1

Samenwerken

28 februari 2017

Frans Wiering

2

Ervaringen met samenwerken

� wanneer is samenwerken prettig? wanneer niet? waarom?

� wanneer is samenwerken effectief?wanneer niet? waarom?

� wat is er makkelijk / moeilijk aan samenwerken? waarom?

Natuurwetten en situaties in de natuur kon ik begrijpen. Mensen waren moeilijker te bevatten.

Gerard ‘t Hooft (NRC 22 maart 2014)

3

Mensen zijn verschillend

� een paar dimensies

� wat ze kunnen doen: kennis, vaardigheden

� hoe ze het doen: persoonlijkheid, attitude, gedrag

� waarom ze het doen: waarden, cultuur

� hoe is het om met deze verschillen om te gaan?

� organisatietheorie geeft aantal antwoorden� organisatievormen

� teamrollen

4

Hiërarchische organisaties

� Frederick Taylor (1911) Principles of Scientific Management

� productielijn T-Ford (1914)

� kenmerken

� massaproductie, standaardisering

� opsplitsen werk in subtaken

� scheiding hoofd- en handenarbeid

� efficiëntie, controle

� organisatie als machine

� ‘if you get the engineering right, the human factor will fall into place’

� nog altijd dominante organisatiemodel

� bureaucratie

http://www.youtube.com/watch?v=PvbG9Sjp97o

5

Universiteit als hiërarchische organisatie

6

Werken in een hiërarchische organisatie

� bron: NRC 16 februari 2013

� expertise en hiërarchie botsen

� opdracht om van mening te veranderen

7

Professionals

� voorbeelden

� artsen

� wetenschappers

� software engineers

� kenmerken

� hoog opgeleid, hebben expertise

� dragen verantwoordelijkheid

� geen radertjes in machine maar holisten

� geen opdrachten maar communicatie

� normen en waarden, ethiek; soms vastgelegd in beroepscode

� gedragscodes in Informatica

� Vereniging Register voor Informatici, http://vri.nl/#gedragscode

� ACM, https://www.acm.org/about-acm/acm-code-of-ethics-and-professional-conduct

8

Professionele waarden opsporen

� verhalen en legenden

� helden en antihelden

� hoe win je respect?

� hoe verlies je respect?

� wat wordt gewaardeerd?

� wat wordt afgewezen?

penicilline

monster van Frankenstein

Ernst Jansen Steur

Florence Nightingale

Hippocrates

9

Bijbehorende waarden

Goed

� geen schade toebrengen

� onbaatzichtigheid

� vertrouwensband

� nooit opgeven

� nieuwe wegen zoeken

Slecht

� experimenteren met leven

� geld- en eerzucht

� privacy schenden

� regels zijn regels

� onzorgvuldigheid

soaps, films e.d. draaien vooral om ethische waarden

10

Professionele waarden in informatica?

� verhalen en legenden

� helden en antihelden

� hoe win je respect?

� hoe verlies je respect?

� wat wordt gewaardeerd?

� wat wordt afgewezen?

5 minuten in groepjes overleggen en rapporteren

12

professionals in organisatie

� professionals delen een gemeenschappelijke cultuur

� opleiding, training, vaardigheden

� onderling goed verbonden

� delen verhalen, idealen en waarden

� professionals als groep vertonen slechte match met hiërarchische organisatievorm

� zijn er andere organisatievormen denkbaar?

13

Organisatiemetaforen

� Gareth Morgan, Images of organization (1986)

� elke metafoor impliceert kritiek op machinemodel

� meeste organisaties hebben kenmerken meerdere metaforen

� samenvatting:bit.ly/1M3cXPf

14

Een geschiktere organisatiemetafoor?

� organisatie als brein

� holografische eigenschap: meerdere onderdelen die hetzelfde kunnen doen

� leervermogen van organisatie

� kritiek op hiërarchisch model: statisch, gespecialiseerd

15

Hologafische organisatie

16

Agile and holographic

http://m.cacm.acm.org/magazines/2007/3/5709-theoretical-reflections-on-agile-development-methodologies/abstract

19

Rollen in teams

� teams kennen formele rollen

� scrummaster

� voorzitter

� product owner

� contactpersoon ICT

� maar ook informele rollen

� guru

� verbinder

� inspirator

� …

� hangen samen met persoonlijke kwaliteiten en gedrag

� belangrijk voor slagen teamwork

20

Teamrollen volgens Belbin

� teamrollen van Belbin

� karakteriseren verschillende typen gedrag in organisatie

� mensen hebben meestal meer dan een rol

21

Namen en trefwoorden teamrollen

Engels Nederlands Trefwoorden

plant plant innovative, creative, solve complex problems

monitor, evaluator waarschuwer critical thinking, analysing problems

specialist specialist specialist knowledge, commitment (niet in test)

shaper vormer motivation, energy, lead and push

implementer bedrijfsman well organised, discipline

completer, finisher zorgdrager accuracy, reluctant to delegate

resource investigator onderzoeker communication, find new resources/ opportunities

co-ordinator voorzitter pull group together, delegate

team worker groepswerker supportive, flexible, adaptable

22

Teamrollen in software/gameproject

� wat kwam er uit je test?� en wat vond je daarvan?

� welke rollen zijn er nodig in je project?� zijn die er ook?

� kun je die ontwikkelen of verkrijgen?

� meer informatie� www.belbin.com

� http://nl.wikipedia.org/wiki/Meredith_Belbin

23

Opdracht

� losjes gebaseerd op casus ontwikkelteam Sibelius

� succesvol muzieknotatiepakket, opgekocht en ontwikkeling stopgezet

� geavanceerd medisch systeem

� je wordt met je ontwikkelteam op straat gezet

� jullie besluiten een doorstart te maken

� jullie mogen één persoon inhuren

� wat voor iemand kiezen jullie? en waarom?

� werkwijze

� c. 5 minuten overleggen

� spiekbriefje: teamrollen en bijdrage aan team

� uitkomst (kort) presenteren

24

Samenwerken met anderen: stakes

� Bas de Baar: stakeholders zijn de belangrijkste factor in softwareprojecten� uiten wensen

� worden vastgelegd in requirements

� wensen en requirements zijn niet de ‘stakes’� hoop, angst, belangen, waarden

� stakes blijven meestal onuitgesproken

� requirements zijn onderhandelbaar, stakes niet� voorbeeld WKZ-project, zie

https://www.youtube.com/watch?v=D2AszDtekBc

� succesvol projectleider focust op de stakes

25

stakes ≈ dingen die van waarde zijn

� taal: concepten, begrippenapparaat� voorbeeld: melodienorm, de ‘identiteit’ van een melodie

� false friends: zelfde woord, andere interpretatie

� je kunt jezelf diskwalificeren door een concept verkeerd te gebruiken

� praktijken� geaccepteerde en niet-geaccepteerde manieren van werken

� Midsomer Murders vs. CSI-benaderingen

� waarden� expertise vaak hoog gewaardeerd – vaak niet transparant waarop

die gebaseerd is

� formalisering is geen universele behoefte, maar kernwaarde informatica

� rituelen� examens, benoemingen, prijzen, omgangsvormen

26

hoe komen we achter de stakes?

� workplace anthropology

participerende observatie m.n. interviews

27

Contextual Design

� Contextual Design is a structured, well-defined user-centered design process that provides methods to collect data about users in the field, interpret and consolidate that data in a structured way, use the data to create and prototype product and service concepts, and iteratively test and refine those concepts with users

� ontwikkeld voor herontwerp werkprocessen

� gebruiker is de expert

Holtzblatt, Karen and Beyer, Hugh R. (2011). Contextual Design. In: Soegaard, Mads and Dam, Rikke Friis (eds.), Encyclopedia of Human-Computer Interaction. Aarhus, Denmark: The Interaction-Design.org Foundation. http://www.interaction-design.org/encyclopedia/contextual_design.html.

28

Rolmodellen voor de analist

archeoloog detective psycholoog

antropoloog discipel

niet: techneut, visionair, artiest

29

Methodieken uit contextual design

� contextual inquiry

� observeren tijdens werk

� vragen stellen

� interpretaties expliciet aan gebruiker voorleggen

� interpretation session

� work models

� geannoteerde diagrammen van o.a. communicatie, activiteiten, waarden en artefacten

� breakdowns identificeren

� overeenstemming met stakeholders

30

Gedachtenexperiment

� samenwerking informatica-museum

� doel: betere, ‘diepere’ toegang tot grote verzamelingen van schilderijen en andere 2D afbeeldingen

� toegankelijkheid wordt in de museumwereld breed gezien als belangrijkste meerwaarde van technologie

� hoofdvragen

� wat moet je van elkaar begrijpen?

� waarover moet je het eens worden?

� vaak begin je met ‘het materiaal’ te bekijken

� contextual design: artefact model

31

Hans Holbein, Jean de Dinteville and Georges de Selve (‘The Ambassadors’), 1533. Oil on oak, 209 x

209,5 cm. London, National Gallery

32

http://idolsofthecave.com/cabinet/anamorphic-ambassadors-may-2012/

33

Mogelijke samenwerking

�voorbeeld� informatica: multimedia

analysis digitale content

� musea / kunsthistorici: contextualisering content

� mogelijke oplossing: linked data browser

�kernwaarden intact laten� stakes zijn vast,

requirements zijn onderhandelbaar

34

The Great Peace of Montréal (1701)

� tussen Frankrijk en 40 ‘First Nations’

� hield bijna 60 jaar stand

� voor iedere partij een betekenisvolle representatie van de vrede

https://pacmusee.qc.ca/en/https://en.wikipedia.org/wiki/Great_Peace_of_Montreal

36

Op weg naar goede spelregels

� respecteer de stakes van alle betrokkenen

� als kernwaarde ‘subjectiviteit’ is, heeft het geen zin te claimen dat je objectief dient te zijn

� zorg dat jouw aandeel volgens je eigen maatstaven is (bv. methodologische standaards) maar die van de ander niet schendt

� Uit de Beta-workshop Multidiciplinair Samenwerken:

� Laat OMA thuis

� Oordelen

� Meningen

� Adviezen

37

Samenvatting samenwerken

� professionals hebben� kennis en vaardigheden

� bijbehorend system van normen en waarden

� buiten dat systeem kunnen ze niet goed werken

� samenwerken is toegepaste antropologie� verken de waardesystemen van de ander

� wees geen missionaris of evangelist

� zoek ‘boundary objects’ die in beide domeinen betekenis hebben

� grootste probleem is niet het hebben van andere waarden, maar het schenden van waarden van de ander� respecteer die waarden dus

38

Vragen?