ئه مدواییه ی له كۆبونه وه كانی بارزان���ی حزبه كانی یه كه می به رپرس���ی له گه ڵ هه رێمدا، سه رۆكایه تی وه فدی هه رێم و به گومانه وه له یه كڕیزی و هاوهه ڵوێستیی گ���ۆڕان و كۆمه ڵ و ئێس���تای یه كێتی و به پرس���ی س���ه باره ت یه كگرت���وی ماوه ی ده س���تورو هه مواركردن���ه وه ی به "كوده تا"ی روانیوه و س���ه رۆكایه تی ناوبردوه ، به رپرس���ێكی پارتی ده ڵێت "ن���ه ك هه ر ئێم���ه مان���ه وه ی بارزانی به پێویستی ئه م قۆناغه ده زانین، به ڵكو ئه و چوار الیه نه ش باس له پێویس���تی

مانه وه ی كاك مه سعود ده كه ن".ئاوێنه ، هه ولێر: به پێی زانیارییه كانی ئاوێن���ه له كۆبونه وه كان���ی ئه مدواییه ی بارزان���ی له گ���ه ڵ به رپرس���ی یه كه می حزبه كانی هه رێم و وه فدی سه رۆكایه تی هه رێم���دا، جارێكیت���ر جه غت���ی له وه كردوه ته وه كه ئه و مانه وه ی له ده سه اڵت و كورسی سه رۆكایه تی به الوه گرنگ نیه و وتویه ت���ی "جاری پێش���وش مه كته ب سیاسی یه كێتی هاتون زۆریان لێكردوم كه ببمه وه به سه رۆك، ئه گینا من خۆم

ناڕازی بوم".بارزان���ی نیگه ران���ی و توڕه یی خۆی به رامبه ر ب���ه وه ش نه ش���اردۆته وه كه له م���اوه ی چه ن���د هه فت���ه ی رابردودا، فراكس���یۆنه كانی یه كێت���ی و گ���ۆڕان و

كۆم���ه ڵ و یه كگرتو له په رله مانی به غداو كوردس���تان به بێ پارتی به یاننامه یان ده ركردوه ، كه به یاننامه كان ناكۆك بون له گه ڵ هه ڵوێس���تی پارتیدا، به تایبه تی هه مواركردنه وه ی به پرس���ی سه باره ت ده ستور و رایگه یاندوه "ئه گه ر ده تانه وێ پارتی بخه نه س���وچێكه وه ، ئێوه بڕۆن خۆت���ان چی ده ك���ه ن بیك���ه ن، ئێمه

ده چینه ده ره وه له هاوكێشه كه ". ئه ندامی ئه نجومه نی س���ه ركردایه تی "عه لی كوردس���تان دیموكراتی پارتی حسێن" له مباره وه به ئاوێنه ی راگه یاند كه ئه وه ی ئه و چوار الیه نه له راگه یاندن ده یڵێ���ن زۆرج���ار جی���اوازه ل���ه وه ی ده یڵێن، تایبه ته كانیاندا له كۆبون���ه وه ئه و وت���ی "به یه كێتی و گۆڕان و كۆمه ڵ و یه كگرتوشه وه پێداگری له سه ر مانه وه ی س���ه رۆكایه تیدا له پۆس���تی بارزان���ی ده ك���ه ن، ئه وان جاری وایه قس���ه ی وا ده كه ن له پارتییه كان به گوڕ وتینترن بۆ

مانه وه ی بارزانی و روگیرمان ده كه ن".وتیشی "هه مو الیه نه كان له گه ڵ ئه وه ن رێگه یه ك بدۆزینه وه كه كوردستان له م قۆناغه دا روبه روی بۆشاییه كی سیاسی نه بێته وه ، به اڵم چۆن و به چ شێوه یه ك،

ئه مه قابیلی گفتوگۆیه ".

رۆژنامه یه كی سیاسیی گشتییه کۆمپانیای ئاوێنه ده ریده کات

ژماره )473( سێشەممە 2015/4/7

w w w . a w e n e . c o m

ریکالم

9 18

هاوڕه گه زبازه كان له خۆرهه اڵتی

ناوه ڕاست جێیان نابێته وه

کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی 1000 دینار ته له فۆن: 3201274 تیراژ: 4500ناونیشان: سلێامنی گه ڕه کی شۆڕش- به رامبه ر ئاماده یی شۆڕشی کوڕان

ته یری گول عاشق به داری زه قنه بوته

قاسمی سلێامنی له رێگه ی جه الل تاڵه بانیه وه

داوای دانوستان له ئه مریكییه كان ده كات

ده ستور له پێناو مانه وه ی سه رۆكدا

12136

بەتەمایە کێ چەواشە بکا...بەغدا یان خەڵکی

کوردستان؟

بارزانی پێیوایه یه كێتی و گۆڕان و كۆمه ڵ و یه كگرتو "کوده تا" له پارتی ده که ن

خێزانی مه سیحی ئاواره ی کوردستان

بون

4

پرسی سه ربه خۆیی و گرێی پارتی و بارزانی 14

پێش���مه رگه وه زاره ت���ی بری���كاری پێیوایه ئه گه ر كورد به ش���داری شه ڕی كۆنترۆڵكردنه وه ی موسڵ بكات، مه رجی خۆی ده بێت، ئه مه ش وه ك ئاماژه یه ك بۆ داواكه ی حه یده ر عه بادی كه دوێنی له كۆبونه وه ی له گه ڵ بارزانی باسی له م

پرسه كرد.تایب���ه ت، ئاوێنه : ئه ن���وه ری حاجی عوسمان بریكاری وه زاره تی پێشمه رگه به ئاوێنه ی راگه یاند، "مه س���ه له ی ئازاد كردنی موسڵ تائێستا هه ر باسكردنه و نه بوه ته پراكتیكی، به اڵم ئه گه ر كورد به ش���داری ش���ه ڕی كۆنترۆڵكردنه وه ی موس���ڵ بكات، به دڵنیایی���ه وه مه رجی خۆی ده بێت و س���ه ركردایه تی سیاسی

خۆیان ده زانن مه رجه كان چییه ".

ئه و وت���ی "بانه ڵێین كورد به خۆڕایی به ش���داری ئه و ش���ه ڕه ده كات ئه گه ر بیكات، به ڵكو بێگومان داعش دوژمنی ئێم���ه و هه مو الیه كه ، بۆی���ه حه تمه ن

كوردیش مه رج و داوای خۆی ده بێت".له باره ی ئه وه ی كه ش���یعه ده یه وێت س���ونه پارێزگایه كی له ش���ه ڕی كورد حاجی ئه نوه ر تێوه بگلێنێت، مه زهه ب عوسمان وتی "ئێستا موسڵ هی داعشه و هی س���ونه نییه ، له كاتێكدا سونه كان و رێكده خه ن و هێ���ز عه ش���ایه ره كانیان فه وجی تایبه ت دروستده كه ن بۆ شه ڕی

موسڵ".

ئه ندامی ده س���تگیركردنی له به رامبه ر حه یده ر یه كێتی، ناوه ندی ئه نجومه نی شه شۆ له الیه ن "ئاسایشی پارتی "ه وه ، ئه ندامێكی ئه نحومه نی ناوه ندی یه كێتی داوا له یه كێت���ی ده كات كه ئه ندامێكی له س���لێمانی پارت���ی س���ه ركردایه تی ده ستگیربكرێت و تا ئازادكردنی شه شۆ

الی خۆیان بیهێڵنه وه .تایبه ت، ئاوێنه : ئه ندامی ئه نجومه نی

عه تا س���ه راوی یه كێت���ی، ناوه ن���دی به ئاوێنه ی راگه یان���د، "ئه گه ر یه كێتی له سه ر ده ستگیركردنی حه یده ر شه شۆ نه یه ته ده نگ، به راستی شه رمه زارییه ، من داواده كه م كه ئه ندامێكی سه ركردایه تی پارتی له سلێمانی زیندانی بكه ین تا ئه و

ئازادده كرێت". ده س���تگیركردنی ئ���ه و ئه ندام���ه ی ده نگدان���ه وه ی به جۆرێ���ك یه كێت���ی

دره نگانێكی ش���ه وی لێكه وت���ه وه كه رابردو، س���ه رۆكایه تی هه رێم هاته سه ر خه ت و له رێگه ی ده ركردنی به یانێكه وه باس���ی له وه كرد كه حه یده ر شه ش���ۆ "هه وڵیداوه گروپێك له ده ره وه ی یاس���ا له ش���ه نگال دروس���ت بكات و به ئاشكرا

ده ستگیركراوه و ده درێته دادگا".

له به رامبه ر ده ستگیركردنی حه یده ر شه شۆئه ندامێكی ئه نجومه نی ناوه ند داواده كات

یه كێتیش ئه ندامێكی سه ركردایه تی پارتی له سلێمانی ده ستگیربكات

"كورد به مه رج به شداری شه ڕی موسڵ ده كات"

34

3

له سایه ی قه یرانی دارایدا

شێرپه نجه بێره حمتر بوه

2

بارزانی

تایبه‌ت(473( سێشه ممه 22015/4/7

ئا: ئارام که ریم

به رپرسی کونسوڵی ئێران له سلێمانی رایده گه یه نێت که چه ند جارێک داوایان له حکومه تی ناوه ندیی عێراق کردوه که فیزا له نێوان هه رێم و ئێراندا نه مێنێت،

به اڵم ئه و داوایه ڕه تکراوه ته وه .

له ماوه ی ڕاب���ردودا ده نگۆیه ک هه بو

بۆ نه مانی فیزا بۆ گه شتکردن له نێوان هه رێ���م و ئێراندا، هاوش���ێوه ی ئه وه ی ئێستا له نێوان هه رێم و تورکیادا هه یه ، به اڵم تائێستا نه توانراوه ئه و هه نگاوه

بنرێت. ئێ���ران کونس���وڵی به رپرس���ی به ی���داق ڕه زا حه می���د له س���لێمانی، "ئێمه راگه یاند به ئاوێنه ی له وباره یه وه چه ندی���ن ج���ار داوام���ان له حکومه تی

ناوه ن���دی کردوه ک���ه فی���زا له نێوان نه مێنیت و ئێراندا کوردستان و هه رێمی گه شتیاره کان پاسپۆرتی له سه ر ته نها به اڵم بنوس���رێت، رۆیش���تن" "هاتن و ئه وان ڕه زامه ندی���ان ده رنه بڕیوه و ئه وه ئێران و س���ه فاره تی نێوان پرۆتۆکۆلی

حکومه تی ناوه ندییه" .له ئێس���تادا رۆیش���تنی هاواڵتیان���ی ئێ���ران ب���ۆ کوردس���تان هه رێم���ی

به پێدانی فی���زه ده بێت ئه ویش له ڕێی کۆمپانیاکانه وه که نزیکه ی 11 کۆمپانیا بۆ ئه و مه به س���ته هه ن و نرخی فیزا بۆ

هه ر که سێک 35 دۆالره .ئێران کونس���وڵی به رپرس���ه ی ئه و له س���لێمانی رایگه یاند که ئه وان زیاتر ب���ۆ کارئاس���انییکردنه مه به س���تیان هاواڵتیان تا زیاتر بتوانن گه شت بکه ن، "ئێم���ە لەس���اڵی 2008 کونس���وڵمان

هێنای���ە هەرێم س���ەرەتا گرنگیمان بە ب���واری تەندروس���تی و کۆمەاڵیەت���ی و ڕۆشنبیری کە تەندروستی گرنگترینیان ب���و بەالمانەوە، پزیش���کی پس���پۆڕی تایبەتمان هێنا هەر سێ مانگ جارێک بۆ س���ەرجەم ناوچەکە وە ک پارێزگای س���لێمانی و هەڵەبجە و گەرمیان و هەرێم بەگش���تی جگە لەوەی کە نەخۆشمان

ده نارد بۆ ئێران".

هه روه ها ده ڵێت "ئێمە بۆ بازرگانەکان و شۆفێرە بارهەڵگرەکان مۆڵەتی سەفەری ش���ەش مانگ و ساڵیان پێ دەده ین کە پشگیری ژوری بازرگانی دێنن بۆمان، بەاڵم هەرێم مۆڵەت تەنها بۆ پانزە ڕۆژ دەدات و داوای کەفیل و دڵنیایی مانەوە دەکات. جاری وایە گه شتیارێک تەنها ی���ەک ڕۆژ دوادەکەوێ���ت الی خۆی���ان

غه رامه دەکرێت".

ئا: ئاوێنه

كۆمیسۆنی بااڵی سه ربه خۆی هه ڵبژاردن و راپرسی وێڕای ئه وه ی كاره كانیان راوه ستاوه ، له ئێستادا

شوێنكیش بۆ كۆبونه وه كانیان شك نابه ن و چونه ته ژورێكی ناو

په له مانه وه كه هی خۆیان نیه .

س���ه باره ت ب���ه كاری كۆمس���یۆنه كه له ئێستادا، ڕێزان حه مه ڕه شید سه رۆكی كارگێ���ڕی هه ڵبژاردن���ه كان به ئاوێنه ی راگه یان���د، "ئێمه تائێس���تا ش���وێنی تایب���ه ت به خۆمان نی���ه و له ژورێكداین له په رله م���ان، ش���وێنه كه تایبه ت نیه به ئێمه و ئیشه كانمان هه موی وه ستاوه "

په رله مانت���اره ، ئ���ه و به وت���ه ی ئێس���تا خه ریك���ن په ی���ڕه وی ناوخۆی تایب���ه ت به كارگێ���ڕی هه ڵبژاردنه كان و كار دوات���ر دابنێ���ن و كۆمس���یۆنه كه له سه ر میالكاتی كۆمسیۆنه كه ده كه ن، چونكه ئه م كۆمس���یۆنه كه دامه زراوه هی���چ فه رمانبه رێكی نیی���ه بێجگه له و یاسایمان س���وێندی كۆمیس���اره ی 9

خواردوه .

ل���ه ڕۆژی 2015/3/1، كۆمس���یۆن دانیشتنی فه رمی خۆی ئه نجامداو پۆستی س���ه رۆك و جێگرو بڕیارده رو سه رۆكی دیاریكردوه ، هه ڵبژاردن���ی كارگێ���ڕی

به اڵم تائێس���تا هیچ میالكاتێك بۆ ئه و كۆمس���یۆنه دانه م���ه زراوه و میكانیزمی

وه رگرتنی كارمه ندیش دیارینه كراوه .

هاوكات ئارام جه م���ال، به ڕێوه به ری په یمان���گای ك���وردی ب���ۆ هه ڵبژاردن به پێویس���تی ده زانێت ئه م كۆمسیۆنه به و "هه اڵنه دا نه چێته وه كه كۆمسیۆنی هه ڵبژاردنه كانی س���ه ربه خۆی ب���ااڵی

عێراق به سه ریدا هاتوه ".ئ���ه و به ئاوێن���ه ی راگه یان���د، " ئه م كۆمس���یۆنه پێویس���ته تۆمارێكی پاك دروستبكات و بۆخۆی بتوانێت الیه نێك واده ی هه ڵبژاردنه كان ب���ه وه ی بێ���ت هۆكارێ���ك نه بێت���ه دیاریب���كات و زو وه ك هه ڵبژاردن���ه كان بۆدواخس���تنی ئ���ه وه ی له كۆمس���یۆنی س���ه ربه خۆی

هه ڵبژاردنه كانی عێراق بینیومانه "له ب���اره ی بێالیه ن���ی ئه ندامانی ئه و په یمانگای به ڕێوه به ری كۆمیس���یۆنه ، كوردی بۆ هه ڵبژاردن ئه وه ڕونده كاته وه كه "ئه وان سوێندی یاساییان خواردوه له به رده م ئه نجومه نی دادوه ریدا و ده بێت خاوه نی ئه و سوێنده بن و به یه ك مه سافه له هه مو قه واره سیاس���یه كان بوه ستن، چونكه ئه و ئه زمونه ی له ڕابردودا هه بوه

ئه مان نابێت دوباره ی بكه نه وه "هه روه ه���ا هۆگ���ر چه تۆ ش���اره زای ب���واری هه ڵبژاردن بۆچون���ی جیاوازی هه ی���ه و پێیوای���ه جیاوازیی���ه ك نی���ه له نێ���وان ئه زمونه كه ی عێراق و هه رێمی

راگه یاند" به ئاوێن���ه ی كوردس���تانداو ك���ه ئ���ه وه ی عێراق���ی ته جروب���ه ی بونیاتن���راوه له ڕاب���ردودا باوه ڕناك���ه م ئێس���تای هه رێمی كوردستاندا له وه ی جیاوازییه ك هه بێ���ت، چونكه له بنه ما ئه ساسیه كاندا ئه وه ی له عێراق گوزه ری كردوه له س���ه ر ئه ساسی تایفی و حزبی بوه و له ناویدا خه ڵك كراوه به به رپرس و

پۆست و پله ی پێدراوه ".له هه رێمی وتیش���ی "ئه وه ی چه ت���ۆ جیاوازتر مۆدێلێك���ی كوردستانیش���ه پێش���كه ش نه ك���راوه ، به ڵك���و درێژه له س���ه ر دراوه به غ���داد به مۆدێل���ی ئه ساسی حزبی و پێنج حزب ڕێكه وتون و پۆس���ته كانیان دابه ش���كردوه ، ئێم���ه گومانم���ان هه یه له وه ی دابه ش���كردنی كۆتایی له ئه نجومه نه كه دا پۆس���ته كان بێت، به ڵكو دێته خواره وه بۆ به ڕێوبه ره گش���تیه كان و دابه ش���كردنی له نێ���وان بنكه كان و به ڕێوه به ری دواتر خۆیانداو

وێستگه كانیش".

په رله مان���ی 2014/7/23 رۆژی كوردس���تان یاس���ای كۆمیسۆنی بااڵی س���ه ربه خۆی هه ڵب���ژاردن و راپرس���ی ده ركرد و الیه نه سیاسیه كان ڕێكه وتنیان ئه نجام���دا بۆئه وه ی 9 ئه ن���دام بۆ ئه و كۆمیس���یۆنه دی���اری بكه ن، پاش���ان له 2014/12/23 ئه ندامانی كۆمس���یۆن له به رده م ئه نجومه نی دادوه ری سوێنی

یاساییان خوارد.

م����اوه ی چه ن����د رۆژێك����ه له پاش رێككه وتنی كۆماری ئیسالمی ئێران له گه ڵ ئه مریكاو واڵتانی 5+1، نرخی تمه نی ئێرانی له بازاڕه كانی هه رێمی به خۆوه به رزبونه وه ی كوردس����تان بینیوه و خه ڵكی سه ریان كردوه ته سه ر تمه ن كڕی����ن، به ڕێوه ب����ه ری بانكه ده ڵێت هه رێمیش بازرگانییه كان����ی بازاڕی له سه ر كاریگه ری "بێگومان

هه رێمی كوردستان ده بێت".ئاوێنه : فوئ����اد، مه ال ئیحس����ان ئه حمه د سه عید گه نجێكه كه هاتبو له بازاڕی دۆالره كه ی سلێمانی تمه نی ئێرانی بكڕێت، بۆ ئاوێنه وتی: "هاتوم بڕێك تمه ن بك����ڕم، چونكه دوكانم هه ی����ه و پێویس����تم پێیه تی، به وه ی زۆربه ی كه ره سته و شتومه كاكانی من له ئێرانه وه ده هێنم، ئه ترسم به رزتر ببێت����ه وه ، بۆیه هاتوم ده مه وێت دو

سێ ملیۆنێك بكڕم".ئه و گه نجه وتیشی "وا هه ستده كه م ئه مریكاو رێككه وتنه ك����ه ی به هۆی ئێران نرخی تم����ه ن به رزتربێته وه ، چونكه ئێستا له ئێرانیش جموجۆڵی له وه ی جگ����ه زیادیكردوه ، ب����ازاڕ له سنوری سلێمانی زۆربه ی دوكان و بازرگان����ه كان مامه ڵه ی����ان له گ����ه ڵ

ئێراندایه ".ئه رده اڵن س����دیق كه دوكانی دراو گۆڕینه وه ی هه یه له بازاڕی دۆالره كه بۆ ئاوێنه وتی: "له دو رۆژی پێشودا خه ڵكێك����ی زۆر ده ه����ات تمه ن����ی ده ك����ڕی، دیاره ئه وه ش به هۆی ئه و له گه ڵ ئێرانه وه ی����ه رێككه وتن����ه ی ئه مریكا، به اڵم به به رزبونه وه ی نرخی له بازاڕه كانی ش����تومه كیش تمه ن، هه رێ����م گران ده بێ����ت، چونكه زۆر

شتی بازاڕ له ئێرانه وه ده هێنرێت".بانك����ه به ڕێوه ب����ه ری ه����اوكات بازرگانییه كانی هه رێم، هاوار ره وف رونیكرده وه ئاوێنه بۆ له لێدوانێكدا كه به رزبونه وه ی به های تمه ن ده بێته مایه ی به رزبونه وه ی نرخی ئه و كااڵو كه خزمه تگوزارییانه ی كه لوپ����ه ل و دیاره هاورده ده كرێن، له ئێران����ه وه بازاڕه كان����ی كوردس����تان به ش����ێك له پێداویستییه كانی له واڵتی ئێرانه وه

هاورده ده كات".بانك����ه به ڕێوه ب����ه ری به وت����ه ی بازرگانییه كانی هه رێم دیوێكی تری به های به رزبون����ه وه ی كاریگ����ه ری تمه نی ئێران����ی، ئه وه یه كه "نرخی به رزده بێت����ه وه ، ئێرانی����ش كااڵی له مكاته دا پرۆسه ی بازرگانی له گه ڵ

ئێ����ران ره نگه كه مب����كات، هاوكات ده بێت����ه مایه ی ئ����ه وه ی حكومه تی له داهات����ی به ش����ێك هه رێمی����ش

گومرگیی له ده ستبدات".پاش زیاتر له دو س����اڵ گه مارۆی هه فته ی ئێ����ران، له س����ه ر ئابوری پێشو له گه ڵ ئه مریكاو واڵتانی زلهێز ئه تۆمییه كه ی به رنام����ه له ب����اره ی ده ستبه جێ رێككه وتن، گه یش����تنه رۆحان����ی س����ه رۆك كۆم����ار وت����ی له ماوه ی یه ك هه فت����ه دا كاریگه ری ئه و رێككه وتنه له س����ه ر بازاڕه كانی

ئێران ده رده كه وێت.هاوار ره وف به هه مانش����ێوه باس ل����ه وه ده كات كه ه����ه ر به هۆی ئه و ناكۆكییان����ه وه كۆمه ڵێ����ك س����زای ئابوری به س����ه ر ئێراندا سه پێنرابو، كه ئه و سزایانه ش ئاقارێكی خراپی هه بو به سه ر دابه زینی به های تمه ن، بۆیه به چاره سه ركردنی ئه و كێشانه ئاس����تی خواس����ت له س����ه ر تمه ن زیادده كات، بۆی����ه "ره نگه هه ندێك ب����ه و هۆكاران����ه وه رو خه ڵكی����ش له بازاڕه كان بكه ن بۆ كڕینی تمه ن و قازانجكردن و به مه به س����تی پاشان بازرگانیكردن پێوه ی كه به رزبوه وه

بیفرۆشنه وه ".

ئا: هاوكار حسێن

تا ئه و گه مارۆ ئابورییه ی كه به غدا خستویه تیه سه ر حكومه تی هه رێم

توندتربێته وه ، تااڵوی زیاتر ده چێته گه روی ئه و خێزانانه ی هه رێمی كوردستان كه نه خۆشی توشبو

به شێرپه نجه یان هه یه ، چونكه ئه وان به ده ر له فشارێكی ده رونی و جه سته یی ،

ئێستا به شێكیان كه وتونه ته ژێر فشاریی داراییشه وه ، به رپرسانی

ته ندروستیش هۆشداریی كاره ساتێكی مرۆیی ده ده ن له م روه وه .

ئاری عه لی ، ته مه ن 12 ساڵ، ماوه ی نزیكه ی 9 مانگ���ه له ڕانیه وه هاتوچۆی نه خۆشخانه ی هیوا ده كات بۆ وه رگرتنی چاره سه ری پزیش���كی . ئه و كه ئێستا به ده س���ت بون���ی وه ره مێ���ك له قاچی راس���تی ده ناڵێنێت و پێویستی به چونه ده ره وه ی واڵت هه ی���ه ، به خێزانه كه یان وتوه كه جارێ چاوه ڕێ بن تا قه یرانی

دارایی چاره سه رده بێت.س���ه بریه ئه حم���ه د، دایك���ی ئاری ، ب���ۆ ئاوێن���ه ب���اس ل���ه وه ده كات كه هه رچه نده هه مو ده رمانێكی پزیش���كی ده س���تده كه وێت، له نه خۆش���خانه كه دا به اڵم نایش���ارێته وه س���ه ره ڕای فشاره تاڕاده ی���ه ك ئێس���تا ده رونی���ه كان، كه وتونه ته ژێر فش���اری داراییشیه وه ، "ئاری پێویس���تی به وه ی���ه بیبه ین بۆ هیندس���تان تا نه شته رگه ریی بۆ قاچی بكرێت، وه زاره تی ته ندروستیش ره زامه ند بوه ، به اڵم ده كه وێته س���ه رئه وه ی كه ی

حكومه ت���ی هه رێم بودجه ی بۆ ته رخان ده كات".

ئ���اری ك���ه باوك���ی و برایه كیش���ی له به ره كان���ی ئێس���تا پێش���مه رگه ن و ش���ه ڕدان، له پۆلی پێنج���ی بنه ڕه تیه و ده ڵێت، "ناخۆشترین شت له الم ئه وه یه

كه له نه خۆش���خانه ده مێنمه وه ، چونكه ده مه وێ���ت به زوی���ی بگه ڕێمه وه بۆ الی

هاوڕێكانمان".فش���اری له ژێ���ر راب���ردو س���اڵی قه یران���ی دارای���دا، وه زاره ت���ی دارایی س���ه رجه م خه رجییه كان���ی بڕیاری���دا

به ڕێوه به رایه تیه كان كه مبكاته وه بۆ یه ك له سه ر دوازده ی بودجه ی په سه ندكراوی س���اڵی 2013، بۆ ئه مساڵیش بڕیارێكی داوای خه رجكردنی نوێی ده رك���ردوه و

%30ی ئه و بڕه ی پێشوی كردوه .خه لی���ل، س���یامه ند له وباره ی���ه وه

به رپرسی په یوه ندییه كانی نه خۆشخانه ی هیوا، كه تایبه ته به چاره سه ری نه خۆشی ش���ێرپه نجه له س���لێمانی ، به ئاوێن���ه ی راگه یاند، "ئێم���ه له لێواری ئه و حاڵه ته داین و جارێ نه گه یشتوین، له ساڵی 2014 كه قه یرانی داراییه كه ده ستیپێكرد، زۆر ك���ه م حاڵه ته كه مان پێوه دیاربو، به اڵم له ساڵی 2015، به پێی بڕیاره نوێیه كه ی وه زاره تی دارایی بێت، ئه وا كاره س���ات

روده دات". حه مه ڕه ش���ید، رێك���ه وت ه���اوكات وه زیری ته ندروس���تی حكومه تی هه رێم نایش���ارێته وه كه ئه گ���ه ر بارودۆخه كه به م شێوه یه ی ئێستا بڕوات كاریگه ری گه وره ی���ان له س���ه ر دروس���ت ده بێت و به ئاوێنه ی راگه یاند، "ئێمه تا ئێس���تا قه یران���ی دارای���ی به وش���ێوه یه كاری تێنه كردوین، به اڵم هه ندێك كێش���ه مان هه یه وه ك زۆربونی نه خۆشی به شه كانی

دیكه ی عێراق و رێژه ی ئاواره ".داوای ته ندروس���تی وه زی���ری تایبه ت بودجه یه ك���ی ته رخانكردن���ی ده كات بۆ روبه روبونه وه ی ش���ێرپه نجه

له م بارودۆخه ی ئێستادا. ئێس���تا ته واوی قورس���ایی خه رجی ش���ێرپه نجه نه خۆش���ی توش���بوانی كه وتوه ته س���ه ر سندوقی هاوكاریی بۆ توشبوانی ش���ێرپه نجه كه رۆژی 15ی تش���رینی یه كه م���ی 2012، په رله مانی كوردس���تان یاس���ایه كی تایبه ت���ی بۆ دامه زراندنی ده ركرد و به یاس���ای ژماره

11ی ساڵی 2012 ناسراوه . س���یامه ند خه لیل ده ڵێت، "بودجه ی خه مڵێن���راو ب���ۆ خه رج���ی س���ااڵنه ی

ش���ێرپه نجه نه خۆش���ی توش���بوانی ملیار له س���لێمانی و ده وروب���ه ری ، 70 دیناره ، ئه گه ر به پێی بڕیاره نوێیه كه ی وه زاره تی دارایی بێت، ئێمه یه ك ملیار

دینارمان ده بێت".تائێس���تا نزیكه ی 25 ه���ه زار كه س له نه خۆش���خانه ی هی���وا فایل���ی ب���ۆ كراوه ته وه ، به اڵم نزیكه ی 17 هه زاریان حاڵه ت���ی ش���ێرپه نجه ب���وه ، به وته ی به رپرسانی نه خۆشخانه كه ش سااڵنه 2

هه زار حاڵه تی نوێ تۆمارده كرێن.به رپرسی راگه یاندنه كه ی هیوا ده ڵێت، ش���ێرپه نجه ، نه خۆش���ی "سروش���تی به ش���ێوه یه كی گش���تیی نه خۆشییه كی ده رونیه وه ، ل���ه روی ن���ه ك بێڕه حمه ، به ڵك���و ل���ه ڕوی خه رجیش���ه وه ، ج���ا ئه گه ر له ئه س���تۆی نه خۆش بێت یاخود حكومه ت، به اڵم خۆشبه ختانه له هه رێم حكومه ت له ئه س���تۆی خه رجیی���ه كان ب���وه ، به اڵم له گه ڵ ده ركه وتنی قه یرانی داراییدا، ئێستا ئێمه له لێواری مه ترسیی دای���ن، تائێس���تاش كه ت���وش نه بوین به هۆی هاوكاریی وه زیرانی ته ندروستی و

دارایی و سندوقی كۆمه كه وه بوه ". ئێستا به شێك له نه خۆشه كانی توشبو به شێرپه نجه ، هاوش���ێوه ی ئاری عه لی پێویستیان به چاره سه ری به په له هه یه ، به اڵم قه یرانی دارایی بوه ته گه وره ترین به رپرسانی له به رده میان و وه ك له مپه ر ته ندروستیش ئاماژه یان پێداوه ، ئه گه ر بارودۆخه ك���ه چاره س���ه رێكی به په له ی ب���ۆ نه دۆزرێته وه ، ئه وا ده رگا له به رده م زیاتر نه خۆش���ییه ئ���ه م بێڕه حمی���ی

ده خرێته سه رپشت.

به‌رپرسی‌کونسوڵی‌ئێران‌له‌سلێمانی:‌داوامانکردوه‌‌له‌نێوان‌کوردستان‌و‌ئێران‌فیزا‌نه‌مێنێت

كاری‌‌كۆمسیۆنی‌‌هه‌ڵبژاردنه‌كانیهه‌رێم‌راوه‌ستاوه‌

له دوای رێککه وتنه که ی ئێران و گروپی 5 +1خواست‌له‌سه‌ر‌كڕینی‌‌تمه‌ن‌له‌كوردستان‌به‌رزده‌بێته‌وه‌

به رپرسانی ته ندروستی هۆشداری رودانی كاره ساتی مرۆیی ده ده ننه‌خۆشی‌‌شێرپه‌نجه‌‌له‌سایه‌ی‌‌قه‌یرانی‌‌داراییدا،‌بێڕه‌حمتر‌بوه‌

ئاری عه لی

3(473( سێشه ممه ‌2015/4/7هه‌نوکه

ئا: ئاوێنه

سه ڕه رای سه رقاڵی زۆربه ی خه ڵكی كوردستان به قه یرانی دارایی و بێ موچه یی و شه ڕی داعشه وه ، به اڵم

هێشتا مه سه له ی كۆتایهاتنی ماوه ی سه رۆكایه تی بارزانی له ریزی

پێشه وه ی بایه خی هێزه سیاسیه كانی هه رێم و ته نانه ت ده ره وه ی

هه رێمیشدایه ، هه رچه نده زۆرێك وه ك دیفاكتۆ له مانه وه ی بارزانی له پۆستی

سه رۆكایه تیدا ده ڕوانن، به اڵم چوار الیه نی سه ره كی هه رێم ئااڵی

درێژنه كردنه وه ی ماوه ی سه رۆكایه تی بارزانی به رزده كه نه وه ، به رپرسێكی

پارتیش ده ڵێت "نه ك هه ر ئێمه مانه وه ی بارزانی به پێویستی ئه م

قۆناغه ده زانین، به ڵكو ئه و الیه نانه ش كه سه ردانمان كردون باسی

پێویستی مانه وه ی كاك مه سعود ده كه ن، به یه كێتی و گۆڕان و كۆمه ڵ و

یه كگرتوشه وه ".

ئاوێن���ه زانیارییه كان���ی به پێ���ی بارزانی ئه مدواییه ی له كۆبونه وه كان���ی حزبه كانی یه كه می به رپرس���ی له گه ڵ هه رێمدا، سه رۆكایه تی وه فدی هه رێم و جارێكیت���ر جه غتی ل���ه وه كردوه ته وه كه ئه و مانه وه ی له ده سه اڵت و كورسی سه رۆكایه تی به الوه گرنگ نیه ، بارزانی وتویه ت���ی "جاری پێش���وش مه كته ب سیاسی یه كێتی هاتون زۆریان لێكردوم كه ببمه وه به سه رۆك، ئه گینا من خۆم ن���اڕازی بوم. من موب���اره ك و قه زافی و ئه وانه نیم و مێژوی رابردوم ناشێوێنم و

نایگۆڕمه وه به و پۆسته ".به اڵم به بێ ئه وه ی بارزانی هه ڵوێستی خۆی له وب���اره وه یه كالیی بكاته وه كه جارێكیتر خۆی بۆ پۆستی سه رۆكایه تی هه رێم كاندید ناكاته وه ، ئه و له مباره وه ئه وه ی راگه یاندوه كه "یاس���ا چی دانا

منیش پابه ند ده بم پێوه ی". بارزان���ی نیگه ران���ی و توڕه یی خۆی

به رامبه ر ب���ه وه ش نه ش���اردۆته وه كه له م���اوه ی چه ن���د هه فت���ه ی رابردودا، فراكس���یۆنه كانی یه كێت���ی و گ���ۆڕان و كۆم���ه ڵ و یه كگرتو له په رله مانی به غداو كوردس���تان به بێ پارتی به یاننامه یان ده رك���ردوه ، كه به یاننام���ه كان ناكۆك بون له گه ڵ به رژه وه ندی و هه ڵوێس���تی پارتی���دا، به تایبه ت���ی كه س���ه باره ت به پرس���ی هه مواركردنه وه ی ده س���تور له نێواندا دروستبوه ، كۆده نگییه كانیان بڕیاریشه س���به ینێ )چوارشه ممه ( وا لیژنه ی یاس���ایی په رله مانی كوردستان ئه م پرس���ه له گه ڵ فراكسیۆنی پارتیدا یه كالیی بكاته وه ، كه ته نها فراكسیۆنه ئیمزای له سه ر نه كردوه و تێبینی له سه ر هه بوه ، ئه گه ر س���به ینێ فراكس���یۆنی پارت���ی ئیم���زای نه كه ن ئ���ه وا ته نها

ده مێننه وه .ئه مدواییه دا له كۆبونه وه كانی بارزانی كه له گه ڵ به رپرسی یه كه می حزبه كانی هه رێم و وه فدی س���ه رۆكایه تی هه رێمدا ئه نجامیداوه ، به گومانه وه له م یه كڕیزی و گۆڕان و یه كێت���ی و هاوهه ڵوێس���تیه ی كۆم���ه ڵ و یه كگرت���وی روانی���وه ، ئه و به راشكاویی وتویه تی "ئه گه ر ده تانه وێ پارتی بخه نه س���وچێكه وه ، ئێوه بڕۆن خۆت���ان چی ده ك���ه ن بیك���ه ن، ئێمه كه له هاوكێش���ه كه ". ده ره وه ده چینه ئه وه ش جۆرێك له هه ڕه شه ی شاراوه بوه به رامبه ر به و هاوهه ڵوێستی و هه نگاوانه و به "كوده تا"ی زانی���وه . هه رچه نده له و كۆبونه وانه دا الیه نی به رامبه ر جه غتیان له س���ه ر ئ���ه وه كردوه ت���ه وه ك���ه ئه و هاوهه ڵوێستییه ی ئه وان "گه له كۆمه كی و كوده ت���ا نییه به رامبه ر به پارتی و ته نها په رچه كرداره "، به اڵم بارزانی به گومان بوه ل���ه وه ی كه كارێك���ی به رنامه بۆ

داڕێژراوه .به پێی ئه م زانیاریانه ، بارزانی به هیچ ماوه ی جارێكیت���ر نایه وێت جۆرێ���ك سه رۆكایه تی بۆ درێژ بكرێته وه ، به ڵكو ده ستوره هه مواركردنه وه ی چاوه ڕوانی ب���ۆ ئ���ه وه ی ده رفه تی هه بێ���ت بۆ دو

خولی ت���ر خۆی هه ڵبژێرێت���ه وه ، ئه و وتویه تی "تا ده س���تورمان نه بێت ئێمه

هه ر وا ده بین".ئه م���ه له كاتێكدایه كه باس���كردنی س���ه رۆكایه تی م���اوه ی كۆتایهاتن���ی بارزانی ، تا ئێس���تاش له ناو به ش���ێكی زۆری پارتی���دا وه ك "هێڵ���ی س���ور"

لێیده ڕوانرێت. سه ركردایه تی و ئه نجومه نی ئه ندامی به رپرس���ی لقی هه ولێری پارتی "عه لی حسێن" له لێدوانێكیدا بۆ ئاوێنه رایگه یاند كه پرسی س���ه رۆكایه تی هه رێم، ته نها

پرسی پارتی نیه به دیاریكراوی ، به ڵكو پرسی هه مو هه رێمی كوردستانه ، ئه و وتی "ئ���ه م قۆناغه ی ئه م���ڕۆ هه رێمی كوردس���تانی پێدا تێده په ڕێ پێویستی به یه كڕیزییه ، ئه و چوار الیه نه ش ره نگه به یه ك���ه وه به یاننام���ه ده ربكه ن به اڵم

بۆچونیان له كۆبونه وه كان جیاوازه ".ناوبراو ئاماژه ی به وه كرد كه یه كێتی و گۆڕان و كۆم���ه ڵ و یه كگرتو كه م تا زۆر خاڵی هاوبه شیان له گه ڵ پارتی هه یه ، ب���ه اڵم بۆچون���ی جیاوازیش���یان هه یه له سه ر مه سه له ی سه رۆكایه تی هه رێم، ئ���ه و وتی "ئه وان له م���اوه ی دو مانگدا به اڵم ده ركردوه ، به یاننامه ی���ان چوار به یاننامه كان ده رباره ی س���ه رۆكایه تی هه رێ���م نه ب���وه ، ئ���ه وه ی له راگه یاندن ده یڵێ���ن زۆرج���ار جی���اوازه ل���ه وه ی

له كۆبونه وه تایبه ته كان ده یڵێن".له وه اڵمی ئه و پرسیاره ش���دا كه ئایا الیه نێكیان هه یه پشتیوانی له مانه وه ی بارزانی بكات له س���ه رۆكایه تی هه رێم؟ ئه و وتی "هه ر چوار الیه ن پش���تیوانی له وه ده كه ن، به اڵم بۆچونی جیاواز هه یه سه باره ت به هه مواركردنه وه ی ده ستور، ش���ێوه ی مان���ه وه ، ئ���ه و بۆچونانه ش

قابیلی قسه له سه ر كردنه ".گۆڕین���ی "له مه س���ه له ی وتیش���ی ب���ۆ س���ه رۆكایه تیش سیس���ته می په رله مانییدا بۆچونی جیاوازیان هه یه ، هه ندێكی���ان ته واو له گه ڵ سیس���ته می هه ندێكیش���یان په رله مانی���دان و تێكه ڵه یه ك جی���اوازه و بۆچونه كانیان په رله مان���ی و له سیس���ته مه كانی س���ه رۆكایه تی به پێویست ده زانن، له م مه س���ه له یه دا رێككه وتن و سازان به بێ

پارتی ناكرێت".عه لی حس���ێن جه غتی له وه كرده وه كه نه ك هه ر پارت���ی مانه وه ی بارزانی به پێویس���تی قۆناغه كه ده زانن، به ڵكو ئه و الیه نانه ی كه س���ه ردانیان كردون به هه مانشێوه باسی پێویستی مانه وه ی بارزانییان كردوه ، ئه و وتی "به یه كێتی و یه كگرتوش���ه وه كۆم���ه ڵ و گ���ۆڕان و

پێداگریان له س���ه ر مان���ه وه ی بارزانی ك���ردوه ، س���ه رۆكایه تیدا له پۆس���تی ئ���ه وان جاری وایه قس���ه ی وا ده كه ن ئه وه و بۆ به گوڕ وتینترن له پارتییه كان

روگیرمان ده كه ن".

وتیشی "هه مو الیه نه كان له گه ڵ ئه وه ن رێگه یه ك بدۆزینه وه كه كوردستان له م قۆناغه دا روبه روی بۆشاییه كی سیاسی نه بێته وه ، به اڵم چۆن و به چ شێوه یه ك،

ئه مه قابیلی گفتوگۆیه ".

ئا: شیروان شه ریف

سه ره ڕای ئه و قه یرانانه ی هه رێمی گرتوه ته وه ، به اڵم ئه نجومه نی وه زیران له سێ مانگی ڕابردودا

ته نها سێ کۆبونه وه ی ئه نجامداوه و وه زیرێکی رایده گه یه نێت که

له کۆبونه وه ی ڕابردوی ئه نجومه نی وه زیراندا " دوپاتمانكردەوە كە نابێت كۆبونەوەكان لەدو هەفتە

جارێك تێپەڕێت".

بەدرێژایی 96 رۆژی رابردوی ئەمساڵ حكومەتی هەرێمی كوردس����تان تەنها س����ێ كۆبونەوەی ئەنجامداوە و ماوەی نێ����وان دوەم و دواین كۆبونەوەش 48

رۆژ بوە.نیس����ان 5ی یەكش����ەممە رۆژی ئەنجومەنی وەزیرانی حکومه تی هه رێم دوایی����ن كۆبون����ەوەی خ����ۆی گرێدا، بەرلەوەش لە 18ی ش����وباتی رابردو ئەنجومەنەك����ە كۆبونەوەیەك����ی تری

ئاسایی سازدابو.دەرب����ارەی ه����ۆكاری دواكەوتن����ی مەجید، عەبدولس����تار كۆبونەوەكان وەزیری كش����توكاڵ و س����ەرچاوەكانی ئ����او بەئاوێنەی راگەیاند، بەهۆی ئەو رەوش����ەی لەئاكامی ش����ەڕی داعش گرتوەتەوە، كوردس����تانی هەرێم����ی وەفدێك����ی زۆری واڵت����ان رو لەهەرێم دەك����ەن ك����ە لەم����اوەی راب����ردودا ژمارەیەك����ی زۆری وەزیری دەرەوە و بەرگری چەندین واڵتی جیهانی رویان لەهەرێم ك����ردوە و ئەمەش تارادەیەك س����ەرۆكی حكوم����ەت و جێگرەكەی و

هەندێك لەوەزیرانی سەرقاڵ كردوە.هه روه ه����ا ئ����ه و وه زی����ره ئاماژه ی به وه ش����دا که ه����ۆكاری دیکه بۆ ئه و

ئه نجومه نی کۆبونه وان����ه ی دره ن����گ وه زی����ران ده گه ڕێته وه بۆ س����ەردان و حكومەت و س����ەرۆكی گەش����تەكانی جێگرەك����ەی یان ش����اندی وەزیرانی واڵت و دەرەوەی ب����ۆ حكوم����ەت دانیشتنەكانی ئه وه ش "هەندێك جار

دواخستوە".دواكەوتنی كۆبونەوەكانی ئەنجومەنی وەزیران لەسایەی ئەو رەوشە ئابوریی و سیاس����یی و ئەمنیەدای����ە كە هەرێمی به بڕوای گرتوەت����ەوەو كوردس����تانی شاره زایان ده بوایه له دۆخێکی وه هادا کۆبونه وه کانی وه زی����ران ئه نجومه نی چڕ بکردایه ت����ه وه بۆ مامه ڵه کردنێکی ته ندروس����ت له گ����ه ڵ قه یرانه کان����داو دانانی پالنی کورتخایه ن و درێژخایه ن

بۆ کێشه کان. ه����ەروەك لەكاتێكدای����ە نەك هەر واڵتان����ی لەسیس����تمی حكوم����داری كابین����ەی بەڵك����و پێش����كەوتو، دراوس����ێ و واڵتانی حكومەتەكان����ی ناوەندی����ش حكومەت����ی تەنان����ەت لەبەغداد كۆبونەوەی هەفتانە یان دوو

هەفتە جارێك ئەنجامدەدرێت.بەدرێژای����ی راب����ردودا لەم����اوەی وەف����دی س����ەردانەكانی گەش����ت و حكومەت����ی هەرێمی كوردس����تان بۆ بەغداد و واڵتانی دەوروبەر و جیهانیش هەمیشە هەریەك لەنێچیرڤان بارزانی، س����ەرۆك وەزیران و قوب����اد تاڵەبانی، جێگری س����ەرۆك وەزی����ران پێكەوە لەو س����ەردانانە دەبینران، دەربارەی ئ����ەوەی ت����ا چەندێ����ك بەیەك����ەوە دەرچون����ی س����ەرۆك و جێگرەك����ەی ه����ۆكاری دواكەوتن����ی كۆبونەوەكانە ئامادەنەبونی لەس����اتی لەكاتێك����دا سەرۆك وەزیران دەكرێت جێگرەكەی س����ەرۆكایەتی كۆبون����ەوەكان بكات،

وه زیری کش����توکاڵ رایگه یاند "چەند جارێ����ك وا رێكەوت����وەو پێویس����ت ب����وە هەم س����ەرۆكی حكومەت و هەم جێگرەكەی س����ەردانی بەغ����داد یان ئیتاڵیا ی����ان واڵتانی تریان بەیەكەوە

كردوە". هه روه ه����ا وتیش����ی "لەكۆبونەوەی یەكشەممە، دوپاتمانكردەوە كە نابێت كۆبون����ەوەكان ل����ەدو هەفتە جارێك

تێپەڕێت".رەتیش����یكردەوە وەزی����رە ئ����ەو دواكەوتن����ی كۆبون����ەوەكان بوبێت����ە هۆی دواكەوتن����ی مامەڵە و كاروباری هاواڵتیان "باوەڕناكەم كاروبار و ویستی خەڵك ب����ەو ش����ێوەیە دواكەوتبێت، بەهۆی ئەوەی داواكاری خەڵك زیاتر لەوەزارەتەكانە و وەزیرەكانیش ئەگەر خۆش����یان لەوێ نەبوب����ن، وەكیلیان

داناوە".لەهەمان كاتدا رایگەیاند، كاریگەری لەسەر كاری وەزارەتەكان و خستنەڕوی كێش����ەكانیان هەب����وەو وت����ی "بۆیە لەكۆبونەوەك����ەدا دوپاتم����ان كردەوە كە وەك وەزارەتەكان كێشە و گرفت و هەندێك داواكاریمان هەیە، بەاڵم ئەگەر كۆبونەوەكان بەمش����ێوەیە دوابخرێت پێڕاناگەین قس����ەی خۆی����ان بكەن و داواكارییەكانی خۆیان بخەنەڕو، بۆیە داوامانكرد كاتێك دیاری بكرێت هەر ج����ارەی وەزارەتێك یان دو وەزارەت داواكاریەكان بخەنەڕو تا لەئەنجومەن

بڕیاری پێویستی لەسەر بدرێت".حكومه تی هەش����تەمی کابین����ه ی رۆژی ل����ه كودس����تان هه رێم����ی په رله مان����ی له الی����ه ن 2014/6/18كوردس����تان متمانه ی پێ����دراو جگه له س����ه رۆکی ئه نجومه ن و جێگره که ی،

له 21 وه زیر پێکهاتوه .

بارزانی له نیازی یه كێتی و گۆڕان و كۆمه ڵ و یه كگرتو به گومانه "ئه گه ر ده تانه وێ پارتی بخه نه سوچێكه وه ، ئێمه ده چینه ده ره وه له هاوكێشه كه "

سه ره ڕای قه یرانه کان ئه نجومه نی وه زیران له 96 رۆژدا ته نها 3 جار کۆبوه ته وه

هه مو الیه نه كان له گه ڵ ئه وه ن

رێگه یه ك بدۆزینه وه كه كوردستان له م قۆناغه دا روبه روی

بۆشاییه كی سیاسی نه بێته وه به اڵم چۆن و به چ شێوه یه ك، ئه مه قابیلی گفتوگۆیه

ئا: ره وا بورهان

له به رامبه ر ده ستگیركردنی ئه ندامی ئه نجومه نی ناوه ندی یه كێتی، حه یده ر شه شۆ له الیه ن "ئاسایشی پارتی "ه وه ،

عه تا سه راوی داوا له یه كێتی ده كات كه ئه وانیش ئه ندامێكی سه ركردایه تی

پارتی له سلێمانی ده ستگیر بكه ن و تا ئازادكردنی شه شۆ الی خۆیان

بیهێڵنه وه .

ده س���تگیركردنی ئ���ه و ئه ندام���ه ی ده نگدان���ه وه ی به جۆرێ���ك یه كێت���ی دره نگانێكی ش���ه وی لێكه وت���ه وه كه رابردو، س���ه رۆكایه تی هه رێم هاته سه ر خه ت و له رێگه ی ده ركردنی به یانێكه وه باس���ی له وه كرد كه حه یده ر شه ش���ۆ "هه وڵیداوه گروپێك له ده ره وه ی یاس���ا له ش���ه نگال دروس���ت بكات و به ئاشكرا

ده ستگیركراوه و ده درێته دادگا".له به رامب���ه ردا ئه ندام���ی ئه نجومه نی عه تا س���ه راوی یه كێت���ی، ناوه ن���دی به ئاوێن���ه ی راگه یاند، " ئه گه ر یه كێتی له سه ر ده ستگیركردنی حه یده ر شه شۆ نه یه ته ده نگ، به راستی شه رمه زارییه ، من داواده كه م كه ئه ندامێكی سه ركردایه تی پارتی له سلێمانی زیندانی بكه ین تا ئه و

ئازاد ده كرێت".س���ه راوی ده ڵێت، "ئه گه ر بڕیاربێت پارتی له سه ر حه شدی شه عبی خه ڵك بداته دادگا، ئ���ه وا خۆیان پێنج هه زار نیش���تمانی گاردی وه ك كه س���یان دامه زراندوه ، پێش ئه وه بڕوات خه ڵكی خ���ۆی بداته دادگا ئینجا خه ڵكی دیكه

ده ستگیربكات". به وته ی س���ه راوی پێش���تر له الیه ن هه ڕه ش���ه یان بارزانی���ه وه مه س���رور لێك���راوه و ده ڵێ���ت: " ئه م ن���ۆ مانگه چه ندینجار له مه س���رور بارزانیه وه تا هه مو به رپرسه كانی پارتی، به هه ره شه وتویانه به س وه رن له رێگه ی پارتیه وه ئ���ه و كاره بكه ن، ن���ه ك وه ك یه كێتی، حه ش���دی ش���ه عبی ده بن یاخود هه ر

شتێكی دیكه قبوڵمانه ". ده كات ب���ه وه ش ئام���اژه ناوب���راو كه حه یده ر شه ش���ۆ به بێ ئ���اگاداری ئه نجومه نی ناوه ند ئه و هه زار گه نجه ی له خزمه كان���ی خ���ۆی كۆكردۆه ته وه بۆ پاراستنی شه نگال و دژایه تی خۆیشی

بۆ ئه و كاره ی شه ش���ۆ ناش���ارێته وه ، "به اڵم ره نگه ده زگا ئه منیه كانی یه كێتی

ئیزنیان دابێت". ش���ه وی یه كش���ه ی رابردو، حه یده ر شه ش���ۆ له الی���ه ن "ئاسایش���ی پارتی دیموكراتی كوردس���تان"ه وه له ناحیه ی دهۆك به پارێ���زگای س���ه ر س���مێڵی ده س���تگیركرا و به رپرس���انی یه كێتیش له میدیاكان���ه وه پارتی���ان به رفاندن���ی وته بێ���ژی ب���ه اڵم ك���رد، تۆمه تب���ار س���ه رۆكایه تی هه رێ���م، ره تیك���رده وه رفێنرابێ���ت و ئام���اژه ی ب���ه وه كردوه كه به ره س���می و به ئاش���كرا ئه و كاره ئه نجامدراوه و سورن له سه ر ئه وه ش كه

بیده نه دادگا.

له به رامبه ر ده ستگیركردنی حه یده ر شه شۆ عه تا سه راوی داواده کات یه كێتیش ئه ندامێكی سه ركردایه تی پارتی له سلێمانی ده ستگیربكات

مه سعود بارزانی

حه یده ر شه شۆ

هەنوکە(473( سێشه ممه 42015/4/7

ئا: ئیحسان مه ال فوئاد

بۆ یه كه مجار دوێنێ حه یده ر عه بادی وه ك سه رۆك وه زیرانی عیراق،

سه ردانی هه رێمی كوردستانی كردو له گه ڵ مه سعود بارزانی كۆبوه وه ،

كرۆكی كۆبونه وه كه تایبه ت بو به هه نگاوه كانی كۆنترۆڵكردنه وه ی

موسڵ، به اڵم به رپرسانی سه ربازیی و په رله مانتارانیش داواده كه ن كورد به مه رج به شداری له پرۆسه یه كی

وه هادا بكات.

به دوه م ڕوب���ه ره وه له ڕوی موس���ڵ داده نرێت و عیراق ش���اری گه وره ترین هاوس���نوره له گه ڵ س���وریاو توركیاو ژماره ی دانیشتوانی سێ ملیۆن كه سه ، زۆرینه ی دانیشتوانه كه ش���ی له عه ره بی س���ونه و كوردو توركمان و مه س���یحی پێكدێن، ب���ۆ چه كداران���ی داعش كه له مانگی حوزه یرانی س���اڵی رابردوه وه تێیدا حوكمڕانن، شارێكی ستراتیژییه . چونكه داعش له گه ڵ هاتنی بۆ عێراق له م شاره دا زۆرترین پێشوازیی لێكراو به كه متری���ن زیانی���ش كۆنترۆڵی كرد، ئێستاش تاكه شاری هاوسنوره له گه ڵ به ش���ه س���ورییه كه ی ژێرده ستی ئه و

گروپه چه كداره دا.ب���ۆ عه ب���ادی س���ه ردانه ی ئ���ه و له كاتێكدایه ، له وش���ێوه یه پرس���ێكی كه به غ���داو هه ولێر له س���ه ر چه ندین پرس���ی دیكه ی وه ك ن���ه وت و بودجه

به رامبه ر یه كتر دودڵن، بۆیه كوردیش دودڵه له به ش���داریكردنی له ش���ه ڕێكی چاره نوسس���ازیی له و ش���ێوه یه دا، بۆ ئه م وه اڵمی كوردس���تانیه كیش هه مو پرس���یاره خاڵێكی جه وهه رییه : كورد له به رامبه ر به ش���داربونی له و شه ڕه دا

چی وه رده گرێت؟ ئه نوه ری حاجی عوس���مان بریكاری وه زاره تی پێشمه رگه بۆ ئاوێنه ده ڵێت، "بابه ته كان تائێس���تا هه ر باسكردنه و نه بوه ت���ه پراكتیك، به اڵم ئه گه ر كورد به ش���داری ش���ه ڕی كۆنترۆڵكردنه وه ی موس���ڵ ب���كات، به دڵنیاییه وه مه رجی خۆی ده بێت و س���ه ركردایه تی سیاسی

خۆیان ده زانن مه رجه كان چییه ".ئه و به رپرسه سه ربازییه ی وه زاره تی پێش���مه رگه كه ه���اوكات ئه ندامێكی كوردستانیش���ه ، دیموكراتی پارت���ی ئاماژه ب���ه وه ده كات، "با نه ڵێین كورد به خۆڕایی به شداری ئه و شه ڕه ده كات ئه گه ر بی���كات، به ڵكو بێگومان داعش دوژمنی ئێم���ه و هه مو الیه ك���ه ، بۆیه حه تمه ن كوردیش مه رج و داوای خۆی

ده بێت".له باره ی ئه وه ی كه ش���یعه ده یه وێت كورد له ش���ه ڕی پارێزگایه كی س���ونه مه زهه ب تێوه بگلێنێ���ت و ره نگه ئه مه ته ڵه یه ك بێت بۆ كورد كه ناكۆكی بۆ دروستبكات له گه ڵ سونه كاندا، حاجی عوسمان وتی "ئێستا موسڵ هی داعشه ، هی سونه نییه ، له كاتێكدا سونه كان و رێكده خه ن و هێ���ز عه ش���ایه ره كانیان

فه وج���ی تایب���ه ت دروس���تده كه ن بۆ شه ڕی موسڵ".

كوردس���تان هه رێم���ی له ئێس���تادا به درێژای���ی ده یان كیلۆمه تر س���نوری له گ���ه ڵ ناوچه كێش���ه له س���ه ره كاندا

هه ی���ه ، به تایب���ه ت ه���ه ردو پارێزگای كه رك���وك و موس���ڵ، ب���ه اڵم موس���ڵ جی���اوازه له كه رك���وك، چونكه كورد ك���ه جه ختیكردوه ت���ه وه به ت���ه واوی كه ركوك پارێزگایه كی كوردس���تانییه ،

به اڵم پارێزگای موس���ڵ جیاوازه و هیچ كات باس له وه نه كراوه كوردستانییه ، به ڵك���و ته نها چه ند ش���وێن و قه زایه ك نه بێ���ت وه ك���و ش���ه نگال و مه خمورو

باشیك.هاوكات غه یاس س���ورچی به رپرسی راگه یاندن و كارگێڕی مه ڵبه ندی موسڵی یه كێتی بۆ ئاوێنه ده ڵێت "من پێمباش پێش���مه رگه ش���ێوه یه ك به هیچ نییه له پێش���ی پێشه وه ی هێرش���ه كه بێت له كۆنترۆڵكردنه وه ی ش���اری موس���ڵ، به ڵك���و پێش���مه رگه ته نه���ا گون���دو ده ره وه ی كوردس���تانییه كانی شوێنه ئه گه رنا بكات���ه وه ، كۆنت���رۆڵ هه رێم هیچ ش���وێنێكی عه ره بی به پێشمه رگه

رانه سپێردرێت".ئه و به رپرسه ی یه كێتی باس له چه ند پاس���اوێك ده كات بۆ ئ���ه و داوایه ی ، "یه ك���ه م ش���ه هیدێكی زۆر ده درێ���ت، دوه م پێش���مه رگه له موس���ڵ ب���ۆ كێ شه ڕ بكات؟ سێیه م زۆر جار له شه ڕدا زیاده ڕۆیی روده دات بۆ س���ه ر خه ڵك و ماڵ و موڵكیان، بۆیه ئه گه ر پێشمه رگه ب���ه اڵم بێ���ت، فریش���ته هه موش���ی عه ره ب���ه ش���ۆڤێنییه كان و الیه نگرانی داع���ش و كۆنه به عس���ییه كان به هه مو تۆمه تبارده كه ن پێشمه رگه شێوه یه ك به تااڵنكردنی ماڵی خه ڵك و كوش���تن و

بڕین".له چاودێ���ران، به ش���ێك ب���ه ڕای به شداریكردنی كورد له كۆنترۆڵكردنه وه ی موس���ڵ زۆر هه س���تیاره ، كارگێ���ڕی

مه ڵبه ندی موس���ڵی یه كێت���ی پێیوایه كه "مه س���ه له كه هه ستیاره و پێویسته كورد به ش���داری نه كات، به ڵكو له روی س���وپای ه���اوكاری لۆجیس���تییه وه عیراق بكات، چونكه هه ر كرده وه یه ك له موس���ڵ روبدات كوردو پێش���مه رگه

تۆمه تبارده كرێن". هاوكات موس���ه نا ئه می���ن ئه ندامی عێ���راق نوێنه ران���ی ئه نجومه ن���ی جه خ���ت یه كگرت���و له فراكس���یۆنی له وه ده كاته وه كه عه بادی له ئێس���تادا ناتوانێت كێش���ه كانی نێ���وان هه ولێرو كێشانه "ئه و چاره س���ه ربكات و به غدا ل���ه ڕوی بونیادیی���ه وه ل���ه وه قوڵترن به ڵكو سه ردانه كه ی بكرێن، چاره سه ر نێوانخۆش���كردنی بۆ ته نه���ا عه بادی

هه رێم و به غدایه و هیچی تر".ئ���ه و په رله مانتاره ی ك���ورد له به غدا ده ڵێت "پێویسته كورد به وردی مامه ڵه له گه ڵ ئه و بارودۆخه دا بكات و به شداری كۆنترۆڵكردنه وه ی موسڵ بكات، به اڵم پێویسته رێككه وتن له گه ڵ به غدا بكات ل���ه دوای كۆنترۆڵكردنه وه ی ش���اره كه پشك و به شی چی ده بێت له و ناوچانه و ناوچه دابه شده كرێت و مافه كانی چۆن

كوردییه كان چی لێ به سه ر دێت".به وت���ه ی ئه و په رله مانت���اره ئه وه ی هه بێت به پێش���مه رگه وه په یوه ن���دی عه بادی قه بوڵی ده كات، به اڵم ئه وه ی په یوه ندی به مادده ی 140وه هه یه ، له م دۆخه ی ئێستادا باسی ناكات و نایه وێت

خۆی له قه ره ی ئه و بابه ته بدات.

ئا: رێنوار نه جم

ئاواره بونی مه سیحییه کان له دوای ڕوخانی رژێمی به عسه وه له خوارو و ناوه ڕاستی عێراقه وه بۆ کوردستان

درێژه ی هه یه و به ڕێوه به ری کاروباری مه سیحییه کانیش رایده گه یه نێت حکومه تی هه رێم زه وییه کی 100

دۆنمی بۆ ته رخان کردون و له ڕێگه ی کۆمه کی که نیسه کانی جیهانه وه کۆمه ڵگایه کی بۆ ئاواره کان لێ

دروست ده که ن.

داع����ش و هاتن����ی ل����ه دوای ڕوبه رێک����ی ده ستبه س����ه رداگرتنی به رف����راوان له خاکی عێ����راق، یه کێک کوشت وبڕو ڕوبه ڕوی پێکهاتانه ی له و ئاواره ب����ون بونه وه ، مه س����یحییه کان

بون.کاتێک مه س����یحییه کانی ناوچه کانی نه ینه وا هه س����تیان به مه ترسی له سه ر ژیانیان کرد، تاک����ه ده روازه یه ک که له به رده میاندابو ڕوی تێبکه ن، هه رێمی

کوردستان بو.كاروب����اری گش����تی بەڕێوەب����ەری مەس����یحییەكان لەوەزارەتی ئەوقاف و كاروباری ئاینی هەرێمی کوردس����تان، خالی����د ئەلبێرت له باره ی ژماره ی ئه و هاتنی دوای له م����اوه ی خێزانان����ه ی هه رێم، کردوه ت����ه ڕویان داعش����ه وه به ئاوێنه ی راگه یان����د "له دوای مانگی زۆر ژماره یه ک����ی حوزه یران����ه وه ، ناوچانه ی له و مه سیحی له هاواڵتیانی گرتن، به س����ه ردا ده س����تی داع����ش به ره و هه رێمی کوردستان ئاواره بون، زیاتر له 13ه����ه زارو700 خێزانی ئاواره له هه ولێ����رو 6 هه زار خێزان له دهۆک و 305 خێزان له سلێمانیی و له که رکوکیش نزیک����ه ی280 بۆ300 خێزان����ی ئاواره هه ن، ئه م����ه جگه له ژماره یه ک خێزان که خۆیان تۆمارنه ک����ردوه و به هه زار

خێزان مه زه نده ده کرێن".بارودۆخ����ی له ب����اره ی گ����وزه ران و به وه دا ئاماژه ی ئاوارانه ش����ه وه ، ئه و ک����ه "هه مو ئ����اواره کان له ناو که مپ و ئاواره یه ک����ی هی����چ که ره ڤان����ه ن و مه س����یحی نه ماوه له ناو خێمه دا بژی. ئه و که ره ڤانان����ه ش له الیه ن کۆمه کی خۆبه خش����انه وه له ڤاتی����کان و واڵت����ه هه ندێک دابینکراوه و ئه ورپییه کانه وه له ئاواره کانی����ش خان����وی کرێیان بۆ

گیراوه " .ل����ەدوای ڕوخانی رژێم����ی به عس و تێکچونی دۆخی ئه منیی عێراق، زیاتر

لەملیۆنێك و سێ سەد هەزار مەسیحیی عێراقیان جێهێشتوە.

به ش����ێوه یه ک پێش س����اڵی 2003 نزیكەی ملیۆنێك و800 هەزار مەسیحیی لەعێراق دەژیان، ئێستا ئەو ژمارەیە بۆ نزیكەی500 هەزار كەس كەمبوەتەوە.

ل����ە س����ەرژمێری س����اڵی1947 كە بەیه کێک له وردترین ئه و سه رژمێریانه داده نرێ����ت ک����ه له عێراق����دا ک����راوه ، ژم����ارەی دانیش����توانی عێ����راق چوار ملیۆن و 564 هەزار كەس بون)93,3 لەس����ەدی موسوڵمان، 6,7 لەسەدی نا موس����وڵمان(، جولەکەكان بە117 هەزار كەسەوە رێژەی 2,6 لەسەدی

ب����ە مەس����یحییەكان دانیش����توان و 149 هەزار كەس����ەوە 3,1 لە سەدو ئێزیدییەكانیش بە 33 هەزار كەسەوە

رێژەی 0,8 لەسەدی كۆی دانیشوانی عێراقیان پێکهێناوه .

گەورەتری����ن دوەم مەس����یحییەت

ژم����ارەی ل����ەروی عێراق����ە ئاین����ی پەیڕەوانییەوە لەدوای ئیسالم، شاری به غدا گەورەترین كڵێسای رۆژهەاڵتی

ناوەڕاستی تێدایە.به وت����ه ی به ڕێوه به ره که ی کاروباری مه س����یحییه کانی هه رێ����م، ژم����اره ی له س����ێ مه س����یحیی هاواڵتیان����ی هه زار نزیکه ی200 هه رێم پارێزگاکه ی

هاواڵتی ده بێت. کوردس����تانیش هه رێمی حکومه تی زه وییه ک����ی 100 دۆنم����ی بۆ ئ����اواره مه س����یحییه کان دابینک����ردوه و له وێدا کۆمه ڵگایه کی گه وره دروست ده کرێت و ه����ه ر ئاواره یه ک ویس����تی ده توانێت

له وێدا بمێنێته وه .خالید ئه لبێ����رت ڕایده گه یه نێت که ئه وان داوای ئ����ه و زه وییه یان کردوه و له وێدا خانو و ش����وێنی نیشته جێبون بۆ مه س����یحییه کان دروست ده کرێت. حکومه تی هه رێمیش ته نها دابینکردنی ده گرێ����ت و له ئه س����تۆ زه وییه ک����ه که نیس����ه کانی "له رێگای کۆمه ڵگاکه واڵتانی دیکه وه کۆمه ک و به خش����ینی ب����ۆ دێ����ت ". هه روه ه����ا ده ڵێت "ئه و کۆمه ڵگایه وه ک دڵنیاییه که بۆ داهاتو که ئه گه ر ئه و مه سیحیانه نه شچنه وه شوێنی خۆیان، ئه وا له وێ بمێننه وه و

ڕو نه که نه ده ره وه ی واڵت".

داواده كرێت كورد به مه رج به شداریی كۆنترۆڵكردنه وه ی موسڵ بكات

زیاتر له 21 هه زار خێزانی ئاواره ی مه سیحیی ڕویان له کوردستان کردوه حکومه تی هه رێم زه وییه کی100 دۆنمی بۆ ئاواره مه سیحییه کان ته رخان ده کات

بابه ته كان تائێستا هه ر باسكردنه و نه بوه ته

پراكتیك، به اڵم ئه گه ر كورد به شداری شه ڕی

كۆنترۆڵكردنه وه ی موسڵ بكات،

به دڵنیاییه وه مه رجی خۆی ده بێت و

سه ركردایه تی سیاسی خۆیان ده زانن

مه رجه كان چییه

پێویسته كورد به وردی مامه ڵه له گه ڵ

ئه و بارودۆخه دا بكات و به شداری

كۆنترۆڵكردنه وه ی موسڵ بكات، به اڵم پێویسته

رێككه وتن له گه ڵ به غدا بكات له دوای كۆنترۆڵكردنه وه ی

شاره كه پشك و به شی چی ده بێت

هه مو ئاواره کان له ناو که مپ و که ره ڤانه ن و هیچ ئاواره یه کی مه سیحی نه ماوه له ناو خێمه دا بژی

ئه و که ره ڤانانه ش له الیه ن کۆمه کی خۆبه خشانه وه له ڤاتیکان و واڵته ئه ورپییه کانه وه دابینکراوه

بۆنه یه کی ئایینیی مه سیحیه کانی کوردستان فۆتۆ: ئه رشیڤ

5(473( سێشه ممه 2015/4/7په‌رله‌مان

سه رۆك له نێوان خه ڵك و یاسادا

قادر ڕه زگه یی

له هه ر سیسته مێكی سیاسیدا سه رۆكێك هه ی���ه ، ج���ا به ده نگدانی ڕاس���ته وخۆی هاواڵتیان ی���ان ناڕاس���ته وخۆ له ڕێگه ی نوێنه ره كانیانه وه؛ به میراتی و پشتاوپشت یاخود به كوده تا ده سه اڵتی به ده ستهێنابێت یان ش���ه رعیه تی شۆڕشگێرانه ی له پشت بێت، ك���ه تاکه ڕێگای دیموكراس���یانه ی گه یش���تنه ده س���ه اڵت بریتیه له ئیراده ی گه ل كه له هه ڵبژاردندا به رجه سته ده بێت، واڵتیش سه رۆكی ده سه اڵته كانی ئه رك و به ده ستور یان یاس���ای بنه ڕه تی یاخود ڕێكده خرێ���ن و به پێ���ی به هه ردوكی���ان جۆرو سروش���تی سیس���ته می سیاس���ی واڵت ده س���ه اڵته كانی س���ه رۆكی واڵت و سه رۆكی دامه زراوه كانی ترو هه ماهه نگی نێوان ده س���ه اڵته كان له سیس���ته مێكه وه بۆ سیسته مێكی سیاس���ی تر جیاوازن، له سیسته می په رله مانی به جۆرێك دیاری س���ه رۆكایه تی و له سیس���ته می ده كرێن به كۆمه ڵ )ده س���ته جه معی( یان تێكه اڵو به جۆرێك���ی ت���ر، هه رێمی كوردس���تان خاوه نی ده ستور نیه ، بابڵێین سیسته می سیاس���ی هه رێم په رله مانی یان جۆرێكی تره ، ده سه اڵته ده ستوریه كانی سه رۆكی هه رێ���م و س���ه رۆكی دامه زراوه كان���ی تر بریتین له و ده س���ه اڵتانه ، به اڵم له یاسای سه رۆكایه تی هه رێمی كوردستان ئه رك و فه رمانه كانی سه رۆكی هه رێم دیاریكراون، ده س���تور كه نه بوونی ئه مه له كاتێكدایه بۆشایه كی یاسایی و سیاسی دروستكردوه و عه یبه یه كی گه وره ش���ه له دوای24س���اڵ فه رمانڕه وایه ت���ی جگه له وه ی ده س���تور دایكی یاساكانه ، گرێبه ستی كۆمه اڵیه تیی له مپ���ه ری ده س���ه اڵتدارانه ، نێ���وان نیشتیمانی و س���ازانی به رده م سه ره كی ده ربازكردنی ڕه شنوس���ی ده س���تور بۆ ده ستورو په سه ندكردنی له الیه ن گه له وه جۆری سیس���ته می سیاس���ی و چۆنیه تی س���ه رۆكی ده س���ه اڵته كانی هه ڵبژاردن و هه رێمه ، له و دۆخه ی هه نوکه ش له ماوه ی هه رێم س���ه رۆكی درێژكراوه ی ویالیه تی به ره ب���ه ره نزیكده بێته وه ل���ه /19/8 كۆتایی دێت كاتێكی كه میش له به رده مه به راوردناكرێت به تێپه ڕینی چه ند ساڵ بۆ سازان له سه ر پڕۆژه ی ده ستور له كاتێكدا به پێی یاسایی سه رۆكایه تی هه رێم ماوه ی سه رۆكایه تی بۆ دو خوله . به ڕێز مه سعود بارزانیش زیاتر له ماوه ی دو خولی ته واو كردوه و یاس���ای درێژكردنه وه ی ویالیه تی ئاش���كرا به ده قی هه رێمیش س���ه رۆكی ده ڵێت درێژكردن���ه وه ی ماوه ی ویالیه تی سه رۆكی هه رێم بۆ جارێكی تر ده رفه تی دوباره كردنه وه ی نیه ، واتا به پێی هه ردو یاساكه سه رۆكی هه رێم ماف و ده رفه تی بیر نی���ه ، مه گه ر خۆكاندیدكردن���ه وه ی له هه مواری چواره می یاسای سه رۆكایه تی بكرێته وه بۆ مسۆگه ركردنی خولێكی تر یاخود هه مواری یاس���ای درێژكردنه وه ی ویالیه تی س���ه رۆكی هه رێم بكرێته وه بۆ درێژكردن���ه وه ی ماوه كه ی بۆ جارێكی تر ك���ه هه ركامێك ل���ه و دو هه نگاوه ئه گه ر بنرێت له گه ڵ دیموكراس���ی ڕاسته قینه دا نایه نه وه و زیاتر سیسته مه ئۆلیگارشیه كان لێده كه ن، چاره س���ه ر چیه ، په ی���ڕه وی ئایا به ڕێز س���ه رۆكی هه رێم ئه ڵته رناتڤی هه ی���ه ؟ به دڵنیای���ه وه به ڵ���ێ، له ن���او هێزه سیاس���یه كان و تاكه كان���ی كۆمه ڵگا كه سانی شایسته و لێوه شاوه هه ن و مه رجه یاس���اییه كانی خۆپااڵوتنیش���یان بۆ ئه و پۆس���ته تێدایه ، به اڵم پارته سیاسیه كان بۆ ئه م مه به س���ته و ئاڵوگۆڕی ده سه اڵت له و پۆس���ته دا ئیراده ی سیاسییان نیه ، هۆكاری نه بونی ئه و ئیراده یه ش مه ترسی سیاس���یه ، ڕه وش���ی ئاڵۆزی تێكچون و به تایبه ت ئێستا كه له جه نگداین، تاچه ند پاساوێكی ڕه وایه كه به ڕای من له جێگای خۆیدا نیه و ناگونجێ له گه ڵ چه سپاندنی پره نسیپه كانی دیموكراسییه ت، ئه مه شیان خوێنه ر لێكدانه وه و ش���رۆڤه ی بۆ بكات، مه س���ه له ی نه بون���ی جێگره وه یه كی���ش داوای پێویس���ته بیڵ���ێ هه ركه س���ێك لێب���وردن له تاكه كان���ی كۆمه ڵگا بكات، چونكه ئه مه سوكایه تیه به لێوه شاوه كانی

نه ته وه كه مان ده كرێت

له‌په‌رله‌مانه‌وه‌

گۆشه‌یه‌کی‌تایبه‌ته‌‌په‌رله‌مانتاران‌ده‌ینوسن

parlaman.awene@gmail.com

ئا: ئاوێنه

په رله مانی كوردستان چه ندین پرۆژه یاساو بریاری ده ركردوه و ئاراسته ی

حكومه تی هه رێمی كردوه ، به اڵم تاكو ئێستا له الیه ن حكومه ته وه كاریان

پێناكرێت و پشتگوێ خراون.

په رله مانت���اران بۆچونی���ان وای���ه كه هه رێمی كوردس���تان له هه مو ش���تێكی كه م بێت، له یاس���ای باش���ی كه م نیه ، ب���ه اڵم گرفته ك���ه ئه وه یه ك���ه ئیراده ی

جێبه جێكردنیان نیه یان الوازه . رابون معروف س���ه رۆكی فراكسیۆنی گۆران له په رله مانی كوردستان بۆ ئاوێنه ده ڵێت، "ئێمه له كوردس���تان كۆمه ڵێك یاس���ای جوانمان هه یه ، ب���ه اڵم چونكه ده وڵه تی یاسامان نیه ، زۆربه ی یاساكان یان به شێكی گرنگی یاساكان جێبه جێ ناكرێ���ن، بۆی���ه پێویس���ته په رله مانی كوردس���تان ئ���ه و بابه ت���ه ب���ه جدی به جێبه جێ ناچار وه ربگرێت و حكومه ت

كردنیان بكات". سه رۆكی فراكس���یۆنی گۆڕان هۆكاری جێبه جێنه كردن���ی یاس���اكان ده خات���ه ئه س���تۆی حكومه ت و ده ڵێت، "دیوێكی یاس���اكان جێبه جێنه كردن���ی گرنگ���ی په رله مان ك���ه ئه وه ی���ه هۆكاره ك���ه ی حیس���ابێكیی حكومه ت���ه وه له الی���ه ن وه های بۆ ناكرێت، چونك���ه له رابردودا په رله مان نه یتوانیوه رۆڵی خۆی به سه ر حكومه ته وه بگێڕێ���ت، ئه گه ر په رله مان ببێته مه رجه ع و بااڵده ست، ئه وا هه نێدك گروپی ناوده س���ه اڵت به رژه وه ندییه كانی خۆیان له ده س���ت ده ده ن، بۆیه رێگری ده ك���ه ن له جێبه جێ كردنی یاس���اكان و بااڵده س���تیی په رله مان���ی كوردس���تان

به سه ر حكومه تدا ".هاوكات وته بێژی فراكس���یۆنی زه رد، محمد علی یاس���ین ره خنه له په رله مان ده گرێت و تاوانه كه ده خاته ئه ستۆی ئه و په رله مانه ئ���ه وه پێیوایه دامه زراوه یه و نه یتوانیوه ببێته په رله مانێكی راس���ت و ئیش���ی ده ڵێت"په رله مان ئه و بێالیه ن،

بێسه روبه ر پێچه وانه ده كات. ناوبراو باس له وه ش ده كات كه "به شی زۆری جێبه ج���ێ نه كردنی یاس���اكان له ئه س���تۆی په رله مان���ه ن���ه ك حكومه ت

چونك���ه له س���اڵی 1992 تاكو ئێس���تا په رله مانی كوردس���تان كوا به دواداچون و لێپێچینه وه كان���ی؟ ك���وا لێكۆڵینه وه له یاس���اكانیان؟ هیچ ش���تێكی دیار نیه

هه ڵبه ت په رله مان هه روا ده بێت" . ئه و ده ڵێ���ت، "له هه مو دنیا په رله مان ده بێ���ت ئاگاداری حكومه تی خۆی بێت و بزانێت پاره ی هه یه یان نا، تا پرۆژه یاساو بڕی���ار ده رب���كات، به اڵم له كوردس���تان وانیه ، په رله مان بوار به حكومه ت نادات ل���ه و قه یران���ه بیرێك له حاڵ���ی خۆی و خه ڵكه كه ی بكاته وه ، هه ر پرۆژه یاس���او

بڕیارو شتی وا ده رده كات".محه مه د پێیوایه كێشه یه ك په رله مانی ئه وی���ش "ش���ێواندوه كوردس���تانی به شێكی راسته موزایه ده ی سیاس���یه ، زۆری ئیشی په رله مان سیاسه ته ، به اڵم له و دۆخه ی ئیس���تا حه ق وایه هه ندێك

به ویژدانانه وه مامه ڵه بكه ن".

ئا: هانا

لیژنه ی هه مواركردنه وه ی په یڕه وی ناوخۆی په رله مان، به نیازن

مادده یه ك هه مواربكه نه وه و ژماره ی فراكسیۆنه كان كه مبكه نه وه ، ئه مه ش له الی فراكسیۆنه بچوكه كان و خاوه ن كۆتاكان بوه ته جێگه ی ناڕه زایی و به

"نادادپه روه ری " وه سفی ده كه ن.

ئومێد خۆشناو سه رۆكی فراكسیۆنی پارت���ی و گه وره ترین فراكس���یۆنی ناو په رله م���ان له وباره ی���ه وه ب���ۆ ئاوێنه ده ڵێت، "په ی���ڕه وی ناوخۆ لیژنه یه كی په رله مان���ی بۆ دروس���تكراوه زۆربه ی ماده كانی هه موار ده كرێنه وه و قۆناغی باشیی بڕیوه . یه كێك ماده كان بریتیه فراكسیۆنه كان له ژماره ی له گۆڕانكاری تایبه ت���ی هه موار لیژن���ه ی ئ���ه وه ش

بڕیارده دات به چ جۆێك بێت".له ب���اره ی ئ���ه وه ی كه كوردس���تان فره حیزبیه و چه ندی���ن نه ته وه ی تێدا ده ژین، ئۆمێد خۆشناو ده ڵێت "نابێت ته نه���ا كورس���ی پێوه ر بێ���ت، الیه نی ترو ش���تی ت���ر هه یه ده بێ���ت بكرێته پێوه ر به ش���ێوازێك گرنگیدان بێت به و الیه نانه ی كه له ناو په رله مانن و كورسی كه میان هه ی���ه ، ده بێت تایبه تمه ندییان

له به ر چاوبگیرێت".دو خاوه ن���ی فراكس���یۆنه ی ئ���ه و كورس���یه ، له پرۆژه ك���ه ناڕازییه و پێی وایه ئ���ه وه "ناعه داله تیی���ه " به رامبه ر

ئه وان ده كرێت. مونا قه هوه چی سه رۆكی فراكسیۆنی توركمان���ی پێش���كه وتنی لیس���تی ئاوێنه ب���ۆ كوردس���تان له په رله مانی ده ڵێ���ت، "ه���ه ر په رله مانتارێك له وانه نوێنه ری حیبزێكی خۆیه تی، ئیتر ئه وه چ حه قی به سه ر ئه وه یه ئایا من به ته نیا فراكسیۆنێكم یان نا؟ من به حه قی خۆم گه یش���تومه ته په رله مان، ناكرێت ئێمه سیاسه ت و بیروبۆچونی حیزبی خۆمان له گ���ه ڵ حیزبێكی تر تێك���ه ڵ بكه ین،

ئه وه هیچ بنه مایه ك نیه ". فراكس���یۆنه خ���ودی له ب���اره ی توركمانیه كان له په رله مانی كوردستان، قه هوه چ���ی ده ڵێ���ت "ئێم���ه پێن���ج فراكسیۆنی توركمانین له ناو په رله مان و

ناگه ین به ی���ه ك، هه ریه كه له حیزبێك و جیاوازه ، بیروبۆچونمان هه موش���مان باش���ه چۆن له گه ڵ حیزبی تر بگه ینه رێككه وت���ن؟ ئه وه ك���ه ی لۆژیكیه كه حی���زب 20 س���اڵ خزمه ت���ی هه بێت، حیزبیش ت���ازه دامه زرابێت وه ك یه ك

حیسابیان بۆ بكرێت؟" به اڵم س���ه رۆكی فراكسیۆنی كۆمه ڵ م���ه روان كوردس���تان له په رله مان���ی گه اڵڵی پێیوایه هێش���تا هیچ بڕیارێك نیه كه ئه وانه ی كورسی كه میان هه یه به یه كه وه فراكسیۆنێك دروست بكه ن، بۆئه وه ی ئه و ژماره زۆره ی فراكسیۆن نه مێنێت، "به ڵكو ته نیا پێشنیازكراوه و گفتوگۆی له س���ه ره ، به اڵم ناڕه زایه تی

هه یه ". گه الڵ���ی له ب���اره ی پرۆژه یاس���اكه و بیروبۆچون���ه جی���اوازه كان ده ڵێ���ت، "ئێس���تا په یڕه وه ك���ه به وجۆه ی���ه كه ئ���ه وه ی ی���ه ك كورس���ی به ده س���ت بهێنی���ت و بێته په رله م���ان، ده توانێت ببێت به فراكس���یۆنێك و مامه ڵه ی وه ك فراكس���یۆنێكی گه وره له گه ڵ ده كرێت، ئێستا گفتوكۆ له باره ی ژماره ی رێژه ی كورسیه بۆ هه ر فراكسیۆنێك كه رێژه ی دیاریكردنی فركسیۆنێك بۆ كورس���ی چه ندبێ���ت و دوای گفتوگ���ۆ یه كێ���ك دیاریده كرێت و له سه ری رێكده كه ون".

ئێس���تا چه ندین بۆچون���ی جیاجیا له ن���او په رله مان دروس���تبوه له س���ه ر ئه و بابه ته و هه ندێ���ك داواده كه ن هه ر فراكسیۆنێك له س���ێ كورسی كه متری نه بێت، به شێكی تر داوای پێنج كورسی ده كه ن و به ش���ێكی تریشیان ده ڵێن 10 كورسی بۆ سه ره وه ، به اڵم هێشتا هیچ

یه ك له مانه دیارینه كراوه .سه رۆكی لیس���تی ئه نجومه نی گه لی كلدانی سریانی و ئاشوری، وحیده یاقو هرمرز ئه م خوله ی په رله مان به دژایه تی حیزب���ه بچوك���ه كان و كه مایه تی���ه كان ناوده بات و به ئاوێن���ه ی راگه یاند: "ئه م خوله ی په رله مان وێرانه ، هه ر یاسایه ك ده رده كرێ���ت یان ده خرێت���ه به رباس و لێكۆڵینه وه ، زوڵ���م و ناحه قی به رامبه ر به كۆتاكان ده كرێ���ت، ئه م خوله ته نها ئیش له س���ه ر كۆتاكان ده كه ن و ته واو ئیشی گه وره و گرینگیشان وه ال ناوه ".

وحیده یاقو هرم���ز ده ڵێت، "ئه وان

ده ڵێن ژماره ی فراكس���یۆنه كان زیاده و ده بێ���ت كه مبكرێن���ه وه ، ب���ۆ ئه وه ش باشترین رێگه چاره دیاریكردنی رێژه ی به ڕاستی فراكس���یۆنه كانه ، كورس���ی ئه وه ش ناحه قیه باشه ئێستا له په یڕه وی ناوخ���ۆی په رله مان وا چه س���پێندراوه ئیت���ر ته واو بۆ ده س���تكاریی ده كه ن؟ به الم ئه گه ر هه ر س���وربن له سه ر ئه و بڕیاره ی���ان ئه وا قبوڵ���ی ناكه ین له 10 كورس���ی كه متر ببێته فراكسیۆن ئه وه

باشترین رێگه چاره یه ".له م خوله ی په رله مانی كوردستان 17 فراكسیۆن له په رله مان هه ن، له ئێستادا به پێ���ی په یڕه وی ناخ���ۆی په رله مانی كوردستان هه ر حیزبێك بگاته په رله مان ده توانێ���ت ببێته خاوه ن فراكس���یۆن و له كۆبونه وه كانی فراكس���یۆنه كان وه ك س���ه رۆك فراكس���یۆنێكی دیاریك���راو

مامه ڵه ی له گه ڵ ده كرێت .

ئا: هانا چۆمانی

ئه و ده سته یه ی كه بڕیاره سه رپه رشتی داهات و خه رجی مه له فی نه وت بكات له كوردستان، له سه رۆكێك كه پله ی

وه زیره و جێگری سه رۆك و به رێوه به ری گشتی سندوق پێك دێت و نوێنه رانی

وه زاره تی سامانه سروشتیه كان و وه زاره تی داراییش تێیدا ئه ندام ده بن، ئه مه جگه

له سێ پسپۆڕ له بواره كانی یاسا و ئابوری و ژمێریاری.

په رله مانی كوردس���تان هه فته ی رابردو پرۆژه ی س���ندوقی كوردس���تان بۆ داهاته په سه ند كوردستانی گازییه كانی نه وتیی و چاودێری���ی له ژێ���ر راس���ته وخۆ ك���ردو ده س���ته یه كی تایبه ت ده بێت كه په رله مان هه ڵده بژێرێ���ت و ئه ندامان���ی س���ه رۆك و ئه نجومه نی س���ه ربه راسته وخۆ ئه وانیش

وه زیران ده بن. هه فته ی رابردو په رله مانی كوردس���تان پرۆژه ی س���ندوقی كوردس���تان بۆ داهاته كوردستانی هه رێمی گازییه كانی نه وتیی و په سه ندكرد و ئێس���تاش یاساكه ئاراسته ی س���ه رۆكی هه رێم كراوه . ئه گه ر یاس���اكه كوردس���تان له وه قایع���ی واژۆبكرێ���ت و باڵوكرایه وه ، ئه وا ده سته یه ك داده مه زرێت س���ندوقه كه و سه رپه رش���تیكردنی ب���ۆ ئه ندامانی ده سته كه ش له الیه ن ئه نجومه نی وه زیرانه وه ناوه كانیان پێش���نیارده كرێت و كوردس���تان و په رله مان���ی ده نێردرێن���ه

متمانه یان پێده درێت تا ده ستبه كاربن. لیژن���ه ی س���ه رۆكی له وباره ی���ه وه كوردستان له په رله مانی وزه پیشه سازی و د.ش���ێركۆ جه وده ت به ئاوێنه ی راگه یاند، س���ه ر راس���ته وخۆ ده س���ته یه "ئ���ه و به ئه نجومه نی وه زیرانه و به رپرس���ه له كۆی ئه و داهات و خه رجیانه ی كه په یوه ستدارن به سندوقی كوردس���تان بۆ داهاته نه وتی و

گازیی���ه كان، په رله مانی���ش هه یكه لی ئه و ده سته یه ی دیاریكردوه ".

ش���ێركۆ جه وده ت له باره ی په یكه ره ی ئه و ده س���ته یه وه ، ده ڵێت "ئه و ده سته یه پێكدێ���ت له س���ه رۆك كه پل���ه ی وه زیره و جێگ���ری س���ه رۆك و به رێوه به ری گش���تی س���ندوق، هه روه ه���ا نوێن���ه ری وه زاره تی وه زاره ت���ی سروش���تیه كان و س���امانه دارای���ی به پل���ه ی به رێوه به ری گش���تی و له گه ڵ س���ێ پس���پۆڕ له بواره كانی یاسا و ئابوری و ژمێری���اری، دوای ئه وه ی له الیه ن په رله مانه وه متمانه یان پێدرا ده س���تبه كار ده بن و سه رپه رش���تی كۆی داهاتی نه وت و

گاز ده كه ن". پرس���ی ن���ه وت له راب���ردودا زۆرتری���ن مشتومڕی له سه ركراوه و بۆته جێی ناكۆكی نێوان الیه نه سیاس���یه كان و به دۆسیه یه كی

ناش���ه فاف دان���راوه ، به تایبه تیش س���ێ الیه نه كه ی پێشوی ئۆپۆزیسیۆن )گۆڕان، كۆمه ڵ و یه كگرتو( كه پێش���تر هه میش���ه گازنده ی���ان هه ب���و له باره ی گرێبه س���ته فرۆش���تن و چۆنیه ت���ی نه وتی���ه كان و

خه رجكردنی داهاته كانی نه وت. فای���ه ق مس���ته فا، ئه ندام���ی لیژن���ه ی پیشه سازیی و وزه له په رله مانی كوردستان له وباره ی���ه وه ب���ۆ ئاوێنه وتی،"هه میش���ه كێش���ه مان له گه ڵ دۆسیه ی نه وت هه بوه و ناش���ه فاف و گه نده ڵ ب���وه ، چونكه كه س نه یزانی���وه پاره كانی ب���ۆ كوێ ده چن و بۆ كوێ ده چون، ب���ه اڵم له مه ودوا له ڕێی ئه و سندوقه وه ده توانین ئاگاداری وردودرشتی ئ���ه و پاران���ه بی���ن و وه ك بۆری���ه ك كه له گه ڵ له ژێرده س���تی خۆمانه مامه ڵ���ه ی بكه ی���ن، چونك���ه ن���ه وت له كوردس���تان

دۆسیه یه كی گرنگ و هه ستیاره ". س���ه باره ت به چۆنیه تی گێرانه وه ی پاره بۆ ئه م س���ندوقه و واده ی ده ستبه كاربونی ده س���ته كه ، عزه ت سابر، ئه ندامی لیژنه ی پیشه سازیی و وزه له په رله مانی كوردستان بۆ ئاوێنه ده ڵێت: "پێویس���ته له و رۆژه ی یاس���اكه ده رده چێ���ت س���ه رجه م داهاتی نه وت و گاز و به رهه مه كانی تری سوته مه نی، بگه ڕێنه وه ناو ئه م سندوقه و له ژێر چاودێری

ده سته كه دا بن و ئه وان ئاگاداربن". دوای زیاتر له س���ێ دانیش���تنی ئاسایی په رله مان و گفتوگۆكردن له باره یه وه ، دواجار پرۆژه یاسای سندوقی كوردستان بۆ داهاته نه وت���ی و گازییه كان په س���ندكراو زۆربه ی به ده س���تكه وتێكی سیاس���ییه كان الیه نه گه وره ی���ان وه س���فكرد بۆ ئ���ه م خوله ی

په رله مانی كوردستان.

حكومه ت پرۆژه یاساكانی په رله مان پشتگوێ ده خات

كه مكردنه وه ی ژماره ی فراكسیۆنه كان ناڕه زایه تی لێده كه وێـته وه

ئه ندامانی ده سته ی سه رپه رشتی سندوقی نه وت كێن؟

له مه ودوا ده توانین ئاگاداری وردودرشتی

ئه و پارانه بین و وه ك بۆریه ك كه

له ژێرده ستی خۆمانه مامه ڵه ی له گه ڵ بكه ین

دیوێكی گرنگی جێبه جێنه كردنی

یاساكان هۆكاره كه ی ئه وه یه كه

په رله مان له الیه ن حكومه ته وه

حیسابێكی وه های بۆ ناكرێت

ئه گه ر هه ر سوربن له سه ر ئه و

بڕیاره یان ئه وا قبوڵی ناكه ین له 10

كورسی كه متر ببێته فراكسیۆن

ئه وه باشترین رێگه چاره یه

په رله مانی کوردستان

تایبه‌ت(473( سێشه ممه 662015/4/7

ویکیلیکس 2007قاسم سلێمانی له رێگه ی جه الل تاڵه بانیه وه

داوای دانوستان له ئه مریكییه كان ده كات

دوای 4 مانگ له ئازادكردنی ، هێشتا جه له وال هه ناسه ی ژیانی تێدا نیه

ئا: هاوكار حسێن

قاسم سلێمانی به نهێنی سه ردانی سوریای كردوه تا له وێ چاویبكه وێت

به جه الل تاڵه بانی و په یامێكی پێدا ناردوه بۆ ئه مریكییه كان و تێیدا داوای گفتوگۆی لێكردون، بۆ دڵنیاكردنه وه ی ئه مریكییه كانیش، سلێمانی سوێندی

"به گۆڕی خومه ینی " خواردوه كه "یه ك فیشه ك له دژیان به كارناهێنێت"،

به اڵم دانی به وه دا ناوه كه سه دان كه سی خۆی دزه پێكردوه ته ناو

عێراقه وه .

نهێن���ی به ڵگه نامه یه ك���ی به پێ���ی ویكیلیك���س، كه ئاوێن���ه ی ده قه كه ی كردوه به كوردی ، فه رمانده ی هێزه كانی فه یله قی قودسی ئێران، قاسم سلێمانی چه ن���د س���اڵێك له مه وبه ر س���ه ردانی تاڵه بانی كردوه له س���وریا به مه به ستی پێدانی په یامێك بۆ باڵیۆزی ئه مریكا. س���لێمانی به تاڵه بان���ی راگه یان���دوه ، "سوێند ده خۆم به گۆڕی خومه ینی كه فه رمانی تاكه گوله یه كم نه داوه له دژی

ئه مریكییه كان". ل���ه و به ڵگه نامه یه دا ك���ه مێژوه كه ی بۆ س���اڵی 2007، ده گه ڕێته وه ، قاسمی س���لێمانی له الی تاڵه بانی دانی به وه دا ناوه كه "س���ه دان كه سی نهێنی خۆی ناردوه بۆ عێراق، ب���ه اڵم نكۆڵی له وه كردوه كه ل���ه دژی هێزه كانی ئه مریكا به كاری هێنابێت". به اڵم دژایه تی خۆی بۆ هێزه كانی به ریتانیا نه شاردوه ته وه . به ڵگه نامه كه دا دیكه ی له به ش���ێكی داوه ته هۆش���داریی "تاڵه بانی هاتوه ، هێرشه كانی سه ر بۆئه وه ی س���لێمانی له به رامبه ردا بوه ستێنن، به ریتانیه كان س���لێمانی ره زامه ندبوه له س���ه رئه وه ی بگه ڕێته وه بۆ ئێران تا له گه ڵ خامنه یی

تاوتوێی ئه و بابه ته بكات". هاوكات له سه ردانه كه یدا، سورییه كان به تاڵه بانیان راگه یاندوه كه "ش���ه قامی هه لومه رجه ی ل���ه و ت���وڕه ن س���وریا له كاتی له س���ێداره دانی سه دام حسێن هاته ئاراوه . ئه وان ده ڵێن، نه ده بو مالكی بێته س���ه ر ته له فزیۆن بۆ ئیمزاكردنی فه رمانی له سێداره دانی سه دام، چونكه ئه وه له تۆڵه كردنه وه ده چو، ئاماژه یان به وه ش ك���ردوه كه نه ده ب���و له رۆژی

جه ژن له سێداره بدرایه ".

ده قی به ڵگه نامه كه : 07BAGHDAD229_a : ئای دیبابه ت: تاڵه بانی زانیاری ده دات

له باره ی سه ردانی سوریا و په یامێك له قاسمی سلێمانیه وه ده گه یه نێت سه رچاوه : باڵیۆزخانه ی ئه مریكا به روار: 22ی كانونی دوه می 2007

پۆلێن: نهێنی

پوخته :له كۆبونه وه یه كی رۆژی 21ی كانونی دوه می 2007، جه الل تاڵه بانی سه رۆكی عێراق به باڵی���ۆزی ئه مریكای راگه یاند كه سوریا ره زامه نده به وه ی هاریكاریی بكات له گه ش���ه پێدانی س���ه قامگیریی و ئاسایشی عێراق، به اڵم ئه وان پێویستیان به په یوه ن���دی بازرگانی گه شه س���ه ندو هه یه . س���ورییه كان به تاڵه بانیان وتوه كه ئ���ه وان ده خوازن په یوه ندییه كانیان له گه ڵ شیعه ی عێراقیش په ره پێبده ن و حه كی���م، عه بدولعه زی���ز ویس���تویانه شۆڕشی بااڵی ئه نجومه نی س���ه رۆكی ئیسالمی له عێراق بانگهێشت بكه ن بۆ دیمه شق. تاڵه بانی وتیشی ، هه نگاوه كانی داهاتوی���ان له په یوه ندییه كانیاندا خۆی ده بینێته وه له جێبه جێكردنی رێككه وتنی نێ���وان وه زیران���ی ناوخ���ۆی هه ردوال، ل���ه روی ئاڵوگۆڕی زانیاری هه واڵگریی و پاراس���تنی س���نوره كانی نێوان هه ردو واڵت. تاڵه بانی باس���ی له وه ش كرد كه هێزه كانی فه رمانده ی سلێمانی ، قاسم فه یله ق���ی قودس���ی ئێران س���ه ردانی دیمه ش���قی كردوه به مه به ستی پێدانی په یامێ���ك ب���ۆ باڵی���ۆزی ئه مریكا كه ئێران نایه وێت ئه مریكییه كان به ئامانج هاریكارییش���ه . ئاماده ی���ی بگرێ���ت و هاوكات تاڵه بانی و باڵیۆز تاوتوێی پرسه

پێشخستنی ش���ێوازیی ناوخۆییه كان و وتووێژیی ئه منیان كرد له گه ڵ سوریا و

ئێران.ئاڵوگۆڕی بازرگانی زیاتر له گه ڵ سوریا

كۆبونه وه كانی وت����ی ، تاڵه بان����ی له گه ڵ س����ورییه كان زۆر راشكاوانه ب����وه و باس����ی ل����ه وه ش ك����رد كه نوێیان الپه ڕه یه ك����ی س����ورییه كان له په یوه ندییه كانی����ان هه ڵداوه ته وه . به پێی وته ی تاڵه بانی ، ئه و تێڕوانینی جیاوازی هه بوه له سورییه كان له روی ئه وه ی چۆن پرسی ئه منی و بازرگانی ده زگای س����ه رۆكی پێش����بخرێت. هه واڵگریی سوریا، ئاسف شه وكه ت به تاڵه بانی وتوه ك����ه ئه و فه رمانی هه بوه بۆئ����ه وه ی هاریكاریی له گه ڵ عێراق بكات، به اڵم وتویه تی عێراق و به پێشخستنی پێویس����تیان سوریا په یوه ندی����ی بازرگان����ی و هاریكاریی ئه منیی پێش����كه وتو هه یه . باس����ی له وه ش كردوه كه هه ركات بازرگانی گه شه ی سه ند، س����ورییه كان زیاتر پابه ن����د ده ب����ن به په یوه ندیی����ه كان له گ����ه ڵ عێ����راق. تاڵه بان����ی له گه ڵ سورییه كان بۆچونیان ئاڵوگۆڕكردوه له باره ی ئه وه ی كه پرس����ی ئه منی پێویسته پێش هاریكارییه كان له روی دیكه ، پرسه كانی نه وت و بازرگانی و

بكه وێت.

سوریا ده خوازێت په یوه ندییه كانی له گه ڵ شیعه په ره پێبدات

تاڵه بان���ی وت���ی ، س���وریا ده یه وێت په یوه ندییه كان���ی له گ���ه ڵ ش���یعه كان ده خ���وازن ئ���ه وان په ره پێب���دات. س���ه رۆكی حه كی���م، عه بدولعه زی���ز ئیسالمی بااڵی شۆڕش���ی ئه نجومه نی له عێراق بانگهێش���ت بكه ن و په رۆش���ن بۆئه وه ی سیاس���ه تی ش���یعیی خۆیان بگۆڕن. به شار ئه سه د سه رۆكی سوریا به تاڵه بان���ی راگه یاندوه ك���ه ئیبراهیم جه عفه ری س���ه رۆك وه زیرانی پێشوتر، ئ���ه و ده مه ی له ده س���ه اڵتدا بوه به هیچ شێوه یه ك سه ردانی سوریای نه كردوه ، به اڵم ئێستا سه ردانی كردوه . به وته ی تاڵه بان���ی ، جه عفه ری به س���ورییه كانی راگه یان���دوه كه ئه مری���كا رازیی نه بوه سه ردانی سوریا بكه ن، ئێستاش مالكی ، ئه مریكا وه ك پاساوێك به كارده هێنێت بۆ س���ه ردان نه كردنی سوریا. ئاماژه ی به وه ش كرد كه سورییه كان دژی ئه وه ن س���عودییه یارمه تی دارایی كه سایه تیه ئۆپۆزس���یۆنه كانی عێراق ده دات وه ك س���اڵح موتڵ���ه گ، خه ڵ���ه ف عه لیان و گروپه كانی دیكه ، هه روه ها ده یانه وێت

بارزانی بانگهێشت بكه ن. راگه یاندوه به تاڵه بانیان سورییه كان ك���ه ش���ه قامی س���وریا ت���وڕه ن له و له س���ێداره دانی له كاتی هه لومه رجه ی س���ه دام حس���ێن هاته ئ���اراوه . ئه وان

ده ڵێ���ن، نه ده ب���و مالكی بێته س���ه ر ته له فزی���ۆن بۆ ئیمزاكردن���ی فه رمانی له س���ێداره دانی س���ه دام، چونكه ئه وه له تۆڵه كردن���ه وه ده چ���و، ئاماژه ی���ان به وه ش ك���ردوه كه نه ده ب���و له رۆژی

جه ژن له سێداره بدرایه .

په یامی قاسم سلێمانی فه رمان���ده ی هێزه كان���ی فه یله ق���ی قودسی ئێران، قاسم سلێمانی سه ردانی تاڵه بانی كردوه له س���وریا به مه به ستی پێدانی په یامێك بۆ باڵیۆزی ئه مریكا. سلێمانی به تاڵه بانی راگه یاندوه ، ئێران و ئه مریكا به رژه وه ندی هاوبه شیان هه یه هه وڵ���ی هه ردوالش���یان له عێراق���دا و ده ده ن و س���ه قامگیریی س���ه ركه وتن و دژی تیرۆریس���تانن. قاس���م وتویه تی ، "سوێند ده خۆم به گۆڕی خومه ینی كه فه رمانی تاكه گولله یه كم نه داوه له دژی ئه مریكیی���ه كان". دانی به وه دا ناوه كه س���ه دان كه س���ی نهێنی خۆی ناردوه بۆ عێ���راق به اڵم نكۆڵی ل���ه وه كردوه كه ل���ه دژی هێزه كانی ئه مریكا به كاری هێناب���ن. ئ���ه و به تاڵه بان���ی وتوه كه ئاماده یه راس���ته وخۆ یان ناڕاسته وخۆ عێراقه وه ده س���ه اڵتدارانی له رێگ���ه ی هاریكاریی بكات. باسی له وه ش كردوه ك���ه ده خوازێت س���تراتیژه نوێیه كه ی عێراق س���ه ركه وتو بێت. دانی به وه دا ناوه كه ئه و ئێرانیانه ی له هه ولێر له الیه ن

ده س���تگیركراون، ئه مریكییه كان���ه وه ئه ندامانی سوپای پاسداران بون، به اڵم نكۆڵی له وه كردوه كه سه ربه فه یله قی قودس بن. ه���اوكات ئاماژه ی به وه ش كردوه كه هێزه كانی به ریتانیا به ئامانج ده گ���رن. تاڵه بانی هۆش���داریی داوه ته هێرشه كانی سه ر بۆئه وه ی س���لێمانی له به رامبه ردا بوه ستێنن، به ریتانیه كان س���لێمانی ره زامه ندبوه له س���ه رئه وه ی بگه ڕێته وه بۆ ئێران تا له گه ڵ خامنه یی

تاوتوێی ئه و بابه ته بكات. س���لێمانی به تاڵه بانی راگه یاندوه كه ئێران ئاماده یه له گه ڵ ئه مریكا دیالۆگ بكات له س���ه ر ئاسایش���ی عێراق. ئه و وتویه تی كه ده توان���ن یارمه تی به غدا ئاسایش���ی ئه منیه وه و ل���ه روی بده ن س���لێمانی میلیش���یاكان. باش���ورو به تاڵه بان���ی وت���وه ك���ه هه وڵده ده ن میلیشیای جه یشی مه هدی بوه ستێنن و پش���تیوانی س���ه رۆك وه زیران، نوری مالكی بكه ن له دژیان. باس���ی له وه ش كردوه كه ده ش���ێت دیالۆگی نێوانیان به یه كێ���ك له م س���ێ رێگه ی���ه بێت: په یام���ه كان له رێگ���ه ی تاڵه بانی���ه وه ، كۆبون���ه وه ی دۆقۆڵی )نێوان ئه مریكا و ئێران( یاخود دوقۆڵ���ی نێوان عێراق و ئێ���ران و ئاماده بون���ی ئه مری���كا وه ك رۆڵێكی راوێژكاریی . )تێبینی : جه نه راڵ كه یس���ی و باڵیۆز وه اڵم���ی خۆیان له م

باره یه وه بۆ واشنتۆن ده نێرن(.

ئا: هاوكار

دوای نزیكه ی 4 مانگ له ئازادكردنی له ده ستی چه كدارانی داعش، هێشتا هه ر چۆڵه و رێگه نادرێت دانیشتوانی جه له وال بگه ڕێنه وه سه ر ماڵ و حاڵی

خۆیان، سه ركه وتنی شاره كه ش له نێوان هێزه كانی پێشمه رگه و میلیشیا شیعه كاندا دابه شبوه .

ناكۆك به ناوچه یه ك���ی جێ جه له وال داده نرێت له نێ���وان حكومه تی هه رێمی كوردستان و به غدا. ناحیه كه ده كه وێته 90 كم باك���وری خۆرهه اڵت���ی به غدا، له رۆژی 23ی تش���رینی دوه می 2014 دانیش���توانه كه ی ئێس���تا ئازادك���را. ناتوان���ن بگه ڕێنه وه به ه���ۆی ناكۆكی كه له س���ه ر شاره كه ، سه ركه وتوه كان به ڕێوه به ری ناحیه كه ش به "سیاسیی "

وه سفیده كات.

ناوه راستی مانگی ش���وباتی رابردو، ئه نجومه نی وه زیرانی عێراق فه رمانێكی ده رك���رد ب���ۆ گه ڕان���ه وه ی ئاواره كانی پارێزگای هاوكات دانیشتوی جه له وال، دیاله كه جه له والش له روی ئیدارییه وه به ش���ێكه لێی ، لیژنه یه ك���ی بااڵی بۆ مانگێك پێكهێن���ا و مه به س���ته ئ���ه و دیاریكرا بۆ گه ڕانه وه ئاواره كان، به اڵم فه رمانه كه ش په كیك���ه وت و لیژنه ك���ه

جێبه جێنه كرا. له رێگ���ه ی ش���یعه كان میلیش���یا فه وج���ی 3ی لی���وای 18ی حه ش���دی شه عبی له ش���اره كه دا جێگربون، هێزی لی���وای 3ی له رێگه ی پێش���مه رگه ش پی���اده و بنكه یه كی ئاسایش���ی س���ه ر بونیان گه رمی���ان به به ڕێوه به رایه ت���ی

هه یه . ئه نوه ر حسێن، به ڕێوه به ری ناحیه ی جه له وال به ئاوێن���ه ی راگه یاند، "له ڕوی ئه منیه وه شاره كه ئێستا كۆنترۆڵكراوه ،

ب���ه اڵم وه ك ناوچه یه ك���ی س���ه ربازیی داخ���راو ماوه ته وه و بوه ته كه یس���ێكی

سیاسیی ". ناوبراو كه ئێس���تا له قه زای خانه قین ده وام ده كات، پێیوای���ه جه له وال بوه ته كه یس���ێكی سیاس���ی، "تائێستاش بێ دیاره و به ناحیه ك���ه وه به رنامه یی���ه ك پێویسته حكومه تی هه رێم له گه ڵ به غدا

رێكبكه ون و به رنامه یه ك دابنێن".له ئازادكردنی ، مان���گ چ���وار دوای هێش���تا جه له وال هه ر چۆڵه . پێش���تر 30 ه���ه زار كه س له و قه زایه دا ده ژیان، به اڵم ئێس���تا وه ك ئاواره له كامپه كانی ژیان ده وروبه ر ش���ارۆچكه كانی شارو هه ندێكی���ان یاخ���ود به س���ه رده به ن

به ناچاری له بنده ستی داعش دان.كورده كه ی ، دانیش���توانه به وت���ه ی تا س���اڵی 1970، جه له وال ش���ارێكی ك���وردی بوه ، به اڵم له وكات���ه به دواوه س���ه دام حسێن، عه ش���یره تی كه ره وی

به سه رۆكایه تی شێخ فه یسه ڵ گواسته وه بۆ قه زاكه به مه به س���تی ته عریبكردنی ناحیه كه ، كه له دوای هاتنی چه كدارانی ده وڵه تی ئیس���المی ناسراو به داعش، ئه ندامان���ی ئ���ه م عه ش���یره ته رۆڵ���ی گه وره یان بینی له پاڵپش���تیكردنی ئه و گروپه و بااڵنس���ی هێزی���ان به قازانجی

داعش له ناحیه كه دا گۆڕی . ناحیه كه و كۆنترۆڵكردن���ه وه ی ب���ۆ داع���ش، له بنده س���تی رزگاركردن���ی میلیش���یا پێش���مه رگه و هێزه كان���ی شیعه كان پێكه وه هاوكاربون و تا چوار مانگی رابردو ئ���ه م ده ڤه ره یه كێك بو روبه روبونه وه گه رمه كان���ی له ناوچ���ه له گ���ه ڵ چه كدارانی داعش و ژماره یه كی پێش���مه رگه له هێزه كان���ی زۆری���ش

به هۆیه وه شه هید بون. بوه ت���ه جێگه ی ئێس���تا جه ل���ه وال جیهانی���ه كان و میدی���ا س���ه رنجی له راپۆرته كانیاندا باس له وه ده كه ن كه

هێزه كانی له نێوان دابه شبوه ناحیه كه پێشمه رگه و ئاسایش له الیه ك و میلیشیا ش���یعه كان له الیه ك���ی دیك���ه ، به رۆژ دانیشتوانه كان ده گه ڕێنه وه و كه لوپه لی ماڵه كانی خۆیان ده به ن، به اڵم رێگه یان پێنادرێت شه و بۆ نوستن له ماڵه كانیاندا بمێنن���ه وه . به ڕێوه ب���ه ری ناحیه كه ش هۆكاری ئه مه ده به س���تێته وه به الیه نی

ئه منیه وه .به پێ���ی راپۆرتێك���ی ئه لمۆنیت���ه رو ئاژانسی رۆیته رز، ئێستا رۆژانه ئه وه ی له الیه كه وه ده بینرێ���ت، له قه زاك���ه دا ئااڵی كوردس���تان و یه كێتی نیشتمانی كوردس���تانه كه لێره و له وێ به س���ه ر له الیه ك���ی ده بینرێ���ت، بیناكان���ه وه تریشه وه ئۆتۆمبیلی میلیشیا شیعه كان ك���ه زۆرینه ی���ان وێنه یه ك���ی ئایه تواڵ عه ل���ی خامنه ی���ی ، راب���ه ری كۆماری ئیس���المی ئێرانیان پێوه هه ڵواسیوه و

به كۆاڵنه كانی قه زاكه دا ده سوڕێنه وه .

سوێند ده خۆم به گۆڕی خومه ینی

كه فه رمانی تاكه گوله یه كم نه داوه له دژی ئه مریكییه كان

تائێستاش بێ به رنامه ییه ك

به ناحیه كه وه دیاره و پێویسته حكومه تی

هه رێم له گه ڵ به غدا رێكبكه ون و به رنامه یه ك دابنێن

قاسم سلێمانی و عه لی خامنه یی

7 (473( سێشه ممه 2015/4/7 عێراق

به غدا هێزه كانی پاراستنی سنوری هه رێمی كوردستانی فه رامۆش كردوه ئا: هاوكار حسێن

وه زاره تی ناوخۆی عێراق، هێزه كانی پاراستنی سنوری هه رێمی كوردستانی

فه رامۆش كردوه و وێڕای ئه وه ی ئه م هێزانه ژماره یه ك شه هیدو برینداریان له شه ڕی دژی داعش

داوه ، به اڵم هێشتا ده رماڵه ی مه ترسیان بۆ خه رجنه كراوه و وه زیری ناوخۆی عێراقیش بێ ئاگایی خۆی

له كێشه كانیان نیشان ده دات.

له دوای روخانی رژێمی سه دام حسێن، ئه مریكیی���ه كان به هه ماهه نگ���ی له گه ڵ عێراقدا نوێی س���وپای پێش���مه رگه و له ساڵی 2004، بڕیاری پێكهێنانی ئه م هێزانه ی���ان ده ركرد بۆ پارێزگاریكردنی سنوره كانی عێراق، له م چوارچێوه یه شدا فه رمانده ییه ك���ی تایبه ت ب���ۆ هه رێمی كوردستان پێكهێنراو ناونرا فه رمانده یی هێزه كانی پاراس���تنی سنوری ناوچه ی ی���ه ك كه هه رس���ێ پارێزگاكه ی هه رێم

ده گرێته وه . ئه م هێزانه كه خۆیان له س���ێ لیوادا به سه ر كوردن و زۆرینه یان ده بیننه وه ، پارێزگاكانی هه ولێرو سلێمانی و دهۆك-دا دابه شبون و راسته وخۆ سه ر به وه زاره تی ناوخۆی عێراقن، ئه ركی سه ره كیشیان پاراستنی خاڵه سنورییه كانی هه رێمی ك���م و 920 به درێژای���ی كوردس���تانه كارده كه ن بۆ رێگرتن له ئاڵووێری ماده ی س���نوره كان. چاودێرییكردنی قاچاغ و هاوكات ئه م 3 لیوایه ، دابه شبون بۆ 5 بۆ سه رپه رشتیكردنی به شی سه ره كی ئه منیه تی گومرگ و خاڵه سنورییه كانی

هه رێمی كوردستان.به پێ���ی زانیارییه كان���ی ئاوێنه ، ئه م واده ی دابه ش���كردنی ل���ه ڕوی هێزانه پێش���مه رگه ، هێزی له چ���او موچه وه بارودۆخیان باشتره ، به وپێیه ی به وته ی فه رمانده كه یان هه مو مانگێك له 25ی ته رخانده كرێت، بۆ موچه یان مانگه وه له خه زێن���ه ی له به رئ���ه وه ی ب���ه اڵم وه رده گرن، موچه كه ركوك بانكه كانی زۆربه ی موچه كه ی���ان به فیئه ی بچوكی وه ك ه���ه زار دین���اری و 250 دین���اری

پێده درێت. یه كێك له گرنگترین ئه و كێشانه ی كه هێزه كانی ناوچه ی یه ك به ده س���تیه وه ده ناڵێ���ن، خه رجنه كردن���ی ده رماڵه ی "ناوچ���ه ی گه رم���ه " ك���ه تایبه ته به و هێزانه ی له ناوچه گه رمه كانی ش���ه ڕدا خزمه تی سه ربازیی ده كرێن و هێزه كانی س���وپای عێراق سودمه ندن لێی ، به اڵم

له س���ه ره تای دامه زراندنیانه وه تائێستا ئه م ده رماڵه یه بۆ ئه م هێزانه ی هه رێمی

كوردستان خه رجنه كراوه . س���ه رۆكی عه ب���دواڵ، هۆش���یار فراكس���یۆنی گۆڕان و ئه ندامی لیژنه ی ئاسایش و به رگریی له په رله مانی عێراق به ئاوێن���ه ی راگه یان���د، "ئ���ه م هێزانه پێچه وانه ی هه م���و ناوچه كانی عێراق، 500 هه زار دیناری مه ترس���یان هه یه ، به اڵم بۆیان خه رج ناكرێت، مانگانه ش بڕێ���ك پاره ی���ان لێده بڕدرێ���ت نازانم موچه كانیان پێدانی سه رباری بۆچی ،

به فیئه ی بچوك".به پێ���ی له كاتێكدای���ه ، ئه م���ه زانیارییه كانی ئاوێنه كه له فه رمانده یی هێزه كانی ناوچه ی یه كه وه به رده ستی كه وتوه ، تائێستا ئه م هێزانه له شه ڕی دژی داعشدا 15 شه هیدو 65 برینداریان هه ب���وه ، ئه گه رچ���ی ئه م���ان س���ه ر به وه زاره ت���ی ناوخ���ۆی عێراقن، به اڵم له ئێس���تادا له ژێر فه رمان���ی وه زاره تی پێش���مه رگه دان و به هه ماهه نگی له گه ڵ پێشمه رگه ، میحوه ره كانی به رپرس���ی به س���ه ر ناوچ���ه گه رمه كانی ش���ه ڕدا

دابه شبون. لی���وا ش���ێركۆ عه ب���دواڵ ده روێش، فه رمانده ی پاسه وانی سنوریی ناوچه ی یه ك، جه خت له گرنگی ئه م ده رماڵه یه ده كاته وه ب���ۆ هێزه كانیان و به ئاوێنه ی ب���ه وردی چاودێریی "زۆر راگه یان���د، ئ���ه و بابه ت���ه ده كه ین و هه تا ئێس���تا ئه و ده رماڵه یه م���ان بۆ خه رجنه كراوه ، له كاتێك���دا هێزه كانی ئێم���ه له ناوچه گه رمه كانی ش���ه ڕدان هه ر له س���نوری ره بیعه وه هه تا ده گاته ناوچه ی داقوق و

چه ندین شه هیدو بریندارمان هه بوه ".لی���وا ش���ێركۆ ده ڵێت، "ه���ۆكاری فیئه ب���ه و موچه ك���ه دابه ش���كردنی بچوكه ، په یوه ندی به وه زاره تی دارایی و

خه زێنه ی بانكه كانه وه هه یه ".ئ���ه و په رله مانت���اره ك���ورده ی ناو په رله مانی عێراق ده ڵێ���ت، "9 مانگه ئه م هێزانه له ش���ه ڕی دژی داعشدان، به اڵم هێش���تا ئ���ه و 500 هه زاره یان بۆ خه رجنه كراوه كه بۆ ه���ه ر یه كێكیان

ده كاته 4 ملیۆن و 500 هه زار دینار".له باره ی پێنه دانی ده رماڵه ی مه ترسی 500 ه���ه زار دیناره كه ، فه رمانده ی ئه و

به ئاوێنه ی ی���ه ك ناوچه ی هێزان���ه ی رێنماییه كان���ی "به پێ���ی راگه یان���د، ناوخ���ۆ، پێویس���ته هه ر وه زاره ت���ی یه كێ���ك له هێزه كانی ئێمه مانگانه ئه و بڕه پاره یه ی���ان پێبدرێت، به اڵم هه تا ئێس���تا ئ���ه و مافه م���ان وه رنه گرتوه و دواده خرێت، به پاس���اوێك هه رجاره و كه له س���ه ره تاوه وه رم���ان نه گرتوه و نوێنه رمان له وێیه ب���ۆ وه رگرتنی ئه و

پاره یه ". هاوكات له ب���اره ی پله به رزكردنه وه ی ئه و هێزانه شه وه ، لیوا شێركۆ ده ڵێت، "ئه مس���اڵ توان���راوه 4 ت���ا 5 هه زار كه س له هێزه كانیان ئه و كێش���ه یه یان هه ندێكی���ان چاره س���ه ركراوه و ب���ۆ ماون ئه و مافه ی���ان وه ربگرن و هه وڵی چاره سه ركردنی كێش���ه كه ی ئه وانیش

ده ده ین". به وه ش ئام���اژه عه بدواڵ هۆش���یار ده كات كه كاتێك كێشه ی ئه م هێزانه ی له گه ڵ وه زیری ناوخ���ۆی عێراق باس كردوه ، وه زیر وتویه تی ، "ئێمه لیژنه ی هه ماهه نگیمان هه ی���ه له گه ڵ هه رێمی كوردس���تان و هه ندێ���ك له و كێش���انه

یه كه مجاره ده یانبیس���تم و ئه و لیژنه یه ده توانێت له گه ڵمان باسیان بكات".

به اڵم لیوا به ختیار تاهیر یه حیا بابان، راوێژكاری تایبه ت���ی وه زیری ناوخۆی حكومه تی هه رێم، به ئاوێنه ی راگه یاند، "به ڵێ لیژن���ه ی هه ماهه نگیمان هه یه و بڕی���اره هه فته ی داهات���و بێته هه ولێر بۆ چاره س���ه ركردنی كێشه كان، به اڵم په یوه ندی نێوان به غداو هه ولێر زۆرجار به رزو نزمی���ی به خۆی���ه وه ده بینێت و

ئێستا له بارودۆخێكی باشدایه ". له گ���ه ڵ ك���ه به ڵێنی���دا ناوب���راو كێش���ه ی به غدا، وه فده كه ی هاتن���ی له گه ڵی���ان س���نور پاس���ه وانه كانی باسبكه ن، بانگهێشتكردنی فه رمانده ی ئه و هێزانه له ناوچه ی یه ك و پاڵپشتی وه زاره تی ناوخۆی هه رێمی بۆ داواكه یان

نیشان دا. راوێژكاره كه ی وه زیری ناوخۆ سوربونی داواكردنی بۆ نیش���اندا وه زاره ته كه ی مافی ئه و هێزانه له وه فده كه ی به غداو وت���ی ، "ئێمه قبوڵ���ی ناكه ین و ئه گه ر زۆریان ل���ێ داوانه كه ین، به دڵنیاییه وه

كه میان لێ داوا ناكه ین".

ش���ه ممه ی راب���ردو 4/4، س���ه عد س���اڵح جه بر له ته مه نی 85 س���اڵیدا له شاری به غدا كۆچی دوایی كرد، ئه و به رهه ڵستكارێكی سه رسه ختی به عس و ك���وڕی یه كێ���ك له س���ه رۆك وه زیره به ناوبانگه كانی س���ه رده می پاشایه تی

عێراق بو.

ئه و ده مه ی شۆڕش���ی 14ی ته موز به س���ه رۆكایه تی عه بدولكه ریم قاس���م له ساڵی 1958دا كۆتایی به ده سه اڵتی پاشایه تی هێنا، س���ه عد ساڵح جه بر

گه نجێكی ته مه ن 18 ساڵ بو، ساڵێك ب���و س���اڵح جه ب���ری باوك���ی كۆچی دوایی كردبو، زۆری نه خایاند س���ه عد به یه كج���اری عێراقی ب���ه ره و له نده ن به جێهێش���ت، به درێژایی ئه و س���ااڵنه وه ك به رهه ڵس���تكاری رژێم���ه ی���ه ك له دوای یه كه كانی عێ���راق ده ركه وت،

به تایبه تی رژێمی به عس. به پێ���ی گێڕانه وه ی "فایه ق ش���ێخ عێراق، س���ه عد په رله مانتاری عه لی " به رهه ڵس���تكارێكی جه ب���ر س���اڵح سه رس���ه ختی رژێمی به عس بوه ، كه

له هه ش���تاكانی س���ه ده ی رابردودا له له ن���ده ن رۆژنامه یه ك���ی دژ به رژێمی س���ه دام ده ركردوه و حیزبێكی لیبرالی دامه زراندوه ، ئه و ده ڵێت "سه عد جه بر له به هێزكردن���ی دۆالری به ملیۆنه ه���ا ئۆپۆزیس���یۆنی به عس���دا خه رج كرد، به مه رجێك ده یتوانی ئه و س���ه روه ت و سامانه ی له كڕینی زه وی وزارو پرۆژه ی بازرگانیدا خه رج بكات و ببێته یه كێك

له ملیۆنه ره گه وره كان".ش���ێخ عه لی ئاماژه به وه ده كات كه "هه مو س���ه ركرده كانی ئه مڕۆی به غدا له نوس���ینگه كه ی مانگانه یان موچه ی كۆش���ك و فڕۆكه و وه رده گ���رت، ئه و پرۆژه تایبه ته كانی فرۆش���ت و هه موی ب���ۆ به هێزكردن���ی به رهه ڵس���تكارانی

به عس خه رج كرد، ب���ه وه ی گه یش���ت كار ته نان���ه ت هاوس���ه ره كه ی داوای یاس���ایی له دژ به رزبكات���ه وه و داوای به ش���ێك ل���ه و

سه روه ت و سامانه ی لێبكات".

هێرش���ی سوپای له س���ه روه ختی عێراق���دا بۆ س���ه ر كوه یت، س���ه عد رۆڵێك���ی ئه كتیڤ���ی له نزیككردنه وه ی له یه كتر و ئۆپۆزیس���یۆن هێزه كان���ی له گه ڵ په یوه ندیی���ان دروس���تكردنی وه ك س���عودیه و كاریگه ره كانی هێزه ئه مه ری���كادا بینی ، كه له هاتوچۆیه كی به رده وام���دا بو بۆ ریازو واش���نتۆن و كۆكردنه وه ی هێزه كانی ئۆپۆزیس���یۆن

له له نده ن. دوای روخان���ی رژێم���ی به ع���س له س���اڵی 2003دا، س���ه عد گه ڕایه وه به غدا، هه رچه نده سه ر به بنه ماڵه یه كی شیعه ش بو، به اڵم دانوی له گه ڵ هێزه ته قلیدیه كان���ی ش���یعه دا نه ده ك���واڵ، سیس���تانی و له دژی لێدوانێكی چه ند ده س���تێوه ردانی ئه و له كاری سیاسیدا

ده ربڕی . ناوبراو زیاتر هه واداری بیروبۆچونی لیبرالی بو له ژیانی سیاسیدا، هه ربۆیه لیبرالیه كان���ی "عه می���دی نازن���اوی

به اڵم داب���ڕی ، به س���ه ردا عێراق"یان ئیتر عێراق و ناوچه كه ش پێیان نابوه قۆناغێك���ه وه ك���ه له به رژه وه ندی ئه م جۆره بیروبۆچون���ه لیبرالیانه ی ئه ودا نه ب���و، بۆی���ه ت���ا ئه ندازه یه كی زۆر به هۆی ئه م بیركردنه وه یه و هه ڵكشانی ته مه نی���ه وه كه وته په راوێ���زی دنیای سیاس���ه ته وه و ئه وه ته نها "مردن" بو كه ب���ۆ دواجار ئ���ه وی هێنایه وه نێو

هه واڵه كانه وه .زۆرێ���ك وه ك س���اڵح، س���ه عد له سیاس���ه تمه دارانی ئێس���تای عێراق بنه ماڵه كه یه وه ب���اوك و زیاتر به هۆی ناسراو بو، ساڵح جه بری باوكی یه كێك بو له و شیعه ده گمه نانه ی له سه رده می پاشایه تی عێراقدا پۆستی سه رۆكایه تی وه زاره تیان پێس���پێردراوه ، ئه و زیاتر په یماننام���ه ی مۆركردن���ی به ه���ۆی ك���ه ده ناس���رێت "پۆرتیم���ۆس"ه وه عێراق و به ناوبانگی په یماننامه یه ك���ی به ریتانیا بو، له كاتی مۆركردنیدا له ساڵی

1948، هه راو خۆپیشاندان و راپه ڕینی قوتابیان و هێزه به رهه ڵس���تكاره كانی به تایبه تی لێكه وته وه ، رۆژگاره ی ئه و كه پارتیی���ه كان، حیزبی ش���یوعی و تاڵه بان���ی و عومه ر ده باب���ه وه ك دو گه نجی چاالكی كورد به شدارییان له و خۆپیش���اندانه گه ورانه دا كرد كه له و رۆژگاره دا له به غدا دژ به م په یماننامه یه

سازكران.هه رچه نده به بۆن���ه ی كۆچی دوایی س���ه عد س���اڵح جه ب���ره وه زۆرب���ه ی كاربه ده س���ت و سیاسه تمه دارانی كورد پرسه و سه ره خۆشی خۆیان راگه یاند، ب���ه اڵم ره نگ���ه بیرهێنان���ه وه ی ئه وه به سود بێت كه له س���ێداره دانی چوار ئه فس���ه ره كه "عێ���زه ت عه بدولعه زیز، خێرواڵ عه بدولكه ریم، مسته فا خۆشناو، محه مه د قودس���ی " دوای گه ڕانه وه یان له پشتیوانی كردنی كۆماری مه هاباد، "س���اڵح كابینه ك���ه ی له س���ه رده می

جه بر"ی باوكی سه عددا بوه .

سه عد ساڵح جه بربه رهه ڵستكارێكی سه رسه ختی به عس

پرۆفایل

9 مانگه ئه م هێزانه له شه ڕی دژی

داعشدان، به اڵم هێشتا ئه و 500 هه زاره یان بۆ خه رجنه كراوه كه بۆ

هه ر یه كێكیان ده كاته 4 ملیۆن و

500 هه زار دینار

هێزه کانی پێشمه رگه له شه ڕی دژ به داعشدا

‌‌‌ئا:‌شیروان‌شه‌ریف

‌به‌دواداچون‌بۆ‌داهاته‌كانی‌‌سااڵنی‌‌رابردو‌له‌الیه‌ن‌زۆرینه‌ی‌‌

په‌رله‌مانتارانه‌وه‌‌رێگری‌‌لێده‌كرێت،‌ئه‌ندامێكی‌‌په‌رله‌مانی‌‌كوردستانیش‌

رایده‌گه‌یه‌نێت،‌"ناتوانرێت‌به‌شێوه‌یه‌كی‌‌رون‌و‌شه‌فاف‌

به‌دواداچون‌بكرێت‌بۆ‌ئه‌وه‌ی‌‌له‌رابردودا‌كراوه‌".

په‌رله‌مانی‌‌ راب���ردو‌ چوارش���ه‌ممه‌ی‌‌كوردس���تان‌له‌دانیشتنی‌‌ئاسایی‌‌خۆیدا‌پ���اش‌ده‌نگ���دان‌له‌س���ه‌ر‌مادده‌كانی‌‌‌پرۆژه‌یاسای‌‌س���ندوقی‌‌كوردستانی‌‌بۆ‌داهاته‌‌نه‌وتی‌‌و‌گازییه‌كان‌په‌سه‌ندكرد.‌سندوقه‌كه‌‌به‌پێی‌‌یاسا‌په‌سه‌ندكراوه‌كه‌ی‌‌ده‌س���ته‌یه‌كی‌‌سه‌رپه‌رشتیاری‌‌ده‌بێت‌و‌ئه‌ركی‌‌بریتیه‌‌له‌چاودێری‌‌و‌به‌دواداچونی‌‌

داهاته‌‌نه‌وتی‌‌و‌گازییه‌كان.تاوتوێكردن���ی‌‌ له‌میان���ه‌ی‌‌ ب���ه‌اڵم‌مادده‌كانی‌‌پرۆژه‌یاساكه‌‌پێشنیارێك‌بۆ‌زیادكردنی‌‌مادده‌یه‌كی‌‌تر‌كرا‌بۆ‌ئه‌وه‌ی‌‌"ك���ۆی‌‌داهاتی‌‌ن���ه‌وت‌و‌گاز‌كه‌‌پێش‌ده‌ركردنی‌‌ئه‌و‌یاس���ایه‌‌به‌ده‌ستهاتون،‌یاساكه‌ی‌‌له‌س���ه‌ر‌په‌یڕه‌وبكرێت"‌به‌اڵم‌نه‌هێنا‌و‌ پێویستی‌‌ ده‌نگی‌‌ پێشنیاره‌كه‌‌

به‌زۆرینه‌ی‌‌ده‌نگ‌ره‌تكرایه‌وه‌.په‌رله‌مانی‌‌ ئه‌ندام���ی‌‌ له‌وباره‌ی���ه‌وه‌‌‌ده‌س���پاكی‌،‌ له‌لیژن���ه‌ی‌‌ كوردس���تان‌نه‌جیب���ه‌‌له‌تیف‌به‌ئاوێن���ه‌ی‌‌راگه‌یاند،‌پێش���نیاره‌كه‌‌له‌الیه‌ن‌سه‌رۆكی‌‌لیژنه‌ی‌‌سروش���تیه‌كانه‌وه‌‌ س���ه‌رچاوه‌‌ وزه‌‌و‌له‌سه‌ركرا،‌ گفتوگۆش���ی‌‌ پێشكه‌شكرا‌و‌به‌اڵم‌دواجار‌كه‌‌خرایه‌‌ده‌نگه‌وه‌‌ده‌نگی‌‌نه‌هێنا،‌ئامانج‌له‌و‌پێش���نیاره‌‌ئه‌وه‌بو‌ك���ه‌‌ئه‌و‌داهاته‌ی‌‌له‌رابردوش���دا‌هه‌بوه‌‌ئه‌گه‌ر‌ته‌نها‌به‌دات���اش‌بێت،‌بێته‌‌ناو‌

سندوقه‌كه‌وه‌‌بۆ‌ئه‌وه‌ی‌‌ئه‌و‌ده‌سته‌یه‌ی‌‌س���ندوقه‌كه‌‌به‌ڕێوه‌ده‌به‌ن‌ئاگاداربن‌كه‌‌ئایا‌داهات‌هه‌یه‌‌له‌به‌رده‌س���تدا‌یان‌نا‌و‌ئه‌گ���ه‌ر‌نیه‌‌ئایا‌قه‌رزار‌نین‌له‌س���ه‌ر‌داهاتی‌‌نه‌وت‌وه‌كو‌ئه‌وه‌ی‌‌له‌پێش���تردا‌گوێمان‌لێبوه‌‌كه‌‌هه‌رێم‌به‌ر‌له‌فرۆشتنی‌‌

نه‌وت‌پێشتر‌پاره‌كه‌ی‌‌وه‌رگرتوه‌.سه‌باره‌ت‌به‌هۆكاری‌‌ره‌تكردنه‌وه‌كه‌شی‌‌وت���ی‌،‌"ژماره‌ی���ه‌ك‌له‌په‌رله‌مانت���اران‌رایان‌وابو‌كه‌‌ئه‌م‌س���ندوقه‌‌كۆمه‌ڵێك‌ئ���ه‌و‌ ده‌خاته‌س���ه‌ر‌ به‌رپرس���یارێتی‌‌ده‌بات،‌ به‌ڕێ���وه‌ی‌‌ ك���ه‌‌ ده‌س���ته‌یه‌ی‌‌ك���راوه‌‌‌ له‌راب���ردودا‌ ئ���ه‌وه‌ی‌‌ بۆی���ه‌‌به‌رپرسیارێتیه‌که‌‌به‌ناهه‌ق‌ده‌خرێته‌سه‌ر‌ئه‌س���تۆی‌‌ئه‌و‌ده‌س���ته‌یه‌ی‌‌سندوقه‌كه‌‌به‌ڕێوه‌ده‌بات.‌بۆیه‌‌ئه‌وان‌به‌رپرس‌نین‌له‌وه‌ی‌‌له‌رابردودا‌چی‌‌بوه‌‌و‌داهات‌چه‌ند‌

بوه‌‌و‌چۆن‌سه‌رفكراوه‌".ئایا‌ به‌وه‌ی‌‌ پرسیارێكیشدا‌ له‌وه‌اڵمی‌‌ره‌تكردنه‌وه‌ی‌‌پێش���نیارێكی‌‌له‌و‌جۆره‌‌ئاماژه‌یه‌ك���ه‌‌بۆ‌ئه‌وه‌ی‌‌ك���ه‌‌ناتوانرێت‌لێكۆڵینه‌وه‌‌له‌داهاته‌كانی‌‌رابردو‌بكرێت؟‌ئه‌و‌په‌رله‌مانتاره‌ی‌‌لیژنه‌ی‌‌ده‌س���پاكی‌‌رایگه‌یاند‌"به‌شێوه‌یه‌كی‌‌گشتی‌‌ده‌توانین‌

بڵێین‌به‌ڵی‌‌وایه‌‌ناتوانرێت‌لێكۆڵینه‌وه‌‌بكرێ���ت،‌چونك���ه‌‌له‌س���اڵی‌‌2013ه‌وه‌‌وه‌زاره‌تی‌‌سامانه‌‌سروشتیه‌كان‌به‌داتا‌و‌راپۆرت‌زانیارییه‌كانی‌‌خس���توه‌ته‌ڕو‌بۆ‌له‌باره‌ی‌‌ په‌رله‌م���ان‌ راگه‌یاندن���ه‌كان‌و‌چۆنیه‌ت���ی‌‌داهات‌و‌س���ه‌رفیاتی‌‌نه‌وت،‌ده‌نا‌پێش‌ئه‌وه‌‌داتاكان‌شه‌فاف‌نه‌بوه‌و‌

نه‌خراوه‌ته‌ڕو".من‌ به‌ڕای‌‌ ئێس���تاش‌ ئاماژه‌ش���یدا،‌ناتوانرێت‌به‌ش���ێوه‌یه‌كی‌‌رون‌و‌شه‌فاف‌به‌دواداچون‌بكرێت‌بۆ‌ئه‌وه‌ی‌‌له‌رابردودا‌كراوه‌.‌له‌به‌رئه‌وه‌ی‌‌نایه‌ته‌‌سندوقه‌كه‌وه‌‌و‌له‌رابردودا‌ئه‌ندامانی‌‌ له‌هه‌مان‌كاتیشدا‌په‌رله‌م���ان‌زۆر‌هه‌وڵیانداوه‌،‌به‌اڵم‌له‌م‌دو‌ساڵه‌ی‌‌دوایدا‌رێژه‌یه‌كی‌‌كه‌می‌‌ئه‌و‌

داتایانه‌‌له‌به‌رده‌م‌په‌رله‌مانتاراندایه‌.له‌پ���اش‌بڕین���ی‌‌بودج���ه‌ی‌‌هه‌رێمی‌‌كوردس���تان‌و‌س���ه‌رهه‌ڵدانی‌‌قه‌یران���ی‌‌دارایی‌‌هه‌میشه‌‌ئه‌وه‌‌دوپات‌ده‌كرایه‌وه‌‌كه‌‌له‌الیه‌ن‌كابینه‌ی‌‌پێشوه‌وه‌‌سندوقی‌‌راده‌ستی‌‌ "به‌به‌تاڵی‌"‌ دارایی‌‌ وه‌زاره‌تی‌‌وه‌زی���ری‌‌نوێ‌‌و‌كابینه‌ی‌‌ن���وێ‌‌كراوه‌،‌ب���ه‌اڵم‌ئای���ا‌لێكۆڵینه‌وه‌ی‌‌پێویس���ت‌

له‌وباره‌یه‌وه‌‌كراوه‌.

به‌نه‌خێ���ر‌ له‌تی���ف،‌ نه‌جیب���ه‌‌وه‌اڵمده‌دات���ه‌وه‌‌و‌له‌و‌باره‌ی���ه‌وه‌‌وتی‌،‌"تائێس���تا‌زانیارییه‌كی‌‌وا‌له‌به‌رده‌ستدا‌نی���ه‌‌و‌رون‌نی���ه‌‌كه‌‌بۆچی‌‌س���ندوقی‌‌وه‌زاره‌ت���ی‌‌دارای���ی‌‌به‌تاڵ‌ب���وه‌‌و‌ئایا‌داهاتی‌‌نه‌وت‌پێش���تر‌چ���ی‌لێكراوه‌،‌چونكه‌‌وه‌كو‌پێویس���ت‌نه‌خراوه‌ته‌وه‌ڕو‌و‌به‌دواداچون���ی‌‌پێویس���ت‌نه‌كراوه‌‌بۆ‌ئه‌وه‌ی‌‌حكوم���ه‌ت‌و‌په‌رله‌مان‌بزانن‌كه‌‌پاره‌ی‌‌داهاتی‌‌نه‌وت‌و‌داهاتی‌‌س���ااڵنی‌‌

رابردو‌چی‌‌به‌سه‌ر‌هاتوه‌".ه���ه‌ر‌س���ه‌باره‌ت‌به‌هه‌م���ان‌پ���رس‌ئومێد‌ كوردستان،‌ په‌رله‌مانی‌‌ ئه‌ندامی‌‌راگه‌یان���د،‌ به‌ئاوێن���ه‌ی‌‌ حه‌مه‌عه‌ل���ی‌‌به‌ته‌واوی‌‌له‌گ���ه‌ڵ‌ئه‌وه‌بوین‌هه‌مو‌ئه‌و‌داهاته‌ی‌‌له‌رابردوش���دا‌هه‌بوه‌‌و‌ژماره‌ی‌‌ئه‌و‌داهاته‌‌ببێته‌‌به‌ش���ێك‌له‌كاره‌كانی‌‌ئه‌و‌ده‌سته‌یه‌ی‌‌سندوقه‌كه‌‌به‌ڕێوه‌ده‌بات‌بۆ‌ئه‌وه‌ی‌‌بتوانن‌ورده‌كاری‌‌تێدابكه‌ن،‌به‌اڵم‌به‌داخه‌وه‌‌ئه‌و‌پێش���نیاره‌ی‌‌ئێمه‌‌پشتیوانیمان‌لێده‌كرد‌ده‌نگی‌‌پێویستی‌‌

نه‌هێنا.ئه‌و‌په‌رله‌مانتاره‌‌كه‌‌به‌هه‌مان‌شێوه‌‌ئه‌ندامی‌‌لیژنه‌ی‌‌ده‌س���پاكییه‌‌وتیشی‌،‌

"ئه‌وان���ه‌ی‌‌ب���ه‌دژ‌ده‌نگیاندا‌پاس���اوی‌‌ئه‌وه‌ی���ان‌ده‌هێنایه‌وه‌‌كه‌‌ئه‌وه‌‌كارێكی‌‌زیاده‌یه‌‌ئێمه‌‌ده‌یخه‌ینه‌‌ئه‌س���تۆی‌‌ئه‌و‌ده‌سته‌یه‌ی‌‌س���ندوقه‌كه‌‌به‌ڕێوه‌ده‌بات،‌ئێم���ه‌‌پێمانوای���ه‌‌وردبینیكردن‌ به‌اڵم‌هه‌ندێ���ك‌ داهات���ه‌كان‌و‌ له‌ژم���اره‌ی‌‌به‌دواداچ���ون‌بۆ‌ئ���ه‌و‌ژمارانه‌‌كارێكی‌‌هێن���ده‌‌ق���ورس‌نه‌بو،‌س���ه‌رباركردنی‌‌

كار‌وباره‌كانی‌‌تری‌‌سندوقه‌كه‌‌نه‌بو"ئه‌وه‌ش���ی‌‌وت،‌ده‌بو‌به‌دواداچونه‌كه‌‌داهاته‌كانی‌‌پێشوی‌‌بگرتایه‌ته‌وه‌.‌بۆیه‌‌ئه‌مه‌‌پرس���یارێكی‌‌گونجاوه‌‌كه‌‌بۆچی‌‌ده‌نگ‌له‌س���ه‌ر‌ئه‌وه‌‌نادرێت‌داهاته‌كان‌له‌رابردودا‌ببێته‌‌به‌ش���ێك‌له‌ئیشی‌‌ئه‌م‌

ده‌سته‌یه‌‌بۆ‌وردبینیكردن؟‌‌بودجه‌ی‌‌ له‌داه���ات‌و‌ لێكۆڵینه‌وه‌‌ بۆ‌س���ااڵنی‌‌راب���ردو‌رێگه‌ی‌‌ترم���ان‌هه‌یه‌‌ب���ۆ‌لێكۆڵینه‌وه‌،‌وه‌ك‌ئ���ه‌وه‌ی‌‌ئومێد‌حه‌مه‌عه‌لی‌‌باسی‌‌لێوه‌ده‌كات‌و‌وتی‌،‌بۆ‌نمونه‌‌راپۆرتی‌‌دارایی‌‌وه‌زاره‌تی‌‌سامانه‌‌سروش���تیه‌كان‌كه‌‌له‌به‌رده‌ستاماندایه‌،‌وه‌ك‌په‌رله‌مانتارێ���ك‌و‌ئه‌ندامی‌‌لیژنه‌ی‌‌ده‌سپاكی‌‌نزیكه‌ی‌‌‌100پرسیارم‌له‌سه‌ر‌كۆی‌‌ئ���ه‌و‌داهاتان���ه‌‌و‌ئه‌وله‌ویاتی‌‌ئه‌و‌داهاتانه‌‌و‌شیرینی‌‌گرێبه‌سته‌‌نه‌وتیه‌كان‌و‌ئ���ه‌و‌ته‌رخانكردن���ه‌‌جیاوازان���ه‌ی‌‌كه‌‌له‌پ���اره‌ی‌‌ن���ه‌وت‌ته‌رخان‌ك���راون‌بۆ‌پرۆژه‌‌و‌وه‌زاره‌تی‌‌جیاجیا‌و‌پرس���یار‌بۆ‌زۆرین���ه‌ی‌‌ئ���ه‌و‌وه‌زاره‌ت‌و‌ده‌زگایانه‌ی‌‌ئه‌م‌پاره‌یه‌یان‌بۆ‌ته‌رخانكراوه‌‌له‌باره‌ی‌‌گه‌یش���تن‌یان‌نه‌گه‌یش���تنی‌‌پاره‌كه‌‌و،‌پاره‌ك���ه‌‌و‌ خه‌رجكردن���ی‌‌ ده‌رب���اره‌ی‌‌له‌ب���اره‌ی‌‌ خه‌رجكردن���ی‌،‌ چۆنیه‌ت���ی‌‌گرێبه‌س���ت‌و‌ده‌رخسته‌ی‌‌ئه‌و‌پرۆژانه‌ی‌‌كه‌‌ئه‌م‌پاره‌ی‌‌نه‌وته‌ی‌‌بۆ‌ته‌رخانكراوه‌‌ئاراسته‌ی‌‌وه‌زاره‌ت‌و‌ده‌زگا‌جیاوازه‌كانی‌‌حكومه‌تی‌‌هه‌رێمی‌‌كوردستان‌كردوه‌.

ئاماژه‌ش���یدا،‌ په‌رله‌مانت���اره‌‌ ئ���ه‌و‌

"سه‌رباری‌‌ئه‌وه‌‌كۆی‌‌داهاته‌كه‌‌و‌شیرینی‌‌له‌چوارچێوه‌ی‌‌ نه‌وتیه‌كان‌ گرێبه‌س���ته‌‌یاداشتێكدا‌ئاراسته‌ی‌‌دیوانی‌‌چاودێری‌‌دارایی‌‌و‌ده‌س���ته‌ی‌‌ده‌س���پاكیم‌كردوه‌‌له‌گه‌ڵ‌ت���ه‌واوی‌‌راپۆرته‌كه‌‌كه‌‌هاوپێچم‌كردوه‌‌له‌گه‌ڵی‌‌به‌مه‌به‌ستی‌‌ئه‌وه‌ی‌‌ئه‌و‌دو‌ده‌زگایه‌ش‌به‌ئه‌ركی‌‌خۆیان‌هه‌ستن‌ب���ۆ‌وردبینی‌‌و‌به‌دواداچ���ون‌و‌رێكاریی‌‌یاسایی‌‌هه‌رچۆن‌پێویست‌بێت‌له‌باره‌ی‌‌یه‌ك‌به‌یه‌كی‌‌ئه‌و‌خااڵنه‌ی‌‌له‌راپۆرته‌كه‌دا‌

هه‌یه‌‌بگرنه‌به‌ر".ئ���ه‌و‌له‌ب���اره‌ی‌‌به‌تاڵ���ی‌‌س���ندوقی‌‌به‌دواداچون���ی‌‌ دارای���ی‌‌و‌ وه‌زاره‌ت���ی‌‌له‌س���ه‌ر‌ وتی‌،‌ له‌باره‌یه‌وه‌‌ په‌رله‌م���ان‌لیژن���ه‌كان‌و‌په‌رله‌مانتارانیش‌ ئاس���تی‌‌به‌دواداچون���ه‌كان‌به‌رده‌وامن،‌له‌ماوه‌ی‌‌رابردو‌یه‌كێك‌له‌و‌بڕه‌‌ته‌رخانكراوانه‌ی‌‌له‌پاره‌ی‌‌نه‌وت‌بوه‌‌و‌له‌ناو‌راپۆرته‌كه‌شدا‌هه‌ی���ه‌‌دیاریكردنی‌‌ب���ڕی‌‌پێنج‌ملیۆن‌دۆالر‌بۆ‌یادی‌‌هه‌ڵه‌بجه‌،‌كه‌‌هه‌اڵیه‌كی‌‌میدیایی‌‌گ���ه‌وره‌ی‌‌له‌س���ه‌ربو.‌دیوانی‌‌چاودێری‌‌دارایی‌‌راپۆرتێكی‌‌وردی‌‌له‌سه‌ر‌نوس���یوه‌‌كه‌‌ئایا‌تاچه‌ند‌خه‌رجییه‌كان‌رێنمایی���ه‌كان‌و‌ به‌پێ���ی‌‌ یاس���ایین‌و‌له‌كوێدای���ه‌‌به‌هه‌ده‌ردانه‌كان‌و‌چه‌ندێكی‌‌

خه‌رجكراوه‌‌و‌چه‌ندی‌‌ماوه‌ته‌وه‌.له‌راپۆرته‌كه‌ی‌‌ ك���ه‌‌ ئ���ه‌وه‌ش‌ وتی،‌دیوان���ی‌‌چاودێری‌‌ده‌ركه‌وت‌ئه‌وه‌بو‌كه‌‌هه‌ر‌له‌بنه‌ڕه‌ته‌وه‌‌ئه‌و‌پێنج‌ملیۆن‌دۆالره‌‌به‌بێ‌‌هیچ‌ده‌رخسته‌یه‌ك‌ته‌رخانكراوه‌،‌بۆیه‌‌له‌سه‌ر‌ئه‌و‌بنه‌مایه‌‌گومان‌دروست‌ده‌بێت‌له‌سه‌ر‌ته‌واوی‌‌ته‌رخانكردنه‌كانی‌‌تری���ش،‌به‌هۆی‌‌ئ���ه‌وه‌ی‌‌ئه‌گه‌ر‌هه‌مو‌به‌مش���ێوه‌یه‌‌ تریش‌ ته‌رخانكردنه‌كانی‌‌پرۆژه‌كانی‌‌پێ‌‌جێبه‌جێكرابێت،‌ده‌كرێت‌بگه‌ینه‌‌ئه‌و‌ئاس���ته‌ی‌‌كه‌‌به‌هه‌ده‌ردانی‌‌

گه‌وره‌‌له‌م‌مه‌سه‌له‌یه‌دا‌كراوه‌.

ئابوری(473(‌سێشه‌ممه‌‌2015/4/7 8ئه‌م‌الپه‌ڕه‌یه‌‌به‌‌سپۆنسه‌ری‌گروپی‌کۆمپانیاکانی‌قه‌یوان‌چاپ‌و‌باڵوده‌کرێته‌وه‌

زۆرینه‌ی‌‌په‌رله‌مان‌وردبینیكردن‌له‌داهاتی‌‌سااڵنی‌‌رابردو‌ره‌تده‌كه‌نه‌وه‌په‌رله‌مانتارێك:‌نزیكه‌ی‌‌‌100پرسیارم‌له‌باره‌ی‌‌خه‌رجی‌‌و‌ته‌رخانكردنه‌كان‌ئاراسته‌ی‌‌وه‌زاره‌ت‌و‌داموده‌زگاكان‌كردوه‌

‌‌‌ئا:‌شیروان‌

وه‌زاره‌تی‌‌سامانه‌‌سروشتیه‌كان‌نه‌وتی‌‌كه‌متر‌له‌و‌بڕه‌‌هه‌نارده‌‌

كردوه‌‌كه‌‌پێشتر‌به‌پێی‌‌خشته‌یه‌ك‌راده‌ستی‌‌حكومه‌تی‌‌به‌غدادی‌‌

كردوه‌،‌وه‌ك‌ئه‌وه‌ی‌‌په‌رله‌مانتارێك‌رایده‌گه‌یه‌نێت،‌هیوادارین‌

وه‌زاره‌ته‌كه‌‌"پاساوی‌‌راست‌و‌واقیعی‌"‌هه‌بێت.

س���ه‌ره‌تای‌‌كانونی‌‌یه‌كه‌می‌‌ساڵی‌‌راب���ردو‌هه‌ردو‌حكومه‌ت���ی‌‌هه‌رێمی‌‌كوردستان‌و‌حكومه‌تی‌‌ناوه‌ند‌له‌سه‌ر‌هه‌نارده‌كردنی‌‌نه‌وت‌و‌پێدانی‌‌بودجه‌‌رێكه‌وت���ن‌كه‌‌به‌پێ���ی‌‌ناوه‌رۆكه‌كه‌ی‌‌هه‌رێم‌و‌ به‌نه‌وتی‌‌ هه‌رێ���م‌ حكومه‌تی‌‌كه‌ركوك‌رۆژان���ه‌‌‌550هه‌زار‌به‌رمیل‌له‌به‌رامبه‌ریش���دا‌ هه‌ن���ارده‌ده‌كات‌و‌به‌غ���داد‌بودجه‌ی‌‌پێویس���تی‌‌هه‌رێم‌

ده‌نێرێت.هه‌رێ���م‌ به‌رپرس���انی‌‌ دواتری���ش‌رایانگه‌یان���د‌گه‌یاندنی‌‌هه‌نارده‌كردن‌بۆ‌ئ���ه‌و‌بڕه‌‌رێكه‌وتن‌له‌س���ه‌ركراوه‌‌پێویستی‌‌به‌كات‌و‌پله‌به‌ندی‌‌هه‌یه‌‌و‌له‌و‌روه‌شه‌وه‌‌خشته‌یه‌كیان‌پێشكه‌شكرد‌كه‌‌به‌پێ���ی‌‌ناوه‌ڕۆكه‌كه‌ی‌‌هه‌نارده‌ی‌‌له‌‌250 س���اڵه‌وه‌‌ له‌سه‌ره‌تای‌‌ رۆژانه‌‌هه‌زار‌به‌رمیله‌وه‌‌تاكۆتایی‌‌ساڵی‌‌بۆ‌به‌رزده‌كرێته‌وه،‌ به‌رمیل‌ هه‌زار‌ ‌625ب���ه‌اڵم‌وه‌ک‌ده‌رده‌که‌وێت‌نه‌توانراوه‌‌

ئه‌و‌هه‌نگاوه‌ش‌جێبه‌جێبکرێت‌.ئه‌نجومه‌نی‌‌ ئه‌ندامی‌‌ باره‌یه‌وه‌‌ له‌و‌نوێنه‌رانی‌‌عێراق‌له‌فراكسیۆنی‌‌گۆڕان،‌مه‌سعود‌حه‌یده‌ر‌به‌ئاوێنه‌ی‌‌راگه‌یاند،‌ئ���ه‌و‌خش���ته‌یه‌ی‌‌وه‌زاره‌تی‌‌ به‌پێی‌‌س���امانه‌‌سروش���تیه‌كان‌پێشكه‌شی‌‌حكومه‌ت���ی‌‌عێراقی‌‌كردب���و‌ده‌بوایه‌‌وه‌زاره‌ته‌كه‌وه‌‌ له‌الیه‌ن‌ له‌مانگی‌‌سێ‌‌

رۆژان���ه‌‌‌420ه���ه‌زار‌به‌رمیل‌نه‌وت‌هه‌ن���ارده‌‌و‌راده‌س���تی‌‌كۆمپانی���ای‌‌سۆمۆ‌بكرایه‌،‌به‌اڵم‌به‌پێی‌‌نوسراوی‌‌عێراق‌ نه‌وت���ی‌‌ وه‌زاره‌تی‌‌ ره‌س���می‌‌هه‌رێمی‌‌كوردس���تان‌له‌مانگی‌‌سێدا‌رۆژان���ه‌‌ته‌نها‌‌285ه���ه‌زار‌به‌رمیل‌

نه‌وتی‌‌راده‌ست‌كردوه‌.وتیش���ی‌،‌بۆ‌مانگی‌‌رابردو‌هه‌رێم‌پ���اره‌ی‌‌‌285ه���ه‌زار‌به‌رمیل‌نه‌وت‌

وه‌رده‌گرێت،‌چونكه‌‌به‌پێی‌‌خشته‌كه‌‌‌135هه‌زار‌به‌رمیل‌نه‌وت‌راده‌س���تی‌‌عێ���راق‌نه‌كراوه‌‌ك���ه‌‌پاره‌كه‌ی‌‌بایی‌‌‌215ملیۆن‌دۆالره‌‌و‌ده‌كرێت‌موچه‌ی‌‌

‌300هه‌زار‌فه‌رمانبه‌ری‌‌پێبدرێت.به‌پێ���ی‌‌زانیاریی���ه‌كان‌ئ���ه‌و‌بڕه‌‌پاره‌یه‌ی‌‌له‌الیه‌ن‌به‌غداوه‌‌بۆ‌هه‌رێمی‌‌كوردس���تان‌تایبه‌ت‌به‌مانگی‌‌س���ێ‌‌ره‌وان���ه‌‌كراوه‌‌بڕه‌ك���ه‌ی‌‌‌527ملیار‌

مه‌س���عود‌ به‌اڵم‌ عێراقیه‌،‌ دین���اری‌‌حه‌یده‌ر‌وتی‌،‌ئه‌گه‌ر‌ب���ڕه‌‌نه‌وته‌كه‌‌وه‌ك‌خۆی‌‌ره‌وانه‌‌بكرایه‌‌بڕه‌‌پاره‌كه‌‌زیاتر‌ل���ه‌‌‌600ملیۆن‌دۆالر‌ده‌بو‌كه‌‌ده‌كرا‌سودی‌‌زیاتری‌‌لێوه‌ربگیرایه‌‌بۆ‌دابه‌شكردنی‌‌موچه‌ی‌‌فه‌رمانبه‌ران.

بۆ‌وه‌رگرتنی‌‌زانیاری‌‌زیاتر‌ئاوێنه‌‌چه‌ند‌جارێ���ك‌په‌یوه‌ندی‌‌به‌بریكاری‌‌وه‌زاره‌تی‌‌سامانه‌‌سروشتیه‌كان،‌ته‌ها‌

زه‌نگه‌نه‌‌كرد،‌به‌اڵم‌په‌یوه‌ندییه‌كه‌ی‌‌به‌رده‌ست‌نه‌بو.

لێكه‌وته‌كان���ی‌‌ ده‌رب���اره‌ی‌‌جێبه‌جێنه‌كردنی‌‌ناوه‌رۆكی‌‌خشته‌كه‌،‌له‌الیه‌ك‌ وت���ی‌،‌ په‌رله‌مانتاره‌‌ ئ���ه‌و‌فاكته‌رێكی‌‌خراپه‌‌بۆ‌نه‌مانی‌‌متمانه‌‌و‌له‌الیه‌كی‌‌تریش‌چاره‌سه‌ری‌‌قه‌یرانی‌‌دارایی‌‌هه‌رێم‌ناكات‌به‌تایبه‌تیش‌بۆ‌موچه‌خۆران‌كه‌‌موچه‌ی‌‌سێ‌‌مانگیان‌‌

وه‌رنه‌گرتوه‌‌و‌دواده‌كه‌وێت."ئومێده‌واری���ن‌ ئاماژه‌ش���یدا،‌سروش���تیه‌كان‌ س���امانه‌‌ وه‌زاره‌تی‌‌پاس���اوی‌‌راس���ت‌و‌واقیعی‌‌هه‌بێت،‌چونك���ه‌‌زۆرجار‌ل���ه‌زاری‌‌وه‌زیره‌وه‌‌گوێم���ان‌لێده‌بێت‌كه‌‌ئ���ه‌وه‌ی‌‌له‌و‌خش���ته‌یه‌دا‌هه‌یه‌‌وه‌زاره‌تی‌‌سامانه‌‌پێوه‌ی‌‌و‌ پابه‌ندده‌بێت‌ سروشتیه‌كان‌

ده‌توانێت‌جێبه‌جێی‌‌بكات".

"وه‌زاره‌تی‌‌سامانه‌‌سروشتیه‌كان‌پابه‌ندی‌‌خشته‌ی‌‌هه‌نارده‌كردنی‌‌نه‌وت‌له‌گه‌ڵ‌به‌غدا‌نه‌بوه‌"

ئه‌وانه‌ی‌‌به‌دژ‌ده‌نگیاندا‌پاساوی‌‌ئه‌وه‌یان‌ده‌هێنایه‌وه‌‌كه‌‌ئه‌وه‌‌كارێكی‌‌زیاده‌یه‌‌ئێمه‌‌ده‌یخه‌ینه‌‌ئه‌ستۆی‌‌ئه‌و‌ده‌سته‌یه‌ی‌‌

سندوقه‌كه‌‌به‌ڕێوه‌ده‌بات

‌

له‌سه‌ره‌تای‌‌ساڵه‌وه‌‌رۆژانه‌‌‌‌250هه‌زار‌به‌رمیل‌هه‌نارده‌‌

ده‌کرێت‌و‌‌تاكۆتایی‌‌ساڵ‌بۆ‌‌625هه‌زار‌به‌رمیل‌

به‌رزده‌كرێته‌وه،‌به‌اڵم‌وه‌ک‌ده‌رده‌که‌وێت‌نه‌توانراوه‌‌ئه‌و‌هه‌نگاوه‌ش‌

کرێکارێکی‌نه‌وت‌له‌کوردستانجێبه‌جێبکرێت

ئا: ئیحسان مه ال فوئاد

سه رۆكی لیژنه هاوبه شه كانی قایمقامیه تی سلێمانی رایده گه یه نێت به رده وام هه ڵمه تی ده ستگیركردنی

ئه و منداڵنه ئه نجامده ده ن كه له سه ر شه قامه كان كارده كه ن، به اڵم به هۆی

بارودۆخی ئه منی خواروی عێراق و هاتنی ئاواره یه كی زۆر بۆ سلێمانی ژماره یان زیادی كردوه ، منداڵێكیش

به كلێنسه كه ی ده ستیه وه ده یوت "من و براكه شم له سه ر شه قامه كان

كارده كه ین، دایكم پێمان ده ڵێت بچن كار بكه ن چونكه موچه كه ی باوكتان

به شمان ناكات".

منداڵێكی عه ره ب كه ناوی س���ه میر بو، هه ر ترافیكه كه سور ده بو رایده كرد ئۆتۆمبێله كان���ی ده دا ده یوت له جامی كلێنس���ی ئه س���ڵی به هه زار دینار، ئه و هه میش���ه له جامی ئۆتۆمبیله كه ی ده دا توخوا لێ���م بكڕه ، ل���ه م ئۆتۆمبێله وه رای ده ك���رد ب���ۆ الی ئۆتۆمبێلێكی تر تاوه كو ترافیكه كه سه وز ده بو، پاشان

رایده كرده سه ر شۆسته كه .ته نها له ترافیكێكی ناوه ڕاستی شاری س���لێمانی، پێنج منداڵ كاریان ده كرد، یه كێك ماسیحه یه كی بچوك و ده به یه ك یه كێكی بو، به ده س���ته وه موعجیزه ی تر پاكه تێك بنێش���ت، ئه ویتر كلێنسی

كارێك خه ریكی هه ریه كه و ده فرۆشت، ب���ون، له گه ڵ س���ه وزبونی س���ایدێكی ش���ه قامه كه ئه وانیش گڵۆپی سه وزیان ب���ۆ هه ڵده گیرس���او رایانده كرد بۆ الی سایده كانی گڵۆپی سورو هه ریه كه و بۆ

الی ئۆتۆمبیلێك.س���امان منداڵێكی ك���ورده ، ئه و بۆ ئاوێنه وتی "رۆژان���ه 5-8 هه زار دینار له س���ه ر براكه ش���م په یداده كه م، من و شه قامه كان كار ده كه ین، چونكه باوكم كاری كرێ���كاری ده كات له ش���اره وانی، دایك���م پێمان ده ڵێت بچ���ن كار بكه ن چونك���ه موچه كه ی باوكتان به ش���مان

ناكات، چونكه له خانوی كرێداین".له پێدابو، دڕاوی پێاڵوێكی س���امان جله كانی له خۆڵی س���ه ر شه قامه كاندا داگیرابو، كه قسه ی ده كرد به ده سته كانی یاری ش���تی س���ه ر زه وییه كه ده كردو به پارچه چیلكه یه ك خه تی ده كێش���ا، ئه و نه یده زانی پارك و یاریكردن چییه ، ته نها بیری الی فرۆشتنی بنێشته كه ی ب���و، وه ك خ���ۆی وت���ی له پۆلی دوی له قوتابخانه ده رچوم، بوم و سه ره تایی چونك���ه به یانی تائێ���واره كار ده كه م و دایكیشم پێیوتوین ده بێت كار بكه ن".

جگه له وه ی پێش���ترو پێش ش���ه ڕی داعش، ته نها مندااڵنی كوردو قه ره جه كان له سه ر ش���ه قامه كان ده بینران و كاریان ده ك���رد، به اڵم ئێس���تاو له پاش هاتنی داعش، ده یان منداڵی به ڕه گه ز عه ره ب

له ترافیك و سه رشه قامه كان كارده كه ن و خه ریكی فرۆش���تنی بنێشت و كلێنس و ئۆتۆمبێله كانن، جام���ی پاككردنه وه ی ئه وانیش له گه ڵ پۆلیسه كانی هاتوچۆدا

تائێواره ده وامی كاركردنیان هه یه .له م���ادده یه كی یاس���ای ژماره 8ی ساڵی 2011 توندوتیژی خێزانی ئاماژه به وه ك���راوه ك���ه كارك���ردن به مندااڵن خوار ته مه ن 18 س���اڵ ده چێته بواری

توندوتیژییه وه .كاركردنی منداڵ به گشتی كاریگه ری و ئاس���ه واری خراپی درونی و كۆمه اڵیه تی لێده كه وێته وه ، عه باس مه حمود توێژه ری كۆمه اڵیه ت���ی بۆ ئاوێن���ه ده ڵێت "هه ر ئه و مندااڵنه ی كه له س���ه ر شه قامه كان كارده كه ن و هی���چ چاودێرییه كیان نییه له الیه ن خێزان و ده وڵه ته وه ، له داهاتودا ده بنه كه سانی توندوتیژ و رێگرو چه ته و خراپ���ه كار ، ئه زمونیش���مان هه یه له م واڵته و به ندیخانه كان پڕن له و خه ڵكانه ی كه له ناو بازاڕو الكۆاڵنه كاندا كارپێكراوو

كارپێكه ربون".ئ���ه و توێژه ره باس ل���ه وه ده كات كه پێویس���ته وه زاره تی ناوخۆو كاروباری له و كه س���انه لێپێچینه وه كۆمه اڵیه تی بكه ن كه كار به من���دااڵن ده كه ن نه ك له دوكانه كانیش، به ڵكو شه قام له سه ر به داخه وه نه په رله مان و نه حكومه ت و نه رێكخراوه كانیش هچیان كار له س���ه ر

ئه و بابه ته ناكه ن.

هاوبه ش���ه كانی لیژن���ه س���ه رۆكی قایمقامیه تی قه زای س���لێمانی سۆران عه بدولغه ف���ور ب���ۆ ئاوێنه وت���ی "ئه و كارده كه ن له ترافیكالیته كان مندااڵنه ی كێش���ه یه كی زۆریان بۆ دروستكردوین، چونكه پێشتر سه رجه م ئه و مندااڵنه شمان ده ستگیرده كرد كه له و شوێنانه كاریان ده كرد، ئه و مندااڵن���ه ش له كامپدا بون ده ماننارده وه بۆ كامپه كان، ئه وانه شی راده ستی نه بوبێت ئه گه ر كه سوكاریان چاودێری كۆمه اڵیه تیمان كردون، ئه گه ر كه سوكاریش���یان هه بوایه ئه وا بانگمان كردون و به ڵێننامه یان پێ پڕكراوه ته وه

كه دوباره ی نه كه نه وه ".به وته ی سه رۆكی لیژنه هاوبه شه كانی قایمقامیه ت ئه و كه س���انه راده س���تی بنه كانی پۆلیس ده كه ن و دادوه ر ده ڵێت ئه و كه سانه ی كارده كه ن نابێت بگیرێن، چونكه ئێمه وه كو سواڵكه ر ئه ژماریان ده كه ین، بۆیه لیژنه كانمان ده بێت پاش گرتن���ی ئه و مندااڵنه بچن���ه بنكه كانی پۆلی���س و بۆیان رونبكه ن���ه وه كه ئه م

كارانه جۆره سواڵكردنێكه .له باره ی ه���ۆكاری زیادبونی مندااڵنی ش���ه قامه كان، سۆران له سه ر ئیشكه ر وتی "ئێستا جگه له ترافیكه كان، له ناو بازاڕی���ش منداڵێك���ی زۆر به دیده كرێت كارده كه ن، به ڕاس���تی دیارده یه كی زۆر ناشیرینه و پێویسته س���ه رجه م الیه نه په یوه ندی���داره كان به ره نگاری ببنه وه ،

وه زاره تی رێكخ���راوه كان و به تایب���ه ت گرنگی���ان كۆمه اڵیه ت���ی كاروب���اری

پێبده ن".كاروباری كارو وه زیری له به رامبه ردا هاودیان���ی محه م���ه د كۆمه اڵیه ت���ی له لێدوانێك���دا ب���ۆ ئاوێنه وت���ی "ئێمه له وه زاره ت���ی خۆم���ان ئه نجومه نێكمان )ئه نجومه نی به ن���اوی دروس���تكردوه ئه نجومه نه دا له م منداڵ(، پاراس���تنی پرۆژه یه كمان پێشكه شكردوه بۆ ئه وه ی كه من���دااڵن چیت���ر كار نه كه ن، به اڵم دیاره ئه م پرۆژه یه كاتی زۆری ده وێت، حكومه تی وه زاره ته كانی هه مو چونكه

هه رێم به شدار ده بن له و پرۆژه یه دا".وه زی���ری كارو كاروباری كۆمه اڵیه تی ئاماژه ی به وه شكرد له ئێستادا كار له و ئه نجومه نه ی ئ���ه و پرۆژه یه دا ده كه ن و وه زاره تی���ش كاری ئه وه یه كه مندااڵن بپارێزێ���ت ه���ه م له توندوتی���ژی و هه م ئه م مه به س���ته ش بۆ له كارپێك���ردن، پ���رۆژه ی باش���مان هه ی���ه ، به تایبه تی له بواری وش���یاركردنه وه ی خێزانه كان و راگه یان���دن به كارهێنان���ی هه روه ه���ا كه خێ���زان وش���یاربێت و كار به منداڵ

نه كات.نزیكه ی سێ ساڵ پێش ئێستا به پێی گه رمیان له س���لێمانی و ته نها ئامارێك زیات���ر له 12 ه���ه زار منداڵی ئیش���كه ر هه بوه ، ئێستا به هۆی ئه م دۆخه وه زۆر

زیادیكردوه و بوه ته دیارده .

ئاوێنه ، واشنتۆن پۆست

له ئێستادا ژماره یه كی زۆر له و كه سانه ی به هاوڕه گه زباز داده نرێن، له واڵتانی وه ك

عێراق و توركیاو ئێران و سوریا كۆچی به كۆمه ڵیان ده ستپێكردوه به ره و واڵتانی

خۆرئاواو پێیانوایه له زێدی خۆیان بۆشاییه ك نه ماوه ته وه بۆ هه ناسه دانیان و

هه ست به ترس ده كه ن.

وروژاندن����ی ئه م بابه ت����ه ده گه ڕێته وه بۆ كارێك����ی دۆكیۆمێنت����ی رۆژنامه نوس����ێكی فۆتۆگراف����ه ر به ناوی برادلێی س����ێكه ر كه ناوب����راو له س����اڵی 2010ه وه له دیمه ش����قی پایته خت����ی س����وریا، كاری له س����ه ر ژیانی ئ����ه و هاوڕه گه زبازه عێراقیان����ه كردوه كه به هۆی ئه نجامدانی توندوتیژیی به رامبه ریان

ئاواره ی ئه و واڵته بوبون.له پێنج س����اڵی راب����ردودا، هاوڕه گه زبازه ناوه ڕاس����ت له ش����اره كانی عێراقیی����ه كان روبه روی لێشاوێك له كرده وه ی توندوتیژیی بون����ه وه له سه رده س����تی تاقم����ه توندڕه و و گروپ����ه ئیس����المیه رادیكاڵ����ه كان، به و

هۆیه شه وه ژماره یه ك كه سیان لێكوژرا. به وت����ه ی برادلێ����ی ، ئێس����تا ژماره یه كی زۆر له هاوڕه گه زب����ازه كورده كانی توركیا و له كامپێكی ئێرانی����ه كان و عێراق و س����وریا سه رس����نوری توركیا ژیان به س����ه رده به ن و له رێگ����ه ی رێكخ����راوه نێوده وڵه تی����ه كان و چاالكانی ب����واری مافه كانی مرۆڤه وه داوای مافی په نابه ری له واڵتانی خۆرئاوا ده كه ن، به شێكیان داواكانیان قبوڵكراوه و به شێكی زۆریش����یان هێش����تا له چاوه ڕوانی ئه وه دان رۆژێك بێت بۆ هه تایه خۆرهه اڵتی ناوه ڕاست

جێبهێڵن. داتاكان ب����اس له وه ده كه ن كه س����ااڵنه له رێگه ی له هاوڕه گه زبازه كان سه دان كه س كۆمس����یۆنی بااڵی مافه كانی مرۆڤی س����ه ر به نه ت����ه وه یه كگرتوه كان����ه وه داوای مافی په ناب����ه ری له واڵتانی ئه وروپ����او ئه مریكای باك����ور ده ك����ه ن، گرنگترین پاساویش����یان ب����ۆ ئ����ه م داوایه ی����ان ئه وه یه ك����ه ئه وان ده كه ن جیاكاریی به هه اڵوێردیی و هه س����ت له به رامبه ر ناس����نامه ی ره گه زیی و خواسته

تایبه تیه كانیان.زۆرینه ی وێنه كانی برادلێی سێكه ر له شاره كوردییه كان����ی توركی����ا گی����راون كه تێیدا هاوڕه گه زبازه ك����وردو ئێرانی و عه ره به كان له چاوه ڕوانی وه رگرتنی مافی په نابه ریدان و ش����ه ڕده كه ن ب����ۆ ده س����تكه وتنی ماف����ی

یه كسانی و ژیان به بێ ترس و هه اڵوێرد.برادلێی له رێگه ی ئه م پڕۆژه یه وه ده یه وێت باری خراپی ده رونی و ئاینده ی ناڕۆش����نی ئه و كه سانه نیشانبدات، كه وا هه ستده كه ن ئازادییه كه سییه كان له واڵته كانیان به مه رج به س����ه ر تاكه كاندا دابه ش����ده كرێت، ئه وه ی بڕیاری قبوڵكردنی ئه م مه رجانه ش ده دات

كولتورو دابونه ریتی زاڵی كۆمه ڵگه یه .

9 )473( سێشه ممه 2015/4/7 کۆمه‌اڵیه‌تی

منداڵی‌ئیشكه‌ر‌له‌شه‌قامه‌كان‌زیادیان‌كردوه‌

هاوڕه‌گه‌زبازه‌كان‌له‌خۆرهه‌اڵتی‌‌ناوه‌ڕاست‌جێیان‌نابێته‌وه‌

هه ر ئه و مندااڵنه ی كه له سه ر

شه قامه كان كارده كه ن و هیچ چاودێرییه كیان

نییه له الیه ن خێزان و ده وڵه ته وه ،

له داهاتودا ده بنه كه سانی توندوتیژ و

رێگرو چه ته و خراپه كار

ژیانی هاوره گه زبازه کان له وێنه کانی برادلێی � دا

rangalayawene@gmail.com (473( سێشه ممه ‌2015/4/7ره‌نگاڵه

ئه و بڕه پاره یه ی ك���ه هه وڵت بۆده دا بۆئه وه ی باری گوزه رانت باش بكه یت به ده ستت ده كه وێت، به اڵم بزانه چۆن

به كاری دێنیت.

بیرو بۆچونی خۆت به سه ر كه سانی تر مه سه پێنه ، كه سێكی زۆر خۆپه رستی

له شوێنی كاره كه ت.

ب���ۆ مان���ه وه ی خ���ۆت له و پۆس���ته هه وڵی هه ڵه ت ناوه و كێش���ه ت له گه ڵ

ده وروبه ره كه ت دروست كردوه .

زۆر چوس���ت و چاالكی���ت و زۆربه ی بۆس���ه ركه وتن، ناوه هه نگاوه كان���ت ئه وه ش بزانه زۆرت نه ماوه ئامانجه كه ت

بێته دی .

ته ندروستیت باشه و له جاران هه ست به باشتر ده كه یت، هه واڵێكی خۆشت به ده س���ت ده گات ك���ه په یوه ن���دی

ته واوی به تۆوه هه یه .

ده كرا ئه و كێش���ه یه ی هه تبو داوای هاوكاریت بكردایه بۆچاره سه ركردنی ،

هه نگاوی هه ڵه ت نا ئاگاداربه .

نه‌‌هه‌‌‌نگسه‌‌تڵگیسککه‌‌واندوپشکته‌‌رازوو

11

کاربکه‌ن له‌بازاڕه‌کاندا‌ ده‌یانه‌وێت‌ کچانیش‌

ئا: مه زهه ر که ریم

هونه رمه ن���دی گۆرانیبێژ ڕه وا جه مال عه ب���دول، به هۆی پیش���ه که یه وه که ڕه وا به دکت���ۆر ددان���ه ، پزیش���کی ناسراوه و له سه ره تای ده رکه وتنییه وه هونه رمه ندانی گۆرانی���ی به وتنه وه ی دیکه ده ستی پێکردو ناوبانگێکی زۆری په یدا ک���رد، له وباره یه وه دکتۆر ڕه وا به ئاوێنه ی راگه یاند "وتنه وه ی گۆرانی هونه رمه ندانی دیکه شتێکی ئاساییه به مه رجێک پ���رس به هونه رمه نده کان بکرێ���ت، ئ���ه و کۆمه ڵ���ه گۆرانییه ی به ویستی باڵوبوه وه که پێش���تریش خۆم نه بو، ئه گین���ا ده متوانی پرس

به هونه رمه نده کانیان بکه م".دوات���ر ئ���ه و هونه رمه ن���ده چه ن���د گۆرانییه کی تایبه ت به خۆی تۆمارکردو باڵوک���رده وه، سیدییه که یش���ی دکتۆر ڕه وا پێ���ی وایه که وتنه وه ی گۆران���ی هونه رمه ندانی دیکه له الیه ن ئاساییه، ده ستپێک گه نجانه وه "وه ک به اڵم به رده وام بون له س���ه ری باش

نییه".

له ب���اره ی ئه گه ری دوب���اره گه ڕانه وه سه ر وتنه وه ی گۆرانی هونه رمه ندانی دیک���ه ، دکت���ۆر ڕه وا ده ڵێت "ئه گه ر دیکه گۆرانی هونه رمه ندانی جارێکی دیکه بڵێمه وه ، ره نگ���ه گۆرانی ئه و هونه رمه ندان���ه هه ڵبژێرم که له ژیاندا نه ماون، به و هۆیه ی ئ���ه و گۆرانیانه ره نگه له بیرو هزری گه نجی ئه مڕۆماندا نه مابن، هه روه ها به هۆی ئه وه ی دڵی

که س له خۆم نه ڕه نجێنم".یه کێ���ک له کاتێکدای���ه ئ���ه وه ن���اوداره کان ڕه خنه ی له هونه رمه نده ئ���ه وه ی له دکت���ۆر ڕه وا گرت که ئه و گۆرانییان���ه ی هونه رمه ندان���ی دیکه پێوه ی ماندوده بن، ئه و به بێ ماندوبون ده یانڵێت���ه وه ، ل���ه و باره یه وه دکتۆر ڕه وا ده ڵێ���ت "هونه رمه ندێ���ک دڵی لێم ئێش���ا، دڵنیام ئێستا په شیمانه ، من زۆرم خۆش���ده وێت و به مامۆستای

خۆمی ده زانم".له وه ش ب���اس هونه رمه ن���ده ئ���ه و ده کات که له س���ه ره تاوه که س���ێکی زۆر ش���ه رمه ن بوه و "ج���اران له ڕوم نه ده ه���ات له به رده م دای���ک و باوکی

خۆشمدا گۆرانی بڵێم". وه ک به ش���ێکی زۆری هونه رمه ندانی دیک���ه ، دکتۆر ڕه وا ب���ۆ ئه و دۆخی جه نگه ی کوردس���تانی تێکه وتوه ، دو سرودی باڵوکردوه ته وه و رایده گه یه نێت که "فرسه تێکی باش���ه له م دۆخه دا پاڵپشتی پێشمه رگه و گه ریال بکه ین"، به اڵم " له گه ڵ ئه وه دا نیم هانی شه ڕ

بده م".ئ���ه و هونه رمه ن���ده نیگه رانه له وه ی که ناڵه کان���ی ته له فزیۆن مامه ڵه یه کی حیزبییان���ه له گه ڵ ئه و س���رودانه دا ده که ن و نمونه ی ئ���ه وه ده هێنێته وه که ئ���ه و دو س���روده ی به هۆی ئه وه له که ناڵێکی سلێمانییه وه باڵوبوه ته وه که ناڵه کانی هه ولێر ئاماده نین په خشی بکه ن، به و هۆیه ش���ه وه س���رودێکی نوێ���ی تۆماکردوه و بڕی���اره ئه وه یان

بداته که ناڵه کانی هه ولێر.جگ���ه له و س���رودانه ، دکتۆر ڕه وا 6 ئاماده یه ، دیکه ش���ی گۆرانیی تراک ب���ه اڵم به ه���ۆی دۆخ���ی تایبه تی���ی کوردستانه وه ، جارێ پێی باش نییه

باڵویانبکاته وه .

هونه رمه ن���دی موس���یزیان س���ه اڵح هونه رمه ندانه ی له و یه کێکه ره ئوف له گه ڵ سااڵنێکی زۆره س���ه روکاری مۆس���یقای کوردیدای���ه و له ب���واری تیۆریی و پراکتیکیدا به رده وام هه وڵی مۆس���یقا کولتوری باڵوکردن���ه وه ی

ده دات له ناو کوردستاندا.دا له س���اڵی1951 ره ئوف س���ه اڵح له شاری سلێمانی له دایکبوه و له ساڵی ته واو مامۆس���تایانی 1969 خانه ی کردوه . له س���اڵی 1978 له ش���اری به غدا به ش���داری خولی شاره زایانی مۆس���یقای کردوه و پله ی ئیمتیازی یه که م���ی له س���ه ر ئاس���تی عێراق

به ده ستهێناوه .ئه و هونه رمه نده دامه زرێنه ری به شی موزیکی په یمانگای هونه ره جوانه کانی س���لێمانییه و له و به شه شدا چه ندین وانه ی تیۆریی و پراکتیکی وتوه ته وه . ه���اوکات خاوه نی چه ن���د کتێبێکی "فێربونی کتێب���ی له وانه هونه رییه که مانچه " که له ساڵی 1979و کتێبی "تیۆره کانی مۆسیقا" له ساڵی 1989 کتێبی هه روه ه���ا باڵوکردوه ت���ه وه ، "پۆلێنکردنی په یژه کانی مۆس���یقای

ڕۆژهه اڵتی ناوه ڕاست". سه اڵح ره ئوف به یه کێک له هونه رمه نده موزیس���یانه دیاره کانی کوردس���تان داده نرێ���ت که دامه زرێن���ه ری تیپی بوه و پیره مێرد( موزیکی )شۆڕش و له ده ره وه ی واڵتی���ش ئه ندامی تیپی مه ڵتی که لچه ری هوڵه ندی )میودانتا(

و هه روه ه���ا ئه ن���دای کارای تیپ���ی سه مفۆنی ئه پلدۆرنی هۆڵه ندییه .

سه اڵح ره ئوف له گه ڵ هونه رمه ندانی هه بوه به رچاویان رۆڵێک���ی دیکه دا

دوه می له نیوه ی کوردیی له هونه ری سه ده ی ڕابردو تائێستاش.

موزیس���یانه هونه رمه ن���ده ئ���ه و ئ���اوازو مۆس���یقای ب���ۆ به ش���ێکی ناوداره کان���ی له هونه رمه ن���ده زۆر کورد داناوه ، له وان���ه که ریم کابان، عوس���مان عه لی، عه دن���ان که ریم، ئه سعه د قه ره داخی، په یمان عومه ر، عه باس محه مه د، ئااڵ عومه ر، دیاری ئه مه ل سه عید قه ره داخی، هه روه ها

کورده .جگه له وه ی له سااڵنی ڕابردو ئاوازی هونه رمه ندانی گۆران���ی چه ندین بۆ جیاواز دان���اوه ، هاوکات موزیکی بۆ چه ندین درامای کوردیش داناوه ، که دیارترینیان زنجیره درامای )ژاڵه ( بوه که هه م گۆرانییه که و هه م دراماکه ش به ده س���تهێناو باش���ی ناوبانگی���ی زۆرێک له یاده وه ری���ی تائێس���تاش له هاواڵتیانی کوردا ماوه ته وه . سه اڵح ره وف پێ���ی وایه که ڕۆش���نبیریی هونه ری���ی و به ه���ره ی ئاوازدان���ان و توانای زانستیی هونه رییش له بواری زۆری کاریگه ری���ی ئاوازدانان���دا هه ی���ه له س���ه ر له دایکبونی به هره ی

هونه ری.یه کێک له کاره نه مره کانی هونه رمه ند سه اڵح ره ئوف له ساڵی 2007 له یادی پێشکه ش���ی ئه نفالدا مه رگه س���اتی کرد، ئه ویش کارێکی سه مفۆنیی بو بۆ قه سیده ی "گۆڕستانی چراکان"ی ش���ێرکۆ بێک���ه س ک���ه نزیکه ی 50 خوله ک ماوه که ی بو. ئه و کاره ش���ی له گه ڵ تیپی مۆس���یقای س���لێمانیدا ئه نجامداو س���ه رکه وتنێکی به رچاوی

به ده ست هێنا.

دکتۆر ڕه وا: جاران له ڕوم نه ده هات له به رده م دایک و باوکمدا گۆرانی بڵێم

له‌ناو‌مۆسیقادا سه‌اڵح‌ره‌ئوف..‌مرۆڤێک‌به‌ریتانیاوه‌‌ ئه‌مه‌ریکاو‌ له‌زانکۆکانی‌

له‌شوێنه‌واره‌کانی‌سۆران لێکۆڵینه‌وه‌‌ بۆ‌ دێن‌

له سەر جەختی سلێمان عەبدولوەهاب ئەوەش���كردەوە که پالنیان له س���اڵی ڕاب���ردودا کردن���ه وه و نۆژەنكردنەوەی مۆزەخانەی ئیچ قەاڵ بو، به اڵم به هۆی قه یرانی داراییه وه پالنه که یان دواخراوه ، "ب���ەاڵم ئێمە ئەمس���اڵ لەگەڵ وەزیری ش���ارەوانی و گەش���توگوزار دانیشتین و بەڵێنی ئ���ەوەی پێداین كە هەركاتێك بارودۆخی دارایی هەرێم چارەس���ەركرا ئەوە به دڵنیایی���ەوە مۆزەخانەیەك بۆ

سۆران دەكەینەوە". لەبارەی هۆكاری دەستنیش���ان كردنی ئیچ قەاڵ بۆ مۆزەخانە ناوبراو باس���ی لەوەك���رد كە ئ���ەو ش���وێنە له الیەك نزیكی هەردو سەنتەری شاری سۆران و رەواندزە، له الیەكی تریش شوێنەوارێكی

دێرینی دەڤەرەكەیە.س���ۆران ش���وێنەواری بەڕێوەب���ەری ئەوەش���ی رونكردەوە كە ئەوان ئێستا گرێبەستێكیان لەگەڵ زانكۆی بۆستنی ئەمه ریك���ی ك���ردوە بۆ م���اوەی پێنج س���اڵ، ئەو زانكۆیە تیمێكی پسپۆری شوێنەوار دێنێتە سۆران و كاری روپێو له سۆران، و هەڵكۆڵینی ش���وێنەواری چۆم���ان و رەواندز ئەنج���ام دەدەن، بۆ گرێبەس���تیان مێرگەس���ۆریش قەزای لەگ���ەڵ تیمێك���ی زانك���ۆی كامبریجی بەریتانی ك���ردوە، "به هۆی بەرفراوانی ئەم ناوچەیە گرێبەس���تمان لەگەل دو زانكۆی جیاواز كردوە، چونكە به تەنها یەك تیم نەدەتوان���را كارەكان ئەنجام بدرێن. ئه و دو تیمه ی له و زانکۆیانه وه دێن له س���ەر ئەرك���ی خۆی���ان كاری روپێ���وی ش���وێنەواری ئەنجامدەدەن و جارێكی تر داتایەكی ش���وێنەواری ئەو ناوچەیە ئامادە دەكەن و نەخش���ەیەكی شوێنەواری دروست دەكەنەوەو تەواوی ش���وێنەوارەكانی ئەو ناوچەیە دەخەنە

سەر نەخشەو جێگیری دەكەن. لەب���ارەی ئ���ەوەی ك���ە ئ���ەو تیمانە كارێ���ك چی���دا وەه���ا لەبەرامب���ەر دەك���ەن و چۆن گرێبەس���تیان كردوە، ئەو بەرپرسەی ش���وێنەوار وتی "هەر كاركردن لەو ناوچەیە بۆ ئەوان گرنگە، چونك���ە الیەنە زانس���تیەكە بۆ ئەوان

له هەمو شتێك گرنگترە".

ڕه گه زی نێرە له کۆمه ڵگادا، به و واتایه ی نێر بڕیاردەرو خۆسەپێنە، "بەاڵم ژنیش ڕۆڵی خۆی هەیە لەم نایەكس���انییەدا، چونك���ە داوای مافەكانی خۆی ناكات، بەڵك���و تەنه���ا پاراس���تن و ڕێزگرتنی مەبەس���تە، ڕاس���تە دابونەریت ڕێگرە، بەاڵم خۆشیان ڕێگرن، تۆ ئەگەر خۆت جوڵە نەكەیت ئەستەم دەبێت كەسێكی

تر بەجوڵه ت بخات".هەروەها ئ���ەو دەرونناس���ە پێی وایە رێگه ن���ەدان بەژن���ان و كارنەكردنی���ان بۆ دەگەڕێتەوە لەشوێنەگش���تییەكان ئ���ەو كولت���ورەی كەڕێگ���ری دەكات و سەپێندراوەی ئەوبارودۆخە هەمیش���ه كە بەس���ەر ئەم کۆمه ڵگای���ه ی ئێمەدا زاڵە، سیستەمێکی پیاوساالرییە، "واتە نێر سەركردەو پێشەوایە، ئەگەر ژنێك یاخود كچێك لەبازار فرۆشیاریی بكات، ئەوە خەڵك وەك بێ بەهایەك سەیری ئەو ژنە دەكه ن و نرخی لەماڵەوە زیاتر پ���ێ دەدەن وەك ل���ەوەی ل���ەدەرەوە

بێت".

شوێنەواری دێرینی ئیچ قەاڵ

‌ره‌نگاڵه(473( سێشه ممه 2015/4/7 rangalayawene@gmail.com

گاکاوڕ

پێویس���تت به كاتی زیات���ره بۆ ده رباز بون���ت ل���ه و قه یرانه دارایی���ه كه زۆر ده مێك���ه تێیكه وتویت و كێش���ه ی بۆ

دروست كردویت.

زیاتر كات به خوێندنه وه به سه ر به ره و هه وڵبده خۆت زیاتر رۆش���نبیرتر

بكه یت چونكه واپێویسته بۆت.

به رده وامبه له كوششه كانت ئاسۆیه كی كات���ی ده كات، چاوه رێ���ت رون زیاترت پێویس���ته بۆگونجانت له گه ڵ

خۆشه ویسته كه ت.

سه ردان و سه یرانه كانت ئه م ماوه یه زۆر قه ره باڵه غدا له كه شێكی زیاتر ده بێت و

كات به سه ر ده به یت.

هه مو كارێك پێویس���تی به لێبوردن هه یه ، ت���ۆش گوێ به راب���ردو مه ده و

هه نگاو بنی بۆ به رامبه ره كه ت.

قرژاڵدوانه‌‌

هه م���و هه وڵ���ه كان به كاربهێن���ه بۆ ناخۆش���ی و ئ���ه و روبه ڕوبون���ه وه ی

ناكۆكیانه ی كه له ژیاندا دێته پێشت.

فه‌‌ریکشێر

1010

وه ك ئاشكرایه ئه م ماوه یه كاتی ئاهه نگی ده رچونه و به شێك له خانمانیش له م بۆنانه س���ه رپۆش ده كه ن. هه ربۆیه ئه م جاره به پێویستی ده زانین چه ند رێنماییه ك بده ین به و خانمانه ی كه س���ه رپۆش ده كه ن بۆ ئه وه ی

به شێوه یه كی جیاواز ده ركه ون.

• سه رپۆشكردن به پێی ده موچاو

- سه رپۆش���كردن به هه مان ش���ێوه ده بێت به گوێ���ره ی درێژی و خڕیی ده موچاوه كه و ساده یی و قه ره باڵه خی جله كه ده بێت.

- ئه گه ر ده موچاو درێژ بو ئه وه پێویس���ته سه رپۆش���ه كه زیاتر بهێنیته پێش���ه وه و به شێك له ناوچه وان داپۆشێت بۆئه وه ی درێژیی ده موچاوه كه

بشاریته وه .- ئه گه ر هاتوده موچاوه كه خڕبو ئه وه پێویسته سه رپۆشه كه به ریته دواوه

به پێچه وانه ی ده موچاوه درێژه كه .

• سه رپۆشكردن به پێی ره نگی جله كان- ئه گ���ه ر جله كان قه ره باڵه غ بو ئه وه هه وڵده ده ین به ش���ی س���ه ره وه ی سه رپۆش���ه كه قه ره باڵه غ بێت به اڵم به قوماشی ساده له م كاته ش هه وڵ

ده ده ین میكیاجه كه ی ده موچاوی ساده بێت.- ئه گه ر كراس���ه كه س���اده بو ئه وه ئه وكاته سه رپۆش���ه كه به قوماشی قه ره باڵه غ و گوڵ له گه ڵ س���اده دایده نێین و هه وڵ ده ده ین میكیاجه كه ی

قه ره باڵه غ بێت.- ئه گه ر سه رپۆشه كه له گه ڵ جلی ئاسایی بو واتا بۆ ده رچونێك یاخود سه یرانێك بو، ئه وكاته هه وڵ ده ده ین به شی دواوه ی له چكه كه له شێوه ی

به رزو شل دایده نێین.• پێویس���ته ئه وه ش بزانین كه بۆ له چك���ی جلی كوردی قردێله و گوڵ قوماشی زیاتر به كارده هێنرێت كه ئه مه ش بۆ جلی مۆده جوان نابێت.

تارا عومەر، خاوەنی ئارایشتگای اللەلی بۆ جوانکردنی خانمان لەگەرەکی ئاشتی

سیحری جوانیبۆ ئه و خانمانه ی له ئاهه نگدا

سه رپۆش ده كه ن

کاربکه‌ن له‌بازاڕه‌کاندا‌ ده‌یانه‌وێت‌ کچانیش‌

خه مێک بۆ ژینگه و ئاوی کوردستان

ده‌گه‌یه‌نن ژینگه‌ییه‌کانیان‌ په‌یامه‌‌ گرافیکه‌وه‌‌ کاری‌ له‌ڕێی‌

ئا: په رێز ناسڕ

هه رچه نده له م سااڵنه ی دواییدا کچان و ژنان توانیویانه له زۆر شوێنی کۆمه ڵگادا کاربکه ن و شوێن ده ستی خۆیان جێبهێڵن، به اڵم تائێستاش

ده رفه تی ته واویان له به رده مدا نییه وه ک ڕه گه زه که ی به رامبه ریان

له دوکان و بازاڕه کاندا کاربکه ن.

س���ەنگین عبداللە كچێك���ی تەمەن 19 س���اڵەوخوێندكارە، ئه و ح���ه ز ده کات پیاوان ل���ه رۆژان هاوش���ێوه ی رۆژێک له فرۆش���گایه کی له دوکانێک���دا یاخود رکابه ری ببێت���ه کارب���کات و گه وره دا لەكوردستان بەداخەوە "بەاڵم پیاوان، ڕێگری���ی زۆرە، هەندێ���ک جار بەهۆی كەسوكارمان هەمانە دابونەریتەی ئەو ڕێگەمان پێنادەن و بەش���تێكی عەیبی دەزان���ن و هەندێک جاریش دەگەڕێتەوە

بۆ شەرمنیی خۆمان".به شێکی زۆر له کچانیش پێیانوایه گه ر

له ناوبازاڕه کان���دا دوکان���داری ژن و کچ هه بێت، ئه وان زیاتر ڕوی تێده که ن.

خولیا محه مه د كچێكی تەمەن21 ساڵه و خوێندكاری زانكۆی���ە، هه رچه نده زۆر حه ز به وه ناکات خۆی ببێته فرۆشیارو دوکان���دار، به اڵم کاتێک ده چێته بازاڕو ڕه گه زێکی هیچ دوکانداره کان���دا له ناو خۆی نابینێ���ت، وای لێده کات بیرله وه بکات���ه وه ئه ویش ببێته فرۆش���یارێک، چونکه به بڕوای ئ���ه و ژنانیش هیچیان که مترنییه له پی���اوان "بەاڵم بۆ ئێمەی كچ و بیركردن���ەوەی كوڕانی كۆمەڵگەی ك���ورد نابێ���ت، چونك���ە بیركردنەوە چەوتەكانم���ان ئەوەندە زاڵە بەس���ەر ئەقڵماندا، ئەگەر ئەو ئافرەتە ڕێگەشی پێ بدرێت لەالی���ەن ماڵەوەیان، ئەوە ڕێگەی پێ كۆمەڵ���گا بیركردن���ەوەی

نادات".خانمانیش ب���ه رده م به ربه س���ته کانی له کارکردنیان له بازاڕدا زۆرو فره الیه نن، بەب���ڕوای دەرونناس محم���ود خەلیفە، رێگریی���ه کان به پلەی یەك���ەم زاڵبونی

ئا: ئارام که ریم

پارێزه رێکی ئاو ئاماژه به مه ترسییه کانی پیسبونی ئاوی کوردستان ده کات و

له رێی رێکخراوێکه وه له هه وڵی پارێزگارییکردن له ژینگه و ئاوی

کوردستاندایه و له کارێکی نوێشیاندا له رێی کاری گرافیکه وه په یامه

ژینگه ییه کانیان ده گه یه نن.

یه کێکه عێراق سروش���تیی رێکخراوی له س���ێ ڕێکخ���راوه ژینگه پارێزه ک���ه ی سه رتاسه ری عێراق و پرۆژه ی پرۆگرامی پارێزه رانی ئاوی به ش���ی س���ه ره وه ی ڕوب���اری دیجله یان هه یه و کارده که ن بۆ پاراس���تنی ژینگه ی عێراق و کوردستان چونک���ه ئ���اوی کوردس���تان به ش���ی

سه ره کیی ئاوی عێراق پێکدێنێت. نه بی���ل موس���ا، چاالکوان���ی بواری له رێکخراوی ئ���او پارێ���زه ری ژینگه و سروش���تی عێراق ئامانجی س���ه ره کیی رێکخراوه که یانی بۆ ئاوێنه ڕونکرده وه و س���ه ره کیمان "ئامانج���ی رایگه یان���د بوژاندنه وه ی ئه و زۆنگاوانه یه که رژێمی سه دام له س���اڵی 1991دا جینۆسایدی ژینگه ی کردو ئه و زۆنگاوانه ی وش���ک کردو ئاراس���ته ی ئاوه ک���ه ی گۆڕی بۆ

ناوچه کانی ئێران و شه تو لعه ره ب".ئ���ه و زۆنگاوان���ه ی عێراق له س���ااڵنی حه فتاکان���دا ژیانێک���ی زۆری تێدابوه و سێیه م گه وره ترین زۆنگاوی جیهان بوه ، "له دوای ساڵی 2003 ئێمه ده ستمانکرد ئ���ه و بونیاتنان���ه وه ی به س���ه رله نوێ

زۆنگاوانه و تا ئێستاش به رده وامین".نه بیل موس���ا یه که م پارێ���زه ری ئاوه

له کوردستانداو مۆڵه تی فه رمی له نه ته وه یه کگرتوه کان وه رگرتوه و رایده گه یه نێت که س���ێ ئامانجی سه ره کییان هه یه بۆ پاراس���تنی ئاوی کوردستان، ئه وانیش هۆش���یاریی ئاس���تی "به رزکردنه وه ی هاواڵتیان له پیسبونی ژینگه . وه رگرتنی نمونه ل���ه و ئاوانه ی ک���ه پیس ده بن و

هه روه ها له هۆکاره کانی. لێکۆڵین���ه وه ڕوانین له سیاس���ه تی ئاو ک���ه واڵتانی درواس���ێ چه ندین به نداوی���ان لێداوه و ئێم���ه ده بێ���ت به رامبه ر ئ���ه وان چۆن

پارێزگاری بکه ین".له باره ی مه ترس���ییه کانی سه ر ژینگه و ئاوی کوردس���تان، نه بیل موسا ده ڵێت

تی���رۆر؛ داع���ش و مه ترس���یی "وه ک ئێمه ش مه ترسی گۆڕینی که شوهه ومان له بابه ت���ه هه ره یه کێک���ه له س���ه ره و گه وره کان و مه ترسییه که ش تا ڕاده یه ک جیهانییه ، به اڵم له رۆژهه اڵتی ناوه ڕاست

به و شێوه یه درکی پێ نه کراوه ".ئه و ش���اره زایه ی بواری ژینگه نمونه ی ئه وه ده هێنیته وه که جاران له مه رکانه دا هی���چ ده خورای���ه وه و ئ���او به ج���ام کاریگه رییه کی بۆ س���ه ر ژینگه نه بوه ، به اڵم ئێس���تا له گه ڵ خواردنه وه ی هه ر ده به یه ک ئاودا، بوتڵێکی پالس���تیکی به دوایدا ف���ڕێ ده درێ���ت و کاریگه ریی

زۆری له سه ر پیسبونی ژینگه هه یه .ئاوه کانی راده ی پاکێتی���ی له ب���اره ی موس���ا نه بی���ل کوردس���تانه وه ، رایده گه یه نێت که ئاوێک پێی ده وترێت ئاوی ش���یرین ئه گه ر ب���ۆ خواردنه وه و ماس���ی گونجاو بێ���ت و مه له ک���ردن بتوانێت تێیدا ب���ژی، "به اڵم بۆ نمونە ئاوی قلیاس���ان و تانجەرۆ و سنورەکان هەموی پیس���کراوە بەهۆی کارگەکان و غەس���اله و پاش���ماوە، ئ���ەوان کار بۆ ئەوە دەکەن ک���ە ئاوەکان بخەنە باری سروشتی جاران بەاڵم ئاوی واڵتەکەمان بەتەواوی پیس بوە کە ئێمە لەسەره وە وەک پارێزەرێک ئەم ئ���اوە نەپارێزین

له خوارەوە پیسدەبێت". ئه و چاالکوانه ی ب���واری ژینگه ئاماژه ک���ە ده کات ئاینده ی���ان به پ���رۆژه ی بەهونەری گرافیک له س���ەر دیوارەکان و ب���ەکاری هونەری په یامی پاراس���تنی ژینگه بگه یه نن و له سه ر دیواری شوێنه گش���تییه کان رێنماییه کان به شێوازێکی هونه ریی بگه یه نن، "چونکه زمانی هونه ر

ده توانێت ئه و په یامه بگه یه نێت".

به‌ریتانیاوه‌‌ ئه‌مه‌ریکاو‌ له‌زانکۆکانی‌

له‌شوێنه‌واره‌کانی‌سۆران لێکۆڵینه‌وه‌‌ بۆ‌ دێن‌ ئا: ئاكۆ حەمەد رابی

وابڕیارە شوێنەواری دێرینی ئیچ قەاڵ بكرێتە مۆزەخانەیەكی گەورە

له دەڤەری سۆراندا. هاوكات له چەند رۆژی داهاتوش تیمێكی بیانی پسپۆر

به دوای شوێنەوارەكانی سۆراندا دەگەڕێت و كار لەسەر ساغكردنەوەی ئەو شوێنەوارانەش دەكرێت و كاری هەڵكۆڵینیشیان بۆ ئەنجامدەدرێت.

دەڤەری سۆران به هەرچوار قەزاكەیەوە خاوەنی چەندین ش���وێنەواری دێرین و سەرنجراكێش���ی كۆن و مێژوییە، بەاڵم ئەوەی گرفتی بۆ شوێنەوارو كەلوپەلە كۆنه کانی ئەو ناوچەیە دروس���تكردوە بریتیی���ە له نەبون���ی مۆزەخان���ە تاكو بپارێزرێن. ئاس���ەوارانە ئەو بتوانرێت پێش���تریش به چەندین شێوەی جیاجیا داواكراوە كە مۆزەخانەیەك لەو ناوچەیە بكرێت���ەوە، كەچ���ی تاكو ئێستاش���ی لەگەڵ���دا بێ���ت س���ۆران مۆزه خانه ی

تێدانییه.بەڕێوەب���ەری لەوبارەی���ەوە بەڕێوەبەرایەتی ش���وێنەواری س���ۆران عەبدولوەه���اب س���لێمان به ئاوێن���ەی راگه یاند كە یەكێك له پێداویستیەكانی "چونكە مۆزه خانه ی���ه ناوچەی���ە ئەو ئێستا ئەگەر ئێمە شوێنه واری کۆنیش بدۆزینەوە هیچ ش���وێنێكمان نییە كە بیانپارێزین له لەناوچون و فەوتان، بۆیە بەدڵنییایی���ەوە بون���ی مۆزەخانە لەو دەڤ���ەرەدا پێویس���تیەكی زۆر گرنگە، چونك���ە ئێس���تا س���ۆران س���ەنتەری ئ���ەو دەڤەرەیەو پێویس���تە كەلوپەله ش���وێنەوارییەكانی ئەو دەڤەرەش هەر

لێرەدا بپارێزرێن". ناوب���راو ئەوەش���ی رونك���ردەوە كە پێش���تر داواكراوە لەكات���ی هەڵكۆڵین ئەو ئاسەوارانەی كە له دەڤەری سۆران دەدۆزرێن���ەوە، به بیان���وی نەبون���ی مۆزەخانە رادەستی مۆزەخانەی هەولێر بكرێن، "ب���ەاڵم ئێمە ئەو داواكاریەمان رەتك���ردەوەو قبوڵ ناكەین و پێش���مان باش نیە ك���ە كەلوپەله كۆنەكانی ئەو

شارە له مۆزەخانەیەكی تر دابنرێن".

بیروڕا(473( سێشه ممه 122015/4/7 birura.awene@gmail.com

یەکێک لەو دیاردانەی لەم چەند س���اڵەی ئێمەدا هاتۆتەکایەوە لەڕۆش���نبیریی دواییدا لەڕۆش���نبیری گوردانێک���ە دروس���تبونی گاڵتەکردن "ڕادیکاڵ!!!"کە "شۆڕشگێڕ!!!"و بەلیبرالی���زم یەکێک���ە لەچاالکیی���ە ه���ه رە س���ەرەکییەکانیان. ئەم گوردانە شۆڕشگێڕە "سیس���تم"ی لەوێرانکردن���ی بەکەمت���ر کاپیتالی���زم ڕازی نابن و ئەوەی ئەو ش���ەڕە وەک نەکات کاپیتالیزم دۆنکیش���ۆتیانەیه ی لیبراڵێک���ی ڕی���اکار وێنای دەک���ەن. ئەوەی ئ���ەم گوردان���ە "ڕادی���کاڵ!!!"ە ئەنجام���ی دەدات دوبارەکردن���ەوەی کۆمەڵێک ڕس���تەو تازەکانی" سەرزاری"مارکسییە دەستەواژەی وەک ژیژێک و هاوشێوەکانیەتی، بەبێ ئەوەی هیچ شتێک ئەو ڕستانەو سەرجەمی ڕەخنەی ئەو نوسەرانە لەلیبرالیزم، بباتەوە ناو دونیای ئێم���ەو بتوانێت س���ادەترین دی���اردەی ئەو

دونیایەی پێبخوێنێتەوە.ئ���ەم هێرش���ە بۆ س���ەر لیبرالی���زم نەک ئایدیۆلۆی���ی دۆگماییە، هێرش���ێکی ته نه���ا بەڵک���و تەواو س���ادەو "سەتحی"ش���ە، لەم هێرش���ەدا لیبرالی���زم بە"لیبرالیزم���ی نوێ" بۆ چەند یەکس���اندەکرێت و هه ردوکیش���یان کڵێش���ەیەکی کاریکاتێری���ی بێت���ام ک���ورت کورتکردن���ەوەی لەوان���ەش دەکرێن���ەوە. لیبرالی���زم بۆ "دیکاتۆریەتی ب���ازاڕی ئازاد"، "نەمانی کۆمەڵگا"، "دیکتاتۆریەتی سەرمایەی مالیی"، "کاپیتالیزمێک���ی کەڵبەدار" هتد... بێگومان لیبرالیزم، وەک هه ر ئایدیۆلۆژیایەک لەئایدیۆلۆژیا گەورەکانی س���ەدەی بیس���تەم قابیل���ی ڕەخنەکردن���ە، لیبرالیزم س���ەرەتاو کۆتای���ی فیک���ر نیی���ە. لەمێژوی خۆش���یدا لیبرالی���زم هه م لەناو خۆیداو هه م لەدەرەوەڕا بەر ڕەخنەی فیکریی و سیاسیی و فەلسەفیی گرن���گ دراوە. بەاڵم ڕەخنەی ئ���ەم گوردانە "ڕادی���کاڵ!!!"و "شۆڕش���گێڕە!!!"ی دونیای ئێم���ە ب���ۆ لیبرالی���زم لەدوبارەکردن���ەوەی کۆمەڵێ���ک دروش���م و جوین���ەوەی هه ندێک قس���ەی بێتام و بێمانا تێناپەڕێ���ت. ئەزێتی ئەوە ناکێشن دو الپەڕەی میتۆدیی و زانستیی لەس���ەر لیبرالیزم بنوس���ن و خاڵ���ە بەهێزو الوازەکان���ی، ڕوە تاری���ک و ڕوناکەکانی، ئەو دونیابینییەی کە ئاراستەی دەکات، گوتراو و چەمکە سەرەکییەکانی، وێنەکانی بۆ ئێستاو ئایندە، ڕوانینی ب���ۆ مرۆڤ و بۆ دەوڵەت و بۆ کۆمەڵگا شیبکەنەوە. هێرشی ئەم ڕۆشنبیرە "جیڤاراییە شۆڕش���گێڕ!!!"و "ڕادیکاڵ!!!"انە بۆس���ەر لیبرالیزم لەوە تێپەڕناکات پەالماری هه ندێک ڕۆش���نبیری تر بدەن و بەشێوەیەکی کاریکاتێری���ی و هه رزان و بێمان���ا بەلیبرالبون "تاوانبار!!!"ی���ان بکەن. ئ���ەم لیبرالبونەش بەرگریکردن پۆپۆلی���زم و بەئینتیهازیی���ەت و

لە"سیستم" یەکسان بکەن.بەبۆچونی من شتێک لەڕۆشنبیریی ئێمەدا بەناوی لیب���رال و لیبرالیزم���ەوە بونی نییە، لەهه م���و ڕۆش���نبیریی ئێمەدا ی���ەک کتێبی تیۆریی باش، یەک زنجیرە وتاری مەعریفیی و میتۆدیی، تەنانەت یەک تاکە وتاری زانستیی یان نیمچەزانستی ڕاستەقینە، لەسەر لیبرالیزم بون���ی نیی���ە. هه مو ڕۆش���نبیریی ئێمە یەک ڕۆش���نبیری تێدانییە بکرێت بە"ڕۆشنبیرێکی لیبرال" ناونوس���ی بکەین، وتارێکی تێدا نییە لیبرالیزمی وەک کۆمەڵێک چەمکی فەلسەفیی و ئەخالقیی وەرگرتبێت و ئەمەشی بەشێوەیەک بەکارهێنابێ���ت بتوانێ���ت لیبرالیزم���ی وەک Political ئەخالقیاتێکی سیاسیی دیاریکراوethosو وەک دونیابینی���ی و مرۆڤبینییەک���ی تایبەت، لەو تەرتیباتە دەزگاییە سیاس���ییە جیاکردبێتەوە ک���ە دەکرێت بەهه ندێک هێڵی سیاس���یی تایبەتەوە گرێبدرێت. ڕۆشنبیریی ئێمە کە بەتاڵە لەهه ر دونیابینیی و نوس���ین و بەرهه مێک بکرێ���ت بەلیبرال و لیبرالیزم ناوی ببەین، کە یەک گوتاری لیبراالنەی تێدانییە، کە بێبەشە لەکەمترین نوسین و دیدو دیالۆگیی لیبراالنە، کە یەک ڕۆشنبیریی تێدانییە خۆی وەک لیبرال بناس���ێت، کەچ���ی چەندان ناو هه ن بەغرورێکی کەم وێنەوە قسە بەلیبرال و لیبرالی���زم دەڵێن و تائەو ش���وێنەش دەڕۆن "لیبرالیزم" وەک تاوان و گەمژەیی و بێمێشکی نیش���انبدەن. ئەم گوردان���ە ڕادیکاڵە منداڵی ئەو کەلەپ���ورە دیکتاتۆرییەن کە س���ەدەی بیس���تەم دەرنجامە وێرانک���ەرو تاریکەکانی بەخراپترین ش���ێوە ژیا. ئەوەی ئەم گوردانە لەسەر لیبرالیزم دەیڵێت دوبارەکردنەوەیەکی بێتام���ی ئەوەیە کە ماو تس���ی تونگ، باوکە ئایدیۆلۆژییەکەیان، زیاد لەنیوسەدە لەمەوبەر دەیگوت. ماو تس���ی تونگ، بەر لەڕۆشنبیرە ڕادیکاڵەکان���ی ئێم���ە، دەیگ���وت "لیبرالیزم تەعبی���رە لەئەنانیەتی بۆرژوازیی بچوک"، کە "قازانج���ە تایبەتییەکانی خۆی دەخاتە پێش قازانجە گش���تییەکانی شۆڕشەوە". هه روەها دەیگ���وت: "لیبرالیزم ش���تێک نیی���ە زیاتر لەئینتیهازیەت"، "ڕۆش���نبیرە ڕادیکااڵکان"ی

ئێمەش، زیاد لەنیوس���ەدە ل���ەدوای ماوەوە هه مان قسەی بێتام دەکەنەوە.

لەڕوی مێژویی���ەوە دو هێز لەم ناوچەیەی ئێم���ەدا بەبەردەوامی قس���ەیان بەلیبرالیزم وت���وەو هێرش���یان کردۆتەس���ەر. یەکەمیان مارکس���ییە کۆن و نوێیەکانن ک���ە بەدرێژایی لەگاڵتەکردن ماندونەبون بیس���تەم سەدەی بەلیبرالیزم و پێش���ناچێت بەنیازبن لەسەدەی بیستویەکەمیشدا واز لەم خوە خراپ و دێرینەی خۆیان بهێنن. دوەمیان ئیس���المییەکانن کە ئەوانیش لەس���ەردەمی حەسه ن بەناو سەید قوتبەوە ماندونابن لەقس���ەوتن بەهه رشتێک

بە"خۆماڵیی" و"ئیسالمیی" نەزانن.بەناوی "سۆسیالیزمی مارکسییە کۆنەکان زانس���تیی"ەوە ڕەخن���ەی هه م���و ش���تێکی دەرەوه ی ئ���ەو سۆس���یالیزمەیان دەک���ردو وەک "خوارافەتی س���ەرمایەداریی"و "فیکریی بۆرژوا"و "هۆشیاریی ش���ێواو" ناویاندەنا. بۆ "لێکجیاکردنەوەی "دیموکراس���یەت"و نمونە دەس���ەاڵتەکان"و "حوکمی یاس���ا"و "دوڵەتی ڕەفاهی���ەت"و "هاواڵت���ی خ���اوەن ماف"یان وەک درۆودەلەس���ەی بۆرژوازیانە دەناساندو لەبات���ی ئەمانە بەرگرییان لە"دیموکراس���یی مەرکەزیی"ی دەکرد کە بەشێوەیەکی شاقوڵیی لەناو دەسەاڵتەوە بۆ ناو کۆمەڵگا دادەبەزیی. بەناوی "ئازادیی سۆسیالیستیی"ەوە ئازادییە تاکەکەسییەکان و ئازادیی ویژدان و بیرکردنەوەو خۆڕێکخس���تن و کۆبونەوەو جوڵەو نوس���ین و زۆرانێک���ی تریان، بەئازادی���ی بۆرژوازییانەی درۆزنانەو ڕوکەش ناودەبرد. باڵە ڕادیکاڵەکە تائ���ەو ش���وێنە دەڕۆیش���ت کە ئ���ەم هه مو ش���ێوازە گرنگانەی ئازادیی تاکەکەس، وەک کۆیلەیەتی���ی ن���او "سیس���تم"ی کاپیتالیزم نیش���انبدات. دیموکراس���یەتی لیبراالنەشیان ناودەبردو دۆرزنان���ە دیموکراس���یەتی وەک لەش���وێنی ئەودا دروش���می "دیموکراسیەتی بەرزدەک���ردەوە سۆسیالیس���تانە"یان تاکحیزب���ی بەک���ردەوە سیس���تمێکی ک���ە کاریزمیی و بەس���ەرۆکێکی ب���و دیکتاتۆریی ئایدیۆلۆژیایەکی تۆتالیتارییەوە. بەردەوامیش لەم "دیموكراس���یەتە سۆسیالیس���تیی"��ەدا ته نه���ا یەک ڕا هه بو کە ڕای حیزب و هه ندێک لەڕۆش���نبیرو فەیلەسوفەکانی حیزب بو، ئەم ڕۆشنبیرانەش خۆیان لێبوە بەنوێنەری مێژوی

هه مو مرۆڤایەتیی.ئیس���المییەکانیش مارکس���ییەکان، وەک س���ەرەکییەکانی لەدوژمن���ە یەکێک���ن لیبرالی���زم ل���ەو ناوچەیەی ئێم���ەدا، ئەمان فۆبیایەک���ی گەورەیان بەرامب���ەر بەئازادییە ئازادیی ویژدان و ئازادیی تاکەکەس���ییەکان و بیرکردن���ەوەو ئازادی���ی نوس���ین و بیرۆکەی بێالیەنبونی دەوڵەت، هه یە. هێرش���کردنیان بۆس���ەر لیبرالیزم بەش���ێکە لەهێرشکردنیان بۆس���ەر ئەو گش���تە لێکچ���وە بێجیاوازییە کاریکاتۆریی���ەی ن���اوی "غ���ەرب" یاخ���ود خۆرئاوای لێدەنێن. دەس���تەواژەی سەرەکیی الی مارکس���ییەکان "کاپیتالیزم"ە بەاڵم الی "غەرەبزەدەگیی"و "غەرب"ە. ئیس���المیەکان "لەدەس���تدانی کولتوری���ی"و "غ���ەزوی رەسەنایەتیی" دەستەواژە سەرەکییەکانی ناو ئەو گوتارە ئیسالمییە کولتورالیستییەیە کە بەگژ لیبرالیزمدا دەچێتەوە. الی ئیسالمییەکان ئیسالم سیستمێکی گشتیی و کامڵە پێویستی

بەدەرەوەی خۆی نییە.

گاڵتەکردن بەلیبرالیزم

وەک مارکسییەکان ئیسالمییەکانیش یەکێکن لەدوژمنە سەرەکییەکانی لیبرالیزم لەو ناوچەیەی

ئێمەدا، ئەمان فۆبیایەکی گەورەیان بەرامبەر

بەئازادییە تاکەکەسییەکان و ئازادیی ویژدان و ئازادیی

بیرکردنەوەو ئازادیی نوسین و بیرۆکەی

بێالیەنبونی دەوڵەت، هه یە

ته یری گول عاشق به داری زه قنه بوته

له 9ی ئاداری 2015، له چاوپێكه وتنێك له گه ڵ رۆژنامه ی "كۆری���ا تایمز" ئه ندام په رله مانی كۆریای باش���ور "چون سون ئۆك" ك���ه ئه ندام���ی گه وره ترین پارتی ئۆپۆزسیۆنی ئه و واڵته یه هه ندێك بابه تی مه ترس���یداری ده رباره ی په یوه ندیه كانی نێ���وان كۆمپانی���ای نه وتی نیش���تمانی كۆری���ا )KNOC(و وه زاره تی س���امانه سروش���تیه كان له حكومه ت���ی هه رێم���ی كوردس���تان وروژاندو ئاش���كرای كرد كه له دیس���ه مبه ری س���اڵی2008 بڕی 34،1 ملیون دۆالر له الیه ن كۆمپانیای ناوبراوه وه دراوه به وه زاره تی سامانه سروشتیه كانی حكومه تی هه رێمی كوردس���تان و دواتر

دیار نه ماوه . له به رامب���ه ر ئ���ه م لێدوان���ه دا، له 12 ی ئادار حكومه تی هه رێمی كوردس���تان به درۆخس���تنه وه ی به یاننامه یه ك���ی باڵوكرده وه و تیایدا ئاماژه به وه كراوه كه ئه و پاره یه به ش���ێك بوه له پابه ندیه كانی ئ���ه و كۆمپانیایه له به رامب���ه ر حكومه تی هه رێم به پێی گرێبه س���تی دابه شكردنی به رهه م ك���ه له گه ڵ وه زاره تی س���امانه سروشتیه كان هه یه تی له بری دۆزه كردن و گه ش���ه پێدانی بلۆك���ی نه وت���ی بازیان و ئام���اژه به وه كراوه كه ئ���ه و بڕه پاره یه به ش���ێك بوه له بڕی 235،5 ملیۆن دۆاڵر كه له س���اڵی 2008 له الی���ه ن كۆمپانیایKNOC ه وه دراوه به وه زاره تی س���امانه سروش���تیه كان و خراوه ت���ه س���ه ر ژماره حیس���ابی حكومه ت���ی هه رێ���م له بانكی HSBC له له نده ن و به شێوه یه كی یاسایی ژمێری���اری بۆ ك���راوه و به پێ���ی رێكاره یاساییه كان بۆ پێداویستیه كانی حكومه ت

خه رج كراوه . دوای باڵوبون���ه وه ی ئه م هه واڵه ئه ندام په رله مانێكی ك���وردی په رله مانی عیراق ئاگاداری كردمه وه ك���ه ئه و بانكه ی له و HSBC هه واڵ���ه دا باس���ی لێوه ك���راوهله الیه ن دادگاكان���ی به ریتانیاوه گومانی لێده كرێت به شاردنه وه ی سامانی هه ندێك میرو س���ه ركرده ی سیاس���ی و داوای كرد هه ندێ���ك لێكۆڵینه وه له وباره یه وه بكه م. منیش هه ر به گه ڕانێكی سه رپێی له سه ر تۆڕی ئه نته رنێت ئه م راستیانه م ده رباره ی ئه و بانكه بۆ ده ركه وت كه ئه مانه ی خواره ته نیا مشتێكه له خه رواری ئه و گه نده ڵی و یاساشكێنی و س���زایانه ی كه به سه ر ئه و

بانكه دا سه پێنراوه : * ل���ه 12ی س���پته مبه ری 2014 بانكیHSBC ناچار ب���و كه بڕی 550 ملیۆن دۆالر قه ره بو بدات به "ئاژانس���ی فیدرالی ته مویلی خانوبه ره " له ئه مریكا بۆ كۆتایی هێنان به و داوا یاساییه ی له سه ری تۆمار كرابو له الیه ن ئاژانسی ناوبراوه وه له سه ر ده ستبڕینه ی یاس���ایی و سه رپێچیه ئه و بردب���و ب���ۆ په ن���ای HSBCبانك���یقه رزی به بۆنده كان���ی له مامه ڵه كردن���ی عه قاری كه به پێی رای پس���پۆڕان ئه گه ر كه یسه كه بگه یشتایه ته دادگا ده كرا بڕی

سزاكه ده گه یشته 1،6 ملیار دۆالر. * له دیسه مبه ری س���اڵی 2012 بانكی ئه مریكاوه حكومه ت���ی له الیه ن HSBCبه بڕی"1،9 بلیۆن" ملیارێك و نۆسه د ملیۆن دۆالر س���زا دراوه به تاوانی شوشتنه وه ی سه ده ها ملیۆن دۆالر پاره ی بازرگانیكردن به ماده ی هۆشبه ر بۆ ژماره یه ك كارتێلی له مه یدانی هه ر كۆڵومبی و مه كس���یكی و هه مان كه یسدا HSBC ناچار كراوه كه بڕی 665 ملیۆن دۆالری تر سزای مه ده نی بدات به ژماره ی���ه ك ده زگای په یوه ندیدار وه ك نوسینگه ی چاودێری دراو و ده زگای

یه ده كی فیدراڵی و وه زاره تی خه زێنه .* له ساڵی 2013 دادگایه كی ئه مریكی له ش���اری ش���یكاگۆ ب���ڕی 2،46 ملیار شه س���ت چوارس���ه دو ملیارو دۆالر)دو ملیۆن دۆالر( سزای سه پاند به سه ر بانكیHSBC له س���ه ر ش���اردنه وه ی زانیاری ده رباره ی كوالیتی قه رزه كانی و گرتنه به ری رێگای نایاسایی بۆ به رزكردنه وه ی نرخی ئیتنه رناش���یونال ده زگای پش���كه كانی هاوس���هۆڵد كه به ش���ێك ب���و له بانكی HSBC و له ئه نجامی ئه و س���اخته كاری و چه واشه كردنه وه به رهێنه ران له پشكه كانی

ئه و ده زگایه توشی زیانێكی زۆر بون.* له مانگی ئۆگێستی 2014 ژماره یه ك وه به رهێن له دادگاكانی باشوری نیویۆرك و نیوجێ���رزی و باش���وری كالیفۆرنیا داوای HSBC یاس���اییان تۆماركرد دژی بانكیبه تۆمه تی س���اخته كاری له نرخی زێڕوزیو

به مه به ستی چنینه وه ی قازانج.* ل���ه 18ی مانگی رابردو )فابریوه ری 2015( ده زگا په یوه ندیداره كان���ی واڵتی سویس���را دایان به سه ر نوس���ینگه كانی بانكیHSBC له و واڵته و ده ستیان گرت به س���ه ر دۆكۆمینته كان���ی بانكه كه دوای ICIJ ئ���ه وه ی هه واڵیان پێ���درا له الیه نرۆژنامه وانانی نێوده وڵه ت���ی "یه كگرتوی چاالكیه كان���ی ده رب���اره ی لێكۆڵ���ه ر" له س���پیكردنه وه ی HSBC بانك���ی

پ���اره ی نایاس���ایی و مامه ڵه كردن له گه ڵ بازرگانان���ی چ���ه ك و پ���اره ی بازرگانی نایاس���ایی ئه ڵماس و تاوانی تر. شایانی باس���ه زانیاریه كان پشتیان به ستوه به و داتایانه ی كه كارمه ندی پێش���وی بانكی ناوبراو"هێرڤ فاڵشه ینی" دزه ی پێكردبو و له ناویاندا لیس���تی 106،000 ناوی تێدابو كه لقی سویس���رای ئ���ه و بانكه یارمه تی ده دان بۆ ش���اردنه وه ی س���امانه كانیان و خۆدزین���ه وه له باجدان له واڵتانی خۆیان. هه ندێك له و ناوانه تاوانكاری به ناوبانگ و بازرگان���ی چه ك و ماده هۆش���به ره كان و كه س���ایه تی هونه ری و وه رزشی ناودارن و هه ندێكیان ئه ندامانی خێزانی میرو ش���او

سه ركرده كانی جیهانن. * له ئێس���تادا حكومه تی نوێی تونس داوای له داواكاری گشتی سویسرا كردوه كه پرسی ئه و پارانه ی سه رۆكی پێشوی تونس زه ی���ن ئه لعابدین بن عه لی به ناوی ئه ندامانی خیزان و خێڵه كه ی خۆیه وه له HSBC حه ش���اری داوه بكات به به شێك له لێكۆڵینه وه كانی له گه ڵ بانكی ناوبراو. له واڵتان���ی HSBC له ئێس���تادا *بریتانیاو ئیسپانیاو ڤه نزویالو ئه رجه نتین و به لجیكاو فه ره نسا داوای یاسایی له سه ره و

ژماره یه ك واڵتی تر تاوتویی ئه وه ده كه ن كه داوای یاس���ایی له س���ه ر تۆمار بكه ن ب���ۆ گه ڕاندنه وه ی ئ���ه و ملیاره ها دۆالری باجه كه به هۆی كاره نایاساییه كانی ئه و

بانكه وه له كیسیان چوه . ئه مانه و ده یه ها كه یسی تر كه له چه ند س���اڵی راب���ردودا روبه ڕوی ئ���ه م بانكه كراوه ت���ه وه و خوێن���ه ر ده كارێ له رێگه ی ئه م لینكانه ی خواره وه ئاش���نایان بێت. ئ���ه م بابه ت���ه ش هاوش���ێوه ی چیرۆكی بانكێك���ی تره ك���ه وه زاره تی س���امانه له گه ڵ مامه ڵه ی هه رێم سروش���تیه كانی ده كات و پاره ی فرۆش���تنی نه وتی هه رێم ده چێته ئ���ه و بانك���ه وه ، ئه ویش هاڵك بانكی توركیه كه له ئێستادا كه یسه كه ی له دادگاكان���ی توركیا تاوت���وێ ده كرێت به تاوان���ی گه نده ڵی و له كاتی پش���كنینی به ڕێوه به ری ئه رسه النی سوله یمان ماڵی پێشوی ئه و بانكه ، بڕی 4،5 ملیۆن دۆالر له كارتۆنی پێاڵودا له ژوری نوس���تنه كه ی

دۆزرایه وه .پرس���یاری گرنگ لێ���ره دا ئه وه یه ، بۆ ده بێ كاره داراییه كانی وه زاره تی سامانه سروشتیه كان له گه ڵ ئه م دو بانكه به دناوه بێ���ت له كاتێكدا له ب���ازاڕی بانك و دراوی جێهانیدا هه زاره ها بانكی تر هه ن خاوه نی ناو و متمانه یه كی گه وره ن. ئایا ئه مه هه ر رێكه وته ، یا عه شقی ته یری گوله بۆ داری زه قنه بوت و وه زاره تی ناوبراو مه به ستێكی شاراوه ی هه یه له مامه ڵه كردن له گه ڵ ئه و بانكانه ؟؟؟!!! ئه مه ته نها پرسیارێكه بۆ

زاخاوی مێشك.

سه رچاوه كان : 1h t tp : / /dea lbook .ny t imes .com/2014/09/12/hsbc-to-pay-550-million-to-end-mortgage-related-

suit/?_r=02h t tp : / /www. reu te rs . com/article/2012/12/11/us-hsbc-probe-

idUSBRE8BA05M201212113 h t t p : / / w w w . s c m p . c o m /bus i ness /bank i ng - f i nance /article/1334931/us-court-fines-hs-

bc-us246-billion-over-household4http://www.bloomberg.com/news/articles/2015-03-19/tunisia-asks-to-join-hsbc-swiss-case-to-

recover-ben-ali-funds5http://www.theguardian.com/news/live/2015/feb/09/hsbc-files-

global-reaction

نه وزاد شوانی

ب���اس له پیرۆزی كاتێ���ك له واڵتێكدا كه س���ێك ی���ان س���ه رۆكێك ك���را، ئه و بزانه ئه و واڵته ش���تێكی تیانیه به ناوی دیموكراس���ی، ش���تێكی تیانیه به ناوی بۆ ته سك وتروسكیش گۆش���ه نیگایه كی

داهاتویه كی گه ش.له واڵتێك���دا ك���ه ب���اس له پی���رۆزی هیچ ك���راو س���ه ركرده یه كی سیاس���ی له الیه نه كان���ی نه ب���و كاردانه وه ی���ه ك ئۆپۆزس���یۆن یان بیرمه ندانی ئه و واڵته به رامبه ر ئه و هه ڵوێسته ، ئه وه بزانه كه ته واوی هاواڵتیانی ئه و هه رێمه مه حكومن

به دیلبون، به كۆیله بون و به خه فه بون.له واڵتێكدا كه باس له "قائیدی زه روره " یان" سه ركرده ی ڕۆژی ته نگانه "كرا ئه وه بزانه له و واڵته سیسته مێكی حوكمڕانی نی���ه و هه م���و ش���تێك بچوككراوه ته وه

له جه سته ی سه رۆكێكدا.قبوڵكردنی خه ساندن له وكاته ده ست پێناكات كه ده س���ت ده خه ن���ه بینت و ده یانه وێت بتخنكێنن یان بتخه س���ێنن و هیچ هه ڵویس���تێكت نابێ���ت، به ڵكو ئه و كات���ه ده تخنكێن���ن یان ده تخه س���ێنن كه به ئاش���كرا پێتده ڵێن ئێمه دێین تۆ ده خنكێنین یان ده خه س���ێنین به اڵم تۆ له به رامب���ه ردا زه رده خه نه یه ك ده كه یت و ده ڵێیت" نا باوه ڕناكه م شتی وا بكه ن".

پیرۆزكردنی سه ركرده یه ك جگه له وه ی مه ترس���یه كی گه وره یه له س���ه ر ته واوی پرۆسه ی دیموكراسی كه هێشتا له پیتی "دال"ه كه ی نه گه یشتون، له هه مان كاتدا مه ترس���یه كی گه وره یه له سه ر كاریزمای خ���ودی س���ه ركرده كه و ده یخات���ه ژێر

مه ترسییه كی گه وره وه .كاتێك سه ركرده یه ك پیرۆز ده كرێت، ئیتر نه یارانی بۆ تێكشاندنی ئه و پیرۆزیه هه رچی له ده س���تیان بێت ده یكه ن، ئیتر س���ڵه مینه وه و ترس ی���ان پێچه وانه كه ی ده بێته پێوه ر بۆ دروست بونی قاره مان یان ڕۆشنبیر یان پاڵه وان له سه ر حسابی

تێكشاندنی پیرۆزی سه ركرده .خودی س���ه ركرده یه كه م قوربانی ئه م تاوانه گه وره یه یه ، كاتێك مرۆڤێكی وه ك خۆمان ده خه ینه س���ه رو هه مو ڕه خنه و یاساو ده ستورو ڕێس���ایه كه وه و پیرۆزی

ده كه ین.سه ركرده له و كاته نه ی پیرۆز ده كرێت ئی���دی وه ك ئه و په ڕۆ س���وره ی لێدێت كه له گۆڕه پانی س���ێركدا گا ش���اخداره توڕه كانی پێ توڕه ده كرێت. هه ركاتێك نه ی���اران ویس���تیان گروهی س���ه ركرده توڕه بكه ن، به بچوكترین تانه وته ش���ه ر، به بادان���ی پ���ه ڕۆ س���وره كه الیه نگرانی س���ه ركرده هه ڵده چێنن و فكرو هۆشیان

له ال ناهێڵن. زۆرج���ار له پش���ت ئه و په ڕۆ س���وره خه نجه رێك یان ش���یرێكی بڕنده حه شار ت���وڕه و گای توڕه بون���ی ده درێ���ت و هێرشكردنه س���ه ر په ڕۆی سور ده بێته

كۆتایی ژیانی .پیرۆزكردنی سه ددام و قه زافی و موباره ك یه كه م هۆ بو ب���ۆ له ناوچونیان. كاتێك نه یاره كانیان ڕژانه س���ه ر ش���ه قامه كان له گه ڵ وێنه كانیان په یكه رو ش���كاندنی له ده ستدانی ژیانی خۆیان ال یه كسان بو،

بگره ش���كاندنی پیرۆزی په یكه ره كانیان الگرنگتر بو له خودی ژیانی خۆیان.

بۆیه ه���ه ر گروپ و ده س���ته یه ك گه ر سه ركرده كه ش���ی الپیرۆز بو پێویس���ت ناكات به ڕۆژی ئاش���كرا به خه ڵك بڵێت سه ركرده كه م الپیرۆزه . چونكه هه مومان ده زانی���ن پیرۆزی ده بێ���ت مه منوع بێت دانانی سه رزه نش���تكردن و له ره خن���ه و ڕێخۆش���كردن و قه ده غه ش���ه هه رچ���ی

مه رغوبكردنی له ژێر پێنانێتی .بۆی���ه پێ���ش هه م���و ك���ه س ده بێت "س���ه ركرده " خۆی ب���ه وه ڕازی نه بێت ك���ه بكه وێته ژێ���ر نه ش���ته ری حه زی ب���ۆ تێكش���اندنی و خۆی نه یاره كان���ی ن���ه كات به په ڕۆیه كی س���ور به ده س���ت نه یاره كانیه وه بۆ توڕه كردنی گا شاخداره

توڕه كانی"الیه نگری".ده بێت "س���ه ركرده " ئه وه بزانێت كه پیرۆزك���ردن خاڵێكی الوازه به ده س���تی نه یاره كانی و ڕینیشانده ره بۆ دروستبونی قاره م���ان و پاڵه وان له س���ه ر حس���ابی ژێرپێخستنی هه رچی شتێكه كه بۆ ناوی

سوێند ده گاته وه به سه ركرده .ئ���ه م خ���ۆی س���ه ركرده ده بێ���ت س���وكایه تیه ی الیه نگره ماستاوچیه كان قب���وڵ نه كات ك���ه مه به س���تیان زیاتر به رژه وه ندی قۆس���تنه وه ی هه ڵڵوشین و تایبه ته له پش���ت پیرۆزكردن���ه وه نه ك

خۆشه ویستی خودی سه ركرده .نه بێت و ماس���تاوچی كه سێك ئه گینا نه كه وتبێت تایبه تی به رژه وه ندی شوێن سه ركرده ی خۆی ناكاته بنێشته خۆشه ی

ده می نه یارانی .بۆیه س���ه ركرده ده بێت ل���ه وه زاناتر بێ���ت ك���ه ماس���تاوی وتاربێ���ژه كان و هه لپه رسته كانی چوارده وری كۆشكه كه ی له گه ڵ خۆشه ویس���تیه كی ڕاسته قینه بۆ

خودی خۆی تێكه ڵ بكات.سه ركرده ده بێت له وه ژیرتر بێت كه وا بزانێت كارزیما پێویستی به ماستاوچی و هه لپه رسته كانی چوارده وره بۆ پاراستنی ، به ڵكو ه���ه ركات نه یارانی���ش دانیان نا به وه ی س���ه ركرده كاریزمای هه یه ئه وا ئه وكاته به ڕاستی ده توانێت باوه ڕی به وه

هه بێت كه كاریزمای هه یه .

راوێژكاری ئابوری په رله مانی عیراق

ده بێت "سه ركرده " ئه وه بزانێت كه پیرۆزكردن

خاڵێكی الوازه به ده ستی نه یاره كانی و ڕینیشانده ره بۆ دروستبونی قاره مان و پاڵه وان له سه ر حسابی

ژێرپێخستنی هه رچی شتێكه كه بۆ ناوی سوێند

ده گاته وه به سه ركرده

پرسیاری گرنگ لێره دا ئه وه یه ، بۆ ده بێ كاره

داراییه كانی وه زاره تی سامانه سروشتیه كان له گه ڵ ئه م دو بانكه

به دناوه بێت له كاتێكدا له بازاڕی بانك و دراوی

جێهانیدا هه زاره ها بانكی تر هه ن خاوه نی ناو و متمانه یه كی گه وره ن

پیرۆزی سه ركرده و نه بونی پیاو له هه رێمی كوردستان!

زانا تۆفیق

19 »»

رابردودا س���اڵی کۆتایی لەدەمەدەمی کوردستان و هەرێمی حوکمەتی سەرۆکی لەهەولێ���ر عی���راق نەوت���ی وەزی���ری رێکەوتنێکی جەنتڵمانیی زارەکییان کرد.

هەردوال رێکەوتن���ە، ئ���ەو بەگوێرەی سازان لەسەر:

رۆژ بەرمی���ل/ ناردن���ی300.000 .1لەنەوتی کەرک���وک بەبۆریەکانی هەرێمی کوردستانا بۆ بەندەری جەیهانی تورکی.

رۆژ بەرمی���ل/ ناردن���ی250.000 .2لەنەوتی هەرێمی کوردستان بۆ بەندەری

جەیهانی تورکی.3. ئ���ەو 550.000 بەرمیل/ رۆژ، بدرێ بەکۆمپانیای س���ۆمۆ بیفرۆشێ و پارەکەی راس���تەوخۆ بچێ بۆ خەزێنەی حوکمەتی

ئیتیحادی.4. رێکەوتنەکە لە2015/1/1 وە بچێتە

واری جێبەجێکردنەوە.حوکمەتی هەرێم لە1/1/- 2015/1/18 رۆژانە تێک���ڕا395.000 بەرمیلی نارد بۆ بۆ بەندەری جەیهان. بەاڵم لەو ماوەیەدا رۆژانە تێکڕا150.000 بەرمیل نەوتی خاوی

دابو بەکۆمپانیای سۆمۆ. کە حوکمەتی ئیتیحادی داوای زیاتری لێکردن، س���ەرۆکی حوکم���ەت و وەزیری س���امانە سروش���تییەکان وتیان"خەلەلی فەن���ی!" مان هەیە ناتوانی���ن لەوە زیاتر

بنێرین.ئ���ەوە ب���و ل���ە18ی مانگ���ی کانونی دوەم���دا حوکمەتی ئیتیح���ادی لێیکردن بەهەڵاڵ. وتی، حوکمەتی هەرێم پابەندی رێکەوتنەکە نابێ، بۆیە ئێمەیش ئازادین نەکەین. بەبەشەکەی خۆمانەوە ئیلتیزام ئیتیحادی ئەم دەربڕین���ەی حوکمەت���ی دواتر چوە ن���او قانونی موازەنەی 2015و

لە )الماده 10- رابعا( دا جێگەی گرت.گرنگ���ە لێرەدا ئاماژە بۆ ئەوە بکەم کە وەزارەتی نەوتی عێراق رۆژانە6 راپۆرتی نەوتی کۆمپانیای جەیه���ان و لەبەندەری باشورو کۆمپانیای نەوتی باکور پێدەگا. هەریەکە لەو سێ الیەنە دانی بەیانی یەکی راپۆرتێک و دانی ئێوارە یەکی راپۆرتێکی

کە دەنێرن بۆ وەزارەتی نەوتی بەغدا. ئ���ەو6 راپۆرتە رۆژانە س���ەدان کەس فەرمانبەران���ی ب���ااڵکان و لەبەرپرس���ە دیوانی: س���ەرەک وەزیر، وەزیری نەوت، بریکارەکان���ی وەزی���ری ن���ەوت )جاران 2 ب���ون، ل���ە2015/4/1وە ب���ون بە 4(، نەوت، وەزارەت���ی تەکنیکیی دائی���رەی سەرۆکی لیژنەی نەوت و وزەی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق، پش���کنەری گش���تی، جێگران���ی گش���تییەکان، بەڕێوەب���ەرە بەڕێوەبەرە گشتییەکان، بەشی زانیاری و گشت کۆمپانیاکانی نەوت لەسەرتاسەری عی���راق زانیاری یەکانی ناوی���ان دەبینن و لەس���ەر کاغ���ەز دەچنە بەردەس���تیان. کەواتە، بیانوی "خەلەلی فەنی!" ناتوانێ

کاربەدەسانی بەغدا بخەڵەتێنێ.کاربەدەسانی نەوتی هەرێم بەهاشوهوش و توانیویانە تائێس���تا ناڕاس���ت، زانیاری گەلەکەی خۆم���ان، تەنانەت وەزیرەکان و لەخشتە کوردستانیش پارلەمانتارەکانی بەرن، بەاڵم هەرگیز ناتوانن کاربەدەسانی بەغ���دا بخەڵەتێنن. چونک���ە رۆژانە لەو 3 الیەن���ە گرنگەوە وردودرش���تی نەوتی خ���او و پێکهاتەکانی دەچنە بەردەس���تی

شارەزایانی بواری نەوت و ئابوری.دوای ئەو هەڵاڵیە، ئاش���تی هەورامی، خشتەی ساڵێکی تەواوی نارد بۆ بەغداو

بەڵێنیدا جێبەجێی بکا. نەوت���ی کەرک���وک، بێجگ���ە لەنەوتی کێڵگەکانی بای حەس���ەن و ئاڤانا، لە01-تێکڕای هەت���ا2015-03-31 وە 2015-01رۆژان���ە، ک���ە بەبۆر یی نەوت���ی هەرێمدا گەیش���تۆتە بەن���دەری جەیهانی تورکی، بریتی ب���وە ل���ە125.000 بەرمیل نەوتی

خاو.تێکڕای نەوتی هەرێم و کەرکوک، ئەوەی بەبۆریی نەوتی هەرێمدا رۆژانە گەیشتۆتە ئەمبارەکان���ی هەرێم لەبەندەری جەیهانی تورک���ی، ل���ە01-01-2015وە هەتا03-31-2015 بریت���ی ب���وە ل���ە401.000 بەرمیل

نەوتی خاو.ژمارەی رۆژانەی نەوتی کەرکوک بێجگە لەنەوتی کێڵگەکانی بای حەسەن و ئاڤانا، نەوتی ئەمبارەکانی رۆژان���ەی لەژمارەی هەرێ���م لەبەندەری جەیه���ان دەربکەین، نەوتی بەرمی���ل دەمێنێت���ەوە276.000 خ���او، کە هی کێڵگەکانی هەرێم و هەر دو

کێڵگەی بای حەسەن و ئاڤانان.

تێک���ڕای رۆژان���ە، ئەوەی ل���ە01-01-لەئەمبارەکانی 2015وە هەتا2015-03-31 هەرێمەوە ناردراوە بۆ ئەمبارەکانی سۆمۆ لەبەندەری جەیهان، بریتی بوە لە245.000

بەرمیل نەوتی خاو.تێک���ڕای رۆژان���ە، ئەوەی ل���ە01-01-2015وە هەتا 17-03-2015 لەئەمبارەکانی هەرێمەوە ناردراوە بۆ ئەمبارەکانی سۆمۆ لەبەندەری جەیهان بریتی بوە لە224.000

بەرمیل نەوتی خاو.تێک���ڕای رۆژان���ە، ئەوەی ل���ە03-01-لەئەمبارەکانی 2015وە هەتا2015-03-31 هەرێم���ەوە ن���اردراوە ب���ۆ ئەمبارەکانی س���ۆمۆ لەبەندەری جەیه���ان، بریتی بوە

لە279.000بەرمیل نەوتی خاو.شیکردنەوەی ژمارەکان:

1. لەماوەی نێوان17-03-2015 هەتا31-03-2015 هەرێم توانیویەتی تێکڕا رۆژانە توانای تەسلیمکردنی نەوتی خاو بەسۆمۆ،

بەبڕی21.000 بەرمیل بەرێتە سەرێ.2. ئەگ���ەر بڕی نەوتی تەس���لیم کراو بەس���ۆمۆ، بەو وەتیرەی���ەی نێوان 17-03 و 31-03 زی���اد بکا، ئ���ەوا لە نیوەی کۆتایی مانگی12دا ئینجا هەرێم دەتوانێ رۆژانە623.000 بەرمیل نەوت تەس���لیمی سۆمۆ بکا. لەکاتێکدا وەزیر بەڵێنی داوە ل���ە01-07-2015 وە هەتا کۆتایی س���اڵ، رۆژانە 625.000 بەرمیل تەسلیمی سۆمۆ

بکا.لەحاڵەتی وادا، هەرێم لەکۆتایی ساڵدا دەیان ملی���ۆن بەرمیل نەوت���ی داواکراو

قەرزاری بەغدا دەبێ.3. بەگوێرەی رێکەوتنە جەنتڵمانیەکەی نێوان سەرۆکی حوکمەتی هەرێم و وەزیری نەوتی عی���راق بوایە، کە دوایی لەقانونی حوکمەت���ی س���اڵی2015ی موازەن���ەی اوال- ب(، -1 بوە)الم���اده ئیتیحادی���دا دەب���و وەزارەتەک���ەی ئاش���تی هەورامی هەت���ا2015-03-31 ل���ە01-01-2015وە خاوی نەوتی بەرمی���ل )48.950.000(بدایە بەکۆمپانیای سۆمۆ. بەاڵم وەزارەتی ناوبراو لەو ماوەیەدا تەنیا )21.805.000(

بەرمیل نەوتی خاوی داوەتێ.4. ئەگ���ەر ل���ە01-01-2015 هەتا 22-01-2015 بەنەب���و دابنێی���ن و تەنیا ئەوە حس���اب کەی���ن ک���ە ئاش���تی هەورامی لەخشتەکەی خۆیدا بەڵێنی داوە بەبەغدا جێبە جێ���ی بکا، ئ���ەوا دەب���و لەماوەی 2015 -03 -31 2015هەت���ا -01 نێوان23-وەزارەتەک���ەی)24.525.000( بەرمی���ل نەوت���ی خ���اوی بدایە بەس���ۆمۆ. کەچی

)21.805.000( بەرمیلی داوەتێ.5. ئەگ���ەر لەبات���ی550.000 بەرمیل/ رۆژ، ئ���ەو22رۆژەی هەوەڵ���ی س���اڵیش بە250.000بەرمیل/ رۆژ حس���اب بکەین، ئ���ەوا دەبو وەزارەتەکەی کاک ئاش���تی،

بەگوێرەی خش���تەکەی خ���ۆی، لەماوەی 31-03-2015ب���ڕی نێوان01-01-2015ب���ۆ )30.025.000( بەرمی���ل نەوت���ی خاوی بدایە بەس���ۆمۆ. بەاڵم ئەو لەو ماوەیەدا داوەتێ. بەرمیلی )21.805.000( تەنیا کەوات���ە تا کۆتایی مانگی ئ���ازار، هەرێم بەغدا نەوت���ی بەرمی���ل )8.220.000(

قەرزار بوە.6. ئەگەر وەزارەتەکەی کاک ئاش���تی لە01-04-2015وە هەتا کۆتایی ساڵ بتوانێ بەڵێنەکەی خۆی بەرێتە سەرو بەگوێرەی خش���تەکەی س���ەرەوە بڕی دیاریکراوی رۆژانەی نەوتی خاو تەسلیمی سۆمۆ بکا، ئەوا ناتوان���ێ بەڵێنەکەی داوێتی، بیباتە سەر. مەگەر لە20-09-2015 وە هەتا 31-

12-2015 رۆژان���ە 700.000 بەرمیل نەوت تەس���لیمی سۆمۆ بکا. ئەمەیش زۆر دورە

لە)تصور(و توانای وەزارەته کەی.پرسیارەکان:

1. ئەگەر سەرۆکی حکومەت و وەزیری نەوتەک���ەی دەیانزانی ناتوانن ئەو بەڵێنە

جێبەجێ بکەن، بۆ چونە ژێر باری؟2. بۆچ���ی ئەوکات���ە نەیان���وت، ئەوە لەتوان���ای ئێم���ەدا نیەو لەس���ەر بڕێکی کەمت���ری رۆژان���ە لەگ���ەڵ بەغ���دا رێک

نەکەوتن؟

3. ئەگەر تەنیا بۆ بەس���ەربردنی کات بەڵێنیان دابێ، دو جار هەڵەیان کردوە. جارێ���ک، لەبەرئەوەی ئەمانە بەحس���اب نوێنەرایەتی کورد دەکەن، ئەم رەفتارەش هەم���و کوردی پێ عەیب���دار دەبێ و پێی دەب���ێ بەبەڵێنش���کێن. جارێکی کەیش، لەبەرئ���ەوەی پردی متمان���ە بەیەکجاری

لەنێوان کوردو بەغدا دەڕوخێنێ.4. ئەگ���ەر توان���ای هەرێم ب���ۆ ناردنە دەره وەی نەوت لەوە زیاترە کە هەیە، بۆ بەهەمو توانا ن���ەوت نانێرن و بەڵێنەکەی

بەبەغدایان داوە نایبەنە سەر؟5. ئەگەر ئەو توانایەیان نیە، ئەی بۆچی دەمی وەزیری س���امانە سروش���تییه کان داناخ���ەن، تا ئەو هەمو ژمارە ناڕاس���تە لەبارەی تواناکانی هەرێمەوە نەدا بەمیدیاو

ئەوەندەی کە بەغدا لەهەرێم پڕ نەکا؟6. ئەگ���ەر نەوتەک���ە زۆرو پارەک���ەی زۆرترە، ئەی بۆ موچ���ەی موچەخۆرانی نەوت کۆمپانیاکانی هەقی کوردس���تان و

لەکوردستان نادەن؟7. ئەگ���ەر نەوتەکە ک���ەم و پارەکەی کەمترو راس���ت دەکەن بەشی موچەیش ناکا، ئ���ەی بۆ لەکەلی ش���ەیتان نایەنە خوارێ و ئەوەی دەینێرن بۆ ئەمبارەکانی هەرێم لەجەیهان، تەسلیمی سۆمۆی ناکەن خۆیدا لەکاتی بەمەزبوت���ی و تابەغدایش بەش���ە بودجەی هەرێ���م بنێرێ و خەڵکی ل���ەم میحنەتە کوردس���تان و بازاڕەکانی رزگاریان بێ کە ئێوە بۆتان خوڵقاندون؟

8. ئەگەر ن���ە ئەمیانەو ن���ە ئەویان، ئیت���ر بۆچ���ی دان بەهەڵەی سیاس���ەتی نەوتی خۆتانا نانێن و تەس���لیمی ئەوانەی ناکەن کە دەتوانن لەئێوە باشتر ئیدارەی

بدەن؟9. ئەگ���ەر نەوت ناتوان���ێ واڵتمان بۆ خۆش و ئ���اوەدان بکا، ب���ۆ بهێڵین ئێوە

واڵتی پێ کاول و وێران بکەن؟10. ئەگەر نەوت رەحمەتە یا لەعنەت، با بەیەکس���انی ب���ۆ هەموم���ان بێ. بۆ هەم���و رەحمەتەک���ەی بۆ ئێ���وەو هەمو لەعنەتەکەش���ی بۆ خەڵکی رەش���وڕوتی کوردس���تان بێ و ئێوەیش لەپاش���اکانی

سەدەکانی ناوەڕاست خۆشتر بژین؟تۆزێک ویژدان....!

بڕێ زانیاری ناڕاستی ئاشتی هەورامی:1. ئاش���تی هەورامی لەوتاری خۆیدا، لەلوتکەی ئیکۆنۆمیست بۆ وزەی ئەوروپا، ل���ە31-10-2013 لەتورکیا بەس���ترا، کە وتی: "توانس���تی بەرهەمهێنان لەئێستادا لەرۆژێکدا... دەگات���ە300.000 بەرمی���ل لەکۆتای���ی ئەمس���اڵدا )وات���ە کۆتای���ی س���اڵی2013( بەرزدەبێت���ەوە بۆ400.000 بەرمی���ل لەرۆژێک���دا... ئێس���تا100.000 بەرمی���ل لەرۆژێک���دا دەپاڵێوین، لەیەک- دو س���اڵی ت���ردا دەیکەین ب���ە200.000 بەرمی���ل لەرۆژێکدا... تاکۆتایی س���اڵی 2015 توان���ای ناردن���ە دەرەوەی ن���ەوت دەگەیەنینە1000.000 بەرمیل لەرۆژێکدا".

ئاش���تی هەورام���ی ئەوکات���ە کە لەو کۆنگرە جیهانییەدا ئ���ەو ژمارە قەبانەی داوە بەهەوا، هیچکەس پێشبینی نەکردوە داعش لەمانگی6 ی 2014 دا بێت موسڵ داگیرب���کا و بەهۆی روداوەکانی دواترەوە، وەزارەتەکەی کێڵگەکانی بای حەس���ەن و ئاڤاناو ب���ڕێ لەنەوتی کەرکوکی بکەوێتە چنگ و بیانفرۆش���ێ. ئێستا بەوانەیشەوە توانای فرۆش���تنی نیوەی ئەوەی نیە کە بەڵێن���ی داب���و بەتەنیا لەنەوت���ی هەرێم

بیخاتە بازاڕی وزەی جیهانەوە.2. لەئەنجام���ی بەخش���ینی زانی���اری کۆبونەوەی کورد، بەکاربەدەسانی هەڵە هاوبەش���ی نوێنەرانی هەرێمی کوردستان لەپارلەمانی عیراق و حوکمەتی ئیتیحادی و کوردستان و پارلەمانی فراکس���یۆنەکانی حوکمەت���ی هەرێ���م ل���ە23-02-2014 دا راگەیەنراوێکی���ان باڵوک���ردەوە. تیای���دا هەڕەش���ەیان لەبەغ���دا کرد ک���ە هەرێم بژاردەی ت���ری هەیە. دوای���ی دەرکەوت هەرێمە نەوت���ی فرۆش���تنی بژاردەک���ە

لەبازاڕەکانی جیهانا.هەرێ���م دا ل���ە2014-05-24 .3هەڕەش���ەکەی جێبەجێ ک���رد. حوکمەت بەیانێکی ب���ۆ دەرکردین1000.000 بەرمیل نەوتی بەپاپۆڕ نارد بۆ فرۆشتن. مژدەی داین���ێ پارەکەیمان لە"هاڵ���ک بانک!"�ی تورکی ب���ۆ هەڵدەگ���رێ. ئ���ەو بانکەی بەه���ۆی فەزیحەیەکی گەندەڵیی گەورەوە س���اڵی پار100 ملیار دۆالر زەرەری کرد. ئەوەندەی ئاگاداربوم، تاکەمتر لەمانگێک لەمەوبەر، ئەو پاپۆڕە بەبارەکەیەوە بەناو ئاوەکانی جیهان���دا دەخوالیەوەو کڕیاری

نەبو.

قس���ەکەران و گ���ەورەی بەش���ێکی یاریکەران���ی سیاس���ی ب���ەردەوام درۆ دەک���ەن. درۆ لەگەڵ خەڵ���ک و لەگەڵ لەگ���ەڵ تەنان���ەت دی و کەس���انی خۆش���یان. هەندێکجار )گ���ەر نەڵێین زوربەی جار( س���ەرکردەکانیش درۆیان لەڕاستی پێ خۆشترە، دەڵێن هەندێک لەسەرکردەکان کە راستییان پێگوتراوە، ن���ەک گوێیان ل���ێ نەگرت���وە، بەڵکو بەتون���دی پەالمارو هێرش���یان کردۆتە سەر ئەوکەسانەی راستیەکیان گوتوەو کردون. وەسفیان شێوە بەناشرینترین دەڵێن هەندێک سەرکردە ئەو راپۆرتانە دڵخۆش و سەرحاڵیان دەکات کە درۆی زیاتری���ان بۆ دەکات و ب���ەو راپۆرانەش بێزارو توڕەدەبن کە شتێک لەراستییان تێدایە. بەو دانیش���تنانە دڵخۆشن کە هەموان سەریان بۆ دەلەقێنن و بۆ هەمو رستەیەکی چەپڵە لێدەدەن. بەاڵم ئەم حەزە بۆ درۆکردن و نەبیستنی راستی، لەوەوە نایەت س���ەرکردەکان گەمژەن و بەرژەوەن���دی خۆی���ان نازان���ن، بەڵکو لەسیاس���ەتێکی بیرلێکراوەوە دێت کە تیای���دا دەیانەوێت درۆ بکەنە فاکتێکی بیس���ەپێنن. راس���ت لەجێی واقیعی و نەک پێخۆشە، درۆیان س���ەرکردەکان لەبەرئەوەی عاقڵ نین و نایانەوێت واقیع ببینن، بەڵکو لەبەرئەوەی زۆر عاقڵن و لەسەرشێوەی واقیع ئەوەدان لەهەوڵی درۆکانی���ان رێکبخ���ەن و لەقاڵب بدەن. درۆکردن سیاسەتێک نیە بۆ نەبینینی واقیع، بەڵکو سیاس���ەتێکە بۆ گۆڕینی واقی���ع بەوش���یوەیەی کە س���ەرکردە خوازیارو مەبەس���تێتی. سیاس���یەکان درۆ دەکەن، بۆئەوەی بتوانن قەناعەت

بەخەڵک بکەن کە راست دەکەن.سەردەمێک مەکیاڤیلی درۆو فێڵکردنی بەیەکێک لەتەکنیکەکانی حوکمڕانی میر دانابو. یەکێک لەبیرۆکە سەرەکیەکانی مەکیاڤیلی بەرگری لێدەکرد ئەوەیە کە مەرج نیە لەشتی خراپەوە، شتی خراپ دروس���ت ببێت. ئەو ڕوانینەی بەهەڵە دادەنا کە بڕوای وایە هەمیش���ە ش���تە باش���ەکان، ش���تی باش بەرهەم دێنن و دەیگ���وت زۆرج���ار رودەدات لەش���تی باشەوە، ش���تی خراپ لەدایک دەبێت و بەپێچەوانەش���ەوە. ماک���س فیبەریش ئ���ەوەی گوتبو کە )ئەوە راس���ت نیە کە باش���یی تەنها لەباش���یەوە دروست لەخراپەوە، ه���ەر خراپیش دەبێ���ت و بەڵک���و زۆرج���ار پێچەوان���ەی ئەم���ە راس���تەو هەر کەسێکیش ئەمە نەزانێت لەراس���تیدا منداڵێکی سیاسیە(. بەاڵم ئ���ەوەی لێ���رەدا پێویس���تە بگوترێت ئەوەیە مەکیاڤیلی هەمو ئەم ش���تانەی دەبەس���تەوە بەبەرژەندی گش���تیەوە. واتە ش���تێکی خراپ کاتێک رەوایە کە شتی باش بۆ بەرژەندی گشتی بەرهەم بهێنێ���ت، نەک بۆ بەرژەوەندی تایبەتی میر. مەکیاڤیلی هیچ ش���تێکی هێندەی ئ���ەو می���رو س���ەرکردانە س���ەرکۆنەو رەخنە نەدەکرد کە لەبەر بەرژەوەندی تەس���کی خۆی���ان، ئام���ادەن پەنا بۆ هەمو ش���تێک بەرن. ئەو میکانیزمانەی ئەو بۆ حوکمڕانی پێشکەش���ی دەکات، تا ئەوکاتە مان���ای هەیە کە لەپێناوی بەرژەوندی گشتی و ژیانی خەڵکدا بێت. لەمیردا رستەیەکی بەناوبانگی هەیە کە رەنگە هەمو فکری ئەم بیریارە سیاسیە رون بکاتەوە....)بڕوایەکی تەواوم بەوە هەیە رێگەی راس���تەقینە بۆ بەهەشت ئەوەیە کە فێری رێگەی جەهەنەم بین، بۆ ئەوەی بتوانی���ن خۆمانی لێ رزگار بکەین(. ئامانجی س���ەرەکی گەیش���تن بەبەهەشتە، نەک مانەوە لەجەهەنەمدا. کەس هێن���دەی مەکیاڤیلی دژی میرە س���تەمکارەکان نەب���و. ئ���ەو میرانەی پاڵنەری سەرەکیان هەمیشەو بەردەوام سودی تایبەتی خۆیان و دەوروبەرەکەیان بوە. مەکیاڤیلی ئەگەرچی باس���ی سێ جۆر میری دەکرد، بەاڵم دواجار بڕوای وابو گەر لەسیستەمێکی کۆماریدا نەژین هەمو میرەکان بەشێوەو ڕێگەی جیاواز س���تەمکار. بەفەرمانڕەوایەکی دەب���ن تەنانەت ئەو میرەش���ی ک���ە لەپێناوی دەکات، کار گش���تیدا بەرژەوەن���دی درەنگ یان زو ڕو لەستەمکاری ئەکات. چونکە مەکیاڤیکیش وەک زۆر بیریاری ت���ر بڕوای واب���و دەس���ەاڵت گەندەڵی دەسەاڵتێکیش هەر دەکات و دروس���ت

بێ سنور بێت، بەتێپەڕینی کات دەبێت مەکیاڤیلی س���تەمکار. بەدەسەاڵتێکی دەیگوت )هەر میرێک هیچ کۆنتڕۆڵێکی جگ���ە لەئیرادەی خ���ۆی نەبێت، وەک

کەسێکی شێت وایە(.یەکێ���ک لەو س���یفەتە هاوبەش���انەی کۆماری و سیس���تەمی لەنێ���وان ک���ە ستەمکاریدا هەیە وەک تۆکڤیل دەڵێت ئەوەی���ە )لە حکومەت���ە کۆماریەکاندا لەستەمکاریشدا یەکس���انن، مرۆڤەکان ه���ەر یەکس���انن، ب���ەاڵم لەیەکەمیاندا لەبەرئ���ەوەی لەناویدا هەمو ش���تێکن و لەدوەمیان���دا لەبەرئ���ەوەی هیچ نین(. لەناو س���تەمکاریدا تەنها سەرکردەکان ش���تن، ه���ەر ئەوانن کە ل���ەدەرەوەی یاساو لەس���ەر کۆمەڵگاوە دەژین و هەر خۆش���یان ب���ەو ش���ێوەیەی دڵخوازی خۆیان���ە حوکمڕانی دەکەن. بەاڵم ئێمە سەردەمی میرەکانمان جێ نەهێشتوە. هەنوک���ەش ه���ەر لەس���ەردەمی میرە زۆرێک دەژین، گەرچی ستەمکارەکاندا لەواڵتان���ی ئەم ناوچەی���ە ناوی خۆیان ن���اوە کۆماری، بەاڵم ه���ەر بەناوەڕۆک وەک میرەکان حوکمڕانی دەکەن. جگە ناتوانیت کەس فەرمانەکانی، لەخوداو لەس���ەر کورسی حوکمرانی الیان ببات. لیبیای لەمیسری حوس���نی موبارەک و قەزافی و ئەس���ەدی س���وریادا کە هەر هەمویان ناویان سیستەمی کۆماریە، ئەم نەریتە پەیڕەو کرا، هەر بۆیەش هەر سێ واڵتەکە لەپێش واڵتەکانی ترەوە توشی قەیرانی گەورەو شۆڕشی خوێناوی بون. لەسەردەمی ستەمکاردا یەکێتیەی ئەو یەکێتیەکی دەردەکەوێت، لەکۆمەڵگادا درۆزنانەی���ە کە لەبچوکتری���ن قەیراندا دەردەکەوێت چەند ناڕاس���ت و هەڵەیە. ژیان لەسەردەمی ستەمکاریدا یەکێتی و ناکات، دروس���ت کۆمەڵگا یەکانگیری بەڵکو بێدەنگی و ترس دروست ده کات. لەس���ەدەی هەژدەدا مۆنیسیکۆ ئەوەی گوتبو کە ئەو ئارامیەی لەس���ەردەمی ستەمکاریدا هەیە، ئاشتیی نیە، بەڵکو تەنیا بێدەنگی ئەو شارانەیە کە دوژمن بەئاس���انی دەتوانێت داگیریان بکات(، بەدیاریکراوی���ش لەبارەی س���تەمکاری س���ەبارەت دەڵێ���ت: ئاس���یاییەوە بەستەمکاری ئاسیایی...لەوێ هەمیشە جی���اوازی هەیە....ئەگەری���ش لەوێش هەرجۆرە یەکێتیەک ببینین، ئەوا ئەوە هاواڵتی���ان نین ک���ە یەکگرتون، بەڵکو جەس���تەی ئەو مردوانەیە ک���ە لەپاڵ

یەکدا نێژراون(.لەواڵت���ی س���ەرکردە هەمیش���ەیەکانی کورس���ی حوکم هەرگیز بەجێ ناهێڵن، نەئاشتی هەیە، نەیەکێتی و یەکانگیری و نەئاس���ایش، ئەوەی هەیە تەنها واڵتی میرێکی ستەمکارە کە واڵت و مرۆڤەکانی ناوی وەک موڵکی تایبەتی خۆی تەماشا

دەکات.

13 )473( سێشه ممه 2015/4/7 birura.awene@gmail.comبیروڕا

ستەمکاریرێبین هه ردی

بەتەمایە کێ چەواشە بکا...بەغدا یان خەڵکی کوردستان؟

کاربەدەسانی نەوتی هەرێم بەهاشوهوش و

زانیاری ناڕاست تائێستا توانیویانە گەلەکەی خۆمان

تەنانەت وەزیرەکان و پارلەمانتارەکانی

کوردستانیش لەخشتە بەرن، بەاڵم هەرگیز ناتوانن کاربەدەسانی

بەغدا بخەڵەتێنن

مەحمود رەزا ئەمینئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق

19 »»

هەنوکەش هەر لەسەردەمی میرە

ستەمکارەکاندا دەژین، گەرچی

زۆرێک لەواڵتانی ئەم ناوچەیە ناوی خۆیان ناوە کۆماری، بەاڵم هەر بەناوەڕۆک وەک میرەکان حوکمڕانی

دەکەن. جگە لەخوداو فەرمانەکانی، کەس

ناتوانیت لەسەر کورسی حوکمرانی

الیان ببات

بیرورا

ئه گه ر راش���كاوانه په نجه له س���ه ر به شێك له كێش���ه كان دابنێین و قس���ه بكه ین، ده بێت بڵێین هه ندێ ناوه ندی سیاس���ی و جه ماوه ری دروش���می به رزكردن���ه وه ی له كوردس���تاندا له الیه ن ده وڵه تیان پرس���ی س���ه ربه خۆیی و س���ه رۆكی هه رێمی كوردس���تانه وه به جددی وه رنه گرتوه و به شێكیش���یان ده ڵێن ده وڵه تی كوردس���تان گه ر بێش���ته به رده رگامان ره تی ده كه ینه وه ، مادام له سه ر ده ستی بارزانی بێته دی ؟! به گش���تیش هه ندێ له م ناوه نده زیاد له مه ترسیه ك له م روه وه ده رده بڕێت و كۆمه ڵێ پرسیار به ڕوی بانگه شه كارانی سه ربه خۆییدا ده وروژێنێت. كه لێ���ره دا ده خوازم به كورتی په نجه بخه مه سه ر ئه و مه ترسی و پرسیارانه ، به و ئه ندازه ی���ه ی په یم پ���ێ بردبێت و دواتر مشت ومڕێكی ده كرێت ئه وه نده ی هه وڵبده ین لۆژیكیان له باره وه بكه ین و هه ندێ پرسیاریان

ئاراسته بكه ین. ئه و پرس���یار و مه ترس���یانه ی ئاماژه شمان پێكردن ده كرێت له م چه ند خاڵه ی خواره وه دا

كورت بكرێنه وه :1. پارتی و بارزان���ی له به رزكردنه وه ی ئه م دروش���مه دا جددی و راستگۆ نین و ته نها وه ك خ���ۆڵ كردنه چ���اوی خه ڵ���ك و موزایه ده ی سیاس���ی و به كارهێنانی وه ك كارتی فشاری

سیاسی به رامبه ر به غدا به كاری ده هێنن؟ له هه ڵگرت���ن و بارزان���ی پارت���ی و .2به رزكردنه وه ی دروش���می س���ه ربه خۆیی له م قۆناغه دا، ناواقیعین و سه ركێشییه كی سیاسی حساب بۆنه كراو ئه نجام ده ده ن و چاره نوسی ده خه ن���ه ئێس���تامان ده س���تكه وته كانی

مه ترسییه وه ؟3. خواس���تی بنه ڕه تی پارت���ی و بارزانی له هه وڵدان بۆ سه ربه خۆیی قۆستنه وه یه تی بۆ به رژه وه ندی تاكه كه سی و بنه ماڵه یی و حزبی و

كردنی به سه روه ریه كی خۆیان؟4. گه یشتنه سه ربه خۆیی به مجۆره ی ئێستا و به ڕێبه رایه ت���ی پارتی و بارزانی كوردس���تانی باشور له قۆناغی دوای سه ربه خۆبوندا ده خاته ب���ه رده م مه ترس���ی به هێزكردن���ی پایه كانی حوكمی بنه ماڵه یی و فۆرخكردنی ده س���ه اڵت و دیموكراس���ی و ئه زمون���ی س���نورداركردنی

پاوانكردنی ژیانی سیاسی؟ئه م خااڵنه پوخته ی ئه و س���ه رلێكردنه وه )تحفظ( و پرسیارو مه ترسیانه ده رده بڕن، كه ئه و ناوه ندانه ئاراس���ته ی پرسی سه ربه خۆیی

ئێستای هه رێمی ده كه ن.به اڵم با له سه ره تادا، پێش هه ر قسه كردنێك له باره ی خاڵه كانه وه ، ئاماژه به هه ندێ ش���ت

بكه ین، له وانه ش:وروژاندن و مه ترس���ی یه كه م/ پرس���یاری ده ربڕین له م روه وه ، به رویه كدا مافه و ره وایه ، ده شبێت به هه ند وه ربگیرێت و وه اڵم بدرێته وه و

بڕه وێنرێته وه ، چونكه : أ. قۆناغی رابردو به حوكمی ملمالنێ و كێشه ناوخۆیی���ه كان، بێ متمانه ی���ی جۆراوجۆری دوجه مسه ره به تایبه تیش هێزه كان و له نێوان حوكمڕانه كه ی قۆناغی پێشوی هه رێم دروست

كردوه . ب. پارت���ی و بنه ماڵه ی بارزانی به گش���تی به ش���ێك بون له و ملمالنێیان���ه و له زۆر كاتدا نه یانتوانی���وه بچنه س���ه رو ئه وانه وه و وه ك ناوبژیوان و به وجۆره ی رێبه رایه تی نه ته وه یی،

ده یخوازێت بیربكه نه وه و مامه ڵه بكه ن. ج. خودی ئه م مه ترس���ی و پرس���یاركردنه به ترس���ان ئاماژه ی���ه روه وه له هه ن���دێ س���ترراتیژێكی نه بون���ی له په راوێزكه وت���ن و

س���ازان له س���ه ركراوی نیش���تمانی نێ���وان سه رجه م هێزه كان، له مه ڕ ئه م پرسه مێژوییه چاره نوسس���ازه . كه به پێشمه رجێكی گرنگی

هێنانه دی له قه ڵه م ده درێت.ب���ه اڵم ده ب���ێ بزانین مافب���ون و ره وایه تی پرس���یار و مه ترس���ییه كان له م���ه ڕ پرس���ی س���ه ربه خۆبونه وه ، په یوه س���تن به وه ی ئه و هێز و ناوه ندانه ی پرس���یار ده كه ن و مه ترسی ده رده بڕن، پێشه كی س���ه ربه خۆبونیان وه ك ئامانجێكی سیاسی قۆناغه كه قبوڵ كردبێت و مه به س���ت تیایدا ش���اردنه وه ی نه بونی دیدی نه بێت. یه كالكه ره وه هه ڵوێس���تی رۆش���ن و به ڵك���و ره خنه گرتن بێت له نه بونی س���ازان و به ڕێوه بردن���ی له چۆنیه ت���ی كه موكورت���ی گه یش���تن میكانیزمه كان���ی ملمالنێ���كان و

به ئامانجه كه .له ڕویه كی ت���ره وه ، ب���ه و ئه ندازه یه ی ئه و ناوه ن���د و هێ���ز و كه س���انه ی ئه و پرس���یار و مه ترسیانه ده وروژێنن، لێپرسراون، به هه مان شێوه ش پارتی و سه رۆكی هه رێمی كوردستان لێپرس���راون، ك���ه نه یانتوانیوه ، ئه و به ش���ه قه ناعه تی���ان دڵنیابكه ن���ه وه و له كۆمه ڵ���گا بڕه وێننه وه و بۆ پێبكه ن و مه ترس���ییه كانیان به مه ش بیانخه نه به رده م له سه نگی مه حه كدان و به رپرسیارێتی نه ته وه یی و سیاسی و ئه خالقی خۆیانه وه . ئه م تێڕوانینه ش بۆ دابه شكردنی لێپرس���راوێتی دۆخه كه ، كۆبونه وه به ده وری مێزی گفتوگۆی جددی ، به مه به ستی گه یشتن به نه خش���ه رێگایه كی س���ازان له س���ه ركراوی له ئه رك���ه به یه ك���ێ ده كات نیش���تمانی ، قۆناغه . ئ���ه م له پێش���ینه كانی هه ره گرنگ و ده بێت پارتی و بارزانی س���ه رۆكی هه رێمیش هۆش���یاربن ب���ه وه ی كه ل���ه م په یوه ندییه دا به هۆی ئ���ه و پێگه و رۆڵ���ه ی هه یانه ئۆباڵ و گه وره نیشتمانی مێژویی و لێپرسراوێتییه كی

رویان تێده كات.ب���ا دوای ئه م پێش���ه كیه ش بێینه س���ه ر یه كه یه ك���ه ی خاڵه وروژێنراوه كانی پێش���و، النیكه م هه ندێ پرس���یار له م قۆناغه بكه ین و ه���ه وڵ بده ین ل���ه وه رزگاری���ان بكه ین ببن به دۆگمایه كی فیكری و سیاسی به ڵگه نه ویست و س���ه رله نوێ بیانكه ین���ه وه به بابه تی قس���ه و مشت ومڕ له س���ه ركردن و تاوتوێكردن و دوباره

هه ڵسه نگاندنه وه و له سه نگدانه وه .پرس���یار هه وڵده ی���ن ت���ر به مانایه ك���ی له پرس���یاره كان بكه ین و له هه ندێ روش���ه وه ده رببڕی���ن. له مه ترس���ییه كان مه ترس���ی بنه ڕه تییه كانی له وه زیف���ه یه ك���ێ چونك���ه قه ناعه ت و فیكر خستنه وه روی س���ه رله نوێی پێدراوو گوته زا و پرسیار و چاره سه ره كانه ، بۆ

قسه له سه ركردن و داوه ری نوێ .به خاڵی په یوه س���ته هه رچ���ی یه ك���ه م/ س���ه ربه خۆیی پرس���ی ك���ه یه كه م���ه وه به كه ره سه یه كی موزایه ده ی سیاسی پارتی و بارزانی داده نێت، سه رنج بۆالی ئه م خااڵنه ی

الی خواره وه راده كێشین:1. ئایا ئ���ه م خوێندنه وه و به ره نجامگیرییه به ره نجامی خوێندنه وه یه كی زانستی و بابه تی عه قڵ���ی پارتییه و له س���ه ر بناغ���ه ی هه واڵ و زانیاری دروس���ت بنیات ن���راوه ، یاخود حه ز به تۆمه تباركردنیان و گومانكردن له س���ه لیقه و

توانای ئه وانی له پشته وه یه ؟2. ئه گ���ه ر ئه م خاڵه واش بێت، له حاڵه تی بڕوابونی به رامبه ر به پرس���ی س���ه ربه خۆیی و كاركردن بۆ ده وڵه تی باش���وری كوردستان، چاره س���ه ر له وه دا نییه ، له دوره وه به ته وس و ته شقه ڵه وه باس له دروش���مه هه ڵبڕراوه كه ی راكێش���انی به ڵك���و بكرێ���ت، بارزان���ی بۆیمباخه كه ی ملی پارتییه تائاستی )احراج( كردن و ته نگه نه فه س���كردنی ، له پێناو پرسیار خستنه س���ه ر راستگۆیی و میسداقییه تی ئه م

هێزه ؟ ئ���ه م دی���ده پێناچێ���ت 3. هه ڵگران���ی هیچ حس���ابێكیان ب���ۆ ئه گه ری راس���تبونی دروش���مه كه و جددی بونی پارت���ی و بارزانی له م روه وه كردبێت، به مه ش جۆرێ له ره هایی خۆی���ان خوێندنه وه كان���ی به تێگه یش���تن و

ده به خشن.

پرسیاریش لێره دا ئه وه یه داخۆ له كاتێكدا دنی���ای سیاس���ه ت و لێكدانه وه ی سیاس���ی، ش���وێنێكه ب���ۆ رێژه ی���ی بون و بون���ی زیاتر له ئه گه رو س���یناریۆیه ك، ده بێت ئه گه ر ئه م خوێندنه وه یه به هه ڵه كه وته وه و پێچه وانه كه ی راست ده رچو، ئه وسا چی بكه ن؟ له راستیدا، دوچاری ش���ۆك و په ش���ۆكاوی و ش���پرزه یی سیاس���ی و ده رون���ی دێن، بۆیه ی���ان ده بێت بكه ون���ه دژایه تی هه نگاوه ك���ه )كه كارێكی ئاس���ان نییه ( یاخود به دوایدا رابكه ن و وه ك هاوبه ش���ی س���ه ره كی نه بینرێن و هێنده ی تر پێگه ی بارزانی و بنه ماڵه و حزبه كه ی به هێزتر

بكه ن؟دوه م/ وروژاندنی ئه م پرسیار و ده ربڕینه ش له س���ه ره پێچێكی مێژویی وه ك مه ترسیه ك، گرنگ و دۆخێكی پڕ له پاشاگه ردانی و قه یرانی قوڵی وه ك ئێستادا ئاساییه . به اڵم به دوباره

سه رنجدان له م خااڵنه ی خواره وه :)1( ئایا ئ���ه م دیده ی گفتوگۆیه كی ج���دی له گ���ه ڵ پارت���ی و بارزان���ی و هێ���زه الیه نگره كان���ی تری پرس���ی س���ه ربه خۆیی داخۆك���ورد و پرس���یون. لێ���ی ك���ردوه و ناس���یونالیزمی كوردی ل���ه م هه نگاوه یاندا پشتیان به چ راس���تی و پێدراوێكی سیاسی و مه یدانی���ی و به ڵێنێك به س���توه ؟ یاخود به و زانیاری و لێكدانه وه و هه ڵس���ه نگاندنانه ی الی خۆیان���ه وازیانهێناوه و یه كالیه ن���ه ده ڕواننه

مه سه له كه ؟)2( ئای���ا ئ���ه م دیده تاكو ئێس���تا ئه و زانیاری و به ڵگه و داتا و راس���تیانه ی خستۆته ڕو كه له م ڕوه وه ، پشتڕاس���تی بۆچونه كانی بكات���ه وه ؟ داوای له په رله م���ان و حكوم���ه ت كردوه دانیش���تنی كراوه له س���ه ر ئه م پرسه بك���ه ن و رای گش���تی لێ ئ���اگادار بكه نه وه ؟ یاخود بۆچونه كانی ئه ویش له س���ه ر متمانه ی ئه ندام و الیه نگر و جه ماوه ره كه ی وه س���تاوه و هێنده به هێزنین، به رامبه ر وه اڵمی الیه نه كه ی تر و ناوه نده فیكری و جه ماوه رییه جیاوازه كه ،

توانای خۆگرتنیان هه بێت؟)3( ئای���ا خه ڵكی ئه و ماف���ه ی نییه ئه م پرسیار و مه ترسییه به و دیوه شدا لێكبداته وه ، كه به ڵگه یه له س���ه ر راڕایی هه ندێ ناوه ندی سیاس���ی و یه كالنه كردن���ه وه ی هه ڵوێس���تی سیاسی له مه ڕ پرسی سه ربه خۆیی له به ر زیاد

له هۆكارێك؟.)4( ئایا له كایه ی زانس���ت و سیاسییه كان و كاری سیاسیدا پێوه رێكی چه سپاو و كۆده نگ له س���ه ركراو ده رباره ی واقیعبینی سیاس���ی و پرس���ی واقیعی���ی هه یه ؟ یاخود دیس���انه وه ئه می���ش پرس���ێكی رێژه یی���ه و ملكه چه بۆ دی���ده ئایدۆل���ۆژی ، دی���دگا كارتێكردن���ی

سیاسییه كان و چاوه ڕوانی و خه ونه كان؟)5( ئای���ا ئ���ه م دیده ده توانێ���ت واقیعی سیاس���ی و پارێزگاری له واقیعی باو، له یه كتر جیابكات���ه وه و تێكه ڵیان ن���ه كات و دڵنیامان بكات���ه وه ئ���ه م راڕایی���ه ره گ���ی له مێ���ژوی هه ستبه شكس���ت و الوازیی م���رۆڤ و نوخبه ی

سیاسی كوردیدا نییه ؟

)6( ئه گ���ه ر واقیعی سیاس���ی خ���وازراو، خۆی���دا له گ���ه ڵ ته حه داش���ی دژواری و هه ڵگرتبێت، داخۆ هیچ هه نگاوێكی مێژویی و چاره نوسس���ازی سیاس���ی، به ب���ێ جۆرێك ره تكردنه وه و بۆكراو و له سه ركێشی حس���اب روبه ڕوبون���ه وه ی واقیعی داس���ه پاو و بڕوابون به بنیاتنان���ی واقیعێكی نوێ دێته دی ؟ داخۆ ده توانین ئه م توخمانه ی وتمان له سروش���تی كاری سیاس���ی و چۆنیه ت���ی به ڕێوه بردن���ی میكانیزمه كانی دیاریكردن���ی ملمالنێ���كان و ئایا گه یش���تن به ئاواته كان جیابكه ین���ه وه ؟ ئه گه ر واقیعبینیه كی سیاسی بكرێت به پاساوی خۆالبچوكبونه وه و ترس���اندن و خۆبه واقی���ع وه النانی ئیراده ی سیاسی میلله تێك، شایه نی ئه وه نییه زیاد له پرسیار و گومانێكی ئاراسته

بكرێت؟ئه م���ه ش پێم���ان ده ڵێ���ت زۆر گرنگ���ه پێش هه ر ش���تێك رێكه وتن له س���ه ر وه سفی دژبه یه كه كان���ی پێكهێنه ره كان���ی و واقی���ع و ن���اوی و شانس���ه كانی بكرێت و ئه و راس���تیه كۆمه ڵناسیه ش���مان له به رچاوبێت كه زۆربه ی ئه وه ی به واقیع ناوده برێت، له راستیدا وێنه ی له به رگیراوه ی واقیعه نه ك خودی واقیع. بۆیه له گه ڵ ره وابونی ئه م پرسیاره ، ده بێت بكرێت به بابه تێك بۆ تاوتوێكردنی ده س���ته جه معی و ناوكۆیی هێزه سیاس���ییه كان و ده سته بژێری ئه كادیم���ی و فیكری و پێ���ش ئه نجامدانی ئه م به س���ه ر تاكڕه هه ندانه دیبه یت���ه ش حوكمی

واقیعدا نه ده ین.له م ڕوه وه ده بێت مه ترسی له وه ش ده رببڕین كه ئه م پرسه له سۆنگه ی یه كتر قبوڵ نه كردن و به رگه نه گرتنی هه ندێ ده س���تكه وتی دژ به ره سیاسییه حزبییه كان، نه بێته چوارچێوه یه ك بۆ كاركردن ب���ه و ئاقاره ی ، هه نگاونان به ره و س���ه ربه خۆیی ناواقیعی ده ركه وێت و كۆسپ و ته گ���ه ره ی ئیزافی جۆراوجۆری بۆ دروس���ت

بكرێت و بێته پێشی .س���ێهه م/ ده رباره ی پرس���یار و مه ترسی س���ێهه میش گرنگه هه ڵوێسته له سه ر هه ندێ

خاڵ بكه ین له وانه ش :1. ئایا ئه م مه ترس���ییه ش���تێكه جێگای هیچ گومانلێكردنێك نه بێ و به هیچ چه شنێك نه توانی���ن خۆی لێ ببوێرین؟ یاخود ده كرێت خۆپارێزانه ی سیاس���ه تێكی له ئێستاوه هه ر له كاریگ���ه ری و بگرینه ب���ه رو به رامب���ه ر

ره نگدانه وه كانی كه م بكه ینه وه ؟هه م���و دژی روه وه ل���ه م ئای���ا .2س���ودلێوه رگرتنێكی پارت���ی و بارزانی���ن له م هه نگاوه ، یاخود ته نها دژی سودلێوه رگرتنی ناڕه واو هه وڵ���ی دورخس���تنه وه ی ئه وانیتر و خۆبه خاوه ن نیش���اندانی ره های پرسه كه ین؟ چونكه ئه گه ر مه سه له كه ئه وه بێت ئه وان هیچ س���ودێكی لێ وه رنه گ���رن، بیركردنه وه یه كی نالۆژیكییه و س���ود لێوه رگرتنێكی ره وا مافی ره وای ئ���ه وان و هێ���ز و الیه نه كانی تریش���ه ، بۆی���ه ده بێت ته نها دژی س���ود لێوه رگرتنی ناڕه وابین له سه ر حس���ابی هێز و ته وژمه كانی ت���ری كۆمه ڵگا. گه وره بون���ی رۆڵی پارتیش له ئێس���تادا، په یوه س���ته به هه ن���دێ واقیعی مێژویی و هه نوكه ی���ی و هه ڵه ی به رامبه ره كان. لێره دا ئه وه ی جێگای له سه ر وه ستانه ئه وه یه ، كه پرس���ێكی گرنگی وه ك س���ه ربه خۆیی كه په یوه س���ته به ماف و چاره نوسی نه ته وه یه ك و ی���ه ك س���ه ده له خوێ���ن و خه ب���ات، ناكرێت له س���ۆنگه ی مه ترس���ی س���ود لێوه رگرتنی خراپی هێزێكی سیاس���ی له م هه نگاو و پرسه دوابخرێت و گومان���ی به ده وره وه هه ڵبچنرێت. یاخود، دژایه تی بكرێت. به ڵكو كاری راس���ت ئه وه یه ، هه وڵی س���نورداركردنی ئه و ته ماحه بدرێت. نه ك په كخستنی هه نگاوه كه . ده بێت له و قۆناغه ش ده رچوبین كه هه ر له به رئه وه ی پرس���ێك پارت���ی و بارزانی بانگه ش���ه ی بۆ ده كه ن، یاخ���ود رێبه رایه تی ده كه ن، ده بێت دژایه ت���ی بكرێت و بێ هی���چ ورده كاریه كی تر به جێگای مه ترس���ی دابنرێت. چونكه راست ئه وه ی���ه س���ه یری پرس���ه كه بكرێ���ت داخۆ له به رژه وه ندی نه ته وه و گه له كه ماندایه ، یاخود نا، واته )كێ ( كارێ ده كات زۆر گرنگ نییه ،

به ڵكو به پله ی یه كه م )چی ده كات( گرنگه .3. ئه گ���ه ر ته ماحێكی ناڕه واش له م روه وه الی پارتی هه بێت و هه وڵی بۆ بدات ، چاره سه ر له دوره په رێ���زی و به دگومان���ی و گومانكردن و ناڕه زایه تی نه رێنیدا نییه ، به ڵكو وا له گره وی زیات���ر ج���دی ب���ون و به ش���كردنی هه وڵ و هه ڵوێسته كه له گه ڵ پارتی و كاڵكردنه وه ی ئه و وێنه یه ی كه ته نها پارتی له م روه وه جدییه و س���ه ربه خۆیی پرۆژه ی ئه وه و هێزه كانی دی به ته نگییه وه زۆر له گه ڵیدان و به شه رمنییه وه

نین.ته نه���ا به م���ه ده توانی���ن ل���ه و ئه گ���ه ره كه مكه ین���ه وه و به ك���رده وه س���ه روه ری ئه م هه نگاوه له گه ڵ پارتی و بارزانیدا به شبكه ین. چونكه ده بێت حساب بۆ ئه وه بكه ین پارتی و بارزان���ی له م روه وه بڕی���اری خۆیان دابێت و له گه ڵ پرس���ه كه دا بڕۆنه پێش. گه ر ئه مه ش روبدات و گۆڕه پانه كه له به رچاوی زۆرینه ی رای گشتی بۆ پارتی چۆڵكرابو، ئه وه ی به مه ترسی دانرابو، ب���ه كرده وه به ه���ۆی دوره په رێزی و ڕاڕایی و ترسان له س���ود لێوه رگرتنی خراپی پارتی ، دێته دی و هێنده ی تر پێگه و قورسایی ئ���ه م هێزه به هێزت���رو پته وت���ر و كاریگه رتر

ده بێت.چ���واره م/ س���ه باره ت به م مه ترس���ییه ش ئه گه ر جدی بێت و بۆ خۆدزینه وه له ش���اندانه ب���ه ر ئه ركه كان���ی قۆناغه ك���ه و وه دیهێنانی پێداویس���تییه كانی نه بێت، سه رنج بۆالی ئه م

خااڵنه ی الی خواره وه راده كێشم:

1. نه بونی ده وڵه تی س���ه ربه خۆ له رابردودا هه رگی���ز نه بۆته رێگ���ر له ب���ه رده م پارتی و پاوان ده سه اڵت له ده س���ه اڵتدا، هاوتاكه شی بك���ه ن و بۆ م���اوه ی زیات���ر له )10(س���اڵ هه ریه كه ی���ان له ناوچه ی خۆیان���دا به لۆژیكی حزب���ی فه رمانده ئیش بك���ه ن و كارێ بكه ن هیچ مه ودایه كی راس���ته قینه له نێوان حزب و به س���ه ر نه مێنێته وه و ده س���ت حكومه ت���دا سه روه ت و س���امانی واڵتدا بگرن و ده سه اڵت تاكه كه س���ی و به رژه وه ندیی���ه له پێن���او بنه ماڵه یی و حزبییه كاندا تائاس���تێكی خراپ

به كار نه هێنن.2. ت���ه واو به پێچه وان���ه وه ی ئ���ه م دیده وه ده وڵه تی س���ه ربه خۆ ده بێته چوارچێوه یه ك مه ده ن���ی خه بات���ی گه رمتركردن���ی ب���ۆ له پێناو فۆرمێكی ئینس���انیتری ده س���ه اڵت و نه ته وه س���ازی و حوكمڕانیه كی پێشكه وتوتر. چونكه یه كێ له هۆكاره بنه ڕه تی یه كانی پشت س���نورداریی خه باتی مه ده نی و سه رنه گرتنی هه وڵه كانی چاكس���ازی له قۆناغ���ی رابردودا، ترسان و ترساندن بو له مه سه له نه ته وه ییه كه و هه ڕه ش���ه ی ده وروب���ه ر و نه بون���ی س���نوری دانپیانراوی نێوده وڵه تی ، به س���وتانی كارتی نه ته وه یی له م فۆرمه ی ئێس���تایدا، به ده ست پارتی و هێزه ته قلیدییه ناسیونالیس���ته كانی كۆمه ڵگاوه ، ئاسۆیه كی نوێ به ڕوی چاكسازی و گۆڕانكاری���دا ده كرێت���ه وه ، چونكه پرس���ی دیموكراسی و چاكس���ازی و مافه كانی مرۆڤ و هاواڵتی و هاوش���ێوه كانیان له پاڵ په ره پێدانی نه ته وه ییه كان ده زگا دامه زراندن���ی ئابوری و س���ه ره كی سیاسه تكردن و به ته وه ره ی ده بن

كێبه ركێی نێوان هێزه سیاسییه كان.3. ئه وه ی ئ���ه و مه ترس���ییه گریمانكراوه له كۆمه ڵگای ئێمه دا زیاترده كات، به شنه كردنی به ركه وت و سه روه ریه كانی ئه م قۆناغه و پرسی سه ربه خۆییه له گه ڵ پارتی و بارزانیدا، چونكه به م به ش���كردنه هه ر له سه ره تاوه ، رێگا له وه ده گیرێت، پارتی بكه وێت���ه مه یلی به بارزانی كردنی كۆی ده س���كه وت و وس���ه روه ریه كان. بۆی���ه له پێناو ئ���ه وه ی ئه گه رێكی له م جۆره له داهاتودا نه بێته واقیع )كه پێموایه ئاسان نیی���ه ببێت( چاره س���ه ر وا له ج���ددی بون و له چوارچێوه ی راسته قینه ، به پیره وه چونێكی هه وڵ و تێكۆشانه كاندا، به ئاقاری سه ربه خۆیی و

به ده وڵه تبونی باشوری كوردستاندا.4. كورتكردنه وه ی مه ترسییه كان له پارتیدا و وه ده رنانی هێزه كانی تر له و روه وه له بازنه ی پرس���یار خستنه س���ه ر كارێك���ی ناڕاس���ته . چونك���ه قۆناغی رابردو پێیوتین: پاوانكردنی داموده زگاكانی به حزبیكردن���ی ده س���ه اڵت و حكومه ت و پێش���مه رگه و هێزه كانی ئاسایشی ناوخۆ و ناوه ندی زانكۆ و كه رت و كایه كانی تر و خراپبه كارهێنانی ده سه اڵت و گه نده ڵی و خه ڵك به زۆركردنه حزبی و به كارهێنانی س���ه روه ت و داهاتی گش���تی ب���ۆ ملپێكه چكردنی خه ڵك و بێده نگكردنیان و ده ستخس���تنه ناو كاروباری دادگا و نه بون���ی رونیی و س���ه روه ری یاس���ا، جه مس���ه ره كه ی ت���ری حوكمڕانیش ئه نجامی داوه و ئه گ���ه ر جیاوازییه ك هه بوبێت له جۆری حوكمڕانی���دا جه وهه ری نه ب���وه و په یوه ندی

به هه ندێ په راوێز و) تفاصیل(ه وه هه بوه .بۆیه له م روه وه له گه ڵ ئه وه ی ئه وه راسته كه حس���ابێكی زۆرتر بۆ پارتی بكرێت له به ر سروش���تی پێكهاته یی و گه شه كردنی مێژویی حزبه ك���ه و باوه ڕبون���ی به دیموكراس���ییه كی مه رجدار و كۆمه ڵێ شتی تر، نابێت ترسه كان ه���ه ر له ودا كورت بكرێن���ه وه . به ڵكو ده بێت كۆی كلتوری سیاسیمان بخرێته ژێرپرسیار و كوردییه كه ش بااڵده س���ته حزبیی���ه مۆدێله له ئاس���تی جۆراوجۆردا به مه ترسی بزانرێت و

دیدمان له مه ڕ پرسه كه هه مه الیه نه بێت.پێموایه ئه م پاس���اوه زۆر به هێز .5نه بێت چونكه سه رده می حوكمی بنه ماڵه یی و دیكتاتۆری تاڕاده یه ك به سه رچوه ، پێكهاته ی كۆمه ڵگای كوردس���تان و بون���ی زیاد له هێز و ئاراس���ته و ته وژمێك و س���ه رهه ڵدانی میدیای ئه هل���ی و كۆمه ڵ���گای مه ده ن���ی و جی���اوازی كلتوری ئاینی و زه مه نی مێژویی و زۆر شتیتر، رێگه ده گ���رن له وه ی پارت���ی و غه یری پارتی بی���ر له دامه زراندنی مۆدێل���ی حوكمڕانیه كی بنه ماڵه یی ناده س���توری گه نده ڵ و كۆنه پارێز و سته مكاری هاوشێوه ی هه ندێ له واڵتانی كه نداو بكاته وه . له ئێستاش���دا بیركردنه وه یه ك له ناو پارتیدا هه ست پێده كرێت، كه به قه ناعه تبون به و راس���تیه ی س���ه ره وه ، هه وڵ���ی جۆرێك له خۆگونجان���دن له گ���ه ڵ گۆڕانكارییه كان���ی قۆناغه كه و س���ه رده م ده دات و ده ش���یه وێت له رێی میدیاوه س���یمایه كی جیاوازتری پارتی

بخاته رو.

14)473( سێشه ممه 2015/4/7

پرسی‌سه‌ربه‌خۆیی‌و‌گرێی‌‌پارتی‌‌و‌بارزانی‌

ئه بوبه كر عه لی

لەدروشمە دروشمی بتش����کاندن یەکێک هەرە ناسراوو باوەکانی گەالنی ژێردەستەی حوکم����ی زۆرداری و تاک����ڕەوی دەس����ەاڵتە س����تەمکارەکان بوە لەمێژووی دورو نزیکی مرۆڤایەتیدا، پاڵەوانەکانی بتشکێن و شۆڕشە بت ڕوخێنەرەکانیش کەم نەبون لەمێژودا، ب����ەاڵم بەدرێژایی مێژو لەگ����ەڵ ئەو هەمو شۆڕش و کاردانەوانەدا لەدژی بت و بەبتکردنی دەس����ەاڵت تاڕادەیەک����ی زۆر نەتوان����راوە کۆتایی بەسەردەمی بت بهێنرێت و لەهەمو قۆناغەکان����ی ژیانی مرۆڤایەتی����دا، گەالنی دواکەوتو بەگشتی بەردەوام گیرۆدەی بتی سیاسی و دەسەاڵتداری بتئاسا بون لەفۆرم و ش����ێوازی جیاوازدا، بەردەوامی دەسەاڵت و نفوزی بتەکانیش سەرباری هەمو دژایەتی و

بت����ی قۆرخکاری لەدژی ناڕەزایەتی����ەکان لەئامادەیی ژی����ان کایەکان����ی س����ەرجەم بەردەوامی لەشکری کۆیلەی ڕازی بەحاڵی خۆی����ان و ئەش����هەدوکردن ب����ۆ هەمو کارو هەڵوێستێکی ناڕاس����ت و نادروستی بتەکان

بوە بەدرێژایی مێژو.لەمێژوی دورو نزیکی گەالنی چەوساوەو ژێردەس����تەی بتەکاندا زۆرجار شۆڕشەکان سەرکەوتنیان بەدەست هێناوەو چەندینجار کۆش����ک و تەالرو عەرش����ی بتەکان و خودی بتەکان تێکشکێنراون و لەناوبراون و کراونەتە پەندی زەمانە، بەاڵم بەدرێژایی مێژو لەگەڵ ڕوخان و لەناوچونی هەر بتێکدا لەش����کری کۆیلە پاش ماوەیەکی کەم بەچەپڵەلێدان و پاش����کەوتنی بێشەرت و قەید بۆ دەسەاڵت و سیاس����یە خاوەن ش����ۆڕش و دروش����مەکان بتێک����ی نوێی����ان تاش����یوەو گەورەکردوەو س����ەرلەنوێ بەریان داوەتەوە گیانی ژیان و

گوزەرانی خەڵک.گەالن����ی لەن����او ک����وردی کۆمەڵ����گای ژێردەس����تەو چەوس����اوەدا لەهەموان زیاتر لەمێژوی دورو نزیکیدا گیرۆدەی دەس����تی بتە سیاس����ی وئابورییەکانە، کەم قۆناغی ژیانی سیاسی کورد لەباشوری کوردستاندا هەیە کە کۆمەڵگا گیرۆدەی دەستی بتێکی سیاسی یان چەند بتێکی سیاسی نەبوبێت، لەهی����چ قۆناغێکیش����دا نەب����وە ئ����ەم بتە ئازادیخواز چەوساوەو خەڵکانی سیاسیانە ڕوبەڕوی����ان نەبوبنەوە، ب����ەاڵم لەئامادەیی لەشکری گەورەی کۆیلەدا ئەگەر خەڵکانی ئازادیخوازیش سەرکەوتنێکی کاتییان بەسەر بتەکاندا بەدەس����ت هێنابێت؛ س����ەرئەنجام بەری شۆڕش����ەکان گورگانخ����وارد کراون و کۆمەڵگا لەماوەیەکی کورتدا گەڕێنراوەتەوە دۆخ����ی خراپی خ����ۆی و بتە سیاس����یەکان بەعەقڵ����ی بچوک و کڵۆڵ����ی خۆیان چۆنیان

ویستوە ئاوا کۆمەڵگایان ئاراستە کردوە.کورد لەباش����وردا لەس����ایەی سیاسەتی لەئێس����تادا کۆنەکان����دا بت����ە چەوت����ی دابەش����بونێکی س����ەیر لەڕوی سیاس����ی و جوگرافیی����ەوە کۆمەاڵیەت����ی و ئاب����وری و دابەش بوە، بەجۆرێک ه����ەر حیزبەو بتی تایبەتی خ����ۆی هه یه ، هەرناوچ����ەو لەژێر کۆنترۆڵ����ی بتێکدایە، ئاب����وری هەر زۆنێک بەویس����تی بتێک ئاڵوگ����ۆڕ دەکات، لەڕوی کۆمەاڵیەتیش����ەوە زۆر خێ����زان و پێکهاتەی کۆمەاڵیەت����ی خاوەن بتی تایبەتی خۆیانن و تا ڕادەی پەرستن و ش����وێنکەوتن ئامادەی

پەیڕەوکردنی فەرمایشتەکانیانن.لەش����کرێکی گەورەی کۆیلە لەئامادەیی لەکۆمەڵگای کوردیدا ش����ەڕکردنی بتەکان و شکاندنی بتە سیاسی و ئابورییەکان کارێکی بێهودەیە، بۆئەوەی لەشەڕی شکاندنی بتدا س����ەرکەوتن بەدەس����ت بهێنرێت پێویستە

لەپێشەوە ش����ەڕی تێکشکاندنی عەقڵیەتی کۆیلە دەستی پێبکرێت و لەڕیشەوە لەشکری کۆیلە لەبن بهێنرێ����ت، ئەگەرنا هەر رۆژەو بتێ����ک لەگۆڕبنرێت ئەوا لەش����کری کۆیلە دەیان بت لەش����وێنیان دروست دەکەنەوەو گەورەتریان دەکەنەوە لەبتە شکێنراوەکانی

پێشو.کام سیاسی دەبێتە ئااڵهەڵگری دروشمی تێکشکاندنی لەش����کری کۆیلە، ئەم شەڕی تێکشکاندنی لەشکری کۆیلەیە بەکام حیزب و سەرکردەی سیاسی دەکرێت، پرسیارەکان قورسن وەاڵمەکان قورستر، بەاڵم هەتا ئەم شۆڕش����ی تێکشکاندنی لەش����کری کۆیلەیە دەس����ت پێنەکەین ئ����ەوا کۆمەڵگاو دنیای سیاسی ئێمە خاڵی نابێت لەبت، سیاسەت و ئیدارەدان����ی واڵتیش لەئامادەیی ئەم هەمو بت����ەدا هی����چ دەرئەنجامێک����ی نابێت جگە

لەسوڕانەوە لەناو بازنەیەکی بۆشدا!

شەڕی‌)بت(‌یان‌لەشکری‌)کۆیلە(!

كورتكردنه وه ی مه ترسییه كان

له پارتیدا و وه ده رنانی هێزه كانی تر له و روه وه له بازنه ی

پرسیار خستنه سه ر كارێكی ناڕاسته

سه رده می حوكمی بنه ماڵه یی و

دیكتاتۆری تاڕاده یه ك به سه رچوه ، پێكهاته ی كۆمه ڵگای كوردستان و

بونی زیاد له هێز و ئاراسته و ته وژمێك رێگه ده گرن له وه ی

پارتی و غه یری پارتی بیر له دامه زراندنی

مۆدێلی حوكمڕانیه كی بنه ماڵه یی ناده ستوری گه نده ڵ و كۆنه پارێز و

سته مكاری هاوشێوه ی هه ندێ له واڵتانی

كه نداو بكاته وه

پشکۆ حه مەفه ره ج

کام سیاسی دەبێتە ئااڵهەڵگری دروشمی

تێکشکاندنی لەشکری کۆیلە، ئەم شەڕی

تێکشکاندنی لەشکری کۆیلەیە بەکام حیزب و

سەرکردەی سیاسی دەکرێت

به د خۆراكی یه كێكه له هۆكاره گرینگه كان كه كاریگه ری هه یه له سه ر ته ندروستی و جوانی و هێ���زی قژ. هه ربۆیه پابه ن���د بون به خۆراكی ته ندروس���ت، به دڵنیای���ه وه كاریگه ری هه یه له س���ه ر قژ، ب���ه اڵم ده بێت چه ن���د مانگێك چاوه ڕێ بكه ی���ت بۆئ���ه وه ی قژێكی جوانت

هه بێت.ئه مانه ی خواره وه ئه و خۆراكانه یه كه قژێكی

به هێزو بریقه دارت پێده به خشن.1. ئۆمیگا 3

یارمه تی ده رێكی باش���ه بۆده س���ت كه وتنی قژێكی ته ندروس���ت چونكه خۆراك بۆ بیخی قژه كه و به رگ���ی خانه كانی س���ه ر و قژ نه رم

ده كات.ئه و خۆراكانه ی كه ئۆمی���گا3 تێدایه بریتیه له تۆوی كه تان، گوێزو ماس���ی س���ه له مۆن و

قه رنابیت و كه له رم و بروكلی هتد....2. ئه و خۆراكانه ی ده وڵه مه ندن به زینك

زین���ك یارمه ت���ی رێكخس���تنی هۆرمۆن���ی تستۆس���تیرۆن و هۆرمۆنه كان���ی ت���ری له ش ده دات، هه روه ها یارمه تی دروس���تبونی ئه و غودان���ه ده دات كه چ���ه وری ده ده ن به بێخی سه رو یارمه تی گه شه ی شانه كان ده ده ن و قژ

به ته ندروست ده هێڵیته وه .ئه و خۆراكانه ی زینكی تێدایه بریتیه له نۆك و

گه نم و گۆشتی مانگاو جگه ر.3. ئه و خۆراكانه ی ده وڵه مه ندن به پرۆتین

پرۆتی���ن پێكهاته یه ك���ی س���ه ره كیه بۆ قژ،

كه مبون���ه وه ی ده بێته هۆی س���پی بونی قژو الوازبونی

ئ���ه و خۆراكان���ه ی پرۆتینی تێدای���ه بریتین له ش���یرو س���پێنه ی هێلكه و پاقله و فاسولیاو

نیسك و مریشك و هتد...4. ئه و خۆراكانه ی ده وڵه مه ندن به ئاسن

ئاس���ن یارمه تی چونی خوێن و ئوكس���جین و خۆراك ده دات بۆ هه مو خانه كانی له ش به بێخی سه ریش���ه وه . هه ربۆیه زو چاره س���ه ركردنی كه می ئاس���ن ده بێته هۆی چاره س���ه ركردنی

كێشه ی قژ.ئ���ه و خۆراكان���ه ی ئاس���نی تێدای���ه بریتین له س���ه وزه ی گه اڵ پانه كان)س���پیناغ، سڵق، گۆش���تی س���ور، دانه وێڵه كان، كه ل���ه رم(.

زه ردێنه ی هێلكه ، نیسك، كه ره وز.5. ئه و خۆراكانه ی . ڤیتامینC.A.تێدایه

ئ���ه م دو ڤیتامین���ه ره گ���ی ق���ژه كان ك���ه

له شێوه ی پیازه ده وروژێنن مادده یه ك قژه ك����ه ره گ����ی ك����ه ده رده دات

له هه ڵوه ری����ن ده كات و به هێ����ز ده یپارێزێت.

ئ����ه و خۆراكان����ه ی ئ����ه م دو ڤیتامینه ی����ان تێدایه بریتین له س����پناخ و س����ڵق و گێزه رو

په تاته و قه رنابیت.ده وڵه مه ن����د خۆراك����ی .6

به مه گنسیۆمكه می مه گنسیۆم ده بێته هۆی

هه وكردن. كه ئه مه ش هۆكارێكی گرینگ����ه ب����ۆ هه ڵوه رین����ی قژ له

هه ردو ره گه ز.ئه و خۆراكانه ی مه گنسیۆمیان تێدایه بریتین له مۆز و نیسك و برنج و ماسی و

سپیناغ.

ئه و 6 خۆراكه ی كه بۆ قژ زۆر پێویسنت15 )473( سێشه ممه 2015/4/7 tandrostyawene@gmail.comته‌ندروستی

نه‌شته‌رد.گۆران عەبدواڵ دەینوسێت

ئا: دكتۆر هیوا فازل

نه خ����ۆش: ڤایرۆس����ی هه وكردن����ی جگه ر چییه ؟

گوێزراوه یه )زه ردویی نه خۆشیه كی دكتۆر: جگه ر( كه به هۆی ڤایرۆسێكه وه توشی جگه ر ده بێت و ده بێته هۆی له ناوبردنی خانه كانی و زۆرمه ترس����یدار ده بێ����ت ئه گ����ه ر دواكه وی

له ده ستنیشانكردنی نه خۆشییه كه .نه خۆش: چه ند جۆر هه وكردن هه یه ؟

جۆره كان����ی ل����ه هه ری����ه ك دكت����ۆر: )A.B.C.D.E( هه ی����ه كه س����ه رجه میان توشی مرۆڤ ده بێت، له كاتی وه رنه گرتنی چاره سه ر سه رجه م جۆره كانی ده بێته هۆی

له ناوچونی جگه رو دواتر مردنی كه سه كه .نه خۆش: جۆری A چییه ؟

دكت����ۆر: ئه م ج����ۆره 95% توش����ی منداڵ ده بێت، به اڵم گه وره ش توشی ده بێت . ئه م نه خۆش����یه به هۆی ئاو و خۆراكی پێسه وه توشی مرۆڤ ده بێ و هه روه ها له كه سێكه وه بۆیه كێكی تر ده گوێزرێته وه ، ئه م زه ردوییه

نابێته هۆی نه خۆشییه كی درێژ خایه ن.نه خۆش: جۆری B چیه ؟

دكتۆر: ئه م جۆره توش����ی هه مو ته مه نێك ده بێ����ت و جۆرێك����ی مه ترس����یداره ئه گه ر چاره س����ه ر نه كرێ����ت له دوای ڤایرۆس����ی ئایدزه وه ی����ه ل����ه روی مه ترس����یه وه و یه ك له سه ر سێی جیهان ئه م زه ردوییه ی هه یه . ئه م ج����ۆره درێژخایه ن����ه و به هۆی خوێن و

لیكوسێكس و ماچی ناوده م و ده رزی پیسبو ده گوێزرێته وه .

نه خۆش: جۆری C چیه ؟دكت����ۆر: ئ����ه م ج����ۆره ترس����ناكترینیانه و ده گوێزرێت����ه وه و خوێن����ه وه له رێگ����ه ی سێكس����یش پیس����بو و ده رزی هه روه ه����ا هۆكاری گواستنه وه یه تی . هه روه ها به شێك له نه خۆشی ڤایرۆسی جگه ر ده بێته جۆری

. Cنه خۆش����ییه كه نیش����انه كانی نه خ����ۆش:

به گشتی چۆنه ؟دكتۆر: هه مو جۆره كان ئه م نیش����انانه یان هه ی����ه ب����ه اڵم به توندتر یاخود س����وكتر. نیش����انه كانیش بریتین له زه ردبونی پێست و سپێنه ی چاو و هیالكی و بێتاقه تی و نه مانی ئاره زوی خواردن و ئاوسانی سك و گه وره بونی س����پڵ و به رزبونه وه ی پله ی گه رمی له ش و چه ند نیشانه یه كی تر، پێویسته ئه وه بزانیت كه س����ه رجه م جۆره كان ئه گه ر چاره س����ه ر وه رنه گرێت ده بێته هۆی له ناوچونی جگه رو

دواتر مردن.نه خ����ۆش: خۆپاراس����تن چ����ۆن ده بێ����ت

له سه رجه م جۆره كان؟دكتۆر: دوركه وتنه وه له هه مو ئه و هۆكارانه كه ده بێته هۆی توشبون به نه خۆشییه كه و له سه ره وه باس����مان كردوه . كوتان دژ به و نه خۆش����یه به ئاس����انی ده س����ت ده كه وێت له نه خۆشخانه كان و پێویسته هه مو كه سێك

خۆی بكوتێت .

پرسیاری نه خۆش و وه اڵمی پزیشكه ته

تایبه کی

ۆشه ی گ

ه کانۆشی

ه نه خب

ڤایرۆسی هه وكردنی جگه ر

ڕەگە مێژویەکانی سیستمی تەندروست

2ک����ە تەندروس����تیەی سیس����تمە ئ����ەو بیستەوە لەس����ەرەتای سەدەی بریتانیەکان لەعێراق����دا ڕەگەکانی داکوتی، سیس����تمێکی الوازو بێ متمانەو دەرەکی بو لەپەیوەس����ت بەپێدراوە ئابوریو سیاسی و کۆمەاڵیەتیەکان. ئەو دەزگا تەندروس����تیانەی کە بریتانیاکان دروس����تکریانکرد لەڕوی دارایی و سیاسیەوە پاشکۆی بریتانیاکان و سیستمی پاشایەتی و ب����ەدوای ئەوانیش����دا پاش����كۆی زنجیریەک دەس����ەاڵتی س����ەربازی بون. بۆیە سیستمی تەندروس����تی هەڵقواڵوی کۆمەڵگا خۆی نیە، بەڵکو هاوردەو دروستکراوی دەستەبژێرێکی

دەرەکی و ناوەکی دابڕاو لەکۆمەڵگا بوە. بریتانیه کان، ب����ۆ ماوەیەکی کورتی چەند مانگی نەبێ����ت، وەزارەتێک����ی تایبەتیان بۆ بەپێچەوانەوە نەکرد. دروس����ت تەندروستی دەزگا تەندروس����تیەکانیان خستە ژێر ڕکێفی وەزارەت����ی ناوخ����ۆ. تەندروس����تی، وەک����و پۆلیس و بەندیخان����ەو دەزگای هەوڵگری، بو بەکەرەستەیەک بۆ کۆنترۆڵکردن و لغاوکردنی کۆمەڵگا. لەڕاستیدا کەسێکی وەکو )جیرترالد بێل )پادشای بیابانی به ریتانیه کان( ئەوەی نەش����اردوەتەوە ک����ە تەندروس����تی تەنه����ا ئامرازێکە بۆ بردنەوەی س����ۆزی عێراقیەکانو بەکارهێنانی وەکو ئامرازێکی تری سەپاندنی دەس����ەاڵتی خۆیان و دوای ئەوان پادشاکانی س����ەر بەوان. بۆ س����ەپاندنی ئەو دەسەاڵتە، بریتانیه کان پەنایان برد بۆ ئەو تەکنلۆژیایەی کە ئەوکات بۆ عێراق شتێکی دەگمەن و ناوازە بو. بۆ نمون����ە لەئەنجامی باڵوبونەی کۆلێراو مەالریا دوای دروستکردنی بەنداوەکانی سەر فورات، بریتانیا پەنادەباتە بەر کوتان وەکو کەرەستەیەکی سەردەمیانە بۆ دەمداخستنی نەیارەکان����ی بەتایبەتی دوای هەڵگیرس����انی شۆڕش����ی1920 .واتە لەبات����ی گەڕان بەدوای پێشخس����تنی نەخۆش����ی و هۆکارەکان����ی بااڵدەس����تیەکەی به ریتانی����ا تەندروس����تی، لەب����واری پزیش����کیدا بەکاردەهێنی����ت ب����ۆ

سەپاندنی هەژموونی خۆی لەناوچەکەدا. لەس����ەردەمی به ریتانیەکان و پاشایەتیدا، تەندروس����تی بەتەنها ژێردەس����تی ڕەهەندە سیاسیەکان نەبو، بەڵکو لەپەراوێزی فاکتەرە ئاب����وری و داراییەکانیش����دا بو لەس����ەرەتای س����ییەکاندا، به ریتانیا هەوڵ����ی ئەوە دەدات کە عێ����راق وەک����و دەوڵەتێکی س����ەربەخۆ ببێت����ە ئەندام����ی کۆمەڵ����ەی نەت����ەوەکان. ب����ۆ پەیداکردن����ی بودجە بۆ دروس����تکردنی س����وپایەک ب����ۆ واڵت����ە دروس����تکراوەکەی و ناچارکردن����ی عێ����راق بۆ دانەوەی بەش����ێک لەقەرزەکان����ی ئیمپراتۆریەت����ی عوس����مانی، بریتانیا عێراقی ناچارکرد کە خەرجییەکانی لەبوارە جیاجیاکاندا کەمکاتەوە. تەندروستی یەکێ����ک بوول����ەو بوارانەی ک����ە هەرچەندە بەاڵم سنورێک کەمنەکراوەیە خەرجییەکانی دانرا بۆ بودجەکەی. ئەمە دەبێتە سەرەتای تەندروستی بۆ دەس����تبردنی سیاس����یەکان وەک بوارێک کە بەئ����ارەزوی خۆیان بتوانن خەرجی����ی و بودجەک����ەی کەموزی����اد بکەن بەگوێرەی پێش����هاتە دارایی و سیاس����یەکان. پەیوەندی ئاڵۆزی نێوان نەوت و تەندروستی) لەبەش����ەکانی داهات����ودا باس����ی دەکەی����ن تەندروستیە ژێردەستەیی تری )نمونەیەکی

لەمێژوی عێراق و کوردستاندا(.ڕەنگدانەوەی ئەم ژێردەستیەی تەندروستی لەدەستنیشانکردنی پێدراوە سیاسیەکان بۆ بەرپرس����ەکانی تەندروستیدا ڕەنگیداوەتەوە. ک����ە تەندروس����تی بەرپرس����ی یەکەمی����ن پزیش����کێکی دایاننا لەعێراقدا به ریتانیه کان کریس����تیان بو بەن����اوی د. حەن����ا خەیات. کریس����تیانە دوایەمی����ن یەکەمی����ن و ئ����ەو لەمێژوی وەزیرەکانی تەندروس����تی لەعێراقدا .کریس����تیانبونی ئ����ەو فاکتەری س����ەرەکی بو ل����ەوەی بکرێت بەوەزیری تەندروس����تی. به ریتانیاییه کانی����ش ه����ەر بەه����ۆی ئەوەوە کردیان بەوەزیر. بەم کارەیان، به ریتانییه کان ئاوێکیان ڕش����ت ک����ە ئەم����رۆش لەعێراق و کوردستاندا سیاسیەکان پێی تێدادەخشێنن. هەرچی وەزیری تەندروس����تی هەیە لەمێژوی عێراقدا پزیش����کی س����ەر بەم الیەن یان ئەو الیەنی سیاسین. بەگۆڕانی سیاسی، وەزیرە تەندروس����تیەکانیش گۆڕانکاریان بەس����ەردا هات����وە. بۆ نمون����ە لەچل����ەکان و پەنجاکاندا زیاد لە 10 وەزیری تەندروس����تی گۆڕاوە کە ڕەنگدانەوەی ئەو هەڵبەزو دابەزە سیاسیانەیە

کە لەوکاتەدا لەئارادابون.ژێردەس����تەیی تەندروس����تی ب����ۆ پێدراوە سیاس����ی و ئابوریەکان ئێستاش بەکەللەڕەقی بەرپرچی هەم����و هەوڵەکانی چاکس����ازییان بەبێ تەندروس����تیدا. لەب����واری داوەت����ەوە تێگەیش����تن لەو مێ����ژوە ئەس����تەمە بزانین لەکوێ����وە دەس����تپێبکەین ب����ۆ هێنانەکایەی

گۆڕانی ڕیشەیی لەسیستمەکەدا.

هه مو كه سێك له ته مه نیدا به دڵنیایه وه به ش���ی خ���واره وه ی ئازاری توش���ی پش���ت ده بێ���ت. ك���ه ئه م���ه ش زۆر یاخود به نه خۆشی په یوه ندی به كه می هه ی���ه . دركه پتك���ه وه چه مان���ه وه ی به ڵك���و زۆربه ی���ان په یوه ن���دی به زۆر به كارهێنانی ئه و ماس���ولكانه وه هه یه یان زیان به ركه وتن به و ماس���ولكانه ی كه پاڵیشتن بۆ بڕبره ی پشت. هه ندێ له و هۆكارانه كه ئه م ئازاره دروس���ت ده كات ده توانی���ن زاڵبین به س���ه ریداو

هه ندێكیشیان به پێچه وانه وه ناتوانین.• ئ���ه و هۆكارانه ی كه ئازار دروس���ت ده كه ن و ناتوانین زاڵ بین به س���ه ریدا

بریتین له :مێ���ژوی خێزان���ی ب���ۆ ئه و .1

نه خۆشییه .2. دوگیانی كه ده بێته هۆی په ستانی

زۆر له سه ر ئه و به شه ی پشت.3. پێشتر شكانێك له و به شه هه بوبێت، پشت له وبه شه ی نه شته رگه ری یاخود

هه بێت.4. كێشه ی سگماكی بڕبره كان.

• ئه و هۆكارانه ی كه ئازار دروس���ت زاڵبین ب���ه اڵم ده توانی���ن ده كه ن و به س���ه ریدا به ده رمان بێت یاخود

به گۆڕینی رۆتینی ژیانله ش و چاالكی كه می .1

وه رزشكردن.2. ئه و ئیشوكارانه ی كه پێویستی

به دانیش���تنی زۆر هه ی���ه ، چه مانه وه ب���ۆ هه رش���تێك به هه ڵ���ه ، وه س���تان به پێوه بۆماوه یه ك���ی زۆر، هه ڵگرتن���ی

قورسایی .3. جگه ره كێشان.

4. قه ڵه وی .5. نه مانی هاوسه نگی .6. په ستانی ده رونی .

7. به كارهێنانی ئ���ه و ده رمانانه ی كه ئێسك الواز ده كات.

ئه و هۆكارانه ی كه ئه گه ری ئازاری به شی خواره وه ی پشت زیاد ده كه ن

ئا: هودا ئه حمه د

پاککردن���ەوەی خەڵ���ک زۆری ژمارەیەک���ی تەندروس���تی و بەپاراس���تنی گوێیەکانی���ان پاکوخاوێن���ی دەزان���ن، هەرچەن���د گوێیەکان بەوشێوەیە نین کە پێویستیان بەپاککردنەوە هەبێ ،چونکە خۆیان دەردراوی پاککەرەوەیان تێدایە، لەبەرئەوە پاککردنەوەیان دەبێتە هۆی بریندارکردنیان. شێوانی سروشتی خاوێنیان و پزیش���کانی زانس���تی ق���وڕگ و ل���وت و گوێ لەزانکۆکانی ئەمریکا هۆشیارییان دا دەربارەی بەکارهێنان���ی چیلکەی گ���وێ پاککەرەوە، کە ئەوە وەک خویەکی لێهاتوە لەالی بڕێکی زۆری خەڵ���ک بەه���ۆی زۆر بەکارهێنانیەوە، چونکە

ئەوە هۆکارێکە بۆ لە دەستدانی بیستن. مۆم���ی گ���وێ ک���ە مێ���وی گوێش���ی پێ پاکژکەرەوەی���ەو پێکهاتەیەک���ی دەوت���رێ

ک���رداری پاککردن���ەوەی گوێی���ەكان ئەنجام م���ادە ئ���ەم لەتایبەتمەندییەکان���ی دەدات، مێوییە بەپارێزەری گوێیەکان دادەنرێت و دژە بەکتریاش���ە، کە لەگوێی ناوەوە بەرەو گوێی دەرەوە دێ���ت و جۆگەی گوێ پاکدەکاتەوە کە کردارەکەش���ی تەواوکرد خۆی وشک دەبێت و دێت���ە دەرەوە. ئەمەش کردارێک���ی خۆکردە لەژینگەیەکی ئاس���اییدا کە پێویس���ت بەهیچ دەس���تتێوەردانێک ن���اکات چونک���ە ئەگ���ەر مێوی گوێ نەبێت گوێیەکان توش���ی خوران و

وشکبونەوە دەبن.چ���ی ڕودەدات کاتێ���ک گ���وێ پاکک���ەرەوە

بەکاردەهێنین؟ کاتێک ک���ە گوێ پاکک���ەرەوە بەکاردەهێنیت ئەو ماددە مێوییەی کەلەن���او گوێتدایە زیاتر دەیبەی���ت ب���ەرەو قواڵی���ی گوێ���ت ئەمەش وادەکات کە مادەکە لەسەر پەردەی گوێت کۆ

ببێتەوە، ئەمەش هۆکارە بۆ دروست بونی ئەو ئاڵۆزییانەی کە لەگوێدا هەس���تی پێدەکەیت. ک���ەڕو و بەکتریاو ڤایرۆس���ەکان ک���ە خۆیان بەشێوەیەکی سروشتی لەدەرەوەی گوێدا هەن بەو پاککردنەوەیە دەچێتە ناوەوەی گوێ و گوێ توشی هەوکردن دەبێ کە تاڕادەیەک بەئازارەو ئەگەر مادەکە لەقواڵیی جۆگەی گوێ گیرببێت دەبێتە هۆی لەدەس���تدانی بیس���تن و بەزیاتر بەکارهێنانی ئەگەری تێکدان و دڕانی پەردەی گوێ���ی هەی���ە. دکتۆری س���ویدی >دۆگالس بەرێوبەری بەش���ی نەش���تەرگەری باکوس< ڕایوایه ئەگەر کەسێک بەبەردەوامی گوێیەکانی پاککاتەوە دەبێتە ه���ۆی دەردانی بڕێکی زۆر لەمادەی >هیستامین< کە هۆکارە بۆ ئاڵۆشی گوێ کە ڕوش���ان و خورانێک���ی زۆری لەدوایەو تێکەڵەیەکی لەسرکەو کهول و ئاوی دڵۆپێنراو

بەچارەسەر دانا بۆ خورانی گوێ.

گوێتپاک مه که ره وه

خوێندن(473( سێشه ممه 162015/4/7

په‌روه‌رده‌و‌خوێندنی‌کوردستان‌له‌رێنماییه‌وه‌‌بۆ‌به‌یاساییکردن"ئه گه ر ئه و پرۆژه یه ببێته یاسا، گۆڕانکارییه کی گه وره دروستده کات"

سەرپەرشتیارو‌مامۆستا..‌پەیوەندییەكی‌سیستماتیزە‌نەكراو

xwendn.awene@gmail.com

ئا: رێنوار نه جم

لیژنه ی په روه رده و خوێندنی په رله مانی کوردستان سه رقاڵی پرۆژه

یاسایه کی تایبه ته به په روه رده و فێرکردن و له دوای خوێندنه وه ی

یه که م، لیژنه که سه رقاڵی نوسینی راپۆرته کانه ، ئه ندامێکی په رله مانی

کوردستانیش رایده گه یه نێت که "ئه گه ر بتوانین ئه مه بکه ین به یاسا گۆڕاکارییه کی گه وره له په روه رده و

خوێندن له هه رێمی کوردستاندا دروست ده کات".

"پرۆژه ی یاسای په روه رده و فێرکردن له هه رێم���ی کوردس���تان-عێراق" ناوی ئه و پرۆژه یاس���ایه یه که له په رله مانی بۆ یه که می کوردس���تان خوێندنه وه ی کراوه و لیژن���ه ی تایبه ت ب���ه و بواره ، ک���ه لیژن���ه ی پ���ه روه رده و خوێندنه ، ده ستده که ن به نوسینی راپۆرت له سه ر ماده کانی ئه و پرۆژه یاس���ایه تا بچێته ناو هۆڵی په رله مان و گفتوگۆی له باره وه

بکرێت و ببێته یاسا.پرۆژه یاس���اکه ل���ه 190 ماده پێک ب���اس ورد به ش���ێوه یه کی هات���وه و له الیه نه کان���ی خوێندن���ی قۆناغه کانی باخچه ی ساوایان و بنه ڕه تیی و ئاماده یی و

په یمانگا کراوه .له هه رێمی له پرۆژه ک���ه دا فێرک���ردن بێبه رامبه ر مافێکی وه ک کوردس���تان له قوتابخانه و هاواڵتیان س���ه رجه م بۆ پێناسه کراوه و حکومییه کاندا په یمانگا زمان���ی کوردی���ی وه ک زمانی فه رمیی خوێندن له گش���ت قۆناغه کانی خوێندن "جگ���ه ل���ه و قوتابخانان���ه ی خوێندن

تێیاندا به زمانێکی دیکه یه" دانراوه . هه روه ها له یه کێکی دیکه له ماده کاندا هات���وه ک���ه "ده کرێت ه���ه ر زمانێکی جیهانی���ی ببێت���ه زمان���ی وانه وتنه وه پاش ئه ویش قوتابخان���ه دا له هه ندێک پ���ه روه رده و وه زاره ت���ی ڕه زامه ن���دی

فێرکردن".هه ر به پێی پرۆژه یاس���اکه خوێندن له قۆناغ���ی بنه ڕه ت���ی ک���ه 9 س���اڵه به زۆره که ییه ، "ئه گه ر ته نها به ربه ستێکی

پزیشکیی هه بێت".هه روه ه���ا له سیس���تمی فێرکردن���ی هه رێم���ی کوردس���تاندا، قوتابی وه ک له پرۆس���ه ی بنه ڕه تی���ی ت���ه وه ری

فێرکارییدا دانراوه .یه کێک له و گۆڕانکارییانه ی ئه و پرۆژه یاسایه دروستی ده کات له کاتێکدا ببێته یاسا، ئه وا خوێندنی قۆناغی بنه ڕه تیی

ده بێت.له پرۆژه یاس���اکه دا که به سه ر چه ند ده روازه یه کدا دابه ش���کراوه و ده روازه ی چواره م تایبه ت���ه به خوێندنی بنه ڕه ت، هات���وه "خوێندنی بنه ڕه ت له س���اڵ پێک دێ���ت له قۆناغه کانی 1 تا 9. هه ر س���اڵێکی خوێندن به الیه ن���ی که مه وه 180 رۆژی خوێن���دن له خ���ۆ ده گرێت، به جۆرێک هه ر هه فته یه کی خوێندن له

24 کاتژمێری خوێندن پێک دێت".له ماده ی 16ی پرۆژه یاساکه دا هاتوه که خوێندن���ی بنه ڕه ت���ی قۆناغه کانی له هه رێمدا سیس���تماتیک فێرکردن���ی پێکده هێنیت و دابه ش ده بێت به س���ه ر

سێ زنجیره ی خوێندن.زنجیره ی یه که می���ان پۆله کانی 1 تا مامۆستای له خۆده گرێت و سیستمی 3وه رز پی���اده ده کرێ���ت و له ژێ���ر ئ���ه و سیس���تمه دا یه ک مامۆس���تا زۆربه ری وانه کان ده ڵێته وه و قوتابیان له زنجیره ی هه ڵس���ه نگاندن پس���وڵه ی یه که م���دا

وه رده گرن نه ک بڕوانامه ی نمره کان. له زنجیره ی دوه م و سێیه میش���دا که پۆله کانی 4 تا 9 ده گرێته وه ، سیستمی مامۆس���تای وانه پیاده ده کرێت و هه ر وانه ی���ه ک مامۆس���تای تایبه ت به خۆی

ده یڵته وه .هه روه ه���ا له م���اده ی 18 هاتوه که قوتابی س���ه ره ڕای سه رنه که وتنیش���ی له قۆناغ���ی وانه کان���دا له س���ه رجه م بنه ڕه تی، مافی به رده وامبونی هه یه بۆ

پۆلێکی به رزتر.

له گ���ه ڵ دانانی سیس���تمی خوێندنی به زۆره کی���ی له قۆناغ���ی بنه ڕه تی���دا، له پ���رۆژه یاس���اکه دا ئاماژه به س���زای غه رامه کردن کراوه بۆ ئه و به خێوکه ری مندااڵنه ی که به بێ پاس���اوی ش���یاو رێگر ده بن له ناردن���ی منداڵه که یان بۆ خوێندن، غه رامه ی���ه ک که بڕه که ی له 2

ملیۆن دینار که متر نه بێت.یاس���ای پرۆژه ت���ری له به ش���ێکی له هه رێم���ی فێرک���ردن پ���ه روه رده و کوردس���تاندا ب���اس له دروس���تکردنی که ک���راوه ، قوتابی���ان ئه نجومه ن���ی له ه���ه ر تایبه ت���ه "ئه نجومه نێک���ی ئه ندامه کان���ی قوتابخانه یه ک���داو له قوتابیان خۆیان پێک دێن و به شێوازی هه ڵبژراردن ده چنه ئه و ئه نجومه نه وه" .

دیک���ه دا له ماده یه ک���ی هه روه ه���ا هاتوه که "پێویس���ته هه ر قوتابخانه و

په یمانگای���ه ک ژم���اره ی قوتابییه کانی ل���ه 100 زیاتربو، ئ���ه وا کتێبخانه یه کی

تایبه ت به خۆی هه بێت".ئه ندامی لیژنه ی په روه رده و خوێندن له په رله مانی کوردستان، شێرکۆ حه مه ئه مین له باره ی ئه و پرۆژه یاس���ایه وه به ئاوێن���ه ی راگه یاند "ئه گ���ه ر بتوانین به یاس���ا گۆڕاکارییه کی ئه مه بکه ی���ن گه وره له په روه رده و خوێندن له هه رێمی

کوردستاندا دروست ده کات".ئه و په رله مانت���اره چه ند نمونه یه کی له پرۆژه یاس���اکه هێنایه وه ، "بۆ نمونه ده زگایه کی وه ک سه رپه رشتیاریی ده بێته به شێوه یه کی ده زگایه کی س���ه ربه خۆو باشتر ده توانن سه رپه رشتیی خوێندن په روه رده ی���ی ئه نجومه ن���ی بک���ه ن. تێدای���ه له س���ه ر ئاس���تی ق���ه زاکان و بکه ن و کۆبون���ه وه مانگانه ده توان���ن

که س وکاری نوێنه ری له کۆبونه وه کاندا قوتابی���ان و قوتابیان خۆیانی تێدابێت. دیداری گه ش���ه ی تێدای���ه ، که بۆ ئه و کۆمه اڵیه تیین توێژه ی که که س���انه یه

له قوتابخانه کاندا".له باره ی ئه وه ی ئایا ئێستا پرۆسه ی له هه رێم���ی فێرک���ردن پ���ه روه رده و تایب���ه ت یاس���ایه کی کوردس���تاندا به خۆی هه یه ؟ ئ���ه و ئه ندامه ی لیژنه ی پ���ه روه رده و خوێندن ده ڵێت "راس���ته په روه رده یاس���ای هه ی���ه ، به اڵم زیاتر به ڕێنمایی ئیش���ی ک���ردوه و ده توانین

بڵێین یاسایه کی نوێ ده رده چێت".له باره ی کاتی ته واوبونی گفتوگۆکانی په رله مان له باره ی ئه و پرۆژه یاسایه و بونی به یاسا، ئه و په رله مانتاره رایگه یاند ک���ه له پالن���ی ئه وانه دا ل���ه م خوله ی

په رله ماندا ئه و یاسایه ده ربچێت.

سەرپەرش���تیكردنی پەروەردەی���ی لەسیس���تمی پەروەردەی���ی مۆدێرندا پێگەیەكی تایبەت���ی هەیەو بەیەكیك گەشەپێدانی س���ەرەكییەكانی لەپایە پرۆس���ەكە دادەنرێت، بەاڵم كۆنگرەی تایبەت 2007 س���اڵی پەروەردەی���ی گۆڕانكاری و ریفورمی سستمی خوێندن دورو نزیك ئاماژەیك���ی تیدا نەبو بۆ وەك گرنگی ئورگانێك���ی ڕیفورم���ی سەرپەرشتیكردنی پەروەردەیی و رۆڵی ئەو ئۆرگان���ە هەس���تیارە، دەتوانین بەیەكێكی تر لەناتەواوی و كەلێنەكانی بهینین���ە ئەژماركردن لەگەڵ خەوش و ناتەواوی یەكانی تری سس���تمی نوێ بۆیەمیكانیزم و سروشتی خوێندن، ی كاری سەرپەرش���تیاری وەك خ���ۆی مای���ەوە، چەن���د فاكتەرێكی خودی و دەگێڕێت گێ���ڕاوەو ڕۆڵ���ی بابەت���ی لەڕەچ���او نەكردن���ی ئ���ەوەی مرۆڤی هەڵبژاردنی حەزو بەخواس���ت و ئێمە خ���ۆی ببێت���ە مامۆس���تا دواتری���ش تاكی پەروەرش���یاری ئێمە بەگش���تی باكگراون���دی مەعریفی و س���ایكولوژی

بەقوناغ���ی تەندروس���تی س���ازكاری كادیری پەروەردەیی تەندروس���ت پێ گەیاندن تێ ناپەڕێت ،بۆیە هەڵەو بەد لێك تێگش���تنی نێوان مامۆس���تایان و سەرپەرش���تیاران ڕەوشێكی نائاسایی

یە! هەندێك لە مامۆس���تایان و ستافی خوێندنگەكان قوتابخان���ە و كارگێری بەس���ەردان و دیداری سەرپەرشتیاران بێ���زارن لەباش���ترین حاڵەت���دا وەك دەكرێ���ت و پێش���وازی میوانێ���ك كارەك���ە ب���ەڕێ دەكرێ���ت! بەهەمان ناخوازن و سەرپەرش���تیاران ش���ێوە ئومێدەوارنی���ن س���ەردانی هەندێ���ك س���تافی خوێندنگە و مامۆستا بكەن! پەروەردەو لەڕەوش���ی هیچ پاش���ان فێركردن ناگۆڕێ���ت، ئەو بێزاری و بەد لە یەك تێگەش���تنە دەكرێت لە س���ێ

ڕەهەندەوە خوێندنەوەی بۆ بكەین:

سستمی كاری ئورگانی سەرپەرشتیكردن

ستایلی كاركردنی ئورگانەكە بریتییە لەڕێنمای���ی ك���ردن و ب���ە دواداچون و ستایش دەستخۆشی و هەڵسەنگاندن و كردن و ڕەخن���ە گرتن، ب���ە ئامانجی بەرەو پێشچونی پرۆسەی پەروەردەو ماموس���تا كارەكت���ەری فێرك���ردن و خس���تنە بەدواداچون و بەتایبەت���ی، روی خاڵ���ە پۆزەتیڤ و نێگەتیڤەكان و رەخن���ە گرت���ن و لێپرس���ینەوەبوەتە پەرشتیار، س���ەر س���ەرەكی ئەركی مرۆڤیش بەگش���تی حەز بە كەس���ێك ن���اكات لیپرس���ینەوە و خوێندن���ەوە و بۆی���ە بۆب���كات، هەڵس���ەنگاندنی

یەك���ی كەس���ایەتی سەرپەرش���تیار نەخ���وازراوە و جێگ���ەی خۆش���حاڵی مامۆس���تایان نییە. دوب���ارە ناچارم و دەبێ���ت ئام���اژە بۆحەقیقەتێك بكەم كە میكانیزمی كاری ئورگانیكی وەك )وەك سەرپەرش���تیكردن یەك���ەی لە پێش���دا ئام���اژەم پێ ك���رد( زۆر ك���ۆن و دواكەوتوە و لەگەل سس���تمی فیركردندا پ���ەروەردەو هاوچەرخ���ی هەنگاوی نەناوە و لەم ساڵەی دوایدا و ل���ە خولێكدا تیش���كی ن���وێ خرایە س���ەر كاری سەرپەرشتیاری و یەكەی خۆش���بەختانە سەرپەرش���تیكردن، پ���رۆژەو پێش���نیاری گرن���گ بۆئەم كۆنگرەیەش خراوەتە ڕو ئومێدەوارین بەهەن���د بگیرێت و ببێت���ە فاكتەرێكی بەهێ���زی گۆڕانكاری س���تراتیژی لە و

ئورگانەدا.

كارەكتەری سەرپەرشتیارلەنێو سەرپەرشتیاراندا زۆر ئاراستەی كارك���ردن هەی���ە، وات���ە كارەكتەری سەرپەرشتیار لەمامەڵە و ستایلی كارە پەروەردەیی یەكانی چەند میكانیزمیك دەگرێتە بەر، تیش���ك دەخەینە سەر دو شێوازیان، چونكە تاكی كۆمەڵگەی ئێمە بەگش���تی ترسێنراوە ودەترسێت )ت���رس بەمانا سۆس���یۆلوژییه كەی( ستایلی یەكەم هەوڵ دەدات هێز بەمان كارگێری یەكەی بەرجەس���تەبكات و لە ژێر كاریگەری نێگەتیفی س���ایكولوژی )مفتش( و ش���ێوازی مامەلە كردنیان قوتاری نەب���وە و بە ڤاندڕی و زۆرداری كارەكانی ئەنج���ام دەدات، یاخود كە دەچێتە خوێندنگەیەك دەبیت به دوای

ناتەواوی���ەكان بگەڕێ���ت و ڕاوە هەڵە بكات، بەاڵم گەر بەشێواز و میكانیزمی مۆدێ���رن كاربكرێت و سەرپەرش���تیار بێ���ت و ریفورمیس���ت مرۆڤێك���ی بزانیت و پەروەردەیی س���ایكولوژیای ل���ەكارو ك���ردەوە و گوفتاری���دا وەك

دۆس���ت و هاورێی خوێندنگە و مامۆستا كار جدی بكات، بەمەبەس���تی بەرەو پێشچون و گەشەكردن، ماندو نەناسانە بۆ گەش���ەپێدانی میت���ود و پرۆگرامی خویندن و بەرز كردنەوەی ئاستی كارایی ماموس���تا لە بواری فیركردنی چاالك و پەروەردەیی و ژینگ���ەی كردنی چاك كۆمەاڵیەتی و بەرز كردنەوەی ئاس���تی ماموساتایان بۆ ئاستی ستانداردەكان متمانەی هەبێت ماموس���تا بجوڵێت و په روه رده کارێکی كە بەسەرپەرشتیار دڵسۆزە و هاوكارو یارمەتیدەرە هاورێ و دڵس���ۆزە و لە بۆس���ەدا نی یە و ەدوی ڕاو كردنی خەلەل و ناتەواویدا بگەریت ئ���ەوكات مامۆس���تا، بۆ ش���كاندنی دەتوانری���ت تا ئاس���تێكی باش كاری سەرپەرشتیاری كردن هەنگاوی جدی هەڵگرێ���ت و ڕۆڵی كاریگ���ەری هەبێت

لەپرۆسەی پەروەردەو فێركردندا.

كارەكتەری مامۆستادروست وایە مرۆڤ گەر كارێكی پێ س���پێردرا بەڕێكو پێكی و دڵس���ۆزی و بدات و ئەنجام���ی لێهاتوی لێزانی���ن و ئەركەكان���ی سەرش���انی ب���ە و پەری بەرپرس���یاریتی ی���ەوە ڕاپەڕێنێ���ت، )لە گەڵ ڕێزو س���تایش بۆ مامۆس���تا لێهاتوە دڵس���ۆزەكان و مامۆس���تامان هەی���ە دەكریت دەس���تی بۆڕاخەیت و بەس���ەریدا بڕوات( بەداخ���ەوە لە نێو مامۆستایاندا هەندێك كەسانی دۆگماو نوێخوازی نوێگەری و دژە گۆڕانكاری و ه���ەن و بونەت���ە كۆس���پ و لەمپەری فێرك���ردن، پ���ەروەردەو پرۆس���ەی جاریكی تر بەداخ���ەوە تیایاندا هەیە

دەتوانی���ت لەڕی���زی نەخوێن���دەواردا هەژماری بكەیت ،كاری مامۆس���تایی تەنها بۆ كات كوشتن و موچە وەرگرتن ئەنج���ام دەدات، ئامادەنی یە ڕۆژانە تەنه���ا كاتژمیرێ���ك ل���ە كاتی خۆی تەرخان بكات بۆ ئەركە مرۆڤ دۆستی یەكەی كە پیشەسازی مرۆڤە، بەڵكو مامۆستا هەیە بەزۆر بوە بە ماموستا و هیچ ئینتمایەكی نی یە بۆ پیشەكەی و زۆر لێی بێزارە. سەرپەرشتیار سەرنج دەدات ئەم مامۆستایە هیچ گۆڕانكاری لە خۆی و كارو پالنیدا نی یە و مرۆڤێكی دۆگم���او بێ توانای���ە و ئامانجێكی نی یە لە پیش���ەكەیدا، ناتوانیت پالنیكی پەروەردەیی بنوسیت و بەڵكو جیاوازی ناكات لە نێ���وان پ���الن و كارنامەدا و تاقەت���ی نی یە ن���ەك كتێبێك بەڵكو الپەرەیەك���ی پەروەردەیی رۆژنامەكان بخوینێت���ەوە و بۆگەش���ەپێدانی توانا فیك���ری و پەروەردەی���ی یەكانی و هیچ ل���ە فیركردن���ی چ���االك نازانێت و كە داوای بەكارهێنان���ی ش���ێوازی نوێی لێدەكرێت قوتابی بكاتە وانە وتنەوەی تەوەری س���ەرەكی فێركردن س���ەدان پاس���اوی ب���ی ئ���ەرزش و ب���ێ بنەما لەس���ەردانی حەز بۆیە دەهێنێتەوە، چونك���ە ناك���ەن سەرپەرش���تیاران لیپرس���ینەوەو بەدواداچ���ون هەی���ە و مرۆڤیش حەز بە لیپرسینەوە ناكات. لەكۆتایدا دەڵیین سس���تمی كاركردن بەگش���تی دۆگمایە پێویستە هەنگاوی ج���دی هەڵگیری���ت بۆ چارەس���ەری خ���ەوش و ناتەواوی ی���ەكان. بەاڵم بۆ ئەنجام نادرێت؟ ئەمە ئەو پرسیارەیە

كە وەاڵمەكەی گەڕانی دەوێت.

راسته په روه رده یاسای هه یه ، به اڵم

زیاتر به ڕێنمایی ئیشی کردوه و

ده توانین بڵێین یاسایه کی نوێ

ده رده چێت

مامۆستایان حەز لەسەردانی

سەرپەرشتیاران ناكەن چونكە لیپرسینەوەو

بەدواداچون هەیە و مرۆڤیش حەز بە لیپرسینەوە ناكات

یاسین رەسول عوسمان

له پرۆژه یاساکه دا قوتابی وه ک ته وه ری بنه ڕه تیی له پرۆسه ی فێرکارییدا دانراوه

مەریوان هەڵەبجەیی

هەمیشە کتێبەکان لەگەڵ باڵوبونەوەیاندا رەوتی ئاسایی

خۆیان تەی ناکەن و زۆرجار ئەو پڕۆسەیەی دەبێ بیبڕن و پێیدا

تێپەڕن، رونادات و بابەتی پەڕاوێزو دۆخی چاوەڕواننەکراو نا ئاساییان بۆ

دێتەپێش.

دیارە لەبواری جیاو بەهۆکاری جیاو لەدۆخی جیادا، ئەو کتێبانە نابیندرێن و ناخوێندرێنەوە، یاخود بەپێی پێویست و بەو چەشنەی کە دەبێت بخوێندرێنەوە، لەس���ەر هەرایەکیان ناخوێندرێنەوە و دروست دەبێت کە پەیوەندی بەالیەنی هونەریی پێکهاتەی گشتیی کتێبەکەوە جیهانییە و دیاردەیەکی ئەمەش نییە. تەنیا پەیوەن���دی بە واڵتێکی تایبەت و دۆخێک���ی تایبەت و قۆناغ���ی تایبەتی مێژویی���ەوە نییە و ل���ەزۆر واڵت و لەناو کولتور و قۆناغ���ە جیاوازەکانی مێژوی

مرۆڤایەتیدا روی داوە.دنی���ای کوردیش ب���ەدەر نەبوە لەو دیاردە جیهانیی���ە و له قۆناغی جیاواز و فەرمانڕەوای���ی دەس���ەاڵت و لەژێ���ر جی���اوازدا ژمارەی���ەک له کتێب���ەکان و له قۆناغ���ی جۆراوج���ۆر و ه���ۆکاری جی���اوازدا روبەڕوی دۆخی نائاس���ایی بونەت���ەوە. له هەش���تاکانی س���ەدەی رابردودا کتێبەکەی نوس���ەری شەهید، عەبدولخال���ق مەعروف، له س���ەردەمی کرای���ەوە و ب���اڵو پێش���ودا رژێم���ی لێکدان���ەوەی ناتەندروس���تی بۆ کرا و بەو جۆرەی ک���ە دەبو بخوێندرێتەوە و وشێوەی زانستی لێکدانەوەی قوڵی بۆ بکرێت، نەکرا و کەوتە بەر خوێندنەوە و

روک���ەش و دەمارگیران���ەی روانین���ی ئەو لەبەر دواجاری���ش توندڕەوان���ە و خوێندنەوە ناتەندروستەی کە بۆی کرا

مەرگی نوسەرەکەی بەدواداهات.لەکات���ی س���ااڵنەدا و ل���ەو ه���ەر خەبات���ی چەکداری هێزە سیاس���ییە کوردییەکاندا، لەکاتێکدا رۆماننوس���ی کۆچکردو، محەم���ەد موکری، یەکێک له پێشمەرگە و نوسەرە چاالکەکانی بو ئ���ەو بزوتنەوە چەکداریی���ە، نۆڤلێتی ش���ۆڕش له چاپخانەی "س���ەگوەڕ"ی باڵو کردەوە ک���ە ناوەڕۆکی نۆڤلێتەکە رەخنە بو له خەبات���ی چەکداری هێزە چەک���دارەکان و تێڕوانی���ن و کارکردنی رۆژگارەی ئەو سیاس���یی پرۆس���ەی

بزوتنەوەی سیاسیی کورد.دوابەدوای باڵوبونەوەی ئەو نۆڤلێتە، ژمارەیەکی زۆر له پێشمەرگە و کادیرانی ئەو س���ەردەمە، هەڕەش���ەی کوشتن و دەکەن. له نوسەرەکەی توند سزادانی بەڵگەکان لەکاتێکدای���ە وەک ئ���ەوە زۆر ژمارەیەک���ی دەدەن، نیش���انی لەو کەس���انەی کە هەڕەش���ە دەکەن، نۆڤلێتەکەی���ان نەخوێندوەتەوە و تەنیا دەماودەم بیس���تویانە ک���ە ناوەڕۆکی رۆمانەک���ە رەخنەگرتن���ە له خەبات���ی سیاس���یی و بزوتن���ەوەی چەکداری���ی

کورد.رەخنەگرانەی خوێندن���ەوەی کەس بۆ نۆڤلێتەک���ە نەکرد، یاخود لەبارەی چۆنیەتیی تەکنیک و کارەکتەرس���ازی و هون���ەری گش���تی، بەش���ێوەیەکی گێڕان���ەوە ل���ەو بەرهەم���ە ناوازەی���ە بدوێت، س���تەمێکی زۆر لە و بەرهەمە ک���را، چ له باڵوکراوەکانی ش���ۆڕش و چ له ناوش���ار بەو جۆرەی دەبو قس���ەی لەسەر بکرێت و ببێتە مایەی گفتوگۆی

ئەو هۆکارەکەش���ی نەکرا و ئەدەبیی، روانینە تەواو ئایدیۆلۆژیی و دەمارگیرانە بو ک���ە لەو رۆژگارەدا تا ئەو ئاس���تە ترسناکە رۆیشت کە ئەگەر مام جەالل نەهاتبایە ناوەوە و بەرگری لێ نەکردبا، رەنگبو نوس���ەرەکەی روبەڕوی مەرگ

ببوایەتەوە. لەدوای نیگەرانییە، جێگەی ئەوەی راپەڕینی ١٩٩١ و ئازادبونی باش���وری کوردس���تان، چەن���د جارێ���ک و چەند کتێبێ���ک و هەمان دۆخی هاوش���ێوەی "س���ەگوەڕ"دا تێپەڕین و نوسەرەکانیان روبەڕوی هەڕەش���ە و تۆقاندن بونەوە و خوێندن���ەوەی ئەدەبییان ب���ۆ نەکرا و زیات���ر روبەڕوی هەڕەش���ە و س���کااڵ و خوێندنەوەی دەمارگیرانە و روکەش���انە بونەوە کە دەک���رێ وەک دو دیارترین نمون���ە، ئام���اژە به ڕۆمان���ی "م���ازم تەحس���ین و ش���تی تریش" له نوسینی فەره���اد پیرباڵ و کۆمەڵە ش���یعرێکی قوب���ادی جەلی���زادە ل���ه دو دۆخ���ی جی���اوازدا و له دو پارێ���زگای جیاوازی

هەرێمی کوردستان باڵوکرانەوە.رۆمانەکەی فەره���اد پیرباڵ لەالیەن بنکەی ئەدەبی گەالوێژ و له شاری سلێمانی باڵو کرای���ەوە، لەبەر ئەوەی ناوەڕۆکی له بزوتنەوەی ب���و رەخنە رۆمانەک���ە چەکداری کورد له هەشتاکانی سەدەی دیاریکراودا له جوگرافیایەک���ی رابردو ئایدیۆلۆژیس���تانە و خوێندن���ەوەی لۆکاڵیان���ە و دەمارگیرانەی بۆ کرا، تا ئەو رادەیەی چەندین س���کااڵی لەسەر تۆمار دەکرێت و هەڕەش���ەی کوشتنی ل���ێ دەکرێ���ت، رۆمانن���وس محەمەد موکری و چەن���د هاوڕێی تری پێوەندی پێ���وە دەک���ەن و پێ���ی رادەگەیەن���ن دۆخەکە نائاس���اییە و نەیەت بۆ شاری

سلێمانی. دۆخەکە ئاڵۆز دەبێت و مام جەالل له رۆژنامەی کوردس���تانی نوێدا به ناونیش���انی دەکاتەوە باڵو وتارێک ناوەوە"، هاتم���ەوە "بۆچی جارێکیتر له و وتاره دا تیای���دا بەرگری له فەرهاد رای دەکات و رۆمانەک���ەی پیرب���اڵ و ئەوەیە باش���ترین وەاڵم دەگەیەنێت، لێکدانەوە بدرێتەوە و وەاڵمی به قەڵەم بۆ رۆمانەکە بکرێت، نەک هەڕەش���ە و

ترساندن.له ئێستادا کە چاپێکی نوێی نۆڤلێتی "سەگوەڕ" باڵوکراوەتەوە، کە به باوەڕی له جوانترین و جەس���ارەتئامێزترین من رۆژگاری موکریی���ە، بەرهەمەکان���ی باڵوبونەوەش���ی کارێک���ی ک���ەم وێنە بو، جێگەی خۆیەتی وەک پێویس���ت

بخوێندرێتەوە و به دیدێکی ئەدەبیانە و رەخنەگرانە و دور له هەر چەش���نە روانینێکی سۆزدارانە و روکەشانە، بەو جۆرەی کە شایستەی ئاستی ئەو نۆڤلێتەیە، بخوێندرێتەوە.

17(473( سێشه ممه 20١5/4/7 کتێب

لەستایشی جوانیی و جەسارەتدابەبۆنەی سەرلەنوێ چاپکردنەوەی نۆڤلێتی "سەگوەڕ"ەوە

برعاية رئيس إقليم كردستان مسعود بارزاني Meadia Culture & Arts

2 - 2015/4/12 أربيل- بارك سامي عبد الرحمن

2015 12 2

w w w . e r b i l b o o k f a i r . c o m

معرض أربيل الدولي العاشر للكتاب

ریکام

ئەگەر مام جەالل نەهاتبایە ناوەوە و

بەرگری لێ نەکردبا، رەنگبو

نوسەرەکەی روبەڕوی مەرگ

ببوایەتەوە

لەو گەشتەدا، هەوڵمدا تەنیا بەچاوی گەش���تیار و راگوزەران���ە لەدیم���ەن و ش���وێنەكان رانەمێنم، شتەكان ببینم س���ەیریانكەم..چونكە ه���ەر ن���ەك رووكەشانەی كردەیەكی س���ەیركردن چاوخستنە سەر شتەكانە، بەاڵم بینین قووڵبوونەوەیە بەناوەوەی ئەو شتانە و

هەڵێنجانی نادیارەكانی و كەشفكردنی حیكمەت و ئاماژەكان. بۆیە ئەم چەند الپەڕەیەی لەبەردەس���تتاندایە، تەنیا یاداشتكردنی رۆژانەی گەشتێك نییە، بەڵكو هەموو ئەو سەرنج و تێبینیانەیش لەخۆدەگرێ كە واڵت بە واڵت و ش���ار بە ش���ار الم دروس���تبوون، لەژیانی

كۆمەڵگاكانیان وردبومەتەوە، سیستمە سیاسییەكانیان، پەیوەندیی دەسەاڵت و شارس���تانیەتەكانیان، شارو خەڵك، هیومانیستانەی ژیاندۆس���تی و دیدی ت���اك و كۆیان، مێژوو و شارس���تانیی هەڵوەس���تەیان عەقڵگەرانەی���ان،

پێكردووم.

تایبه‌ت (473( سێشه ممه 182015/4/7

ئا: محه مه د ره ئوف

دوای كۆتایهاتنی دو خولی سه رۆكایه تی و درێژكردنه وه ی ماوه ی

سه رۆكایه تیه كه شی بۆ دو ساڵ ، هێشتا پارتی ده یه وێت له ڕێگه ی په سه ندكردنی

ده ستوره وه جارێكیتر بارزانی بۆ دو خولی تر )8 ساڵ ( ببێته وه به سه رۆكی

هه رێم.

كوردو ده ستور به و پێیه ی كورد كیانی س���ه ربه خۆی خۆی نه بوه بۆیه هه میش���ه هه وڵیداوه له ده ستوری ده وڵه تی عێراقدا مافه كانی یه كه مجاریش بۆ به ده ستبهێنێت، خۆی ده وڵه ت���ی عێ���راق ل���ه 1924/7/20 دا عێراق )قانونی ته ئسیس���ی مه جلیسی ئه ساس���ی( وات���ا ده س���توری عێراقی په سه ند كرد هه رچه نده كورد له نوسینی ئه م ده س���توره دا هیچ ده ستێكی نه بوه ، ب���ه اڵم له ناو مه جلیس���ی ته ئسیس���یدا ده نگیان ب���ۆداوه له گه ڵ ئه وه ی هه ندێ له مافه كان���ی هاواڵت���ی تیادابوه ، به اڵم هیچ دانپێدانانێكی ب���ۆ كورد تیانه بوه ، ئه م ده س���توره تاشۆڕشی 14ی ته موزی

1958 ی خایاند. بۆ دوه م جار له 1958/7/27 دوای روخانی رژێمی پاشایه تی ده ستوری كاتی دانرا كه بۆ یه كه مینجار له ده س���توری عێراق���دا دان���ی ن���ا به بونی ك���ورد كه له م���ادده ی س���ێیه میدا هاتبو)عه ره ب و

كورد هاوبه شن له م نیشتیمانه دا(.بۆ س���ێیه م ج���ار له س���اڵی 1964دا عه بدوس���ه الم عارف ده ستورێكی كاتیی دانا كه له ماده ی 19دا )ئاماژه به یه كسانی هاواڵتیانی عێراق ده كات له به رده م یاساو له ده س���توری كورد بۆ مافه كانیان���دا( پێش���و دواكه وتوتر بو، هاوكات له دوای كوده تای به عسیه كان له 17ی ته موزی 1968 ب���ۆ چواره مج���ار ده س���تورێكی موقه ت دان���راو له رێكه وتننامه ی ئازاری 1970 دا هه مواركرای���ه وه و دان���ی ن���ا به وه ی )گه ل���ی عی���راق پێكدێت له دو نه ته وه ی س���ه ره كی عه ره ب و كورد( ئه م ده ستوره تا 2003/4/9و روخانی رژێمی س���ه دام به رده وام بو، له س���اڵی 2004دا ده س���توری عێراق ئه نجومه نی حوكمی كاتی په سه ندكردو له 30ی كانونی دوه می 2005 ده س���توری هه میش���ه یی عێ���راق په سه ندكراو كورد رۆڵی سه ره كی هه بو له نوس���ینه وه و سه رخس���تنی ده ستوردا كه به ش���ێوه یه كی رون مافه ده ستوری و

یاساییه كانی كوردی تێدا جێگیركرا.به اڵم هیچ یه ك له و ده ستورانه نه بونه ده ستورێك كه گه لی كوردستان له وێوه هه ن���گاو به ره و ده وڵه ت���ی دامه زراوه یی خۆی بنێ���ت، له گه ڵ ئه وه ی له س���اڵی له س���ه ربه خۆیی جۆرێ���ك 1991ه وه به هۆی ب���ه اڵم له به ڕێوه بردن���دا هه بوه شه ڕی ناوخۆو دو ئیداره ییه وه نه یتوانیوه ببێته خاوه نی ده ستوری خۆی تاساڵی 2002 هه ن���گاو ن���را ب���ۆ ئاماده كردنی دس���تور له هه رێمی كوردستان واتا دوای زیاتر له 10 س���اڵ ئینجا بی���ر له دانانی ده س���توركرایه وه به اڵم هه مو ش���ۆڕش و خه باتێك له دوای سه ركه وتنی هه نگاوی یه كه م دانانی ده س���تور بوه ، ش���ۆڕش و كوده تاكان���ی عێراقیش ش���اهیدی ئه و راستیه ن، هه ربۆیه په رله مانی كوردستان ل���ه ڕۆژی 2003/11/7 به ژماره )26( بۆ یه كه مجار به زۆرینه ی ده نگ ده س���توری په س���ه ندكرد، ب���ه اڵم جارێك���ی ت���رو له به ره نجامی گفتوگ���ۆی زۆرو ره خنه ی زۆردا له 2005/8/6 ب���ه بڕیاری ژماره 4 گه ڕێنرای���ه وه په رله مانی كوردس���تان هه روه ها هه مواركردنه وه ی ، به مه به ستی له 2009/6/24 په رله مانی كوردس���تان له ك���ۆی 97 ئه ندام���ی ئاماده بو به 96 ده نگی به ڵێ ده ستوری په سند كردو تێی په ڕاند، ك���ه له )122( مادده پێكهاتوه و به وته ی سكرتێری په رله مانی كوردستان ب���ۆ ئاماده كردنی س���ود له ده س���توری 40 واڵت وه رگی���راوه و زیات���ر له 5هه زار پێشنیاریان له الیه ن چین و توێژه كانه وه دان���ه ی ه���ه زار پێگه یش���توه و900 لێچاپك���راوه و باڵوكراوه ته وه ، له دوای 4 ساڵ له په سه ندكردنی، له ئێستادا به په له

هه وڵ ده درێت ده ستور تێپه رێنرێت؟

ناكۆكیه كانی ده ستور س���ه ره كیترین ناكۆكی���ه كان له س���ه ر فۆرمی ش���ێوازو ده ستور ره شنوس���ی سیسته می سیاسیه له هه رێمی كوردستان

به و پێوه دانگه ی ترس هه یه له سیستمی له به رژه وه ندی حیزب و سیاس���ی هه رێم بنه ماڵه یه كدا كورتبكرێته وه و سیس���تمی سیاس���ی ب���ه ره و دیكتات���ۆری هه نگاو بنێ���ت، له مادده ی یه كه می ره شنوس���ی ده س���توری هه رێمدا هاتوه ) سیستمی سیاسی له هه رێمی كوردستان په رله مانی له ئه رزی ب���ه اڵم دیموكراتیه ( كۆماری و سه رۆكایه تی كۆماری واقیعدا سیستمی په یڕه و ده كرێت نه ك په رله مانی، له گه ڵ ئه وه ی ئه م شێوازه روبه ڕوی ئیشكالیه تی یاسایی ده بێته وه له گه ڵ ده ستوری عێراق چونكه سیس���تمی حوكمڕانی له عێراقدا وه ك له ماده ی یه كه مدا هاتوه :)كۆماری په رله مانیه ( ئه مه ش دژیه ك ده وه ستێت له گ���ه ڵ ده س���توری هه رێ���م و له بڕگه ی دوه می مادده ی 13ی ده ستوری عێراقدا هاتوه : )نابێت هیچ یاس���ایه ك دابنرێت پێچه وانه ی ده س���توری عێ���راق بێت(، به اڵم به پێی یاسای سه رۆكایه تی هه رێم و ره شنوسی ده ستور سه رۆك له راسته وخۆ به ده نگدانی گش���تی ده كرێت، كه چی له 30ی حوزه یرانی 2013 س���ه رۆك له ناو په رله ماندا ویالیه ته كه ی بۆ درێژكرایه وه ، بۆی���ه سیس���تمی حوكمڕان���ی هه رێ���م سیستمێكی زۆر ئاڵۆزو تێكه ڵ و ناڕونه .

یه كه م / سیستمی حوكمڕانی ژینگه ی سیاس���ی و كۆمه اڵیه تی جۆرو ش���ێوازی سیس���تمی حوكمڕان���ی واڵت جۆره كانی ش���یكردنه وه ی دیاریده كات باشی و خراپی سیس���تمی حوكمڕانیش سیس���تمه كه ب���ۆ هه رێمی كوردس���تان رونده كات���ه وه ، به تایبه تیش سیس���تمی نیمچ���ه س���ه رۆكایه تی و په رله مان���ی و سه رۆكایه تی، له سیس���تمی په رله مانیدا تیایدا ده س���ه اڵت له په رله مانه وه دیاری ده كرێ���ت و حیزبی ب���راوه له په رله ماندا كابین���ه ی حكومه تی پێده س���پێردرێت. سه رۆك ده سه اڵتێكی ته شریفاتی هه یه ، له په رله مان���ه وه هه ڵده بژێردرێ���ت، ل���ه نمون���ه ی واڵتانی ئیس���رائیل و توركیاو عێراق و به ریتانیاو ئوس���ترالیا ، به اڵم له سیستمی سه رۆكایه تیدا كه ده سه اڵتی ژێر ناچێته جێبه جێكردن سه ربه خۆیه و ده سه اڵتی یاسادانان )په رله مانه وه ( واتا ده س���ه اڵتی جێبه جێكردن ده كه وێته ژێر ده ستی سه رۆكه وه و سه رۆك راسته وخۆ هه ڵده بژێردرێ���ت، گه ل���ه وه له الی���ه ن به اڵم سیس���تمی ئه مریكا، له نمون���ه ی

نیمچه س���ه رۆكایه تی كه سیس���تمێكی تێكه اڵوه و له سه رۆكایه تی و په رله مانی، پێكدێت تیایدا سه رۆك كۆمارو حكومه ت كاروب���اری له به ڕێكردن���ی هاوبه ش���ن له الیه ن راس���ته وخۆ سه رۆك ده وڵه ت، به نمونه ی هه ڵده بژێردرێ���ت، گه ل���ه وه

فه ره نسا.چه ن���د زیات���ر ڕونكردن���ه وه ی ب���ۆ خراونه ته ئه كادیم���ی لێكۆڵینه وه یه كی ك���ه توێژینه وه ی���ه ك له وان���ه ش ڕو له الیه ن پرۆفیس���ۆر )ئه لفرێد ستێپان بواری پس���پۆڕی ))Alfred Stepan)دیموكراتیزه ك���ردن له زانكۆی كۆڵۆمبیاو Cindy( پرۆفیس���ۆر ) سیندی سكاچSkach( ( پسپۆری بواری به راوردكاری له زانكۆی هارڤ���ه رد، ئه م ده س���توریی له نێوان به راوردێكیان پرۆفیس���ۆره دو س���ه رۆكایه تی په رله مانی و سیس���تمی كردوه له س���ه ر بنه مای ئه زمونی واڵتانی دونی���ا مه به س���تی توێژینه وه كه ش���یان رێنماییكردن���ی ئه و واڵتانه ی���ه كه تازه رزگاری���ان بوه و ب���ه ره و دیموكراس���ی هه نگاوده نێ���ن، ب���ۆ س���ود وه رگرت���ن

له سیستمی حوكمڕانی. له نێوان سااڵنی 1979 تا 1989 ته نها 43 واڵتی دیموكراس���ی هه بون )دیاره به پێوه ره كان���ی دیموكراس���ی( له و 43 واڵته 34 واڵتیان سیستمی حوكمڕانیان په رله مانی دیموكراس���ی و 5 واڵتیشیان س���ه رۆكایه تی بون، له 34 واڵته كه ی كه سیس���ته میان په رله مانی ب���و 3 تا 11 حی���زب چاالكی سیاس���یان هه بو به اڵم ل���ه 5 واڵتی س���ه رۆكایه تیه كه دا ته نها 2 بۆ 3 حزبی سیاسی له پێشبركێدا بون، ئه مه ش ئه وه ده خاته ڕو كه سیس���تمی په رله مان���ی زیاتر له س���ه رۆكایه تی فره حیزبی به رهه م دێنێت و قبوڵی ده كات و شانس���ی حیزبه بچوكه كان زیاتر ده كات

بۆ به شداریكردن له په رله ماندا.ه���اوكات له نێوان س���ااڵنی 1973 تا 1989 دا 53 واڵتی دیكه به ش���ێوه یه ك دیموكراس���یان ئه زمونی له ش���ێوه كان به خۆوه بینیوه له و 53 واڵته 28 واڵتیان سیستمی په رله مانیان هه ڵبژاردوه و 25یان هه ڵبژاردبو، س���ه رۆكایه تیان سیستمی له و واڵتانه ی سیس���تمی سه رۆكایه تیان هه ڵبژاردبو ته نها 5 واڵتیان واتا20% یان توانیان بۆ ماوه ی 10 ساڵ به دیموكراسی بمێننه وه و دوای 10 ساڵ له دیموكراسی

ئ���ه و واڵتانه ی ب���ه اڵم هه ڵگه ران���ه وه ، په رله مانیان وه ك مۆدێلێك سیس���تمی هه ڵبژاردبو17واڵتیان خۆبه ڕێوه بردن بۆ وات���ا 61% ی���ان ب���ۆ ماوه ی 10 س���اڵ به دیموكراس���ی مان���ه وه ، ب���ه و پێیه ش به رده وامبونی په یڕه وكردنی دیموكراسی له سیستمه په رله مانیه كاندا 3 ئه وه نده ی

سیستمه سه رۆكایه تیه كانه . ه���ه ر به پێ���ی توێژینه وه ك���ه له دوای جه نگ���ی دوه م���ی جیهان���ی له نێ���وان س���ااڵنی 1945 تا 1979 ئه و واڵتانه ی له ژێ���ر كۆڵۆنیالی���زم رزگاریان بو دوای س���ه ربه خۆبونیان 41 واڵتیان په یڕه ویان له سیستمی په رله مانی كردو 36 واڵتیان له و هه ڵبژارد، سه رۆكایه تیان سیستمی 41 واڵته ی كه سیس���تمی په رله مانیان هه ڵب���ژارد 15 واڵتی���ان واتا له 36% به فیعلی بون به واڵتی دیموكراس���ی، به اڵم ئه و 36 واڵته ی سیستمی سه رۆكایه تیان هه ڵبژاردب���و ی���ه ك ده وڵه تی���ان نه بون به واڵت���ی دیموكراس���ی، توێژینه وه كه

گه یش���تۆته ئه و بڕوایه ی كه سیس���تمی په رله مان���ی چانس���ی گه ش���ه كردنی بۆ له سیس���تمی زیاتره زۆر دیموكراس���ی له توێژینه وه كه دا هاوكات سه رۆكایه تی، گه یش���تونه ته ئه و بڕوایه ك���ه ئه گه ری كوده ت���ای س���ه ربازی ل���ه و اڵتان���ه ی هه ڵبژاردبو2 س���ه رۆكایه تیان سیستمی ئه وه ن���ده زیات���ر بو ل���ه و واڵتانه ی كه ده كرد.. په یڕه و په رله مانیان سیستمی

ئه م توێژینه وه یه رۆشنایی ورد ده خاته به رده م گه لی كوردستان بۆ هه ڵبژاردنی سیستمی حوكمڕانیه كه ی كه سه رۆكایه تی

بێت یان په رله مانی.دوه م : ده س���تور له پێن���او مانه وه ی

سه رۆكدا هه رێ���م س���ه رۆكی ده س���ه اڵته كانی له ڕه شنوسی ده س���توردا له ئاستێكدایه ك���ه به ت���ه واوی سیس���تمی سیاس���ی له هه رێ���م ده كاته س���ه رۆكایه تی ره ها، هه ر ئه مه ش ڕه خن���ه ی توندی هه ندێك له الیه نه كانه له ڕه شنوس���ی ده ستور، كه

له ماده ی 60ی ره شنوس���ی ده س���توردا هاتوه )سه رۆكی هه رێم سه رۆكی بااڵی فه رمانده ی جێبه جێكردن و ده س���ه اڵتی پێش���مه رگه یه ( هێزه كان���ی گش���تی به ته واوی كۆی ده س���ه اڵته كان به مه ش كۆده كات���ه وه هه رێ���م س���ه رۆكی الی به پێچه وانه ی ده س���ه اڵته كانی س���ه رۆك كۆم���اری عێ���راق كه له م���اده ی 67ی ده ستوری عێراقدا هاتوه )سه رۆك كۆمار سه رۆكی واڵت و نیش���انه ی یه كپارچه یی نیشتیمان و سه روه ری واڵته ( ، كه زیاتر ده س���ه اڵته كانی ته ش���ریفاتین، هاوكات له ماده ی 65 ی ره شنوس���ی ده ستوری هه رێمدا ئاماژه به 24 ده سه اڵت كراوه كه سه رۆكی هه رێم ده یبێت و سه ره ڕای هه ر ده سه اڵتێك كه به پێی یاسا رێكبخرێت، كه هه موی���ان ده س���ه اڵتی پراكتیكین و ڕاپه ڕاندنن جێبه جێكردن و ده س���ه اڵتی ن���ه ك ته ش���ریفاتی هه ربۆی���ه هه ندێك له یاساناس���ان پێیان وایه ئه م ده ستوره كراس���ێكه و به به ری مه س���عود بارزانیدا له مادده ی له كاتێكدای���ه ئه م���ه بڕاوه ، 67ی ده ستوری عێراقدا ده سه اڵته كانی سه رۆك كۆماری عێراق كه 10 ده سه اڵته ته ش���ریفاتین و هه مویان له ده س���توردا بڕیاره كان���ی یاس���او په س���ه ندكردنی ئه نجومه نی نوێنه ران و وه زیرانی عێراقه . له ئێستاش���دا س���ه رۆكی هه رێم دوای ته واوكردن���ی دو خولی س���ه رۆكایه تی و له ئاب���ی داهاتودا ده بێته دو س���اڵیش واتا10 ساڵ سه رۆكایه تی، درێژكردنه وه ده یه وێت رێگه و فێڵی دیكه ی یاس���ایی بدۆزێت���ه وه ت���ا به رده وام بێت له س���ه ر كورسیه كه ی، كه ئه مه ش مه ترسیه كه ی له وێوه سه رچاوه ده گرێت كه سه رۆك بۆ هه تاهه تایه ئه و پۆس���ته له س���ه ر خۆی تاپۆ بكات، له ئێستادا كه رازیه ده ستور بخرێته راپرسیه وه بۆ ئه وه یه بۆ 8 ساڵی دیكه پۆستی سه رۆكایه تی وه ربگرێته وه ، چونك���ه له م���اده ی 64ی ره شنوس���ی ده س���توردا هاتوه )ویالیه تی س���ه رۆكی هه رێمی كوردس���تان بۆ چوار س���اڵه و .....ده كرێ���ت بۆ ویالیه ت���ی دوه میش كارپێكردنی ل���ه ڕۆژی هه ڵبژێردرێته وه ، ده س���توره وه ( واتا له و ڕۆژه ی ده ستور له ڕاپرس���یدا تێده په ڕێنرێت، مه س���عود بارزان���ی بۆی هه یه بۆ 8 س���اڵی دیكه س���ه رۆكایه تی ب���كات و ئه و 8 س���اڵه ی راب���ردوی بۆ ئه ژمار ناكرێت، ترس���ه كه لێره وه یه كه س���ه رۆكی ئێستای هه رێم كورس���یه كه ی به ئاس���انی جێناهێڵێت و ده یه وێت به رگێكی ش���ه رعی و یاس���ایی

به به ردا بكات. له راب���ردودا زۆرێك له س���ه ركرده كانی واڵتانی عه ره بی بۆ مانه وه یان له س���ه ر كورسی ده س���ه اڵت په نایان بۆ ده ستور هه موارك���رده وه ده س���توریان ب���ردو موباره كی سه رۆكی له وانه ش )حوسنی میسرو به شار ئه سه دی سه رۆكی سوریاو زه ینه لعابدنی بن عه لی سه رۆكی تونس و عه لی عه بدواڵ ساڵحی سه رۆكی یه مه ن و عه بدولعه زی���ز بۆته فلیق���ه ی س���ه رۆكی

جه زائیر(

ناكۆكیه كانی ره شنوسی ده ستور به كورتی:

1- له ره شنوسی ده س���توردا به ڕونیی سیس���تم له هه رێمی كوردس���تان دیاری بكرێت و بكرێته په رله مانی كه له ماده ی یه كه می ره شنوسه كه دا هاتوه )سیستمی سیاسی له هه رێمی كوردستان په رله مانی

كۆماری و دیموكراتیه (.2- ش���ێوازی هه ڵبژاردنی س���ه رۆكی هه رێم له ده نگدانی گشتی راسته وخۆه وه بگۆڕدرێ���ت بۆ هه ڵب���ژاردن له ناو هۆڵی له س���ه رۆك به ئاس���انی تا په رله م���ان بپرس���ێته وه ، كه به پێی م���اده ی 61ی ره شنوسی ده ستوری هه رێمی كوردستان س���ه رۆكی هه رێ���م له رێ���گای ده نگدانی گش���تی، نهێنی، راس���ته وخۆوه له الیه ن كوردس���تانه وه هه رێم���ی هاواڵتیان���ی

هه ڵده بژێردرێ.3- ئه گه ر الیه نه كان س���ورن له س���ه ر ئ���ه وه ی بارزانی نابێت ب���ۆ ویالیه تێكی دیك���ه هه ڵبژێردرێت���ه وه ده بێت ماده ی 64ی ره شنوسی ده ستور هه مواربكه نه وه كه ده ڵێت )ویالیه تی سه رۆكی هه رێمی كوردستان بۆ چوار ساڵه و .....ده كرێت هه ڵبژێردرێته وه ، دوه میش ویالیه تی بۆ ل���ه رۆژی كارپێكردنی ده س���توره وه (، ده بێت ئه وه ش���ی بۆ زی���اد بكرێت، بۆ ئێس���تاو رابردوش، تا بارزانی نه توانێت

بۆ 8 ساڵی دیكه سه رۆك بێت.

ده ستور له پێناو مانه وه ی سه رۆكدا سیستمی سیاسی و شێوازی هه ڵبژاردنی سه رۆك ناكۆكیه كانی ده ستورن

ده سه اڵته كانی سه رۆكی هه رێم

له ڕه شنوسی ده ستوردا

له ئاستێكدایه كه به ته واوی

سیستمی سیاسی

له هه رێم ده كاته سه رۆكایه تی ره ها

له 34 واڵته كه ی كه سیسته میان

په رله مانی بو 3 تا 11 حیزب چاالكی

سیاسیان هه بو به اڵم له 5 واڵتی

سه رۆكایه تیه كه دا ته نها 2 بۆ 3 حزبی سیاسی

له پێشبركێدا بون

سه ره كیترین ناكۆكیه كان

له سه ر ره شنوسی ده ستور شێوازو

فۆرمی سیسته می سیاسیه له هه رێمی

كوردستان به و پێوه دانگه ی ترس هه یه له سیستمی

سیاسی هه رێم له به رژه وه ندی

حیزب و بنه ماڵه یه كدا

كورتبكرێته وه و سیستمی سیاسی به ره و دیكتاتۆری

هه نگاو بنێت

(473( سێشه ممه 2015/4/7 19تایبه‌ت

ونبون * ناسنامه یه كی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبوه به ناوی )کۆچه ر عادل عبدالکریم ( هه ركه س دۆزیه وه بیگه ڕێنێته وه بۆ پرسگه ی

ئاوێنه .* ناس���نامه یه كی ژوری بازرگانی س���لێمانی ونبوه به ناوی )یوسف حمه صالح حمه علی( هه ركه س دۆزیه وه بیگه ڕێنێته وه بۆ

پرسگه ی ئاوێنه .* ناس���نامه یه كی ژوری بازرگانی س���لێمانی ونبوه به ناوی )ئامانج محمد علی( هه ركه س دۆزیه وه بیگه ڕێنێته وه بۆ پرسگه ی

ئاوێنه .

"راوێ���ژکاری خۆنس���ی، بێ���وار .4ئابوری���ی هەرێ���م!" ل���ە26-10-2014 دا رایگەیاند:"کۆتایی ئەمساڵ بەرهەمهێنانی بەرمی���ل دەگات���ە500.000 ن���ەوت لەرۆژێکدا". وازیاتر لە3 مانگ بەس���ەر ئەو وادەی���ەدا تێپ���ەڕی، وەزارەتەکەی کاک ئاش���تی نەیتوانی بیگەیەنێتە%60 ئ���ەو ژمارەی���ە. ئەڵاڵهومم���ە، مەگەر پااڵوتن���ی ن���ەوت لەناوخ���ۆی هەرێ���م بەرمیل س���ەروی200.000 گەیش���تبێتە لەرۆژێک���دا. چونک���ە زۆرب���ەی ئەوەی رۆژان���ە بەبۆریەکانی هەرێمدا دەنێردرێ بۆ بەن���دەری جەیهان، نەوتی کەرکوک و

کێڵگەکانی بای حەسەن و ئاڤانان.زانیاری ناڕاست بۆچی؟

دوای سااڵنێکی زۆر متابەعەو وردبونەوە لەسیاسەتی هەڵەی نەوت و غازی هەرێم، گەیشتمە ئەو بڕوایە کە کاک ئاشتی بۆ بەرژەوەندی كێ ئەم ژمارە ناڕاس���تانە دەدا بەمیدیای جیهان؟. ئەو دەڵێ: "بۆ ئەوەمە کۆمپانیا گرنگەکانی جیهان هان بدەم بێن بۆ کوردس���تان بۆ وەبەرهێنان لەنەوت���دا". بەکوردیەکەی:"دان ڕۆ دەکا

بۆ چۆلەکە!".بەاڵم ش���ارەزایانی بواری وزە دەزانن ک���ە کۆمپانی���ا گەورەکانی دنی���ا بەوە ناخەڵەتێ���ن. ئەوان پێ���ش ئەوەی بێن، زانیاریان لەالیە لەسەر بڕی مەزەندەکراوی

یەدەکی نەوت و غازو تواناکانی هەرێم.زانیاری���م، بەگوێ���رەی ئێس���تا، لەکوردس���تانن، کۆمپانیاکان���ی لەزانیاریەکانی کاک ئاش���تی کەوتونەتە

گومان و "ژمارەکانی!"هێندە س���ەرنجیان راناکێشێ.

ئەی بۆ وا دەکا؟ لەراستیدا بۆ ئەوەی لەبازاڕی بۆرسەی

وزەدا یاری بەنرخی پشک بکا...؟س���امانە لەلیژن���ەی داوا لێ���رەوە پارلەمانی کوردستان سروش���تی یەکانی دەکەم، وریابن و بەدواداچونی بۆ بکەن.

دوا وتە:ئەگەر:

سروش���تیەکان س���امانە وەزیری .1النەبرێ؛

2. چارەنوسی نەوتی هەرێم لەدەست ئ���ەم گروپە دەرنەهێن���رێ و نەوت و غاز

نەکرێن بەموڵکی گەل؛3. سیاس���ەتی نەوتیی هەرێم راست

نەکرێتەوە؛نەوت، بەرمیل لەبات���ی400.000 ئەوا ن���ەوت بەرمی���ل لەرۆژێک���دا4000.000 بیفرۆش���ین، دەردە بنێرین���ە دەرەوەو ئاب���وری، سیاس���ی و کۆمەاڵیەتییەکانی هەرێم کوش���ندەتر دەبن، قەت باش���تر ناب���ن. چونکە گروپی نەوت بەدەس���تی کوردس���تان، ئابوری کوردستانی وێران و خاپور کردوە. هەرێمەکەمانی لەزەلکاوی پەتای هۆڵندیا )نەخۆشییەکی کوشندەی ئابورییە. وەکو کوشندەترین جۆرەکانی

شێرپەنجەیە بۆ مرۆڤ( نغرۆ کردوە.لەسایەو سێبەری ئەم پەتا ئابورییەدا گەورەبون���ی داه���ات و زوڵم و س���تەمی ئابوری، سیاسی و کۆمەاڵیەتی راستەوانە گەش���ەدەکەن. ت���ا داهات���ی س���امانی

سروشتی زۆرتر بێ:• کۆمەڵ، س���اناتر بێدەنگ دەکرێ و رۆش���نبیرو تەنان���ەت دەخەس���ێنرێ،

بژاردەکانیشی.• دزەکان، سامانیان قەبەترو، هەژارو بێدەرەتانەکانیش ژمارەیان زۆرترو توانای

کڕینیان بەردەوام کەمتر دەبێتەوە.• دەزگا جاسوسی و داپڵۆسێنەرەکان، ژمارەو قەبارەیان زۆرترو گەورەتر دەبن، مەزڵوم و بێ پشت و پەناکانیش ژمارەیان زۆرترو زوڵمەکانی سەرشانیان قورسترو

قەبەتر دەبن.• بازرگانانی سیاسەت، دەوڵەمەندترو دڕترو ئازادیەکانیش تادێ بەرتەس���ک و

بەرتەسکتر دەبنەوە.• تابێ ژمارەی بێ���کارەکان و خاوەن بڕوانامەی بێ ئی���ش و بێ داهات، زۆرتر

دەبن.• تادێ بازاڕەکان ل���ەکااڵی کوالیتی نزمی بێگانە سیخناختر دەبن و کشتوکاڵ و پیشەس���ازی و کااڵ خزمەتگوزاریەکانیش

خراپتر نغرۆی عەرد دەبن.• گ���ەر درێژتر بکێش���ێ، ئ���ازادی و دەستاودەس���تکردنی دیمۆکراس���ی و ئاشتیانەو دیمۆکراسیانەی دەسەاڵت دەبن کلیپتۆکراتەکان... چۆلەکان. بەخەونی سیاس���ەت... ش���ەڕو بازرگانان���ی ئۆلیگارشییەکانی نەوت و غاز، بۆتەقەی ملیان ئەستورترو سەردابەکانیان و ژمارە لەهەندەران نهێنییەکانیش���یان بانکییە پڕو پڕتر دەب���ن لەپارەی دزراوی گەل و

واڵت.

بەتەمایە‌کێ‌چەواشە‌بکا...‌پاشماوه‌سه ركرده ی ژیر ده بێت له وه تێبگات كه كاریزم���او پیرۆزبون، مێژو له گه ڵ نه یارانی دیاری ده كه ن، نه ك ئه وانه ی به چ���وارده وری به رژه وه ن���دی تاك���ه

كه سیه كانیانه وه خولیان داوه .گه ر ئێمه بیر له م هه رێمه خێرنه دیوه یان بیر له داهاتویه كی گه ش بكه ینه وه ب���ۆ نه وه كانمان كه هێش���تا له دایك نه ب���ون، ده بێ���ت ل���ه وه دڵنیابین كه بناغ���ه ی داهات���و به بێ دیموكراس���ی

دانانی مه حاڵه .دیموكراسیش هیچ نیه جگه له وه ی ده سه اڵت له كه س���ێك یان پارتێكه وه بێ ئه وه ی خوێنی له سه ر بڕێژرێت، بێ ئه وه ی شه ڕی ناوخۆی له سه ر دروست بێت بگوازرێته وه بۆ كه سێكی تر یان

گروپێكی تر.ش���ه رتیش نیه ئه وه ی ده س���ه اڵتی بێ���ت باش���تر ده گوازرێت���ه وه ب���ۆ ب���ێ ب���ه اڵم جێیدێڵێ���ت، ل���ه وه ی ده ستاوده ستكردنی ده سه اڵت باسكردن له دیموكراسی و ئاینده ی گه ش كفرێكی گه وره ی���ه له دنی���ای مۆدێرنداو چونه

دۆزه خمان پێی مسۆگه ر ده بێت.له درێژكردن���ه وه ی ب���اس ك���ه س���ه رۆكایه تی هه رێم���ی كوردس���تان ده كرێت نه یارانی ئ���ه م بابه ته هێرش ده كه نه س���ه ر خودی س���ه رۆكایه تی

هه رێم و به دیكتاتۆر ناوی ده به ن.به ده ر له وه ی بچینه ناو مش���تومڕی ئه و دو به ره یه ده بو ڕه خنه گران زیاتر ڕوی نه ش���ته ریان له خ���ودی خۆی���ان

بكردایه .ده ب���و بپرس���ن هه رێمێكی 5 ملیۆن كه س���ی پیاوێك یان س���ه رۆكێك یان س���ه ركرده یه كی تێ���دا نیه ش���ایه نی

سه رۆكایه تی هه رێم بێت؟گه ر هه یه بۆ به چ���او نایبینین و بۆ

كه سمان گوێمان له ده نگی نیه ؟ده نگی خه فه كراوه یان خه سێنراوه ؟ گه ر كه سێكی واهه یه بۆ ئاره زوی خۆی بۆ گرتنه ده ستی ده سه اڵت له پێناوی

دیموكراسی ده رناخات؟گه ر كه س���ێكی واهه یه و ئاره زویه كی وای هه ی���ه ئه وه نده بێده سه اڵتیش���ه تویته ر ی���ان له فه یس���بوك ناتوانێت پۆستێك بكات و ئاش���كرای بكات كه

حه زی له سه رۆك بونی هه رێمه ؟

ده بێ���ت ئێم���ه له خۆمان بپرس���ین ئه وه ی ده گوزه رێت له م واڵته قه یرانی نه بونی قه یران���ی یان دیموكراس���یه

پیاو؟گه ر له م هه رێمه پیاوێك یان نیمچه پیاوێك نیه بۆ جێگرتنه وه ی سه رۆكی ئێس���تای هه رێم ئیتر بۆ ڕه خنه بگرین له كه س���ێك به ئاش���كرا گه ر خۆش���ی نه یڵێ���ت الیه نگرانی ده ڵێن ته نیا یه ك كه س���مان پێباش���ه بۆ ئه و پۆسته و

به دیلمان نیه بۆی.یه كێتی و گۆڕان و الیه نگرانی ده بێت خۆ له جیات���ی كۆم���ه ڵ یه كگرت���و و خه ریكك���ردن به لێدانی س���ه رۆكایه تی هه رێ���م خه ریك بن به س���ه ركرده كانی خۆیان���ه وه پێیان بڵێن ئ���ه رێ ئێوه پیاوێكتان تی���ا هه ڵنه كه وتوه بۆ ئه و

پۆسته ؟گ���ه ر له و 4 پارته بنه ڕه تیه ی هه رێم پیاوێك هه ڵنه كه وتوه ئیتر بۆ ڕه خنه

له پیاوی خه ڵك ده گرن؟بۆ ئه و كه سانه ش���ی كه باس له وه ده كه ن ئێس���تا كاتێكی هه س���تیاره و به كارێكی دیموكراس���ی بنه ماكان���ی نمونه ی به رچاوی���ان، دێته توڕه هات س���ه ركرده ی واش���تگتۆنی ج���ۆرج

ئه مریكایان بۆ ده هێنمه وه .له الیه ن داگیركراوه ئه مریكا كاتێك هێزه كانی فه ڕه نساو به ریتانیا له ساڵی 1754 ئه م سه ركرده یه ده ست ده كات به شۆڕش له دژی به ریتانیاو فه ڕه نساو له كۆتایه كانی 1785 دوای 30 س���اڵ له شۆڕش ته واوی ئه مریكا له به ریتانیاو

فه ره نسا پاكده كاته وه .له وكاته دا ئه م س���ه ركرده قاره مانه

بۆ یه ك���ه م جار به س���ه رۆكی ئه مریكا هه ڵده بژێررێ���ت و بۆ ماوه ی 8 س���اڵ

حوكم ده كات.حوكمڕان���ی س���اڵ 8 له كۆتای���ی ئ���ه وه ڕاده گه یه نێت ك���ه ئیدی خۆی هه ڵنابژێرێت���ه وه . الیه نگران و نه یارانی هه مویان به یه ك ده نگ داوای لێده كه ن كه كورس���یه كه ی جێنه هێڵێت چونكه واڵت هێشتا هێور نه بۆته وه و مه ترسی ڕودانی ش���ه ڕی ناوخ���ۆش له نێوان س���ه ركرده نه یاره كانی نێ���و ئه مریكا

هه یه .به اڵم واشنگتۆن له وه اڵمدا ده ڵێت:" گه ر من ئه مڕۆ ده س���ه اڵت جێنه هێڵم چ گه ره نتی���ه ك هه یه كه س���ێك دوای ناگرێته ده س���ت و ده س���ه اڵت م���ن له به ریتانی���ه كان زۆردارت���رو زاڵمت���ر نابێت؟ ده بێت من ئه مڕۆ ده س���ه اڵت جێبێڵ���م به هه رچی نرخێ���ك بێت بۆ ئه وه ی دوباره داگیركاری به ریتانیه كان له الی���ه ن خودی خۆمان���ه وه به رامبه ر

گه لی ئه مریكا دوباره نه بێ�ته وه ."زۆری پێناچێت دوای دوركه وتنه وه ی له ئه مریكا ناوخۆ ش���ه ڕی واشنگتۆن ڕێچكه یه ك���ی ب���ه اڵم ڕوده دات، دیموكراسی بۆ نه وه كانی جێهێشت كه

هه تا ئه مڕۆ له سه ری ده ڕۆن.ئێس���تا ئه مریكا له ه���ه ر 7 قاڕه ی ئه م دنیای���ه له جه نگدایه به اڵم كه س هه س���تیاره كاته كه ی بڵێت ناتوانێت با ئۆباما ج���ارێ نه ڕوات، چونكه زۆر

كاریزمایه .ئێمه كه ی وه ك ئه مریكا یان واڵتانی دیموكراسی و حوكمڕانیه كی پێشكه تو دام���وده زگای دامه زراوم���ان ده بێت؟ له وه اڵمدا ده ڵێم كاتێك وه ك واشنگتۆن

بیرمانكرده وه .ئه و كات���ه كه یه كه وام���ان لێدێت من نایزان���م، پێده چێت ب���ه س خودا

بیزانێت!

قسەکردن لەسەر خەسڵەتی سیاسیی قسەوباس���ێکی کوردس���تان هەرێمی تایبەتیی هەڵدەگرێت. ئەوی بەڕەسمیی پێی دەگوترێت ”هەرێمی کوردس���تانی ئێ���راق“ زۆر بەزەحم���ەت تەنها یەک سیس���تەمی لەمەرجەکان���ی پای���ە دیموکراس���یی دەگرێت���ە خۆی ئەویش ئەو گ���ەورەوە. زۆر بەکەموکورتی���ی تەنها پایەی���ەش بریتییە لەهەڵبژاردنی لەتیۆریە تێگەیش���تن بەپێ���ی ئازاد. کوردس���تانی سیاس���ییەکان"هەرێمی لەڕاس���تییدا سیس���تەمێکی عێ���راق" دەس���ەاڵتی وات���ە ئۆلیگارکیی���ە، نەک کەس���ێکە، فرەکەمینەیە/ چەند

سیستەمێکی دیموکراسیی.لەماوەی دە ساڵدا سەرۆکی هەرێم، مەسعود بارزانی، نەک هەر گۆڕانکاریی ئەرێنیی لەم سیستەمی ئۆلیگارکییەدا نەکردوە، بەڵکو دەسەاڵت تیایدا زیاتر ب���ەرەو کۆشکنش���یکردن و قۆرخکردن

چوە.

ئەگەر هەمو باسێکی جیددی سیاسیی سەبارەت خەسڵەتی سیاسیی

عێ���راق" کوردس���تانی "هەرێم���ی وەالنێی���ن و وای دابنێین کە س���ەرۆکی هەرێ���م ل���ە 2005/6/12 دا بەپێ���ی پێوەرگەلی دیموکراسیی هەڵبژێردراوە، هێش���تا النیک���ەم 2 س���اڵ لەمانداتی زیات���ر هەرێم���ی س���ەرۆکایەتیی وەرگرت���وە. دو مانگ���ی ت���ر وادەی10 ساڵ لەسەرۆکبون پڕدەکاتەوە. قسەی تێدانییە کە س���ااڵنی نێوان ئاشتەوایی یەکیەتیی نیش���تیمانیی کوردس���تان و پارتی دیموکراتی کوردس���تان لەنێوان 1٩٩8 و 2005 دا مەس���عود بارزان���ی لەپراکتیکدا، ئەگەرچی نابانگەوازنەکراو

و ڕانەگەیەن���دراو ب���وە، ه���ەر وەکو سەرۆکی هەرێم بوە.

نێ���وان ک���ە نوس���یویەتی مێ���ژو سااڵنی1٩77- 1٩٩8، 21 ساڵ بریتی نیشتیمانیی یەکیەتیی لەش���ەڕی بوە دیموکرات���ی پارت���ی کوردس���تان و کە ئەوەش���دا لەگ���ەڵ کوردس���تان. بنکەی سیاسی یەکیەتیی نیشتیمانیی خۆبەخش���تر، جەوانتر، کوردس���تان لەڕوی دڵخوازترو پێش���کەوتوخوازترو هۆشیاریی سیاس���ییەوە نیشتیمانییتر ب���وە، هێش���تا م���رۆڤ ناتوانێت پێ دابگرێ���ت کە ش���ەڕی ئەو 21 س���اڵە بریتیی ب���وە لەش���ەڕێکی بەتایبەتیی نیشتیمانیی یان بەتایبەتیی ئازادیخواز یاخ���ود بەتایبەتیی چینایەتیی، بەڵکو 21 ساڵ شەڕ بەتایبەتی لەسەر نفوزی دەسەاڵت بوە، لەمانای تەواوی خاوی

دەسەاڵتتدا.بناخەی���ە، ئ���ەو لەس���ەر ه���ەر بەناوبژیکاری���ی ڕێککەوتن���ی1٩٩8 ئەمەری���کا، ڕێککەوتن���ی یەکیەتی���ی پارت���ی کوردس���تان و نیش���تیمانیی دیموکرات���ی کوردس���تان بو لەس���ەر یەکەمیان کە دەس���ەاڵت. بەشکردنی لەس���ەدا 45 و دوەمیان لەس���ەدا 55 وەربگرێت و هەردوالیان پارەو کورسیی خێر بەو ڕێکخراوانە ببەخش���نەوە کە

دەکەونە سفاری نفوزیانەوە.لەماوەی دە ساڵ لەسەرۆکهەرێمیی،

مەسعود بارزانیی نەیتوانیوە:1. بەکردار س���ەرۆکی هەمو هەرێمی

کوردستان بێت.2. لەژیان���ی ڕۆژان���ەو بەرخ���وردی ڕۆژان���ەدا وەک���و س���ەرۆکی هەرێمی

کوردستان بەرخورد بکات.3. سیستەمی سیاسیی لەکوردستان وات���ە ئۆلیگارکی���ەوە، لەدەس���ەاڵتی النیکەم فرەکەمین���ە چەندکەس���یی/ بەرەو بەرفراوانیی نیش���تیمانیی پێش بخ���ات، ئەگ���ەر بەرەو دیموکراس���یی

هێشتا فرە سەخت بێت.4. نەیتوانیوە جیاوازی بەسەرۆکبونی کوردستان و دیموکراتی لەپارتی خۆی

سەرۆکبونی لەهەرێمدا بدات.5. لەگەڵ ئەوەش���دا کە گەورەترین دەس���ەاڵتی سیاس���یی و س���ەربازیی و ئابوریی هەیە، هێش���تا لەهیچ بوارێکدا

نیش���تیمانییبون و لەبواری نەیتوانیوە دەستڕۆیش���تویی و ئازادیخوازیی���دا

دیسپلینی خۆی نیشان بدات. 6. ن���ەک ه���ەر پێش���کەوتن لەگەڵ حکومەت���ی ناوەندیی ئێراق���دا نەبوە، بەڵک���و هیچ پێوەندییەکی سیاس���یی، ڕەوش���تیی و س���ەربازیی، ئابوری���ی، کۆمەاڵیەتی���ی کە ش���ایانی باس بێت

لەگەڵ حکومەتی ناوەنددا نەماوە.7. کۆمەڵێک پێوەندیی زۆر ترسناک، ئابوریین، سیاس���یی و بەتایبەتیی کە لەگەڵ دەوڵەتی تورکیا دروس���تکراوە کە بەئاش���کرا هەڕەش���ە لەئاسایشیی

نەتەوەیی کورد دەکەن.8. دۆخێک���ی سیاس���یی لەهەرێمی کوردس���تان دروس���تبوە کە دڵخوازانە هەرێمی کوردستان کراوە بەدو ئیدارە. بەش���ی خواروی خراوەت���ە ژێر نفوزی دەوڵەتی ئێران و بەشی باکوری خراوەتە

ژێر نفوزی دەوڵەتی تورکیا. ٩. دوئیدارەی���ی ئ���ەو هەرێمە، بێ دوبارەدابەش���کردنەوەی لەهەندێ���ک دەسەاڵت لەنێو یەکیەتیی نیشتیمانیی دیموکرات���ی پارت���ی کوردس���تان و کوردس���تاندا بەپێی ب���ارودۆخ، لەڕوی ئابوریی، س���پایی، وەک���و گرینگ���ی سیاس���یی، س���تراتیژیی ئاییندەی���ی، ئاسایش���ی نەتەوەیی و هتد. هەروەکو

پێش ڕێککەوتنی ساڵی 1٩٩8 �ە.10. تااڵنیی، ساختەبازیی و گەندەڵیی )کە بواری تایبەتیی خۆی پێویس���تە قس���ەی لەس���ەر بکرێ���ت( لەهەرێمی دۆخ���ی لەخراپتری���ن کوردس���تان

تائێستایدایە. 11. هەرێم���ی کوردس���تان خاوەنی هیچ جۆرێک لەسیاس���ەتی کشتوکاڵ/ ئەلەتریک/ پالندانان/ پیشەس���ازیی/ س���امانی ئ���او/ ئینفراس���ترەکچەر/ چارەس���ەرو گوم���رگ/ ژێ���رزەوی/ زم���ان و خوێن���دن/ تەندروس���تیی/ هت���د... نییە. بەپێچەوان���ە دۆخێکی تەواو لەبێس���ەروبەریی و ئانارشیستیی سیاس���یی پێڕەو دەکرێت. باش���وری

کوردستان لەسەر لێواری داڕمانە.س���ەربازیی لەبێس���ەروبەریی .12گ���ەورەو گران���ی وەکو لەدەس���تدانی ش���ەنگال و گوێر هیچ کەس و کەسانێک لێیان نەپرسراوەتەوەو بەڵکو تەنانەت

خەاڵتیش کراون، بۆ نمونە خەاڵتکردنی سیروان بارزانی پاش کارەساتی گوێر.

کارەساتێکی نەتەوەییئەوی ئێس���تا لەهەرێمی کوردستان ڕودەدات، کارەس���اتێکی نەتەوەیی���ەو بەدەیان جار لەهەڵەبجەو لەکیمیابارانی

کوردستان و لەئەنفال گەورەترە. ئ���ەم کارەس���اتە گەورەی���ە کاتێک ڕودەدات ک���ە س���ەرۆکایەتی هەرێ���م پشتگیریی سیاسیی و سپایی ئەمەریکاو ڕۆژئاوای هەبوە، بەتایبەتی لەنوسینی دەس���تووری ئێراق���دا کۆمەکی کراوە، هەمو باش���وری کوردس���تان دڵسۆزو گوێڕایەڵ���ی کارو خەب���ات بوە، هەمو کوردانی باکورو ڕۆژه���ەاڵت و رۆژئاواو لوبنان، ئەناتۆڵیای تورکیی، قەوقاس، خۆراس���ان، ئەفگانس���تان و پاکستان و روس���یا، بەملیۆن کوردی تێکۆش���ەرو خەباتکاری ئ���اوارە لەدونیای ئوروپاو کەنەداو ئەمەریکاو ئوسترالیا، پشتگییر،

هاوسەنگەرو هاودەنگی بوە.

کارەساتێکی سیاسییس���ەرپێیانە بەتێڕوانینێک���ی س���ەرۆککۆماریی لەهەڵبژاردن���ی ئەمەری���کاو فینلەن���دو هەم���و ئەوانی دیک���ە، چی دەبینرێ���ت؟ دەبینین کە ئەو کەس���ە یان ئەو کەسانەی خۆ بۆ سەرۆککۆماریی کاندید دەکەن و ئەوانەی لەپشتیانەوەن، بەئاشکرا ناوی خۆیان دەڵێن، مێژوی خەبات و کارو خوێندنی دەکەنەوە، دوپات بەسەدانجار خۆیان بەس���ەدانجار س���ەردانی جەم���اوەری خەڵک دەکەن، بەس���ەدانجار لەس���ەر ڕادی���ۆو تەلەڤیزیۆن���ەکان، لەگۆڤار و ڕۆژنامەکان���دا، خۆیان ڕون دەکەنەوە، باس���ی سیاس���ەتی خۆی���ان دەکەن، باس���ی ئاییندەبیینی���ی و جیهانبیننیی دەدەن، بەڵێ���ن دەک���ەن، خۆی���ان سوپاس���ی گوێگران و بینەران دەکەن. بەکورتیەک���ەی دڵخوازانەو ڕو بەدونیا لەکێبڕکێیەکی سیاسییدا بەشداردەبن. کاتێکیش دەیبەنەوە سوپاس���ی هەمو ئەوان���ە دەکەن ک���ە دەنگیان پێداون و ئەوانەی���ش کە دەنگی���ان پێ نەداون و ب���دەن نوێنەریی بەڵێن دەدەن هەوڵ

هەموان و هەرەزۆرینە بن.

بەاڵم س���ەرۆکی هەرێمی کوردستان، باش���ترین و بەپێچەوان���ەی دروس���ت جوانتری���ن ل���ەو کولتورە سیاس���ییە وادا لەکێبڕکێیەک���ی دیموکراتیک���ە، بەش���دارنییە. خ���ۆی هیچ وش���ەیەک سەبارەت بەس���ەرۆکبون ناڵێت و خۆی دەوروبەریی و ئەوان���ەی دەرنابڕێ���ت. هاوحیزبیەکان���ی س���وێند دەخۆن کە "سەرۆک" حەز بەس���ەرۆکبون ناکات و پێی خ���ۆش نییەو بەالی���ەوە گرینگ

نییە.ئایا لەمێژوی سیاسیی ئەو دونیایەدا کەس���تان دیتوە حەز بەسەرۆکایەتیی دژ س���اڵ دە)10( ب���ەاڵم ن���ەکات، بەخواس���تیی خ���ۆی، هەروەکو بەزۆر بەسەرییدا بس���ەپێندرێت یاخود خۆی خێ���ر بەخەڵک بکات، س���ەرۆکایەتیی بکات و ئامادەیش بێت هەر بەبێدەنگیی بمێنێتەوە؟ ئەمە جۆکی سیاسیی نییە، ئەمە یەکێکە لە گەورەترین کارەساتە

سیاسییەکانی دونیای مۆدێرن.

بەڵێ بۆ کۆتاییهاتن بەدەسەاڵتی سەرۆکی هەرێم

لەبەر هۆگەلێکی سیاس���یی بەئەژمار کە ڕاستەوخۆ پێوەندییان بەئاسایشی ئایین���دەی کوردس���تانو نەتەوەی���ی س���ەربەخۆییەوە هەی���ە، ب���ە هی���چ شێوەیەک دروس���ت نییە کە"سەرۆکی هەرێمی کوردس���تانی ئێراق"، مەسعود بارزانی، لەم دو مانگە زیاتر لەسەر ئەو پۆس���تە بمێنێتەوە. نە جێی خۆیەتی ئەو مانداتەی بۆ درێژ بکرێتەوەو نەجێی خۆیەت���ی دوب���ارە هەڵبژێردرێت���ەوە. ئۆرگانێک لەڕاس���تییدا، هیچ کەس���و لەباشوری کوردستان ئەو مافەی نییە

ئەو دو کارە ئەنجام بدات.زۆرن ئ���ەو کوردان���ەی لەتوڕەی���ی ئازادیخوازیی���و لەداخی گرانی زەرەری گەورەی نەتەوەکەیان، بەکەم لەتورکو ع���ەرەب و ف���ارس دەڕوان���ن، ب���ەاڵم بەتێروانینێکی س���ەرپێی دەبینین کە لەئێ���راق لەم���اوەی هەم���ان مانداتی س���ەرۆکی هەرێمی کوردس���تان، چوار جار سەرۆکوەزیران گۆڕدراوە، لەئێران س���ێ جار پۆس���تی س���ەرۆککۆماریی لەتورکی���اش س���ێ جار گ���ۆڕدراوەو پۆستی سەرۆککۆماریی و چوار جاریش

گۆڕدراوە. س���ەرۆکوەزیرانیی پۆستی نمونەکان لەدونیای پێش���کەوتوخوازی دیموکراس���ییدا هێن���دە بەهێ���زن کە

بەکەڵکی هێنانەوە نایەن.

ئەدی هەرێمێکی بێ سەرۆک؟ئەوانەی ئەو قسەیە دەکەن خەڵکێکن هیچ کاتێ���ک ڕێزیان بۆ س���ەروەریی و خەباتی بێوچانی باش���وری کوردستان کوردس���تان باش���وری دانەن���اوە. بەزیادەوە هێندەی کەسایەتیی دروست تێدای���ە کە ئ���ەو پۆس���تە بەزوترین کات پڕدەکرێت���ەوە. ئ���ەو مرۆڤ���ەی بەبێگومانیی���ەوە هەڵدەبژێردرێ���ت ئەرکێکی مێژویی فرەدژوارو زەحمەتیی پێ دەس���پێردرێت ک���ە ئەویش کردنی هەمو ئەو کارانەیە کە مەسعود بارزانی بە دە)10( س���اڵ لەدەسەاڵتی خودایی خۆی���دا نەیتوانییوە یان نەیویس���توە

جێبەجێیان بکات.ئ���ەوی لەکوردس���تان پێویس���تمانە دەستورێکی پێشکەتوخوازی ئەوڕۆییە کە دەوڵ���ەت و ئایین دو ش���تی تەواو جی���اوازو دور لەیەک ب���ن، کە بۆ یەک ج���ار لەمێ���ژودا ببێ���ت بەبەردەبازی کۆمەڵگایەکی ڕوەو باش���ور هەنگاوی دیموکراسیی، کە سەرۆکی هەرێم لەهەر فۆرمێکدا بێت، کەمترین و سیمبولیکترین دەس���ەاڵتی هەبێت و کە بەدڵخۆشیی و بێتە ئاش���کرا دڵخوازیی و ش���انازیی و مەیدان و لەسەر پۆستی سەرۆکهەرێمیی کێبڕکێی ش���ەرەفمەندانە بکات. ئەگەر باشوری کوردس���تان بچوکترین پایەی دیموکراس���یی پیادەدەکات، پێش هەر ش���تێک نابێ���ت گەورەترین پۆس���تی سیاس���یی ئەو هەرێم���ە بەزۆرەملێی و بەت���کاو پاڕانەوە بەس���ەر کەس���ێکدا

بسەپێندرێت.هی���چ مرۆڤێ���ک نابێت ئ���ەو غەدرە گەورەیەی لێ بکرێت کە دژ بەخواست و ویس���تی خ���ۆی گەورەترین پۆس���تی

بەسەردا بسەپێندرێت.

* زانس���تی سیاس���یی لەزانک���ۆی س���تۆکهۆڵم ت���ەواو ک���ردوەو خاوەنی وتاری سیاس���ییە وەرگێڕان و چەندین بەکوردیی و ئینگلیزیی و وەکو چاودێری

سیاسیی چاالکە.

پیرۆزی‌سه‌ركرده‌و‌نه‌بونی‌‌پیاو...‌پاشماوه‌

بەڵێ‌بۆ‌کۆتاییهاتن‌بەدەسەاڵتی‌سەرۆکی‌هەرێم

ڕێبوار ڕەشید*

كورد به رگه ی ڕیسكی گه وره ناگرێت‌فه‌رهاد‌فه‌رمان

موس���ڵ‌‌چۆن‌كۆنت���ڕۆڵ‌‌ده‌كرێته‌وه‌؟‌كێ‌‌فه‌رمانده‌یی‌‌و‌به‌ش���داری‌‌س���ه‌ره‌كی‌‌له‌گرتنه‌وه‌یدا‌ده‌كات؟‌

ئه‌مه‌‌پرس���یاری‌‌سه‌ره‌كی‌‌ئه‌مڕۆی‌‌ناوه‌نده‌‌سیاس���یه‌كانی‌‌جیهان‌و‌ناوچه‌كه‌و‌عێراقه‌،‌به‌اڵم‌ره‌نگه‌‌پرسیاری‌‌له‌مه‌ش‌گرنگتر‌بۆ‌ئێمه‌‌ئه‌وه‌بێت‌كه‌‌چ‌ئه‌ركێك‌له‌گرتنه‌وه‌ی‌‌موس���ڵدا‌به‌كورد‌ده‌سپێردرێت؟‌ئه‌ی‌‌ئه‌گه‌ر‌كورد‌به‌شداری‌‌بكات‌

چی‌‌ده‌ستكه‌وێت؟كورد‌تائێس���تا‌له‌شه‌ڕی‌‌داعش‌و‌دژ‌به‌تیرۆردا‌پێشه‌نگ‌بوه‌،‌به‌درێژایی‌‌سه‌دان‌كیلۆمه‌تر‌جه‌ن���گاوه‌و‌زۆرترین‌زه‌بری‌‌داعش���ی‌‌به‌ركه‌وتوه‌،‌ب���ه‌اڵم‌بێئه‌وه‌ی‌‌ده‌س���كه‌وته‌كانی‌‌رون‌و‌پته‌وو‌مس���ۆگه‌ر‌بن،‌سه‌رباری‌‌ئه‌وه‌ش‌ئێستا‌هه‌وڵێك‌

له‌ئارادایه‌‌بۆ‌ئه‌وه‌ی‌‌راپێچی‌‌شه‌ڕی‌‌گرتنه‌وه‌ی‌‌موسڵی‌‌بكه‌ن.‌س���ه‌ردانه‌كه‌ی‌‌دوێنێ���ی‌‌عه‌بادی‌ب���ۆ‌هه‌ولێر‌و‌ترافیكی‌‌دیبلۆماس���ی‌‌واڵتانی‌‌ده‌رودراوس���ێ‌‌و‌ئه‌وروپا‌و‌ئه‌مه‌ری���كاش‌هه‌مویان‌ده‌یانه‌وێ‌‌ك���ورد‌به‌ره‌و‌ئه‌و‌ئاڕاسته‌یه‌‌به‌رن،‌به‌اڵم‌ش���ه‌ڕ‌هه‌میشه‌‌وه‌ك‌قومار‌وایه‌‌بردنه‌وه‌و‌ده‌سكه‌وت،‌دۆڕان‌و‌زیان���ی‌‌تیایه‌،‌ئایا‌كورد‌له‌براوه‌كانی‌‌دوای‌‌ش���ه‌ڕی‌‌داعش‌ده‌بێت‌یان‌

خزمه‌تێكی‌‌خۆڕایی‌‌به‌خه‌ڵكی‌‌دی‌‌ده‌كات؟به‌ش���داریی‌گه‌وره‌و‌كاریگه‌ری‌‌كورد‌له‌گرتنه‌وه‌ی‌‌موس���ڵدا‌زیاد‌له‌ڕیسكێك‌بۆ‌

كورد‌له‌خۆده‌گرێت:یه‌كه‌م،‌پێش���بینی‌‌ده‌كرێت‌گرتنه‌وه‌ی‌‌موسڵ‌‌قورسترین‌قۆناغی‌‌شه‌ڕی‌‌داعش‌بێت،‌به‌حوكمی‌‌هه‌ڵكه‌وته‌ی‌‌جوگرافی‌‌كه‌‌پشتئه‌س���توره‌‌به‌ده‌سه‌اڵتی‌‌داعش‌له‌واڵتی‌‌سوریا‌و‌به‌زۆری‌‌ژماره‌ی‌‌دانیشتوان‌و‌به‌گه‌وره‌یی‌‌روبه‌رو‌پێگه‌ی‌‌به‌هێزی‌‌ئه‌و‌داعش‌و‌ئه‌و‌س���ونانه‌ی‌‌له‌ده‌س���ه‌اڵتی‌‌ش���یعه‌و‌كوردیش‌توڕه‌ن،‌هه‌ربۆیه‌‌پێش���بینی‌‌ده‌كرێت‌گرتنه‌وه‌ی‌‌موس���ڵ‌‌گران‌له‌س���ه‌ر‌ئه‌و‌هێزانه‌‌بكه‌وێت‌كه‌‌

هێرشی‌‌ده‌كه‌نه‌‌سه‌ر.دوه‌م،‌به‌ش���داریی‌كورد‌له‌گرتنه‌وه‌ی‌‌موسڵدا،‌مه‌ترسی‌‌ئه‌وه‌ی‌‌لێده‌كرێت‌كه‌‌زیاتر‌ئه‌و‌دیمه‌نه‌‌به‌شه‌ڕه‌كه‌‌ببه‌خشێت‌كه‌‌شه‌ڕی‌‌كوردو‌عه‌ره‌به‌،‌به‌سه‌رنجدان‌له‌و‌رك‌و‌كینه‌‌ئاشكراو‌شاراوه‌یه‌ی‌‌كه‌‌كوردو‌عه‌ره‌ب‌به‌رامبه‌ر‌به‌یه‌كتر‌هه‌یانه‌‌

به‌تایبه‌تی‌‌له‌ناوچه‌كانی‌‌موسڵ‌‌و‌ده‌وروبه‌ریدا.‌سێهه‌م،‌گه‌ربێتو‌شه‌ڕی‌‌موسڵ‌‌درێژه‌‌بكێشێت،‌ئه‌وا‌ده‌بێت‌چاوه‌ڕوانی‌‌ئه‌وه‌ش‌بكرێت‌كه‌‌له‌ڕای‌‌گش���تی‌‌هه‌ندێك‌له‌واڵتانی‌‌عه‌ره‌بیدا‌دژایه‌تی‌‌كورد‌و‌هه‌رێمی‌‌

كوردستان‌په‌ره‌بسێنێت.‌چواره‌م،‌كاركردن‌به‌مه‌نتیقی‌‌تۆڵه‌كردنه‌وه‌،‌ئه‌گه‌ر‌بۆ‌ش���یعه‌‌پاساوی‌‌مه‌زهه‌بی‌‌و‌تائیفی‌‌و‌مێژویی‌‌هه‌بێت،‌ئه‌وا‌بۆ‌كورد‌نه‌ك‌هه‌ر‌ئه‌و‌پاس���اوانه‌‌شیاو‌نین،‌به‌ڵكو‌ناتوانێت‌وه‌ك‌ش���یعه‌ش‌پشت‌ئه‌ستور‌بێت‌به‌هێزی‌‌گه‌وره‌ی‌‌ناوچه‌كه‌‌بۆ‌ئه‌وه‌ی‌‌

له‌كاتی‌‌ته‌نگانه‌دا‌فریای‌‌بكه‌وێت‌و‌داكۆكی‌‌لێبكات.پێنج���ه‌م،‌ئه‌گه‌ر‌گرتنه‌وه‌ی‌‌موس���ڵ‌‌به‌بێ‌‌به‌ش���داری‌‌ك���ورد‌كارێكی‌‌قورس‌و‌ئه‌س���ته‌م‌بێت،‌ئه‌وا‌پێویس���ته‌‌به‌شدارییه‌كه‌ی‌‌س���نوردارو‌مه‌رجدار‌بێت،‌بۆ‌ئه‌وه‌ی‌‌به‌خۆڕایی‌‌خزمه‌ت‌به‌كه‌س‌نه‌كات،‌گه‌ر‌بێ‌‌س���نورو‌به‌بێ‌‌مه‌رج‌بچێته‌‌

شه‌ڕێكی‌‌به‌مجۆره‌وه‌،‌ریسك‌به‌ئێستاو‌داهاتوی‌‌خۆی‌‌ده‌كات.‌‌‌شه‌ش���ه‌م،‌بۆ‌ئه‌وه‌ی‌‌هێزه‌‌كوردییه‌كان‌سیاس���ه‌تێكی‌‌س���ه‌ربه‌خۆیانه‌‌په‌یڕه‌و‌بكه‌ن‌و‌نه‌كه‌ون���ه‌‌ژێر‌كاریگه‌ری‌‌هیچ‌میحوه‌رو‌هێزو‌واڵتێكه‌وه‌،‌‌له‌س���ه‌ریانه‌‌

باشتر‌سیاسه‌ت‌بكه‌ن‌و‌هه‌ماهه‌نگییه‌كی‌‌زیاتر‌له‌ناوخۆیاندا‌هه‌بێت.‌ره‌وتی‌‌روداوه‌كان‌تا‌دێ‌‌خێراتر‌ده‌بن،‌هاوكێشه‌‌سیاسی‌‌و‌سه‌ربازییه‌كانی‌‌ناوچه‌كه‌و‌عێراق‌و‌كوردستانیش‌له‌گۆڕانكاریی‌و‌جێگۆڕكێیه‌كی‌‌به‌رده‌وامدان،‌پێویسته‌‌كورد‌زۆر‌به‌وریای���ی‌‌هه‌نگاو‌بنێت‌و‌ریس���ك‌نه‌كات،‌چونكه‌‌ك���ورد‌به‌م‌دۆخه‌‌ئابوری‌‌و‌سیاسی‌‌و‌سه‌ربازییه‌‌شلۆقه‌وه‌‌كه‌‌تێیكه‌وتوه‌،‌به‌رگه‌ی‌‌ڕیسكی‌‌گه‌وره‌‌ناگرێت.

Awene خاوه‌نی‌ئیمتیاز:‌کۆمپانیای‌ئاوێنه‌سه‌رنوسه‌ر:‌سه‌ردار‌محه‌مه‌د

کوا‌لێکۆڵینەوەی‌یاسایی‌لەخوێنی‌کاوه‌‌گه‌رمیانی،‌سەردەشت‌عوسمان،‌سۆرانی‌مامە‌حەمە،‌عەبدولستار‌تاهیر

ده‌حام���ی‌ته‌م���ه‌ن‌12س���اڵ،‌ک���ه‌‌کۆبانێیه‌و‌ شاری‌ ئاواره‌ی‌ منداڵێکی‌له‌ڕۆژئ���اوای‌کوردس���تانه‌وه‌‌هاتوه‌‌و‌له‌گه‌ڵ‌خێزانه‌‌ش���ه‌ش‌که‌سییه‌که‌یدا‌نیش���ته‌جێی‌ س���لێمانی‌ له‌ش���اری‌هۆتێلێک���ن.‌ده‌ح���ام‌و‌باوکی‌له‌بری‌ئه‌وه‌ی‌بچن���ه‌‌که‌مپ‌و‌ژێر‌چادره‌وه‌و‌چاوه‌ڕێی‌رێکخراوه‌کان‌بن‌هاوکارییان‌بۆیاخکردن���ی‌ پیش���ه‌ی‌ بک���ه‌ن،‌پێاڵوی���ان‌هه‌ڵبژاردوه‌و‌بژێوی‌ژیانی‌

خێزانه‌که‌یان‌دابین‌ده‌که‌ن.‌فۆتۆستۆری:‌

‌‌ئارام‌که‌ریم ‌ ئاژانسی‌‌

راگرتنی‌پیتاندنی‌یۆرانیۆم‌بۆ‌رێژه‌ی‌%5.‌

که‌مکردنه‌وه‌ی‌یه‌ده‌گی‌یۆرانیۆم‌20%‌بۆ‌%5.‌

دانه‌مه‌زراندنی‌هیچ‌ده‌زگایه‌کی‌دیکه‌ی‌پیتاندنی‌یۆرانیۆم.راگرتنی‌چاالکییه‌کانی‌پیتاندنی‌یۆرانیۆم‌‌له‌وێستگه‌ی‌)ئاراک(دا.

راگرتنی‌چاالکیه‌کانی‌وێس���تگه‌ی‌ئاراک‌و‌هه‌وڵن���ه‌دان‌بۆ‌پیتاندنی‌پلۆتۆنیۆم.

رێگه‌دان‌به‌سه‌ردانکردنی‌سه‌رپه‌رشتیارانی‌ئاژانسی‌وزه‌ی‌ئه‌تۆم‌بۆ‌هه‌ردو‌وێستگه‌ی‌)نه‌تانزو‌فه‌ردۆ(‌به‌شێوه‌یه‌کی‌رۆژانه‌.

له‌ش���ه‌ش‌مانگ���ی‌داهات���ودا‌هیچ‌س���زایه‌ک‌په‌یوه‌ند‌به‌به‌رنامه‌‌ئه‌تۆمیه‌که‌وه‌‌به‌سه‌ر‌ئێراندا‌ناسه‌پێنن.

البردنی‌سزا‌ئابوریه‌کان‌به‌به‌های‌‌7بلیۆن‌دۆالره

هه‌ڵگرتن���ی‌ئابڵوقه‌‌له‌س���ه‌ر‌‌4.2بلیۆن‌دۆالری‌بلۆک‌کراو.‌

‌هه‌ڵگرتنی‌ئابڵوقه‌‌له‌سه‌ر‌‌1.5بلیۆن‌دۆالر‌‌په‌یوه‌ست‌به‌بازرگانی‌ئاڵتون‌و‌کانزا‌به‌نرخه‌کان.

هه‌ڵگرتنی‌ئابڵوقه‌‌له‌س���ه‌ر‌س���ێکته‌ری‌پترۆکیمیاوی‌و‌ئۆتۆمبێل

رێککه وتن له سه ر به رنامه ی ئه تۆمی ئێراندوای‌‌10س���اڵ‌له‌گفتوگۆی‌به‌رده‌وامی‌نێوان‌ئێران‌و‌کۆمه‌ڵه‌ی‌1+‌5)ئه‌مه‌ریکا،‌روس���یا،‌چین،‌به‌ریتانیا،‌فه‌ره‌نس���او‌ئه‌ڵمانیا(‌گه‌یشتنه‌‌رێککه‌وت���ن‌له‌باره‌ی‌به‌رنامه‌‌ئه‌تۆمییه‌که‌ی‌تارانه‌وه‌.‌ئێران‌چاالکییه‌‌ئه‌تۆمییه‌کانی‌که‌م‌و‌س���نوردار‌ده‌کات‌له‌به‌رامبه‌ر‌هه‌ڵگرتنی‌گه‌مارۆ‌

ئابوری‌و‌سیاسیه‌کان‌له‌سه‌ری.‌ ‌ ‌

کۆمه ڵه ی 1+5 پێکهاتوه له : )ئه مه ریکا، روسیا، چین، به ریتانیا، فه ره نساو ئه ڵامنیا(

قۆناغی‌یه‌که‌م‌له‌ڕێککه‌وتنه‌که‌‌‌6مانگ‌ده‌خایه‌نێت

دامه زراوه ئه تۆمییه کانی ئێران خاڵه سه ره کییه کانی رێککه وتنه که ئێران

زلهێزه کانی جیهان

وێستگه‌ی‌ئه‌تۆمی

پیتاندنی‌یۆرانیۆم

خه‌زنکردنی‌یۆرانیۆم

سنه‌

تاران

ئه‌سفه‌هان

بوشه‌هر

وه ستاندنی 75% ئامێره کانی پیتاندنی یۆرانیۆم

وه ستاندنی 50% ئامێره کانی پیتاندنی یۆرانیۆم

راگرتنی بنیادنانی وێستگه ی ئه تۆمی

فه ردۆئێرانئاراکنه تانز