property will remain high on the list of of transactions (which remained more or less stable compared Retail property will remain high on the list of of transactions (which remained more or less stable compared

were previously extremely office-based. While the immediate surroundings of Belview are already of transactions (which remained more or less stable compared Retail property will remain high on the list of of transactions (which remained more or less stable compared

residential in nature on one side, on the other side is that most ‘office ghetto’ of districts – the of transactions (which remained more or less stable compared

residential in nature on one side, on the other side is that most ‘office ghetto’ of districts – the of transactions (which remained more or less stable compared to 2012). In 2013, the star transactions on the Brussels market

residential in nature on one side, on the other side is that most ‘office ghetto’ of districts – the to 2012). In 2013, the star transactions on the Brussels market of transactions (which remained more or less stable compared

residential in nature on one side, on the other side is that most ‘office ghetto’ of districts – the of transactions (which remained more or less stable compared Retail property will remain high on the list of residential in nature on one side, on the other side is that most ‘office ghetto’ of districts – the Retail property will remain high on the list of of transactions (which remained more or less stable compared Retail property will remain high on the list of of transactions (which remained more or less stable compared

residential in nature on one side, on the other side is that most ‘office ghetto’ of districts – the of transactions (which remained more or less stable compared Retail property will remain high on the list of of transactions (which remained more or less stable compared

European district. It is precisely here that the Region is putting much of its development attention. to 2012). In 2013, the star transactions on the Brussels market European district. It is precisely here that the Region is putting much of its development attention. to 2012). In 2013, the star transactions on the Brussels market involved the transfer of the shares of RAC I (owner of the first

European district. It is precisely here that the Region is putting much of its development attention. involved the transfer of the shares of RAC I (owner of the first

property investors in the coming years, too. European district. It is precisely here that the Region is putting much of its development attention. property investors in the coming years, too. to 2012). In 2013, the star transactions on the Brussels market property investors in the coming years, too. to 2012). In 2013, the star transactions on the Brussels market European district. It is precisely here that the Region is putting much of its development attention. to 2012). In 2013, the star transactions on the Brussels market property investors in the coming years, too. to 2012). In 2013, the star transactions on the Brussels market

Belview will offer around 5,000 m² of office space but also 272 residential units and a number of involved the transfer of the shares of RAC I (owner of the first Belview will offer around 5,000 m² of office space but also 272 residential units and a number of involved the transfer of the shares of RAC I (owner of the first In terms of rental yields, much higher prices are Belview will offer around 5,000 m² of office space but also 272 residential units and a number of In terms of rental yields, much higher prices are involved the transfer of the shares of RAC I (owner of the first In terms of rental yields, much higher prices are involved the transfer of the shares of RAC I (owner of the first Belview will offer around 5,000 m² of office space but also 272 residential units and a number of involved the transfer of the shares of RAC I (owner of the first In terms of rental yields, much higher prices are involved the transfer of the shares of RAC I (owner of the first

shop units. The project also has the advantage of being located alongside the largest green area in phase of Belair) to Hannover Leasing and its Chinese partner, the shop units. The project also has the advantage of being located alongside the largest green area in phase of Belair) to Hannover Leasing and its Chinese partner, the being offered for good retail property in Belgium shop units. The project also has the advantage of being located alongside the largest green area in being offered for good retail property in Belgium phase of Belair) to Hannover Leasing and its Chinese partner, the being offered for good retail property in Belgium phase of Belair) to Hannover Leasing and its Chinese partner, the shop units. The project also has the advantage of being located alongside the largest green area in phase of Belair) to Hannover Leasing and its Chinese partner, the being offered for good retail property in Belgium phase of Belair) to Hannover Leasing and its Chinese partner, the Impact on project development of retail shop units. The project also has the advantage of being located alongside the largest green area in Impact on project development of retail phase of Belair) to Hannover Leasing and its Chinese partner, the Impact on project development of retail phase of Belair) to Hannover Leasing and its Chinese partner, the shop units. The project also has the advantage of being located alongside the largest green area in phase of Belair) to Hannover Leasing and its Chinese partner, the Impact on project development of retail phase of Belair) to Hannover Leasing and its Chinese partner, the

the district, the Leopold Park, and thus offers a genuinely attractive location within a few minutes taking of a stake by Belfius Insurance in the companies which the district, the Leopold Park, and thus offers a genuinely attractive location within a few minutes taking of a stake by Belfius Insurance in the companies which than in neighbouring countries. Yet most owners the district, the Leopold Park, and thus offers a genuinely attractive location within a few minutes than in neighbouring countries. Yet most owners taking of a stake by Belfius Insurance in the companies which than in neighbouring countries. Yet most owners taking of a stake by Belfius Insurance in the companies which the district, the Leopold Park, and thus offers a genuinely attractive location within a few minutes taking of a stake by Belfius Insurance in the companies which than in neighbouring countries. Yet most owners taking of a stake by Belfius Insurance in the companies which permit law being transferred from the district, the Leopold Park, and thus offers a genuinely attractive location within a few minutes permit law being transferred from taking of a stake by Belfius Insurance in the companies which permit law being transferred from taking of a stake by Belfius Insurance in the companies which the district, the Leopold Park, and thus offers a genuinely attractive location within a few minutes taking of a stake by Belfius Insurance in the companies which permit law being transferred from taking of a stake by Belfius Insurance in the companies which walk of both the European Parliament and the European Commission, with the lively Place Jourdan hold the Pole Star and North Light towers (GDF Suez Towers) and walk of both the European Parliament and the European Commission, with the lively Place Jourdan hold the Pole Star and North Light towers (GDF Suez Towers) and continue to opt for the security of their retail walk of both the European Parliament and the European Commission, with the lively Place Jourdan continue to opt for the security of their retail hold the Pole Star and North Light towers (GDF Suez Towers) and continue to opt for the security of their retail hold the Pole Star and North Light towers (GDF Suez Towers) and walk of both the European Parliament and the European Commission, with the lively Place Jourdan hold the Pole Star and North Light towers (GDF Suez Towers) and continue to opt for the security of their retail hold the Pole Star and North Light towers (GDF Suez Towers) and hold the Pole Star and North Light towers (GDF Suez Towers) and federal to regional levelhold the Pole Star and North Light towers (GDF Suez Towers) and walk of both the European Parliament and the European Commission, with the lively Place Jourdan hold the Pole Star and North Light towers (GDF Suez Towers) and federal to regional levelhold the Pole Star and North Light towers (GDF Suez Towers) and just around the corner. During last December, Belview was elected ‘Best Mixed Use Building in the the acquisition by Befimmo of the Blue Tower.This transaction has just around the corner. During last December, Belview was elected ‘Best Mixed Use Building in the the acquisition by Befimmo of the Blue Tower.This transaction has investments and are not inclined to sell. just around the corner. During last December, Belview was elected ‘Best Mixed Use Building in the investments and are not inclined to sell. the acquisition by Befimmo of the Blue Tower.This transaction has As of July 2014 the retail permits law in Belgium the acquisition by Befimmo of the Blue Tower.This transaction has just around the corner. During last December, Belview was elected ‘Best Mixed Use Building in the the acquisition by Befimmo of the Blue Tower.This transaction has As of July 2014 the retail permits law in Belgium the acquisition by Befimmo of the Blue Tower.This transaction has World’ at the International Property Awards.been finalized begin 2014 when the building has been delivered.World’ at the International Property Awards.been finalized begin 2014 when the building has been delivered.

however, and their location also plays a part in this. Such conversion would be difficult to imagine for buildings located in peripheral business parks,

went to private investors. This meant that retail however, and their location also plays a part in went to private investors. This meant that retail however, and their location also plays a part in

for buildings located in peripheral business parks, for example.

235

138

291

53

181 339

117

126

2006 2007 2008 2009

for buildings located in peripheral business parks,

Sources: Cushman & wakefield, 2013.

45,000 m²/year over the past 16 years (excluding 2013). Not all obsolete buildings can be converted however, and their location also plays a part in this. Such conversion would be difficult to imagine for buildings located in peripheral business parks,

in 2013. More than half of the retail property 45,000 m²/year over the past 16 years (excluding in 2013. More than half of the retail property 45,000 m²/year over the past 16 years (excluding

in Belgium sold in 2013 – 57% to be precise – 2013). Not all obsolete buildings can be converted in Belgium sold in 2013 – 57% to be precise – 2013). Not all obsolete buildings can be converted


for buildings located in peripheral business parks, for example.

234

252 160

for buildings located in peripheral business parks, for example. RETAIL INVESTMENT VOLUME BELGIUM (


no major shopping centre deals were fi nalised housing. This represents an annual average of some no major shopping centre deals were fi nalised housing. This represents an annual average of some




for buildings located in peripheral business parks, for example.for buildings located in peripheral business parks,

aaat the crossing of rue Belliard and rue van Maerlant, t the crossing of rue Belliard and rue van Maerlant, t the crossing of rue Belliard and rue van Maerlant, t the crossing of rue Belliard and rue van Maerlant, t the crossing of rue Belliard and rue van Maerlant, t the crossing of rue Belliard and rue van Maerlant, t the crossing of rue Belliard and rue van Maerlant, t the crossing of rue Belliard and rue van Maerlant, t the crossing of rue Belliard and rue van Maerlant, t the crossing of rue Belliard and rue van Maerlant, 339 t the crossing of rue Belliard and rue van Maerlant, 339 233 t the crossing of rue Belliard and rue van Maerlant, 233 at the crossing of rue Belliard and rue van Maerlant, aat the crossing of rue Belliard and rue van Maerlant, aat the crossing of rue Belliard and rue van Maerlant, a

Belview offers around 5,000 m² of office space.Belview offers around 5,000 m² of office space.Belview offers around 5,000 m² of office space.Belview offers around 5,000 m² of office space.

© R

ende

ring

ALTI

PLAN

°arc

hite

cts

shopping mall enriching the tourism shopping mall enriching the tourism shopping mall enriching the tourism

© R

ende

ring

ALTI

PLAN

°arc

hite

cts

shopping mall enriching the tourism

© R

ende

ring

ALTI

PLAN

°arc

hite

cts

shopping mall enriching the tourism shopping mall enriching the tourism and leisure experience.and leisure experience.

© R

ende

ring

ALTI

PLAN

°arc

hite

cts

and leisure experience.

© R

ende

ring

ALTI

PLAN

°arc

hite

cts

and leisure experience.and leisure experience.

of Brussels, but only one project is currently fully Docks Bruxsel, a

© R

ende

ring

ALTI

PLAN

°arc

hite

cts

will open as an exclusive in the new will open as an exclusive in the new will open as an exclusive in the new

© R

ende

ring

ALTI

PLAN

°arc

hite

cts

will open as an exclusive in the new

© R

ende

ring

ALTI

PLAN

°arc

hite

cts

will open as an exclusive in the new will open as an exclusive in the new of Brussels, but only one project is currently fully Docks Bruxsel

© im

age

Aten

or G

roupDocks Bruxsel

© im

age

Aten

or G

roupDocks Bruxsel

Brussels market. While it has remained low in the central districts (6.4%) – which is a positive factor in view of the fact that these districts account for almost three quarters of the stock – vacancy continues to hover around very high levels – some



seven years!). And although the vacancy level in market share every year and are positioning themselves as an market share every year and are positioning themselves as an Brussels market. While it has remained low in the central districts (6.4%) – which is a positive factor in view of the fact that these districts account for almost three quarters of the stock – vacancy continues to hover around very high levels – some



seven years!). And although the vacancy level in market share every year and are positioning themselves as an market share every year and are positioning themselves as an

BELGIUM REAL ESTATE SHOWCASE

been converted to other uses, of which 65% to housing. This represents an annual average of some

Upcoming public demand is a reality as demonstrated by Actiris which is looking for 25,000 m² in order to bring a maximum of its services together. It is thought to have already selected the Astro Tower close to the Place Madou. The outlook of the Astro tower will be redesigned by Altiplan Architects and Estudio Lamela from Madrid. Art & Build Architects together with Global will take care of the workspace management and inside fit out

Managing Director, FRICS n

Patrizia TortolaniEconomist, MRICS n

(889 million Euros) was not surpassed because been converted to other uses, of which 65% to (889 million Euros) was not surpassed because been converted to other uses, of which 65% to housing. This represents an annual average of some no major shopping centre deals were fi nalised housing. This represents an annual average of some

and will remain, the lack of quality investment been converted to other uses, of which 65% to and will remain, the lack of quality investment been converted to other uses, of which 65% to

opportunities. As a result, the outlook for this housing. This represents an annual average of some opportunities. As a result, the outlook for this housing. This represents an annual average of some

market in the coming years can be said to be moderate: it will not be easy to exceed the fi gures

Wallonia have regional laws in the making which Guibert de CrombruggheWallonia have regional laws in the making which Guibert de CrombruggheWallonia have regional laws in the making which will probably be in place by July 2014. Managing Director, FRICS will probably be in place by July 2014. Managing Director, FRICS nwill probably be in place by July 2014. nwill probably be in place by July 2014.

Flanders is clearly opting for legislation that Patrizia TortolaniFlanders is clearly opting for legislation that Patrizia Tortolani

supports the development of city centre locations Upcoming public demand is a reality as demonstrated by Actiris which is looking

supports the development of city centre locations Upcoming public demand is a reality as demonstrated by Actiris which is looking for 25,000 m² in order to bring a maximum of its services together. It is thought supports the development of city centre locations for 25,000 m² in order to bring a maximum of its services together. It is thought Economist, MRICS supports the development of city centre locations Economist, MRICS nsupports the development of city centre locations n

fully in line with the previously published to have already selected the Astro Tower close to the Place Madou. The outlook fully in line with the previously published to have already selected the Astro Tower close to the Place Madou. The outlook

‘Winkelnota’ strategy.

The Walloon decree project is quite different: it would, according to the current project texts, only give urban planning and retail permits for only give urban planning and retail permits for only give urban planning and retail permits for only give urban planning and retail permits for a maximum of 20 years. If this 20-years rule is adopted it will probably mean a complete standstill for retail development above 400 m2 in Wallonia. Owner and developers may be put off building shops knowing that they have a permit for only say 15 or 20 years – and already from the start or after 10 years the project would become totally unleasable. Such a standstill would also mean that Walloon city centres like Charleroi, which clearly need new retail development to put them back on the map, would not fi nd investors for this.

41,000 m development by Equilis near Pont Van Praet is starting construction. The 79,500 mUplaceUplace project in Machelen (near Vilvoorde north project in Machelen (near Vilvoorde north of Brussels) has been a political issue for several years; it has all the permits but is awaiting the

Upcoming public demand is a reality as demonstrated by Actiris which is looking years; it has all the permits but is awaiting the

Upcoming public demand is a reality as demonstrated by Actiris which is looking for 25,000 m² in order to bring a maximum of its services together. It is thought years; it has all the permits but is awaiting the for 25,000 m² in order to bring a maximum of its services together. It is thought

result of an appeal procedure. The to have already selected the Astro Tower close to the Place Madou. The outlook result of an appeal procedure. The to have already selected the Astro Tower close to the Place Madou. The outlook

by the city of Brussels is a redevelopment of a of the Astro tower will be redesigned by Altiplan Architects and Estudio Lamela

by the city of Brussels is a redevelopment of a of the Astro tower will be redesigned by Altiplan Architects and Estudio Lamela from Madrid. Art & Build Architects together with Global will take care of the by the city of Brussels is a redevelopment of a from Madrid. Art & Build Architects together with Global will take care of the

large area around the current Heysel national workspace management and inside fit outlarge area around the current Heysel national workspace management and inside fit out

football stadium and the Atomium; the fi rst phase including the 81,000 m²

BELGIUM REAL ESTATE SHOWCASEincluding the 81,000 m²

BELGIUM REAL ESTATE SHOWCASE‘Mall of Europe’

BELGIUM REAL ESTATE SHOWCASE‘Mall of Europe’

BELGIUM REAL ESTATE SHOWCASErecently attributed to a consortium with Unibail-recently attributed to a consortium with Unibail-recently attributed to a consortium with Unibail-recently attributed to a consortium with Unibail-Rodamco, CFE and Besix and is set to be realised in the 2018-2021 timeframe.

If the demographic development in Brussels continues at its current pace the Brussels market can certainly support new shopping centre space; the question is whether three large centres would

been converted to other uses, of which 65% to been converted to other uses, of which 65% to (889 million Euros) was not surpassed because been converted to other uses, of which 65% to and will remain, the lack of quality investment been converted to other uses, of which 65% to and will remain, the lack of quality investment been converted to other uses, of which 65% to in the new ‘PRASD (Regional Demographic Wallonia have regional laws in the making which in the new ‘PRASD (Regional Demographic Wallonia have regional laws in the making which 41,000 min the new ‘PRASD (Regional Demographic 41,000 m2in the new ‘PRASD (Regional Demographic 2 development by Equilis near Pont in the new ‘PRASD (Regional Demographic development by Equilis near Pont Ground Use Plan) which takes into consideration

Wallonia have regional laws in the making which Ground Use Plan) which takes into consideration

Wallonia have regional laws in the making which 41,000 mGround Use Plan) which takes into consideration

41,000 m development by Equilis near Pont Ground Use Plan) which takes into consideration

development by Equilis near Pont Van Praet is starting construction. The 79,500 mGround Use Plan) which takes into consideration Van Praet is starting construction. The 79,500 m

the needs of the Brussels’ Region in terms Van Praet is starting construction. The 79,500 m

the needs of the Brussels’ Region in terms Van Praet is starting construction. The 79,500 mUplace

the needs of the Brussels’ Region in terms Uplace project in Machelen (near Vilvoorde north

the needs of the Brussels’ Region in terms project in Machelen (near Vilvoorde north

of residential and urban industrial activities. Uplace

of residential and urban industrial activities. Uplace project in Machelen (near Vilvoorde north

of residential and urban industrial activities. project in Machelen (near Vilvoorde north

The PRASD was approved by the Brussels Upcoming public demand is a reality as demonstrated by Actiris which is looking The PRASD was approved by the Brussels Upcoming public demand is a reality as demonstrated by Actiris which is looking Flanders is clearly opting for legislation that The PRASD was approved by the Brussels Flanders is clearly opting for legislation that

Upcoming public demand is a reality as demonstrated by Actiris which is looking supports the development of city centre locations

Upcoming public demand is a reality as demonstrated by Actiris which is looking The PRASD was approved by the Brussels Upcoming public demand is a reality as demonstrated by Actiris which is looking supports the development of city centre locations

Upcoming public demand is a reality as demonstrated by Actiris which is looking of Brussels) has been a political issue for several The PRASD was approved by the Brussels of Brussels) has been a political issue for several

Government towards the end of last year. for 25,000 m² in order to bring a maximum of its services together. It is thought Government towards the end of last year. for 25,000 m² in order to bring a maximum of its services together. It is thought supports the development of city centre locations Government towards the end of last year. supports the development of city centre locations for 25,000 m² in order to bring a maximum of its services together. It is thought supports the development of city centre locations for 25,000 m² in order to bring a maximum of its services together. It is thought Government towards the end of last year. for 25,000 m² in order to bring a maximum of its services together. It is thought supports the development of city centre locations for 25,000 m² in order to bring a maximum of its services together. It is thought years; it has all the permits but is awaiting the Government towards the end of last year. years; it has all the permits but is awaiting the for 25,000 m² in order to bring a maximum of its services together. It is thought years; it has all the permits but is awaiting the for 25,000 m² in order to bring a maximum of its services together. It is thought Government towards the end of last year. for 25,000 m² in order to bring a maximum of its services together. It is thought years; it has all the permits but is awaiting the for 25,000 m² in order to bring a maximum of its services together. It is thought

With its strong urban planning approach, to have already selected the Astro Tower close to the Place Madou. The outlook With its strong urban planning approach, to have already selected the Astro Tower close to the Place Madou. The outlook of the Astro tower will be redesigned by Altiplan Architects and Estudio Lamela

With its strong urban planning approach, of the Astro tower will be redesigned by Altiplan Architects and Estudio Lamela

fully in line with the previously published With its strong urban planning approach, fully in line with the previously published to have already selected the Astro Tower close to the Place Madou. The outlook fully in line with the previously published to have already selected the Astro Tower close to the Place Madou. The outlook With its strong urban planning approach, to have already selected the Astro Tower close to the Place Madou. The outlook fully in line with the previously published to have already selected the Astro Tower close to the Place Madou. The outlook result of an appeal procedure. The With its strong urban planning approach, result of an appeal procedure. The to have already selected the Astro Tower close to the Place Madou. The outlook result of an appeal procedure. The to have already selected the Astro Tower close to the Place Madou. The outlook With its strong urban planning approach, to have already selected the Astro Tower close to the Place Madou. The outlook result of an appeal procedure. The to have already selected the Astro Tower close to the Place Madou. The outlook

Atenor Group is pursuing a constructive and of the Astro tower will be redesigned by Altiplan Architects and Estudio Lamela

Atenor Group is pursuing a constructive and of the Astro tower will be redesigned by Altiplan Architects and Estudio Lamela from Madrid. Art & Build Architects together with Global will take care of the Atenor Group is pursuing a constructive and from Madrid. Art & Build Architects together with Global will take care of the by the city of Brussels is a redevelopment of a Atenor Group is pursuing a constructive and by the city of Brussels is a redevelopment of a of the Astro tower will be redesigned by Altiplan Architects and Estudio Lamela


Atenor Group is pursuing a constructive and of the Astro tower will be redesigned by Altiplan Architects and Estudio Lamela

by the city of Brussels is a redevelopment of a of the Astro tower will be redesigned by Altiplan Architects and Estudio Lamela from Madrid. Art & Build Architects together with Global will take care of the by the city of Brussels is a redevelopment of a from Madrid. Art & Build Architects together with Global will take care of the Atenor Group is pursuing a constructive and from Madrid. Art & Build Architects together with Global will take care of the by the city of Brussels is a redevelopment of a from Madrid. Art & Build Architects together with Global will take care of the

transparent dialogue with the local and regional workspace management and inside fit outtransparent dialogue with the local and regional workspace management and inside fit outlarge area around the current Heysel national transparent dialogue with the local and regional large area around the current Heysel national workspace management and inside fit outlarge area around the current Heysel national workspace management and inside fit outtransparent dialogue with the local and regional workspace management and inside fit outlarge area around the current Heysel national workspace management and inside fit out

authorities. One of the major objectives of both The Walloon decree project is quite different: authorities. One of the major objectives of both The Walloon decree project is quite different: football stadium and the Atomium; the fi rst phase authorities. One of the major objectives of both football stadium and the Atomium; the fi rst phase Atenor and the public authorities is to clean up it would, according to the current project texts, Atenor and the public authorities is to clean up it would, according to the current project texts, including the 81,000 m² Atenor and the public authorities is to clean up including the 81,000 m² ‘Mall of Europe’Atenor and the public authorities is to clean up ‘Mall of Europe’and reconvert this 5.4-hectare area within a BELGIUM REAL ESTATE SHOWCASEand reconvert this 5.4-hectare area within a BELGIUM REAL ESTATE SHOWCASE

only give urban planning and retail permits for and reconvert this 5.4-hectare area within a only give urban planning and retail permits for recently attributed to a consortium with Unibail-and reconvert this 5.4-hectare area within a recently attributed to a consortium with Unibail-coherent urban planning programme, in line with a maximum of 20 years. If this 20-years rule is coherent urban planning programme, in line with a maximum of 20 years. If this 20-years rule is Rodamco, CFE and Besix and is set to be realised coherent urban planning programme, in line with Rodamco, CFE and Besix and is set to be realised the future needs of a metropolis concerned with

a maximum of 20 years. If this 20-years rule is the future needs of a metropolis concerned with

a maximum of 20 years. If this 20-years rule is adopted it will probably mean a complete standstill the future needs of a metropolis concerned with adopted it will probably mean a complete standstill

Rodamco, CFE and Besix and is set to be realised the future needs of a metropolis concerned with

Rodamco, CFE and Besix and is set to be realised in the 2018-2021 timeframe.the future needs of a metropolis concerned with in the 2018-2021 timeframe.

sustainable development. As a first move, Atenor adopted it will probably mean a complete standstill

sustainable development. As a first move, Atenor adopted it will probably mean a complete standstill

in Wallonia. sustainable development. As a first move, Atenor

in Wallonia. Group scheduled the lodging of a permit request

in Wallonia. Group scheduled the lodging of a permit request

in Wallonia. Owner and developers may be put off building

Group scheduled the lodging of a permit request Owner and developers may be put off building If the demographic development in Brussels

Group scheduled the lodging of a permit request If the demographic development in Brussels for a rest home, serviced apartments, housing Owner and developers may be put off building for a rest home, serviced apartments, housing Owner and developers may be put off building

shops knowing that they have a permit for only for a rest home, serviced apartments, housing

shops knowing that they have a permit for only If the demographic development in Brussels for a rest home, serviced apartments, housing If the demographic development in Brussels

and shops this year. shops knowing that they have a permit for only and shops this year. shops knowing that they have a permit for only continues at its current pace the Brussels market and shops this year. continues at its current pace the Brussels market

Economist, MRICS supports the development of city centre locations Economist, MRICS supports the development of city centre locations Economist, MRICS

fully in line with the previously published ‘Winkelnota’ strategy. ‘Winkelnota’ strategy.

The Walloon decree project is quite different: it would, according to the current project texts, only give urban planning and retail permits for only give urban planning and retail permits for only give urban planning and retail permits for only give urban planning and retail permits for a maximum of 20 years. If this 20-years rule is adopted it will probably mean a complete standstill for retail development above 400 mOwner and developers may be put off building shops knowing that they have a permit for only say 15 or 20 years – and already from the start or after 10 years the project would become totally unleasable. Such a standstill would also mean that Walloon city centres like Charleroi, which clearly need new retail development to put them back on the map, would not fi nd investors for this.

164 229

179

374

188

178 325 325 0 0 0

2010 2011 2012 2013

Shopping Centre

Retail Warehouse

Main Street





market in the coming years can be said to be 45,000 m²/year over the past 16 years (excluding market in the coming years can be said to be 45,000 m²/year over the past 16 years (excluding

moderate: it will not be easy to exceed the fi gures 2013). Not all obsolete buildings can be converted moderate: it will not be easy to exceed the fi gures 2013). Not all obsolete buildings can be converted

achieved in 2012 and 2013.however, and their location also plays a part in achieved in 2012 and 2013.however, and their location also plays a part in

for buildings located in peripheral business parks,

320

135

385 62

for buildings located in peripheral business parks, RETAIL INVESTMENT VOLUME BELGIUM (€ M)

housing. This represents an annual average of some no major shopping centre deals were fi nalised housing. This represents an annual average of some no major shopping centre deals were fi nalised housing. This represents an annual average of some opportunities. As a result, the outlook for this housing. This represents an annual average of some opportunities. As a result, the outlook for this housing. This represents an annual average of some

market in the coming years can be said to be moderate: it will not be easy to exceed the fi gures

the main residential tower constructed on the site will face he main residential tower constructed on the site will face ‘Winkelnota’ strategy. he main residential tower constructed on the site will face ‘Winkelnota’ strategy. ‘Winkelnota’ strategy. he main residential tower constructed on the site will face ‘Winkelnota’ strategy. llleopold eopold eopold park on one side and the place Jean Rey on the other.lace Jean Rey on the other.lace Jean Rey on the other.‘Winkelnota’ strategy. lace Jean Rey on the other.‘Winkelnota’ strategy.

t the crossing of rue Belliard and rue van Maerlant, t the crossing of rue Belliard and rue van Maerlant, t the crossing of rue Belliard and rue van Maerlant, t the crossing of rue Belliard and rue van Maerlant, Belview offers around 5,000 m² of office space.Belview offers around 5,000 m² of office space.188 Belview offers around 5,000 m² of office space.188

© J

aspe

rs -

Eyer

s Ar

chite

ctsmarket in the coming years can be said to be

© J

aspe

rs -

Eyer

s Ar

chite

ctsmarket in the coming years can be said to be

moderate: it will not be easy to exceed the fi gures

© J

aspe

rs -

Eyer

s Ar

chite

cts

moderate: it will not be easy to exceed the fi gures

© J

aspe

rs -

Eyer

s Ar

chite

cts

© J

aspe

rs -

Eyer

s Ar

chite

cts

BELGIUM REAL ESTATE SHOWCASE 2014 49

or after 10 years the project would become totally unleasable. Such a standstill would also mean that Walloon city centres like Charleroi, which clearly need new retail development to put them back on

the question is whether three large centres would be too much, or as they say in Brussels ‘trop is teveel’.

Jef Van Doorslaer, Head of Research & Marketing

Cushman & Wakefi eld ■© im

age

Aten

or G

roup

© im

age

Aten

or G

roupunleasable. Such a standstill would also mean that

© im

age

Aten

or G

roupunleasable. Such a standstill would also mean that

Walloon city centres like Charleroi, which clearly

© im

age

Aten

or G

roup

Walloon city centres like Charleroi, which clearly need new retail development to put them back on

© im

age

Aten

or G

roup

need new retail development to put them back on

BELGIUM REAL ESTATE SHOWCASE 2014 9

Upcoming public demand is a reality as demonstrated by Actiris which is looking for 25,000 m² in order to bring a maximum of its services together. It is thought to have already selected the Astro Tower close to the Place Madou. The outlook of the Astro tower will be redesigned by Altiplan Architects and Estudio Lamela from Madrid. Art & Build Architects together with Global will take care of the

© R

ende

ring

ALTI

PLAN

°arc

hite

cts

development by Equilis near Pont Van Praet is starting construction. The 79,500 m2

project in Machelen (near Vilvoorde north project in Machelen (near Vilvoorde north of Brussels) has been a political issue for several years; it has all the permits but is awaiting the



result of an appeal procedure. The to have already selected the Astro Tower close to the Place Madou. The outlook result of an appeal procedure. The to have already selected the Astro Tower close to the Place Madou. The outlook Neoto have already selected the Astro Tower close to the Place Madou. The outlook Neoto have already selected the Astro Tower close to the Place Madou. The outlook project to have already selected the Astro Tower close to the Place Madou. The outlook project to have already selected the Astro Tower close to the Place Madou. The outlook



large area around the current Heysel national football stadium and the Atomium; the fi rst phase

‘Mall of Europe’BELGIUM REAL ESTATE SHOWCASE

‘Mall of Europe’BELGIUM REAL ESTATE SHOWCASE 2014

‘Mall of Europe’2014

was recently attributed to a consortium with Unibail-recently attributed to a consortium with Unibail-recently attributed to a consortium with Unibail-recently attributed to a consortium with Unibail-Rodamco, CFE and Besix and is set to be realised

If the demographic development in Brussels continues at its current pace the Brussels market can certainly support new shopping centre space; the question is whether three large centres would be too much, or as they say in Brussels ‘trop is

Jef Van Doorslaer,

BELGIUM REAL ESTATE SHOWCASE

Upcoming public demand is a reality as demonstrated by Actiris which is looking for 25,000 m² in order to bring a maximum of its services together. It is thought

of the Astro tower will be redesigned by Altiplan Architects and Estudio Lamela from Madrid. Art & Build Architects together with Global will take care of the

development by Equilis near Pont Van Praet is starting construction. The 79,500 m

project in Machelen (near Vilvoorde north project in Machelen (near Vilvoorde north of Brussels) has been a political issue for several years; it has all the permits but is awaiting the



result of an appeal procedure. The to have already selected the Astro Tower close to the Place Madou. The outlook result of an appeal procedure. The to have already selected the Astro Tower close to the Place Madou. The outlook



large area around the current Heysel national football stadium and the Atomium; the fi rst phase



recently attributed to a consortium with Unibail-recently attributed to a consortium with Unibail-recently attributed to a consortium with Unibail-recently attributed to a consortium with Unibail-Rodamco, CFE and Besix and is set to be realised

If the demographic development in Brussels continues at its current pace the Brussels market can certainly support new shopping centre space; the question is whether three large centres would be too much, or as they say in Brussels ‘trop is

Jef Van Doorslaer,

© im

age

Aten

or G

roup

© im

age

Aten

or G

roup

development by Equilis near Pont

© im

age

Aten

or G

roup

development by Equilis near Pont Van Praet is starting construction. The 79,500 m

© im

age

Aten

or G

roup

Van Praet is starting construction. The 79,500 m project in Machelen (near Vilvoorde north

© im

age

Aten

or G

roup

project in Machelen (near Vilvoorde north project in Machelen (near Vilvoorde north

© im

age

Aten

or G

roup

project in Machelen (near Vilvoorde north of Brussels) has been a political issue for several

© im

age

Aten

or G

roup

of Brussels) has been a political issue for several

been converted to other uses, of which 65% to Guibert de Crombrugghebeen converted to other uses, of which 65% to (889 million Euros) was not surpassed because been converted to other uses, of which 65% to housing. This represents an annual average of some

(889 million Euros) was not surpassed because been converted to other uses, of which 65% to (889 million Euros) was not surpassed because been converted to other uses, of which 65% to housing. This represents an annual average of some no major shopping centre deals were fi nalised housing. This represents an annual average of some been converted to other uses, of which 65% to (889 million Euros) was not surpassed because been converted to other uses, of which 65% to in the new ‘PRASD (Regional Demographic





for buildings located in peripheral business parks, for buildings located in peripheral business parks, RETAIL INVESTMENT VOLUME BELGIUM (


t the crossing of rue Belliard and rue van Maerlant, t the crossing of rue Belliard and rue van Maerlant, t the crossing of rue Belliard and rue van Maerlant, Belview offers around 5,000 m² of office space.

© R

ende

ring

ALTI

PLAN

°arc

hite

cts

© im

age

Aten

or G

roup

development by Equilis near Pont been converted to other uses, of which 65% to Guibert de Crombrugghebeen converted to other uses, of which 65% to (889 million Euros) was not surpassed because been converted to other uses, of which 65% to and will remain, the lack of quality investment been converted to other uses, of which 65% to and will remain, the lack of quality investment been converted to other uses, of which 65% to Wallonia have regional laws in the making which Guibert de CrombruggheWallonia have regional laws in the making which Guibert de CrombruggheWallonia have regional laws in the making which housing. This represents an annual average of some

(889 million Euros) was not surpassed because been converted to other uses, of which 65% to (889 million Euros) was not surpassed because been converted to other uses, of which 65% to housing. This represents an annual average of some no major shopping centre deals were fi nalised housing. This represents an annual average of some been converted to other uses, of which 65% to (889 million Euros) was not surpassed because been converted to other uses, of which 65% to in the new ‘PRASD (Regional Demographic Wallonia have regional laws in the making which in the new ‘PRASD (Regional Demographic Wallonia have regional laws in the making which 41,000 min the new ‘PRASD (Regional Demographic 41,000 m2in the new ‘PRASD (Regional Demographic 2 development by Equilis near Pont in the new ‘PRASD (Regional Demographic development by Equilis near Pont





for buildings located in peripheral business parks, for buildings located in peripheral business parks, RETAIL INVESTMENT VOLUME BELGIUM (


t the crossing of rue Belliard and rue van Maerlant, t the crossing of rue Belliard and rue van Maerlant, t the crossing of rue Belliard and rue van Maerlant, Belview offers around 5,000 m² of office space.

© R

ende

ring

ALTI

PLAN

°arc

hite

cts

development by Equilis near Pont development by Equilis near Pont development by Equilis near Pont

© im

age

Aten

or G

roup


© im

age

Aten

or G

roup


48 BELGIUM REAL ESTATE SHOWCASEBELGIUM REAL ESTATE SHOWCASE 2014201420142014

64 BELGIUM REAL ESTATE SHOWCASE 20142014 BELGIUM REAL ESTATE SHOWCASE 2014 65BELGIUM REAL ESTATE SHOWCASE

© A

2RC

Arc

hite

cts

BELGIUM REAL ESTATE SHOWCASEBELGIUM REAL ESTATE SHOWCASE

www.pro-realestate.be

TOWN PLANNING I ANTWERP NORTH I ANTWERP NORTH

EilandjeThe multi-faceted new Antwerp

The master-plan for Eilandje was drawn up by the City Master Architect and The master-plan for Eilandje was drawn up by the City Master Architect and

involves a zone of some 172 hectares stretching from the city centre in the south to involves a zone of some 172 hectares stretching from the city centre in the south to

the seaport in the north. ‘Mexico-eiland’, which is the northernmost part of Eilandje, the seaport in the north. ‘Mexico-eiland’, which is the northernmost part of Eilandje,

is set to represent the last part of the puzzle in the 2030 to 2035 period. Today most is set to represent the last part of the puzzle in the 2030 to 2035 period. Today most

of the visible construction activity is concentrated around the ‘Waterwijk’, and more of the visible construction activity is concentrated around the ‘Waterwijk’, and more

specifi cally the Cadixwijk, on the Westkaai, which is located opposite the Waterwijk specifi cally the Cadixwijk, on the Westkaai, which is located opposite the Waterwijk

and on the northern part of Eilandje, where the new Port House is located.

Westkaai opts for variation

The Westkaai project is one of the largest urban development projects in Antwerp. The Westkaai project is one of the largest urban development projects in Antwerp.

On the Westkaai part of the Kattendijdok six residential towers will eventually On the Westkaai part of the Kattendijdok six residential towers will eventually

emerge within a limited ground area. This will give them exceptional views over the emerge within a limited ground area. This will give them exceptional views over the

historic city, the MAS and the dry docks with the new Port House. The choice has historic city, the MAS and the dry docks with the new Port House. The choice has

been made for a vertical structure similar to the typical warehouses. Underground, been made for a vertical structure similar to the typical warehouses. Underground, been made for a vertical structure similar to the typical warehouses. Underground, been made for a vertical structure similar to the typical warehouses. Underground,

the two parking levels and a substantial bicycle parking facility will mean that the the two parking levels and a substantial bicycle parking facility will mean that the the two parking levels and a substantial bicycle parking facility will mean that the the two parking levels and a substantial bicycle parking facility will mean that the

area around the towers at ground level is largely left free for the public. This area area around the towers at ground level is largely left free for the public. This area area around the towers at ground level is largely left free for the public. This area area around the towers at ground level is largely left free for the public. This area

is to be the work of Paris landscape architect Michel Desvigne, who is planning a is to be the work of Paris landscape architect Michel Desvigne, who is planning a is to be the work of Paris landscape architect Michel Desvigne, who is planning a is to be the work of Paris landscape architect Michel Desvigne, who is planning a

wide public walkway among others.wide public walkway among others.wide public walkway among others.wide public walkway among others.

The Westkaai project complies with the Eilandje Masterplan, the Aesthetic Quality The Westkaai project complies with the Eilandje Masterplan, the Aesthetic Quality The Westkaai project complies with the Eilandje Masterplan, the Aesthetic Quality The Westkaai project complies with the Eilandje Masterplan, the Aesthetic Quality

plan for exterior spaces, the Green plan, the Water plan and the Eilandje Urban plan. plan for exterior spaces, the Green plan, the Water plan and the Eilandje Urban plan. plan for exterior spaces, the Green plan, the Water plan and the Eilandje Urban plan. plan for exterior spaces, the Green plan, the Water plan and the Eilandje Urban plan.

The project plans were also put before the Wellbeing commission.The project plans were also put before the Wellbeing commission.The project plans were also put before the Wellbeing commission.The project plans were also put before the Wellbeing commission.

The towers, in pairs, will bear the signatures of three exceptional architectural The towers, in pairs, will bear the signatures of three exceptional architectural The towers, in pairs, will bear the signatures of three exceptional architectural The towers, in pairs, will bear the signatures of three exceptional architectural

bureaux. The design for the fi rst two, entirely residential, is by Swiss bureau Diener bureaux. The design for the fi rst two, entirely residential, is by Swiss bureau Diener bureaux. The design for the fi rst two, entirely residential, is by Swiss bureau Diener bureaux. The design for the fi rst two, entirely residential, is by Swiss bureau Diener

& Diener Architects. They will have a glazed façade. Building works on the third & Diener Architects. They will have a glazed façade. Building works on the third & Diener Architects. They will have a glazed façade. Building works on the third & Diener Architects. They will have a glazed façade. Building works on the third

tower began in the summer of 2012, followed by the fourth, fi fth and sixth towers tower began in the summer of 2012, followed by the fourth, fi fth and sixth towers tower began in the summer of 2012, followed by the fourth, fi fth and sixth towers tower began in the summer of 2012, followed by the fourth, fi fth and sixth towers

in the latter part of 2013.

70 BELGIUM REAL ESTATE SHOWCASE 2014 BELGIUM REAL ESTATE SHOWCASE 2014 71

Towers 3 and 4 have been mandated to top British architect David Chipperfi eld. Towers 3 and 4 have been mandated to top British architect David Chipperfi eld. Towers 3 and 4 have been mandated to top British architect David Chipperfi eld.

Sanded white prefabricated concrete and light grey aluminium with steel parapets Sanded white prefabricated concrete and light grey aluminium with steel parapets Sanded white prefabricated concrete and light grey aluminium with steel parapets

mark out the buildings with their imposing corner terraces. Tower 4 is to be 56 mark out the buildings with their imposing corner terraces. Tower 4 is to be 56 mark out the buildings with their imposing corner terraces. Tower 4 is to be 56

meters high with fi fteen storeys. This tower will offer a total of 60 apartments of meters high with fi fteen storeys. This tower will offer a total of 60 apartments of meters high with fi fteen storeys. This tower will offer a total of 60 apartments of

various categories. various categories.

The last pair of towers is designed by British bureau Tony Fretton Architects. The last pair of towers is designed by British bureau Tony Fretton Architects. The last pair of towers is designed by British bureau Tony Fretton Architects.

The choice of materials is allied to the history of the Kattendijkdok and in particular The choice of materials is allied to the history of the Kattendijkdok and in particular The choice of materials is allied to the history of the Kattendijkdok and in particular

the Montevideo warehouses: light grey and red brick architecture with exterior the Montevideo warehouses: light grey and red brick architecture with exterior the Montevideo warehouses: light grey and red brick architecture with exterior

fi ttings in bronze coloured aluminium. Both towers number fi fteen storeys but fi ttings in bronze coloured aluminium. Both towers number fi fteen storeys but fi ttings in bronze coloured aluminium. Both towers number fi fteen storeys but

with differing heights. Tower 5 is scheduled to accommodate retail units and 105 with differing heights. Tower 5 is scheduled to accommodate retail units and 105 with differing heights. Tower 5 is scheduled to accommodate retail units and 105

apartments over two ground fl oor levels. Tower 6 will offer retail space at the lower apartments over two ground fl oor levels. Tower 6 will offer retail space at the lower apartments over two ground fl oor levels. Tower 6 will offer retail space at the lower

level and 60 residential units with large surface areas. level and 60 residential units with large surface areas. level and 60 residential units with large surface areas.

‘Cadiz’ in the Cadixwijk‘Cadiz’ in the Cadixwijk

On the Oostkaai of the Kattendijkdok the temporary association of Besix-Vanhout On the Oostkaai of the Kattendijkdok the temporary association of Besix-Vanhout On the Oostkaai of the Kattendijkdok the temporary association of Besix-Vanhout

is building, on behalf of project developer Cores Development, the ‘Cadiz’ project, is building, on behalf of project developer Cores Development, the ‘Cadiz’ project, is building, on behalf of project developer Cores Development, the ‘Cadiz’ project,

designed by POLO Architects and Meta Architect bureau. The administrative designed by POLO Architects and Meta Architect bureau. The administrative designed by POLO Architects and Meta Architect bureau. The administrative

building of the customs service previously stood here. Cadiz is composed of a building of the customs service previously stood here. Cadiz is composed of a building of the customs service previously stood here. Cadiz is composed of a

podium unit with three building levels, upon which four towers of nine storeys each podium unit with three building levels, upon which four towers of nine storeys each podium unit with three building levels, upon which four towers of nine storeys each

can be erected. Within these will be offi ces on the 1st and 2nd fl oors, a residential can be erected. Within these will be offi ces on the 1st and 2nd fl oors, a residential can be erected. Within these will be offi ces on the 1st and 2nd fl oors, a residential

care centre, shops, a supermarket along with cafe and restaurant facilities. care centre, shops, a supermarket along with cafe and restaurant facilities. care centre, shops, a supermarket along with cafe and restaurant facilities.

A central garden adds to the attractiveness of the ensemble. Green roofi ng and A central garden adds to the attractiveness of the ensemble. Green roofi ng and A central garden adds to the attractiveness of the ensemble. Green roofi ng and

tanks for the collection of rainwater contribute to the environmentally friendly tanks for the collection of rainwater contribute to the environmentally friendly tanks for the collection of rainwater contribute to the environmentally friendly

nature of the project. There are scheduled to be 471 underground parking spaces. nature of the project. There are scheduled to be 471 underground parking spaces. nature of the project. There are scheduled to be 471 underground parking spaces. nature of the project. There are scheduled to be 471 underground parking spaces. nature of the project. There are scheduled to be 471 underground parking spaces. nature of the project. There are scheduled to be 471 underground parking spaces. nature of the project. There are scheduled to be 471 underground parking spaces. nature of the project. There are scheduled to be 471 underground parking spaces. nature of the project. There are scheduled to be 471 underground parking spaces. nature of the project. There are scheduled to be 471 underground parking spaces. nature of the project. There are scheduled to be 471 underground parking spaces. nature of the project. There are scheduled to be 471 underground parking spaces.

The offi ce space is divided into 18 units with surface areas of 149 to 439 m². The offi ce space is divided into 18 units with surface areas of 149 to 439 m². The offi ce space is divided into 18 units with surface areas of 149 to 439 m².

They will be delivered ‘bare’ and can easily be connected. The residential care They will be delivered ‘bare’ and can easily be connected. The residential care

centre is integrated into the podium unit and extends to two building levels. centre is integrated into the podium unit and extends to two building levels.

The 116 bedrooms will be operated by GZA (GasthuisZusters Antwerpen). The 116 bedrooms will be operated by GZA (GasthuisZusters Antwerpen).

The demolition works on the former customs building were completed in the The demolition works on the former customs building were completed in the

middle of 2013, following which 250 foundation posts were driven into the ground. middle of 2013, following which 250 foundation posts were driven into the ground.

Completion is scheduled for the end of 2015. Completion is scheduled for the end of 2015.

Diamond for EilandjeDiamond for Eilandje

For the construction of the new Port House – the headquarters of the Antwerp For the construction of the new Port House – the headquarters of the Antwerp

Port Authority which is scheduled to accommodate 500 employees – a budget Port Authority which is scheduled to accommodate 500 employees – a budget

of a little over 50 million Euros has been allocated. The project by Zaha Hadid of a little over 50 million Euros has been allocated. The project by Zaha Hadid

Architects (London), selected at the beginning of 2009 from the fi ve candidates Architects (London), selected at the beginning of 2009 from the fi ve candidates

who had responded to the public call for tenders from the Antwerp Master Architect who had responded to the public call for tenders from the Antwerp Master Architect

launched in 2007, stands out like a diamond to be constructed above the old fi re launched in 2007, stands out like a diamond to be constructed above the old fi re

station at the corner of Mexicostraat and Siberiastraat. station at the corner of Mexicostraat and Siberiastraat.

During the development phase the new building was rated BREEAM ‘Very Good’, During the development phase the new building was rated BREEAM ‘Very Good’,

and has a north-south orientation parallel to the Kattendijkdok. The top of the and has a north-south orientation parallel to the Kattendijkdok. The top of the

building at the south side is a window on the city and marks out the beginning building at the south side is a window on the city and marks out the beginning

of the port zone. The specifi c shape, the façade architecture with glazed triangles of the port zone. The specifi c shape, the façade architecture with glazed triangles

(transparent and shining), along with a height of 46 meters, will make the Port (transparent and shining), along with a height of 46 meters, will make the Port

House an eye-catcher for the most northerly part of Eilandje from a wide variety House an eye-catcher for the most northerly part of Eilandje from a wide variety

of places. of places.

More detailed and updated information via More detailed and updated information via www.pro-realestate.be/eilandjewww.pro-realestate.be/eilandje

Post House

EilandjeEilandje

Cadiz-Project

Westkaai

© Z

aha

Had

id

© Z

aha

Had

id

© P

olo

Arch

itect

s

© P

olo

Arch

itect

s

www.pro-realestate.be


ANALYSE ‘STAY OR LEAVE’ MEERWAARDE VOOR MEDEWERKERS LAAT BESLUITEN TOT VERHUIZEN

De lichtcreaties uit geblazen glas ontlenen hun inspirerende vorm aan zeepbellen. Ze zijn het werk van de Nederlandse ontwerper Alex de Witte voor het Belgische DARK.

De keuze viel op het Marquis-gebouw voor het onderbrengen van de nieuwe kantoren van bpost bank. Een mooie locatie op slechts enkele stappen van het Brusselse centraal station vergemakkelijkt de bereikbaarheid voor de medewerkers. De moderne technische uitrusting van het gebouw biedt de gebruikers een meerwaarde aan comfort.


bpost bank - tot 2012 nog Bank van De Post – is een 50/50 joint venture tussen BNP Paribas Fortis en bpost. Het verhaal begon in 1995 met de Generale Bank en De Post in eenzelfde verdeelsleutel. In de periode 2005 – 2006 verhuisde bpost bank van de Koloniënstraat naar de Brouckèretoren, waar het tweeënhalf verdiepingen huurde. Een logistiek weinig aantrekkelijke werksituatie, gezien de verspreiding in het gebouw.

In maart 2013 werd vanuit de dienst facility management het verzoek gelanceerd om een beter aangepaste huisvesting te zoeken. Blijven was eveneens een optie, maar het huurcontract in de Brouckèretoren liep in november 2014 ten einde en onderzoek naar een beter aangepaste werkomgeving drong zich op. Om niets aan het toeval over te laten, heeft bpost bank deze ‘stay or leave’ studieopdracht toegewezen aan Freestone, een ‘tenant only’ advies en expert sourcing bedrijf, gespecialiseerd in het optimaliseren van de total corporate building lifecycle (real estate, workplace en facility). Bij het zoeken naar een nieuwe huisvesting gold er naast budgetneutraliteit een belangrijke regel waarvan niet mocht afgeweken worden: de nieuwe thuis voor bpost bank moest op vijf minuten wandelafstand liggen van het bpost hoofdkwartier tegenover de Muntschouwburg. “Dat betekende een aanzienlijke beperking van de keuzemogelijkheden tot nauwelijks een drietal panden” verklaart Bob Verdonck, managing partner Freestone. Uiteindelijk werd er gekozen voor het in 2009 volledig gerenoveerde Marquis-gebouw gelegen tussen het centraal station en de Sint-Goedele kathedraal. Na drie maanden studiewerk en een maand

Onder elk werkblad zit een soort dunne nylontas, een bijzonder handige oplossing voor het kabelmanagement.

Er werd gekozen voor een indeling volgens dienst, met modulaire inrichtingen om de nodige flexibiliteit te garanderen ten opzichte van de verwachte groei. De werkplekken zijn per vier gebundeld. Alle werkbladen zijn van een hoogteregeling voorzien in het belang van de ergonomie en overal werden nieuwe, ergonomische bureaustoelen voorzien. Hierop aansluitend werd elke werkplek van een 24” compu-termonitor voorzien. Ladenblokken zijn nergens meer te bespeuren. De verhuisoperatie liet toe om het aantal kasten met 30% te verminderen.

BUSINESS CASE / BPOST BANK, BRUSSELS


onderhandelen over het nieuwe huurcontract kwam de eigenlijke inrichting aan bod. Begin juli 2014 nam bpost bank de nieuwe thuis in gebruik.

Lagere gebruikskost en moderne techniekKiezen voor een nieuwe huisvesting moest ook financieel voordeel opleveren. Het Marquis-gebouw is Breeam-gecertificeerd (Good – 2*), waardoor de energieprestaties vanzelfsprekend veel beter scoren dan in de Brouckèretoren die dateert uit de jaren ’60. Op het vlak van comfort laat de technische vernieuwing van het gebouw met o.a. in de akoestische plafonds verwerkte koeling en ventilatie de balans positief uitslaan. Hoewel de naakte huurprijs gelijk ligt met deze op de oude locatie, zijn de vaste kosten in het Marquis-gebouw lager. De gehuurde ruimte in het Marquis-gebouw werd casco aangeboden. Toch werd het grootste voordeel gehaald uit de onderhandelde huurvrije periode én een aanzienlijke financiële tussenkomst van de eigenaar in de inrichtingskosten. Om het gebrek aan ervaring met dergelijke projecten en de bijkomende workload te kunnen opvangen, bleef Freestone ook na het vinden van een nieuwe thuis aan zet om het project in zijn totaliteit tot een goed einde te brengen. “Het respecteren van de strikt bepaalde timing was cruciaal voor het welslagen van dit project” getuigt Bob Verdonck. Piet Van Petegem, directeur IT en lid van het directiecomité bij bpost bank: “Het project moest het sluitstuk vormen in het hervormingsproces van bpost bank tot een dynamische en moderne bank. Het projectteam, dat bestond uit bpost bank medewerkers en Freestone experten, kreeg een groot mandaat toegewezen”.

➊ Individuele opbergkastjes staan ter beschikking van de medewerkers. Er is geen sleutel voor nodig, omdat ze openen m.b.v. de toegangsbadge waarover elke werknemer beschikt.

➋ Er werden gezellige ‘cockpits’ voor samenwerking of geconcentreerd werken ingericht.

➌ Overlegplekken. Meubilair Alcove Xtra high Sofa by VITRA.

Dubbelwandige glazen afschermingen voor de vergader-ruimten verzekeren de verwachte akoestische isolatie. Als resultaat van een interne bevraging dragen alle vergaderzalen een naam, ontleend aan de figuren die op de bankbiljetten uit de tijd van de Belgische Frank stonden afgebeeld.

➊ ➋ ➌


“ Omdat een bedrijf vaak niet over voldoende tijd en expertise beschikt om dergelijke sporadische doch ingrijpende projecten uit te voeren, hebben wij voor bpost bank het project

van A tot Z aangestuurd en opgevolgd. Space planning, interieurstudie en offerteaanvragen volgden elkaar in snel tempo op “

“Space planning, interieurstudie en offerteaanvragen volgden elkaar in snel tempo op” verklaart Roeland Van Assche, project manager bij Freestone. “Omdat een bedrijf vaak niet over voldoende tijd en expertise beschikt om dergelijke sporadische doch ingrijpende projecten uit te voeren, hebben wij voor bpost bank het project van A tot Z aangestuurd en opgevolgd. Zo werden voor het kantoormeubilair acht potentiële leveranciers aangeschreven, waarvan er drie na het ontvangen van de offertes werden uitgenodigd om een proefopstelling voor te stellen”.

Klaar voor flex-werkenDe nieuwe thuis in het Marquis-gebouw biedt plaats aan 260 werkplekken op één enkel niveau. Vandaag zijn er werkplekken ingericht voor de 220 FTE’s en een 20-tal externe ICT-medewerkers. Alles is klaar om over te schakelen naar het nieuwe werken, met flexibel gebruik van de beschikbare werkplekken, maar in eerste instantie gebeurt dat nog niet.

Efficiënt vergaderen en communiceren Een hedendaags reserveringssysteem voor de vergaderzalen (Evoko) staat borg voor een hogere bezetting en beter rendement van de vergaderfaciliteiten. Bovendien zijn ze voorzien van alle beschikbare technologie om het vergaderen efficiënter te maken, zoals een uiterst eenvoudige koppeling om laptops te schakelen aan het grote beeldscherm (Barco Clickshare). Naast de gesloten vergaderzalen zijn er ook open ruimten voor rechtstaand vergaderen. De grote open cafetaria doet tevens dienst als ontmoetingsruimte. Door niet alleen tafels en stoelen te plaatsen, maar ook poefs, verhoogt het thuisgevoel. Grote vlakke beeldschermen dragen bij tot de interne communicatie.

Leveranciers en aannemers Real Estate & Workplace ConsultancyFreestone www.profacility.be/freestone

Meubilair en indelingenBenches: Vitra TydeKantoorstoelen: Vitra ID-ChairOverlegplekken: Vitra AlcoveCockpits: Vitra Scheidingswanden: Beddeleem

www.profacility.be/beddeleem

ICTTechniek vergaderzalen: Barco Clickshare Reserveringssysteem vergaderzalen: EvokoElektriciteit, databekabeling, veiligheidsbekabeling: Electro ZwijsenDraadloos netwerk: CiscoBeeldschermen voor interne communicatie: LG

SecurityToegangscontrole en inbraakdetectie: Siemens

“Voorafgaan aan de eigenlijke inrichting werd de onontbeerlijke technische infrastructuur ingebracht” blikt Piet Van Petegem terug. “Niet minder dan 67 km datakabel staan in voor betrouwbare netwerkverbindingen. Over de volledige kantooroppervlakte is zowel een bedraad als draadloos WiFi-netwerk uitgerold”.Er is gekozen voor een indeling volgens dienst, met modulaire inrichtingen om de nodige flexibiliteit te garanderen ten opzichte van de verwachte groei. Alle indelingen zijn in glas uitgevoerd om maximaal doorstroming van daglicht te verzekeren. De werkplekken zijn per vier gebundeld. De managers delen met twee een bench met vier werkplekken. De directeurs beschikken nog over een eigen kantoor. Verder zijn er gezellig ingerichte ‘cockpits’ voor samenwerking of geconcentreerd werken.

Elke medewerkster beschikt over een persoonlijke badge die toegang geeft, een sleutelloze locker opent en ook diverse services schakelt.

Voor de kleurkeuze voor de inrichting werd inspiratie gezocht bij de eigen bpost bank corporatie identity. Zo is wit dominant aanwezig als hoofdkleur, maar is de aankleding toch niet steriel uitgevallen. Rood en blauw zorgen voor subtiele accenten.

Eduard Coddé ✍

Geoffrey Fritsch

BUSINESS CASE / BPOST BANK, BRUSSELS

I t ’s in our systemSINCE 1950

T +32 9 221 89 21 or v is i t our websi te www.beddeleem.be

BEDDELEEM PARTITIONS CEILINGS FURNITUREFINISHINGDOORS


TIJDELIJKE BEWONING HOUDT VANDALISME BUITEN

CAMELOTVASTGOEDBESCHERMING

Smart working @ Elia

Tijdelijk leegstaande panden trekken niet alleen vandalisme aan. Ze komen bovendien automatisch terecht in een neerwaartse spiraal van verval doordat er geen controle meer is op het gebouw en de installaties die zich daarin bevinden. Nochtans bestaat er een beproefd en eenvoudig verweer: professioneel door Camelot georganiseerde tijdelijke bewoning.

Camelot biedt eigenaren van tijdelijk leegstaande panden nu al meer dan twee decennia expertise aan. Na de Nederlandse markt volgde Groot-Brittannië en 12 jaar geleden ook België. De Camelot-oplossingen op maat hebben inmiddels inter-nationale erkenning en waardering geoogst.Professioneel leegstandsbeheer betekent voor Camelot het tijdelijk laten bewonen en gebruiken van leegstaande panden die wachten op herbestemming. De tijdelijk bewoning gebeurt via het bezetting ter bede concept. Doordat de panden zichtbaar bewoond zijn schrikt dat vandalen en ongewenste bezoekers af. Bovendien verzekeren de bewoners een permanente controle op de toestand van het pand, m.a.w. worden eventuele defecten of voorvallen (vb. waterlek) meteen gesignaleerd, zodat erger voorkomen kan worden.Door de jarenlange expertise in tijdelijke bewoning van leeg-staande panden weet Camelot de bewoners strategisch onder te brengen in het pand, zodat een maximale bescherming ontstaat.

Camelot beschikt over een eigen technische dienst die regelmatig controlerondes doorvoert in de beheerde gebouwen en toeziet op de goede werking van de technische installaties, de veiligheid, enz.

Nieuwe formules Het professionaliseren van het aanbod voor de leegstandsmarkt is voor Camelot een onafgebroken uitdaging. Daarom worden voortdurend nieuwe formules ontwikkeld en uitgetest. Waar de activiteiten van Camelot zich lange tijd hoofdzakelijk op leegstaande kantoren richtten, worden nu meer uiteenlopende panden opgenomen in de beheerportefeuille. Zo behoren ziekenhuizen, scholen tot en met kastelen tot de mogelijkheden. Voor deze locaties laten zich dan weer andere toe-passingen vinden dan voor het gebruikelijke kantoorgebouw. Camelot heeft inmiddels ervaring met het gebruik als fi lmset, locatie voor fotoshoots, expositieruimte, eventlocatie, enz. Indien het pand over aantrekkelijke parkeerfaciliteiten beschikt, kan dit eveneens als oplossing geëxploiteerd worden. Voor eigenaren van leegstaand vastgoed is dit goed nieuws! Leegstand kan hen eindelijk weer geld opleveren. Camelot inventariseert de panden en biedt ze aan als deel van het leegstandsbeheer. Het heeft in het verleden heel hard gewerkt aan contactmanagement en beschikt over uitgebreide databases om aanbod en vraag aan elkaar te koppelen.


TIJDELIJKE BEWONING HOUDT VANDALISME BUITEN

Bijzondere panden als ziekenhuizen, scholen of kastelen worden door Camelot gebruikt als filmset, locatie voor fotoshoots, expositieruimte, of eventlocatie.

De plaatsing van wooncontainers op bouwwerven biedt een 24-uurs aanwezigheid en voorkomt diefstal of vandalisme.

Boombekelaan 18 bus 1 - 2660 Hoboken - [email protected] - www.cameloteurope.com

Werfbewoning Weer een andere Camelot-formule die sterk in opmars is, is de bescherming van bouwwerven door het verzekeren van een 24-uurs aanwezigheid.Diefstal van bouwmaterialen en bouwmachines, vandalisme, komen helaas steeds vaker voor. Naast de directe financiële schade is er ook de impact op de voortgang van het bouwproject, wat gezien de vandaag gehanteerde strikte timingafspraken, nogmaals resulteert in financiële verliezen.De volledige organisatie van de werfbewoning, inclusief de plaatsing van wooncontainers, wordt door Camelot verzekerd. De ervaring leert dat diefstal en vandalisme volledig verdwijnen, waardoor werfbewoning de meest efficiënte en voordelige bescherming biedt voor deze risicolocaties. Gevarieerde bewoningDe belangstelling voor de door Camelot aangeboden bewonings-formule - die totaal verschillend is van een klassiek huurcontract - is aanzienlijk en gevarieerd.

Het gaat om mensen op zoek naar lage woonkosten, met enige zin voor avontuur, die zich aangetrokken voelen door de vaak bijzondere locaties en boeiende contacten die ontstaan tussen medebewoners. Veelal gaat het om jonge mensen, maar ook ouderen die een tijdlang willen sparen om een lang gekoesterde droom te verwezenlijken, of ook nog startende bedrijven met beperkte financiële middelen op zoek naar goedkope huisvesting en werkplekken.Vanuit hun sociale controlefunctie waken de tijdelijke gebruikers zelf over de orde in hun pand. Iedereen accepteert ook een zeer korte opzegtermijn. Waar mogelijk zal Camelot aan de tijdelijke bewoners of gebruikers een nieuw voorstel formuleren voor tijdelijk wonen, zonder echter een vervolg te garanderen.

Voor meer informatie over de diverse Camelot-oplossingen voor het beschermen van leegstaande panden of werven door bewoning, is Frederik Moens de contactpersoon voor de Belgische markt.

[email protected] +32 (0)3 740 56 40

PUBLIVIEW/ CAMELOT


BUSINESS CASE / MOVE - GDF SUEZ, BRUSSEL


IEDEREEN AAN BOORD OP HET VLAGGENSCHIP VAN GDF SUEZ

De groep GDF SUEZ reorganiseerde onlangs alle administratieve werkplekken van de bedrijven binnen de groep op één locatie in de Brusselse Noordwijk. Bij de verhuisoperatie, die vier maanden geduurd heeft, waren 2.600 medewerkers betrokken.

LDe afdeling Logistiek en Facility Management van GDF SUEZ België beheert 6.500 werkplekken. Het gaat meer bepaald om de administratieve werkplekken en gebouwen, aangezien de productie gerelateerde gebouwen elders beheerd worden. Een deel van dit personeel, dat vroeger verspreid was over dertien locaties in Brussel, verhuisde eerder al naar gebouw 1 van de GDF Suez Towers in de Simon Bolivarlaan, naast het CCN (Noordwijk station). Bij deze eerste verhuizing waren duizend werknemers betrokken. In een tweede fase, tussen december 2013 en april 2014, verhuisden de overige personeelsleden die nog verspreid zaten in Brussel naar het hoofdkantoor van de groep.

Elke Longin, verantwoordelijke van de afdeling Logistiek en Facility Management: “We hebben een derde van ons personeelbestand verhuisd. De eerste groep die vertrok, was het trading team. Niet eenvoudig, want de markten slapen nooit en de activiteiten moesten dus absoluut voortgezet kunnen worden. Bovendien bestaat een

‘trading werkplek’ uit vier computers en vier tot acht schermen. Voor de warmte die deze toestellen verspreiden, zijn speciale koelsystemen nodig die in de individuele kantoren ingebouwd zijn. De verhuizing gebeurde in drie weekends tijdens de kerstperiode. Een deel van de traders werd ondergebracht in een trading room in Parijs, terwijl de anderen met vakantie waren. Deze verhuizing was technisch gezien allesbehalve evident maar werd in goede banen geleid door een groot team van medewerkers van Cofely Services, L.O.G, Your Movers, onze afdeling en een dienstverlener gespecialiseerd in dergelijke werkplekken die voor de gelegenheid uit Groot-Brittannië was overgekomen”.

Om deze enorme verhuisoperatie in vier maanden rond te krijgen, kon Elke Longin rekenen op Fabrice Lion, technical account manager bij L.O.G, die alle operationele aspecten van het space management op zich heeft genomen. Hij geeft ons meer uitleg over de toegepaste methode: “We hadden al heel wat ervaring door de

eerste verhuisfase, maar gezien de omvang van de tweede fase moesten we onze werkwijze aanpassen. Wat het project onder meer zo complex maakte, was dat bijna alle in Toren 1 gehuisveste werknemers ook nog eens binnen die toren moesten verhuizen... Het ging dus om meer dan 2.600 personen die erbij kwamen”.

Elke Longin, Verantwoordelijke van de afdeling Logistiek en Facility Management bij GDF SUEZ

“ Het fenomeen dat onze collega’s in Parijs ‘mitage’ noemen, het ontstaan van ‘mottengaten’ of leegten in de werkplekken zonder dat grotere vrije ruimten

ontstaan, een gevolg van de normale evolutie van de projecten en werkteams, verplichtte tot het herschikken van de ruimtelijke indeling van de afdelingen

die drie jaar geleden in de eerste toren werd doorgevoerd “

Een noodzakelijke samensmelting van bedrijfsculturen Nu rest nog de uitdaging om de contacten en interactie tussen de collega’s, die vroeger op verschillende locaties werkten, vlotjes te laten verlopen. Volgens Elke Longin is het normaal dat ieder bedrijf zijn eigen cultuur heeft: “Wanneer je alleen in een gebouw zit, is er geen probleem om die cultuur te ontwikkelen, maar wanneer je met anderen in een gebouw zit, laten de verschillen zich al gauw voelen. Daardoor groeide de behoefte onder de medewerkers om vaker samen te overleggen, wat onder meer resulteerde in de oprichting van een intern communicatiecomité. Hetzelfde met de preventieadviseurs. We hebben hier vier technische units maar slechts één gebouw! Het beheer van de security & safety gebeurt dus gemeenschappelijk”.

Fabrice Lion, Technical account manager bij L.O.G


“Dit bleek noodzakelijk wegens een fenomeen dat onze collega’s in Parijs ‘mitage’ noemen, het ontstaan van - vrij vertaald - ‘mottengaten’ of hiaten in de werkplekken als gevolg van de normale evolutie van de projecten en werkteams” aldus Elke Longin. “Op die manier komen hier en daar werkplekken vrij, maar geen grote ruimten, waardoor de afdelingen ruimtelijk gereorganiseerd moesten worden”.

Het beheer van het kantoormeubilair: een extra uitdagingEr werd besloten om geen nieuw meubilair te kopen voor Toren 2 maar om het meubilair van de vestigingen Troon, Regent, Gewijde Boom, en andere mee te verhuizen daar het nog in uitstekende staat was. Dit betekende dat in één weekend de bureaus, dozen en computers verhuisd moesten worden om ze op de nieuwe locatie weer terug te monteren en installeren. “We hebben enkel 150 werkplekken gekocht om te kunnen starten, anders zaten we vanaf het begin vast” verduidelijkt Fabrice Lion. Naast deze uitda-ging moest er ook rekening worden gehouden met speciale eisen van bepaalde diensten. Zo hebben we op een zondagavond om 21.00 uur vastgesteld dat we op een verdieping een zestigtal kasten tekortkwamen. We hebben snel een team moeten uitsturen om extra kasten te halen uit een andere vestiging”.

Een organisatorische hersenbreker “In één weekend hebben we 380 mensen verhuisd” blikt Elke Longin terug. “Onze prioriteit was dat alles 100% operationeel moest zijn op maandagmorgen 7.00 uur. We hebben trouwens regelmatig complimentjes gekregen over het feit dat alles in orde en functioneel was”. Fabrice Lion: “Het moeilijkste was om op een blanco blad een verhuisscenario uit te werken op basis van een begindatum (kerst 2013), een einddatum (eind april 2014), een maximale verhuiscapaciteit van 400 personen per weekend, business gerelateerde voorwaarden (bijvoorbeeld geen dienst verhuizen

die in februari de boekhouding moest afsluiten) en technische voorwaarden zoals die van de trading afdeling... De vraag was dus: wie gaan we eerst verhuizen? Het was een soort van strategische hersenbreker waarbij we logische elementen op één rij moesten krijgen. In het begin gaat dat vlotjes maar plots loopt alles vast op de 15e rij en moet je herbeginnen. Ik heb ontelbare versies van dit scenario uitgewerkt...”.

Als Elke Longin een facility manager met een verhuisopdracht als deze een tip moet geven, dan is het wel dit: “Wees goed voorbereid en flexibel tot een zeker punt en hou daarna voet bij stuk. Vanaf een zekere deadline worden de plannen niet meer veranderd, zelfs niet voor een extra tafel, om de correcte uitvoering van het project niet in gevaar te brengen. In deze fase moet beantwoord worden aan de voorwaarde dat ‘er voldoende aanpassingsmogelijk-heden zijn na de verhuizing’. Deze deadline moet enkele maanden voor de verhuisdatum geprikt worden gezien de productie- en uitvoeringstermijnen van de leveranciers”.

De professionaliteit van de betrokken partijen was essentieel voor het welslagen van het project. De partners hebben uiteindelijk gekozen voor Your Movers. “We hadden eerder al een goede ervaring met hen, hun prijs is correct en ze konden een enorm volume als dit aan, wat niet altijd het geval was bij de andere dienstverleners die we geraadpleegd hebben” aldus Elke Longin.

Het laatste team (200 medewerkers van Cofely Fabricom) ging op een september 2014 aan boord van het vlaggenschip. Het is nu aan de bemanning om samen koers te houden.

Patrick Bartholomé ✍

Bernard De Keyzer

Met 2 torens, 75.000 m², 13 verdiepingen, zijn een goede planning, voorbereiding en coördinatie voor D-Day essentieel voor een efficiënte verhuizing.

“ Op een blanco blad een verhuisscenario uit werken was één van de moeilijkste opdrachten om de werkposten en persoonlijke items

van 2.600 personen te verhuizen ”

BUSINESS CASE / MOVE - GDF SUEZ, BRUSSEL


Het welslagen en de kwaliteit van een verhuizing hangt in grote mate af van de bescherming van de doorgangen (liften, trappen en vloeren), de verpakking van het materiaal en de duidelijke labeling van alle te verhuizen meubilair en toebehoren, zodat alles precies in de juiste ruimten en bij de juiste personen terecht komt.

Interieurinrichting Toen de eerste toren van het nieuwe hoofdkantoor van GDF SUEZ gebouwd werd en de eerste medewerkers hun intrek zouden nemen, had de redactie een gesprek met Jean-Louis Samson, Head of Patrimony & Logistics bij Electrabel – GDF SUEZ, over de interieur-inrichting en de organisatie van de werken onthaalruimten.

U vindt deze reportage op www.profacility.be/workplace/GDF-SUEZ.

Over de bouw van de GDF Suez Towers kunt u ook het artikel ‘Duurzaam bouwen: de dingen GROOT zien’ downloaden op www.profacility.be/biblio > 23/04/2012

U vindt deze reportage op

Over de bouw van de GDF Suez Towers kunt u ook het artikel Met 2 torens, 75.000 m², 13 verdiepingen, zijn een goede planning, voorbereiding en coördinatie voor D-Day essentieel voor een effi ciënte verhuizing.

PB WORKPLACE SHOWCASE 2014


EEN LEUKE EN SPEELSE WERKOMGEVING

BUSINESS CASE / BOOKING.COM

Voor het beheer van zijn wereldwijde online hotelreserveringsactiviteiten wordt het bedrijf Booking.com ondersteund door kantoren in meer dan 59 landen, en uiteraard ook in Brussel. Booking.com wil zijn activiteiten op korte termijn zien groeien en bijgevolg is het bedrijf op zoek gegaan naar flexibele kantoren voor het Belgische team, dat momenteel bestaat uit een veertigtal medewerkers maar dat snel uitgebreid zal worden. JLL werd ingeschakeld voor een all-in-one opdracht: het ideale gebouw selecteren, onderhandelen over de huurvoorwaarden en de werkplekken inrichten volgens een sleutel-op-de-deur-formule.Booking.com heeft zijn keuze uiteindelijk laten vallen op een modern gebouw in het historisch centrum van Brussel, op een boogscheut van de Sint-Michiels en Sint-Goedelekathedraal en de Grote Markt. Met het Centraal Station op amper een paar honderd meter van het kantoorgebouw profiteert het personeel van een vlotte multimodale mobiliteit. Een aspect dat doorslaggevend was bij de selectie van de locatie.

De algemene aannemer Tétris Design & Build, een dochteronder-neming van de JLL-groep, heeft een leuke en speelse omgeving uitgedacht en gerealiseerd voor de ‘open space’-inrichting van de gehuurde 600 m² oppervlakte. Aangezien het Belgische team van Booking.com zeer jong is, moest de werkomgeving niet alleen de activiteitensector van Booking.com uitstralen maar ook ‘fun’ en zelfs ludiek zijn om een dynamische sfeer te creëren. Een bewijs hiervan is de moderne cafetaria die de bezoekers bij aankomst verwelkomt en onderdompelt in de wereld van het reizen waarin Booking.com actief is.

Serge Brison


BUSINESS GEDREVEN KANTOOROMGEVING

BUROCONCEPT

Buroconcept bestaat al 22 jaar en manifesteert zich in eerste instantie als studiebureau, maar heeft zich de laatste jaren steeds meer gespecialiseerd in totale conceptrealisatie, wat het ontwerp, de planning, coördinatie en uitvoering van alle werkzaamheden behelst binnen een project voor kantoorinrichting.

“Het begeleiden van de klant naar de ideale kantooromgeving is de missie van Buroconcept” introduceert Patrick Windels, managing director Buroconcept. “Als ideale werkomgeving beschouwen wij een inrichting die maximaal aangepast is aan de organisatorische werking van het bedrijf. Mensen zijn vandaag immers het belangrijkste bedrijfskapitaal”. De werking van het studiebureau, de conceptontwikkeling en het project management bij de uiteindelijke realisatie cumuleren idealiter, maar kunnen ook afzonderlijk aan bod komen volgens de wensen van de klanten.“De uitdaging bij elke nieuwe kantoorinrichting is om in te spelen op de snelle veranderingen die bedrijven ondergaan, zowel omwille van hun eigenlijke business als het economische klimaat waarin ze opereren” schetst Patrick Windels. ‘De werkomgeving moet daarom maximaal wendbaar en fl exibel zijn om in te spelen op die veranderingen”. ‘De ideale kantooromgeving’ moet goed voelen voor de gebruikers, een motiverende uitstraling hebben en bijdragen tot verhoogde effi ciëntie, waardoor een win/win-situatie ontstaat voor zowel werkgever als werknemer. Een effi ciënte kantooromgeving creëren resulteert bovendien in een duur-zame werkomgeving.


BUSINESS GEDREVEN KANTOOROMGEVING

Waversesteenweg 15091160 Brussel


De gebruiker als gids‘De ideale kantooromgeving’ uitkienen is een voortdurende zoektocht. Buroconcept stelt al zijn expertise ter beschikking van de klant om de beste oplossing te zoeken op maat van de klant. Patrick Windels: “Luisteren is belangrijk en daarmee bedoelen we effectief niet vooringenomen luisteren om de business van de klant te doorgronden. Dat gebeurt via diepte-interviews met medewerkers uit alle lagen van de bedrijfshiërarchie. De bij de klant aanwezige expertise moet versmelten met onze expertise. Enkel zo kan er een concept groeien dat optimaal voldoet aan de verwachtingen”.Vanuit de analyse van de verschillende gesprekken ontstaat een eerste ruw concept, dat via vervolggesprekken verder wordt verfijnd. De installatie van stuurgroepen vormt een belangrijke bijdrage tot het terugkoppelen van informatie en het uitkristalliseren van het uiteindelijke concept.

Een gebruiksklare werkomgeving Buroconcept verzekert de A-Z realisatie van alle kantoor-inrichtingen, inclusief de look & feel en de technische installaties die daarbij aan bod kunnen komen. Waar nodig wordt ook het oude gebouw in de door de eigenaar geëiste staat teruggebracht. Patrick Windels: “Wij schrijven de lastenboeken, vragen offertes op, staan in voor de selectie van de aannemers en verzekeren de werfopvolging. Er kan gewerkt worden met door de opdrachtgever aangeduide partijen of volgens de sleutel-op-de-deur formule, wat overigens steeds meer de voorkeur wegdraagt”.De voordelen van een sleutel-op-de-deur aanpak zijn legio: een maximale prijsbewaking binnen de totaliteit van het project, één enkele aanspreekpunt voor de opdrachtgever, een strakke bewaking van de timing, één gecentraliseerde facturatie.

Heel vaak begint de samenwerking al bij de ondersteuning van de gebouwenselectie voor de nieuw in te richten vestiging via een haalbaarheidsstudie.

Gebruiksvriendelijkheid als rode draadBegin 2013 contacteerde de ‘Koninklijke Federatie van het Belgisch Notariaat vzw’ (KFBN) Buroconcept met een aanvraag voor renovatie van de kantoren gelegen in het 7 verdiepingen en +/- 7.000m² tellende gebouw aan de Bergstraat 30-34, nabij de Brusselse Grote Markt. De KFBN was daar al meer dan 20 jaar gehuisvest en in het verleden waren slechts kleinere aanpassingen doorgevoerd.David Van Gelder, architect-partner bij Buroconcept: “Het project omvatte de reorganisatie van de functies, de renovatie van de ruimten, het inbrengen van een look & feel voor de 50-tal werkplekken in overeenstemming met het hedendaagse imago dat de federatie wenst uit te dragen. We hebben een voorstel uitgewerkt dat radicaal brak met het verleden, totaal afweek van wat men gewend was ”.

De kantoorvloeren waren verkaveld in vele kleine ruimten met weinig natuurlijke lichtinval tot zelfs helemaal geen daglicht in het centrale deel. Bovendien was de plafondhoogte zeer beperkt en kon de architectuur algemeen als moeilijk omschreven worden.“We stelden een heldere uitgepuurde inrichting voor, die afrekende met het slechte gebruik van het centrale deel” commentarieert David Van Gelder. “Gebruiksvriendelijkheid stond centraal, wat leidde tot het inrichten van een directie- en administratieve vleugel, het selectief intekenen van vergaderfaciliteiten, maar ook het inrichten van ontmoetingsruimten om het contact tussen collega’s te stimuleren”.

Sleutel-op-de-deurDe door KFBN aan Buroconcept toevertrouwde opdracht betrof in eerste instantie twee kantoorvloeren en vergaderfaciliteiten op de benedenverdieping. David Van Gelder: “We kregen exact zes maand de tijd, inclusief de nodige verhuizingen, om de klus te klaren. Buroconcept nam de totale regie van alle werkzaamheden op zich.”. De realisatie werd opgesplitst in drie fasen: de renovatie van de vergaderzalen op het gelijkvloers, gevolgd door de verbouwing van de 3e verdieping en uiteindelijk de renovatie van de 2e verdieping. De technieken werden onder handen genomen, met o.a. het aanpassen van de HVAC-installatie en herstellen van de plafondkoeling, de volledige vervanging van de elektriciteit en aanpassing van de verlichting naar hedendaagse LED-technologie. Ook het datanetwerk werd volledig vernieuwd met UTP CAT6 bekabeling. De waarden van de federatie – vertrouwen, betrouwbaarheid en transparantie – werden door Buroconcept vertaald naar de inrichting en aankleding met hout en hoogwaardige materialen. Het kantoormeubilair werd geselecteerd uit de Gispen-catalogus en aangevuld met maatwerk. Buroconcept begeleidde ook alle schilderwerken, de plaatsing van tapijt en systeemwanden.“Tijdens het uitvoeren van de werken werden we herhaald met allerhande verrassingen op technisch en architecturaal vlak geconfronteerd die verplichtten tot maximale flexibiliteit en snel inspelen op de nieuw gegeven situatie” blikt David Van Gelder terug. “De uitstekende samenwerking met de facility manager van het gebouw, Antoine Bouvy, heeft zeker bijgedragen tot het respecteren van de vooropgestelde timing”.

Referenties: Oracle, Magotteaux, Federal Mogul, G4S, PSA (Peugeot/Citroën) Michael Page, Havenbedrijf Gent

PUBLIREPORTAGE/ BUROCONCEPT


BUSINESS CASE / ONTEX, AALST


DRIE MAANDEN VOOR DE VERHUIZING VAN DE ONTEX GROEP: EEN RACE TEGEN DE KLOK!Twee maanden om een project uit te werken en drie maan-den om het uit te voeren... over een strakke deadline ge-sproken! Toch is de Ontex Groep, een Belgisch bedrijf van internationaal niveau, gespecialiseerd in wegwerpproducten voor persoonlijke hygiëne, erin geslaagd. Dit succes is te danken aan het concept ‘Design & Build’ van AOS Group dat contractueel garandeert om het budget en de planning te respecteren op basis van een specifiek uitgewerkt design voor elke klant.

Ontex verhuisde zijn wereldwijde hoofdkantoor in Zele (bij Lokeren) naar een nieuw gebouw in Aalst, vlak bij de autosnelweg Brussel-Oostende. Een keuze van de CEO van Ontex waarvan de oorspronkelijke vestiging te krap werd om de groei van het bedrijf te kunnen volgen. Het project ging van start met de komst van de nieuwe Chief Procurement Officer. “We beschikten maar over een honderdtal werkplekken terwijl we jaar na jaar een sterke groei kennen” legt Philippe Agostini uit. “Bovendien strookte het beeld van de vestiging niet meer met het dynamische en innoverende imago dat het bedrijf wil uitdragen”.

Met deze verhuizing beoogde Ontex drie doelstellingen: de samenwerking en innovatie stimuleren, openheid creëren en de teamgeest versterken. Een ambitie die nagestreefd werd door het personeel vanaf het begin bij het proces te betrekken. Eerst moest er een locatie gevonden worden binnen een straal van maximaal 30 km rond de vorige vestiging in Zele. De keuze viel op het gebouw SkylinE40 in de Korte Keppestraat in Aalst (Erembodegem), met een mooie kantooroppervlakte van 3.500 m² verdeeld over drie

Voor zijn nieuwe kantoor koos Ontex voor het emblematische gebouw SkylinE40 in de Korte Keppestraat in Aalst.


BUSINESS CASE / ONTEX, AALST

Op de beide uiteinden van elke kantoorvloer is er een zone voor flex-werken ingericht met een werktafel voor vier medewerkers.Akoestische kasten van Pami dB2 slide.

Er staan geen vaste toestellen meer op de bureaus. Elk bureau is nu uitgerust met een draagbare PC met een Lync-systeem en met toegang tot de gedeelde printers aan de hand van een individuele badge. Bureaus: Pami b.long bench / Bureaustoelen: Viasit Impulse.

Meeting hubs.Meubilair van de collectie Roels.


verdiepingen in een modern gebouw. Meer dan 150 medewerkers genieten er van een betere nationale (via de autosnelweg) en internationale (via de luchthaven) bereikbaarheid. Ontex was onmiddellijk overtuigd van zijn keuze door de kostenbesparingen die het gebouw biedt: recuperatie van het regenwater, thermische compensatie,... “Het straalt een moderner imago uit voor een innoverend bedrijf als het onze”.

Een enorme tijdsdrukBegin 2014 werd de locatie door de directie goedgekeurd, maar de datum van vertrek uit Zele werd door de verhuurder onverbiddelijk vastgelegd op 30 mei 2014. “Dit gaf ons amper twee maanden om onze verhuisprioriteiten te bepalen en een partner te vinden die ze in een concrete vorm kon gieten”. Ontex begon met een team te vormen en benoemde een kaderlid in R&D Sustainability, Bart Waterschoot, tot projectleider. Daarnaast werd er binnen het

“ We moesten wel verhuizen, want in onze oude vestiging beschikten we maar over een honderdtal werkplekken, terwijl we jaar na jaar een

sterke groei kennen. Bovendien strookte het beeld van de vestiging niet meer met het imago dat het bedrijf wil uitdragen “

personeel een netwerk van ambassadeurs opgericht die elk van de functies in het bedrijf vertegenwoordigen. “Om de instemming van iedereen te verkrijgen, communiceerden we op weekbasis om op alle vragen van het personeel te antwoorden”.

Alvorens een verhuispartner aan te duiden, koos Ontex ervoor om een beroep te doen op een projectbegeleider. “We zijn geen verhuisspecialisten en hebben Empact aangesteld om ons te helpen met het dagelijkse beheer van het project, de begeleiding en het beheer van de verandering”. In de twee voorbereidende maanden heeft Ontex ook een lijst opgesteld met het aantal werknemers per functie en de ideale inpassing van die werknemers in de toekomstige kantoorruimte. De inrichting moest eveneens voorzien in flex-werkplekken voor werknemers van andere vestigingen en het flexdesk-concept integreren. Om de mobiliteit van de medewerkers te verbeteren en het personeel te ontlasten van mogelijk fileleed, heeft Ontex voor de eerste keer de principes van flexibel werken ingevoerd.

Een dubbele uitdaging voor AOS: deadline en budgetZodra het organigram en de werkmethoden vastgelegd waren, moest er enkel nog een projectoproep samengesteld worden om een bedrijf voor de verhuizing te vinden. Op 28 februari werd AOS Group aangesteld met twee niet-bespreekbare voorwaarden: het goedgekeurde budget en de opgelegde deadline van amper drie maanden om de verhuizing rond te krijgen. Een deadline die nog strakker werd aangezien Ontex eind juni ook een IPO organiseerde (Initial public offering of beursgang). “Het komt steeds vaker voor

dat projecten dringend uitgevoerd moeten worden. Ons concept ‘Design & Build’ garandeert de implementatie en de naleving van het budget”zegt Annick Vandenbulcke, verantwoordelijke voor het Ontex-project bij AOS Group.

Naast enkele gesloten kantoren en kantoortuinen werden er ‘bubbles’ voor ontmoetingen ingericht, maar ook loungeruimten en vergaderzalen. Alleen de vergaderzalen moeten gereserveerd worden. Om elk van de drie verdiepingen die het bedrijf inneemt en die bijna identiek ingericht zijn van elkaar te onderscheiden en vlot te herkennen, koos het projectteam ervoor om de kleuren van de vloerbekleding on overeenstemming te brengen met die van een boom: bruin (grond) voor de eerste verdieping, groen (gebladerte) voor de tweede verdieping en blauw (lucht) voor de derde verdieping. Aan beide uiteinden van elke verdieping bevindt zich een flex-werkzone met een tafel die uitgerust is voor vier medewerkers. De werknemers stonden vooral versteld van het vele licht dat binnenvalt via de twee zijden van het gebouw en de geluiddemping die doorzet tot aan de kasten. “Dat maakt deel uit van het succes” aldus Philippe Agostini.

Wordt de verhuizing nu beschouwd als een schot in de roos? Eén maand na de verhuizing zijn de meeste, zo niet alle medewerkers zeer positief en is de werkomgeving er duidelijk op vooruitgegaan, ondanks de voor sommigen langere verplaatsingen.

Jean-Claude Verset ✍

Marc Detiffe

Philippe Agostini, Chief Purchasing Officer bij Ontex.


France Dubois - NYC (catalogus Little Van Gogh) brantt (Bernice)

Kunst op kantoor zorgt voor een stimulerende en esthetische werkomgeving en is een bron van inspiratie en creativiteit op kantoor. Bernice en Little Van Gogh maken het mogelijk om kunst te huren, kopen of leasen. Kunst huren is voor bedrijven tevens 100% fiscaal aftrekbaar. Deze twee kunstbedrijven bieden een dynamisch en origineel systeem aan kantoren en organisaties om hun gebouwen te decoreren en tegelijk eigentijdse kunst te promoten.

branttbrantt is het pseudoniem van Jurgen Vanbrabant. Door zijn sculpturen, installaties en schilderijen levert de kunstenaar een zeer persoonlijke interpretatie van architectuur, perspectief en licht. Geïnspireerd door het abstract denken en de werken van het Bauhaus, Mondriaan of Malevich keert hij zich tegen de fundamentele principes van deze beweging en hun kunstenaars door de creatie van zijn eigen abstractie. Zijn sculpturen vullen op een eigenzinnige wijze de ruimte. Ze confronteren de toeschouwer met een nieuwe ruimte, een inzage in een besloten interieur. Door enkele gekleurde vlakken te gebruiken in een bijna geheel witte sculptuur, worden als het ware kleurnevels gereflecteerd. Dit spel van licht en kleur geeft deze “kijkdozen” een magisch en speels element.

France Dubois Het werk van France Dubois lijkt wel intuïtieve poëzie in de vorm van beelden. Zijn strakke foto’s vertellen ons over de breekbaarheid van emoties, soms over momenten van barsten, maar vooral over een mooie en merkwaardige wereld. ‘NYC’ is een tweeluik, uitgevoerd in beperkte oplage, en is een foto die gelamineerd is op plexiglas.

KUNST OP DE WERKVLOER

ART/ @ THE OFFICE


New world of workYou take care of your peopleWe take care of their working environment www.procosgroup.com

Miche BauwinNa een tekenstudie gevolgd te hebben, komt Miche Bauwin in de reclamewereld terecht. Haar carrière als grafisch ontwerpster loopt parallel met een initiatie in het schilderen met olieverf, waarvoor ze cursussen volgt op de Academie en het contact opzoekt met grote meesters. Na het ontwerpen van talrijke illustraties en het creëren van stoffen, wijdt Miche Bauwin zich gedure nde een vijftiental jaar exclusief aan het schilderen met olieverf. De kunstenares beperkt zich niet tot het schildersdoek maar steekt volume in haar creaties met haar ‘bollen’.

Tine VandammeDe kunstenares noemt haar schilderijen “Lovedrugpaintings”. Positivisme, optimisme en speelsheid staan centraal en worden tot uiting gebracht door energievolle penseeltrekken en flitsend kleurgebruik. Deze onlangs gerenoveerde inkomhal krijgt met het kunstwerk “Go Round” een kleurboost. Het detail van een ronddraaiende paardencarousel straalt energie uit en benut de grote witte muur om helemaal tot zijn recht te komen.

www.bernice.be www.profacility.be/littlevangogh

Miche Bauwin - Black, white & red medium bol (catalogus Little Van Gogh) Tine Vandamme, Go round (catalogus Bernice)


ART/ @ THE OFFICE

Staat u voor de uitdaging om nieuw talent binnen te halen of wilt u waardevolle werknemers een extra boost

geven? Bent u vastbesloten om werk te maken van een creatieve en stimulerende werksfeer in uw organisatie?

Pami ontwerpt het perfecte werkklimaat op maat van uw bedrijf. Motiverend voor uw medewerkers, bevorderlijk

voor de resultaten, positief voor de sfeer. Hoe we dat doen? Met hedendaags meubilair. Met maatwerk.

Met innovatieve oplossingen en slimme designs. Doordacht en duurzaam. Samen met u, rond de werktafel.

En vooral: gepassioneerd en met veel vakmanschap. Wij houden van ons werk. En we hopen dat u dat ook doet.

Industrielaan 20 | Nolimpark 1408 | B-3900 Overpelt | T +32 11 800 700 | [email protected] | www.pami.be

JANSSEN PHARMACEUTICA MELEXIS FLEXPOINT

Referenties:

Janssen Pharmaceutica • Vlaamse Gemeenschap •

VTM • UZ Gent • Dredging International • Acerta •

JBC • Melexis • Stad Antwerpen • ACV • Imec •

Partena • Carglass • UCB Pharma • De Lijn • BKCP •

Puratos • Flexpoint • ...

VTM


PURO FAIRTRADE COFFEE

KOFFIEPAUZES OP KANTOOR

MIKO

Wayenborgstraat 142800 Mechelen


Investeren in koffi epauzes voor het personeel is één van de meest zinvolle zaken die u als Facility Manager kan doen! Koffi epauzes op het werk zijn namelijk van groot belang voor het welzijn en de productiviteit van uw werknemers. Het is een moment van (relatieve) rust, tijd om even alles op een rijtje te zetten en een overzicht te krijgen over de werkdag. Het informele karakter van de gesprekken aan de koffi eautomaat versterkt bovendien de samenwerking tussen collega’s.

U ziet, een koffi eleverancier aanduiden is meer dan enkel kiezen voor een lekker kopje koffi e… U gaat dus best niet over 1 nacht ijs. We geven u enkele tips voor een weloverwogen beslissing.

➊ Warme drankautomaten bereiden de koffi e met espresso-bonen, versgemalen koffi e (Fresh Brew) of instantkoffi e. Om piekmomenten op te vangen, bijvoorbeeld de koffi epauzes in een productie-omgeving, kiest u best voor vriesdroogkoffi e. Indien er gespreid over de dag koffi e gedronken wordt, gaat u voor een lekkere koffi e van espressobonen.

TIP Bij veel automaten kan je ook een kannetje koffi e vullen, handig voor meetings. Ook een thermossysteem met voor-gedoseerde fi lterzakjes is ideaal om steeds verse koffi e in vergaderzalen klaar te hebben staan.

➋ Uw onderneming draagt Maatschappelijk Verantwoord Onder-nemen (MVO) hoog in het vaandel? Met duurzame koffi e met het Max Havelaar keurlabel voor eerlijke handel maakt u uw

engagement duidelijk kenbaar. Uiteraard opteert u voor een energiezuinige automaat met oa. LED-verlichting en stand-by modus.

TIP De vers gebrande kwaliteitskoffi es en frisse uitstraling van de automaten van Puro Fairtrade Coffee tonen in 1 oogopslag uw engagement voor MVO.

➌ Wordt er enkel koffi e aangeboden tijdens de pauze? Neen, wellicht is er ook vraag naar andere dranken zoals thee en soepjes. Breidt de coffeecorner uit met een waterfontein, aangesloten op de watertoevoer. Een economische oplossing voor fris en zuiver water.

TIP Maak het uzelf gemakkelijk en opteer voor één leverancier die het volledige gamma voor de pauzes bezorgt. 1 leverancier, 1 bestelling, 1 factuur, 1 aanspreekpunt.

PUBLI-VIEUW / MIKO


HUIS VAN DE VERKEERSVEILIGHEID EEN VLOTTE OVERSTAP NAAR DE NIEUWE MANIER VAN WERKEN

Eén van de doelstellingen van de renovatie was het creëren van een aangepaste bezoekersinfrastructuur. Daarom zijn op de benedenverdieping alle ontmoetings-ruimten geconcentreerd voor het ontvangen van bezoekers.


BUSINESS CASE / BIVV, BRUSSEL

Na jarenlange discussie over de gewenste huisvesting voor het BIVV – IBSR (Belgisch Instituut voor de verkeersveiligheid), werd drie jaar geleden beslist tot een volledige nieuwe aanpak in lijn met het gedefinieerde nieuwe imago en de daaraan verbonden doelstellingen voor de organisatie. De nieuwe werkomgeving en het nieuwe werken werden in recordtijd geïmplementeerd.

Karin Genoe, Afgevaardigd Bestuurder BIVV vzw, nam zowat drie jaar geleden haar functie op en herinnert zich nog goed de lopende debatten rond een geschikte huisvesting. “Onze organisatie bezit dit gebouw aan de Haachtsesteenweg, waar naast de kantoren ook labo’s en technische ruimten ondergebracht zijn” introduceert zij. ‘Het gebouw dateert uit de jaren zeventig, was volledig verkaveld in kleine gesloten kantoortjes naast brede gangen en op vele vlakken duidelijk getekend door de tijd. Bovendien was er te weinig ruimte om alle medewerkers te huisvesten en werd enkele huisnummers verderop een aanvullende kantoorvloer gehuurd”.De organisatie opteerde voor een ingrijpende verbouwing van het eigen gebouw, dat haar nieuwe stijl moest communiceren, een stijl van openheid en veelzijdigheid. Dankzij de tussenkomst van ‘Alternativ Workspace Solutions’ konden bovendien alle medewerkers ondergebracht worden in één gebouw.

Nieuw imago verdient nieuwe werkomgeving Karin Genoe: “Het BIVV omvat vele diensten, die vroeger weinig contact hadden met elkaar. Het was zeker de bedoeling een informelere en contactvriendelijke werkomgeving te creëren. Bovendien stond het BIVV naar buiten bekend als een soort eiland, dat geïsoleerd werkt van zijn vele partners. Daarom besloten we ons gebouw te ontwikkelen als Huis van de verkeersveiligheid, met niet langer het BIVV op de voorgrond”.


Om de 150-tal medewerkers te kunnen huisvesten moest afstand genomen worden van de vertrouwde ‘hokjes’. “Er zijn geen indi-viduele kantoren meer, ik zit zelf ook gewoon tussen de mensen in een open space kantoorinrichting” getuigt Karin Genoe. “Enkel de afdelingen personeelszaken en boekhouding beschikken nog over vaste werkplekken, een keuze die louter het gevolg is van het gebruik van eigen desktop-PC’s. Bovendien voerden we de mogelijkheid tot thuiswerken in, met een maximum van twee dagen per week”.In het najaar van 2011 werd een clean desk policy ingevoerd, waarna het stapsgewijs overschakelen naar het paperless office volgde. Het digitaliseringsproces wordt vandaag nog verder opgevoerd.

Gebouw-update Het door Alternativ Workspace Solutions begin 2013 voorgelegde concept voor de renovatie droeg snel de goedkeuring weg. “Er is nauwelijks afwijking tussen het initiële voorstel en de uitvoering” merkt Natalie Schoonjans op, project manager bij Alternativ Workspace Solutions. “Het aantal overlegvergaderingen bleef erg beperkt, omdat het project gedreven werd vanuit de BIVV-directie, die precies wist waar ze naartoe wou”.

Het gebouw werd volledig gestript tot op zijn betonstructuur, om het vervolgens zo goed als mogelijk aan te passen aan de actuele verwachtingen op het vlak van energieprestatie. Zo kreeg het dak een efficiënte isolatie aangemeten, werden de radiatoren voor de ramen weggehaald, aangepast en in de vloeren verwerkt. Een ontwerp dat maximaal natuurlijk licht laat doordringen werd gepaard aan een volledig nieuw ingebrachte energiezuinige verlichting.Alternativ Workspace Solutions deed beroep op een adviesbureau voor de technische installaties, maar verzekerde zelf de coördinatie en de realisatie van al deze werkzaamheden.

Alles onder één dakEén van de grote voordelen van de renovatie van het eigen gebouw was het kunnen behouden van de geïntegreerde niet-kantoorfuncties. Deze worden momenteel als laatste fase gerenoveerd. De werkplekken zijn over de vloeroppervlakte verspreid met een variatie van ‘benches’ voor vier medewerkers, bubbles voor één of twee gebruikers, diverse zithoeken voor informele gesprekken tussen collega’s en uiteraard ook vergaderzalen. Deze zijn centraal

op de as van de verdieping ingetekend en voorzien van glazen wanden, wat bijdraagt tot het maximaal binnenhalen van daglicht en tevens ‘transparantie’ communiceert. Tijdens de uitvoering van de weken werd beslist om de cafetaria multifunctioneel in te richten, met de mogelijkheid ze ook te gebruiken als één grote vergaderzaal of als vergaderzaal gecombineerd met de cafetariafunctie. Er zijn zelfs twee vertaalcabines ingericht met videomonitoring naar de vergaderruimte.

“ Er zijn geen individuele kantoren meer, ik zit zelf ook gewoon tussen

de mensen in een open space kantoorinrichting “

Karin Genoe, Afgevaardigd Bestuurder BIVV


➊ Zithoeken voor informele gesprekken tussen collega’s.

➋ De cafetaria is multifunctioneel ingericht met de mogelijkheid ze ook te gebruiken als één grote vergaderzaal.

➌ Vergaderzalen zijn centraal op de as van de verdieping ingetekend en voorzien van glazen wanden, wat bijdraagt tot het maximaal binnenhalen van daglicht en tevens ‘transparantie’ communiceert.

➊

➋

➌



“ Om de 150-tal medewerkers te kunnen huisvesten moest afstand genomen worden van de vertrouwde ‘hokjes’.

Er zijn geen individuele kantoren meer “


Minder verkeersdoden Op een actieve wijze bijdragen tot een duurzame vermindering van het aantal verkeersdoden door het ontwikkelen, delen en toepassen van kennis m.b.t. tot verkeersveiligheid is de nieuwe missie van het BIVV. Naast de bekende, voortdurend wisselende veiligheidscampagnes, werkt het BIVV steeds nadrukkelijker aan een wetenschappelijke onderbouw, en een groeiend aantal partnerships. Het BIVV overkoepelt een aantal diensten, zoals het Kenniscentrum Verkeersveiligheid, het Centrum voor Communicatie en Sensibilisering, het Centrum voor Rijgeschiktheid en het Centrum voor Proeven, Vorming en Advies.

“Eén van de doelstellingen van de renovatie was het creëren van een aangepaste bezoekersinfrastructuur” vermeldt Natalie Schoonjans. “Daarom zijn op de benedenverdieping alle ontmoetingsruimten geconcentreerd voor het ontvangen van bezoekers door o.a. het centrum voor rijgeschiktheid”. De grondige renovatie was tevens aanleiding om alle individuele printers af te schaffen en over te gaan op ‘secured printing’.

Tijdelijke verhuis als aanloop tot het nieuwe werkenTijdens de ingrijpende verbouwingen moest iedereen verhuizen naar een tijdelijke locatie, die zich aandiende in het gebouw waar al bijkomende kantoorruimte werd gehuurd. Karin Genoe: “Dit gegeven bleek nadien een belangrijk voordeel om vlotter de overstap te maken naar de nieuwe manier van werken, omdat we daar ook al in een open space omgeving werkten, terwijl de remake van ons eigen gebouw uiteraard veel meer comfort in peto had voor de medewerkers, waardoor ze er zich meteen thuis voelden”. Communicatie naar de medewerkers was erg belangrijk, zeker gezien ze op korte tijd twee verhuisoperaties moesten doormaken en de grote impact van de renovatie op het eigenlijke werken. Karin Genoe: “Tijdens de verbouwing werden infoflashes verspreid naar de medewerkers, die op geregelde tijdstippen een update gaven over de evolutie van de werkzaamheden. Na de verbouwing en voorafgaand aan de opening lieten we een film produceren die via ons Intranet kon worden opgeroepen. Zo kon iedereen zich op elk ogenblik een beeld vormen van wat er gaande was en waar we naartoe gingen”.

Het volledige project – gebouwrenovatie en nieuwe inrichting – werd in amper een half jaar afgerond. De nieuwe thuis voor het BIVV is nu ongeveer net zo lang in gebruik en de respons is overwegend positief. Dinsdag blijkt de drukste dag en lopen de kantoren erg vol. Het ingevoerde thuiswerken wordt door een aantal mensen gretig geadopteerd, terwijl enkelen er geen gebruik van maken, veelal omdat hun situatie thuis hen niet toelaat de gewenste werkomgeving te creëren.

Eduard Coddé ✍

Marc Detiffe

Het concept voor de kantoorinrichting laat maximaal natuurlijk licht laat doordringen en gaat gepaard met een volledig nieuw ingebrachte energiezuinige verlichting. De werkplekken zijn in de ‘open space’-inrichting verspreid met benches voor vier medewerkers.



Bubbles faciliteren gecon-centreerd werken voor één gebruiker.

Zithoeken voor informele gesprekken tussen collega’s.

www.profacility.be/guidedé ontmoetingsplaats voor vraag en aanbod

De online leveranciersgids op profacility.be/guide stelt meer dan 1.140 gespecialiseerde leveranciers endienstverleners voor volgens hun activiteitensector. Zij bieden u hun knowhow om het beheer van uw gebouwen,

werkomgevingen, facilitaire diensten, wagenpark en mobiliteit te optimaliseren.

© ‘Profacility Guide’ is een uitgave de Business Interactive Media (Bimedia)www.profacility.be I [email protected] I tel. +32(0)2 669 77 65

Advertising: www.pro-realestate.be/advertising I [email protected]

m.profacility.beZoek een leverancier via uw smartphone

www.profacility.be/guide

m.profacility.beZoek een leverancier via uw smartphonem.profacility.beZoek een leverancier via uw smartphone

www.profacility.be/guidewww.profacility.be/guidewww.profacility.be/guidewww.profacility.be/guidewww.profacility.be/guidewww.profacility.be/guide


WWWW.PROFACILITY.BE/WORKPLACE

Ontdek meer reportages die reeds in Profacility magazine verschenen via www.profacility.be/workplace

en op de volgende pagina’s.

www.profacility.be/workplace: onze online bibliotheek voor binnenhuisarchitectuur van kantoren,

vergaderruimtes, recepties en onthaalruimtes.

→→→WMEETING & CO-WORKING OP EEN INSPIRERENDE WERKPLEK

RE:Flex is een professionele omgeving met de meest innovatieve vergaderen presentatiefaciliteiten, waar u kan afspreken met collega’s en klanten.volgende afspraak. Uw connectie met de wereld.

RE:flex biedt u toegang tot gevarieerde kantoorruimten. U heeft de keuze uit individuele en ‘collaboration’ ruimten, waar u met anderen samenwerkt. U kunt de faciliteiten van RE:flex huren op basis van een halve-dag. Maar we bieden ook formules op maanden jaarbasis aan.

De tarieven van de verschillende co-working formules, huur van vergaderzalen en seminarie center kan u raadplegen via www.reflexhub.be.

Vraag nu uw one week free trial’ badge om RE:flex gratis te ontdekken !

RE:Flex - Flexible business hubMechelen Campus - Schaliënhoevedreef 20 2800 MechelenTEL. (0)15 644 344 - [email protected]

TE ONTDEKKEN OP / WWW.PROFACILITY.BE/WORKPLACE


Onlangs heeft advocatenkantoor Gómez-Acebo & Pombo zijn oog laten vallen op nieuwe kantoren in de emblematische ITT Toren aan de Brusselse Louizalaan. Het jonge team advocaten deed beroep op Rosestudio om een werkomgeving te ontwerpen die de cultuur en manier van werken van het bedrijf weerspiegelt. Gezien de aard van hun werk had het advocatenkantoor een ruimte nodig die kon beantwoorden aan twee schijnbaar tegengestelde behoeften: openheid en vertrouwelijkheid. De organisatie van de ruimten kon beginnen. Rosestudio heeft een soort van scèneplan zoals in een schouwburg uitgewerkt, om rekening te houden met de verplaatsingen van iedereen en om deze stromen op natuurlijke wijze te organiseren. Door de ingenieuze indeling kon de beschikbare ruimte geoptimaliseerd worden. Dankzij de transparante tussenwanden tussen bepaalde kantoren en vergaderzalen baadt de ruimte in natuurlijk licht en vallen alle grenzen weg, maar de cliënten worden wel apart ontvangen in privéruimten die de nodige vertrouwelijkheid van de gesprekken waarborgen. Om de ruimten een hedendaagse look te geven, was één van de doelen van het ontwerp om kromme lijnen te integreren in de hele ruimte, met inbegrip van het meubilair en de deurlijsten. Deze uitdaging kon verwezenlijkt worden, omdat Rosestudio een eigen productieatelier heeft. Op die manier lieten hun creatieve ideeën zich ook realistisch en betaalbaar uitvoeren.

Ontdek deze reportage op www.profacility.be/workplace/gomez

GÓMEZ-ACEBO & POMBO, BRUSSELTraditie en moderniteit verenigen

M

arc

Detiff

e


Een gebouw neerzetten voor de nieuwe generatie. Dat was het streefdoel van Elia met de bouw van ‘Le Monnoyer’. Het gebouw, dat verkozen werd tot Voorbeeldgebouw door Leefmilieu Brussels en conform is aan de NZEB- en BREEAM-normen, is letterlijk het grootste voorbeeld van een milieuvriendelijk gebouw. De 350 werknemers van elektriciteitsnetwerkbeheerder Elia hebben hun werkplek in Diegem vaarwel gezegd en zijn verhuisd naar een volledig passief gebouw van 10.000 m² met een inrichting volgens de regels van de ‘Smart Way of Working’. Elia belastte het bedrijf L.O.G met de studie voor de inplanting en inrichting van de werkruimten, evenals de verhuizing naar het nieuwe gebouw op basis van de behoeften van elke afdeling, vooral op het gebied van vergaderzalen, concentratieruimten (‘bubbles’) en klasserings- en archiveringsruimten.

Dit resulteerde in een telkens weer andere confi guratie van de ruimte voor elke afdeling: Expertise, Infrastructuurprojecten, Aankopen, Beheer van de vergunningen, Administratieve ondersteuning en Netwerkontwikkeling. Zo beschikt de dienst Aankopen uiteindelijk over meer vergaderzalen, terwijl de afdeling Expertise meer concentratieruimten telt. Maar voor iedereen geldt de clean desk regel wanneer ze het gebouw verlaten. Ook werden nieuwe IT-tools ontwikkeld om de samenwerking vlotter te laten verlopen, zoals Lync van Microsoft en een Softphone op PC voor iedereen. Hierdoor zijn er ook meer mogelijkheden om te telewerken.

Ontdek deze reportage op www.profacility.be/workplace/bull

ELIA, BRUSSEL Een uitnodiging tot co-creatie

M

arc

Detif

fe


Sanoma profi teerde van de afl oop van het huurcontract van de voornaamste van zijn drie vestigingen, om de drie teams in september 2013 te verenigen in één gebouw in het complex Zuidpoort, tegenover het station van Mechelen. Deze centralisatie was de opportuniteit om een nieuwe bedrijfscultuur te creëren, gebaseerd op een grotere arbeidsfl exibiliteit en een afgeplatte hiërarchische structuur. Een nieuwe lay-out van de werkposten moest de samenwerking tussen de verschillende activiteitencentra van de groep vergemakkelijken en tevens de managers en hun teams dichter bij elkaar brengen. Het project werd begeleid door een Program Manager van de Integrator Getronics.Tijdens de verhuizing werd het change management uitgewerkt rond vier pijlers. Vooreerst ICT, omdat de nieuwe communicatietechnologieën onontbeerlijk zijn om de vereiste fl exibiliteit van het concept ‘Work Anytime Anywhere’ waar te maken. Ten tweede, communicatie en veranderingsmanagement. Voor de invoering van de nieuwe manier van werken hebben ‘change coaches’ elk team begeleid bij de uitwerking van akkoorden die primordiaal zijn bij de overgang naar een volledig nieuwe manier van werken, vooral voor de profi elen die in aanmerking komen voor de overstap naar telewerk. Dat geldt ook voor de concepten ‘fl exdesk’, ‘teamdesk’ en nabijheid (of niet) van het management. Ten derde, het facilitair beheer. De nieuwe manier van werken met meer vergaderruimtes, draadloze verbindingen en de afwezigheid van aan elke werknemer toegewezen werkplekken. En, last but not least, de typische human resources thema’s: mobiliteit, werktijdregistratie en de addenda voor telewerken aan de werknemerscontracten. Nu verwelkomen de 540 fl exibele werkplekken 700 medewerkers. In vergelijking met de vroegere situatie is de beschikbare ruimte met 30% verminderd en zijn de leasingkosten alleen al met 1,7 miljoen euro per jaar gekrompen.

Ontdek deze reportage op www.profacility.be/workplace/sanoma

SANOMA, MECHELENBytes, bricks & behavior

M

arc

Detiff

e


De Belgische hoofdzetel van Beiersdorf is verantwoordelijk voor alle merken en producten, waaronder Nivea en Eucerin als meest bekende namen. De verhuis naar een nieuwe kantoorruimte lag aan de basis voor de ontwikkeling van een volledig nieuw concept voor de werkomgeving, met nadrukkelijke verwijzing naar de identiteit van het bedrijf. Beiersdorf betrok lange tijd een gebouw waar de medewerkers verspreid zaten over drie kleinere plateaus. Voor de nieuwe thuis werd gekozen voor een gebouw dat voldoende ruimte biedt om de ganse onderneming op één verdieping te huisvesten. Beiersdorf België wenste een maximaal open space inrichting, waarbij alle medewerkers wel een eigen werkplek behouden, terwijl toch ook een dag per week thuiswerken wordt toegestaan. De verschillende afdelingen (o.a. sales, marketing, fi nance, supply service) beschikken over een eigen zone. Zes ‘bubbles’ - micro-vergaderruimtes - dienen tevens als een soort baken om de afdelingen visueel te scheiden.

De realisatie van de nieuwe werkomgeving moest fris, open en licht ogen, in lijn met het imago en de communicatie van het bedrijf in de markt. De Nivea-verpakkingen met hun typische afgeronde vormen en kleurenpalet – blauw, wit en oranje – dienden als inspiratie voor de inrichting van de ruimten. Een ander grafi sch element dat herhaald terugkeert in de aankleding van de kantoorruimte zijn de 4 bollen die deel uitmaken van het logo en de visuele identiteit van Beiersdorf. Om de ruimten nog persoonlijker te maken en de band met de merken nog iets te versterken, werden foto’s op groot formaat met bekende beelden uit de globale Nivea-imagocampagne in de aankleding opgenomen.

Ontdek deze reportage op www.profacility.be/workplace/beiersdorf

BEIERSDORF, BRUSSEL Verpakkingen als inspiratiebron


M

arc

Detiff

e


De beslissing van de Europese Commissie om fi nanciële instellingen hun banken verzekeringsactiviteiten te laten opsplitsen, werd door Robert De Colfmaker, Facility Manager ING Life & Non-Life Belgium als een ongelofelijke opportuniteit beschouwd om een gloednieuw bedrijf met een sterke bedrijfscultuur en een groot belang voor het welzijn van de werknemers neer te zetten. Dat resulteerde o.a. in een aantal maatregelen voor de mobiliteitsbehoeften, een op gezondheid gefocuste food policy en de samenwerking met een partner voor ergonomie en gezondheid.

Deze verandering impliceerde voor het 450-tal medewerkers dat ING Life & Non-life telde om de kantoren in de Sint Michielswarande te Etterbeek te verlaten. Na een grondige analyse van de impact die de verhuizing op de medewerkers zou hebben, werd voor het Airport Plaza in Diegem als nieuwe thuis voor het nieuwe bedrijf gekozen. De harmonie tussen zicht op beweging buiten en rust, de vele diensten die gecentraliseerd aangeboden worden binnen het gegroepeerde geheel van Airport Plaza, resulteren in een jong en dynamisch gevoel, vergelijkbaar met de campus-sfeer, wat motiveert tot goed werken.

ING Life & Non-Life Belgium opteerde heel bewust voor samenwerking met een externe partner. De uiteindelijke keuze viel op Art Nivo Workspaces. Een 33-tal medewerkers traden op als spreekbuis voor hun 450 collega’s. Zij fungeerden als ambassadeurs van de verschillende afdelingen. Via workshops in de diepte werd door iedereen input gegenereerd voor de creatie van de nieuwe werkomgeving.

Ontdek deze reportage op www.profacility.be/workplace/ING

ING LIFE & NON-LIFE, DIEGEMNieuwe start in het Airport Plaza

Invitation high benchDeveloped by sedus for Vodafone as a touch-down workstation for nomads

www.sedus.be09/[email protected]/890375


Va

lerie

Cla

risse

Invitation high benchDeveloped by sedus for Vodafone as a touch-down workstation for nomads

www.sedus.be09/[email protected]/890375


In België genieten de Quick-hamburgerrestaurants een grote populariteit. De hoofdzetel in Berchem was na 30 jaar gebruik erg verouderd en bood geen aantrekkelijke werkomgeving meer. De uitstraling van de hoofdzetel was niet langer in overeenstemming met het jong, dynamisch, fris en vernieuwend imago van Quick in de markt. Hoewel Marc Bracquiné, Construction & Development Manager van Quick Restaurants nv, zelf meer dan vertrouwd is met het ombouwen, renoveren en nieuw ontwikkelen van de Quick-restaurants (jaarlijks ± 25 projecten), was de uitwerking van een volledig nieuwe eigen werkomgeving voor de hoofdzetel toch een heel andere ervaring. Zo werd de inrichting van de nieuw gehuurde 1200 m² tellende kantoorvloer in Wilrijk aan L.O.G toevertrouwd. De huisstijl van de restaurants werd op het inrichtingsproject geënt om bij te dragen tot de gewenste Quick-sfeer in de nieuwe werkomgeving. Zo is de receptie geïnspireerd op een toonbank in de Quick-restaurants. In de ‘lounge’ met keukenblok en drankautomaten hangen de bekende menuschermen tegen de wand en slaat ook het gevarieerde zitmeubilair een brug naar de restaurantwereld buiten. Bij de ‘benches’ met 10 en 6 werkplekken horen handige rolcontainers zoals we die van de catering aan boord van vliegtuigen kennen.

Ontdek deze reportage op www.profacility.be/workplace/quick

QUICK, WILRIJKEen dynamische hoofdzetel in lijn met het merkimago



In tegenstelling tot de gebruikelijke gang van zaken, was de beslissing om te verhuizen niet het begin, maar het resultaat van een lang proces. Saskia Van Uffelen, toenmalige CEO van Bull Belux, had in 2010 het DiversiBull-project opgestart. Net als alle bedrijven wordt Bull geconfronteerd met de impact die de leeftijdscurve van zijn personeel zou kunnen hebben. Generaties X (35 jaar), Y (25 jaar) en de Babyboomers (55 jaar) reageren verschillend. En binnenkort zal het bedrijf een 4e generatie medewerkers moeten verwelkomen. Het DiversiBull-project heeft als doel de synergiën tussen de generaties uit te bouwen.

Bull besliste daarom voor de inrichting van de nieuwe kantoren te kiezen voor open en fl exibele ruimten die de creativiteit en de informele communicatie bevorderen. Dankzij de moduleerbare werkruimtes kunnen de projectteams gemakkelijk samenzitten, hun ideeën met elkaar delen en nieuwe dynamische teams vormen. De inrichtingsopdracht werd aan het bedrijf Admos Design & Build toevertrouwd. Maurizio Sabatini, Chief Financial Offi cer bij Bull, werd meteen aangetrokken door de sleutel-op-de-deur formule die voorgesteld werd en dat met slechts één gesprekspartner, met één enkel contract, een vast budget en een vaste verbintenis

met betrekking tot de planning. Het ‘turnkey’-contract had als groot voordeel dat Bull zich tijdens de werken op zijn corebusiness kon blijven concentreren, zonder zich zorgen te moeten maken over de werf. Admos nam deel aan het hele besluitvormingsproces, van het idee en de ‘stay or leave’-analyse, tot het ontwerp en de uitvoering (fi t out).

Ontdek deze reportage op www.profacility.be/workplace/bull

BULL BELUX, BRUSSELSamenwerking tussen vier verschillende generaties

Yv

an G

lavie


Afgelopen april verhuisde Melexis naar een nieuw en resoluut ecologisch gebouw, dat drie verdiepingen telt. Het bedrijf, gespecialiseerd in de productie van sensoren voor de automobielindustrie, had niet genoeg plaats voor de testgebieden. Met het nieuwe gebouw heeft het bedrijf zowel zijn productiecapaciteit alsook de admini-stratieve activiteiten (planning, logistiek, kwaliteitscontrole en ontwikkeling) verhoogd. De nieuwbouw wordt voorverwarmd met de warmte die in het testgebied op het gelijkvloers opgewekt wordt, terwijl de airconditioning van het type ‘water cool’ is. In het plafond zit een netwerk van spiraalbuizen met koud water die de omgevingstemperatuur aanpassen zonder tocht te veroorzaken. Voor de constructie van het gebouw heeft Melexis bewust samengewerkt met lokale bedrijven dicht bij de werf. Het gebouw heeft 9 miljoen euro gekost, waarvan bijna 300.000 euro naar de inrichting ging. De kantoorruimte alleen al groeide van 400 m² naar 1.200 m². Melexis koos PAMI als partner voor de inrichting van deze ruimten. Het bedrijf deelt dezelfde waarden als Melexis voor wat milieuvriendelijkheid betreft, o.a. binnen de productie. Volgens Arnaud Devos, Senior Project Manager bij Melexis en sterk betrokken bij de follow-up van de verhuizing, wou de directie in de eerste plaats afstappen van de traditionele werkomgeving, innoveren en voorzien in de behoeften van de medewerkers. Om de fi losofi e ‘een ruimte voor

elke taak’ in de praktijk om te zetten, werden o.a. minilounges geïnstalleerd voor informele gesprekken onder vier ogen, en andere geluidsdichte ruimtes om alleen te werken, telefoontjes te plegen of deel te nemen aan virtuele vergaderingen.

Ontdek deze reportage op www.profacility.be/workplace/melexis

MELEXIS, IEPER Een organisatie die meegroeit

Th

omas

Van

haut

e



ELO Touch Solutions is een volledig B2B georiënteerd bedrijf, gespecialiseerd in aanraakbeeldschermoplossingen voor de meest uiteenlopende toepassingen: retail, gaming/kiosk, medische/zorgsector, luchthavens, enz. Tot voor kort was ELO Touch Solutions onderdeel van de fi rma TE Connectivity, gehuisvest in Kessel-Lo. De Amerikaanse moederfi rma besliste om het onderdeel te verkopen en vandaag is Elo Touch Solutions zelfstandig. Daarom moest ELO Touch Solutions op zoek naar een nieuwe thuis. Dat bracht het bedrijf naar het grondig gerenoveerde ‘Vander Elst’-pand in Leuven, een plateau van 1100m² dat mooi gebruik maakt van de lichtinval en de uitzichten op de omgeving met het naastgelegen kanaal. In België ligt de Europese hoofdzetel van waaruit de EMEA-markten met een 80-tal medewerkers bediend worden. De helft daarvan werkt in de nieuwe kantoren en draagt zorg voor de producten salesondersteuning. Er worden 16 verschillende talen gesproken en de nieuwe inrichting van de werkomgeving die door Buroconcept gerealiseerd werd, moest de grote cultuurmix binnen het bedrijf ondersteunen. Het doel was niet om een open kantoortuin neer te zetten, maar wel een cultuur van communicatie tussen de afdelingen aan te zwengelen en de afdelingen die frequent met elkaar te maken hebben logischerwijze ook kort bij elkaar te brengen.De verhuisoperatie kreeg als moto ‘Celebrate Touch’ en de link naar ‘touch’ duikt overal op. Zo zijn er hier en daar aanraakbeeldschermen die naar de eigen producten en technologieën verwijzen, net als in een dynamische showroom. Daarnaast vind men slogans en citaten op wanden, dragen de vergaderzalen benamingen die het begrip ‘Touch’ overnemen in het Latijn, Esperanto en Swahili, hiermee verwijzend naar het gebied waarin het bedrijf zaken doet.

Ontdek deze reportage op www.profacility.be/workplace/ELO

ELO TOUCH SOLUTIONS, LEUVEN Flexibele inrichting en cultuurmix

114 WORKPLACE SHOWCASE 2014114 WORKPLACE SHOWCASE 2014

BUSINESS CASES/ BIBLIOTHEEK

WWW.PROFACILITY.BE/WORKPLACE Ontdek via de online bibliotheek www.profacility.be reportages over de

binneninrichtings-projecten van de kantoren van deze bedrijven en organisaties.

1. EDF LUMINUS, Brussel by Procos

2. MIVB, Royal Atrium, Brussel by Global

3. SIBELCO, Antwerpen by Global

4. BAXTER EUROPE, Eigenbrakel Parc de l’Alliance

5. ALLER MEDIA, Kopenhagen by PLH Arkitekter A/S

6. EULER HERMES, Brussel by Rosestudio

7. OLV Ziekenhuis, Aalst by VK Studio

8. CENTER FOR CREATIVE LEADERSHIP, Brussel by Buroconcept

CM LANDSBOND by Buroconcept / AOS group

VILLA VOKA, Kortrijk by Godderis Architects

GDF SUEZ TOWERS, Brussel by Altiplan Architects / L.O.G

UPC, Brussel by Procos

HOTEL DOLCE, Terhulpen by Exode Architecture

NORPAC, Rijsel by Exode Architecture

1

2

3 5

6

7

4

To

on G

robe

t

M

arc

Detiff

e

La

rs K

aae

M

arc

Detiff

e

8

WORKPLACE SHOWCASE 2014 115 WORKPLACE SHOWCASE 2014 115

9. GETRONICS, Diegem

10. MERCEDES-BENZ BELUX, Brussel by Jaspers Eyers Architects

11. CONCENTRA, Antwerpen by PROCOS

12. ALKEN MAES, Mechelen by Art Nivo Workspaces / MCS

13. CLEAR2PAY, Diegem by Admos

14. PLANCKE TAX CONSULTANCY, Kortrijk by K’ONCEPT

15. KBC Tower, Gent E40, site ‘The Loop’

ELECTROLUX HQ BENELUX, Brussel by Exode ArchitectureBrussel

FOST PLUS, Evere by AOS Group / Pami

DAKOTA, Nazareth by Bart Cocquyt Architect PSA BELUX, Eigenbrakel Parc de l’Alliance

LES ÉCURIES DE LA CHASSE ROYALE, Brussel by ASSAR Architects

ECOPUUR, Nevele by DENC-!STUDIO

FACILICOM, Antwerpen by Project Atelier

9

10 12

15

13

11

Se

rvic

e de

pre

sse

OLV

Aal

st

Va

lérie

Cla

ryss

e

Th

omas

Van

haut

e

To

m d

’Hae

nens

- Ja

sper

s-Ey

ers

Arch

itect

s

Yvan

Gla

vie

M

arie

Bou

rgon

jon

14

www.admos.be Jones Day trusted us!

WORKSPACE TRENDSETTERS

Workspace trendsetters

essai-def2.indd 1 28/08/14 16:33

Download - Workplace showcase 2014 - Nederlandstalige editie

Top Related