Download - ژماره 465

Transcript

په رله مانتارێك���ی كوردس���تان ئاماژه ب���ه وه ده كات كه حكومه ت���ی هه رێم حكومه تێكی قه رزارو موفلیس���ه ، ئه و ده ڵێت "حكومه ت���ی هه رێم 17 ملیار دۆالر قه رزاری موچه خۆرو كۆمپانیاكانی

پارتی و یه كێتیه ".تایبه ت به ئاوێنه : عه لی حه مه س���اڵح كوردس���تان په رله مانێك���ی ئه ن���دام

به ئاوێن���ه ی راگه یان���د ك���ه دۆخ���ی كوردستان هه رێمی حكومه تی دارایی له مێژوی حوكمڕانی خۆیدا به ئه ندازه ی ئێس���تا ق���ه رزار نه ب���وه ، حكوم���ه ت توش���ی نه زیفێك���ی دارایی ب���وه كه ئه گه ر چاره سه ر نه كرێت حكومه ته كه كوردس���تانیش خه ڵكی ده كوژێ���ت و له ناوده بات، ئه و وتی "ئێستا حكومه تی

هه رێم 12 ترلیۆن و 995 ملیار دیناری بانكه ئه هلییه ناحكومییه كانی هه ولێرو بازرگانیی���ه كان بانك���ه س���لێمانی و قه رزاره ، ئه مه جگ���ه له وه ی نزیكه ی ی���ه ك ترلی���ۆن و 750 ملی���ار دیناری موچه ی فه رمانب���ه ران و یه ك ترلیۆن و 450 ملیار دیناری به ڵێنده ران قه رزاره ك���ه پ���اره ی پرۆژه كان���ه ، 300 ملیار

دیناری دیك���ه هی كه لوپه ل و هه ندێك پێداویس���تی تره ، س���ه رباری ئه وه ی سروشتییه كانیش س���امانه وه زاره تی پاره یه كی زۆری الی���ه كه زیاتر له 3

ملیار دۆالره ".وتیش���ی "حكومه ت هه زاران ملیۆن قه ی���وان كارو كۆمپانی���ای دۆالری قه رزاره . ك���ه دو ئیمپراتۆری گه وره ی

نه وتی���ن، ئ���ه وه ی له ناوخ���ۆدا ئ���ه م كۆمپانیایان���ه ده س���تیان ده كه وێ���ت له عه قڵدا نییه ، هه مو رۆژێك زیاتر له 120 هه زار به رمی���ل نه وت ده پاڵێون، به رمیلی به 17 دۆالر كه له س���اڵێكدا 744 ملیۆن دۆالر. چه ند كۆمپانیایه ك هه ن كه له په نجه كانی ده س���ت تێپه ڕ ناكه ن، س���ااڵنه بای���ی 4 ملیار دۆالر

گاز ده فرۆشن به حكومه ت، كه رۆژانه نزیكه ی 9 ملیۆن لیتره و به ش���ی هه ره زۆری ئ���ه م گازوایل���ه ش له ناوخ���ۆدا پاره كه ی دیارنییه به اڵم به رهه مدێت، چی لێدێت له كاتێكدا گازوایل له نه وتی خاوه و نه وتی خاویش هی حكومه ته ".

باوكی‌شه‌هید‌رێژوان:‌پارتی‌‌‌20جار‌خه‌ڵكیان‌ناردوه‌‌سوڵحی‌عه‌شایه‌ری‌‌بکه‌ین

رۆژنامه یه كی سیاسیی گشتییه کۆمپانیای ئاوێنه ده ریده کات

ژماره )465( سێشەممە 2015/2/10

w w w . a w e n e . c o m

خه ته نه کردنی پیاوان هه را

ده نێته وه

5

ریکالم

18

2

2

3

6وه به رهێنان

وه ک پرۆسه یه کی عه یبدار

کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی 1000 دینار ته له فۆن: 3201274 تیراژ: 4500ناونیشان: سلێامنی گه ڕه کی شۆڕش- به رامبه ر ئاماده یی شۆڕشی کوڕان

‌"حكومه‌تی‌‌هه‌رێم‌‌17ملیار‌دۆالر‌قه‌رزاری‌‌موچه‌خۆران‌و‌كۆمپانیاكانی‌‌پارتی‌‌و‌یه‌كێتیه‌"‌

حه مه ی حاجی مه حمود: ئه وه ی

رۆڵی نیه وه زاره تی پێشمه رگه یه

كێ ساله شێتی كوشت؟

له عاشقی کریستیانۆوه بۆ ریزه کانی داعش

217

کۆنوسی

دانیشتنی

بارزانی و گه یتس

ریکالم

تایبه‌ت(465( سێشه ممه 22015/2/10

ئا: ئاوێنه

عه لی حه مه ساڵح په رله مانتاری كوردستان له م گفتوگۆیه ی ئاوێنه دا

ده ڵێت "ئه گه ر چاكسازی نه كرێت گۆڕان له حكومه تێكی قه رزار كه

له سایه یدا چه ندین كۆمپانیای حیزبی بون به خاوه نی هه زاران ملیۆن دۆالرو

خه ڵكیش بێ موچه ، چی ده كات؟"

دارای���ی حكومه تی ره وش���ی ئاوێنه : هه رێم به ره و كوێ ده چێت؟

عه لی حه مه س���اڵح: دۆخی دارایی كوردس���تان هه رێم���ی حكومه ت���ی له مێژوی حوكمڕانی خۆیدا به ئه ندازه ی ئێستا قه رزار نه بوه ، حكومه ت توشی نه زیفێكی مالی بوه كه ئه گه ر چاره سه ر نه كرێت حكومه ته كه ده كوژێت و خه ڵكی

كوردستانیش له ناوده بات.ئاوێنه : بۆچی ؟

عه لی حه مه ساڵح: ئێستا حكومه تی هه رێم���ی كوردس���تان 12 ترلیۆن و و 995 ملی���ار دین���اری بانك���ه ئه هلییه ناحكومییه كانی هه ولێرو بانكه ئه هلییه ناحكومییه كان���ی س���لێمانی و بانك���ه بازرگانیی���ه كان ق���ه رزاره ، ئه مه جگه له وه ی نزیكه ی یه ك ترلیۆن و 750 ملیار دین���اری موچه ی فه رمانب���ه ران و یه ك ترلیۆن و 450 ملیار دیناری به ڵێنده ران

ق���ه رزاره كه پ���اره ی پرۆژه كانه ، 300 ملیار دیناری دیكه كه لوپه ل و هه ندێك ئه وه ی سه رباری دیكه یه ، پێداویستی سروشتییه كانیش س���امانه وه زاره تی پاره یه ك���ی زۆری الی���ه ك���ه به پێ���ی زانیارییه كانی من نزیكه ی 3 ملیار دۆالر بۆ س���ه ره وه یه ، بۆیه ده توانین بڵێیین ئێس���تا حكومه تی هه رێم حكومه تێكی قه رزاره و موفلیسه نازانێت ئه م قه رزانه

به چی بداته وه .ئاوێن���ه : ئایا كێش���ه كه ی هه ر ئه م

قه رزانه یه ؟عه لی حه مه ساڵح: نه خێر كێشه كه هه ر ئه م قه رزانه نییه ، كێشه كه ئه وه یه ئه م قه رزه رۆژ به رۆژ زیادده بێت،هه مو مانگێك حكومه تی هه رێم یه ك ملیارو 100 ملیۆن دۆالری ده وێت،هه مو رۆژێك بای���ی 10 ملی���ۆن و 800 ه���ه زار لیتر گازوایل ده كڕێت بۆ وێستگه كانی كاره با به قه رز، هه مو مانگێك 90 ملیار دیناری كڕینی ته زوی كاره با له كۆمپانیای ماس و

كار قه رزار ده بێت.ئاوێنه : به قسه ی تۆ بێتهه مو بودجه ی

2015 بدرێته وه به قه رز به ش نه كات؟عه لی حه مه س���اڵح: به قس���ه ی من نییه ، ئه وه به ڵگه نامه كانه له به رده مم، به رپرسانی كوردس���تان و من خه ڵكی ئ���ه م واڵته ئ���اگادار ده كه م���ه وه كه وه زعه كه زۆر خراپه ئه گه ر چاره س���ه ر

نه كرێت كه چاره سه ری ئاسانه ، به اڵم ئیراده ی ده وێت، راس���ته قه رزه كانمان زیاتره ل���ه و پاره یه ی ك���ه له به غداوه بۆمان دێ���ت، به اڵم خ���ۆ ناكرێتهه مو ئ���ه و پاره یه ی بۆمان دێ���ت بدرێته وه به قه رز! ئ���ه ی موچه به چی ده ده یت؟ به ڵكو ده بێت پ���ان هه بێت هه ندێكی پێویس���ته و هه ندێكیشی ده بێت به پێی

زه مه ن بدرێته وه .ئاوێنه : ئه م قه رزانه له كێ كراون؟

عه لی حه مه س���اڵح: ئه مانه قه رزی ناوخۆین و به شی هه ره زۆری له كۆمپانیا گه وره كان كراون و به پێی زانیارییه كانی من حكوم���ه ت ه���ه زاران ملیۆن دۆالر

به كۆمپانیای كارو قه یوان قه رزاره . ئاوێنه : كارو قه یوان، ئه م پارانه یان

له كوێبو؟ئه وان���ه س���اڵح: حه م���ه عه ل���ی نه وتی���ن گ���ه وره ی ئیمپرات���ۆری دو له گ���ه ڵ چه ن���د كۆمپانیایه كی دیكه ی وه ك میلل���ه ت و عێ���راق ئۆیڵ..هت���د، كۆمپانیانه ئ���ه م له ناوخ���ۆدا ئه وه ی نییه ، هه مو له عه قڵدا ده ستیده كه وێت رۆژێك 120 هه زار به رمیل بۆ سه ره وه ن���ه وت ده پاڵێ���ون، به رمیل���ی به 17 دۆالر له س���اڵێكدا 744 ملی���ۆن دۆالر ده كات، گریمان 200 ملیۆن دۆالریشی كۆمپانیای���ه ك مه س���روفاته . چه ن���د هه ن كه له په نجه كانی ده س���ت تێپه ڕ

ناكات، س���ااڵنه بای���ی 4 ملیار دۆالر گاز ده فرۆش���ن به حكومه ت، كه رۆژی نزیكه ی 9 ملیۆن لیتره و به ش���ی هه ره زۆری ئ���ه م گازوایل���ه ش له ناوخ���ۆدا به رهه مدێ���ت، به اڵم دیارنییه پاره كه ی چی لێدێت له كاتێكدا گازوایل له نه وتی

خاوه و نه وتی خاو هی حكومه ته . ئاوێن���ه : به اڵم وترا موچه ی س���اڵی 2014 وه زاره تی سامانه سروشتییه كان

دابینیكردوه ؟عه لی حه مه س���اڵح: راس���ته ، به اڵم خه رجی حكومه ت له ساڵی 2014دا بڕی 14 ترلیۆن و 695 ملیار دینار بوه ، به اڵم وه زاره تی س���امانه سروش���تییه كان 4 ترلیۆن و 35 ملیار دیناری دابینكردوه و داهاتی ناوخ���ۆش یه ك ترلیۆن و 718 ملیار دینار ب���وه و ته مویلی حكومه تی ناوه ندیش 2 ترلیۆن و 280 ملیار دینار

بوه . ئاوێنه : كێ به رپرسه له م دۆخه ، خۆ

وه زاره تی دارایی الی گۆڕانه ؟عه لی حه مه ساڵح: نه خێر وه زاره تی دارایی الی گۆڕان نییه ، وه زیری دارایی گۆڕانه ، ل���ه 220 به ڕێوه به ر له وه زاره تی دارایی ، گ���ۆڕان ته نی���ا وه زیری الیه ، س���ه رباری ئ���ه وه ش وه زی���ری دارایی ده ستی بردوه بۆ زۆر چاكسازی له وانه خه زێنه یه ك و چه ند هه ڵوه شاندنه وه ی چاره س���ه ری بندیوارو دو موچه و سێ

موچه كه ئێس���تا خه ریكییه تی ، به اڵم ئه م كاره پاش���ماوه ی رابردوه ، هه مو حكوم���ه ت ده بێتبه هه م���و قوه تێ���ك چاكس���ازی بكات، ئه گه رن���ا ئه م باره قورسه كه ڵه كه بوه نه به ته نیا به وه زیری نه به ئه وی���ش هه ڵده گیرێ���ت دارای���ی

چاره سه ر ده كرێت.ئاوێن���ه : ئ���ه ی ئه گه ر چاكس���ازی نه كرێ���ت و ئ���ه م دۆخه وابێ���ت گۆڕان

له حكومه ت ده مێنێته وه ؟نازان���م س���اڵح: حه م���ه عه ل���ی ئه گ���ه ر چاكس���ازی نه كرێ���ت، گۆڕان له حكومه تێكی قه رزار كه له س���ایه یدا بون كۆمپانی���ای حیزب���ی چه ندی���ن به خاوه ن���ی ه���ه زاران ملی���ۆن دۆالرو خه ڵكی���ش بێ موچه ، چ���ی ده كات؟ ب���ه اڵم بۆ هه ندێك چاكس���ازی گه وره قسه مان له گه ڵ س���ه رۆكی حكومه ت و جێگره كه ی و الیه نه كان كردوه ئاماده ن،

به اڵم ده بێت به عه مه لی بیبینین. ئاوێنه : ئه و چاكسازیانه چین؟

عه لی حه مه ساڵح: به كورتی باسی ده ك���ه م، ب���ه اڵم به ئه نجامدان���ی له م قه یران���ه رزگارمان ده بێ���ت. یه كه م: به رهه مهێنان���ی كاره ب���ا له گازوایله وه بگۆڕدرێت بۆ غازی سروشتی سااڵنه 4 ملیار دۆالر ده گه ڕێته وه بۆ حكومه ت، كه موچه ی شه ش مانگه بۆ نایكه ن؟ با بانگه واز بكرێ���ت چه ندین كۆمپانیا

ئاماده ن، ئایا راكێش���انی بۆری نه وت بۆ توركیا قورس���ه یان بۆری غاز بۆ چه مچه م���اڵ و هه ولێر. دوه م: ده رفه ت بدرێت���ه خه ڵكی دیكه جگ���ه له كارو قه ی���وان پااڵوگ���ه ی نه وت���ی دابنێن و خۆیان له ب���ازاڕدا مونافه س���ه بكه ن، به مه ش سه دان ملیۆن دۆالری سااڵنه ده گه ڕێته وه بۆ حكومه ت، پێداچونه وه به گرێبه س���تی به رهه مهێنان���ی كاره با زۆر پاره یه ك���ی ب���ه وه ش بكرێ���ت و

ده گه ڕێته وه .س���ێیه م: پێداچونه وه به سیس���تمی موچ���ه ی فه رمانبه ران و خانه نش���ین و فه رمانب���ه ران و فه رم���ی میاك���ی پێش���مه رگه دا بكرێ���ت پاره یه كی زۆر ده وڵه ت. خه زێن���ه ی بۆ ده گه ڕێته وه بۆ ئه م چاكس���ازیانه ی كه باسم كردو حكومه ت دیكه ش چاكسازی چه ندین قه راریداوه بیانكات، به اڵم هه نگاوه كان زۆر خاون، هه مو رۆژێك دواخستن ده یان ملیۆن دۆالر زیانم���ان پێده گه یه نێت، من پێموایه ئه گه ر حكومه ت ده ستوبرد نه كات له م چاكسازیانه ده بێت گۆڕان هه ڵوێس���تێكی رون و راشكاوی هه بێت، چونكه ئه و له سه ر بنه مای چاكسازی هاتوه ته حكوم���ه ت، ئه گه رنا دۆخه كه زۆر زۆر له ئێس���تا خراپت���ر ده بێ���ت و ئه وكات دوای ب���اران فه ره نجیمان بۆ

چیه ؟

ئا: ره وا

"هانده رێکی سه رسه ختی ریاڵ مه درید بو، له م سااڵنه ی دوایدا

که یاریمان له گه ڵدا ده کرد، پێمان ده وت هونه ر رۆناڵدۆ، ئه و تاپۆلی

شه شی ئاماده ی خوێند، به اڵم دوای وه رگرتنه وه ی ئه نجامه کان روی له رانیه کرد و دواتر به ره و

ناو داعش"، ئه مه وته ی یه کێک له هاوڕێکانی )هونه ر( بو که له ناو

داعشدا به نامۆ ناسرابو، مانگی رابردو له ناوچه ی که رکوک کوژرا.

هونه ر ته مه نی 24 ساڵ بو، خولیای

تۆپی پێ و چونه مزگه وت بو، به تایبه ت مزگه وتی جیهاد، ئه و رۆژگارێک له الیه ن ده گیرێت، س���لێمانیه وه ئاسایش���ی ئازادبونیش���ی ماوه یه ک ریشی دوای ده تاشێت و سه رقاڵی دار وته خته به ستن ده بێت، تا چ���وار مانگ له مه وبه ر كه ماڵ���ه وه جێده هێڵێت و ب���ه ره و رانییه به ڕێده که وێ���ت ده بێت به پێش���نوێژ، یه کێک ل���ه هاوڕێکانی ک���ه له رانیه و له مزگ���ه وت ناس���یویه تی، موس���لیم دڵشاد ده ڵێت "سه رم له وه ده رناچێت ئه م ك���وڕه زی���ره ك و به توانایه چۆن فریوی داعش���ی خ���واردو رۆی و چوه

پاڵ ئه وان ".هونه ر له فه یسبوک ناوی خۆی نابو

هونه ر کوردی، به اڵم له ناو داعش���دا له به ر ئه وه ی هونه ر قه ده غه یه ، ناوی خ���ۆی ده گۆڕێت و ده ی���کات به نامۆ، میدیاکان ب���اس له وه ده که ن که نامۆ دوای���ن س���اته کانی وه ک وێنه گ���ری ئه و م���ه ال ک���ورده کاریک���ردوه که له هه ولێره وه چۆته ناو داعش و به مه ال

شوان ناسراوه .ئه و به رده وام ده یویس���ت هێرشبه ر بێت، ئه م���ه به ته نها له ناو داعش���دا وانه ب���وه ، به ڵک���و ل���ه و یاریانه ی که له گه ڵ تیپه کانی کۆاڵنه کاندا ئه نجامی ده دا هه ر هێرش���به ر بوه ، زرار حامید که هاوڕێیه کی هونه ر بوه ، سه رده می منداڵی و گه نجی هون���ه ری بۆ ئاوێنه

گێرای���ه وه، وتی "ه���ه ر له منداڵیه وه کوڕێک���ی هێم���ن و له س���ه رخۆ نه بو، هه میش���ه توندبو له گه ڵ هاوڕێکانیدا، هانی هاوڕێکانی ده دا که نوێژ بکه ن، ناوچه ی گوندێک���ی خه ڵک���ی ئ���ه و ح���ه زی ب���ه رده وام ش���ارباژێره ، به سه یرکردنی یاری بو، ئه و عاشقێکی سه رسه ختی کریستیانۆ رۆناڵدۆ و ریاڵ

مه درید بو".هون���ه ر ماوه ی س���ێ مان���گ له ناو به گوێره ی ده بێت، داعشدا ریزه كانی زانیاریه کان له وێ زۆرکات پێشنوێژی ب���ۆ هاوڕێکان���ی ک���ردوه و وێنه گری تایبه تی مه ال شوان بو، ته نانه ت ئه و ڤیدیۆیه ی که رۆژێک دوای هێرشکردنه

س���ه ر ناوچ���ه ی که رک���وک باڵوبوه و تێیدا مه ال ش���وان ده رکه وت له الیه ن هونه ره وه گیرابو، به اڵم رۆژێک دوای ئه وه و له شه ڕێکدا له ناوچه ی که رکوک له گه ڵ که س���ێکی دیکه دا ده کوژرێت به ناوی عومه ر که گومان ده کرێت هه ر له رێگه ی ئه وه وه چوبێته ناو داعش .

دوای کوژران���ی به چه ن���د رۆژێ���ک زانیان له میدیاکان���ه وه خێزانه ک���ه ی کوڕه که ی���ان کوژراوه ، ب���ه اڵم ئه وان ئاماده نه بون پرس���ه ی ب���ۆ دابنێن، بۆچون���ی هه وڵی���دا زۆر ئاوێن���ه خێزانه ک���ه ی وه ربگرێ���ت، به اڵم هیچ که س���ێکیان ئاماده نه ب���ون، لێدوان

بده ن.

ئا: ئیحسان مه ال فوئاد

له یاده وه ری چواره م ساڵی 17ی شوباتدا، باوكی رێژوان كه كوڕه كه ی یه كه م شه هیدی ئه و روداوه ی به رده م لقی 4ی پارتی بو له سلێمانی ده ڵێت

"به ڵتیان پێداوین شه هیدانه مان بۆ ببڕنه وه ، به اڵم ئێمه شه هیدانه مان

بۆچیه ئه گه ر پیاوكوژه كان به به رچاومانه وه بسوڕێنه وه ؟

قه ره بوكردن برین و خه مه كانمان ساڕێژ و كه م ناكاته وه ".

رابردو 8ی ش���وبات، یه كش���ه ممه ی شوبات و 17ی ش���ه هیدانی كه سوكاری رۆژانی دواتر به مه به ستی خۆئاماده كردن ش���ه هیده كانیان یادكردن���ه وه ی ب���ۆ كۆبونه وه ، وه س���تا عه لی باوكی یه كه م ش���ه هیدی 17ی ش���وبات به ئاوێن���ه ی راگه یان���د ك���ه "به یانی17ی ش���وبات، به ئاماده بونی دۆست و براده رو الیه نه كان ش���ه هیدرێژوان ی���ادی له س���ه رقه بران ده كه ینه وه ، هه مو شه هیده كانی دیكه ش

له رۆژی خۆیدا یادیان ده كه ینه وه ".كه سوكاری شه هیدانی 17ی شوبات و رۆژان���ی دوات���ر، بڕیاریان���داوه له رۆژی 16ی ش���وبات له قاوه خان���ه ی كه لتوری له س���لێمانی به رنامه ی���ه ك پێش���كه ش ل���ه 17ی ش���وباتیش كۆمه ڵێك بكه ن و دیاری رێزلێنان دابه ش���ده كرێت و له 18ی

مانگیش به هه مانشێوه .هه ر پاش كوژرانی رێژوان له به رده م لقی

4ی پارتی، ئه دهه م بارزانی به نوێنه رایه تی بارزانی س���ه ردانی ماڵ���ی باوكی كرد، وه ستا عه لی ئاماژه به وه ده كات چه ندین جاریتریش س���ه ردانیان كردوه ، ئه و وتی "له پ���اش س���ه ردانیكردنی كاك ئه دهه م بارزانی زیاتر ل���ه 20 جار پیاوی به ڕێزی ئه م ش���اره هاتوه ته الم���ان و نوێنه ریان ناردوه و داوای س���وڵحی عه ش���ایه ریان كردوه و س���ه رو دڵیان گرتوی���ن، ئێمه به ڵێنێكمان هی���چ ره تمانكردوه ت���ه وه و پێن���ه داون، چونكه رێ���ژوان ئه وه نده ی كوڕی ئێمه بو تاوه كو مابو، ئێستا كوڕی ئه و میله ته و سه رای ئازادیه ، كێشه كه ی ئێمه بوه ته كێش���ه یه كی سیاسی و تازه به مه س���ه له ی عه ش���ایه ری و ش���تی تر

چاره سه ر ناكرێت".وتیشی "ئێمه به س���وڵحی عه شایریی رازی نابی���ن، م���ادام یاس���ا هه یه با بۆ هه موم���ان وه ك���و یه ك بێت، یاس���ا چ بڕیارێك ب���دات ئێمه قبوڵ���ی ده كه ین، به یاس���ا هیوایه كمان هی���چ هه رچه نده

نه ماوه ".

له ئێس���تادا ب���اس له قه ره بوكردنه وه و ده ركردن���ی ش���ه هیدانه ده كرێ���ت ب���ۆ شه هیده كان، وه س���تا عه لی وتی "به ڵێ گوای���ه قه ره ب���وی ماڵه ش���ه هیده كان بكرێته وه و ش���ه هیدانه بۆ ش���ه هیده كان ده ربكرێت، ئێمه ش���ه هیدانه مان بۆچیه ئه گ���ه ر پیاوك���وژه كان به به رچاومانه وه بری���ن و قه ره بوك���ردن بس���وڕێنه وه ، خه مه كانمان ساڕێژ و كه م ناكاته وه ، هیچی

به كه ڵكی ئێمه نای���ه ت، كه ی ته قه كه رو بكوژ ده ستگیركرا و راده ستی دادگا كرا، ئه وكات مافی شه رعی خۆمانه قه ره بوش یان ئه گه ر شه هیدانه ش���مان بكرێینه وه بۆ ده ربهێنن، ش���ه هیدانه ش ده رنه هێنن

به المانه وه كێشه نییه ".دواترو رۆژان���ی ش���وبات و ل���ه 17ی له س���ه رای ئازادی، ئۆپۆزسیۆنی پێشو به ش���ێكی یه كگرتو( كۆمه ڵ و )گۆڕان و سه ره كی پرۆس���ه كه بون، 17ی شوبات یه كێك بو له خاڵه به هێزه كانی ده س���تی ئۆپۆزس���یۆن و قس���ه كردن له سه ری كه به هه مو شێوه یه ك داكۆكیان لێ ده كرد، له ده سه اڵتدایه ، ئۆپۆزسیۆنه ئه و ئێستا

ئایا ده توانن چییان بۆ بكه ن؟له وه اڵمی ئه و پرسیاره دا باوكی شه هید رێژوان وتی "ئێستا گۆڕان و ئۆپۆزسیۆن به گشتی 40% ده سه اڵتیان به ده سته وه یه ، نییه هه ڵوێس���ت ئ���ه و ده س���ه اڵته یان وه ربگرن به رامبه ر یه كێتی و پارتی، به اڵم سورن له سه ر داواكارییه كانی ئێمه ، ئێمه پێمانوتون سازش له خوێنی رۆڵه كانمان مه ك���ه ن، ئه وان له س���ه ر به ڵێنی خۆیان به رده وام���ن و به ڵێنی���ان پێداوین به پێی توانای خۆیان داكۆكی له كاره كانی ئێمه

بكه ن".له 17ی ش���وباتدا، له به رده م باره گای لق���ی 4دا به ه���ۆی ته قه ی پاس���ه وانی باره گه كه وه ، كه سێك كوژراو 57 كه سی دیك���ه بریندارب���ون، رۆژان���ی دواتریش به هۆی خۆپیش���اندانه كانه وه 10 كه سی

تر كوژران.

ئا: رەوا بورهان

ئەمینداری پێشوی یەکگرتو، سەاڵحەدین بەهادین لەماوەی رابردودا

پرۆژەیەکی بۆ نزیککردنەوە و ئیشکردنی پێکەوەیی پێشکەشی هەرسێ حیزبە

ئیسامیەکە)یەکگرتو، کۆمەڵ و بزوتنەوە( پێشكه ش کرد، بەاڵم تائێستا

الیەنە ئیسامیەکان بەدەم داواکەی سەاڵحەدین بەهادینەوە نەهاتون ،

کۆمەڵی ئیسامیش دەڵێت " ئێمە تەنها پرۆژەکەمان وەرگرتوە و مەرج نییە

لەسەری بڕۆین"

بەهادی����ن س����ەاڵحەدین پرۆژەک����ەی ئەمینداری فەره جی محەمەد پێشکەشی گش����تی یەکگرت����و، هەروەه����ا ئەمیری کۆمەڵی ئیس����امی عەلی باپیر ، رابەری بزوتنەوەی ئیسامی، عیرفانی مەال عەلی کراوە ب����ۆ زیندوکردنەوەی ئ����ەو پرۆژە هاوبەشەی کە لەرابردودا لەنێوان هەر سێ حیزبەکەدا هەبوە، لەو بارەیەوە ئەندامی س����ەرکردایەتی یەکگرتو، ئەبوبەکر عەلی بەئاوێنەی راگەیاند "بەش����بەحاڵی خۆم جگە ل����ە ەماهەنگی لەلیس����تی خزمەتدا هی����چ جۆرە کارکردنێک ب����ۆ هەماهەنگی نێوان الیەنە ئیسامیەکان و دروستکردنی کاری پێکەوەی����ی لەئایندەیەک����ی نزیکدا

نابینم".ئەبوبەکر عەلی جەخت لەوە دەکاتەوە کە پرۆژەکە ئیجابیە و دەڵێت "مامۆس����تا سەاڵحەدین لە پەرۆشیەوە بەئەرکی خۆی

زانیوە و مافی خۆشیەتی پرۆژەیەکی لەو شێوەیەی هەبێت بۆ کارکردنی پێکەوەیی ئیسامیەکان تا لەئایندەدا ئەو خەونەی سەرجەمیان کە بێتەدی ئیس����امیەکان لەپارتێکی ئیسامیدا کاربکەن، نەک ئەم

حیزبە لۆکاڵیانە".ت����ا ئێس����تا بەت����ەواوی پرۆژەک����ەی باڵونەکراوەتەوە، بەهادین س����ەاڵحەدین ئەوەی تائێس����تا ئاش����کرایە ک����ە داوای هەماهەنگی زیاتری الیەنە ئیسامیەکانی

کردوە.پرۆژەک����ەی س����ەاڵحەدین بەهادین لە ئێس����تادا زۆرێک لە ئەندامانی مەکتەبی سیاسی حیزبە ئیسامیەکان نەیانبینیوە، یەکگرتوی سیاسی مەکتەبی ئەندامێکی ئیسامی کە داوایکرد ناوی باڵونەکرێتەوە دەڵێت "ئێمە ئەو پرۆژەیەمان نەبینیوە کە

مامۆستا سەاڵحەدین پێشکەشی هەرسێ س����ەرکردەی الیەنە سیاسیەکەی کردوە، لەئێستادا پەیوەندیەکان چوارچێوەیەکی گشتی هەیە و باشن، پرۆژەکەی مامۆستا س����ەاڵحیش هەر ل����ەو چوارچێوەیەدایە و خ����ۆی پرۆژەیەکی پێش����تر هەیە و چەند لیژنەیەک پێکهێنرابو، مامۆستا ئەوەندەی بیستومە جەختی لەسەر زیندوکردنەوەی

ئەو پرۆژەیە کردۆتەوە".بۆچون����ی کۆمەڵی ئیس����امی جیاوازە لەسەر ئەو پێشنیارە و وتەبێژی کۆمەڵی ئیس����امی، محەمەد حەکیم بە ئاوێنەی راگەیاند " مامۆس����تا س����ەاڵحەدین لەو هاوبەش����ی کارکردنی داوای پۆژەی����ەدا زیاتری الیەنە ئیسامیەکانی کردوە، ئێمە هەنگاوی باشمان ناوە و یەکگرتو کۆمەڵ هەماهەنگیان هەیە و یەکتر بینینیش����مان

هەیە لەگەڵ بزوتنەوەدا".س����ەبارەت بەوەی ئایا هەن����گاو نراوە بەمەبەس����تی جێبەجێکردن����ی پرۆژەکە، وتەبێژەکەی کۆمەڵ دەڵێت " مامۆس����تا س����ەاڵحەدین پڕۆژەکەی نوسیوە و شتێک نەب����وە کە دەبێ����ت جێبەج����ێ بکرێت و هەن����گاوی ب����ەدوادا بێ����ت، زیاتر وەک س����ەرکردەیەکی ئیس����امی پێش����نیاری کردوە و ئێمەش بە تەقدیرەوە پرۆژەکەمان وەرگرت����وە، ئەمە وەک ئ����ەوە نییە کە قەزیەیەک هەبێت و هەنگاوی جدی بەدوادا ن����اوە، ئەوەتا ب����ەاڵم هەنگاومان بێت، کۆم����ەڵ و یەکگرتو و لەبەغداو پەرلەمانی پارێ����زگای ئەنجومەن����ی کوردس����تان و

سلێمانی هەماهەنگیمان هەیە".

"حكومه‌تی‌‌هه‌رێم‌قه‌رزارو‌موفلیسه‌"17 ملیار دۆالر قه رزاره كه زۆربه ی له كۆمپانیای "كار"و "قه یوان" قه رز كراوه

چیرۆکی‌وێنه‌گره‌که‌ی‌مه‌ال‌شوان،‌له‌عاشقی‌کریستیانۆوه‌‌بۆ‌ریزه‌کانی‌داعش

باوكی یه كه م شه هیدی 17ی شوبات: پارتی‌‌‌20جار‌خه‌ڵكیان‌ناردوه‌

سوڵحی‌عه‌شایه‌ری‌‌بکه‌ین

پڕۆژه که ی سەاڵحەدین بەهادین ده نگی نه ما

کۆمەڵ:‌ئێمە‌تەنها‌پرۆژەکەمان‌وەرگرتوە‌و‌مەرج‌نییە‌لەسەری‌بڕۆین

هونه ر له ناو داعشدا کوژرا

سەاڵحەدین بەهادین

3(465( سێشه ممه ‌2015/2/10هه‌نوکه

ئا: هاوكار حسێن

محه مه دی حاجی مه حمود، سكرتێری حزبی سۆشیال دیموكراتی كوردستان

له م چاوپێكه وتنه ی ئاوێنه ئاماژه به وه ده كات كه "ئه وه ی جێگه ی

نیه وه زاره تی پێشمه رگه یه ، نه ده نگی هه یه و نه ڕه نگ"، له باره ی

یه كخستنی پێشمه رگه شه وه ده ڵێت، " ئه گه ر ئیراده ش هه بێت بۆ

یه كخستنی هێزی پێشمه رگه ، بڕیار نادرێت بۆ یه كخستنیان، ئه م هێزه په روه رده كراوه بۆ حزب و %98ی

هی یه كێتی و پارتیه "، ئه و ده ڵێت، "له هه ندێك به ره كانی شه ڕدا ئااڵی

یه كێتی و پارتی هه ڵكراوه ". پێشیوایه ، "میلیشیا شیعه كان به ئاسانی

ناكشێنه وه و ئه گه ری پێكدادانیان له گه ڵ پێشمه رگه دا هه یه "، له باره ی شه هیدبونی عه تای كوڕی بۆ ئاوێنه

ده ده وێت و ده ڵێت، "چاوه ڕوانی ئه وه م ده كرد كه كوڕه كه م شه هیدبێت".

ئاوێنه : هاتنی میلیش���یا ش���یعه كان بۆ هه ندێك ناوچه ی هه س���تیاری 140، له داهات���ودا ئه گ���ه ری پێكدادانیان نیه

له گه ڵ پێشمه رگه ؟محه م���ه دی حاجی مه حم���ود: به ڵێ كورد، له س���ه ر زۆرن مه ترس���ییه كان پێموای���ه تائێس���تاش ئه مری���كا وه ك پێویست له داعش نادات كه په یوه ندی به هه ندێك خواس���تی خۆی���ه وه هه یه ، ب���ن ش���ه ریك س���وننه كان له وان���ه له عێراقداو هێزێكی 100 هه زار كه سییان بۆ دروس���تبكرێت، دوای ئه وه ش داوای هه رێ���م ده كه ن و ره نگه ل���ه و هه رێمه دا داوای كه ركوك بكه ن، ئه وه ش یه كێكه له كێش���ه كان كه روبه ڕومان ده بێته وه . وه ك چ���ۆن كات���ی خ���ۆی ئه مری���كا س���ه حوه ، به هێزی گ���ۆڕی قاعیده ی ئێس���تاش ده یانه وێ���ت داعش بگۆڕن و بیكه ن به حه ره سی وه ته نی . بۆیه ره نگه ئه گه ری پێكدادان هه بێت، به اڵم زیاتر

له گه ڵ ئه و هێزه ی حه ره س قه ومیه دا. ئاوێن���ه : میلیش���یا ش���یعه كان كه هاتونه ت���ه ئ���ه و ناوچ���ه كوردیان���ه ، خوێنیان رش���توه ، گه ره نتی چیه دوای

داعش بكشێنه وه ؟ پێموایه مه حمود: حاجی محه مه دی

به ئاسانی ناكشێنه وه .ئاوێن���ه : یه كێت���ی ده ڵێ���ت ئه گه ر "ش���ه یتانیش" بێ���ت ب���ۆ یارمه تیمان لێده كه ین، پارتیش پێیوایه پێشوازیی هاتنی میلیش���ا شیعه كان مه ترسین بۆ

ئاینده ، كام سیاسه ته یان دروسته ؟ محه مه دی حاج���ی مه حمود: ره نگه ش���یعه له و ناوچانه قاعیده ی نه بێت، سوننه كان زیاترن، بۆیه ئه گه ر له گه ڵ ش���یعه بگه ینه رێكه وتن و له و ناوچانه بكش���ێنه وه ، ره نگه له گه ڵ س���ونه كان توشی كێشه بین، چونكه ئه وان داوای كه ركوك و خانه قین ده كه ن. ئه و ناوچانه هه تا ئه گه ر شیعه شیان تێدابێت، نابنه

جێی مه ترسی .ئاوێن���ه : چاوه ڕێ���ی ئه وه تان ده كرد له پاڵ خۆت���دا، یه كێ���ك له كوڕه كانت

له به ره كانی شه ڕدا له ده ستبده یت؟محه م���ه دی حاجی مه حم���ود: به ڵێ چاوه ڕوانم ده كرد، ئه گه رنا چۆن ده چم بۆ ش���ه ڕ، ئه وانه ی ئه و رۆژه له گه ڵمدا بون، ش���ه ش حه وتێكیان ك���وڕو براو

برازای خۆم بون. ئاوێن���ه : له گرت���ه ڤیدیۆیه ك���دا تۆ چاوێكت له سه ر به رامبه ره و چاوێكیشت له سه ر پاراس���تنی كوڕه كه ت، پێتوابو

شتێكی وا روده دات؟محه م���ه دی حاجی مه حمود: به ته نها ب���ۆ ئه و وانه بوم، ب���ۆ هه مویان وابوم، ی���ه ك به یه ك پێم ده وت���ن وه رنه دوای خۆمه وه ، بۆیه هیچ جیاوازییه كم له گه ڵ

هیچ پێشمه رگه یه ك نه ده كرد. ئاوێنه : پێشتر باسی ئه وه تان كردبو كه میح���وه ری كه رك���وك تۆكمه ترین میحوه ری پێش���مه رگه یه دژ به داعش، به اڵم هێرشه كه ی ئه م دواییه سه لماندی

كه واده رنه چو، گرفته كه چی بو؟

محه مه دی حاجی مه حمود: له راستیدا پێشتر زانیاریمان هه بو كه داعش به نیازی قه ره بوكردنه وه ی���ه ك وه ك هێرش���ن، بۆ ئ���ه و ناوچانه ی كه لێی ش���كابون، ماوه یه ك���ی دورودرێژ بو ده یانویس���ت په الماری كه ركوك بده ن. بۆیه سودیان له وه وه رگرت كه پێشمه رگه وایده زانی هه مو ش���ته كه كۆتایی پێهاتوه و هیچ ش���تێك نایه ت بۆالی ئه وان. پاش���ان داعش هێزه كۆنه كه ی���ان البردو هێزی نوێیان هێنا كه زۆرینه یان بیانی بون. داعش بلدۆزه رێكیان دروس���تكردبو كه نزیكه ی 100 ته ن ئاسنیان لێدابو، به مه

رێگه كه ی به رده میان كردبوه وه .كه موكورتیه كی پێتوای���ه ئاوێن���ه : به رپرس���ه كانی ك���ه ئه وه یه گ���ه وره زۆرینه ی حزبین و خاوه ن پێش���مه رگه

توانستی ئه كادیمی نین؟مه حم���ود: حاج���ی محه م���ه دی به گش���تیی هێزه كانمان ئه كادیمی نین، هه م���وی له و خه ڵك���ه پێكهاتوه كه نه ڕاهێنانی پێكراوه وه ك پێویس���ت، نه ش���اره زاكراوه له سه ر ش���ێوه ی شه ڕ. له ماوه ی ئه و هه ش���ت مانگه ی شه ڕدا ده بوایه وه زاره تی پێش���مه رگه سه دان

به اڵم راگه یه نراوی سه ربازیی هه بوایه ، تائێستا یه ك راگه یه نراوی نیه ، له هه مو شوێنه كان یه كێكی حزبی دێت به ناوی پێشمه رگه وه لێدوان ده دات، ئه وه ی كه جێگه ی نیه وه زاره تی پێشمه رگه یه كه

نه ده نگی هه یه و نه ره نگی هه یه .ئاوێن���ه : ت���ۆ پێتوای���ه گرفته ك���ه

له كوێدایه ؟محه مه دی حاجی مه حمود: گرفته كه زۆره ، ته نه���ا الی���ه ك نی���ه . گرفته كه ئه وه یه كه تائێس���تا هێ���زه كان یه كی نه گرتوه ته وه و جیاوازن، هه ر باشه كه ئه م پێكه وه ن. چونكه له سنگه ره كاندا هێزانه هی حزبن و به ش���ه ڕی ناوخۆدا

تێپه ڕیون. ئاوێنه : ئه ی كێ به رپرسه له وه ی 24 ساڵه ئه م هێزه به مشێوه یه ماوه ته وه ؟ محه مه دی حاج���ی مه حمود: ره نگه له ئه ستۆی به رپرس���یارێتیه كه ئۆباڵی هه مو الیه ك بێت، نه ك تاكه الیه نێك. پێویس���ت بو حكوم���ه ت و په رله مان و یه كێت���ی و پارت���ی دابنیش���ن بڕیاری لێب���ده ن، چونكه ئه م هێزه %98ی هی

ئه و دو حزبه ن. ئاوێن���ه : ئێس���تا ئ���ه م الیه نان���ه ی

ئاماژه ت پێدان، خه ریكی یه كخس���تنی ئیراده یه ك���ی ت���ۆ هێزه كانیان���ن،

راسته قینه یان تێدا به دیده كه یت؟ محه مه دی حاج���ی مه حمود: ئه گه ر ئیراده ش هه بێت بۆ یه كخس���تنی هێز، بڕی���ار نادرێت بۆ یه كخس���تنیان. بۆیه ئ���ه م هێزه به مش���ێوه یه كه ره س���ته ی

یه كخستنه وه نیه . ئاوێنه : بۆچی ؟

محه مه دی حاج���ی مه حمود: چونكه ئه م هێزه په روه رده كراوه بۆ حزب، بڕۆ له ناو به ره كاندا لیوای هاوبه شی لێیه ، به اڵم له بنه ڕه تدا یه كیان نه گرتوه ته وه . چونك���ه هه ریه كێك له پێش���مه رگه كان ئاڕمێك���ی یه كێتی یان پارتی له س���ه ر مۆبایله كانیان هه یه ، له هه ندێك شوێنی هێ���زی حه فت���او هه ش���تاكه ش، ئااڵی یه كێتی و پارتی هه ڵكراوه له به ره كانیان و وه ك بۆی���ه به ئۆتۆمبیله كانیان���ه وه . س���اڵی نه وه ده كان هه ر سه عاتێك پێی بڵێت، هه ر هێزه و ده ڕواته وه ش���وێنی خۆی . هه تا ره نگه ئه گه ر به رپرسێكی به فه رمانده یه كی پارت���ی میح���وه ری لی���وای یه كێت���ی بڵێت ب���ڕۆ بۆ فاڵن شوێن، ئه گه ر بشڵێت باشه ، هه تا پرس به حزبه كه ی خۆی ن���ه كات ناڕوات، وه به پێچه وانه شه وه . بۆیه واپێویسته ئه م هێزه به قۆناغ و به چه ند س���اڵێك ورده

ورده رێكبخرێته وه . ئاوێنه : ئێستا ژماره یه ك به رپرسیش ف���ه وج و هێزی تایبه ت���ی خۆیان هه یه ، ت���ۆ له گ���ه ڵ ئه وه دایت هێ���زی حزبی

نه مێنێت؟ محه مه دی حاجی مه حمود: ئێستا كه هێزه كان ده گه نه شه ڕه كان ناڵێن هێزی یه كێتی و پارتی ، ده ڵێن هێزه كه ی فاڵن كه س گه یشته فان شوێن. بۆیه ئێستا من رازی���م به وه ی هێ���زی حزب بێت،

به اڵم نه بێته هی شه خس. ئاوێن���ه : ئێ���وه ش وه ك به رپرس���ی حزبێك ژماره یه ك هێزتان له به رده سته ، ئه گ���ه ر وه زاره تی پێش���مه رگه داواتان

لێبكات، ئاماده ن راده ستی بكه ن؟

محه م���ه دی حاجی مه حم���ود: ئێمه خۆم���ان داوامانك���ردو به ته كلیف 300 كه س���یان بۆ كردوینه ته ناو سوپاكه ، داواشمانكردوه 3 هه زار كه سی دیكه مان هه یه و ته سلیمی بكه ین، به اڵم قبوڵیان نه ك���ردوه ، ده نا ئێمه ئاماده ین هه رچی

هێزمان هه یه ته سلیمی بكه ین. ئاوێن���ه : له پاڵ پێش���مه رگه ، چه ند هێزێك���ی س���ه ر به په كه ك���ه و یه په گه له باش���ور له دژی داعش ده جه نگن، تۆ

رۆڵی ئه وان چۆن ده بینیت؟محه مه دی حاجی مه حمود: بۆ خۆم دڵم پێیخۆش���ه به هاوكاری ئه و هێزانه وه ك پشتیوانیه ك و یه كڕیزییه ك، وه ك له كۆبانێیه ، ره نگه چۆن پێشمه رگه ش ئه وان بونێكی گه وره یان نه بێت، به اڵم

له روی مه عنه ویه وه گرنگه .

ئا: بڕوا بەرزنجی

ئەندامی ئه نجومه نی سەرکردایەتی و سەرۆکی پێشوی ئەنجومەنی

ناوەندی یه کێتی "سامان گەرمیانی" له م گفتوگۆیه دا باسی گفتوگۆی

خۆی دەکات لەگەڵ کۆسرەت ڕەسوڵ و بەرهەم ساڵح سەبارەت

بەجێگرتنەوەی مام جەالل لەکۆنگرەی ئایندەی حزبەکەیاندا.

* کێش���ە ناوخۆییەکان���ی یەکێتی بەکوێ گەیشتون؟

- کێشەو باڵ و ئەو شتانە، ڕاگەیاندن دەیەوێت گەورەی ب���کات، ئەگەرنا تا ئێس���تا ه���ەردو جێگرانی س���کرتێری

گشتی کاردەکەن و....* ب���ەاڵم بەره���ەم س���اڵح خ���ۆی دەڵێت کە "دانیشتوە"و چیتر جێگری

سکرتێری گشتی نییە؟چەند لەڕاگەیاندنەوە لەڕاس���تیدا -جارێک باس���ی ئەوەی ک���ردوە، بەاڵم تائێس���تا خۆی بەجێگری س���کرتێری گش���تی دەزانێ���ت و زۆرجاریش خۆی بەدوردەگرێ���ت. بەاڵم ئ���ەوەی کە من ئ���اگام لەوەزعی ن���او یەکێتی هەیە، ئەو کێش���انەی کە ئێس���تا دروستبوە چاوەڕوانکراو بو، یانی زۆر ئاس���اییە بەحوکمی ئ���ەوەی یەکێتی بەدرێژایی مێ���ژوی خ���ۆی ف���رە مینب���ەر بوە، بەتایبەت���ی مام جەالل زۆر بەباش���ی ئەو مینبەرە جیاوازانەی ئیدارە دەدا. ئەو ئیدارەدانە بەڕاستی بەمام جەالل دەکرا، هەم فرەمینبەری هەبێت، هەم یەکێتیش گەشە بکات. لەو کاتانەیشی ویس���تبێتیان کەس���انە مینبەرو ئەو ئاسایی جیابونەتەوە، یان جیاببنەوە کردون، پشتگیریش���ی وەریگرت���وەو بەپێچەوانەی الیەن و کەس���انی ترەوە. بۆی���ە بۆ یەکێتی ش���تێکی ئاس���اییە ناکۆکی ناوخۆی���ی هەبێت، بەتایبەتی لەدوای نەخۆشییەکەی مام جەاللەوە. خۆم���ان وردەوردە ئێس���تا ب���ەاڵم

کۆدەکەینەوە.

* کەوات���ە کەس هەیە ئیدارەی ئەم ناکۆک���ی و "فرە مینب���ەری" ییە بکات

لەغیابی تاڵەبانیدا؟- هەم���و س���ەرکردایەتی یەکێت���ی دەزان���ن بەبەرپرس���یار خۆی���ان لەهەمانکاتدا بەیەکێت���ی، بەرامب���ەر ئ���ەو برادەرانەش���ی ک���ە ناکۆکن یان هەی���ەو جیاوازی���ان بەرنامەیەک���ی پێشکەشیان کردوە، پێموایە بەرنامەی یەكێت���ی خۆی ب���وەو لەکۆنگرەدا ئەو بەرنامەی���ە دان���راوە. ئ���ەو برادەرانە لەنزیک���ەوە گفتوگ���ۆم لەگەڵ کردون و هاوڕێمن، شتەکان لەیەک ناشارینەوە، شتەکان بەوجۆرە نییە کە لەمەوبەر تۆ وەك باڵ و باڵی دەستڕۆیشتو ناوتبرد. من ئەم باڵ و شتەم نەبیستوەو لە نێوان خۆماندا وەک هەڤاڵ و س���ەرکردایەتی ش���تەکان گفتوگ���ۆی حزب���ە ئ���ەم دەکەی���ن. تائەندازەیەکی���ش ڕاکانمان لەی���ەک نزیکبۆتەوە ک���ە بزانین چۆن چارەسەری کێشەکانی یەکێتی بکەین، لەالیەکی ت���ره وە بابەتی کۆنگرە، کە بەداخەوە ڕەوشی کوردستان بەوجۆرە بوە، توشی شەڕی داعش بوین. ئەمانە وایکردوە کۆنگرە دوابکەوێت، ئەگەرنا دەبو س���اڵی ڕابردو لەمانگی دەویانزە

کۆنگرە بکرایە.* بب���ورە دوات���ر باس���ی کۆنگرە دەکەی���ن، ب���ەاڵم ئێس���تا دەوترێ���ت ئ���ەم س���اتەوەختە بۆ یەكێت���ی، ئەو س���اتەوەختەیە کە بزوتنەوەی گۆڕان لەیەکێت���ی جیاب���وەوە. وات���ە هەمان

بەراورد دەکرێت و...؟- ن���ا وانیی���ە، م���ن لەگ���ەڵ ئ���ەو بۆچونە نیم، لەگەڵ کاک کۆس���رەت و زۆرێ���ک لەبرادەران���ی تری س���ەرەوە گفتوگۆم کردوە، ڕایان باش���ەو ڕەنگە لەنیگەران���ی لەس���ەرەتاوە جۆرێ���ک هەبوبێت، بەاڵم ئێستا هەمویان هەست هەمویشیان دەکەن، بەبەرپرسیارێتی یەکێتی بەبچوکبون���ەوەی ڕایانوای���ە

ئەوان بچوک دەبنەوە.* بەاڵم دەوترێت ئەو باڵەی داوای "چاکس���ازی" دەک���ەن و ت���ا ڕادەیەک

دورکەوتونەتەوە، ئەو باڵەیە کە بەرهەم ساڵح سەرپەرشتی دەکات و ئامادەنین

بەم شێوەیه ی ئێستا کاربکەن؟- م���ن لەگەڵ د.بەرهەم دانیش���تم، گفتوگ���ۆی ئەوەم لەگەڵ کرد کە چۆن بتوانین ئەم دۆخەی ئێستا چاک بکەین، چونکە ئەویش بەرپرس���یارە بەرامبەر بەیەکێتی. ئەو بەمنی وت "باڵم نییە، من ڕام هەی���ەو ڕای خۆم دەردەبڕم." ئێستا لەدەرەوەی یەکێتی دەڵێن باڵە. ب���ەاڵم ئەگەر ئیمزای���ان نەکردایە باڵ نەبو، ب���ەاڵم دوای ئیمزاکان وەک باڵ

دەردەکەون.یەکێتی دەسەاڵتەکانی دەوترێت *لەح���زب و حکومەت الی ئ���ەو باڵەیە، باڵی بەرهەم س���اڵح دەڵێن ئاگاداری

هیچ نین...

- ب���ە ئ���اگاداری ئەوانی���ش لیژنە دروست کراوە، ئەو لیژنەیەی مەکتەبی سیاس���ی دەستنیش���انی کردوە، ئەو لیژنەیە خەڵک دەستنیش���انی دەکات. لەپرۆس���ەکەدا، بەش���دارن ئەوانیش بەش���دارن لەوەی کێ دادەنرێت و کێ

دانانرێت.* لە ئێس���تادا کۆس���رەت ڕەسوڵ وەک جێگری سکرتێری گشتی مامەڵە

دەکات؟- بەڵێ، ئێستا کاک کۆسرەت وەک جێگ���ری س���کرتێری گش���تی مامەڵە

دەکات.* ب���ا بێینە س���ەر کۆنگ���رە، ئایا یەکێتی دەیەوێت بەم هەمو کێشانەوە بچێت���ە کۆنگ���رە، کۆنگ���رە توان���ای

چارەسەرکردنی ئەم کێشانەی هەیە؟

ب���ۆ ڕێگای���ە تەنه���ا کۆنگ���رە -چارەسەرکردنی کێشەکان. ئێمە هەمو کات لە قۆناغە جیاجیاکاندا کێشەمان هەب���وە، کێش���ەکانمان هێناوەتە ناو چارەس���ەرمان کۆنگرەدا لە کۆنگرەو

کردوە.* پێ���ش کۆنگ���رە ڕێکەوتن کراوە، یاخ���ود دەنگدەری ن���او کۆنگرە بڕیار

دەدات؟- ڕاس���تە، بەش���ێکی ل���ەدەرەوەی کۆنگرەدا گفتوگۆ دەکرێت، بەشێکیشی ئەندامان���ی کۆنگ���رە بڕیاری لەس���ەر

دەدەن.* بەاڵم ترسی ئەوە نییە کە ئەگەر یان"باڵێک" بەدڵی گروپێ���ک کۆنگرە نەبو، هەمان چارەنوسی جیابونەوەی

بزوتنەوەی گۆڕان دوبارە ببێتەوە؟- جیابونەوە ش���تێکی مەحاڵ نییەو ئەگەر بڕیارت دابێت جیابیتەوە، ئەوا ه���ەر بیانو زۆرە ب���ۆ جیابونەوە. خۆ ئەگ���ەر بڕیارت نەدابێ���ت ئەوا دەبێت هەم���وان پێک���ەوە پێکبێین لەس���ەر بابەت���ە گرنگەکان���ی یەکێتی و مێژوی یەکێتی، مێژوی مام جەالل، بەڕاستی م���ام ج���ەالل یەکێکە لەو س���ەرۆکە هەرچ���ی ئێس���تایش کاریزمان���ەی وەفدێک دێتە کوردس���تان س���ەردانی م���ام ج���ەالل دەکات. بۆی���ە تا مام جەالل س���ەرکردایەتی عێراقی دەکرد، ئاس���ان چارەس���ەر کێش���ەکان زۆر دەکران. ئەو کێش���انەی کە ئێس���تا هەن لە س���ەردەمی مام جەاللیش���دا هەبون، بەاڵم مام ج���ەالل بەجۆرێک چارەس���ەری بۆ دەدۆزینەوە کە زیانی بۆ ژیان���ی خەڵک نەبێت و پرۆس���ەی ئاش���تەوایی نەگەڕێتەوە دواوە. ئەمە لەکوردس���تانیش ب���ە هەمان ش���ێوە کوردس���تانیش تەبایی ئارامی و بوە، مێژوەکەی ب���ۆ حەکیمیی مام جەالل

دەگەڕێتەوە.* لە کۆنگرەدا ش���وێنی مام جەالل پڕ دەکرێتەوە، کەس���ێک دەکرێت بە

سکرتێری گشتی یەکێتی؟- من ئەوەم لەگەڵ کاک کۆس���رەت

و کاک بەره���ەم باس ک���ردوە، ئەوان پێیانوایە مام جەالل ڕەمزێکە، دەڵێن تاکو مام جەالل لە ژیاندا مابێت وەکو ڕەمزی یەکێتی و وەکو سکرتێری گشتی یەکێتی تەماش���ای دەکەین. ئەوە ڕای

سەرکردایەتی یەکێتیە.* یەکێک لەو کەس���ە دیارانەی ناو یەکێتی ک���ە لەغیاب���ی تاڵەبانی زۆر باسی دەکرێت هێرۆ ئیبرایم ئەحمەدە، دەوترێت کە جێگرەکانی س���کرتێری گش���تی لەگەڵ ئەو ناگەنە ڕێکەوتن، ئەگەرنا لەخوار ئەو س���ێ کەس���ەوە

کێشەکان ئاسان چارەسەر دەبن؟- ئەم قسانەم زۆر پێ سەیرە ، هێرۆ خان کەسێکی زۆر ئاساییە، ئەوە نییە کە لەدەرەوە باسی دەکەن و کێشەکان نزیکەوە ل���ە بەوەوە دەبەس���تنەوە. قس���ەم لەگەڵ کردوەو ئ���ەو یەکڕیزی یەکێت���ی زۆر ال مەبەس���تەو دەیەوێت

هەرچۆنێک بێت یەکڕیز بین.گفتوگ���ۆی جێگرەک���ە * دو ڕاس���تەوخۆیان لەگەڵ هێ���رۆ ئیبرایم

هەیە؟* من ئ���اگادارم کاک کۆس���رەت و هێرۆ خان پەیوەندی باش���یان هەیەو کۆبونه ت���ه وه . لەم���اوەی پێشوش���دا

هەرسێکیان کۆبونەوەیەکیان کرد.هەی���ە جیابون���ەوە *زەمین���ەی

لەیەکێتی؟م���ن، هی���چ تێگەیش���تنی ب���ە -زەمینەیەکی جیابونەوە نییە. یەكێتی لەس���ەر بنەم���ای جەماوەر دروس���ت ب���وە، حزبێکی جیای���ە لەگەڵ الیەنە سیاس���ییەکانی ت���ردا، زۆر جیاوازە، کە کافێکاندا لەچایخان���ەو زۆرج���ار دادەنیشن، بەقسەو لێکدانەوەی خەڵک بێت، وا دەزانیت یەکێتی نەماوە. بەاڵم کە دێیتە س���ەر واقی���ع یەکێتی هەر هێزێکی زین���دو و کاریگەرە، یەکێتی چەند ملمانێ و ناکۆکی تێدابوبێت هەر توان���ای هەبوە خۆی ن���وێ بکاتەوە. م���ن ڕام وایە ئەم ش���ەڕو ملمانێیەی ئێستا بەزەرەری یەکێتی نییە، بەڵکو

بەقازانجی یەکێتییە.

"میلیشیا شیعه كان به ئاسانی ناكشێنه وه و ئه گه ری پێكدادانیان له گه ڵ پێشمه رگه دا هه یه "محه‌مه‌دی‌‌حاجی‌‌مه‌حمود:‌ئه‌وه‌ی‌‌رۆڵی‌نیه‌‌وه‌زاره‌تی‌‌پێشمه‌رگه‌یه‌

سامان‌گەرمیانی:‌بۆ‌جیابونه‌وه‌‌له‌یه‌کێتی‌هه‌ر‌بیانو‌زۆره‌

محه مه دی حاجی مه حمود

ئێستا كه هێزه كان ده گه نه شه ڕه كان

ناڵێن هێزی یه كێتی و پارتی ، ده ڵێن

هێزه كه ی فاڵن كه س گه یشته فان شوێن بۆیه ئێستا من رازیم به وه ی هێزی حزب بێت، به اڵم نه بێته

هی شه خس

شەڕو ملمانێیەکانی ئێستای ناو

یەکێتیبەزەرەری

نییە، بەڵکو بەقازانجیه تی

سامان گه رمیانی

هەنوکە(465( سێشه ممه 42015/2/10

ئاگرو‌خوێن‌سنوره‌كانی‌‌كوردستان‌دیاری‌ده‌كه‌نچاره نوسی‌ناوچه جێناکۆکه کان دوای شه ڕی داعش چیی لێدێت؟

ئا: محه مه د ره ئوف

زیاتر له هه زار كیلۆمه تری سنوری كوردستان له ئاگری شه ڕی داعشدا

ده سوتێت، سه دان پێشمه رگه و گه ریال له ماوه یه كی كورتدا خوێنیان له پێناوی

به رگریكردن له خاك و ئازادیدا رژاوه ، پرسیاری سه ره كی ئه وه یه چاره نوسی ناوچه رزگاركراوه كانی كوردستان كه به ناوچه ی جێناكۆك ناوده بران، دوای

داعش چی لێده ێت؟

هێزه كانی پێش���مه رگه ئێس���تا وه ك سه ره كیترین هێزی ناوچه كه و جیهانیش له دژی چه كدارانی ده وڵه تی ئیس���المی ناسراو به داعش وه ستاونه ته وه ، ئه گه ر ئه م به رگریی و به ره نگاربونه وه یه نه بوایه ئه وا ئێستا هه مو ئه و ناوچه رزگاركراوه )جێناكۆكه كان( كه له ئێس���تادا له ژێر پێش���مه رگه دان، هێ���زی كۆنترۆڵ���ی ه���ه ر ب���ون، داعش���ه وه به ده س���ت له جه له والو س���ه عدیه و دوزخورماتوه وه بگره ت���اده گات به كه ركوك و مه خمورو ته واوی ناوچه كانی س���ه ر به پارێزگای

نه ینه وا.

پێشمه رگه له ناوچه رزگاركراوه كانل���ه دوای 10ی حوزه یران���ی 2014 و هاتنی چه كدارانی داعش بۆ ناوچه كه ، هێزی پێش���مه رگه ی كوردس���تان بوه به یه ك���ه م هێزی روبه ڕوبونه وه ی داعش له به ره یه كدا كه وه ك به رپرسانی هێزی پێشمه رگه ئاماژه ی بۆ ده كه ن )1050( كم2 و به س���ه ر چه ندین به ره دا دابه ش بوه ، له باش���وره وه به ره كانی جه له والو سه عدیه و سنوره كانی سه ر به پارێزگای دیاله به ت���ه واوی رزگاركران و له به ره ی دوزخورمات���وش به ت���ه واوی له داعش كه ركوك به ره ی به اڵم پاككراونه ته وه ، تائێس���تاش، قه زای حه ویجه له ده ستی كه ركوك، بۆسه ر مه ترسین ئه واندایه و به ته واوی مه خموریش قه زای له به ره ی له ده س���تی داعش ده رهێن���راوه ، به اڵم له به ره ی ده وره به ری موس���ڵ به ش���ی زۆری له ده س���تی داعش���دایه ، هه رچی به ره ی ش���ه نگال و ته له عفه ریشه هێزی له ده ستی روبه ری زۆرترین پێشمه رگه

داعش ده رهێناوه .به رده وامانه ی روبه ڕوبون���ه وه ئ���ه م كه ماوه ی هه ش���ت مانگه به رده وامه ، گه وره یان زیان���ی پێش���مه رگه هێزی به خوێنی له به رامبه ریشدا له داعشداوه ، چه ندین پێشمه رگه پارێزراوه ، به وته ی ئه منی���داری وه زاره تی پێش���مه رگه تا 2ی ش���وباتی 2015 (999 پێشمه رگه ( )596 و )4ه���ه زار ب���ون و ش���ه هید

له ن���او بریندارب���ون، پێش���مه رگه ش شه هیده كانیشدا )300( یان فه رمانده و ئه فسه رن، كه دوانیان به پله ی لیوان و (10( ی���ان به پل���ه ی عه می���دو له گه ڵ ژماره یه ك پله ی جی���اوازی دیكه ، واتا له ئه فس���ه رو ش���ه هیده كان (30%(ی فه رمانده سه ربازیه كانن، ئه مه ش ئه وه ده گه یه نێ���ت فه رمانده س���ه ربازیه كان له پێشمه وه ی پێش���مه رگه كاندا له پاڵ )%70( رێ���ژه ی ك���ه ش���ه ڕه كانن، ی قوربانی���ه كان به ه���ۆی ئۆتۆمبێلی بوه . بۆمبی چێندراوه وه بۆمبڕێژكراوو رزگاریخوازی له مێژوی خه بات���ی بۆیه گه لی كوردس���تاندا ئه وه ن���ده قوربانی

نه دراوه له ماوه یه كی كورتدا.

خوێن سنوره كان دیاری ده كاتچاره نوس���ی ناوچ���ه رزگاركراوه كان ل���ه دوای كۆتاییهاتنی داع���ش یه كێكه له و پرس���ه ئاڵۆزانه ی كه له ئێس���تاوه الیه نه كانی هه ڵوێس���تی كاردان���ه وه و رژانی به هۆی ئه گه رچی لێكه وتۆته وه ، توركمان و الیه نه پێشمه رگه وه خوێنی عه ره ب���ه كان به ش���ه رمه وه ئه و باس���ه ده وروژێنن، به اڵم ئه رش���ه د س���اڵحی س���ه رۆكی به ره ی توركمان���ی له چه ند رایگه یاند: به راشكاوانه رابردودا رۆژی كه ده بێت دوای كۆتایی هاتنی شه ڕی داع���ش هێزه كان���ی پێش���مه رگه له و ناوچانه بكش���ێنه وه ك���ه له دوای 10ی حوزه یرانه وه لێی جێگیربون، ئه م وته یه ئه گه رچی له كاتێكدایه كه پێش���مه رگه به چه ندین ش���ه هید رێی له هێرش���ێكی گه وره ی داعش گرت بۆ سه ر كه ركوك كه پالنیان داگیكردن���ی كه ركوك بو، به اڵم ئه م هه ڵوێس���ته ئه مڕۆش نه بێت سبه ی ده وروژێت، كه ئایا چاره نوسی

ئه و ناوچانه به كوێ ده گات، هه ر له ژێر ده ستی پێشمه رگه دا ده مێنێته وه یاخود راده س���تی س���وپای عێراقی ده كرێت، ی���ان ده گه ڕێنرێت���ه وه س���ه ر هه رێمی كوردستان، سه رچاوه هه واڵیه كان باس له وه ده كه ن كه عه بادی رازی بوه به وه ی ئه و ناوچانه له ژێر ده ستی پێشمه رگه دا هه رێمی س���ه ر بخرێن���ه بمێنن���ه وه و كوردس���تان، ب���ه وه ی پێش���مه رگه ش ه���اوكاری س���وپای عێراق ب���كات بۆ گرتن���ه وه ی ناوچه عه ره بنش���ینه كانی ژێر ده سه اڵتی داعش، به اڵم ئه و پرسه به ئاسانی یه كالناكرێته وه ، به تایبه ت كه

په یوه س���ته به ماده ی 140ی ده ستورو هه ڵوێستی الیه نه سیاسیه كانه وه .

بارزان���ی مه س���عود ئه گه رچ���ی له چاوپێكه وتنێكی���دا له گه ڵ رۆژنامه ی )سایكس س���نوره كانی وتی حه یات، به ڵكو نه ب���ون، � بیك���ۆ( سروش���تی ده س���تكرد ب���ون، ب���ه اڵم له ش���وێنی ئێستا بیكۆ، س���ایكس س���نوره كانی سنوره نوێیه كان به خوێن ده نوسرێنه وه له ناوچه ك���ه دا. وه ك ئاماژه یه ك بۆ ئه و خوێنه زۆره ی كه پێش���مه رگه له پێناو ئ���ه و ناوچان���ه دا رش���تویه تی، وات���ا سنوری كوردستان تائه و شوێنه یه كه پێشمه رگه خوێنی له پێناودا رشتوه .

چاره نوسی ناوچه رزگاركراوه كان كوردس���تان باش���وری خاك���ی )كوردس���تانی عێ���راق( روبه ره ك���ه ی (86269( كیلۆمه ت���ر دوجای���ه ، ئه و روبه ره ی باش���وری كوردستان به سه ر س���ێ ناوچ���ه دا داب���ه ش ده بێ���ت كه

پێكدێت:.1- هه رێم���ی كوردس���تان س���نوری

ده سه اڵتی حكومه تی هه رێم.2- ناوچه ی كوردستانی رزگاركراوه

رزگار كوردس���تانی ناوچ���ه ی -3نه كراوه

سنوری ده سه اڵتی حكومه تی هه رێمی كوردستان ده گرێته وه و سنوره كه ی ئه و ناوچانه ده گرێته وه كه تا 2003/3/19 له ژێر ده س���تی ده س���ه اڵتی حكومه تی روب���ه ری كوردس���تاندایه و هه رێم���ی خاكه كه ی )41939( كم2و )%48.6(كوردس���تان باش���وری خاك���ی ی پێكدێنێت، هاوكات خاكی كوردستانی ك���م2 )44330( هه رێ���م ده ره وه ی به رێژه ی )51.4%( له ئێستادا به شێك

ل���ه و خاك���ه ی له ژێر ده س���تی هێزی له ژێر به شێكیش���ی پێش���مه رگه دایه و ده س���تی داعشه و به شێكیش���ی له ژێر

ده ستی حكومه تی عێراقدایه . ناوچ���ه ی رزگاركراوی ژێر ده س���تی هێزی پێش���مه رگه له ئێس���تادا ئه گه ر له باشوره وه ئه ژمار بكرێت، له پارێزگای ناحیه كانی خانه قی���ن و )قه زای دیاله جه له والو سه عدیه و قه ره ته په و جه باره ( رزگاركراون، ك���ه نزیكه ی )4500(كم2

رزگاركراوه له و پارێزگایه .له پارێزگای س���ه الحه دین كه قه زای ت���ه واوی ك���ورده و دوزخورمات���وی رزگاركراوه و كه ق���ه زای دوز خورماتو ناحیه كانی قادركه ره م و سڵێمان به گ و ئامرلی كه روبه ره كه ی )2هه زارو 316( كیلۆمه تر چوارگۆشه یه ، به اڵم به شێكی به هاوبه شی له گه ڵ هێزی به درو میلیشیا

شیعه كاندا كۆنترۆڵكراوه .له س���ه ره تای كه ركوك پارێزگای له هاتن���ی داعش���ه وه نه خش���ه كه وه ك خۆیه ت���ی، له و پارێزگای���ه كه 4 قه زا دبس، ناوه ند، له خۆده گرێت)ق���ه زای داق���وق، حه ویج���ه ( ت���ه واوی ق���ه زاو ناحیه كان���ی ئ���ه و پارێزگای���ه له ژێ���ر كۆنترۆڵ���ی هێزی پێش���مه رگه یه جگه له قه زای )حه ویج���ه و ناحیه كانی زاب و عه باس���ی و ریازو ره ش���اد( ك���ه له ژێر كۆنترۆڵی داع���ش دایه و نزیكه ی زیاتر له )5 هه زار كیلۆمه تر چوارگۆش���ه ی(

ئه و ناوچه یه رزگاركراوه .ل���ه پارێ���زگای هه ولێری���ش قه زای مه خمور كه روبه ره ك���ه ی )2 هه زار و 759( كم2 و له گه ڵ هه رسێ ناحیه كانی )گوێ���رو دیبه گه و ق���ه راج( به ته واوی

رزگاركراوه . ل���ه پارێزگای نه ین���ه واش له به ره ی

رۆژئ���اوای دیجل���ه ك���ه له قه زاكان���ی پێكهاتوه ، )ته له عف���ه ر و ش���ه نگال( قه زای شه نگال كه روبه ره كه ی )3188(كم2 پێكهاتوه و له ناحیه كانی )سنونێ و قه یره وان( پێكهاتوه كه ناحیه ی سنونێ به شێك له شاری ش���ه نگال رزگاركراوه له گه ڵ زۆرینه ی گونده كانی بۆیه نزیكه ی (2500( كم2 ئازاد كراوه ، س���ه باره ت به ق���ه زای ته له عفه ریش كه روبه ره كه ی (4297( ك���م2 پێكهاتوه له گه ڵ س���ێ ناحی���ه ئه وانیش )ره بیع���ه و زومار و عیازیه ( كه هه رس���ێكیان ئازادكراون و له گه ڵ زۆرینه ی گونده كانی ئه و قه زایه جگه له سه نته ری قه زاكه نه بێت، بۆیه ل���ه و قه زایه ش نزیك���ه ی )3500( كم2 خاكه كه ی ئازادكراوه ، واتا له رۆژ ئاوای دیجل���ه ی س���ه ر به پارێ���زگای نه ینه وا (ك���م2 خاكه كه ی نزیكه ی )6ه���ه زار به ده وربه ری س���ه باره ت ئازادك���راوه . موسڵیش قه زای ش���ێخان ئازادكراوه و ناحیه كان���ی فای���ده و وانك���ێ له ژێ���ر ده ستی پێشمه رگه دایه ، به اڵم قه زاكانی تلكێ���ف و حه مدانیه ئازادنه كراوه . بۆیه نزیك���ه ی )2500(كم2 ناوچه یه ش له و خاك ئ���ازاد كراوه ، وات���ا له پارێزگای نه ینه وا نزیكه ی )8500( كم2 له خاكی

كوردستانی رزگاركراوه .به ته واوی ئه و ناوچانه ی كه ناوچه ی له ژێ���ر كۆنترۆڵی هێزی جێناكۆك���ه و هه زار( نزیكه ی )23 پێش���مه رگه دایه كیلۆمه ت���ر چوارگۆش���ه ئازادك���راوه و پێشمه رگه دایه هێزی ده سه اڵتی له ژێر كه ده كات���ه نزیكه ی )52%( ی خاكی ده ره وه ی كوردس���تانیه كانی ناوچ���ه هه رێ���م، كه ژماره ی دانیش���توانه كه ی به نزیكه ی )2ملیۆن و 500 بۆ 3 ملیۆن(

كه س مه زه نده ده كرێت.

ئا: هاوکار

هاكان فیدان، كه به سندوقه ره شه كه ی ئه ردۆگان و پارته كه ی

ناسراوه ، یه كه مین هه نگاوی كرده یی هاویشت بۆئه وه ی گریمانه ی بون

به وه زیری ده ره وه ی داهاتوی توركیا، له گومانه وه بكاته واقع.

فیدان، ته مه ن 47 ساڵ، یه كشه مه ی رابردو به ره سمی ده ستی له پۆسته كه ی كێش����ایه وه وه ك س����ه رۆكی ده زگای بۆئه وه ی )میت(، توركیا هه واڵگریی وه ك كاندیدێكی پارتی دادوگه شه پێدان گشتیه كه ی له هه ڵبژاردنه به ش����داری

حوزه یرانی داهاتو بكات. گێ����ڕاوه رۆڵ����ی س����ه ره كی ئ����ه و له گفتوگۆكان����ی تایبه ت به پرۆس����ه ی ئاش����تی له گ����ه ڵ پارت����ی كرێكارانی كوردس����تان )په كه كه (. فی����دان كه به ده س����ته راستی ئه ردۆگان ناسراوه ، بااڵی چاوه ڕوانده كرێ����ت پۆس����تێكی هه ڵبژاردنه كه ی ل����ه دوای پێبدرێ����ت حوزه ی����ران. بۆی����ه وه رگرتن����ی هه ر پۆس����تێكی حكوم����ی له الی����ه ن ئه م پی����اوه وه ، كاریگه ریی به هێزی ده بێت له سه ر پێشخستنی پرۆسه ی كرانه وه

به روی كوردا.له توركیا ئه گ����ه ر دو كه س له الیه ن ئه ردۆگانه وه حس����اب له سه ر بۆچون و تێڕوانینه كانی����ان بكرێ����ت، یه كێكیان ه����اكان فیدانه ، ه����ه ر ئه مه ش وایكرد س����ه رۆكی بكرێته ،2010 له ئ����اداری ده زگای هه واڵگری����ی توركی����ا، پاش ئه وه ی بۆ ماوه ی س����ێ س����اڵ وه ك به كاروب����ارو تایب����ه ت راوێ����ژكاری سیاسه تی ده ره وه خزمه تی ئه ردۆگانی

كرد. پشتیوانی ره جه ب ته یب ئه ردۆگان، س����ه رۆكی توركی����ا بۆ فی����دان له وه زیاتره ك����ه له به رده م رای گش����تیدا بش����ارێته وه ، بۆیه به ئاشكرا له ساڵی 2012 له وه س����فكردنیدا وتی ، "هاكان نهێن����ی پارێزی من����ه ، نهێنی پارێزی بیرۆكراتێك����ی ئ����ه و ده وڵه تیش����ه ،

مه شقپێكراوی زۆر باشه ".س����اڵی 2012، حكومه ت����ی توركیا له گ����ه ڵ عه ب����دواڵ ئۆج����ه الن رێبه ری زیندانیكراوی په كه كه ، پرۆس����ه یه كی ئاش����تییان راگه یاند ب����ۆ كۆتاییهێنان به شه ڕو چاره سه ركردنی كێشه ی كورد له و واڵته به رێگه ی ئاش����تیانه ، وه ك قۆناغ����ی یه كه میش ئۆج����ه الن داوای له ئه ندامانی په كه كه كرد له ناو خاكی

توركیا بكش����ێنه وه . ئه وه ی له الیه نی ئه م پرۆسه یه ی رابه رایه تی توركیه وه ده كردو به اڵم ره نگی نه بو، فیدان بو. ته نان����ه ت ناوبراو له س����اڵی 2009، له ش����اری ئۆسلۆی پایته ختی نه رویج، زنجیره یه ك كۆبونه وه ی له گه ڵ گه وره به رپرس����انی په كه ك����ه دا ئه نجام����دا، كاتێكیش دوای دو ساڵ زانیارییه كان دزه یان پێكراو ئه م بابه ته ئاشكرابو، ئ����ه ردۆگان یه كه می����ن ك����ه س بو كه به توندی پش����تیوانی له ه����اكان كرد. پاش����ان به ره س����می حكومه ته ك����ه ی ئه ردۆگان فیدان � ی راسپارد بۆئه وه ی بكه وێته گفتوگۆ له گه ڵ ئۆجه الن له ناو

زیندانی ئیمرالی .كاتێكی����ش فی����دان روب����ه روی ئه و ره خنه ی����ه بۆوه كه له گ����ه ڵ پارتێكی "س����ه ركرده كه "ی "تیرۆریس����ت"ی و له زیندان كۆبوه ته وه ، به رله وه ی فیدان وه اڵمبدات����ه وه ، ئ����ه ردۆگان بۆخ����ۆی هاته ده نگ له سه ری و رایگه یاند، "ئه وه م����ن بوم هاكانم نارد بۆ ئۆس����لۆ و بۆ

ئیمرالیش".پش����تیوانی ئه ردۆگان بۆ ئه م پیاوه گه نجه ، له چه ندین روداوی هه ستیاردا بین����راوه . له س����اڵی 2012، كاتێ����ك به ده ركردن����ی توركی����ا په رله مان����ی

یاس����ایه ك داوای له س����ه رۆك وه زیران ئه ردۆگان كرد بۆئ����ه وه ی لێپێچینه وه له سه رانی ده زگای هه واڵگری واڵته كه ی تایبه تی قه ڵغانێكی ئه ردۆگان بكات، بۆ پاراستی فیدان دروستكردو له هه مو

رێكارێكی یاسایی هه اڵوێردیكرد. فیدان باوكی س����ێ منداڵه و خاوه نی بڕوانامه ی به كالۆریۆس����ه له زانس����تی

سیاسیی و ئیداره دا له زانكۆی ماریالند له ئه مریكا، هه روه ها بڕوانامه ی ماسته و بیڵكێنت-ی له زانك����ۆی دكتۆراش����ی ئه و وه رگرت����وه . ئه نك����ه ره ش����اری به یه كێ����ك له پیاوه به هێزه كانی بواری ناوه ڕاس����ت له خۆرهه اڵتی هه واڵگریی

ناسراوه .ه����ه ر له گه ڵ ده ركه وتن����ی هاكاندا،

زۆرێ����ك له ش����رۆڤه كارانی سیاس����یی باس����یان له وه ده كرد ك����ه ئه ردۆگان به نیازه ئه م پی����اوه به پله په یژه كانی تائاس����تی به رزبكاته وه حكومه ت����دا سه رۆك وه زیرانی داهاتو، به اڵم ئێستا هه مو ئاماژه كان ب����ه ره و ئه وه ده چن حوزه یرانی هه ڵبژاردنه كه ی كه له دوای داهات����و ببێت����ه وه زیرێك����ی به هێزی

ده ره وه ی توركیا.

سه رۆكی به ره ی توركمانی: ده بێت دوای كۆتایی هاتنی شه ڕه که پێشمه رگه له و ناوچانه بكشێنه وه كه له دوای 10ی حوزه یرانه وه لێی

جێگیربون

چاره نوسی ناوچه رزگاركراوه كان

له دوای كۆتاییهاتنی داعش یه كێكه له و

پرسه ئاڵۆزانه ی كه له ئێستاوه كاردانه وه و

هه ڵوێستی الیه نه كانی لێكه وتۆته وه

پشتیوانی ئه ردۆگان بۆ ئه م پیاوه

گه نجه، له چه ندین روداوی هه ستیاردا

بینراوه

هاكان‌فیدان،‌سندوقه‌‌ره‌شه‌که‌ی‌ئه‌ردۆگان

5(465( سێشه ممه 2015/2/10په‌رله‌مان

حکومەتی‌بنکە‌تەسک‌و‌لوتکە‌فراوان‌

د. شێرکۆ حەمەئەمین قادر

کابینەی هەشتەمی حکومەتی هەرێمی کوردستان کە ناونراوە، پێچەوانەکەی فراوان''، ''بنکە ڕاستەو حکومەتی بنکە تەسک و

لوتکە فراوانە.سەلماندنی ئەم گریمانەیەش زۆر ئاسانە، هەڵبژاردنی خولی چوارەمی پەرلەمانی کوردستان ل����ە 21|9|2013 دا ئەنجامدراو یەک����ەم دا، 2013 ل����ە6|11| ئەنجامداو خ����ۆی کۆبونەوەی سوێندی سەرکەوتو کاندیدانی یاس����اییان خواردو دانیشتەکە بەکراوەیی مای����ەوە، تا 29|4| 2014 دەس����تەی سەرۆکایەتی دوای هەڵبژێ����ردران پەرلەمان یەک����ەم دانیش����تنی پەرلەمان بەنهێنی و ئاش����کرا، بەتایبەتی مانگی 12| 2013 دانوسانەکان بۆ پێکهێنانی کابینەی هەشتەم پارتی ترو لەنێوان الیەنەکانی دەس����تیپێکرد، دیموکرات����دا واتە نزیکەی یەک س����اڵ و سێ مانگە، دەستی پێکردوە. ڕۆژی هەشتەم کابینەی 2014|6|18متمانەی لەبەردەم پەرلەماندا، وەرگرتوە. تا ئێستا بزوتنەوەی گٶڕان لە10 هەزار پۆستی ناو حکوم����ەت، تەنی����ا 7 حەوت پۆستی وەرگرتوە، ئەگەر ئەمە حکومەتی لوتکە فراوانی بنکە

تەسک نەبێت، ئەی چییە!؟ئەم دۆخە ئەگەر بەش����ێکی پەیوەندی بەالیەنی بەرانبەرەوە هەبێت، بێگومان بەشێکیش����ی بەوەف����دی پەیوەن����دی بزوتن����ەوەی دانوس����انکاری گۆڕانەوە هەی����ە، کەواتە ئەمە برادەران کەچ����ی دۆخەکەیە، بەن����اوی بەش����داری هەمومان لەحکومەتدا دەیانەوێت دەممان کڵ����ۆم بەین و پەرێ����زی چەند ساڵەی حوکمی جوت حیزبی، بناغەی دانانی لەبەهەدەردان و نادادپ����ەروەرو کۆمەڵێک����ی ژێرخان داتەپی����وو قۆرخکاری بازاڕو نەوت و جگەرەو دەرمان و مەش����روب و کارەباو ....،هتد، حیزب و کۆمپانیاکانی لەنێوان پش����تیانەوە، بەرپرس����ەکانی بازرگانی ش����ەڕکەرو تادەگاتە زۆر شتی تریش، بەبزوتنەوەی گۆڕان و الیەنەکانی ئۆپۆزسێۆنی

خولی پێشو پاک بکەنەوە.لە18|6| گۆڕان، بزوتنەوەی لێپرس����راوێتی ەوە، 2014ش����ەری دەبێت بەردەکەوێت و جێبەجێکردنی پالن و بەرنامەی چاکس����ازی خ����ۆی، لەهەم����و ئاستەکاندا بکات. هەرکاتێکیش دەبێت دروس����تکرا بۆ رێگری هەم����و تواناکانی ب����ۆ البردنی دڕکوداڵی سەرڕێی بەکاربێنێت و به خەڵکی کوردستانیشی بڵێت تاپشتیوان و هاوکاری بن. ئەم حکومەتە، بەش����داری وێنەی بەبچوککراوەی����ی بۆ حکومەتی خۆجێی سلێمانیش ڕاستە، لە

کۆتاییدا دەڵێم:ئەگەر واب����ێ حکومەت بنکە

فراوانبێئەقڵ و مەنتیق قبوڵ ناکا

لە10 ه����ەزار، تەنیا حەوتی، لەگۆڕان بێ

له‌په‌رله‌مانه‌وه‌

گۆشه‌یه‌کی‌تایبه‌ته‌‌په‌رله‌مانتاران‌ده‌ینوسن

[email protected]

ئا: رەوا بورهان

ئەمجارەیان بابەتێکی دیکە پەرلەمانتاران دەدات بەیەکدا،

ئەویش "خەتەنەکردنی نێرینەیە"، پەرلەمانتارێک بەپرۆژەیاسا

داوای قەدەغەکردنی خەتەنەی نێرینە دەکات و یەکێکی دیکەش

رایدەگەیەنێت کە ئەو پەرلەمانتارە لە بێئیشیدا باس لەو بابەتە

دەکات و یەکێکی دیکەش دەڵێت "چۆن دەتوانێت چارەسەری ئەو کەسانە بکات کە خەتەنە کراون"

ئەندام����ی پەرلەمانی کوردس����تان لەس����ەر لیس����تی یەکێت����ی فەرهاد س����ەنگاوی، لەلێدوانێک����ی تایبەتدا ب����ە ئاوێنەی راگەیاند "مەس����ەلەی م����ن نێرین����ە، خەتەنەکردن����ی زۆردەمێک����ە لەمێش����کمدایە و چەند جارێک باس����م کردوە، بەاڵم ئێستا لە میدیاکان����دا باڵومکردەوە، لەگەڵ ساڵرۆژی قەدەغەکردنی مێینەدا من باس����م کرد و ئێمە لەبیرمان نەچێت هەمان نێرین����ەش خەتەنەکردن����ی کێش����ەکانی خەتەنەکردنی مێینەی هەیە، هەمان ئازار و ترس دروس����ت ش����تێکی منداڵەک����ە و الی دەکات

تەندروست نییە".س����ەنگاوی باس ل����ەوە دەکات لە ئایندەدا لەپرۆژە یاس����ایەکدا کاری تێ����دا دەکات و دەڵێ����ت "لەداهاتودا ببێتە ناوخەڵک و بچێت����ە هیوادارم بابەت����ی ن����او خەڵک و دوات����ر لەناو پ����رۆژە و ببێت����ە پەرلەمانیش����دا بۆدەکەی����ن، کاری لەداهات����وودا ب����ەاڵم لە ئێس����تادا دەبێت پرۆژەی مێینە خەتەنەکردنی قەدەغەکردنی بچێتە بواری جێبەجێکردنەوە و دواتر کار بۆ قەدەغەکردنی خەتەنەکردنی نێرینە دەکەی����ن و رەنگە پرۆژەیەک پێشکەش����بکەم لەداهاتودا، چونکە هەمان کێش����ە بۆ پیاویش دروست

دەکات".یەکێت����ی پەرلەمانت����ارەی ئ����ەو دەکات ئ����ەوە لەس����ەر پێداگ����ری کە خودا و سروش����ت ب����ە زیادە ئەو پارچە گۆش����تەی دروست نەکردوە و دەڵێت "م����ن پێم وایە ئەوە کارێکی ناسروشتیە ئەو بەشە لە جەستەی نێرین����ە دەبردرێ����ت، چونکە ئەگەر

پێویست نەبوایە دروست نەدەبو".لەبەرامبەردا پەرلەمانتاری کۆمەڵی ئیس����المی، م����ەال م����ەروان دەڵێت

س����ونەت نێرینە، "خەتەنەکردن����ی نییە بەڵکو فەرزەو ئێمە مەرجەعی فەرمیم����ان یەکێتی زانایانە و دەبێت ئەوان فەتوای فەرمی لەس����ەر ئەو مەسەلەیە بدەن و پەرلەمان ناتوانێت

لەسەر ئەو مەسەالنە قسە بکات کە ده قی قاتعی لەسەرە".

لەوەاڵمێک����دا ب����ۆ مەال م����ەروان فەرهاد سەنگاوی دەڵێت "ئەوەندەی راوێژم بەمامۆستایانی ئاینی کردوە هیچ دەقێک نییە لەئاینی ئیسالمدا کە ب����اس لەخەتەنەکردن����ی نێرینە جوله کەدا لەئاین����ی ئ����ەوە بکات و هەیە کە ئێس����تا پەیڕەو دەکرێت و جولەکەکانیش ل����ە فیرعەونەکانیان

وەرگرتوە"مەال مەروان سەبارەت بەوروژاندنی ئ����ەو بابەتە لەم کات����ەدا دەڵێت " ئەوە بێئیش����یە کە قس����ە لەس����ەر بابەتێک����ی لەو ش����ێوەیەدا بکەیت، ئەمە پێچەوانەی دەستوری عێراقە و دژی پرۆژەی رەشنوس����ی هەرێمە، پەرلەمانتاران زۆر کێشه ی هەستیار ه����ەن کە کاری لەس����ەر بکەن، کە مەسڵەحەتی عامی لەسەرە، دەبێت ئێمە روبه ڕوی ئ����ەو کارە ببینەوە، ژیان و گوزەرانی خەڵک چاکبکەین، بەرنامەیە ئەو ئەساس����ی لەس����ەر بڕۆین کە بۆ حکوم����ەت متمانەمان پێیداوە و بەاڵم لەهیچ کونوقوژبنێکی خەتەنەکردنی مەسەلەی حکومەتدا نێرین����ەی تێدا نییە، تا بەدواداچون بکەین بزانین خەتەنە کراون یاخود

خەتەنە نەکراون".

ئەو پەرلەمانتارە پێش����ی وایە کە هەمو کەس ئ����ازادە بۆچونی خۆی بڵێت، ب����ەاڵم پێداگریش دەکات کە فەرهاد سەنگاوی کەسێکی نامۆیە و دەڵێ����ت "نابێ����ت کەس����ێکی نامۆ

بۆچونی خۆی فەرز بکات بەس����ەر کۆمەڵگادا".

پەرلەمانتارێک����ی دیکەی کۆمەڵی ئیس����المی کە پێی باش نەبو ناوی باڵوبکرێت����ەوە دەڵێت "ئێمە نازانین گ����ەر کەس����ێک خەتەنەک����را و ئەو پارچە گۆشتە لێکرایەوە دواتر چۆن دەخرێتەوە س����ەری و چارەس����ەری ک����ە دەبێ����ت بێگوم����ان دەکات، باس لەمەس����ەلەیەکی لەو شێوەیە حلێکی سەنگاوی فەرهاد دەکرێت،

بەر لەهەموکەس بۆخۆی پێبێت".لەهەرێمی کوردستان لەئێس����تادا پرۆژەیەک خەتەنەکردنی بەگوێرەی ژن����ان قەدەغ����ە ک����راوە و هەفتەی قەدەغەکردنی رابردوش س����اڵڕۆژی رۆژی مێینەب����و، خەتەنەکردن����ی پەرلەمانی لەبینای یەکش����ەممەش ب����ۆ کۆنفرانس����ێک کوردس����تان پرۆژەیاس����ای جێبەجێکردن����ی خەتەنەکردن����ی مێین����ە بەرێوەچو، بۆ یەکەمجاریش فەرهاد س����ەنگاوی خەتەنەکردنی قەدەغەکردنی داوای

نێرینەی کرد.سەدان ساڵە لەهەرێمی کوردستان خەتەنەدەکرێن و مێین����ە نێرین����ە و لەچەند ساڵی رابردوشدا پەرلەمانی کوردستان بەبڕیارێک خەتەنەکردنی

مێینەی قەدەغەکرد.

ئا: ئاوێنه

پەرلەمانی کوردستان بەدواداچون بۆ کارەکانی ئەو لیژنەیە دەکات کە بۆ

شکانی پێشمەرگە لەبەرەکانی جەنگ دروستکرا و پەرلەمانتارێکیش دەڵێت

"کارەکانی ئەو لیژنەیە بەسستی بەڕێوە دەچێت و لێکۆڵینەوەکان کۆتایی

نەهاتوە".

کاروب���اری لیژن���ەی بری���اردەری کوردس���تان، لەپەرلەمانی پێش���مەرگە س���ەبارەت عەبدولرەحم���ان بەه���ار ئ���ەو کاروبارەکان���ی بەبەڕێوەچون���ی لیژنەی���ەی ب���ۆ لێکۆڵینەوە لەش���کانی پێشمەرگە لەبەرەکانی جەنگ دروستکرا، لەلێدوانێکی تایبەتدا بەئاوێنەی راگەیاند "پەرلەمان���ی کوردس���تان بەدواداچونی ب���ۆ کاروبارەکانی ئ���ەو لیژنەیە کردوە، دەرکەوتوە هەنگاوەکان بەخاوی بەڕێوە دەچن و کۆمەڵێک هۆکار هەبوە و ئەوەش

لەبەرئەوە بوە کە هێش���تا پێش���مەرگە لەبەرئەوە ئەمەش ش���ەڕدایە و لەدۆخی بوە کە پێشمەرگە توشی دۆخێکی خراپ نەبێت، بەتایبەت کە لەش���ەڕدا دۆڕان و ش���کانیش هەی���ە ، ئەم���ەش موبەریری لەبەرئەوە بوە و پەیوەندیدارەکان الیەنە

نەیانتوانیوە هەنگاوی جدی بنێن".ئەو پەرلەمانتارە ئاش���کرایدەکات هیچ وادەی���ەک دی���اری نەکراوە ب���ۆ کۆتایی هاتن���ی کارەکانی ئەو لیژنەیە و دەڵێت " تائێس���تا ئەو لیژنانە لێکۆڵینەوەکانیان کۆتایی پێنەهات���وە و دەرئەنجامەکانیان ئاش���کرا نەک���راوە، چونک���ە دەکرێ���ت دەرئەنجامەکانی لەجیاتی الیەنی ئیجابی هەبێ���ت، الیەنی نێگەتیڤ���ی هەبێت بۆ ورەی پێش���مەرگە، چونکە سەرکەوتن و لەجەنگدا، ئاس���ایین دۆخێک���ی دۆڕان ب���ەاڵم بێگوم���ان دەبێ���ت لێکۆڵینەوە بکرێت ، لێکۆڵینەوەش تەنها لەبەرەیەک لەس���ەرجەم لێکۆڵینەوە بەڵکو ناکرێت

میحوەرەکانی شەڕ دەکرێت".

ئا: ئاوێنه

سه رۆکی هه رێمی کوردستان، مه سعود بارزانی ، پرۆژه یاسای ده ستپاکی

ده گه ڕێنێته وه بۆ په رله مانی کوردستان و په رله مانتارێکیش ده ڵێت گه ڕانه وه پرۆژه یاساکه له سه ر داوای

ئه نجومه نی دادوه ری بوه ".

ده س���پاکی لیژن���ه ی بڕی���ارده ری په رله مانی کوردستان، نه جیبه له تیف له لێدوانێکی تایبه تدا رایگه یاند "سه رۆکی هه رێمی کوردستان ئه و پرۆژه یاسایه ی گه ڕاندۆت���ه وه بۆ په رله مان و ئێمه وه ک لیژنه ی ده س���تپاکی له گ���ه ڵ ئه وه داین په سه ند خۆی وه ک که پرۆژه یاس���اکه بکرێت، ئه گه ر په رله مانی کوردس���تان جارێک���ی دیکه به ب���ێ گۆڕانکاری تێی بپه ڕێنێت، سه رۆکی هه رێمیش ناتوانێت

ره تی بکاته وه ".له په رله مانی راگه یان���دن راوێژكاری كوردستان، تاریق جه وهه ر رایگه یاند ، سه رۆكی هه رێمی كوردستان به بڕیاری ژماره )2( كه له 2015/1/28 ده رچوه ، یاس���ای ژماره )7( ی س���اڵی 2014 یاس���ای هه م���واری یه كه می یاس���ای

له هه رێمی ده ستپاكی گشتی ده سته ی )3(ی ژم���اره كوردس���تان-عێراق س���اڵی 2011 ره تكرده وه ، كه پێش���تر له دانیش���تنی ژماره )13(ی ئاس���ایی

له 2014/11/26 په سه ندی كردبو.راوێژکاره که ی په رله مان ئاشکرایده کات پرۆژه یاس���اکه گه ڕاندن���ه وه ی ک���ه په یوه ندی به وه وه هه بوه که سه رۆکی هه رێم تێبینی له س���ه ر خاڵی پێنجه می پرۆژه یاس���اکه هه بوه ، نه جیبه له تیف ده رب���اره ی ئه و خاڵه ی پرۆژه یاس���اکه وتی "س���ه رۆکی هه رێم له س���ه ر داوای پرۆژه یاس���اکه ی دادوه ری ئه نجومه نی گه ڕاندۆت���ه وه چونک���ه به پێ���ی ئ���ه و خاڵه ده سته ی ده س���تپاکی ده توانێت داموده زگاکان له سه رجه م لێکۆڵینه وه دام���ه زراوه کان له س���ه رجه م ب���کات و دادوه ری ئه نجومه نی ب���ه اڵم به رزتره ، خۆی له ئاس���تێکی به رزت���ر ده بینێت و داوایانک���ردوه که ئه و پرۆژه یاس���ایه

بگه ڕێنرێته وه په رله مان".ئه م���ه دوه م جاره س���ه رۆکی هه رێم چ���واره م خول���ی پرۆژه یاس���اکانی بگه ڕێنێت���ه وه په رله م���ان ب���ۆ ئه وه ی جارێک���ی دیک���ه خوێندن���ه وه ی ب���ۆ

بکرێته وه .

خەتەنەکردنی‌پیاوان‌هه‌را‌ده‌نێته‌وه‌فەرهاد سەنگاوی: دەبێت خەتەنەکردنی نێرینە قەدەغە بکرێت و پرۆژە یاسایەک پێشکەش دەکەم

مەال مەروان: خەتەنەکردن فەرزە و فەرهاد سەنگاوی لەبێئیشیدا باس لەوە دەکات

سه‌رۆکی‌هه‌رێم‌له‌به‌ر‌ئه‌نجومه‌نی‌دادوه‌ری‌پرۆژه‌یاسای‌ده‌ستپاکی‌ره‌تده‌کاته‌وه‌

پەرلەمانتارێک:ئەو‌لیژنەیەی‌کە‌بۆ‌لێکۆڵینەوە‌

لەبه‌ره‌کانی‌جه‌نگ‌دروستکرا‌کارەکانی‌بەسستی‌بەڕێوەدەچێت

لەهیچ کونوقوژبنێکی حکومەتدا مەسەلەی

خەتەنەکردنی نێرینەی تێدا نییە

تا بەدواداچون بکەین بزانین

خەتەنە کراون یاخود نا

هیچ دەقێک نییە لەئاینی

ئیسالمدا کە باس لەخەتەنەکردنی نێرینە بکات و ئەوە لەئاینی جوله کەدا هەیە

ئه نجومه نی دادوه ری خۆی

به بااڵتر ده بینێت له لیژنه ی

ده ستپاکی

فه رهاد سه نگاوی مه ال مه روان

تایبه‌ت(465( سێشه ممه 662015/2/10

ویکیلیکس 2009 بارزانی : پشتیوانی ئه مه ریكا بۆ کورد

له یه ك دو كورسی په رله مانی عێراق گرنگتره

كوردستان له بێ ده ستورییدا به ره و تونێلێكی تاریك ده ڕوات

ئا: هاوار قادر

رۆبه ر گه یتس وه زیری پێشوی به رگری ئه مه ریكا له میانه ی سه ردانێكیدا بۆ هه ولێر، جه خت له وه ده كات

كه هاوكاری كورد زۆر پێویسته بۆ دابینكردنی سه قامگیری و ڕێكه وتنه

ستراتیژییه كانی نێوان ئه مه ریكاو عێراق و زامنكردنی یه كپارچه یی و ئارامی عێراق،

له به رامبه ریشدا بارزانی ده ڵێت "ئه مه یه كه مجاره كه سه رۆكی ئه مه ریكاو جێگره كه ی و ئێستاش ئێوه جه نابی وه زیر، به ڕاشكاوی ئه م په یامه مان

پێده گه یه نن".

س���ایتی به ڵگه نامه یه ك���ی به پێ���ی ویكلیكس كه ئاوێنه له خواره وه ده قه كه ی كردوه به كوردی ، كۆنوسی كۆبونه وه كه ی بارزان���ی و رۆب���ه ر گه یتس ل���ه 2009دا، وه زیری ده ره وه ی ئه مه ریكا ئه وه دوپات ده كاته وه ب���ۆ بارزانی ك���ه "یارمه تیت ده ده ین بۆ ده س���ته به ركردنی عێراقێكی ئارام و سه ركه وتو ده ستبه ردارت نابین"، هه روه ها ئاناژه به وه ده كات كه "له میانه ی س���ه ردانه كه یدا بۆ عێراق، داوای له هه مو الیه نه كان كردوه پابه ندبن به یه كپارچه یی خاكی عێراقه وه " و ئه م داوایه ش ئاڕاسته ی

بارزانی ده كات.بارزانی���ش جه خت ل���ه وه ده كات كه هه وڵی ت���ه واو ده ده ن بۆ ئاش���ته وایی و عێراقێك���ی فی���دراڵ و دیموك���رات، ئه و به گێتس ده ڵێت "وه كو به شێك له عێراق به ئه رك���ی خۆمانی ده زانی���ن پارێزگاری له یه كێتی نیش���تیمانی عێ���راق بكه ین و هه ركاتێك كێش���ه یه ك هه بێت پێویسته

به پێی ده ستور چاره سه ری بكه ین". بارزان���ی ئاماژه ب���ه وه ش ده كات كه "ئێمه پێمانوای���ه پابه ندبونی ئه مه ریكا به پشتیوانی كردنمان زۆر له وه گرنگتره كه یه ك دو كورسی زیاتر یان كه مترمان

هه بێت له په رله مانی عێراق".

ده قی به ڵگه نامه كه :بابه ت: س���ه رۆكی هه رێمی كوردستان مه سعود بارزانی و ڕۆبه رت گه یتس وه زیری به رگری ئه مه ری���كا، له هه ولێر جه ختیان كرده وه له س���ه ر په یوه ندی درێژخایه نی

كوردستان و ئه مه ریكا.كات 2012/10/19 كاتژمێ���ر 08:00 به

كاتی گرینچ ئیمه یڵ – ئای دی: 1096603

به روار: 2009/12/12

پێموایه كارێكی باشه ئه گه ر لێكۆلینه وه بكرێ���ت ده رب���اره ی به ڵێن���ی ئه مه ریكا له گه ڵ حكومه تی هه رێمی كوردس���تان و

كه ركوك.بخوێنه ره وه خ���واره وه ئه مه ی تكایه له باره ی س���ه ردانی گه یتس بۆ هه رێمی كوردستان. بارزانی به فه رمی بانگهێشت كراوه له الی���ه ن ئۆباماوه ، به مزوانه دێته پایته ختی ئه مه ریكا. من ئه مه به به ره و پێشچونێكی باش ده زانم. یان به الیه نی كه م���ه وه ، ده كرێت وه ك���و وزه یه ك بۆ شیكردنه وه كان ده رباره ی عێراق ئه ژمار

بكرێت. )ئای ئێم جی(

عێ���راق كوردس���تان، هه ولێ���ر، )سه رۆكایه تی هه رێمی كوردستان(.

ئه م���ڕۆ له هه ولێر س���ه رۆكی هه رێمی كوردستان مه سعود بارزانی چاوی كه وت به ڕۆبه ر گه یتس وه زیری به رگری ئه مه ریكا. س���ه ردانه كه ی گه یت���س له س���ه ر داوای س���ه رۆك ئۆباما بو، بۆ دوپاتكردنه وه ی هه رێمی ئه مه ریكا و نێوان دۆس���تایه تی

كوردستان و خه ڵكی كوردستان.له میان���ه ی چاوپێكه وتنه كه دا گه یتس دانی به وه دا نا كه ه���اوكاری كورد زۆر پێویسته بۆ دابین كردنی سه قامگیری و نێ���وان س���تراتیژییه كانی ڕێكه وتن���ه ئه مه ریكاو عێراق. پێویسته بۆ زامنكردنی یه كپارچه یی و ئارامی عێ���راق. هه روه ها جه ختیشی كرده وه كه په یامی سه رۆك ئۆباماو جێگری س���ه رۆك بایدن ئه وه یه كه ئه مه ریكا په یوه س���ته به ستراتیژی

هاوڕێیه تی و هاوبه ش���ی له گ���ه ڵ عێراق و هه رێمی كوردستان.

گه یتس وتی ئێمه س���ێ پابه ندبونمان جێبه جێ كردوه :

ب���ۆ 1. به كارهێنان���ی تواناكانم���ان هه ڵواسراوه كانی كێشه چاره سه ركردنی نێوان ه���ه ردو حكومه تی هه رێم و عێراق، له وان���ه كێش���ه ی كه رك���وك و ناوچ���ه جێناكۆكه كان و دابه شكردنی داهاته كانی نه وت، له سه ر بنه مای ده ستوری عێراقی و

مادده ی 140.2. ئێم���ه به رده وام ده بی���ن له هه وڵی سه ربازیمان له گه ڵ هێزه كانی پێشمه رگه و هاوكاتیش له گه ڵ هێزه كانی ئاس���ایش و س���وپای عێراق، له چوارچێ���وه ی كاری

هاوبه شدا.3. هاوكاری و پشتیوانی به ڕێوه چونی له س���اڵی ده كه ین دانیش���توان ئاماری

داهاتودا.گه یتس به رده وام بو له قسه كردن بۆ بارزان���ی و وتی، ئێمه له وه تێده گه ین كه نیگه رانیتان هه یه س���ه باره ت به داهاتوی بۆ ده ده ین یارمه تی���ت میلله ته ك���ه ت و ده س���ته به ركردنی عێراقێك���ی ئ���ارام و س���ه ركه وتو ده س���تبه ردارت نابی���ن. پێمانوایه په یوه ندییه كانتان له گه ڵ به غدا به ره و باش بون ده چێ���ت و دڵنیاین كه

ده گه یته ئامانجه كانت له عێراق.هه روه ها گه یتس وت���ی كه له میانه ی

داوای عێ���راق، ب���ۆ س���ه ردانه كه یدا له هه مو الیه نه كان ك���ردوه كه پابه ندبن عێراق���ه وه خاك���ی به یه كپارچه ی���ی له پێكهاتن���ی حكومه ت���ی داهاتودا. بۆ توندڕه وانه و ل���ه داواكاری دوركه وتنه وه نه رمی نواندن له هه ڵوێست و سیاسه تیاندا. په یامێكی گه یاند به هه مو الیه نه كان كه قایل بن به چاره س���ه رێكی ئاشتیانه بۆ

كێشه هه ڵواسراوه كان.له كۆتای���ی لێدوانه كه ی���دا، گه یت���س به نوێنه رایه تی سه رۆك ئۆباماو حكومه تی ئه مه ریكا، به فه رمی بانگهێشتی سه رۆك بارزانی كرد بۆ س���ه ردانی واشنتن، كه

ئه ویش قبوڵی كرد.س���ه رۆك بارزانی، پاش به خێرهاتن و سوپاسكردنی گه یتس بۆ سه ردانه كه ی، وتی: په یامه كه تان نیشانده ری هیواكانی گه له كه مان���ه ، ئه م���ه یه كه مج���اره كه جێگره ك���ه ی و ئه مه ری���كاو س���ه رۆكی ئێستاش ئێوه جه نابی وه زیر، به ڕاشكاوی له به رئه وه پێده گه یه نن. په یامه مان ئه م له جیات���ی گه لی كوردس���تان و له ڕێگه ی جه نابتانه وه به سه رۆك و جێگری سه رۆكی ئه مه ری���كا ده ڵێم: دوپات���ی ده كه مه وه بۆتان كه ئێمه هه رگیز نابینه به ش���ێك له كێشه ، به ڵكو به رده وام به شێك ده بین

له چاره سه رو الیه نی باشه له عێراق. هه وڵی ته واو ده ده ین بۆ س���ه ركه وتن و ئاشته وایی و عێراقێكی فیدراڵ و دیموكرات.

وه كو به شێك له عێراق به ئه ركی خۆمانی ده زانین پارێزگاری له یه كێتی نیشتیمانی عێ���راق بكه ین و هه ركاتێك كێش���ه یه ك هه بێ���ت پێویس���ته به پێ���ی ده س���تور

چاره سه ری بكه ین. ب���و ب���ه رده وام بارزان���ی س���ه رۆك هه ڵبژاردنێك���ی وت���ی: له قس���ه كانی و گرنگمان له پێشه له مانگی سێ و هه روه ها یاسای هه ڵبژاردنه كان كه له م دواییانه دا په سه ندكرا نمونه یی نین به الی هه رێمی دانوس���تاندن له كاتی كوردس���تانه وه و له سیاسه تی دیموكراتیدا ناتوانیت هه مو ئه و ش���تانه ت هه بێت كه ده ته وێت، یان خواس���ته كانی الیه نه كانی تر پشتگوێ

بخه یت.ئێمه پێمانوایه كه پابه ندبونی ئه مه ریكا به پشتیوانی كردنمان زۆر له وه گرنگتره كه یه ك دو كورسی زیاتر یان كه مترمان هه بێت له په رله مانی عێراق. له پرۆس���ه ی سیاس���ی ئه مڕۆی عێراقدا هیچ پارتێك ناتوانێت به ته نها حوكم بكات. له به رئه وه دروس���ت هاوپه یمانیه ت���ی پێویس���ته بكرێت له گه ڵ ئه و الیه نانه دا كه بڕوایان

به پێكه وه ژیانی ئاشتیانه و دیموكراتییه .هه روه ه���ا س���ه رۆك بارزانی جه ختی له هه ڵوێس���تی نه گۆڕی هه رێم، كرده وه كه به رده وام له س���ه نگه رێكی هاوبه شدان دژی له جه نگ���ی ئه مه ری���كا له گ���ه ڵ تێرۆریس���تان و ئه وانه ی دوژمنی ئازادی و

دیموكراتین له عێراقدا. وتیشی به رده وام ده بین له هه وڵدان بۆ سه قامگیری عێراق

كه دوربێت له تێرۆر.له بابه ت���ی په یوه ندی���دار به بارودۆخی هه رێمه وه ، س���ه رۆك بارزان���ی وتی: كه هه رێمی كوردس���تان به رده وام ده بێت له چه سپاندنی دامه زراوه ده ستورییه كان و هه وڵی ت���ه واو ده دات ب���ۆ دابینكردنی داهاتویه ك���ی گ���ه ش ب���ۆ هاواڵتی���ان و یه كخس���تنه وه ی هێزه كانی پێشمه رگه و

ئاسایش.له پاش س���ه ردانی به غ���داو كه ركوك، ئ���ه م ئه مه ری���كا به رگ���ری وه زی���ری پاشنیوه ڕۆیه گه یشته هه ولێری پایته خت، هه ولێر نێوده وڵه ت���ی له فڕۆكه خان���ه ی پێش���وازی لێكرا له الی���ه ن دكتۆر فوئاد حسێن، س���ه رۆكی دیوانی سه رۆكایه تی هه رێم و وه زیر فه الح موسته فا، به رپرسی

په یوه ندییه كانی ده ره وه ی هه رێم.له الیه ن حكومه تی هه رێمی كوردستانه وه هه ریه ك له وه زیرانی پێشمه رگه و ناوخۆو سه رۆكی ئاژانسی پاراستنی هه رێم، به ڕێز مه سرور بارزانی و ژماره یه ك له به رپرسانی هه رێم ئام���اده ی چاوپێكه وتنه كه بون. الیه نی ئه مه ریكای���ش هه ریه ك له باڵیۆز هیڵ و جه ن���ه ڕاڵ جاكوب���ی و ژماره یه ك به رگ���ری و وه زاره ت���ی له به رپرس���انی باڵیۆزخان���ه ی ئه مه ریكا له عێراق ئاماده

بون.

ئا: هاوكار

دوای شه ش ساڵ هێشتا ناكۆكی حزبی ، هه رێمی كوردستانی له بۆشاییه كی

ده ستورییدا هێشتوه ته وه و الیه نه كان ناتوانن بگه نه رێكه وتن له سه ر ئه و پرسه . چاوه ڕوانده كرا له م خوله ی په رله ماندا ده ستور ئاماده بكرێت،

به اڵم ئه وه ی كرا كۆبونه وه ی دوقۆڵی سه رۆكی په رله مان و بارزانی بو، پاشان زنجیره یه ك كۆبونه وه ی

گه رموگوڕ له په رله مان و ئاماده كردنی پرۆژه یاسایه ك، دواتر خوێندنه وه ی یه كه م بۆ پڕۆژه كه ، ئیدی لێره وه

پرسه كه كه وته كۆاڵنێكی داخراوه وه .

ریش���ه ی كێش���ه كان ل���ه رۆژی 24ی حوزه یرانی 2009 سه ریهه ڵدا، ئه و كاته ی په رله م���ان كه دواین هه ناس���ه ی ماوه ی قانونی خۆی ده دا، به شی ئه وه نده وزه ی پێمابو پ���رۆژه ده س���تورێكی به په له ی تێپه ڕاند، به اڵم ناكۆكی سیاسیی و حزبی رێگه ی ن���ه دا بچێته ب���ه رده م هاواڵتیان بۆ راپرس���ی . بابه ته كه بێده نگیی لێكرا ت���ا رۆژی 30ی حوزه یران���ی 2013، له م رۆژه دا یاس���ایه ك ب���ۆ درێژكردن���ه وه ی

ماوه ی س���ه رۆكایه تی بارزانی بۆ 2 ساڵ ده رچوێنرا، ئیدی ئه مه پرسی ده ستوری

برده قۆناغێكی نوێوه .له یاس���ای ژماره 19ی ساڵی 2013ی س���ه رۆكایه تی ویالیه تی درێژكردنه وه ی هه رێمدا هاتوه ، له ماوه ی ئه و دو ساڵه دا ده بێ���ت پ���رۆژه ی ده س���توری هه رێمی كوردستان به سازان هه مواربكرێته وه كه دوای���ن كات رۆژی 19ی ئاب���ی 2015یه ، ئێس���تا نزیكه ی 6 مان���گ له به رده مدا ماوه ، ئه گه ر له و ماوه یه دا ده س���تورێك ئاماده نه كرێت، وه ك به شێك له چاودێران ده ڵێن، "كوردس���تان ب���ه ره و تونێلێكی

تاریك ده ڕوات".له باره ی ئه گه ری گۆڕینی سیس���تمی سیاسیی كوردستان له سه رۆكایه تیه وه بۆ په رله مانی كه پێشتر یه كێتی و گۆڕانیش رێكه وتبون و له سه ری لوتكه دا له ئاستی ده وت���را پارتی دیموكراتی كوردس���تان ته حه ف���وزی هه یه ، هه ڵه دن���ی ده ڵێت، "تائێس���تا به ره س���می گوێمان له الیه نی پارتی نه ب���وه كه ته حه ف���وزی هه بێت

له سه ر ئه و بابه ته ".س���ه رۆكی هه ڵه دن���ی ، ئه بوبه ك���ر فراكس���یۆنی یه كگرت���و له په رله مان���ی كوردستان، به ئاوێنه ی راگه یاند، "ویست و

په كی په رله مان له ده ره وه ی ئیراده یه ك ئه و پرۆژه یه ی خس���توه ". ئه و وتیشی ، "ئه گه ر ل���ه م ماوه یه ی له به رده مدا ماوه ، هه موارنه كرێته وه و ده س���تور پ���رۆژه ی ئاماده نه كرێت بۆ راپرسی ، ئه وا كوردستان

به ره و تونێلێكی تاریك ده ڕوات". ب���ه اڵم گ���ۆران ئ���ازاد، په رله مانتاری یه كێتی بۆ ئاوێنه ده ڵێت، " ئێستا پرسی سیس���تمی سیاس���یی یه كێكه له كێشه جه وهه رییه كان و حزبی سیاس���یی هه یه قبوڵی نیه سیستمه كه ببێته په رله مانی

ته واوه تی ". ئه و ئاماژه به وه ش ده كات كه "پرسی ده ستور له بازنه یه كی بۆشدا ده خولێته وه ، حزب���ه كان له پێناو گوت���اری رابردویان ناتوان���ن رێكبكه ون له س���ه ر پێكهێنانی لیژنه یه ك بۆ ده س���تور. هێزی سیاسیی هه یه له رابردودا له به رده م میدیادا هاواری ده ك���رد كه وا هیچ هێزێك نیه ده س���تور ئێس���تا بكات، بگه ڕێنێته وه و هه مواری كه له روی قانونی���ه وه ده توانرێت ئه مه بكرێت، گرفتی هه یه له گه ڵ گوتاره كه ی

رابردویدا"به وته ی گۆران ئازاد ئه گه ر نه توانرێت ده س���تور ل���ه و ماوه ی ش���ه ش مانگه دا ئاماده بكرێت، ئه وا رێگه ی ئاسانتر هه یه و

"ئه گه ر یاسای ژماره یه كی سه رۆكایه تی تێیدا سیس���تمی هه رێم هه مواربكرێت و سیاسیی هه رێم بكرێته په رله مانی ، ئه وا %80ی گرفتی ده ستور چاره سه ر ده بێت". ناشارێته وه و به اڵم ره شبینی خۆیش���ی ده ڵێ���ت، "له ئێس���تاوه نیه تێكی جددی هه یه بۆئ���ه وه ی ئێمه نه بین���ه خاوه نی

ده ستور".له رابردودا هه م���و نوكی رمه كان روی له پارت���ی بو ك���ه وا كاربۆئ���ه وه ده كات كه سیستمی سیاس���یی له هه رێم بكاته سه رۆكایه تی و پرۆژه ی ده ستوریش هه ر

به قازانج و ویستی ئه و داڕێژراوه .له ب���اره ی ئ���ه وه ی كه ئاخ���ۆ پارتی ئاماده ی���ی تێدایه بۆئه وه ی سیس���تمی سیاس���یی هه رێمی كوردس���تان بكرێته په رله مانی ، ش���وان ئه حم���ه د ئه ندامی په رله مان له فراكسیۆنی پارتی به ئاوێنه ی راگه یاند، "ئه م مه س���ه له یه ده بێت ئه و لیژنه ی���ه یه كالیی بكات���ه وه كه له پرۆژه یاس���اكه دا هات���وه و ناكۆكیه كیش گه ر هه بێت له وێ یه كالده كرێته وه ، هه ر شتێك هه بێت ئه وان گفتوگۆی له س���ه رده كه ن و دواتر به یه ك پاكێج دێته وه بۆ په رله مانی

كوردستان". ئ���ه و ئاماژه به وه ش ده كات كه "وه كو

پارتی ده مانه وێت خاوه نی ده س���تورێك بین و هیچ ش���تێكی پێشوه خته مان نیه ، یه كێ���ك له ئه وله ویه ته كانمان ئه وه یه كه پێویستمان به ده ستورێك هه یه . ئه مه ش ئه و لیژنه یه یه كالیی ده كاته وه كه له الیه ن

په رله مانه وه پێكده هێنرێت". حه مه س���اڵح، ئومێ���د ه���اوكات گ���ۆڕان فراكس���یۆنی په رله مانت���اری له په رله مان���ی كوردس���تان ب���ۆ ئاوێنه ده ڵێت، "له م ماوه یه ی له به رده مدا ماوه ، پێویسته فراكسیۆنه كان بگه نه رێكه وتن و یاس���اكه له په رله مان ده ربچێت و لیژنه ی

پێداچونه وه ی ده ستور پێكبهێنرێت".ئه وه ش ئاشكراده كات كه "جیاوازییه كه زیاتر له س���ه ر ئ���ه وه چڕبوه ت���ه وه كه پرۆسه كه پێداچونه وه و ئاماده كردن بێت یاخود ئاماده كردن و پێداچونه وه بێت". ملمالنێی حزبه سیاس���ییه كان له سه ر هاواڵتیانی دواج���ار بێ���ت، هه رچیه ك هه رێم���ی كوردس���تان چاوی���ان له وه یه النیك���ه م له ماوه ی ئه م ش���ه ش مانگه ی كه له به رده س���تدا م���اوه ، ببنه خاوه نی كوردستان س���ه رده میانه و ده ستورێكی رزگاربكرێت ده س���تورییه بۆشاییه له و كه چه ندین گرفتی سیاس���ی و ئیداریی و

یاسایی بۆ دروستكردوه .

بارزانی جه ختی كرده وه

له هه ڵوێستی نه گۆڕی هه رێم كه به رده وام

له سه نگه رێكی هاوبه شدان له گه ڵ

ئه مه ریكا

پرسی ده ستور له بازنه یه كی بۆشدا

ده خولێته وه حزبه كان له پێناو گوتاری رابردویان ناتوانن رێكبكه ون له سه ر پێكهێنانی

لیژنه یه ك بۆ ده ستور

بارزانی پێشوازی له رۆبه ر گه یتس ده کات له کاتی سه ردانیکردنی بۆ کوردستان

7 (465( سێشه ممه 2015/2/10 عێراق

كورد له نێوان هۆشیاری

نه ته وه یی و سۆزی نه ته وه ییدا

گه لی كورد یه كێ����ك له گه وره ترین كێش����ه كانی به ڕای من بریتیه له وه ی هه س����تی نه ته وه یی به هێ����زه ، به اڵم عه قڵ و هۆش����یاری نه ته وه یی نییه و ئینتمای نه ته وه یی زۆر الوازه ، ئێمه ده بێ����ت ئه وه بزانین كه هۆش����یاری نه ته وه ی����ی ده توانێ����ت س����تراتیژی نه ته وه ی����ی دابنێ����ت نه ك س����ۆزی نه ته وه یی هۆش����یاری نه ته وه ی����ی، ئه وه ی����ه ئینتما بۆ نه ت����ه وه بچێته س����ه روی ئینتما بۆ حیزب و بنه ماڵه و عه ش����یره ت و ئایدۆلۆجیای سیاسی، به اڵم به داخه وه ئ����ه وه ی ده یبینین و بینیومانه تائێستا ئه وه یه كه ئینتما بۆ هه ر شتێكی تر به هێزتره له نه ته وه ، ئێمه ده مانه وێت ده وڵه ت دروستبكه ین به اڵم ئه گه ر سه ركه وتنێكی نه ته وه یی هی حیزبی خۆم����ان نه بو ئاماده نین پش����تیوانی لێبكه ین، حیزبیش لێره تاڕاده یه كی النیك����ه م هه ندێ حیزب بونه ته ش����ێوه مافیایه ك كه تیایدا به رژه وه ندی سیاسی و ده سه اڵت تێكه ڵ ب����وه به به رژه وه ندی ئابوری، ئه ویش تێكه ڵ بوه به په یوه ندیه مه ش����روع و

نامه شروعه هه رێمایه تیه كان. ئه گه ر ئێمه به هۆشیاری نه ته وه یی بیر بكه ینه وه ده بێت ئێس����تا ستافی پسپۆرمان هه بێت له گشت بواره كان س����تراتیژی نه ته وه یی دانبنێن و له و س����ترتیژه دا رۆڵ����ی گش����ت حیزب و س����ه ركرده یه ك دیار بێت و هه ركه س به ب����ای واڵتێك و بۆ حیزبێك ش����ه ن نه كات، ده بێت پێكه وه هه ڵوێس����ت وه ربگرین، پێك����ه وه بیر بكه ینه وه ، له به غدا ئێستا له گش����ت كات زیاتر كورد بێ پالن و بێ ستراتیژو ناكارایه ، هۆكاریش كوردستانه كه به حیساب ئێمه یه ك حكومه تمان هه یه و بیست ساڵ زیاتره ده رفه ت له دوای ده رفه ت له ده س����تی ده ده ین هه ر نه مانتوانی ببینه نه ته وه و گش����ت خه ونه كانمان بونه قوربان ده سكه وتی فاڵن حیزب و فشه و پۆزو گیرفانی فاڵن سه ركرده و

...هتد. كات����ی ئ����ه وه هات����وه و خه ریكه به س����ه ریش ده چێت ك����ه ئێمه وه ك كورد به تیۆریست روبه ڕوی تیرۆریست ببین����ه وه ، كاتی ئ����ه وه هاتوه ببینه یه كده ست و به یه ك ستراتیژ په یوه ندیه ده ره كیه كانم����ان رێكبخه ی����ن و له ژێر فشاری عه ره ب و تورك و عه جه م بێینه زێرینی له ده رفه تی س����ود ده ره وه و به قه ناعه تی كه وه ربگرین، ئیس����تا من ئێس����تا بونی داعش له گه ڵ ئه و هه مو خوێن و مه ینه ت و ئازارانه دا ... ده كرێ����ت ده رفه تێكی زێرین بێت بۆ ئه و راستكردنه وه ی به خۆداچونه وه و هه مو الدان و تاوانانه ی كراوه ده رحه ق

به هه مو شتێكی ئه م نه ته وه .ئێس����تا له به غداو كوردستان باس فراكس����یۆنی پێكهێنان����ی باس����ی یه كگرتوی ك����ورده ، به اڵم به داخه وه ئه وه نده ی بۆ ناوو ش����كڵ و پۆس����ت دۆزینه وه یه ، بۆ ئه وه نیه كاری جیددی هاوبه ش له روانگه ی ستراتیژیكی رونی یه كگرتوی نه ته وه ییه وه بخرێته گه ڕ بۆ به هێزكردنی پێگه ی كورد له به غدا.

هۆش����یاری نه ته وه ی����ی و ئینتمای هه بێت ئه گه ر راسته قینه نه ته وه یی ئیتر ئه وه نابێت كه حیزب درۆبكات و دزی بكات و خیانه ت بكات و براكوژی ب����كات، ده بێت خه ڵك����ی كورد هه ر ده هۆڵ����ی بۆ لێبده ن و ه����ه ر ده نگی پێبده ن...هت����د به ڵكو براكوژیش����ی بۆ بكه ن، ئێس����تا كه ئۆپۆزیسیۆن و له حكومه تتدان پێكه وه ده س����ه اڵت كاتی ئه وه یه خ����اڵ دابنرێت و بچینه سه ردێڕێكی نوێ، هه مو ده رهاویشته نوێكانی����ش به داعشیش����ه وه بكه ینه ه����ۆكاری س����ه ركه وتن و خوڵقاندنی راس����ته قینه و نه ته وه یی پرۆژه یه كی هه جینكراو به شوناسێكی راسته قینه ی دیموكراس����یه ت.. و به جێهێش����تنی عه قڵی حیزب و عه شیره ت و بنه ماڵه و

سه ركرده ی پیرۆزكراو.

ئه م رۆژانه 45 س����اڵ به سه ر ئه و روداوه دا تێده په ڕێت كه "س����ه دام حس����ێن" له گه ڵ وه فدێك گه یشته بارزانی����ش مه س����عود ره وان����دز و ئه ندامێكی ئه و وه فده ی پارتی بو كه چوبون بۆ پێشوازی لێكردنی ، ئ����ه و رۆژه ك����ه ه����ه ردو وه فده كه له ره واندزه وه رۆش����تن بۆ ناوپردان كه باره گای مسته فا بارزانی لێبو، مه س����عود بارزانی و سه دام حسێن له ئوتومبێلێك����دا پێك����ه وه ب����ون، له وكاته وه تا ئێستا بارزانی به ناوی كورده وه خه ریكی دانوس����تانكردنه به اڵم به بێ ئه وه ی هیچی لێ سه وز

بوبێت.

بارزانی به درێژایی ئه و 45 ساڵه تا ئه مڕۆ، یه كێكه له و كاراكته رانه ی كه رۆڵی گرنگی هه یه له دیاریكردنی په یوه ندییه كانی نێوان كوردو به غدا، ناوب����راو له كتێبه كه ی����دا "بارزانی و

بزوتن����ه وه ی رزگاریخ����وازی كورد" ئاماژه ب����ه وه ده كات كه ته نانه ت رێككه وتننام����ه ی ئ����ه وه ی دوای ئ����ازار له ناوپ����ردان له نێوان 11ی مس����ته فا بارزانی و سه دام حسێندا مكوڕه س����ه دام ده كرێت، ئیم����زا ئ����ه وه ی كه مه س����عود و له س����ه ر ئیدریسیش له گه ڵی بچن بۆ به غدا و راگه یاندنی رێوڕه س����می ئاماده یی ب����ن، س����ه دام و رێككه وتنامه ك����ه مه س����عود و ئیدریس پێك����ه وه له و باڵه فڕه دا ده بن كه ده یانگوازێته وه

بۆ به غدا.دوای چوار س����اڵ به س����ه ر ئه و ش����ه ڕی جارێكیتر رێككه وتن����ه دا نێوان ك����ورد و حكومه ت����ی ناوه ند

ده ستپێده كاته وه . مه سعود بارزانی له دوای راپه ڕین و 1991ه وه ، به ه����اری ك����ۆڕه وی جارێكیتر ده چێته وه بۆ الی سه دام، به اڵم دوای س����اڵێك له دانوستان،

خاڵی ده گه ن����ه وه به غ����دا كوردو س����فر. خاڵێك����ی س����ه رنجڕاكێش بارزان����ی نێ����وان له په یوه ن����دی له گه ڵ به غدا، س����اڵی 1996ه ، كه له گه رمه ی شه ڕی ناوخۆدا، بارزانی جارێكیتر په یوه ندی به س����ه دامه وه ده كات و ئه ویش به خۆی و س����وپا و چه كداریی����ه وه هێ����زی هه م����و كێشمه كێش����ی س����ه رخه ت و دێته ناوخۆو ملمالنێی پارتی و ش����ه ڕی یه كێتی له س����ه ر ش����اری هه ولێر، بارزانی پارت����ی و له به رژه وه ن����دی

یه كالیی ده كاته وه .دوای روخان����ی رژێمی س����ه دام تاڵه بانی دو بارزان����ی و له 2003دا، كاراكت����ه ری دی����اری رێكخس����تنی په یوه ندیه كانی نێوان هه رێم و به غدا ده بن، بارزانی له یه ك كاتدا درێژه به په یوه ندی توندوتۆڵ و گرژیه كانی به غدا نوێی ده سه اڵتدارانی له گه ڵ نوری له گه ڵ به تایبه ت����ی ده دات،

مالك����ی ، ت����ا س����ه ره نجام ده گاته بنبه ست و دابڕان.

س����ه ڕه رای ئه وه ی ك����ه بارزانی به غدای چه ند ساڵێكه س����ه ردانی نه كردوه و هه ولێر و به غدا دو شوێنی زۆر له یه كت����ره وه دور ده رده كه ون، به اڵم سه ره نجام كۆنفرانسی ئاشتی میونیخ، عه بادی و بارزانی پێكه وه

كۆكردنه وه یه ش ئ����ه م كۆكرده وه ، زنجی����ره ل����ه و ئه ڵقه ی����ه ك وه ك كۆبونه وان����ه لێیده ڕوانرێ����ت ك����ه عێراقی����ان قه یران����ی ئی����داره ی پێده كرێ����ت، به وپێیه ی ئه م جۆره كۆبونه وه و دانوستانانه چاره سه ری كێشه كانی نێوان هه رێم و به غدایان

پێناكرێت.

بارزانی 45 ساڵه خه ریكی دانوستانی بێ ئه نجامه له گه ڵ به غدا

هێمـاگۆشه یه که

دو هه فته جارێک موسه ننا ئه مین ده ینوسێت

پرۆفایل

سوپا نیشتمانیه كه ی عێراقیش ده بێته سێ پارچه

هه مواركردنه وه ی ده ستور ده وروژێنرێت

ئا: هاوكار حسێن

دۆخی سیاسیی و ئه منی عێراق به ره و ئه وه هه نگاوده نێت، به كرده وه ببێته سێ

به شی كوردو شیعه و سوننه ، هه ریه ك له مانه ش خاوه نی سوپای خۆیان بن، له ئێستاشدا كوردو شیعه گه یشتونه ته

ئه م قۆناغه و ته نها سوننه ماوه ، ئه ویش چاوه ڕوانی كۆتاییهاتنی داعشه .

به ه���ۆی ل���ه دوای كه وتن���ی موس���ڵ له حوزه یران���ی داعش���ه وه هێرش���ه كانی 2014دا، كاتێك مه ترس���ییه كان تاكه ناری به غدا نزیكب���ۆوه ، گه وره مه رجه عی ئاینی ش���یعه كان، ئایه ت���واڵ عه لی سیس���تانی فتوای چه كهه ڵگرتن���ی ده ركرد بۆ گه نجه ئه مه له عێراق، به رگریكردن ش���یعه كان و گروپ و دروس���تبونی چه ندی���ن بوه هۆی تاقمی چه كداریی میلیش���یایی شیعه كه دواتر ناویان لێنرا حه شدی شه عبی و ئێستا به ش���ێكیان له هه ندێك ناوچ���ه ی كوردی وه ك سه عدیه و جه له والو خورماتو بونیان هه یه له چاودێرانیشترسیان هه یه ،به شێك پێشمه رگه پێكدادانی ئه گه ری له ئاینده دا

له گه ڵ ئه م گروپانه دا روبدات.ته نانه ت باڵوبونه وه ی گرته یه كی ڤیدیۆیی له میدیا ناوخۆییه كانه وه كه تێیدا كه سێك ئه م میلیش���یایانه ده كوژرێت، به ده ستی ترسی الی هاواڵتیانی كوردستان دروستكرد

كه ئه و كه س���ه پێشمه رگه بێت، ته نانه ت وه زاره تی پێشمه رگه له سه ری هاته ده نگ و ئام���اژه ی به وه كرد كه لێكۆڵینه وه ی تێدا

ده كات.به اڵم هۆش���یار عه بدواڵ، په رله مانتاری كورد له ئه نجومه نی نوێنه رانی عێراق، كه به وته ی خۆی لێكۆڵین���ه وه ی له و بابه ته كردوه ، به ئاوێنه ی راگه یاند، "ئه و كه سه ی ده كوژرێت پێشمه رگه نیه ، به ڵكو به حسابی خۆیان خه تمایله و بۆمبی بۆ سوپای عێراق

داناوه ، بۆیه ده یگرن و ده یكوژن". له باره ی ئه گه ری پێكدادانی حه ش���دی شه عبی له گه ڵ پێشمه رگه ، هۆشیار ده ڵێت "له ئێس���تادا پێشمه رگه له هه مو هێزه كانی چونكه رێكخراوت���ره ، عێ���راق دیك���ه ی له عێراقدا ش���تێك نه ماوه ناوی وه زاره تی ناوخۆ و س���وپا و پۆلیس بێت. ئه وه ی كه هه یه حشدی شه عبیه ، ئه مانیش له ئێستادا سه رقاڵی روبه روبونه وه ی داعشن و پێموانیه ل���ه م نزیكانه توان���ای ئه وه ی���ان هه بێت

روبه ربه روی پێشمه گه ببنه وه ". حشدی شه عبی ئێستا به رگێكی یاسایی بۆ دروس���تكراوه و به پێی یاسای بودجه ی عێراق بۆ ساڵی 2015 و له ژێرناوی سوپای حه ره س وه ته نیدا، نزیكه ی 50 هه زار كه س دیاریكراوه بۆئه وه ی سوننه كانیش هێزێكی

هاوشێوه دروستبكه ن. حشدی شه عبی ئێستا ژماره یان نزیكه ی 70 هه زار كه س���ه . له روی قانونیه وه ئه م

هێزانه ده س���توری نین، ب���ه اڵم له دواین یاس���ای بودجه ی عێراق بۆ ساڵی 2015 و ئه و پرۆژه یاسایه ی كه ئێستا له په رله مانی وه ته نی ، به ح���ه ره س تایبه ته عێراق���ه و ده یانه وێ���ت دۆخی حه ش���دی ش���ه عبی به یاسایی بكه ن له چوارچێوه ی پڕۆژه یاسای

حه ره سی وه ته نیدا.له ب���اره ی ئه گ���ه ری س���ه ركه وتنی ئه م پرۆژه یه ، هۆش���یار عه بدواڵ ده ڵێت، "ئه م پرۆژه یه ش���كتخواردوه ، چونك���ه له بری ئه وه ی بیرله وه بكات���ه وه دامه زراوه یه كی س���ه ربازیی هه بێ���ت ك���ه پێكهاتبێ���ت له هه واڵگری و س���وپا و ناوخۆ، به م شێوه پرۆژه یه به شكستخواردویی له دایك ده بێت، هی���چ الیه نێكی���ش له ناو كورد و ش���یعه و

سوننه ش پێی رازی نین".پێیانوای���ه له چاودێ���ران به ش���ێك دروس���تكردنی ح���ه ره س وه ته نی یاخود خ���ۆی نیش���تمانی (،كاتی )گاردی داواكارییه كی سونه كان بوه ، هۆكاره كه شی بۆئ���ه وه ده گه ڕێت���ه وه كه له س���ه رده می حكومه ته كه ی نوری مالكی سوپای عێراقی كه تۆمه تبارده كرا ب���ه وه به به رده وام���ی ئه جێنداكانی له پێن���او تائیفیه و هێزێكی مالیكیدا كارده كات. ئه مه ش بوه جێگه ی نیگه رانی پێكهاته ی سوننه و ئه م سوپایه یان نه ك به پارێزه ری خۆیان نه ده زانی ، به ڵكو

به دوژمنی خۆیان ده زانی . ته نانه ت ئه م سوپایه له ماوه ی رابردودا

چه ندینجار كێشه یان دروستكردوه له گه ڵ هێزی پێش���مه رگه و كوردیش���دا، هاوكات ل���ه دوای هێرش���ه كانی داعش بۆ س���ه ر موس���ڵیش، س���وننه كان متمانه یان به وه نه ما كه سوپایه كی شیعه مه له فی ئه منی له پارێزگاكانی ئه وان بگرێته ده ست، به ڵكو پێیانوایه ئه و سوپایه ته نانه ت یه كێك بو له هۆكاره كانی سه رهه ڵدانی داعش له عێراق. بۆی���ه له ئێس���تادا داواده كه ن حه ره س���ی له هاواڵتیانی له ناوچه كانی���ان و وه ته ن���ی خۆیان دروس���ت ببێ���ت تاخۆیان حوكمی

خۆیان بكه ن. كه واده رده كه وێت له ئێس���تادا ب���ه اڵم ش���یعه كان ئه م داواكارییه ی سونه كانیان بۆخۆیان قۆستبێته وه ، به وته ی چاودێرانی سیاس���یی عێراقیش، ئێس���تا سوننه كان

په شیمانن و ناڕازین له پرۆژه یاساكه و ده ڵێن ده بێت هه مواربكرێت. ش���یعه ش ده یه وێت ئه م حه ره س وه ته نیه به كاربهێنن بۆئه وه ی به رگێكی یاس���ایی بكه ن به به ر حش���دی

شه عبیدا، كه هێزێكی میلیشیاییه .خالی���د ش���وانی ، ئه ندام���ی پێش���وی ئه نجومه ن���ی نوێنه رانی عێراق، به ئاوێنه ی راگه یاند، "له عێراقدا له به رئه وه ی پاشخانی تائیفی���ه ت هه بوه ، بۆیه س���وپاش به ره و ئاراسته ی تائیفیه ت رۆیشتوه ، دابه شبونێكی وه هاش له عێراقدا هه یه كه نه شیعه سوننه قبوڵده كات، نه سوننه ش شیعه قبوڵده كات. ئه مه ش وایك���ردوه ملمالنێكان له ناكۆكی مه زهه بی و سیاس���ییه وه سه ربكێشێت بۆ

ملمالنێی سه ربازیش".ش���وانی ئه وه ش ئاشكراده كات كه ئه مه فك���ره ی ئه مریكیه كانه ، ك���ه ده بێت هه ر پارێزگای���ه ك له روی س���ه ربازییه وه خۆی حوكم���ی خۆی ب���كات و مه له فی ئه منیش الی خ���ۆی بێ���ت كه په یوه س���ت ده بێت

به پارێزگارو ئه نجومه نی پارێزگاكانه وه . ئێس���تا ته نها سوننه كان ماون بۆئه وه ی ببنه خاوه نی س���وپای سه ربازیی خۆیان، به اڵم پرس���یاره كه ئه وه یه ئایا سوننه كان كه له ئێستادا ناوچه كانیان بوه ته مه یدانی روبه روبونه وه ی چه كدارانی داعش، توانای ئه وه یان هه یه س���وپایه ك دروس���تبكه ن توان���ای ئازادكردن���ی ناوچه كانی خۆیان

هه بێت له داعش؟

ئا: ئیحسان مه ال فوئاد

له ئێستادا ئه نجومه نی نوێنه رانی عێراق پرسی ده ستور ده وروژێنێت، به نیازه

هه مواری بكاته وه و لیژنه یه كی 18 ئه ندامی بۆ ده ستنیشان ده كرێت، ئه ندامێكی ئه و

لیژنه ی هه مواركردنه وه ی ده ستوریش ئاماژه به وه ده كات هه مواركردنه وه ی ده ستور زۆر گرنگه بۆ هه مو كوتله سیاسیه كان، چونكه هه ندێك به ندو

مادده ی تێدایه له 2005 نوسراوه ته وه و له گه ڵ دۆخی ئێستادا ناگونجێت.

پێشوی ئه ندامی كورد و سیاسه تمداری ئه نجومه ن���ی نوێنه رانی عێراق د. مه حمود عوسمان پێیوانیه ئه و كاره سه ر بگرێت و بۆ ئاوێنه ده ڵێت "پێموانییه ئه مه جێبه جێ بكرێت، ئه وه هه ش���ت ساڵه وا ده وترێت، په رله مانی پێش���وی عێراق نه یتوانی كار له سه ر ئه م پرۆژه یه بكات، چونكه ده بوایه بڕی���ارو هه مو الیه نه كان به كۆده نگی بێت، ئه مه ش زه حمه ته ، چونكه الیه نێك رازییه و

الیه نێكی تر پێچه وانه ".ئه و سیاسه تمه داره ی كورد رایده گه یه نێت ئه گ���ه ر الیه ن���ه عه ره بی���ه كان بیانه وێت مادده كانی په یوه س���ت به مافه كانی كورد

بگۆڕن كه زۆربه یان ئه و بۆچونه یان هه یه ، به اڵم ك���ورد ڤیتۆی ده كات و دژی ده بێت، بۆیه له و كاته دا كورد ده بێت ئه و شه ڕه ش

بكات.هاوكات ئه ندامی ئه نجومه نی نوێنه رانی عێ���راق له فراكس���یۆنی گۆڕان مه س���عود حه ی���ده ر ل���ه و باره یه وه ب���ۆ ئاوێنه وتی "بۆچونێك هه بوه گوایه ده ستوری عێراق خه له ل���ی زۆری تێدای���ه و ده كرێ���ت ئه و خه له النه چاك بكرێت و نه هێڵدرێت، مادام ئێمه ش نوێنه رمان ده بێ���ت له لیژنه كه داو ده توانن ش���ه ڕی خۆیان بك���ه ن، چونكه چاككردنی ده ستور به رێككه وتنی سیاسییه نه ك ده نگدان، وه ك چۆن ئێمه چوار كه س بوی���ن له نێو 18 ئه ندامی لیژنه ی داراییداو به دیپلۆماس���یه تێكی ب���اش و له س���ه رخۆ توانیومان���ی مافه كانی كورد ده س���ته به ر بكه ین له یاسای بودجه داو ده ستكه وتی زۆر باشیش به ده ست بهێنین، ده كرێت له هه ر لیژنه یه كی تردا پش���ت به تواناو جدیه تی

ئه ندامه كورده كان ببه سترێت".ئه نجومه نی نوێنه رانی عێراق لیژنه یه كی 18 ئه ندامی���ی به س���ه رۆكایه تی س���ه لیم به مه به س���تی پێكده هێنێ���ت، جب���وری هه مواركردن���ه وه ی ده س���توری عێ���راق، كه ئه م���ه ش له چوارچێ���وه ی رێككه وتنه

سیاس���ییه كه ی پێكهێنان���ی حكومه تدایه كه له نێ���وان الیه نه كاندا ك���راوه ، لیژنه ی یاساییش ئاماژه ی به وه كردوه ئه نجومه نی نوێنه ران رازی بوه له سه ر هه مواركردنه وه ی ده س���تورو پاشان خستنه راپرسیه وه ، كه له م باره یه وه له ماوه ی پێش���ودا لیژنه كه

كۆبونه وه یه كی ئه نجامدراوه .له باره ی بونی ئه ندامی كورد له و لیژنه یه ، ئه و ئه ندامه ی ئه نجومه نی نوێنه رانی عێراق بێئاگایی خۆی ل���ه وه ده ربڕی كێ ده بێته ئه ندام���ی ئ���ه و لیژنه 18 كه س���یه و وتی "پوخت���ه ی بابه ته كه مان پ���ێ نه وتراوه ، حه تمه ن ئه گه ر وابێت ئه ندامی كوردیشی

تێدا ده بێت".هه ر هاتوه عێراقیش���دا له ده س���توری گۆڕانكاریه ك بكرێت، ئه گه ر س���ێ پارێزگا ده نگ���ی پێن���ه دات شكس���ت ده هێنێت و پێوای���ه مه س���عود هه ڵده وه ش���ێته وه ، له ده س���توردا ه���ه ر گۆڕانكاریه ك ئه گه ر ده توانین نه بێ���ت كورد له به رژه وه ن���دی

رێگری لێ بكه ین.به وت���ه ی ئ���ه و ئه ندام���ه ی ئه نجومه نی نوێنه رانی عێراق له س���ه ر هه مواركردنه كه رێككه وت���ن هه یه ، به اڵم له س���ه ر چۆنێتی هه مواركردنه كه ئه و لیژنانه گفتوگۆ ده كه ن و ده چنه پوخته ی بابه ته كه وه ، بۆیه نابێت وه كو كورد له و شه ڕه بترسین و ئه مه شه ڕی سه نگه ر نه ك دانوستانه ، دیپلۆماسیه ت و به رامبه ر یه كگرت���ن، بۆیه پێموایه ئه گه ر له و لیژنه 18 كه سیه دا ئه ندامه كورده كان لێهاتوب���ن ل���ه روی هونه ری دانوس���تان و ئه وا په یوه ندیكردنه وه ، دیپلۆماس���یه ت و

ده كرێت كاری باش بكرێت.كوردس���تان په رله مانی رۆڵی له باره ی ده رب���اره ی بابه تێكی له م جۆره ، ئه ندامی لیژن���ه ی كاروباری یاس���ایی له په رله مانی كوردس���تان ئه بوبه ك���ر هه ڵه دنی ده ڵێت "ئێمه ئاگاداری هه وڵێك���ی له و جۆره ین، به اڵم ده بێت نوێنه رانی كورد زۆر وریابن،

چونك���ه كۆمه ڵێ���ك بڕگه و م���ادده له و ده ستوره دا چه س���پاوه په یوه ندی به مافی ك���وردو هه رێم���ی كوردس���تانه وه هه یه و عه ره به شۆڤێنییه كان له هه وڵدان نه یهێڵن و ئه و مافانه بۆ كورد به زیاد ده زانن ، ئه گه ر وری���ا نه بین و له ده س���تی بده ین زه حمه ته جارێك���ی تر به ده س���تی بهێنینه وه ، بۆیه ده بێت پێداگربین له سه ر هێشتنه وه ی ئه و ماددانه و نوێنه رانی كورد هه وڵه كانی خۆیان چڕ بكه نه وه و رۆڵێكی باشی دیپلۆماسیانه ببینن، به ئاقاری زیادكردن���ی ئه و مافانه

نه ك خوانه خواسته كه مكردنه وه ی ".كوردس���تان و په رله مان���ی له نێ���وان نوێنه ران���ی ك���ورد له به غ���دا لیژنه یه كی تایبه تمه ن���د هه یه ده رب���اره ی ئه و بابه ته هه س���تیارو نیش���تمانییانه ی په یوه ندیان به ك���وردو هه رێمی كوردس���تانه وه هه یه و به وته ی هه ڵه دنی به رده وام له س���ه ر خه تن

بۆ ئه و بابه تانه .هه ڵه دنی باس له وه ش���ده كات پێویسته ك���ورد ئاماده كار بێ���ت و زۆر به وریاییه وه مامه ڵ���ه له گ���ه ڵ ئ���ه م بابه ت���ه دا بكات، به تایب���ه ت بابه تی م���ادده ی 140 و ناوچه دابڕاوه كان و سنوری كوردستان و مه سه له ی نه وت و گاز، چونك���ه به دڵنیاییه وه كورد

شه ڕی ده ستوری له پێشدایه .

به دڵنیاییه وه كورد شه ڕی ده ستوری

عێراقی له پێشه

سوننه كان متمانه یان به وه نه ما كه سوپایه كی

شیعه مه له فی ئه منی بگرێته ده ست

بارزانی و عه بادی

كاردۆحهسهن

كێشهوناكۆكیهكانینێوانهاواڵتیانوكۆمپانیایهكیوهبهرهێنانو

نیشتهجێكردنلهچواقورنهدهگاتهدادگا،ههرچهندهدادگاودهستهیدهستپاكیولیژنهیئهنجومهنی

پارێزگاكۆكنلهسهربونیكێشهكان،بهاڵمخاوهنیكۆمپانیاكه

رهتیدهكاتهوهودهڵێت"كێشهیتێدانهماوه".

كۆڵێنستیپڕۆژهیهكینیشتهجێبونهلهش���ارۆچكهیچوارقوڕنهكهله478 یهكهلهسهرروبهڕی)100(دۆنملهدوجۆرییهكهمیان358خانولهس���هرروب���هری)200م(ودوهمیان120خانولهسهرروبهڕی)240م(دروستدهكرێت،س���هرهڕایخزمهتگوزاریوپێداویستیهوهك پڕۆژهك���ه س���هرهكیهكانیبنكهی )قوتابخانه،دایهنگا،سهوزایی،تهندروستی،هتد(كهلهالیهنكۆمپانیای

)ڤاریكار(جێبهجێدهكرێت.بهوت���هیدانیش���توانهكهیپڕۆژهك���هكهموكورتیزۆریتێدایه،جگهلهوهیلیژنهیپشكنینیدادگایبهراییرانیهلهراپۆرتێكی���دادهڵێت،لهیهكخانودا

زیاترله11ملیۆندینارخوراوه.

هاواڵتیانحكومهتیانلهكوالێتیپڕۆژهكهئاگاداركردۆتهوه

نوێن���هری عهبدولرهحم���ان هون���هرهاواڵتیان���یناوپڕۆژهك���هبهئاوێنهیوت"لهمانگ���ی7ی2010گرێبهس���تبههاواڵتیانپڕكراوهتهوهوپێش���هكیانكۆمپانیاكه گرێبهس���تی لێوهرگیراوه،لهگهڵوهبهرهێنانس���ێساڵه،بهاڵمگرێبهستیكۆمپانیاكهلهگهڵهاواڵتیاندوس���اڵه"وتیش���ی"ههرلهسهرهتایپڕۆژهكهمان���داحكومهتمانلهكوالێتی

پرۆژهكهئاگاداركردهوه".بهوتهیئهوهاواڵتیهكهخۆیبهشداریك���ردوه،زهویچوارقوڕنه پڕۆژهكهیخاكهكهیبۆژێرقیرتاوكردنگونجاوه،

ب���هاڵمكۆمیانیاك���هئهوگڵ���هیك���هلهبناغهكهیههڵكهندوهبهكۆمپانیاكانیترفرۆشتۆتهوه،ههرلهوكاتهوهكێشه

پهیدابو.هونهروتیش���ی"تهواویئهوكوالیتیهیپرۆژهكهدای���ه لهبێلی)دهرخس���ته(جیاوازهلهوهیلهئێس���تایخانوهكان،وات���هكوالێت���یزۆرنزمی���انههیه"ب���ۆنمون���هلهههر رونیش���یكردهوه،خانوییهكداس���ێپانك���هههیه،بهاڵم

وهبهرهێنیهكدانهیبهستوه.دهش���ڵێت،داوالهحكوم���هتدهكهینلهگهڵ كێش���هكهمان بهدادپ���هروهریكۆمپانیاكهچارهسهربكهن،هۆشداریشكێشهی دروستبونی لهئهگهری دهداتكۆمهاڵیهت���یبههۆیئهوكێش���هیهی

لهنێوانهاواڵتیانوكۆمپانیاكهدایه.

دهرخستهیپرۆژهكهكاڵوكرچهراپهڕین، ئی���دارهی سهرپهرش���تیاریعهبدولحهمیدعهب���دواڵبهئاوێنهیوت"دهرخس���تهیپرۆژهك���هكاڵوكرچه،ئهوهیكۆمپانیاكهدروستیكردوه،زۆرلهدهرخستهكهباشتره،بهاڵملهههمانكاتداخان���وهكانكهموكورتیانههیه،چارهس���هردهكرێت، رێگ���هش بهیهكبهوتهیئ���هولیژنهیهكلهوهبهرهێنانوپێكهێن���راوهو راپهڕی���ن ئی���دارهیی���ان دیاریك���راوه كهموكورتی���هكاندهبێ���تكهموكوڕیچاكب���كاتیانكهموكورتیهكانبهپارهدهخهمڵێندرێتبۆخهڵكوپارهیانبۆبگهڕێنێتهوه".

خزمهتگوزاریهكان���هوه لهب���ارهیسهرپهرشتیاریئیدارهیراپهڕیندهڵێتحكومهت دهبێت "خزمهتگوزاری���هكانئهنجامیبدات،ب���هاڵمتهنهابازاڕهكهوهبهرهێ���نئهنجام���یدهداتئهویشبهمس���اتهحهدهیكاتیاندهیفرۆشێت

یانبهكرێدهیداتبهخهڵك".

پرۆژهكهكێشهیتێدانهماوهخاوهنیكۆمپانی���ایڤاریكار،خالیدحس���ێنبهئاوێن���هیوت"دهس���تهیوهبهرهێنان���یههولێرس���هرهتاپێیان

وتینچۆندهیفرۆشینئارهزویخۆتانه،نرخیههرخانویهكی200مشهستملیۆنپێشهكیهكان هاواڵتیانهو لهسهر دینار15ملیۆندینارهجگهلهخانوهروكنهكانكه19ملیۆنوهكوپێشهكیوهرگیراوه،ئهوهیت���رمانگانه400ه���هزاردینار

لههاواڵتیانوهرگیراوه".ئهوهش���یوت"خانوه240مهتریهكانبهب���ڕی)72(ملیۆندین���اردانراوه،پێش���هكیو وهكو ملیۆن س���هرهتا12لههاواڵتی���ان ه���هزار 840 مانگان���هئێس���تاش تاك���و وهردهگیرێت���هوه

بهردهوامه".سهركهوتوهو پڕۆژهكهیان دهش���ڵێت،

كێشهیتێدانهماوه.لهكۆی478خانو358یانس���ندوقیب���ۆ دهیانگرێت���هوه، نیش���تهجێبونه���هربینایهكبڕی60ملی���ۆندینارلهحكوم���هتوهردهگیرێتبهناویئهوكهس���هیخانوهكهدهكڕێتوبهقیستی

مانگانهلێیوهردهگیرێتهوه،

دادگائاگاداركراوهتهوهئهندامیلیژنهیدهستپاكیلهپهرلهمانیكوردستان،ئومێدحهمهعهلیبهئاوێنهیوت"ئهوكهیس���هلهرێگهیكهس���ێكیبهش���داربویكۆمپانیاك���هپێمان���درا،ئێمهشرادهس���تیدهستهیدهسپاكیكردوناوهڕۆكهكهی���م كوردس���تانماندادگاشمان كهموكوڕیهكانی پێگهیاندوپێوت���نلهس���هرپرۆژهكه،كێش���هكهپهیوهن���دیبهفی���ڕۆدانوگهندهڵیهوهههیه،پێویس���تهدهستهیدهستپاكیههرێ���مكاریج���دیلهس���هربكات،ب���وهگهیاندنی ئهوهیلهس���هرئێمهبهدهستهیدهستپاكیو بوه كهیسهكهلێرهبهدواشچاودێریلێكۆڵینهوهكان

دهكهین".كۆیبهههدهردراولهپڕۆژهكهدادهكاتهزیاترله4ملیاردینار،پهرلهمانتارهكهی

لیژنهیدهستپاكیوایوت.دهستپاكی دهستهی هاوكاتسهرۆكیههرێ���م،ئهحمهدئهن���وهربهئاوێنهیبهدهس���تمان بهڵگانهی "ئهو راگهیاند

نیه، لهراستیان گومانمان گهیش���توندیراس���هی یهكهم ههن���گاوی ب���هاڵمكهیس���هكهدهكهین،چونك���هكۆپینونوسخهیئهسڵینین،دواتررێوشوێنی

یاساییدهگیرنهبهر".دهش���ڵێت"ئهوهكهیس���ێكیگرنگ���هوپێویس���تهههموالی���هكخ���ۆیبكاتهخاوهن���ی،ب���هاڵمبهتهنس���یق،ئێمهلهگ���هڵلیژنهیدهس���تپاكیپهرلهمانتهنس���یقمانههیه"ئهوهشیوت،"ئهوههمودۆسیهیهبچێتهدادگاكاتیزۆریدهوێ���تبۆیهپێویس���تیبهئیجرائاتیبهپهلهیحكومهتوپهرلهمانههیه".

ئهنجومهنیوهزیرانكهمتهرخهمهپڕۆژهكهدا جێبهجێكردن���ی لهكات���یسهرپهرش���تیاریههمیش���هیینهبوه،دهس���تی س���هرۆكی غهریب، فهرمانوهبهرهێنانیسلێمانیشدهڵێت"داوامان

لهئهنجومهنیوهزیرانكردوهكهنهبونیسهرپهرش���تیاریئهندازیاریكارهساتبهدوایخۆیدادێنێت،بهاڵمئهنجومهنیوهزیرانهیچرێگهچارهسهرێكیدانهنا،لهدوالیهنهوهكاریلهسهردهكرێتههمههم تۆماركردوهو داوای���ان هاواڵتیانئێمهشلیژنهیهكم���انلهگهڵئیدارهیبۆدیاركردن���ی پێكهێن���اوه راپهڕی���ن

كهموكوڕیهكان".وتیشی"پڕۆژهكهوهبهرهێنانیههولێرمۆڵهت���یپێداوهنهكس���لێمانی،ئهوكڕیوه پڕۆژهكهیان هاواڵتیانهیخان���ویكۆمپانیاكان لهدژی یاس���اییان داوای

تۆماركردوه".بهوتهیسهرۆكیوهبههێنانیسلێمانیفرۆش���یار وهبهرهێنان���هو پڕۆژهك���هدهڵێتمنبهونرخهدهیفرۆش���مبۆیهكڕی���ارئ���ازادهكهدهیكڕێتی���اننا،بهاڵمئهگهرس���تافێكیبههێزلهالیهنحكومهتهوهسهرپهرش���تیپڕۆژهكهیبكردای���هولهكات���یخۆی���دابهپێ���ییاساكانیوهبهرهێنانكاریپێبكردایهودروستیبكردایهئینجارێژهیقازانجیبخستایهتهس���هرئینجابیفرۆش���تایه،

بهدڵنیاییئهوهروینهدهدا.ئهودهڵێ���ت"ئهوپڕۆژهی���هزیاترله11ملیۆنقازانج���یكردوه،پڕۆژهمانههی���هلهس���هدا150ملی���ۆنقازانجیكردوه،بهاڵمئهوهلهكاتێكدابوههیچیاسایهكینهبوهووهبهرهێنانسهرهتای

كاركردنیبوه".تاوانهك���ه تهنه���ا رونیش���یكردهوه،لهئهس���تۆیكۆمپانیاكهنیهبهڵكوئهوكهسانهیخانوهكانیانكڕیوهبۆنمونهواژۆیپس���وڵهیهكی6ملیۆنیكردوهلهدهرهوهیگرێبهستهكه،بهبێئهوهیلێبپرس���ێتئ���همپس���وڵهیهچیهمنواژۆیدهكهم،لهوكاتهدایهكهاواڵتینههاتۆت���هب���هردهرگایئێمهس���كااڵ

تۆماربكات.فهرمانغهریبئاماژهش���یدا،تائێستابهملیۆن���اندۆالریپڕۆژهكهینهدراوهبۆی���هئێم���هدهتوانی���نل���هوپارهیهكهموكوریهكانیپێچارهس���هربكهین،

بهاڵمههندێكلههاواڵتیانبهبێپرسیئێمهچونهتهناوخانوهكانلهكاتێكدابهرهس���میلهالیهنئێم���هوهپڕۆژهكه

وهرنهگیراوه".

دادگادهڵێتزیاترلهیانزهملیۆندینارخوراوه

لهبهرواری11یتشرینیدوهمی2014 لیژنهیهكیپس���پۆڕل���هدادگایبهراییرانی���هس���هردانیپڕۆژهكهیانكردوهوئاماژهی���انبهكهموكوڕیهكانیپڕۆژهكهداوهودهڵێ���ن،لهههرخانویهك���دابڕی11ملی���ۆنو680ه���هزاردیناریتێدا

بهههدهردراوه.الیخۆی���هوهئهندام���یئهنجومهن���یهاوس���هر س���لێمانی، پارێزگ���هیوشیاربهدواداچونیبۆدۆسیهكهكردوهوبهئاوێن���هیوت"ئهوهیتێبینمانكردئهوپڕۆژانهجگ���هلهبونیكهموكوڕیلهكاتیدروستكردنیدا،كێشهینهبونیخزمهتگوزاریهكان���یههیهومنداڵهكانلهناوكابین���هدادهخوێنن،بیناكانیشب���هوكوالێتی���هنی���هكهكات���یخۆیمۆڵهتهكهیلهس���هروهرگرتوه،ههموئهوكهموكوڕیانهشبهبهڵگهلهالمانه".وتیشی"پارهیهكیئێجگارزۆروبهرچاولهپڕۆژهیكۆڵێنس���تیخوراوه،زیاترله90كهسیشداوایانلهسهركۆمپانیای

ناوبراوتۆماركردوه".كێش���هی راش���یگهیاند، هاوس���هروهبهرهێنانبۆتهكێش���هیهكیگهوره،پارێزگاریسلێمانیش���یانلهوكهیسه

ئاگاداركردۆتهوه.كهموكوڕیهكان���یكۆمپانی���ای)ڤاریكار(تهنهالهجێبهجێكردنیپڕۆژهكهدانیه،بهڵكوئاویژێرزهویفرۆش���توهبهدانیش���توانیپڕۆژهك���هلهكاتێك���دابهبڕی���اری)2869(بهڕێوهبهرایهت���یئاویژێرزهویس���لێمانیسهرۆكایهتیش���ارهوانیچوارقوڕنهیلهنایاس���اییئاگاداركردۆتهوه، حاڵهتهك���هی بونیپابهند بهبڕیارهكهوه كۆمپانیاكه بهاڵمنهب���وهوس���هرۆكایهتیش���ارهوانیش

پابهندینهكردوهپێوهی.

ئا:شیروانشهریف

لیژنهینهوتووزهیپهرلهمانیعێراقدهیانهوێترۆڵیالیهنیسێیهمبۆجێبهجێكردنیرێكهوتنیبهغدادو

ههولێربگێڕن،بهاڵمئاماژهبهوگرفتهتهكنیكیانهدهكهنكهبوهتهرێگر،جگهلهكێشهیقهرزهكانیههرێمكهپاشماوهیبڕیارهكانیحكومهتهكهی

مالیكییه.

ن���هوت ههناردهكردن���ی گرفتهكان���یپێش���وی حكومهت���ی لهس���هردهمیجۆره ه���هر رهتكردنهوهی ناوهن���دداگرێبهستوههناردهكردنێكبولهالیهنههرێم���هوه،ئهمهشبڕین���یموچهیبهغ���داد لهئێستاش���دا لێكهوت���هوه،كێشهیلهگهڵژمارهوئهوبڕهداههیهك���هههرێمههن���اردهیدهكاتبههۆیئهوهینهگهیش���توهتهئهوئاس���تهیلهرێكهوتنهكهیكۆتاییس���اڵیرابردو

ئاماژهیپێكراوه.رابردوئهندامانی رۆژییهكش���هممهیلیژن���هین���هوتووزهیئهنجومهن���ینوێنهران���یعێ���راقلهههولێ���رلهگهڵنێچیرڤانبارزانی،سهرۆكیحكومهتیژمارهی���هك كوردس���تانو ههرێم���یلهوهزی���روبهرپرس���انیت���ریههرێموهزارهتیسامانه لهدیوانی كۆبونهوه،وهزی���رو لهگ���هڵ سروش���تیهكانیشدیدارێكیان وهزارهتهكه كاربهدهستانی

لههاتنیش���یان ب���هر ئهنجامداب���و.لهبهغدادیشبۆههمانمهبهستلهگهڵ

وهزیرینهوتیعێراقكۆببونهوه.

ههماههنگیدهكهنوزه ن���هوتو لیژن���هی س���هرۆكیعێ���راق، نوێنهران���ی لهئهنجومهن���یئارێزعهب���دواڵبهئاوێن���هیراگهیاند،مهبهستلهكۆبونهوهكهبۆپتهوكردنیپهیوهندییهكان���یههرێموبهغدادبوهوباس���مان لیژنهكهم���ان وهك تیای���دالهوهكردكهدهتوانینچرۆڵێكبگێڕینلهنزیككردنهوهیبۆچونهجیاوازهكانبۆئ���هوهیئهوكێش���انهیرودهدهنوههبون لهراب���ردودا كێش���انهی ئ���هو

چارهسهریانبكهین.وتیشی،تێگهیشتنێكیزۆرباشلهنێوانههبو لیژنهكهوسهرۆكایهتیحكومهتكهپێمانوایهههنگاوێكیباشدهبێتوهاوكارێكدهبێتبۆچارهس���هركردنی

كێشهكان.ئارێزراش���یگهیاند،وهكسهرۆكایهتیحكوم���هتووهكلیژن���هینهوتووزهپێش���نیارمانوابوك���هوهكوالیهنێكلهپهرلهمانیعێراقبێالیهنانهچاودێریرێكهوتنینهوتوجێبهجێكردنییاسای

بودجهبكهین.هاوكاتئهندام���یلیژنهینهوتووزه،كاوهمحهم���هدبهئاوێن���هیراگهیاند،دهمانهوێترۆڵمانلهئاستیوهزارهتینهوتوحكومهتیعێراق،لێرهشلهسهر

سامانه وهزارهتی ئاس���تیحكومهتوسروشتیهكانههبێت.

وتیشی،رێكهوتنهكهپێویستهجێبهجێبكرێ���تبهتایبهت���یكهئێس���تاوردهكێش���هوگرفتهاتوهتهپێشهوه،بۆیهدهمانهوێتئهوكێشانهبڕهوێنینهوه.

حكومهتیههرێمئامادهیینیشاندهدات

س���هرۆكیلیژنهكهیپهرلهمانیعێراقرایگهیان���د،حكومهتیههرێمئامادهییخۆینیش���انداكهههموهاوكارییهكیگهیش���تن لهپێن���او بك���هن ئ���اوان

بهراستیهكان.ئهوهش���یوت،بهرپرس���انیحكومهتدوپاتیانكردهوهكهلهپێناوبهرژهوهندیگش���تیئامادهنههموجۆرهزانیاریوداتایهكبخهنهبهردهس���تمانلهپێناوباش ئهنجامێك���ی بگهین���ه ئ���هوهی

لهبهرژهوهندیههردوال.

توانایههرێموكێشهتهكنیكیهكانرێگرن

ب���هردهم كێش���هكانی دهرب���ارهیجێبهجێكردنیرێكهوتنهكهیسهرهتایكانونیدوهمیس���اڵیرابردوینێوانبهنهوتو س���هبارهت بهغ���دا ههولێروبودجهئارێزعهبدواڵرایگهیاند،بهپێیرێكهوتنهك���هرۆژانهدهبێت550ههزاربهرمیلن���هوتلهكیڵگهكانیكهركوكوههرێمیكوردس���تانرهوانهیبهندهری

جیهانبكرێتورادهس���تیكۆمپانیایس���ۆمۆبكرێت،بهاڵمحكومهتیههرێمدهڵێ���تنهمانتوانیوهئ���هوبڕهرهوانهبكهی���ن،چونكهئ���هوتوانایهماننیه،بهاڵمتاكۆتاییمانگیس���ێدهتوانین

ئهوبڕهوزیاتریشرهوانهبكهین.

وتیش���ی،حكومهت���یههرێ���مدهڵێتپێویستیبههاوكاریحكومهتیعێراقههیهب���ۆئهوهیئهوب���ڕهوزیاتریشرهوانهبكهن،واتهههرێمئامادهیهبڕیپێویس���ترهوانهبكات،بهاڵمهۆكاره

تهكنیكیهكانرێگرن.دهرب���ارهیوردهكاریئ���هوكێش���انهكاوهمحهم���هدوت���ی،ههرێ���مدهڵێتلهتوانای���دانی���هههم���ورۆژێك550 ه���هزاربهرمیلنهوتبنێردرێت،بهڵكوئهم���هبهتێكراچارهس���هردهكرێتوبۆئهم���هشبڕیارهس���ێمان���گجارێكپێداچون���هوهیپیادابكرێتبۆئهوهیبزانرێتگهیشتوهتهچئاستێكوچۆن

بهرزبكرێتهوه.وتیش���ی،رهنگهبۆمانگیچوارلهرێیلهكێڵگهكانی بهس���تنهوهیههندێ���كنهوتیكهرك���وكبهبۆرییهكانیههرێم،ههملهرویفراوانكردن���یبۆرییهكانولهبابهتهكانیدانان���یعهدادوههندێكگرفتیتهكنیكیت���روابكهنكهوردهوردهههناردهك���ردنلهبهرزبون���هوهی

بهردهوامدابێت.كاوهمحهم���هدئاماژهش���یدا،بهپێ���یههردوال ئێستای سهرهتایی رێكهوتنیبڕی���ارهلهس���ێمانگییهك���هم375 ههزاربهرمیلرۆژان���هههناردهبكرێت.زانیارییهكانم بهپێی رونیش���یكردهوه،لهههفت���هیراب���ردودارۆژههبوه500 ه���هزاربهرمیلنهوتزیاتررادهس���تیس���ۆمۆكراوهورۆژههبوهكهمتربوه،

ئهووتیشی،نهكتهنهالهسهرئاستیههرێمبهڵكولهس���هرئاستیعێراقیشئ���همجۆرهگرفتانهدێنهپێش���هوهكهناتوانرێ���تههم���ورۆژێ���كههمانبڕبنێردرێت،بهاڵمبڕیارهلهدوایس���ێمانگهكهئاس���تیههناردهكردنبۆ600 ههزاربهرمیلورهنگهتاكۆتاییس���اڵ

بگاته800ههزاریش.

گرفتیتریشههنئارێزعهبدواڵباسیلهكێشهیهكیترینێوانههردوالك���ردووتی،حكومهتیههرێمپێیوای���هعێراققهرزیههرێمیالیه،كهیاندهبێتقهرزهكانیههرێمبدات���هوه،یانههرێمبڕێكنهوتزیاتربفرۆش���ێتبۆئ���هوهیقهرزهكانیپێ

پڕبكاتهوه.كاتداحكومهتی لهههمان ئاماژهشیدا،ههرێمپێیوایهكهدهبێتدهس���هاڵتیفرۆش���تنو دهرهێن���انو بهس���هركۆمپانیاكان لهگ���هڵ گرێبهس���تكردنههبێت،بهاڵمبۆچونێكلهبهغدادههیهكهپێیوایهدهبێ���تبهتهواویلهالیهن

بهغدادهوهكۆنتڕۆڵبكرێت.چۆنیهتی ب���ۆ بهههوڵدان س���هبارهتگرفت���هش ئ���هو چارهس���هركردنیوت���ی،گفتوگۆلهس���هرئهوهی���هكهلهژێررۆش���ناییدهس���تور،یاسایهكدهربكرێتكهتیایدامافهكانیههرێموپارێ���زگابهرههمهێنهرهكانینهوتیتیا

دیاریبكرێت.

ئابوری(465(سێشهممه2015/2/10 8ئه‌م‌الپه‌ڕه‌یه‌‌به‌‌سپۆنسه‌ری‌گروپی‌کۆمپانیاکانی‌قه‌یوان‌چاپ‌و‌باڵوده‌کرێته‌وه‌

پرۆژه كانی نیشته جێبون، سه رمایه بۆ وه به رهێن و سه رئێشه بۆ هاواڵتیانداوای‌‌یاسایی‌‌له‌سه‌ر‌كۆمپانیایه‌كی‌‌وه‌به‌رهێنان‌تۆمارده‌كرێت

بۆ دانه وه ی قه رزه كان به غدا داوای زیادکردنی هه نارده ی نه وت له کوردستان ده کات

كهیسهكهمانگهیاندۆتهدهستهیدهستپاكیولێرهبهدواشچاودێریلێكۆڵینهوهكان

دهكهین

حكومهتیههرێمپێیوایهكهدهبێتدهسهاڵتیبهسهردهرهێنانو

فرۆشتنوگرێبهستكردنلهگهڵكۆمپانیاكان

ههبێت،بهاڵمبۆچونێكلهبهغدادههیهكه

پێیوایهدهبێتبهتهواویلهالیهنبهغدادهوه

كۆنتڕۆڵبكرێت

ئا:ئیحسانمهالفوئاد

پیاوێكیبهتهمهنگهنجوروكهشگهوره،عوسمانئهوكوردهیپاش

یهكرۆژكۆنترۆڵكردنیشاریتكریتبهخۆیومنداڵهكانیوتهنیاسێ

ئۆتۆمبێلهوهئهوشارهیبهجێهێشت،دهگێڕێتهوهداعشلهسهرهتادا

رێگهیلهخهڵكنهدهگرتشارهكهبهجێبهێڵن،سهرهتاخۆیانبهباشدهردهخستلهبهرچاویخهڵك،

لهترسیئهوهیكچهكانینهبهنئهوشارهبهجێدههێڵێتوئاوارهقهزای

كفریدهبێت.

عوس���مانكوردێكیتهمهن41س���اڵیریشماشوبرنجیزیاترله30س���اڵهدانیش���تویش���اریتكریته،چیرۆكیس���هرهتایگرتن���یش���ارهكهوهاتنیداع���شبۆئاوێنهدهگێڕێتهوه،ئهولهوبارهیهوهوتی"كاتێكداعشموس���ڵیداگی���ركرد،ه���هردورۆژپ���اشئهوهتكریتیشكۆنترۆڵكرا،یهكهمرۆژهاتنهنێوتكریتهوهتهنهادوئۆتۆمبێلبون،بهاڵمدیاربوخهڵكیلهگهڵدابو،دیارهپێشترئامادهكاریبۆكرابو،بهتایبهتس���ونهكان،نی���وهیگون���دی)ئهلبو

عهجیل(ژێربهژێرلهگهڵیاندابون".عوس���مانلهش���اریتكریتدوكانێكیئۆتۆمبێلێك���ی رۆنگ���ۆڕیو گ���هورهیداگرتن���یرۆنوخانویهكیس���ێقاتیبهجێهێش���توه،بهوتهیئهوس���هرهتاچهكداران���یداع���شكههات���ونهیچئهزیهت���یخهڵكیانن���هداوهورێگهیانلهكهسنهدهگرت،بۆئهوهیواخۆیاندهرخ���هنكهئهم���اندژیكهسنینو

دهسهاڵتێكیباشدهبن.لهعهرهب���یس���ونه، تكری���تجگ���هژمارهیهكیزۆركوردیلێنیشتهجێیه،ئهوپی���اوهك���وردهدهڵێت"ههموئهوموڵكوماڵهمبهجێهێشت،چونكهسێكچوچواركوڕمههبو،لهوهدهترس���امكچێكمببهنئهوكاتچیملهموڵكوماڵبكردایهته منداڵهكانمیان یان بكردایه،چهكدار،لهخوابهزیادبێتمنداڵهكانم

رزگاركرد".عوس���مانپیاوێكبهروك���هشگهورهو

بهتهمهنگهن���ج،وهكخۆیوتی"منتهمهنم41س���اڵه،ب���هاڵمكاركردنواپیریكردوم،كاتكێكبرایهكهمكوژرا،بهخێوكردنیدووخێزانكهوتهس���هرمتاوهك���وگهورهمكردن،كاركردنپیریكردم،ههمووئهوانهقهیدینییه،ئهمش���هڕوماڵوێرانییههێن���دهیترپیرمدهكات،مهعقول���هئێس���تال���هوههموموڵكهتهنهادووئۆتۆمبێلوئهمدوكانه

بچوكهمههیه".عوس���مانپاشئهوهیشاریتكریتی

س���هاڵحهدین پارێ���زگای س���هنتهریبهجێدههێڵێ���ت،رودهكات���هش���ارینیش���تهجێدهبێتودوكانێكی كفریورۆنگۆڕی���ن ئۆتۆمبی���لو جوان���كاریدادهنێ���تبۆبژێ���ویخێزانهكهی،لهودوكانهداپیاوێك���یهاوڕێیودوكوڕیكاریاندهكرد،تهنهاچهندوش���هیهكیكوردیاندهزان���یوبهعهرهبیدهدوان،ب���هاڵمعوس���مانكوردییهك���یپهتیدهزانی،ئهوپیاوهیهاوڕێیعوس���مانخاوهن���یپێش���انگایئۆتۆمبیڵبوه،

بهجێهێشتو ههموی عوسمان بهوتهیتهنهافریایراكردنكهوت.

ئ���هوپی���اوهك���وردهباسل���هوهشدهكاتدهی���انملیۆندیناریالیخهڵكب���وهوبهجێ���یهێش���توه،"لهتكریتبهدهی���انملیۆندین���ارملهقهرزدابو،ههمویفهوت���ا،چونكهخهڵكدههاتبهقهرزش���تیدهبرد،بۆیهپارهكانمانزۆرب���هیلهقهرزدابو،ت���ازهتهواوبۆجارێكیتربڕواناك���همدۆخهكهباش

ببێتهوه".

لهب���ارهیبون���یخهڵكیش���یعهلهوناوچهیه،دهڵێت"لهئێس���تاداشیعهیتێدانهماوه،چونكهپاشتهقاندنهوهیلهس���اڵهكانی ئیم���اممههدی مهزاری2006-2007وتێكچونینێوانیش���یعهوسونه،شیعهكانههمویانرۆشتنبهرهو

باشورونهجهفوكهربهالوبهغدا".چیرۆكهكانیدهس���تیداعشوهاتنیانب���ۆعی���راقزۆرن،ب���هاڵمههندێكیانكاریگهروناوازهن،ئهوكوردهیشاریتكریتب���هردهوامدهبێتلهگێڕانهوهی

نههامهتییهكانبهسهریداهاتوهكهوهكبهتهلهف���ۆنبۆیانگێڕاوهتهوهئێس���تاشارهكهی)تكریت(بوهتهئهفغانستانیسهردهمیتاڵیبانوژیانیتێدانهماوه،بۆی���هبهوتهیخۆیج���ارێلێرهژیاندهگوزهرێننبهڵكوخوادهرویهكیانلێ

بكاتهوه.تكری���تئ���هوش���ارهیهك���هپ���اشكۆنترۆڵكردن���ی،چهكداران���یداع���شنزیك���هی2000س���هربازیش���یعهیانلهسهربازگهیسپایكهرگولهبارانكرد.

ئا:ساراقادر

لەژێرفشاریبێباوکیوهەژاریداشودەکات،بەاڵمنازانێتلەبریئەوەیژیانێکیئاسودەترچاوەروانیبکات،بەدبەختیبۆهەتاهەتایەلەکونجیزیندانیتونددەکاتودەبێتەبکوژی

مێردەکەی.

س���اڵ نۆزدە تەمەن "نیش���تمان"یچ���وارس���اڵلەمەوب���ەر،لەتەمەنیپازدەساڵیداکاتێکلەقۆناخیسێیلەخوێندنگە دایک���ی ب���و، ناوەندیلەخوش���کەزایەکی دەریدەهێنێ���توخ���ۆیم���ارەیدەکات.ئ���ەودەمەبەبیانویئەوەشودەکات،کەدەستلەخوێندنهەڵنەگرێت،بەاڵمهەرزوپەش���یمان لەبڕیارەکەی مێردەکەیدەبێتەوەووەکخۆیوتی"خاڵۆژنمبۆکارەکەرێنیمناڵەکانیخۆیمنی

بۆکوڕەکەیهێنا".نیش���تمانهەرگیزرۆژێبیریلەوەنەکردب���ۆوەکەخ���ۆیببێتەبکوژیمێردەکەیوبچێتەجەهەنەمێکەوەکەبەدەستیخۆیبۆخۆیبخوڵقێنێت،ب���ەاڵم"خراپ���یوناپاک���یوبێرێزیمێردەکەموایلێک���ردمئەودەمەبیرلەهیچئاکامێکیئەوتاوانەنەکەمەوەو

ئەوەیبەسەرمداهات،کردم".باریکەلەی مناڵ���کاری ژنێک���ی ئەوڕەشپۆشبو،لەسەرسوچێکیچرپابەرزەک���ەیناوزیندانهەڵتروش���کاوپەنجەرە لەس���ەر بەسەرس���امیەوە

بۆیاخکراوەکانیدەڕوانی،وەکئەوەیئەوەکوپیقاوەیژیانیخۆیبێتولەس���ەرئەوپەنجەران���ەنهێنیەکانیبخوێنێتەوە.ئەوزۆرشڵەژاوبولەپڕدەگریاولەهەمانس���اتتدابەوپەڕیدیفاع���ی گەرمی���ەوە حەماس���ەتولەخۆیدەکرد،کەمێردەکەیهێندەخراپبونەیدەتوانیزیاتریلێقبوڵبکات.نیش���تمانهەرچەندەلەماڵیخەزوریجیادەبێتەوەولەالیخانوی

ئاوارەکانلەدوژوردابەکولەمەرگیدەژیوهەموداهاتیانتەنهاش���ەشپێش���مەرگایەتی ه���ەزاری س���ەدمێردەکەیدەبێت،بەاڵمکێشەکانیانوەکوژنومێردت���ەواونابێت،ئەوانب���ەردەواملەناکۆکیئەوەدادەبنکەمێردەک���ەیزۆرش���تیژیانیخۆیلێدەش���ارێتەوەودەیەوێتقاچاچێتیبەچەک���ەوەبکات،بەاڵمنیش���تمانب���ەوەرازینابێتوپارەیئەوجۆرە

کارانەبەح���ەرامدەزانێتبۆیە"کەپێمزانیلەچەمچەماڵەوەلەگەڵچەندکەسێکیتردابەقاچاخچەکیانهێناوەالیباوکیشکاتملێکردوئەویشهەرلەبەرچ���اویئەواندابەش���ەقوبۆکسبەربوەگیانم،هەتاهێزیتیابولێیدامبەاڵممنلەهەڵوێس���تەکەمپەشیماننەبوم���ەوە".وەکخ���ۆیدەڵێ���ترۆژبەڕۆژژیان���یلەگەڵمێردەکەیناخۆش���تردەبوچونک���ە"ئەوژنی

تەنهالەس���ێکسلەگەڵکردنوکاریناوماڵدادەبینیەوە،هەموجاردەیوتژن،جگ���ەلەخزمەتکاروماڵبەڕێکارێ

هیچیترنییە".هۆکارێکن ماڵەباوک���ەکان زۆرج���اربۆئ���ەوەیژن���ەکانتوش���یهەمویەکیکە نیشتمان ببنەوە. کێشەیەکلەوژنانەیک���ەدوایچەندجارێکت���ۆرانوگەڕانەوەبۆماڵ���یباوکیلەزاواکەی دیفاعی دایکی هەمیش���ەکردوەونیش���تمانیتۆمەتبارکردوهوسەرزەنش���تیکردوەب���ەوەی"ئەوژنەودەبێتهەموشتێقبوڵبکات،تادواجارلەماڵیباوکیخۆمتەاڵقیدامووت���یمنت���ۆمناوێ���تتەنهالەبەرئەوەیبەخێرهاتنیکوڕەپورێکمک���رد،کەئ���ەوکێش���ەیلەگەڵیداهەبوقس���ەیلەگەڵنەدەکردچونکەکات���یخۆیحەزیلەخوش���کیئەوکوڕەکردبووبۆیەکنەببون".ئەورۆژەیئەوکێشەیەرودەداتنیشتمانبەدایکیدەڵێ���تئەوەتالەبەرچاویخۆتانمن���یناوێتوخۆموکوڕەدوس���ااڵنەکەمیدەرکردوەبەاڵمدایکیزۆرقسەیپێدەڵیتبەوەیکەهەقالیمێردەکەی���ەودەبێتئەمقبوڵیبکات.بۆیە"منیشبەناچاریهاتمەنەقڵیاتکەتەنهاپێنجهەزارمپێبو،سواریپاسبوموگەڕامەوەبۆماڵیخەزورملەسلێمانی،هەرکەمنیبینیهەزارجنێویبەخوش���کودایکمدا،بەبۆکسهەموگیانیشکاندمزۆرزۆرئازاریداموپێیوتمەوەکەنامەوێت

بەاڵملەژێرفش���اریخەسوخەزورمدابردمیەوەماڵەوە".

ب���ەاڵمهەفتەیەکبەرل���ەوروداوەمێردەکەیکاڵش���ینکۆفێکدەکڕێتونیش���تمانفێ���ردەکاتک���ەچۆنبەکاریبهێنێتبەبیانویئەوەیئەوکە15رۆژلەواجبیپێش���مەرگایەتیدەمێنێت���ەوەنەوەک���وپیاوخراپ���ێبچێتەسەریان،بەاڵمنازانێتکەئەوفێرخوازەکەی فیشەکەکانیو چەکەودەبنەمۆتەک���ەیرۆحیخۆی.هەرئەوش���ەوەک���ەنزیک���ەیمانگێکنیش���تمانو دەبێتکە لەئێس���تا بەرماڵەوە، دەگەڕێن���ەوە مێردەک���ەینیش���تمانکوڕەک���ەیدەخەوێنێتوچاوەڕێدەکاتتامێردەکەیدەنوێت،کەدەزانێتتەواوخەویلێکەوتوە"دوازدەی کاتژمێر هێن���او چەکەکەمشەوبویەکفیشەکمبەسەریەوەنا،یەکس���ەرهەموگیانمهاتەلەرزینوکورەک���ەمهەڵگ���رتورامکردبەرەومەتبەخەک���ەویەکس���ەربەتەلەفۆنخاڵممئاگادارکردکەکوشتومە".ئەولەمکاتەدازۆربەحەماس���ەتوقوڵپیگریان���ەوەوتی"ئەگەرمنزوبەش���ونەدرامایەوماڵیباوکبیانگرتمایەتەخۆیانبۆتوشیئەوەدەبومشەقوئازاریمێردکردمیەبکوژ".هەرچەندەمێردەکەیچەن���دانجاردەمانچەیلێڕاکێش���اوەودواج���ارهەڕەش���ەیئەوەیلێکردوەکەدەیکوژێت،بەاڵمنیشتمانئەوبەدبەختییەیوەرگرتو

بوەپیاوکوژ.

9 (465(سێشهممه2015/2/10 کۆمه‌اڵیه‌تی

چیرۆکی‌باوکێکی‌هه‌ڵهاتوی‌شاری‌تكریت"گه وره ترین ترسم ئه وه بو كچه كانم بکه ونه ده ست داعش"

ژنێک له زیندانه وه :بێڕێزیی‌مێرده‌که‌م‌هانی‌دام‌بیکوژم

نیشتمانهەرگیزرۆژێبیریلەوەنەکردبۆوەکە

خۆیببێتەبکوژیمێردەکەیوبچێتەجەهەنەمێکەوەکەبەدەستیخۆیبۆخۆیبخوڵقێنێت

سێكچوچواركوڕمههبو،لهوهدهترسامكچێكمببهنئهوكاتچیملهموڵكو

ماڵبكردایه،یانمنداڵهكانمیان

بكردایهتهچهكدارلهخوابهزیاد

بێتمنداڵهكانمرزگاركرد

هاواڵتیانلهترسیداعشزێدیخۆیانجێدههێڵن

[email protected] (465( سێشه ممه ‌2015/2/10ره‌نگاڵه

زۆر هه ڵه ش���ه ی له كاره كان���ی ئ���ه م چه ند رۆژه ت، هه مو كه س���ێك وه كو تۆ په ستانی له سه ر به اڵم تۆ نازانیت

چۆن مامه ڵه له گه ڵیان بكه یت.

هه ندێ گۆڕانكاری كاتیی له ئه ركه كانت ده بێ���ت، تۆ ده توانیت س���ه ركه وتنی

باش له كاره كانت به ده ست بهێنیت.

رۆژه كانت پڕده بن له خۆش���ی و شادی به ه���ۆی ئه و په یوه ندی���ه نوێیه ی كه

له بواری سۆزداریت رۆتناوه .

هه ڵس���وكه وت و مامه ڵ���ه له گه ڵ ئه و ش���تانه مه كه ك���ه خۆش���ت ناوێن،

هه وڵبده رۆتینی ژیانت بگۆره .

ب���اش و كارێك���ی باوه ڕبه خۆب���ون س���ه ركه وتوه بۆت، تۆش���ی هه ندێ ناخۆشی ده بیت ئه م ماوه یه نیگه ران

مه به .

كارێك مه كه كه ب���ه الی هه موانه وه سه یر بێت، هه مو سه یرو سه مه ره یه ك

به قازانج ناشكێته وه بۆت.

نه‌‌هه‌‌‌نگسه‌‌تڵگیسککه‌‌واندوپشکته‌‌رازوو

11

پرسیارێک‌و‌چه‌ند‌وه‌اڵمێک

له نێو فه رمانگه کانی هه رێمدا، کامیان زۆرترین ڕۆتینیان

تێدایه ؟ ئا: رێنوار نه جم

له دوای رۆیشتن به رێگایه کی ناڕه حه ت و خۆڵداو به ناو پێچاوپێچی چیایه کدا و دواتر داگه ڕان به دیوه که ی

تری چیاکه دا، گوندێک ده بینیت که هه ر له یه که م بینینه وه هه ست به جیاوازییه که ی ده که یت له گه ڵ گوندو الدێ ئاساییه کانی دیکه ی

کوردستاندا.

گوندی سۆڵه ، سه ر به قه زای قه ره داغی گوندێکی هه رچه نده شاری سلێمانی، زۆر ئ���اوه دان و پڕ له م���اڵ نییه ، به اڵم به هۆی بونی چه ند شوێنێکی "پیرۆز"و مه قه دی ش���ێخه کان، بوه ته شوێنێکی

قه ره باڵغ و پڕ ڕێبوار.یه که م دیمه نی ئه و گونده که سه رنجی رێب���واران راده کێش���ێت، بریتییه له و ژم���اره زۆره ئااڵ س���ه وزه ی له هه مو الیه کی گونده که داو به تایبه تی له نزیک مه رق���ه دی ش���ێخه کانه وه هه ڵکراوه . جگ���ه له و ئااڵ س���ه وزانه ، ژماره یه کی که متر له ئااڵی س���ور له الیه کی دیکه ی گونده ک���ه ب���ه دی ده کرێ���ت، ئه ویش به وته ی خه ڵکی گونده که ، هۆکاره که ی ده گه ڕێته وه بۆ ناکۆک���ی له نێوان دو ش���ێخی برای ئه و ناوچه ی���ه دا، دواتر ه���ه ر یه ک ل���ه وان ڕه نگێکی بۆ خۆی

هه ڵبژاردوه .له ب���ه ری رۆژهه اڵتی گوندی س���ۆڵه ، مزگه وتێکی بچوک به گومزێکی سه وزی له سوچێکی حه وشه ی تۆخه وه هه یه ، که هه یه گۆڕێ���ک مزگه وته که ش���دا، به قوماشی سورو س���ه وز داپۆشراوه . هاواڵتیان بۆ دوعاکردن و حاس���ڵبونی مرازی دڵی���ان ڕوده که نه ئه وێ و چه ند

ڕێوڕه سمێک ئه نجام ده ده ن.یه کێ���ک له و کارانه ی ئه و که س���انه ی ده چنه ئه وێ ده یکه ن، لێکخش���اندنی به ردێکی ته خت���ه له دیواری مزگه وته و هه وڵدانیان���ه بۆ مان���ه وه ی به رده که به دیواره ک���ه دا دوای ئه وه ی ده س���تی بیروباوه ڕی به گوێره ی به رده ده ن، لێ ئه و که سانه ی س���ه ردانی ئه و شوێنه ده که ن، ئه گه ر به رده که به دیواره که وه مای���ه وه و نه که وت���ه خ���واره وه ، ئه وا مرازیان حاس���ڵ ده بێت و ئه و ئاواته ی

خستویانه ته دڵیانه وه دێته دی.ل���ه و کاران���ه ی ئه و یه کێک���ی دیکه که س���انه ی ده چن���ه ئ���ه وێ ئه نجامی ده ده ن، هه ڵواسینی پارچه یه ک په ڕۆیه به دارێک���ی زه یتوندا که له حه وش���ه ی ل���ه دوای هه ی���ه ، مه رقه ده ک���ه دا هه ڵواسینیش���ی، ماوه ی���ه ک به ج���ێ ده هێڵدرێت و دواتر ئه و که سه دێته وه ، ئه گه ر زه یتون که وتبێت���ه ناو پارچه په ڕۆکه وه ، ئه وا ده یخوات و ده گاته ئه و

ئاواته ی له ناو دڵیدا دایناوه .ئه و که سانه ی سه ردانی ئه و مه رقه دانه ده که ن که سانی جیاوازن له ڕوی ته مه ن و ئاستی کۆمه اڵیه تییه وه و به هه مان شێوه ئاواته کانیش���یان جیاوازه . تازه بوک و زاواکان به نزای به خشینی کۆرپه یه که وه ڕوده که نه ئه وێ و به ته مه نه کان دوعای چاکبون���ه وه ی نه خۆش���یی ده ک���ه ن و له تاقیکردنه وه ی ده رچون مندااڵنیش، قوتابخانه کانیان گه وره ترین ئاواتیانه و

داوای ش���ێخانه وه ئ���ه و له ڕێگ���ه ی ده که ن.

گونده ک���ه ش، رۆژئ���اوای ل���ه الی مزگه وتیی س���ه ره کیی س���ۆڵه ی لێیه ک���ه ل���ه دوره وه به چه ن���د گومه زێکی سه وزه وه ده ناسرێته وه . ئه وێ پێکدێت تایبه ت ش���وێنی کراوه و له ڕوبه رێکی هه ی���ه به زکری ده روێش���ه کان له بۆنه

تایبه ته کاندا.له ناو بینای مزگه وته که ش���دا که پانی مه ترێک زیات���ر پایه کان���ی دی���وارو ده بێت، زیاد ل���ه ده یان گۆڕو مه رقه د ه���ه ن و هه ندێکیان ل���ه ژوری بچوکدا و هه موی به قوماش و فه رش���ی س���ه وز داپۆش���راوه ن و ئااڵی سه وزیان له سه ر هه ڵکراوه ، وه ک مه رقه دی ش���ێخ قادر مه رقه د ی حس���ێنی ڕه ش و قه مچ���ی چرچه قه اڵ. مزگه وته که هه رچه نده زۆر تازه ده رده که وێت و به م دواییانه نوێ

کراوه ت���ه وه ، ب���ه اڵم مێژویه کی کۆنی هه یه .

شێخ بابه عه لی، یه کێک له شێخه کانی س���ۆڵه له باره ی مێژوی دروستکردنی راگه یاند به ئاوێن���ه ی مزگه وته وه ئه و "به پێی هه ندێک له که ره س���ته کانی ناو مزگه وته که که مێژوی دروستکردنه که ی ده گه ڕێته وه بۆ زیاد له 100 س���اڵ به ر له ئێستا، ده توانین مێژوی دروستکردنی

مزگه وته که ش بزانین".ئ���ه و ل���ه و که ره س���تانه ی یه کێ���ک مه به ستیه تی، دو ده رگایه که تا ئێستاش به کارهێنراونه ته وه . له مزگه وته ک���ه دا له نزیکه ی س���ه ده یه ک ئه و ده رگایانه پێ���ش ئێس���تاوه له ش���اری س���نه ی هێنراون کوردس���تانه وه رۆژهه اڵت���ی بۆ ئه و ش���وێنه و له ئاس���تێکی به رزی هونه رییدا نه خش���ونیگاریان بۆ کراوه ، به وته ی شێخ بابه عه لی، هه ر یه ک له و

ده رگایان���ه زیاد له 4200 پارچه داریان تێدا به کارهاتوه بۆ دروستکردنیان.

له الی س���ه روی ده رگاکانیشدا، چه ند نوسینێکی فارسیی هه یه .

یه کێکی دیکه له و که ره ستانه ی له ناو مه رقه ده که دا هه یه ، بریتییه له دارێکی سافی س���ه رنجراکێش که سێ قاچی هه یه ، ش���ێخ بابه عه ل���ی له باره ی ئه و داره وه ڕونی ک���رده وه که ئه وه وه ک له کاتی له شێخه کان یه کێک "پشتیی" خه وتندا ب���ه کاری هێناوه، حیکمه تی ئه وه ی س���ێ قاچی هه یه و چوار نییه له وه دایه که ئه و ش���ێخه نه یویس���توه ماوه یه کی زۆر به خه وتویی بمێنیته وه ، هه رکاتێکی���ش زۆر بخه وتای���ه ئ���ه وا هاوس���ه نگیی داره که تێ���ک ده چو و خه به ری ده بوه وه . ئێس���تاش به شێک له س���ه ردانیکه رانی ئه و مه رقه دانه ئه و پارچه داره به کارده هێنن بۆ نه هێشتنی

ئازار له له شیاندا. چون���ه ژوره وه ی ل���ه ده روازه ی مزگه وته که شداو له به رزاییه کدا، جۆرێک له په یکه ر هه یه که چه ند شتێکی له سه ر هه ڵکۆڵدراوه و زۆر ڕون نییه چییه ، به اڵم ئه وه ی درکی پ���ێ ده کرێت له ناو ئه و تابلۆ هه ڵکۆڕدراوه دا شێوه بازنه ییه ک هه یه که کۆمه ڵێک تیشکی له ده وردایه و ژم���اره ی تیش���که کانیش 21 دانه یه ، هه مان ژماره ی تیشکه کانی خۆره که ی ئااڵی کوردستان، شێخ بابه عه لی له و پیشاندا باره یه وه سه ر سوڕمانی خۆی که هه رچه نده مێ���ژوی ئه و مزگه وته و ئه و تابلۆیه بۆ پێش دروستبونی ئااڵی کوردس���تان ده گه ڕێته وه ، به اڵم هه مان

هێمای تێدایه .

ش���ۆفێری عوس���مان، به ره���ه م تاکسی: له دائیره کانی ئه م واڵته دا ئه وه نده ڕۆتیانات هه یه ، قورس���ه بتوانی���ت بڵێن له فاڵنیاندا زۆرترین ڕۆتی���ن هه ی���ه . به اڵم ب���ۆ ئێمه ی دائی���ره ی تاکس���ی، ش���ۆفێرانی کێش���ه ترینیانه ، پ���ڕ هاتوچ���ۆ له به رئ���ه وه ی زۆر ڕێمان ده که وێته ئ���ه وێ، ش���اره زای ئیش���ه کانیان بوین و ت���ه واو بێ تاقه تی کردوین. هه ر جارێک ئیش���ێکی ئه وێمان بۆ دروس���ت ببێت، ئه وا ده بێت چه ند سه عاتێک ئه م ژوراوژور بکه ین بۆ

شتێکی ئاسان.

فه رمانب���ه ر: عوس���مان، چ���رۆ هه رچه نده م���ن خۆم فه رمانبه رم و له فه رمانگ���ه دام، به اڵم هه رکاتێک له یه کێ���ک ده بێ���ت کارێک���م له نه خۆش���خانه کاندا، ئ���ه وا خه مم پ���ڕ نه خۆش���خانه کان لێدێ���ت. ڕۆتینترین و بێزارکه رترین ش���وێنی حکومین له کوردستاندا. هه رچه نده ده بوای���ه به پێچه وان���ه وه بوای���ه و هێمن و شوێنێکی خه سته خانه کان ڕێکخراوبونایه ، به اڵم به داخه وه که نه خۆشخانه حکومییه کان به ته واوی پش���تگوێ خراون ، نازانم ئه مه بۆ ئه وه ی���ه ڕو بکرێته نه خۆش���خانه

ئه هلییه کان، یاخود چی!

سه نگه ر س���ه عد، کاسب: هه میشه خۆزگه به و رۆژه ده خوازم که ئیشی هیچ دائیره یه کم نه بێت. ئیشکردن له شوێنه زۆر خۆش���تره له بازاڕدا ڕابردودا له م���اوه ی حکومییه کان. پێناس���ی ب���اری شارس���تانیم بۆ منداڵه کانم تازه کرده وه ، هێنده ی ئ���ه و رۆژه هیاکب���وم و زه حمه تم کێشا، به مانگێک ئیشکردن له بازاڕو دوکاندا نیو ئه وه نده ماندو نه بوم. جگه له وه ی رۆژێکی ته واوم پێوه به سه ربرد، به اڵم له کۆتاییشدا هه ر

به باشی ئیشه که یان بۆ نه کردم.

هاوڕێ ره ئوف، خوێندکاری زانکۆ: هه م���و فه رمانگ���ه کان وه ک یه ک وه ڕس���که رن، تێدایه و ڕۆتیناتیان ه���ه ر له ئیش���ێکی س���اکاری ناو تا بگره پۆلیس���ه وه بنکه یه ک���ی ناوخۆو فه رمانگه کان���ی وه زاره تی هه مو په روه رده . ته ندروس���تیی و ئه وانه ش هۆکاره که ی سیستمه که یه که ناتوانێت ئیش���ه کان به باش���ی ڕێ���ک بخات. هه تا ئه و سیس���تم و شێوازانه س���ه رتاپا نه گۆڕدرێن که فه رمانگه کان���ی ئ���ه م واڵته ی پێ به ڕێوه ده برێن، ناتوانرێت رۆتینات و ته نان���ه ت گه نده ڵییش نه ک بنه بڕ،

به ڵکو که میش بکرێته وه .

تارا مه حمود، مامۆس���تا: له هه مو فه رمانگ���ه کان به ب���ێ جیاوازی���ی رۆتینات و ئیش په کخس���تن هه یه ، به اڵم ڕه نگ���ه هه ر ی���ه ک له ئێمه به ده س���ت یه کێکیانه وه بناڵێنین. من بۆ خۆم چه ند جارێک ئیش���م که وتوه ته ته ربییه ، به راستی ته واو ته واو بێزارت ده که ن، هه ندێک جار بۆ ته نه���ا ئیمزایه ک که بایه خێکی زۆری نییه ، چه ن���د ژور ده که یت، دوایی س���ه یریش ده که یت به هه ڵه کراوه ، یاخود پێویست نه بوه . ئه وه جگه له و جارانه ی ئه و که سه ی تۆ پێویس���تت به ئیمزاکه یه ت���ی له وێ نیی���ه و که س���یش نازانێ���ت که ی

دێته وه .

گه شتێک بۆ مه رقه دی شێخه کانی سۆڵه به‌به‌ردو‌زه‌یتوندا‌نزاکانیان‌ده‌گه‌یه‌ننه‌‌خودا

ئه گه ر به رده که به دیواره که وه

مایه وه و نه که وته خواره وه ، ئه وا مرازیان حاسڵ

ده بێت

فۆتۆکان: رێنوار

‌ره‌نگاڵه(465( سێشه ممه 2015/2/10 [email protected]

گاکاوڕ

كێشه یه ك كاره كانت ده وه ستێنی به اڵم زۆری پێناچێ���ت كه هه واڵی خۆش���ی لێوه ده بیس���تیت، هه وڵبده كاره كانت

نه خه یته رۆژی تر.

ده سكه وتێكی باشی دارایت ده بێت، خۆشه ویس���تی ل���ه به رده وامب���ه به اڵم زۆر وریابه راس���تگۆبه له گه ڵ

خۆشه ویسته كه ت.

ئ���ه م هه فته یه لێپرس���راوێتی زۆرت خ���ۆت ش���ان، س���ه ر ده كه وێت���ه ئام���اده بكه بۆلێپرس���ینه وه له الیه ن

به رێوه به ره كه ته وه .

ئ���ه و گۆڕانكاریان���ه ك���ه روده دات له به رژه وه ندی تۆن، رۆمانسیه ت زۆرینه ی ژیان���ی ت���ۆی داگیر كردوه پێویس���ته

وریابیت.

ئه وه ندی خۆت هی���اك مه كه له گه ڵ كاره ك���ه ت هه م���و ش���ته كان خۆیان به ئاسانی ده ڕۆن و ده گه ڕێنه وه شوێنی

خۆیان.

قرژاڵدوانه‌‌

بۆ ئه وه ی به ئاس���وده یی بگه ڕێیته وه ن���او هاورێكانت باش���تره هه ندێ له خ���وه ناخۆش���ه كانت واز لێبێنیت و

بیانگۆڕیت.

فه‌‌ریکشێر

1010

پێسته ئه م خاوه نی باش���تروایه بش���ۆن ده موچاوی���ان ش���ه و به یان���ی ته نه���ا ئاوێ���ك بك���ه ن دژه خۆر ئینجا به ده موچاویان���دا ب���ده ن له ده موچاوی���ان، دوات���ر به ئیسفنجێكی ش���ل ئه ساسێكی ته نك بده ن له ده موچاویان، تۆزێك بوه ستن تا وشك ده بێته وه ، ئینجا چینێكی تر له ئه ساس���ه ش���له كه بده ن له ده موچاوو ملیان بۆئه وه ی

به یه ك ئاست ده رچێت. تێبنی : ئ���ه و خانمانه ی ده چن بۆ ئه ساسه ی ئه و پێویسته ئاهه نگ كه ده یكه ن ره قه مێك تۆختر بێت له پێستیان چونكه كامیرا ره نگی پێس���ته كه ده گۆڕێ���ت. هه روه ها باشتر وایه هه مو ئه و ئه ساسانه ی له ده موو چ���او ده درێت له ملیش به یه كره نگیی بۆئ���ه وه ی بدرێت،

پێست ده ركه وێت.

ئا: مه زهه ر که ریم

کاتێک دەچیتە ئەو چایخانەیە بەئه ستەم جێگەی رۆیشتنت هەیە،

گەر وێنەکەی تاتڵیساسیش نەبینیت، بەگۆرانیە تایبەتەکانیدا کە بەئەستەم

له تۆمارگەکان دەستدەکەوێت، ئەو چایخانە سێگۆشەییە دەناسیتەوە

کە دەکەوێتە شەقامی کاوەی شاری سلێمانیەوە و زۆربەی ئەو کوردانەی

له باکوری کوردستانەوە رو لەم شارە دەکەن لەوێدا کۆدەبنەوە.

کوردس���تان هەرێمی لەش���ارەکانی کەمنی���ن ئەو ش���وێنانەی ب���ە ناوی تاتڵیساس���ەوە ناون���راون، بەاڵم ئەو خاوەنەکەی تایبەت���ە، چایخانەی���ە دەڵێت "س���ێ جار خەونم بە ئیبۆوە بین���وە ، ئەوکات���ەی بینی���م چ���اوم

پڕبوله فرمێسک".

خاوەن���ی حەمەس���ەعید باخ���ەوان چایخانەک���ە ب���اس له ح���ەزی خۆی دەکات ب���ۆ گوێگرتن له ئیبۆ و دەڵێت "هەر له منداڵیەوە گوێم له گۆرانیەکانی دەگرت، بە فیلمەکانی سەرسام بوم، س���ەرجەمیانم بەکاسێت و سی دیش هەی���ە، رۆژانە زۆرێ���ک دێنە الم بۆ ئەوەی ئ���ەو گۆرانیانەیان بدەمێ کە

لەتۆمارگەکاندا دەست ناکەوێت".ئ���ەو باس ل���ەوە دەکات کە زۆرکات گۆرانیەکان���ی بەه���ۆی "چا"ک���ەی ئیبراهیم تاتڵەس���ەوە دەفرۆش���ێت ،

"بەهۆی ئیبۆوە بازاڕم زۆر باشە".لەش���اری هەولێر تۆمارگایەک و چەند کۆگایەکی جلوبەرگ بەناوی ئیبراهیم تاتڵەسەوە هەیە، جگە له پرۆژەیەکی نیشتەجێبون .له شاری تەواونەکراوی ل���ەو چایخانەیە س���لێمانییش جگە تۆمارگای���ەک هەی���ە بەن���اوی ئ���ەو

هونەرمەندە کوردە تورکییه وه .

ئا: پەرێز ناسڕ

"هەمو نەخۆشیەک پێویستی بە ڤاکسینێکە تا رێگە له توشبونی

خەڵک و باڵوبونەوەی بگرێت، هۆشیاریش ڤاکسینی ئەو قەیرانانەیە

کە کۆمەڵگای کوردی بەدەستیەوە دەناڵێنێت"، محەمەد ئیسماعیل پێشی وایە کە لەئێستادا ئەو ڤاکسینە کەس

نایەوێت.

یاس���ایەک لەکات���ی دەرکردن���ی هەر لەالی���ەن پەرلەمان���ی کوردس���تانەوە، مەرجی سەرکی ئەوەیە کە وەزارەتەکان هۆش���یاری بدەن بەتاکەکانی کۆمەڵگا، ب���ەاڵم زۆرێک له هاواڵتی���ان پێیان وایە هۆش���یاری خەڵک هێش���تا له نزمترین

ئاستدایە. چاالکوان���ی کۆمەڵگ���ەی مەدەن���ی، پەرێز عوم���ەر پێی وایە ک���ە گەنجان کەمتەرخەمن لەبەرزکردنەوەی ئاس���تی هۆش���یاریان و دەڵێ���ت گەنجان خەون و گەنج���ان نییە"دەبێ���ت ئامانجی���ان لەخوێندنەوەوە دەست پێبکەن وعەقڵیان هەژمون���ی لەب���ن هۆش���یاربکەنەوە ئایدۆلۆژیاو تەنانەت لەبیری فەیلەسوف و هەموڕێبازەکان دەربچن و لەدەرەوەی س���ەیربکەن بازنەداخراوەکان���ەوە وبڕیارب���دەن، کاتێ���ک گەنج ئ���ازاد بو دەتوانی���ت ڕەنگە جیاوازەکان ببینێت و ڕێگا جۆراوجۆرەکان هەڵبسەنگێنێت".

پەرێ���ز جەخت دەکات���ەوە کە دەبێت ژینگەی���ەک هەبێت ک���ە هۆکاربێت بۆ بەرزکردنەوەی ئاستی هۆشیاریی "ژینگە ڕۆڵی س���ەرەکی هەیە بۆ ناهۆش���یاری گەنجان،ئەگەر لەشارۆچکەیەک ژینگەی وەرزشی فەراهەم بێت ئەوە وەرزشوانی زۆر دەبێت،ب���ەاڵم ئەگ���ەر کتێبخانەو ڕۆشنبیری وپێش���بڕکێی چاالک���ی

خوێندن���ەوەو هۆن���راوەی ل���ێ ئەنجام نوسەرلەوش���وێنە بدرێت،بێگوم���ان کارگەیەکی گەر س���ەرهەڵدەدات،بەاڵم دروست ئەوبواره شارەزای لێبێت،ئەوا

دەبێت".

گوڵ���زار ئه حم���ه د کچێک���ی تەم���ەن 28 س���اڵە و پێ���ی وای���ە بەب���ێ گەنج نابێت، دروست هۆشیار کۆمەڵگایەکی گەنجەکانمان "پێویس���تە ئه ودەڵێ���ت چڕبکەن���ەوە هەموهەوڵەکانی���ان لەگەشەپێدانی کەسایەتیان و هەوڵبدەن ببن���ە هاواڵتییەک���ی کارای هۆش���یارو پێویس���تە کۆمەڵگا هەرتاکێکی بوێر،

بەجەس���تەیەکی بەهێ���زو دەرونێک���ی پڕاوپڕلەهیواو ئامانجەوه پان بۆ ژیان بێ پان و لەهەرگەنجێکی دابنێ،ئەگەر بێهیوا له ژیان بپرسی بۆچی هیچ چاالکیت نیی���ە ی���ان بۆچ���ی واخەمباری،ئەوە لەوەاڵمدا دەڵێ زۆر هەوڵمدا سەرکەوتو ئەگەرمتمانەت نەخێر،تۆ بەاڵم نەبوم، بەخۆت بێت وکەمێک هۆشیاربیت، ئەوا

سەرکەوتو دەبیت".محمد اس���ماعیل گەنجێکی تەمەن 25 ساڵە، ئەو باس لەو هۆکارانە دەکات کە رێگرن لەوەی گەنجان هۆشیار ببنەوە و پێش���ی وایە کە گەنجان ئێستا ئامرازی باش���تریان لەبەردەس���تدایە بەبەراورد

بەراب���ردو بۆئەوەی هۆش���یاری خۆیان بەرزبەکەنەوە بەبەراورد لەگەڵ سااڵنی ڕابردو، "سااڵنی ڕابردو زیاتر لەڕێگەی خوێندن و خوێندنەوەوه بوە،بەاڵم ئێستا بەه���ۆی پێش���کەوتنی تەکنەلۆژی���اوە ڕێگەخۆش���کراوە زۆر تاڕادەیەک���ی بۆبەرزکردنەوەی ئاستی هۆشیاری تاک و لەهەمو دنیادا س���ەرچاوەی کۆمەڵگا. یەکەم���ی هۆشیاری وڕۆش���نبیری تاک و کۆمەڵ دەگەڕێتەوە بۆخوێندنەوە،بەاڵم ئێمە ئەوەمان پش���ت گوێ خس���توەو تەنها بۆ ناوبان���گ کتێبخانەمان هه یه و به ش���ێک له گه نجانی���ش ته نها بۆ پۆزو

خۆده رخستن کتێب ده کڕن".

پێویسته خانمان ئه وه بزانن كاتێك ده یانه وێت ئه ساسی ده موچاویان بكه ن ئه وه ده بێت به پێی جۆری پێس���ته كه یان ئه ساسه كه هه ڵبژێرن و

بیكه ن، ئه ویش به م رێگایانه ی خواره وه .

تارا عومەر، خاوەنی ئارایشتگای اللەلی بۆ جوانکردنی خانمان لەگەرەکی ئاشتی

سیحری جوانی به م شێوه یه ئارایشتبۆ ده موچاوت بكه

ده موچاوت پاك بش����ۆ پێنج خوله ك چاوه ڕێ بكه تاوه كو وشك ده بێته وه پاشان دژه خۆر له پێستت بده به پێی جۆری پێسته كه ت، دواتر ئه ساسێكی ته ن����ك وك����ه م و وش����ك)باوده ر( له ده موچاوت بده ، چاوه ڕێ بكه و دواتر

چینێكی تر ئه س����اس بكه به تایبه تی ئه و ش����وێنانه ی كه ش����وێنی زیپكه یان چاڵییه كی تێدایه كه پێویس����تی به ئه ساس����ی زیاتره ب����ۆ ئه وه ی وه ك ش����وێنه كانی تری ده موچاوی لێدێت و

ئه و گرفتانه ده شارێته وه .

بۆ‌پێستی‌‌چه‌ور

بۆ‌پێستی‌‌وشك

هۆشیاری.. ڤاکسینە ونەکەی کۆمەڵگا فیلمه‌‌نوێیه‌که‌ی‌ئاکۆ‌عه‌زیز‌

تا‌ئێستا‌ناوی‌نییه‌

چایخانەکەی‌تاتڵیساس؛‌کوردەکانی‌باکور‌

له‌سلێامنی‌کۆدەکاتەوە

ئاکۆ عه زیز س���ه رقاڵی هونه رمه ند نوێیه و فیلمێکی کورته ده رهێنانی تا ئێستاش هه رچه نده به شی زۆری کاره کانی ته واوبوه ، به اڵم هێش���تا

ناوی بۆ دانه ناوه .ئاکۆ ناوه رۆکی کورت���ه فیلمه که ی عه زی���ز ب���اس له الدێی���ه ک ده کات که ته نها منداڵێ���ک و باپیری تێیدا

ده ژین. پی���اوه فیلمه ک���ه دا له کورت���ه به ته مه نه ک���ه که به ه���ۆی مینه وه

قاچێکی په ڕیوه ، ئیش���ی ده ستیی ده کات و منداڵه که ش ده یباته شارو

ده یفرۆشێته وه .هه ریه ک له ئه کته ران ئازاد باستان، دیار ته ها، نه سرین حه سه ن و پۆشۆ ش���اخه وان له کورته فیلمه که دا ڕۆڵ

ده گێڕن.وێنه گرتنی فیلمه ک���ه له الیه ن ژیار فایه ق���ه وه ئه نجام���دراوه و به رهه م ته ی���ب، کاری دیزایین و دیکۆری بۆ

کردوه .

)داعش( هه روه ك پێش����و هه وڵماندا رون����ی بكه ین����ه وه ، ته نها به س����ه له فی جیه����ادی و تون����دڕه وی ئاین����ی و تیرۆر ناخوێنرێته وه و لێ����ی تێناگه ین. چونكه زۆر له وه ف����ره ره هه ندت����ر و ئاڵۆزتره ، گه وره بون����ی له فراوانبون����ی ئازاره كانی عێراق و سوریا و به تایبه تیش سوننه كانی ئ����ه و دو واڵته وه س����ه رچاوه ده گرێت. ب����ۆ نوێی����ه ناونیش����انێكی داع����ش كۆكردن����ه وه ی چه ندی����ن فۆرمی بوغز و تۆڵه و رق و خه ونی له چاڵنراو و هه س����ت به تااڵوی شكس����ت. له هه ن����اوی خۆیدا و به مۆركێكی ئاینییه وه ، ده مارگیری خێڵ و ناسیونالیزم مه زهه ب و ئایدۆلۆژیا و ئاین، خه لدونیدا )عصبیه‌(تێك����ی له دوتوێی كۆده كات����ه وه 1. هه ر بۆیه س����تراتیژی روبه ڕوبونه وه ی داعش، ده بێت له س����ه ر زانستی قوڵ و تێگه یش����تنێكی بنه مای دوور له س����ۆز و هه ڵچوون و رواڵه تبینی و بۆ دابمه زرێت. به نه فرینكردنی سیاسی ئه وه ی س����یما شاراوه كانی ئه و ره هه ند و هێزانه ی ناوی ، كه له ئێستادا نایانه وێت و به ناو وناسنامه ی نازانن، به به رژه وه ندی خۆیان����ه وه ، ده ربكه ون و بناس����رێنه وه ، له به رچاومان بێت و حسابیان بۆ بكه ین. داع����ش به یانكردن و دوباره گوزارش����ت دواتر عێراق و س����وننه ی له خۆدانه وه ی سوننه ی سوریایه . هه ر بۆیه بۆ ئه وه ی ره گ����ه قوڵه كان����ی ئایدۆلۆژیای داعش ده ستنیش����ان بكه ین، ده بێت له ناسینی س����وننه ی عێراق به پله ی یه كه م و دواتر س����وننه ی س����وریا و په یوه ن����دی ئ����ه م ناسنامه یه له مێژوی نوێدا، به دامه زراندنی قه واره و ناس����یونالیزمی عێراقی و هێزه ناسیونالیس����ته عه ره ب����ه كان و له وانه ش

حزبی )به عس(ه وه ده ستپێبكه ین. دوای ئه وه ش پێویسته تێگه یشتنێكی گشتیمان بۆ ته وژمی سه له فی جیهادی و سه رهه ڵدانی و گه شه كردنی و ره وته كانی و ش����ێوازه كانی كارك����ردن و تێزه كان����ی و

به ڕێوه بردنی ملمالنێكان هه بێت.هه ڵدان����ه وه ی الپ����ه ڕه ی مێژوی نوێی دوباڵه كه ی ملمالنێی س����وریا و عێراق و خۆیان����دا و له نێ����و به ع����س، حزب����ی ره نگدانه وه كان����ی و ملمالنێ����ی خوێناوی درێژخایه نی هێزه شیعه مه زهه بیه كانی عێراق له گه ڵ رژێمی پێش����و، ش����ه ڕی هه ش����ت س����اڵه ی له گه ڵ ئێران و شه ڕ دژی كورد و دۆخی راپه ڕینی شیعه كان و روخانی رژێم و ئه و دۆخه ی لێی كه وته وه ، ئاسۆ و په نجه ره ی نوێمان به ڕوی باشتر تێگه یش����تن له )داعش( و سروشتی ئه م قۆناغه له عێ����راق و ناوچه ك����ه دا به ڕودا ده كاته وه . چونكه ئه گه ر پێمان وابێت، )داع����ش( ئ����ه م دۆخ����ه ی خوڵقاندوه به هه ڵ����ه دا چوی����ن، چونك����ه راس����ترو زانس����تی تر ئه وه ی����ه بوترێت كه دۆخه بااڵده س����ته كه له پش����ت س����ه رهه ڵدان و

گه وره بونی داعشه وه یه .ره هه نده تایه فه گه ری و س����وننیه كه ی له عێراقدا، جیهادی س����ه له فی ته وژمی زه رقاویی����ه وه و له س����ه رده می ه����ه ر ل����ه دوای روخان����ی رژێمی پێش����و، ئه و بۆشاییه س����تراتیژییه ئه منی و سیاسی و به جۆرێ كه وته وه ، لێی دامه زراوه ییه ی به كاریگه ربونی هه س����ت له ج����ۆره كان ناسیونالیزمی ره هه نده كانی هه ناس����ه و س����وننه گه رایی عه ره ب����ی و عێراق����ی و ده كرێت. دوای روخانی رژێم، پێكهاته ی س����وننه له عێراقدا كه خۆی به خاوه نی عێ����راق و هێزی بااڵده س����ت و ش����اره زا له به ڕێوه بردنی ده وڵ����ه ت و ئه مانه تداری له رۆژهه اڵتی ناس����یونالیزمی عه ره ب����ی جیهان����ی عه ره بی����دا ده زانی ، هه س����تی په راوێزكه وتن و گه وره و به شكس����تێكی جیاكاریكردن دژ به خۆی كرد، له كاتێكدا پێكهاته ی شیعه به پێچه وانه ی ئه مه وه ، هه ستی به سه ركه وتنێكی مێژویی به سه ر سه رسه خته كانی هه ره له دوژمنه یه كێ خۆیدا كردو به گیانی تۆڵه س����ه ندنه وه و زه لیلكردن����ی ب����ون و له خۆبای����ی

به رامبه ریشه وه مامه ڵه ی كرد2.به عس به رژێم����ی ئه گه ر س����ه باره ت به گش����تیش س����وننه ی عێراق، كۆماری ئیسالمی ئێران و هاوپه یمانه شیعه كانی له پله ی یه كه م����ی دوژمنه كانیاندا بوبن و به ش����ێكی گرنگ����ی ناس����نامه ی خۆیان له گه ڵ به ربه ره كان����ێ له دوژمنایه ت����ی و ئه واندا وه رگرتبێ����ت، ئه وا )داعش(یش هه ر له )زه رقاوی ( یه وه تاكو )به غدادی (پارێزگاری ن����وێ زمانێكی به ش����ێواز و ل����ه م ده ستنیش����انكردن و پۆلێن كردن و

عه قیده سه ربازی و سیاسی و مه زهه بی و ئایدۆلۆژییه كردوه .

زه رقاوی وه ك دیارترین س����ه ركرده ی ره وت����ی س����ه له فی جیهادی ل����ه دوای ه����اوكاره له گ����ه ڵ )2003(ه وه ، له هۆكارێك و زیاد له به ر عێراقیه كانیدا، له وان����ه ش واقیع����ی دوای روخانی رژێم له عێ����راق و به ده سه اڵتگه یش����تنی هێزه شیعه خه نیمه كان، به یارمه تی هێزه كانی مه زهه بی قانگدانێكی كه وتنه ئه مریكا، توند دژ به ش����یعه و به ش����ێكی گه وره ی توندوتی����ژی و ك����رده رق وتوڕه ی����ی و ترۆریستی و تۆڵه س����تێنه كانی خۆشیان دام وده زگاو س����ه ركرده و ئاراس����ته ی به گش����تی به رژه وه ندیی����ه كان و خه ڵكی ئ����ه وان كرد. ه����ه ر له رێی ئه مه ش����ه وه له س����عودیه و زۆری جیهادگه رایه ك����ی ئۆردن و واڵتانی تری ناوچه كه وه به ره و خۆی����ان كه مه ندكێ����ش ك����رد. چونكه جیهادگه را ده ره كییه كان دۆخی عێراقیان به ده رف����ه ت ده زانی ب����ۆ به كرده كردنی وه هابیه عه قیده یی����ه هه ڵوێس����ته ئه و ته قلیدی����ه ی هه ر له س����ه ده ی نۆزده وه شیعه ی كردبوه ده ره وه ی ئیسالم و به یه كێ له دوژمنه سه رسه خته كانی ئه هلی

سوننه و جه ماعه تی له قه ڵه م دابو3.ئایدۆلۆژی����ای دژایه تی و به م ج����ۆره روبه ڕوبون����ه وه ی ش����یعه دوای روخانی رژێم����ی به عس بوه به هێزترین ئامرازی

سازدانی سوننه دژ به واقیعه نوێیه كه .به حوكم����ی عێراقی����ش س����وپای هه مه الیه نه بونی رژێمی به عس و ئایدۆلۆژیا نادیموكراس����ییه كه ی ، س����ه ركوتكه ر و س����وپایه كی ئایدۆلۆژی بو، س����وپایه ك ب����و له پێناو حزبی به ع����س و ئایدۆلۆژیا سۆش����یاڵ ناسیونالیسته توندڕه وه كه ی عه قی����ده ی ل����ه ڕوی بنیاتنراب����و. سه ربازیش����ه وه ، به حوكمی ملمالنێیه كی مێژوی����ی دور ودرێ����ژو ب����ێ متمانه ی����ی نێوانی����ان و ش����ه ڕی هه ش����ت س����اڵه و روبه ڕوبونه وه ی هێزه شیعه نه یاره كانی رژێمی پێشو، ئێران و پێكهاته ی شیعه ی به یه ك����ێ له دوژمنه پله یه كه كانی خۆی ده ستنیش����ان كردبو. به گوێره ی هه مان عه قی����ده ش له گه ڵ كۆماری ئیس����المی ئێراندا چوه ش����ه ڕێكی خوێن����اوی بێ

هوده وه .ئه ده بیاتی به عس و ده زگا ئایدۆلۆژی و راگه یاندنه دۆزه خیه كه شی، وه ك هه وڵێك بۆ دوب����اره ته وزیف كردن����ه وه ی مێژو، كۆماری ئیس����المی ئێرانی به ده سه التی س����ه فه وی ناو ده برد و تاكو ئێستاش����ی جیهادگه راكانی به عسی و بێت، له گه ڵدا عێراق هاوپه یمانی نێوان ئێران و شیعه ی ئاوه ڵناوی س����ه فه وی عێراق، به هه مان

وه سف ده كه ن!ده شیانه وێ له ڕێی ئه م زمانه وه ئاماژه

به وه بكه ن كه :1. ملمالنێ����ی نێوانیان و دوژمنایه تی ئه وان بۆ ئه مان ره گ وڕیشه یه كی مێژویی

قوڵی له پشته وه یه .2. وێناكردنی خۆیان وه ك میراتگری مێژوی بابوباپیران ل����ه روبه ڕوبونه وه ی

ئه م مه ترسیه دا.3. زه قكردنه وه ی ره هه نده مه زهه بیه كه له وه ی جه ختكردنه وه له ملمالنێك����ه دا و ئه م تایپه ی ئێس����تا له ش����یعه گه رێتی ، تایپێكی فارسی ئێرانی دابڕاوه له ریشه عه ره بییه ك����ه ی و به رهه م����ی كارلێك����ی دام����ه زراوه و له گ����ه ڵ مه زهه به كه ی����ه

ده وڵه تی سه فه ویدا.دوای روخانی رژێم و هه ڵوه شاندنه وه ی س����وپای پێش����وی عێراق له الیه ن پۆل بریمه ر، حاكمی كاتی ئه مریكا، هه زاران ئه فسه ر و پله داری ئه م سوپایه ، خۆیان له بۆش����ایی و په راوێزێكی تاقه تپروكێندا بینیی����ه وه . به مه ش هه س����تیان كرد كه ده س����ه اڵت به ده س����ته وه گرتنی له گه ڵ له الی����ه ن هێزه ش����یعه كانه وه ، ش����تێك به ن����اوی )عێراق(و )س����وپای عێراق( بون����ی نه ماوه و خۆش����یان به س����یفه تی تاكه ك����ه س و پێكهات����ه ش كه وتونه ت����ه ئه م به رده م هه ڕه ش����ه یه كی جددیه وه . دۆخ����ه ش وه ك دواتر هه ن����دێ ئاماژه ی پێده كه ین، پاڵی به س����ه دان ئه فس����ه ر و پل����ه داری ئه م س����وپایه وه ن����ا، له ڕێی به رهه ڵس����تكاره به هێ����زه تێكه ڵب����ون له رق����ی به ش����ێ چه كداره كان����ه وه ، به تااڵوی شكستی په نگخواردو، هه ست خۆی����ان به رامبه ر هێزه كان����ی ئه مریكا و هاوپه یمانه كانیان ش����یعه كان و هێ����زه ده رببڕن .. گه ر به شێكیشیان له ناو ئه و گروپانه دا خۆیان رێكخس����تبێته وه ، كه به پاشماوه كانی به عس له قه ڵه م ده دران، ئه وا س����ه دانی تریان رویان له ریزه كانی

رێكخراوه س����ه له فییه جیهادیه كان كرد. چونك����ه ئه مان له روانگه ی هه ڵوێس����تی توندی ئایدۆلۆژیانه وه به رامبه ر به شیعه و هاوكاره كانی����ان و هێ����زه ئه مریكیه كان و ئێ����ران، تینوێتی زۆرت����ری ئه وانیان بۆ تۆڵه كردنه وه و خۆسه لماندنه وه و زه بردان

له دوژمنه كانیان ده شكاند!تێكه اڵوبونی ئه فس����ه رانی پێش����ووی عێراق له گه ڵ رێكخراوه جیهادییه كانیشدا، ده گه ڕێت����ه وه بۆ رۆژه كانی س����ه ره تای هێزه خۆڕێكخس����تنی رژێ����م و روخانی جیهادگه راكان بۆ چونه ناو ش����ه ڕێكی له گه ڵ خوێناوی س����ه ربازی و مه زهه بی هێزه كانی ئه مریكا و سوپاو پۆلیسی نوێی عێراق و میلیش����یا شیعه كان و ئه وه نده ی

پێشیان كرابێت ، كورده كان.س����ه ره تاوه رۆژان����ه ی ل����ه و ه����ه ر )أبوالغادیه به ن����اوی جیهادگه رای����ه ك السوری( س����ه ربازگه یه كی له ناو خاكی س����وریا و نزیك به س����نوری عێراق، بۆ ك����ه جگه ك����رده وه ، خۆبه خش����ه كان توان����ی بیانیی����ه كان، له خۆبه خش����ه ئه فس����ه رانی به رچ����اوی ژماره یه ك����ی پێشوی س����وپای عێراق و ئه و كه سانه ی شاره زاییه كی باشی شه ڕیان له به ره كانی ش����ه ڕ دژ به كۆم����اری ئیس����المی ئێران په یداكردب����و، كۆبكات����ه وه ، ك����ه یه كێ له وانه ش )أبو عم����ر البغدادی( ئه میری ده وڵه تی ئیسالمی عێراق بو كه له )20/

نیسان/2010( كوژرا4.عمر )ابو س����ه ركردایه تی سه رده می بغ����دادی( ب����ۆ )ده وڵه ت����ی ئیس����المی عێراق( مه س����ه له ی رۆڵ����ی عێراقیه كان به ڕێوه بردن����ی له س����ه ركردایه تی و رێكخراوه كه و داڕش����تنی سیاسه ته كان و ك����رده ئۆپراس����یۆن و به ڕێوه بردن����ی س����ه ربازییه كان وروژا و هاته پێش����ه وه ، ك����ه تائه وكاته زۆرینه ی س����ه ركرده كان

له جیهادگه ره بیانییه كان بون.مش����ت ومڕه كانی به خۆداچوون����ه وه و ناو زیندان����ی )بوكا(یش له گه ڵ هه ندێ جه مس����ه رگیری ناوچه یی نوێ له هه ردو پارێ����زگای )ص����اح الدین( و)ئه نب����ار(دا رۆڵێك����ی گه وره یان ل����ه به )عێراقی كردنی ( پ����رۆژه ی ده وڵه تی ئیس����المی عێراقدا گێڕا و هاتنه س����ه ر ئه و باوه ڕه ی كه پێویسته عێراقی یه كان له سه رجه م پێگه كانی لێپرسراوێتی ناو رێكخراوه كه دا هه وڵدان و له گ����ه ڵ هه بێ����ت، بونی����ان له جه نگاوه ره س����ودوه رگرتن ئه وپه ڕی ده ره كییه كان. لێره وه و بۆ ساڵی كۆتایی ژیان و لێپرسراوێتی )أبو عمر البغدادی(

ی ب����ۆ ده وڵه ت����ی ئیس����المی عێ����راق، نه وه یه ك����ی نوێی س����ه ركرده كان هاتنه پێشه وه ، كه ژماره یه كیان له ئه فسه رانی س����وپای پێش����وی عێراق پێكهاتبون. ئه م ئه فس����ه رانه ش ته نها له رێكخستنه س����ه ربازییه كه دا نه بون به خاوه ن پێگه و ده س����ه اڵت، به ڵكو چه ندین كه س له وان ش����ورا(، )ئه نجومه نی به ئه ندامی بون له نمونه ی ئه وان����ه ش ئه مانه ی خواره وه

بون: عقی����د‌أبو‌عبدالرحم����ن‌البباوی،‌عمید‌

محم����د‌الن����دی‌‌الجب����وری،‌‌ناس����راو‌ب����ه‌‌)الراع����ی(،‌عمی����د‌ابراهی����م‌الجنابی،‌عقید‌عدن����ان‌لطیف‌الس����ویداوی،‌)اب����و‌مهند(،‌عقید‌فاضل‌عبدالله‌العقدی)أبو‌مس����لم(،‌عقید‌فاچ����ل‌العیپاوی)أب����و‌إلیاس(،‌عقید‌عاص����ی‌العبی����دی،‌عقی����د‌م����ازن‌نهی����ر،‌مقدم‌نبی����ل‌عربی‌المعین����ی،‌مقدم‌محمد‌محمود‌الحیالی،‌مقدم‌میسر‌علی‌موسی‌‌

الجبوری‌.نوێی����ه ی ن����ه وه ئ����ه م له گ����ه ڵ بون����ی )عێراق����ی سه ركرده كانیش����دا سه ركردایه تی ( ده وڵه تی ئیسالمی چوه

ناو فه رهه نگی رێكخراوه كه وه .ل����ه هه مانكات����دا بڕیاردرا ل����ه ڕوی داراییه وه س����ود له هه ندێ كه سی سه ر

به رژێمی پێشو وه ربگیرێت 5.ب����ه م ج����ۆره و ئه فس����ه ره كۆنه كانی سوپای پێشوی عێراق رۆڵێكی گه وره یان له خه ڵك كه مه ندكێشكردن و به كارهێنانی پرۆژه ی خزمه تكردنی ب����ۆ تواناكانیان

خه الفه تی )داعش(دا هه بو.دوای كوش����تنی )أبو عمر بغدادی( و شوێنگرتنه وه ی له الیه ن )أبوبكر بغدادی (

ی����ه وه ، ناوب����راو درێژه یدا به پرۆس����ه ی پت����ه وی )نواه (ێك����ی دامه زراندن����ی له مه ش����دا له عێراقییه كان. س����ه ربازی پش����تی به حاجی به ك����ر و )عبدالرحمن ببالوی ( و هه ندێ ئه فس����ه ری تر به ست، كه جومگ����ه ی گرنگیان له رێكخراوه كه دا به ده س����ته وه ب����و6، له پ����اڵ ئه م����ه دا هه وڵ����ی ده دا جیهادگه راكانی ده ره وه ی عێراق به ش����ێوه یه كی سه ره كی له به شی )ش����ه رعی (رێكخراوه كه دا رۆڵ ببین����ن. به مه به س����تی به رده وامیدان به راكێشانی جیهادگه راكان����ی ده ره وه ب����ۆ ریزه كانی رێكخراوی ده وڵه ت، له مه ش����دا به پله ی یه كه م پش����تی به سعودی و كه نداویه كان ده به ست7. به غدادی دوای ئه م هه نگاوه ی خۆبیناكردن����ه وه ی له پرۆس����ه یه كی ئه زمونی )صح����وات(دا، دوای نوێ����ی ستراتیژی كاركردنی نوێی له )6( توخم داڕشت. كه له یه كه میاندا جه خت له سه ر له ش����اره زایی س����ودوه رگرتن ئه وپه ڕی ئه فسه ره كانی س����وپای پێشوی عێراق داڕش����تنی به مه به س����تی ده كات����ه وه ، س����تراتیژی س����ه ربازی رێكخراوه كه یان

له الیه ن ئه وانه وه 8.)هه یسه م مه نناع( له زیاد له شوێنێكی راپۆرته ك����ه ی خۆیدا، ئام����اژه به رۆڵی ئه فسه ره كانی س����وپای پێشوی عێراق له ن����او )داع����ش(دا ده كات ، ته نانه ت به بڕبڕه ی پشتی هێزی سه ربازی و ئه منی رێكخراوه كه یان ده زانێت. هه روه ها باس له وه ده كات كه وه ك كه سێكی لێكۆڵه رو به دواداچو ب����ۆ روداوه كانی ناو عێراق، )200(كه س����ی لیس����تێكی توانیویه تی له ئه فسه رانی پێش����وی سوپای عێراق ئاماده بكات، ك����ه له كاتی دامه زراندنی ده وڵه تی ئیسالمی عێراقه وه تاكو ئێستا جۆرا وجۆر و س����ه ربازی لێپرس����راوێتی پۆس����تی والیان وه رگرتوه . پێش����یوایه كه ئه م ئه فسه رانه ته نها بڕبڕه ی پشتی هێزی سه ربازی و توانای ئه منی )داعش(یان پێكنه هێناوه ، به ڵكو شوێنپه نجه یان به س����ه ر ئایدۆلۆژی����ای رێكخراوه ك����ه و سیاس����ی و ش����ه رعی و هه ڵوێس����تی زی����اده ڕه وی له روبه ڕوبون����ه وه له گ����ه ڵ پێكهاته سروش����تیه كانی كۆمه ڵگاش����دا داناوه . )هه روه ك پێش����تر ئاماژه مان

به هه ندێ له ده ركه وته كانی كرد(. ئ����ه م گروپ����ه ئه فس����ه ره ش هه ندێ كلتوری كۆمه اڵیه تی و ده رونی و توخمی هاوبه ش به یه ك����ه وه كۆیانده كاته وه ، له

گرنگترینی ئه وانه ش:1� ده وڵه تگه رایی: ئه فسه ره پێشوه كان ل����ه وه دا هاوبه ش����ن ك����ه بیناكردن����ی ده وڵه ت و سوپا وه ك تاكه رێباز و شێواز ده بیننه وه ، ب����ۆ روبه ڕوبونه وه ی بڕیاری هه ڵوه شاندنه وه ی داموده زگا سه ربازی و ئه منیه كان له الیه ن هێزی داگیركه ره وه . هه روه ها ره فزكردن����ی بیرۆكه ی دوباره هێزه كان����ی س����وپاو بیناكردن����ه وه ی ئاسایش����ی ناوخۆ، له س����ه ر ده س����تی هێزه كانی ئه مریكا و ئه و حكومه ت و هێزه سیاس����یانه ی كه به پاش����كۆی ئێرانیان ده زانن. ده س����تێكی بااڵشیان له لێدان و پاكتاوكردن����ی ئ����ه و كه س����انه ی ناوی خۆیان بۆ س����ه رباز و پۆلیس ده نوسی، له گ����ه ڵ یه كه كانی س����وپا و پۆلیس����دا هه بو، به یه كچاو س����ه یری ئه وان و هێزه داگیركه ره كانی ئه مریكایان ده كرد! هه ر بۆیه پێیان وایه كه پرۆژه ی جیهاد به بێ ئه نجامدانی ئه ركی بیناكردنی ده وڵه ت و

سوپا، ناته واوو بێسوده .

نۆزدەيەمەوە س����ەدەی لەس����ەرەتاکانی جۆرێک لەهۆش����یاریی تازە ل����ەم ناوچەیەدا دروس����تدەبێت ئ����اکاری س����ەرەکیی تیایدا ق����وڵ بەوەی بریتیي����ە لەهەس����تکردنێکی دونیای ئیس����الم و موس����ڵمانان دونیایەکی ت����ەواو داوکەوت����و و بەجێم����اوە لەڕەوتی خۆیاندا. لەس����ەردەمەکەی شارس����تانیەت سیاس����یی و لەڕووی ئیس����المییەکان واڵتە نەخۆش����ن و فەرهەنگییەوە کۆمەاڵیەتی����ی و بەس����ەرلەنوێ گەورەیان پێداویس����تییەکی هەی����ە، تازەکردن����ەوە داڕش����تنەوەو لەتازەکردن����ەوەی هۆش����یارییەوە بیگرە بۆ تازەکردنەوەی کۆمەڵگاو شێوازی حوکمڕانیی و دەزگاکان����ی خوێندن و پەروەردەو پەیوەندی نێوان پێکهات����ە جیاوازەکانی ناو کۆمەڵگاو مەسەلەی دانیشتوان و تەندروستیی گشتیی و ئەم����ن و ئاس����ایش و هت����د.. بەکورتیی ئەو شتەی ناوی ژیانی سیاسیی و کۆمەاڵیەتیی و فەرهەنگیی����ە، ئ����ەوەی پێیدەڵێ����ن "ژیانی پێداویس����تییەکی لەو واڵتانەدا، گش����تیی" گەورەی بەس����ەرلەنوێ هەڵس����ەنگاندنەوەو

ڕەخنەکردن و گۆڕین و دەسکاریکردن هەیه .یەکێ����ک لەئ����اکارە س����ەرەکییەکانی ئەم هۆش����یارییە تازەیە ئەوەیە ک����ە هەڵگرانی کۆمەاڵیەتیی و لەکایەیەک����ی زی����اد لەن����او ل����ەالی زیاد لەبکەرێ����ک ئامادەیە، وەکچۆن مەسیحییەکی عەلمانیی و سۆسیالیستی وەک فەرەح ئەنت����وان باس لەگرنگیی تازەبونەوە دەکات، ئ����اواش ئیمامێک����ی دینی����ی وەک محم����ەد عەبدەش هەم����ان داواکاریی هەیە، لەدونیای ئێمەش����دا شاعیرێکی وەک حاجی قادری کۆیی، ک����ە پێیەکی لەناو دینداریی و داواکاریی هەم����ان لەدەرەوەیدایە ئەویتری هەیه . لەناو کایەی دین خۆش����یدا، سەدەی نۆزدەیەم، سەدەی بەرهەمهێنانی کەسانێکە لەوە ناترسن باس لەوەبکەن کە لەدونیایەکی ت����ەواو دواکەوت����ودا دەژین و بەش����ێک لەم دواکەوتنەش ببەستنەوە بەشێوازە بااڵکانی لەکۆمەڵگاکانیان����دا. دینداریی����ەوە دی����ن و من����ەوەرە دینییەکان����ی ئ����ەو ڕۆژگارە ئەو ڕاستییە دەزانن کە کۆمەڵگاکانی ئەو ناوچەیە نەخۆش����ن و بەش����ێک لەنەخۆشییەکەشیان پەیوەس����تە بەو ش����ێوازەوە لەئیس����الم کە لەناو بەشێکی زۆری دەزگا دینییەکان و الی بەش����ی زۆری بکەرە دینییە سەرەکییەکان ئامادەی����ە. ن����ەک ه����ەر ئەمە بەڵکو س����ڵ لەوەش ناکەنەوە کە دیاردەی س����تەمگەریی سیاسیی بەستەمگەریی دینییەوە گرێبدەن و ڕەگەکانی س����تەمگەریی سیاسییی ببەنەوە ب����ۆ ن����او س����تەمگەریی دینی����ی. بەکورتی خوێن����دەوارە دینییەکان����ی ئەو س����ەدەیە، سڵ نادینییەکان، بەخوێندەوارە هاوش����ان ل����ەوە ناکەن����ەوە ڕەخنەی دی����ن و ڕەخنەی

شێوازی ئامادەبونی لەکۆمەڵگادا بکەن.یەکێ����ک ل����ەو گۆڕان����ە گرنگان����ەی لەو سەدەیەدا دروستدەبێت نزیکبونەوەی زیاترە پەیوەندییەکانە چڕبون����ەوەی لەئەوروپ����او بەم بەش����ەی دونیاوە، کە لەو س����ەدەیەدا وەک پێشکەوتوترین بەشی دونیا، بینراوه. ئەوروپ����ای ڕۆژگارەش ئ����ەو ئەوروپ����ای س����ەردەمی لیبرالیزم����ە، ئەوروپ����ای دوای شۆڕشی فەرەنسیی و باڵوبونەوەی جاڕنامەی یەکەم����ی مافەکان����ی مرۆڤە. ئ����ەوەی لەو ڕۆژگارەدا س����ەرنجی خوێندەواران����ی ئ����ەم ناوچەیەی ئێمە ڕادەکێشێت کۆمەڵێک بابەتە لەوانەش، بۆ نمونە، ئامادەگیی بەرفراوانیی ڕۆژنام����ەو گۆڤارو چاپەمەنیی����ە لەواڵتێکی وەک فەرەنس����ادا ک����ە تیایاندا نوس����ەران و خوێنەران بەئاشکراو بێ هیچ پێچوپەنایەک بک����ەن، ش����ت زۆر ڕەخن����ەی دەتوان����ن لەڕەخنەکردن����ی پادش����ای حوکمڕانەوە، بۆ ڕەخنەکردنی دەزگا دینییەکان و لەوانیشەوە بۆ ڕەخنەکردنی سەرجەمی ئەو دەزگایانەی کە ژیانی گشتیی ڕێکدەخەن و بەڕێوەدەبەن. هۆشیارییەک لێرەدا ڕەخنەیی هۆش����یاریی نییە بترسێت و خۆی لەقسەکردن بشارێتەوە، ی����ان نەوێرێت پەنجە بخاتە س����ەر کێش����ە سەرەکییەکانی دونیای خۆی. کەسایەتییەکی وەک رەفاع����ە رافع تەهتاوی میس����ریی، کە وەک ئیمامێک����ی دینیی لەگ����ەڵ 60 قوتابی میسریدا، دەچێت بۆ پاریس، به دورودرێژیی لەس����ەر ئەم بەش����ە گرنگەی ژیانی گشتیی لەواڵت����ە ئەوروپییەکان����دا دەنوس����ێت و پێ لەس����ەر ئامادەگیی هۆشیارییەکی ڕەخنەیی دادەگرێت ک����ە دەتوانێ����ت ڕەخنەی هەمو شتەکان بکات، بەدین و دەسەاڵت و کولتورو

پەیوەندییە کۆمەاڵیەتییەکانەوە.ل����ەو بڕێ����ک نۆزدەیەم����دا لەس����ەدەی ش����تانە بۆ ئ����ەم ناوچەی����ە دەگوازرێنەوە، ڕۆژنام����ەو چاپەمەنیی و نوس����ین، چاخانەو قاوەخان����ەو ش����وێنی گش����تیی ت����ر، لەم ناوچەیەدا دروس����تده بێت و تیایاندا مەسەلە

س����ەرەکییەکانی ژیان����ی گش����تیی دەبن����ە ڕەخنەکردن. قسەلەس����ەرکردن و ش����وێنی لەئەس����تەمبوڵ و قاهیرەو بێروت����دا چەندان ڕۆژنام����ەو گۆڤ����ار باڵودەکرێن����ەوەو دەیان شوێنی گشتیی دروستدەبێت کە نەک تەنها زمانێکی نوێ بۆ قس����ەکردن لەس����ەر دونیا دادەهێن����ن و ڕوانین����ی تازە بۆ تێگەیش����تن لەکێشەکان گەش����ەپێدەدەن، بەڵکو خودی کێش����ە س����ەرەکیی و بنەڕەتییەکان����ی ئەو دونیای����ەش دەکەن����ە بابەت����ی بەرخ����وردو ڕەخنەکردن. هاوکات ئەو ڕۆژگارە ڕۆژگاریی لەدایکبوون����ی "هۆش����یاریی دەس����توریی"و مەسەلەی "لێکجیاکردنەوەی دەسەاڵتەکان"و گرنگیی "چاودێریکردنی دەس����ەاڵت"ە. وەک کارادان����ەوە ب����ەڕوی ئ����ەم گۆڕانکارییانەدا یەکێک لەکێش����ە ه����ەرە س����ەرەکییەکانی سەدەی نۆزدەیەم دروستکردنی سیستمێکی سانس����ۆری بەهێزو بەگەڕخستنی لەشکرێک جاس����وس و هەواڵگری نهێنیی����ە کە کاریان ئەوەیە ڕۆژنامەو گۆڤارو باڵوکراوەکان بخەنە ژێر چاودێرییەوەو ڕاپۆرتی نهێنیش لەس����ەر ئەو کەس و الیەنانە بنوس����ن کە لەش����وێنە گشتییەکاندا باسی مەسەلە سەرەکییەکانی ژیانی گشتییان دەکرد. لەسەدەی نۆزدەیەمدا کەم چاخانە لەئەستەمبوڵدا هەبوە چەندان ئەوەی تێدانەبوبێت و س����وڵتانی جاسوسی دەگوتراو باس����دەکرا، نەکرێن بەڕاپۆرت و بۆ

دەسەاڵتداران نەنێردرێت.لە کۆتایی س����ەدەکەدا سانسۆری دینیی و سیاس����یی ڕوب����ەری ڕەخنەکردن����ی دی����ن و دەس����ەاڵت تەواو بچوک دەکەن����ەوە. بەاڵم ئ����ەم سنورکێش����ییە مان����ای کۆتاییهاتنی هەوڵدانەکان بۆ تازەکردنەوەو ڕیفۆرمکردنی دی����ن ناگەیەن����ێ. ئەگەرچی بەش����ێکی زۆر لەڕیفۆرمیس����تە دینییەکانی ئەو س����ەردەمە پێ لەس����ەر گرنگیی دین لەژیانی گش����تیدا دادەگ����رن، ب����ەاڵم ه����اوکات، پێ لەس����ەر لێکدانەوەو گرنگیی سەرلەنوێ خوێندنەوەو بڕیارە حوکم و تێکس����ت و تەفسیکردنەوەی دینیی����ەکان دادەگرن و بەیەکێ����ک لەئەرکە هەرە س����ەرەکییەکانی خۆگونجاندن لەگەڵ دەزان����ن. دونیای����دا، گۆڕانکارییەکان����ی مەس����ەلەی "ئیجتیهادکردن لەدیندا" دەبێت ناو بەیەکێک لەمەس����ەلە س����ەرەکییەکانی "عەقڵیەت����ی دینیی" ئەو س����ەردەمە. ئەو نەوەی����ە لەپیاوانی دین کە لەپەنجا س����اڵی دووەمی سەدەی نۆزدەیەمدا چاالکن، لەزۆر ڕوەوە س����ڵ لەوە ناکەنەوە بەش����ێوەیەکی پۆزەتیڤ باس لەدەس����کەوتەکانی ئەوروپاو پێش����کەوتنی ئەوروپییەکان بکەن و ئەوەی س����ودی کۆمەڵگاکانیانی تێدایە بێ دودڵی ڕۆش����نایی لەبەردەم ه����اوکات بگوازنەوە، گۆڕانکارییەکان����دا ب����اس لەگرنگی����ی ئەوە بک����ەن بەپێ����دراوە دینییەکان����دا بچنەوەو دینێک بەرهەمبهێنن بتوانێت لەگەڵ دونیای نوێدا بگونجێ����ت. بێگومان ئەو خوێنداوەرە دینییان����ە ب����ۆ ئیس����المی پێ����ش خۆی����ان دەگەڕێنەوە،"سەلەفێکی ساڵحی" تایبەتیان هەیە ک����ە وەک س����ەرچاوەیەکی گرنگ بۆ داڕش����تنی جیهانبینی����ی دینیی خۆیان بۆی دەگەڕێنەوە، بەاڵم بەش����ێکی گەورەی ئەو س����ەلەفەی ئەو نەوەیە ب����ۆی دەگەڕێنەوە، ناو فەلس����ەفییەکەی عەقاڵنیی و س����ەلەفە ئیس����الم خۆیەتی، لەپێش هەموانیش����ەوە، گەڕانەوە بۆ موعتەزەلەو هاوشێوەکانی. ئەو دینەی لەو سەردەمەدا بەرهەمدەهات، بەزۆر مانا، زۆر لەم دینەی ئەمڕۆ پێش����کەوتوترو

کراوەترو ئینسانیتر بو.

بیروڕا)465( سێشه ممه 122015/2/10 [email protected]

ڕەخنە لەدین، ڕەخنە لەکۆمەڵگا

لەسەدەی نۆزدەیەمدا کەم چاخانە

لەئەستەمبوڵدا هەبوە چەندان

جاسوسی سوڵتانی تێدانەبوبێت و ئەوەی دەگوتراو باسدەکرا،

نەکرێن بەڕاپۆرت و بۆ دەسەاڵتداران نەنێردرێت

رۆڵی ترسناكی ئایدۆلۆژی و سه ربازیی ئه فسه رانی سوپای پێشوی عێراق، له ریزه كانی )داعش(دا

ئه ده بیاتی به عس و ده زگا ئایدۆلۆژی و

راگه یاندنه دۆزه خیه كه شی، وه ك هه وڵێك بۆ دوباره ته وزیف

كردنه وه ی مێژو، كۆماری ئیسالمی

ئێرانی به ده سه التی سه فه وی ناو ده برد و تاكو

ئێستاشی له گه ڵدا بێت

19 »»

ئه بوبه کر عه لی

رەنگ���ە ئەم���رۆ لەهەم���و کاتێ���ک زیاتر لەس���ەر بەوتوێژک���ردن پێویس���تمان دەوڵەتێک���ی پێویس���تی زەرورەت و عەلمانی/دیموکراتی هەبێت. ئەم چەمکە کە لەالیەن زۆرێک لەهێزە ئیسالمیەکانەوە بەتون���دی رەتدەکرێتەوەو لەالی پەڕگیرە دینی���ەکان وەک بیدعەو کوفر تەماش���ا دەکریت، ئەمڕۆ لەهەمو کات زیاتر گرنگی و پێویس���تی هەبون���ی، بۆ دروس���تکردنی کۆمەڵگایەکی ئارام و لێبوردو دەرکەوتوە. لەدوای بااڵگرتنی دەسەاڵتی داعش و ئەو تیرۆرو توقاندن و کوشتارە دەستەجەمعی و فەردیان���ەی ئەنجام���ی دەدەن، پرس���ی پیویستی دینی و دەوڵەتی مەترسیەکانی دەوڵەت���ی عەلمانی، لەهەمو کاتێک زیاتر ب���ۆ هەم���و کۆمەڵگاکانی ئ���ەم ناوچانە پێویس���تە لەنزیکەوە بەئاگری توندڕەوی داعش و هاوشێوەکانی سوتاون. لەمێژوی هاوچەرخدا دو ئەزمونی خوێناوی قاعیدە لەئەفغانستان و داعش لەعێراق و سوریا، حوکمڕان���ی و لەش���ێوزای وردوبون���ەوە لەشێوازی سزادانیان، لەدابەشکردنیاندا بۆ دۆست و دوژمن، لەزەلیلکردنیاندا بۆ کەسی لەهەڵس���وکەتیاندا تاوانبار، گوناهب���ارو لەگ���ەڵ مەزه���ەب و دینی ت���ردا، هەمو ئەمانە یەک راس���تی حاشاهەڵنەگر باس دەکەن، هیچ شتێک هێندەی تێکەڵکردنی کارەس���ات ناتوانێت دی���ن سیاس���ەت و

بخوڵقێنێت.ئەو دڵڕەقیە خوێناوییەی قاعیدەو داعش بەرامبەر بەنەیارەکانیان ئەنجامی دەدەن، ئەو خوێنساردەییەی لەکوشتن و سەربرین و س���وتاندنی دیلەکانیاندا نمایشی دەکەن، ئەو سەرس���ەختیە زۆرەی لەش���ەڕەکاندا لەخۆیان پیشانی دەدەن، ئەوە دەرناخەن ک���ە ئێمە لەب���ەردەم کۆمەڵێک کەس���ی بەربەری و دڕندەو نەخۆشداین کە لەزەت لەئازاردانی خەڵ���ک وەردەگرن. رەفتارو دڵڕه قیی داعش بەدڕندەیی و دواکەوتویی و وشەگەلی وەک بەربەری و وەحشی تەفسیر ناکرێت. لەراس���تیدا ئەم وەسفانە خۆیان س���ەر بەکلتورێکن کە هاوشێوەی داعش س���ەندنەوەی لەکوێ دەکەن. دروس���ت مرۆڤبونی مرۆڤ بەهەر بیانو یان پاساوێک هەبێت، هەر لەوێش کلتوری دروستکردنی داعش و دڵرەقی هاوچەشنی داعش هەیە. بەربەری نەخۆش و داعشیەکان وەحشی و نین، بەڵکو مرۆڤ���ن وەک هەر مرۆڤێکی ت���ر ک���ە عەقیدەیەک���ی پیرۆزو لەس���ەر هەق، پاڵن���ەری س���ەرەکیانە بۆ ئەوەی بەوج���ۆرە رەفت���ار بکەن ک���ە دەیکەن. ئەوەی داعش و هاوشێوەکانی وا لێدەکات زۆر بەخوێنس���اردی و حەماسەتەوە هەمو کارێکی نەشیاو و دڵڕەقانە، بەبێ دودڵی ئەنجامبدەن، ئەو هەس���تی خۆبەڕاس���ت زانینە کە لەبڕوابونیانەوە بەجێبەجێکردنی فەرمانەکانی خوداوە هەیانە. داعشیەکانی هیچ نین جگ���ە لەکۆمەڵێ���ک ئامراز کە فەرمانەکانی خودا لەسەر زەوی جێبەجێ دەکەن. ئەم هەس���تەیە وای���ان لێدەکات بەخەیاڵێکی ئاسودەو بێ هیچ هەستکردن بەدڵڕەقانەترین دیلەکانی���ان بەگوناهێک ش���ێوە لەناوبەرن. داع���ش قوربانیەکانی بەگوم���ڕاو خراپەکار دەزانێت، کە بونیان لەژیان���دا بۆت���ە ه���ۆی باڵوکردن���ەوەی خراپەکاری و ناش���رینی و گوناه لەدنیادا. ئەوان کاتێک کەس���ێک س���ەردەبڕن یان خزمەتێکی دەکەن هەس���ت دەسوتێنن، گ���ەورەی مرۆڤایەتیان ک���ردوە. چونکە کەسێکیان لەناو بردوە کە ئامرازو هۆکاری

گوناه و خراپەیە لەسەر زەوی .کاتێ���ک دەکات راس���ت ت���ۆدۆرۆف کەس���ی بەرب���ەری بەمش���ێوەیە پێناس کە کەس���ەیە ئ���ەو دەکات:)بەرب���ەری ناناس���ێت. بەکامڵی ئەویدی مرۆڤایەتی ئەو کەس���ەیە کە رازی نابێت هەمان ئەو ماف و هەمان ئەو کەرامەتە ببەخشێت، کە بۆ خۆی داوای���دەکات( بەاڵم لەدوای ئەم ڕس���تانەوە تۆدۆرۆف ئەوەی بیر ناچێت یەکسەر ئەم قسانە بۆ وتەکانی زیاد بکات: )ب���ەاڵم دەبێت لێ���رەداو بەخێرایی ئەوە ڕون بکەمەوە کە ئەوە کردارو هەڵوێستە ک���ە بەربەری���ە، ئەگینا هی���چ مرۆڤێکی بەش���ێوەیەکی سروش���تی وەحشی نیە(. مرۆڤەکان وەحشی و دڕندەو بەربەری نین، بەڵکو کردارو هەڵوێس���تەکانیان دەشێت بەم وشەیە وەس���ف بکرێت. مرۆڤ وەک مرۆڤ نە بەربەریەو نەوەحشی و نەخۆش، بەڵکو دەش���ێت رەفتار یان هەڵوێستێکی بەربەریانە بێت. ئەم جیاکاریە زۆر گرنگە بۆ ئەوەی کلتورێک لەبیرکردنەوەو رەفتار دوبارە نەکەینەوە کە بەش���ێوەی جیاواز

دەمانباتەوە سەر داعش و داعشیەکان.

داعشەکان نەخۆش و وەحشی و هەرچی و پەرچیەکان���ی کۆمەڵ���گا نی���ن، بەڵک���و ئەو مرۆڤان���ەن ک���ە بیرۆکەیەکی پیرۆز کردونی بەس���ەربازی رێ���گای هەقیقەت. ئا لێرەشدا یەکس���ەر دەبێت ئەوە بڵێین ک���ە پیرۆزکردنی بی���رو خۆبەنوێنەرزانی هەقیق���ەت، تەنه���ا لەدی���ن و تێکس���تە دینیەکانەوە نایەت، بەڵکو لەو تێکس���ت و بڕوا دنیایانەشەوە دێت کە بەهەمان شێوە خۆیان وەک هەقیقەت و س���ەرجەم ئەوانی دی وەک گومڕاو هەڵە تەماش���ا دەکەن. لەشوێنێکی دیشیدا نوسیم کە داعش تەنها لەدینیەکاندا نیە، بەڵکو لەو کەسانەشدا هەیە کە مەرجەعی خۆیان نابەنەوە سەر دین و دەیگەڕێننەوە بۆ شتە دنیاییەکان. تۆدۆرۆف راست دەکات )بنەماکانی ئەم ناکۆکیە لەدیندا نادۆزینەوە، بەڵکو هۆی ئاب���وری، کۆمەاڵیەتی، سیاس���ی بۆ ئەم ناکۆکیانه هەیە، لەبەرئەوە هیچ پێویست ناکات بەناو تێکستە پیرۆزەکاندا بگەڕێین بۆ ئەوەی لەم یان ئەو رەفتار تێبگەین کە زۆرجار دەرئەنجامی هەستکردن بەترس و س���وکایەتیکردنە، ک���ە تاک���ەکان ئەمڕۆ

هەستی پێ دەکەن(.بەرهەم���ی هاوش���ێوەکانی و داع���ش دۆخێکن کە سیاس���ەت تیای���دا بەزمانی هەقیق���ەت و لەپێن���اوی هەقیقەت���داو بۆ لەهەر کاردەکات. هەقیقەت سەرخستنی کوێیەکیش سیاس���ەت بەرگی هەقیقەتی لەبەرک���ردو بوبە ئامرازێک بۆ بەدیهێنانی ئ���ەم هەقیقەت���ە، داعش و داعش���یەکان لەدایکدەب���ن. لێ���رەوە ڕێگرتن لەداعش و دروستبونی هاوشێوەکانی، تەنها بەجۆرێک لەتێگەیش���تن بۆ سیاس���ەت دەکرێت کە لەهەقیقەتخ���وازی جیایبکاتەوە. ئەمەش خۆی مانای سەرەکی دەوڵەتی عەلمانیە. عەلمانیەت تا ئەو جێگەیە جیاکردنەوەی دینە لەسیاس���ەت، ک���ە بەرگی هەقیقەت بەن���اوی خ���وداوە دەکات بەب���ەر ئ���ەو سیاسەت و رەفتارانەدا کە مرۆڤی سەر ئەم زەویە، بەهۆکارو پاڵن���ەری دنیایی، بۆ

ئامانج و مەبەستی دنیایی، دەیگرنەبەر.هاوش���ێوەکانی داع���ش و ئەزمون���ی )لێرەش���دا مەبەس���تم لەهاوش���ێوەکانی دینی و نادینیەکانە( لەهەمو کاتێک زیاتر پێویستی دەوڵەتێکی عەلمانی و دیموکراتی دەسەلمێنێت. دەوڵەتێک کە هی هەموان بێ���ت و چونیەکیش بەرگ���ری لەمافەکانی ئەن���دام و گروپەکانی بکات، بەدەر لەوەی بیڕوباوەڕیان چ ش���کڵ و سیمایەکی هەیە. تیکەڵکردنی سیاسەت و دین یان سیاسەت و هەقیق���ەت، دۆخێک دروس���ت دەکات کە تیاییدا سیاس���ەت دەبێت���ە بەرهەمهێنی جەهەنەم بۆ گروپێ���ک لەالیەن گروپێکی دیەوە. بەوەش���دا کە دین تاک���ە رێبازو مەزهەبێک نیە بەرهەمهێنی هەس���تی خۆ بەهەقیەق���ەت زانین بێت، ئ���ەوا دەبێت عەلمانیەت جیاکردنەوەی هەقیەقەتخوازی بیت لەسیاسەت. واتە جۆرێک تێگەیشتن بێ���ت کە رێگە نەدات هیچ هێزێک بەناوی هیچ هەقیقەتێکەوە )چ دینی یان دنیایی(، سەرکوت و پێشێلی هێزی دی و گروپی دی ب���کات. لێرەوە قس���ەکردن لەعەلمانیەت بەبێ چەمکی دیموکراس���ی و قس���ەکردن لەدیموکراسیش بەبێ چەمکی عەلمانیەت ناکرێت. دیموکراسی و عەلمانیەت دو روی ی���ەک دراون کە نەبونی یەکێکیان بەهای

ئەویتریشیان ناهێڵێت.

13 )465( سێشه ممه 2015/2/10 [email protected]بیروڕا

عەلمانیەت وەک زەرورەتێکرێبین هه ردی

داعشەکان نەخۆش و وەحشی و هەرچی و

پەرچیەکانی کۆمەڵگا نین،

بەڵکو ئەو مرۆڤانەن کە بیرۆکەیەکی پیرۆز کردونی

بەسەربازی رێگای هەقیقەت

خۆشەویس���ت، خوێن���ەری لەخوێندن���ەوەی ئەم بابەتەدا دەش���ێ ئاوەزو خەیاڵ���ت پێتبێژێ: ئەم بابەتە زادەی هزرێکی ش���ەڕەنگێزو ش���ێواوو شەیتانیی و پڕ لەبوختانە، یا بەرهەمی لەسەری بەبەرەواژی و ساتیرنوس���ێکە پێچەوانەوە ب���ۆ ژیارو ژیری و گونجان و دەڕوانێ، ب���ون جوانیییەکانی چاکەو یا قەڵەمێکی ڕەش���ەو ڕەچەڵەکی ڕق و مرۆڤخۆرکەکانی کانیبالە وەحشییەتی هەڵگرتوەو تەمای گۆڵمەزو تۆمەتێکی ناحەزو گرژی لەناخی وش���ەو وێناکاندا هەڵگرت���وەو هەوڵێک���ی تیۆریی���ە بۆ هەڵگەڕانەوەو الدان لەڕێزمان و ڕێکلتورو یاساو ڕێس���اکانی پەرەسەندنی ژیان. ب���ێ، ئەوەی تیاژیانت ه���ەر چییەک لەخ���وارەوەی ئەم تێکس���تەدا هاتوەو پەیام���ی دەیخوێنیی���ەوە، وردەوردە س���ەرەکی و کورتەیەک���ی گەیەندراوی پەرتوک���ی )تێگەیش���تن و ئیجتیه���اد لەجیهاددا(ی���ە، ک���ە کۆمەڵ���ێ وانەی جیهادییە لەبەر کاس���ێتی دەنگی )د. عبداللە ع���زام( گیراوەتەوەو لەدوتوێی کتێب���ێ کۆکراوەتەوە، کە لەخولەکانی جیهادیی���ە کادی���رە پێگەیاندن���ی پیشاوەرو لەهیرات و ئیس���المییەکان، واڵتان���ی عەرەبی و ئیس���المی کەڵکی لێوەرگیراوە. لەم بابەتەدا پێمباش���بو خوێنەر ئاش���نابێ بەبەشێ لەو باوەڕو بۆچونان���ەی عەزام، ک���ە بەبەڵگەی س���ورەتەکانی )شمشێر، شەڕ، تەوبە، ئەنفال،حەج، ئەح���زاب و زۆری تریش( هەروەها پش���ت بەسەحیحی بوخاری و بۆچونەکانی س���ەید تەیمیی���ەو ئیبن قوتب دەبەستێ و دێڕبه دێڕ بۆچونەکانی خۆی پاساودەداو بەوەی کە لەسەلەفی س���اڵح و مێژوی ئیس���المدا زانیویەتی و پشتڕاست کراوەتەوە. بەبڕوای عەزام، هەلومەرجی ئەوڕۆ ش���ەڕی دەفع)1( و ش���ەڕی تەڵەب)2( و ف���ەرزی کیفایە)3( نییە، بەڵکو ڕەوش���ی فەرزی عەین)4(ی هاتۆتە پێش���ێ. بۆی���ە جیهاد نەک هەر ب���وە بەداواکاری و تەکلیف، بەڵکو بەئاڕاستەی گشتگیر، بەفەرزێکی بوە شەڕو پرۆژەی کوشتنی کافراندا دەڕواو

لەم دۆخەدا:1. پێویس���ت ناکات نوێژ بکەی. 2. پێویست ناکات بەڕۆژو بی. 3. پێویست ناکات س���ەردانی ماڵ���ی خوابکەی بۆ حەج. 4. ئەگەر لەماڵی باوانت دەژی، پێویست ناکات هیچ پرسیارێ لەباوک و دایکت بکەی. 5 ئەگەر ژنیت پرس���یار لەمێردەکەت مەکە. 6. ئەگەر پیاوێکی خیزانداری، پ���رس و ڕاوێژ بەژنەکەت بەعەش���یرەت و پ���رس .7 مەک���ە. بنەماڵەکەت مەک���ە. 8.زەکات مەدەو ئەگەر ق���ەرزاری، قەرزەکەت مەدەوەو پرس���یش بەخاوەن قەرزەک���ە مەکە. 9.ئەگەر کرێکاری پرس بەکارفەرماکەت مەکە. 10. ژن لەم جیهادەدا دەتوانن بەبێ مەحرەم س���ەفەرکەن و بەشداربن لەجیهاد. شمشێرەکەت هەڵگرە، بەناو زەوی���دا بڕۆ، هەتا دەتوانی بڕۆ، بەهیچ شێوەیەک فەرزی عەین کۆتایی نایێ)5(، لەفەرزی عەیندا، ئیزن وەرگرتن نییەو

پێویس���ت ناکات. لەسایەی شمشێری تی���ژو گولل���ەی گ���ەرم و ئاگ���ر نەبێ کەس لێم���ان ناکا ش���ەرم، پەیڕەوی بەس���تراوەتەوە ئیسالم لەیاس���اکانی بەهێز، جاهیل و بێئاگاکان کە قول وفل لەیەک جیاناکەنەوە، پێمان ناڵێن کێ دەتوانێ س���زای کوشتن و ڕەجم بەسەر ژن و پی���اوە کافرەکان���دا بەڕێوەب���ا، گەر لەژێر سایەو س���ێبەری دەوڵه ت و سوپای ئیس���المدا نەبێ؟)6( پەرستنی خوا بەبێ شمش���ێر نابێ و خواپەرستی تەنه���ا بەشمش���ێر دەمێن���ێ!)7( خێر بەبرس���ییەکان مەکە، با برس���ییەکان لەبرس���ان بمرن، ئەگەر ماڵ و پولێکت هەیە، بیبەخشە بەجیهاد! حەرەسیاتی شەوێک لەجیهاددا بەهەزاران شەونوێژو ئەو هەی���ە! لەڕۆژەکان���ی ڕۆژوب���ون ل���ەم ش���ەڕانەدا)جیهاد( کەس���انەی نایانش���ۆین و کفنیان ئێمە دەکوژرێن، ناکەین و نوێژیشیان بەسەرەوە ناکەین، چونک���ە ڕەفتاری ش���ەهیدیان لەگەڵ دەکەی���ن)8(. جائی���زە کوش���تنی ئەو دوژمن موس���وڵمانانەی کە ئەس���یرە

دەیانکەن بەقەڵغانی خۆیان)9(!فەرمایش���تانە ئ���ەو لەهەم���و بابەتانەیە بەش و ئەو سرنجڕاکێش���تر کە ع���ەزام بەدیاریکراوی ڕۆش���ناییان دەخاتەسەر پرۆسەی جیهادو شیکاری جۆری بۆ دەکات، س���ەبارەت بەپرسی ئەوەی کە موس���وڵمان دەتوانێ لەگەڵ کێ جیهاد بکات؟ لەپش���تی چ کەسێ ب���ڕوات؟ ک���ێ بکاتە ئەمی���رو ڕابەری خۆی؟ بەڕونی و ڕاشکاوی ئێژێ: خوای گ���ەورە ئەم دینە س���ەرده خا بەپیاوی فاجیر) بێ ئەخ���الق()10(! نمونە بەدو ئەمیر دێنێتەوە، کە یەکێکیان پیاوێکی

بەاڵم فاجیرە، بەدڕەوش���ت و خەراپ و زۆر بەهێزو ئازایە! ئەویتریان ئەمیرێکی بێهێزو بەاڵم ڕەوش���تبەرزە، س���اڵح و ترسنۆکە! لەدوای کام لەم دو ئەمیرە، جیهاد بەچاک دەزانرێ؟ بەدەمی ئیمام ئەحم���ەد دێژێ: پیاوچاک و ڕەوش���ت بۆخۆیه تی و باش���ییەکانی بەرزەک���ە، الوازییەکەی بۆ ئۆمەتی ئیسالمە! بەاڵم پیاوە بێ ئەخالقەک���ە، خەراپییەکانی ب���ۆ خۆیەتی و باش���یی و هێزەکەش���ی بۆ دەوڵه ت و دەس���ەاڵتی ئیس���المییە، بۆیە دەب���ێ پابەندی پی���اوە فاجیرو بێڕەوشتەکە بین لەجیهاد)11(. خوێنەری ئازیز دیارە لەناو باس���ەکاندا )عەزام(

زۆر ئەفس���انەو بەس���ەرهاتی خاریق و بانقودرەتی ئینسانی و کۆمەڵێ کەشف و کەرامات دەخات���ە ڕو، دێژێ بەچاوی خ���ۆم بینی���م موجاهیدێک���ی ئەڤغانی ئارپیجییەکی بەرک���ەوت، کە ئارپیجی دەبابە دەسوتێنێ و ئاسن دەتوێنێتەوە کەچی ئەم ساڕوخە، تەنها کونێکی کردە قومبەلەیەک موجاهیدەکە)12(. کراسی لەژێر قاچی جەاللەدین ناوێک تەقییەوە هیچ ئازاری پێنەگەیش���ت، برایم ناوێ لەناو بۆمبی ئاگرین کراس���ەکەی سوتا بەاڵم خ���ۆی برینداریش نەب���و)13(! بۆ زانین���ی خوێن���ەر، ئ���ەم پەڕتوکەم لەیەک���ێ لەکتێبخانەکان���ی ناوەن���دی ب���ازاڕی هەولێ���ر کڕیوە، ک���ە لەالیەن وەرگێڕدراوەتە گەچێنەی���ی هەورامان سەر زمانی کوردی و مەال کرێکار یەکێ لەپێشەکییەکانی بۆ نوسیوەو لەساڵی 2012 چاپی دوەمی بۆ کراوەو ژمارەی گشتی، لەبەڕێوەبەرایەتی س���پاردنی: کتێبخانە گشتییەکان ژمارە )1655( ی

دراوەتێ!لەهەمو خوێنەران دەپرس���م بەبڕوای ئێ���وە، ئ���ەم تەفس���یرە ش���ەیتانییە نائەخالقییە لەم کتێب���ەدا، بۆ ماوەی زیاتر لەسێ ساڵە خراوەتە ناو پەڕگەزارو ئاوەزی کوردی، بۆ یەک تاقە کەس لەو تابورە مەزن و بەژمارە زۆرەی، نوسەرە بەناو هۆشیارو خوێندەوارە زیتەڵەکانی ن���اوەوەی هەرێم���ی کوردس���تان کە بەنۆڕین و میکرۆسکۆبی فەرمی و حزبی و شەخسی، هەزارەها شتی پوچ و بێبایەخ گەورە دەکەن و دەیکەن بەپرسی ڕۆژو درێژدادڕی لەس���ەر دەکەن! بۆ یەکێ لەش���اگردە بەهرەوەرەکانی ئەم بوارە، ڕامانێکی لەس���ەر یەکێ ل���ەو کتێبانە نەداو پرس���ێکی ژیربێژانە)لۆگیک( یی نەوروژاندو نەیپرس���ی )ئ���ەرێ برالە، ئەگەر ڕیش���ی بۆ دەهێڵن���ەوە، دەبێ شانەش���ی بۆ هەڵگرن(، ئەگەر ئازادی زانین و لەب���واری ش���ەرت، بێقەی���دو نوس���ین و چاپ و باڵوکردن���ەوە پەیڕەو دەک���ەن، دەبێ خەڵکانێکی پیش���ەیی بۆ دامەزرێنن کە ب���ەدەر لەبۆڕبۆڕێنی حزب���ی و مەحکومییەت���ی ئایدیۆلۆجی بەئاگای���ی هەڵس���ەنگاندن ب���ۆ هەمو بەره���ەم و وەرگێڕانێکی کوردی بکات و ئەمنییەتی زمانەوانی و دەرونیی نوسین و فیکرو ئاسایشی تاک و نیشتیمانی تیادا رەچ���اوکات و باهیچ سانس���ۆرێ بونی نەبێ! بەاڵم گرنگە تیشک بخرێتە سەر ئەو بابەتە توندانەی کە وەک الڕەشەو ژەنگ دەرگیری تاکوکۆی خەڵک بوە، دەمەتەقێیەکی ژیاری و ئەتواری و واقعی لەس���ەر هەڵنرێ و تاکۆمەڵگەی کوردی لەوەزیاتر چاوبەستە نەکرێ و ئاگاداری ئ���ەم تویژاڵە بێ گەر داس���ی بدەیتە دەس���ت لەجیاتی دروێن���ەی پێبکات، س���ەری مرۆڤ���ی پێدەب���ڕێ، قورئان و ئینجی���ل و ت���ەورات و ئاڤێس���تاو هەر پەرتوکێکی بخەیتە بەردەس���ت، تەنها شەڕو شەیتان و مەرگ و تاریکی سه رنجی ڕادەکێشێ و تەفسیرێکی چوارچێوەدارو دژەئاوەزو دور لەهەس���ت و ڕۆحییەتی جوان و چاک���ە، بۆ زۆرب���ەی دیاردەو

شتەکان دەکات!

س���ه رچاوه كانی وزه ی ژیان له دو ڕێگه وه دێنه به رده م مرۆڤ، رێگه یه كیان سروشتی و ئه ویتریان ده ستكرد، بۆ وێنه خۆر وه كو سه رچاوه یه كی سروشتی بێ حكوم���ه ت و په رله م���ان و وه زاره ت وزه سه رگۆی بونه وه ره كانی ده به خش���ێته زه وی ، كه مرۆڤی���ش یه كێكه له وانه ی به اڵم لێوه رده گرێت، روناكی گه رمیی و ڕێگه ده س���تكرده كان ك���ه مرۆڤه كان سه رپه رش���تیان ده ك���ه ن و كردن���ه وه و ده كه وێت���ه وزه كه ی���ان داخس���تنی ده س���ت، ئی���دی ئ���ه و یه كس���انیه ی له خ���ۆره وه به دی ده كه ی���ن ئه و ڕه حمه له ده س���تی مرۆڤه كاندا ئاماده گیی نیه ، له به رئه وه ی م���رۆڤ خاوه نی میزاجه و س���ه ر كه وتۆته رێخته ره كه ی پێوه ری ڕاده ی به هێ���زی و الوازی بومه له رزه كه ، له دێرزه مانه وه بی���ردۆزی )ئاو ، هه وا ، خ���ۆراك( وه كو س���ێكوچكه ی ژیان له بی���رو هزرماندای���ه ، ب���ه اڵم له وه ش ژیان تێده گه ین سه ده سه ره تاییه كانی

جیاوازیان بیست ویه ك سه ده ی له گه ڵ زۆره ، سه ده س���ه ره تاییه كان هه وایان هه بوای���ه نه مردبان و ئاوی���ان هه بوایه نه خنكابان و خۆراكیان هه بوایه له برسان س���ه رنه نێنه وه ، ئیت���ر وه كو پادش���ا ده ژیان، به اڵم ئێس���تا پاره و سه یاره و ل���ه بواره كانی ژیان كاره باو......هتد

زیادبون به هه مو به شه كانیان.ئه و پێشه كیه م بۆ ده رگاكردنه وه یه بۆ قسه كردنه ئه ویش بابه ته كه ناوه رۆكی له س���ه ر وه زاره تێك���ی گرن���گ ئه ویش وه زاره تی س���امانه سروشتیه كانه ، ئه م وه زاره ت و وه زی���ره ئه گه رچی ته مه نیان زۆر نی���ه له كابینه كان���ی حكومه ت���ی هه رێم، به اڵم ئه وه نده باس و خواس���ی له س���ه ر ك���راوه له بچوك ت���ا گه وره ، له گه ن���ج تا پی���ر، له راس���ت تاچه پ ن���اوی وه زاره ت و وه زیره كه ی ده زانێت، به اڵم چۆن ناس���ینێك؟ من ئه م په نده كوردی���ه م ده مێكه زانی���وه كه ده ڵێت " ئ���ه وه ی له به رچاوان���ه له ب���ه ر داڵنه " ب���ه اڵم واگومان ده برێ���ت ئه م په نده بۆ وه زاره تی س���امانه سروش���تیه كان به پێچه وانه وه بێت، دروس���تكردنی ئه و

وێنه یه ش الی خه ڵكی كوردس���تان دو ه���ۆكاری هه ی���ه ، یه كه م ئ���ه و حه مله راگه یاندنه ی له س���ه ر وه زاره ت و خودی وه زی���ر هه بو كه پێی���ان ده وت وه زیرو جانتاك���ه ، وایكرد ه���ه رزو الی خه ڵك بناس���رێ ، دوه میش نه بونی ئه دایه كی ش���ه فافی خودی وه زیرو وه زاره ت له و كارانه ی ده یانكردن له مه ڕ مه س���ه له ی نه وت و تێكه ڵنه ب���ون له گه ڵ هاواڵتیان وایكرد هێن���ده ی تر الی خه ڵك خۆش بێت و ح���ه ز به بینینی ن���او جانتاكه ی وه زیر بكه ن، وه كو ع���ه ره ب وتویه تی "لكل ممنوع مرغوب" واته هه ر شتێك قه ده غه ی له س���ه ر بێ���ت ره واجی زیاد ده بێت، به هه رحاڵ ئه وه ی ئێستا گرنگه سروشتیه كان س���امانه وه زیری به ڕێز )ئاشتی هه ورامی ( بیزانێت ئه وه یه كه هه رس���ێ مادده ی )گه رمیی ، ڕوناكی ، جوڵه ( ك���ه الی به ڕێ���زی ده رده چن و له ژێرده ستی ئه وه وه ده چنه الی خه ڵك هه رچه نده تۆش پاساوی خۆتت هه یه بۆ ئ���ه وه ی نه توانی خواس���تی خه ڵك پڕبكه ی���ه وه ، به اڵم ئ���ه و ورده كاریانه هاواڵتی���ان نایزانن و ئ���ه وه ی ده یبینن

نه بونی به نزین و نه وت و كاره باو موچه و كێش���ه ی به غداو هه رێمی كوردس���تان هه موی له ژێر سه ری به ڕێزتدایه و ده ڵێن له جیات���ی پیاده كردنی ناوه كه ی خۆی كه ببێته ئاش���تی و خێر بۆته ش���ه ڕو نه بونی ، چونكه هه مو وه زیرو به رپرس و ئه ن���دام په رله مانێ���ك كات���ێ باس���ی ده یبه س���تێته وه ده كات قه یران���ه كان به ڕێزته وه ، سروش���تیه كان و به سامانه وه ك���و تاكه ده ماری ژیانی منداڵ كاتێ له س���كی دایكیدایه و هه مو جه س���ته ی له زانس���تدا ده ژی و ده م���اره ب���ه و حكومه تیش ناوده برێت، به ناوكه په تك تاكه ده مارو س���ه رچاوه ی ژیانی بوه ته ئاش���تی هه ورامی و وه زاره تی س���امانه سروش���تیه كان، ج���ا م���ن ده م���ه وێ ئ���ه وه به به ڕێز ئاش���تی هه ورامی بڵێم ئاوه دانی و "ئاشتی " گه رمیی و ڕوناكی و هاوكاری و موچه و ژیانی ئاس���ایی تێدا "شه ڕ" به پێچه وانه شه وه به دیده كرێت و هه مو ئه وانه ی س���ه ره وه ده سڕێته وه و نایهێڵ���ێ ، بۆی���ه ده بێت د. ئاش���تی

له به رچاوی هاواڵتیان

تێگه یشتن و ئیجتیهاد

شـه ڕو ئـاشـتـی لـه یـه ك جـه سـتـه دا

پەرستنی خوا بەبێ شمشێر نابێ و خواپەرستی تەنها بەشمشێر دەمێنێ

هەڤاڵ سەید حەسەن

19 »»

19 »»

رێبوار حسێن � رانیه

بیرورا(465( سێشه ممه 2015/2/10 14

ره‌هه‌ندیسێیه‌م‌ گۆشه یه که دو هه فته جارێک

"نه وزاد جه مال" ده ینوسێت

جیهانێ���ک لەک���واڵن و تەقین���ەوەدا، سیمای رۆژگارێکە کە بەهەمو مانایەک و لەهەمو الیەکەوە بێسەروبەرو ئاڵۆزکاوە. ناوەتە دەس���تی ئەهریمەنێکە ئاڵۆزیی س���اتەوەختێکی هەم���و ژی���ان و بینی خس���توەو س���اکاری لەپاکیزەی���ی و س���ەرنەپەرژان بەناس���ۆر. گۆڕیویەتی لەب���ەر ئاڵۆزیی، گیرۆدەب���ون بەئامرازە مۆدێرنەکان���ەوە، ئەو دڕن���دەو هەژدیها س���ەردەمیەیە کە زۆربەمانی لوشداوە! پێدەچێ���ت زۆرێکمان ب���زەو پێکەنین و

گاڵتەوگەپیشی لەبیرچوبێتەوە.هەقمانە ئەگەر وابین. بەاڵم دەشکرێ بێماناییەکانی لەژی���ان و بەجۆرێکیت���ر بڕوانی���ن. ئەگەر وابزانین ژیان و گەردون لەس���ەر بیرۆکەیەکی ماق���وڵ و گونجاو دروس���تبوە، خۆمان بەهەڵەدا دەبەین. چونک���ه پڕن لەناماقوڵ���ی و بێوەاڵمیی و تێکەڵوپێکەڵی. رەنگە زێدەڕەویش بێت ئەو جۆرە "دیکتاتۆرە" س���ەرتاپاگیرە، دەستکردی "ماس میدیا"و تەکنەلۆجیای زانیاریی بێت. ئەو ئامرازە داهێنراوانەی کە هەمیشە دەمانخاتە دۆخێکی بونەکی-ئۆنتۆلۆجی � ناجێگی���رو نیگەرانییەکی بنەڕەتییەوە. بەتایبەت کاتێک کە روداوە هەژێن و تاڵەکان دەکەنە بەشێک لەژیانی ئێمە، وەکئەوەی هی ئێمەبن و دانەبڕێین لێیان! با فزوڵیەتی فێربونیش، پاڵنەری پشتبەس���تن بێ���ت بەزانس���ت و زانین و راگەیاندن، بەاڵم دواجار ئەوە دەگۆڕێت

بەوابەستەبون پێیانەوە.بەهۆش و ناهەقیان���ەی ل���ەو یەکێک هەست ونەس���تی ئێمە دەکرێت، سەختی ئاڵۆزییەکان���ی گوزەرانە. رەتبونی ژیان تاقەتپڕوکێنە! خێرایی���ە ئاڵۆزیی و بەو سەخڵەتییەکانیشدا لەبەردەم هەڵبەت، سروش���تی مرۆڤ یا کۆڵدانە یا تەوس و بۆم���ان ئاخ���ر، پێی���ان. گوێن���ەدان ناچێتەسەر کە هەر بەگریان و کڕوزانەوەو سکااڵو ئاخ و ناڵەناڵ گوزارش لەخۆمان بکەین. نەخێر، زۆرجار نوکتەو قس���ەی ترەو دەرویەکی پێکەنینیش قۆش���مەو هەڵكێش���انەوەی ئاه���ی هەناس���ەیەک بەباڕۆێشتوە. باش���ترین فیلم، لەبارەی "نازیزم"ەوە ئەوەی "چارلی چاپلنە" کە کۆمیدیانە روخساری خراپەو نەهامەتی و وێن���ادەکات. سیاس���ی کۆس���تێکی جگەل���ەوەی کە ت���ەوس و گاڵتەکردن و پێکەنینی���ش تێیدا پەیام���ە. بێگومان، لەئەدەبی فۆلکلۆری کوردیشدا "رشتەی مرواری" کە ساباتێکی خەمڕەوێنە، ژانی بون و راس���تی ژیانکر دەخاتە دەالقەی

نوکتەو پێکەنینەوە.ئیدی، وەکچۆن دڵخۆش���ی و ش���ادی مافێکی س���ەرەتاییە، وەلێ، زۆرجاریش لەب���ەردەم س���ەختی و ناخۆش���یەکانی ژیاندا، مرۆڤ هێندە س���وێی دەبێتەوەو کێش���ەو لەبەرئەوەی دەخ���وات. خەم پرس���ەکانی بەهەن���د وەردەگرێ���ت کە ئیتر بڕس���تی لێدەبڕێ���ت و لەژێرباریاندا بەچۆکدادێت و هەرەس دێنێت. بێگومان مرۆڤ ئاسنیش بێت، هەر دەچەمێتەوە! بۆی���ە رەنگە ل���ەو حاڵەت���دا زۆربەمان بەتەوس���ەوە بڵێین: ئه گه ر هه ستناکه ی باش���یت، جا چی ده که یت؟ س���ەبارەت بەس���ەختییەکانی ژیان و نیگەرانیەکانی مرۆڤ لەفەلس���ەفەی کالسیکی یۆناندا، چەند رێبازێکی فەلسەفیی جیاواز هەن. یەکێک لەوانە کە بەرێبازی "س���ینیزم" تایبەتی تێگەیش���تنێکی دەناس���رێت، "دەربەس���تنەهاتن" بە کەدەکرێ هەیە وەربگێ���ڕدرێ. وات���ە، م���رۆڤ ناب���ێ دەربەس���تی هیچ بێت. دەبێ گوێنەدات، ئەگ���ەر بارودۆخەکان خ���راپ و نالەبارو رێبازێکیترمان لەبەرامبەردا بن. تاڵیش هەیە کە ناوی "ستۆیسیزم")دااڵنیەکان(لەفەیلەس���وفەکانی یەکێ���ک ە. . ە )Epictetus ئه پیکته یت���س") "ب���ەڕای ئ���ەو، نیگه ران���ی دەگەڕێتەوە بۆئ���ەوەی ک���ە "مرۆڤ���ه کان به ه���ۆی له باره ی )dogmata(روانین���ان دیدو بابەتەکان و ش���ته کانەوە نیگه ران ده بن، )pragmata(ن���ه ک به هۆی ش���ته کانخۆیان���ه وه". ئ���ەوە خ���ودی باب���ەت و شتەکان نییە کە دەبێتە هۆی نیگەرانی و دڵتەنگی و ناس���ۆریی مرۆڤ، بەڵکو لەو مرۆڤ کە تێگەیش���تنە چەوتانەوه ی���ە س���ەبارەت بەژی���ان و بون���ی هەیەتی. ب���ەم مانایە، گرفتەک���ە دەگەڕێتەوە بۆ لەسروشتی حاڵینەبون تێنەگەیش���تن و

نیگەرانی دەن���ا پێکهاتەکانی، ژی���ان و بەشێک نییە لەخودی شتەکان.

راستییەکی دیکەش هەیە کە زۆرجار "ژی���ان" وەک بۆش���ایی و پانتاییەک���ی خاڵی دەردەکەوێت. بەاڵم ئەگەر بوترێ، خاڵێتیی ژیان، پڕبونیەتی بەمانای ژیان خۆی. بێگومان، ناكرێ یەک پێناس���ه بۆ ئه و پێناس���ه هه ڵنه گره بكه ین که ناوی ژیانه. چونكی "ژی���ان" خۆی له ئێمه دایه وه ك ئ���ه وه ی ك���ه هه ی���ه. هه ربۆی���ه، ئاس���ان نییه کە پێناس���ه ی بۆ بكه ین ئێمه دابێ. ل���ه ده ره وه ی کە وه کئه وه ی بەاڵم، ده توانین بیچوێنین به و په رداخه نیوه خاڵی و نیوه پڕەی كه رۆژانه له س���ه ر له روانگه ی به رچاوماندایه . دەکرێ مێزو بۆش���ی و چۆاڵییه وه، ده توانی به دو واتا سه یری بكه یت: یه که م كه هیچ مانایه كی نییه . له به رئه وه ی بۆ شه و به تاڵه له هه مو ش���تێك كه به هادارو شیاوە. دوه میش، ئێم���ه ئ���ه و خاڵیبون���ە وه ك ش���تێكی به س���ود لێکده ینەوە: وەک ئه رکێک که پڕكردنیەتی. به خش���ینی واتا به وه ی كه کە نه ك لەبەرئەوەی بێ واتایه ، هێش���تا

هەر لە بنه ڕه ته وه بێ بایه خ و پوچه . دە شکرێ له گۆشه نیگای نیوه پڕییه وه تەماش���ای ژیان بكه ی���ن. وات���ە، خاڵی نییەو هەر شتێکی تێدایە. بەاڵم ئەوەش هه م���و ش���تێك نییه به ته واوه تی . بۆیە، كه موکورتەو پێویس���تی بەئیش���كردنه . و ک���ه پێرفێك���ت ژی���ان کەوات���ە، بێخ���ەوش نییه , لەبەرئ���ەوەی ده كرێ لێ���ره وه، به ه���ه ردو به هادارتربك���رێ . دیوه که دا ده توانین س���ه یری ژیان وه ک پرۆژه یه ک���ی کۆتانه هاتو بكه ین. ئیدی، دیوه بۆش���ه که وه ک پ���ڕ مه بینه و دیوه پڕه ک���ه ش به خاڵی مه زان���ە. هەڵبەت، هەمیشە ئه و بۆشاییه ی کە ناوی "ژیانه"، له الیەن پێ���دراوه ئایینی و کۆمه اڵیه تی و لەکاتێکدا، پڕبکرێته وه . سیاسیه کانه وه ده بێ وه ک فه زایه ک بۆ خودی مرۆڤه کان به جێبهێڵ���درێ تا مانای پێببه خش���ن. بەاڵم کێش���ه کە ئه وه یه مرۆڤگه لی ئێمه ماناو پێناسه ی ئاماده کراوی له قتودراوی ده وێ. نایه وێ خۆی هه وڵی دۆزینەوەی واتاکانی ژیان ب���دات. چونکی پێییوایە ژیان سەخت و ئاڵۆزبوە. کاتی نەماوە بۆ

ژیان و بیرلێکردنەوە.بێگومان، هه رکه س���ێک نه توانێ مانا ببه خش���ێته ژیانی، خاوه ن���ی ژیانەکەی نییه ، به ڵکو ئه و موڵکی ژیانە. ئامرازی ئەوان���ەی رەچەتەی ژیان دەنوس���نەوە له س���ه رده مێکداین کە دەزانی���ن بۆی! کە به و جه نجاڵ���ی و بزۆزییه خێرایه وه، س���ه رله به ری له ده فرێکی ش���ل ده چێت رژان و له قڵپبون���ه وه و هه میش���ه ک���ە هه ڵگرتنه وه دای���ە. ل���ه م دۆخه دا، کاتێ خۆخواردنه وه و دڵته نگ���ی و خه ف���ه ت و ناهومێدی���ی نیی���ه . هه ن���ده ده توانین نیگه ران بین ل���ه وه ی کە بۆ نازانین، بۆ ناتوانین باشتری بکه ین. ئه گه رچی ئه وه به گۆڕینی خودی خۆشمان بێ. گۆڕینێک کە تەوس و پێکەنی���ن و بزەو گوێنەدانی

لەخۆدا هەڵگرتبێت.

دیکتاتۆریەتی ئاڵۆزی ژیان و مافی گاڵتەکردن

یەکێک لەو ناهەقیانەی

بەهۆش و هەست ونەستی ئێمە

دەکرێت، سەختی ئاڵۆزییەکانی

گوزەرانە رەتبونی ژیان بەو

ئاڵۆزیی و خێراییە تاقەتپڕوکێنە

ئ���اوا له ش���وێنێكدا )ئۆش���ۆ( ه���اوڕێ و ده نوسێت)سیاس���ه تمه دار نییه . سیاس���ه ت دۆس���تی ب���راده ر و لێوانلێ���وه له نه فره ت و بێ���زاری( به اڵم سیاسه ت بۆ الی ئێمه ده چێته خانه ی ئ���ه و پێناس���ه یه وه ك���ه زۆركات ب���ۆ سیاس���ه ت ده كرێت )وه ك ناوه ندێكی فری���ودان یان قۆرخك���ردن، تا دوایی وه سف ده كرێت( به ڵێ تائه م ساتانه ش ئ���ه م فری���ودان و قۆرخكردن���ه بۆ الی ئێمه هیچ پێناس���ه یه كی باش���تر له مه نایگرێته وه ، ل���ه م مانایانه وه ده مه وێت ئه وه زیادبكه م كه له الی ئێمه زۆربه ی به سیاس���ی ئ���ه و كه س���انه ی خۆیان هاتن و شۆڕش���ه كانه وه له ناو ده زانی و وه كو سیاس���ی خۆیان پێناسه ده كرد و ئه و به رگه یان بۆ فریودان پۆش���ی بو، به سیاس���ی ده كرێت بون كه س���انێك ب���ێ سیاس���ه ت ناویان بێن���م، مرۆڤ كاتێ���ك ئه مه ده بینێت و خوێندنه وه بۆ سااڵنێكی زۆری كێشه كانی ئه م هه رێمه ده كات، هه س���ت ده كات كه له سایه ی ئه م مرۆڤه بێ سیاس���ه تانه وه كۆمه ڵگا چۆن چۆنی ب���ه ره و داڕزان و له به ریه ك هه ڵوه ش���ان خزاوه و پارت و حیزبه كانی خۆیشیان كردۆته قوربانی به رژه وه ندیه بێ كۆتاییه كانیان، به م خوێندنه وانه ش زۆر ساویلكه ین ئه گه ر واهه ست بكه ین به ش���ێكی زۆری سیاسه كانی الی ئێمه سیاس���ی حه كی���م و لێ���زان و كارامه ن، ده بێت بڵێ���م لێره تا به سیاس���یه كی به س���ێبه ر و ده بێت ده گه ی���ت ب���اش به رده می ده یان سیاسی بێ سیاسه تدا گوزه ربكه ی���ت، هێڵنج���ت دێ كاتێك ك���ه به ش���ێكی زۆری ئه مانه له س���ه ر كێش���ه گه وره كان ده دوێن و شیكاری بۆ سیاسه ت و بۆ ئاینده ده كه ن، هه مومان ده زانین ئ���ه م په ككه وته ییه له هه ناوی شۆڕشه كانی كورده وه درێژه ی كێشاوه بۆ ئێس���تا، به درێژایی سااڵنێكی زۆری ئ���ه و شۆڕش���انه ئه وه ی س���ه رده می دروس���ت نه بو له م شۆڕشانه دا مرۆڤی نوێ و مرۆڤی سیاس���ی بوه ، به رهه می ئ���ه م جواڵنه وانه له س���ایه ی هه مو ئه و قوربانیان���ه ی ب���ۆی درا پێگه یاندن���ی كۆمه ڵێك مرۆڤی مشه خۆرو پڕكێشه بون له پێناسه یه كیشدا ده گات، به ئێستا تا ك���ه پێناس���ه ی ش���ۆڕش ده كات ئاوا

س���ه رنگونكردنی )شۆڕش نوس���راوه توندوتیژان���ه ، ی���ان ئاش���تیئامێزانه ی حكومه ت���ی حوكمڕان���ه ...( به اڵم رێك به پێچه وانه ی ئه مه وه لێره شۆڕشه كان گرتنه ده ستی له كاتی له كاتی شۆڕش و ده سه اڵتیش���دا ئه وه نده ی توندوتیژی و به رهه م چه وساندنه وه یان سته مكاری و هێنا، له وه بترازێ به الی ده سه اڵتێكی نه چون، دادپه روه رانه دا ئاش���ته وایی و هۆكاری ئه مه ش هه موی سیاسه تی ئه و مرۆڤانه بو كه هیچ كاتێك سیاسه تیان بۆ ئاینده و ب���ۆ ژیانی كۆمه ڵگا نه بوه و فه لس���ه فه ی له باره ی هیچی���ان بگره سیاسه ته وه نه زانیوه ، ئه وه ی هه یان بو فریودانی خه ڵك و سیاسه تی خۆژیاندنی خۆیان بوه ، بۆخۆم سااڵنێك له زۆریان بوم، گوێگریان زۆركاتی���ش راده مام و ده مزانی ئ���ه م مرۆڤانه جه س���ته یه كن به تاڵ له لێكدان���ه وه و ماناكانی حیزب و سیاسه ت، ئه وه ی هه یان بو قۆرخكردنی ش���وێنه كانی خۆیان و س���ته مكردن بو له ه���اوڕێ و هاوس���ه نگه ره كانی زویان، ناوێ���ك ب���ون ب���ۆ ریشه كێش���كردنی كورس���یه كانی ژێر یه كت���ری، ئه مه ش به توان���ای فیك���ر و هێ���زی خۆیان نا )چونكه نه یانبو( به ڵكو به به كارهێنانی ئه و مرۆڤه داماوو س���اویلكانه ی پله ی حیزبیان وه كو خێر پێ���ده درا له پێناو ملمالنیه كی نادیارو ش���ومدا، ده مه وێت ئه م ناوه قه رزبكه م و بڵێم هه میشه ئه م مرۆڤانه كه من زۆركات گوێم لێده گرتن و ده مبینیین )س���ه هۆڵی ده مدوان���دن و ئاگرین( بون، ئه مه ناوێكه ده كرێت بۆ به شێكی زۆری سیاسیه كانی ئه م هه رێمه به ڕوخس���ار ئه مانه به كاربهێندرێ���ت، خۆیان وانیشانده دا كه ساده و ساكارن و هێمنان���ه كاره كانی حیزب به ڕێده كه ن، ب���ه اڵم كه م كه س ده یزان���ی له ژێر ئه م جه سته س���اردو هێمنانه دا ئاگرێك بۆ س���وتاندنی كه س���انی تر ده گڕێت، بۆ ئاگری ناو ئه م سه هۆاڵنه ده مه وێت به م نمونه یه له سه ر )خۆم( ده ست پێبكه م: مانگی نۆی س���اڵی 2006 بو براده رێك كه خۆی به به رپرس ده زانی له مه ڵبه ندی رێكخستنی سلێمانی ئه وكاته ی یه كێتی، عه سرێك له باخی ناو ئه و مه ڵبه نده دا و ب���ۆ زیاتر له ی���ه ك كاتژمێ���ر له گه ڵمدا كه وته دوان، قس���ه كانی ئ���ه و براده ره لێوان لێوبو له لێدوانی تاڵ و س���وێر دژ به و هاوڕێیانه م كه له وێ كاریان ده كرد، به هه مو توانای خۆمه وه گوێم لێگرتبو، تا كۆتایی نه متوانی یه ك دێڕی باش���ی

لێ تێبگ���ه م، به زه ییم به ژیان و ته مه نی هه مو ئ���ه و تێكۆش���ه رانه دا ده هاته وه دواجار دروس���تكردو )یه كێتی(ان كه راده ستی ئه م كه سانه یان كرد و كردنیان به خاوه نی ده س���ه اڵت و كورس���ی، له و كاتژمێ���ره دا كه ئه و براده ره بۆم ده دوا ده مزانی ئیتر چاره نوسی یه كێتی به ره و كوێ ده ڕوا، به اڵم ك���ێ هه بو بتوانێت ئ���ه م دۆزه خ���ه ی ناخی ئه م كه س���انه س���اردبكاته وه دژ به یه كت���ری، چونكه ئه مان���ه نه پی���اوی سیاس���ی بون نه كه سانی رۆشنبیر، ئه وه ی هه یانبو جۆره بوغرابونێك بو له س���ایه ی ته كه توالت و ملشكاندنی به رامبه ره كه یاندا شانازییان پێوه ده كرد، ده مزانی ئه مانه كۆمه ڵێك مرۆڤی سه له فی بون له ژێر ناوێكی تردا هی���چ وش���ه یه كیان وه رنه ده گرت جگه نه بێت، له وش���ه س���واوه كانی خۆیان ده مزانی ئه م كه سه و نمونه كانی ئه وه ی ئه و لێی تێناگات سیاس���ه ت و حیزب و لێكدانه وه ی ملمالنیه كانه ، دوا قس���ه ی ئه و براده ره ئه وه بو بۆ ئه وه ی چاكه یه كم له گه ڵداب���كات پێی وت���م: كه ده كرێت له رێگه ی فاڵن كه س���ی بااڵوه ره وانه ی له وێ بكه ی���ن و واڵت���ی )به ریتانیا(ت

بژی. ئه مه ده س���تپێكی ئه و نمونانه یه حیزبی كوردی به رهه می هێنان و كردنی به سیاسی بێ سیاسه ت له م رۆژگاره دا، ئه م نمونان���ه كه ئێمه یان ته فره ده داو ده یانكردی���ن به گژ چاره نوس���ی هه مو قوربانیه كانی شۆڕش���ی نوێدا، ئه وه ش ده زانم له ناو ئه م شۆڕشه نوێیه دا ئه وه ی بونی نه بو مرۆڤ���ی نوێ بو، ئه مه ئه و هه ڵه كوش���ندانه یه كه سااڵنێك بو من و به شێك له هاوڕێكانمی به ره و رێگاكانی دۆزه خ بردبو، ئێمه كوش���ته ی ده ستی ئه و كه س���انه بوین كه هه میشه سیاسی بێ سیاسه ت بون و ناوێكیان بۆ خۆیان هه ڵبژاردب���و كه هیچ كاتێك به به ریان نه ده بڕا، به اڵم ئه مه هه مو ئه و ش���تانه نه بو كه ئێمه دره نگ هه ستمان پێكرد، دره نگ ئه و ناوانه مان دۆزیه وه كه چیان به ژی���ان و ته مه نی ئێم���ه كردبو، چۆن چۆن���ی ئێمه یان كردبو به س���وته مه نی ئه و دۆزه خه ی بۆ یه كتریان داخستبو. له ناوجه رگه ی هه مو ئه و روداوانه ی ناو ئه و رۆژان���ه دا ئێم���ه كۆمه ڵێك كه س بوی���ن كرابوین���ه پ���ردی په ڕینه وه بۆ ئامانج و ویس���تی چه ند كه سێك، چه ند گران���ه كه ئێس���تا برین و ئ���ازاری ئه و رۆژانه به بیر خۆم���ان دێنیینه وه ، ئه و رۆژانه پڕن له نمونه ی ئه و كه س���انه ی كه ژیانیان بۆ خۆیان دروس���ت ده كرد ب���ه فریودانی ئێمه ، ئ���ه و رۆژانه پڕن له نمونه ی سه یرسه یر، كاتێك ده مبینی هه مو ئه و نا سیاس���ی و نا رۆشنبیرانه ده كران به وه زیر، ده كران به په رله مانتار و كاربه ده ست، ده كران به سه ركردایه تی و مه كته ب سیاسی، مرۆڤ سه رسام ده بو كه ده یبین���ی حیزبێك ئاوا به لێش���او هه مو شوێنه گرنگه كانی خۆی پڕبكات له م ج���ۆره مرۆڤانه ، ئیت���ر ده بو ئه م مرۆڤان���ه بۆ مانه وه ی خۆی���ان بكه ونه ش���ه ڕێكه وه له گه ڵ ئه و كه س���انه ی كه زۆر باش دركیان به داڕمانی بنه ماكانی حیزب و ده س���ه اڵت ده ك���رد. زۆرن ئه و نمونان���ه ی كه تاكو ئێس���تاش كۆڵیان ن���ه داوه و له هه چ كوێی���ه ك بن له بری سیاس���ه ت كردن خه ریكی به گژاكردنی كه س���ه دام���او س���اویلكه كان له پێناو ویس���ت و به رژه وه ندی خۆیاندا. ئه مه یه كه دواجار سیاس���ی بێ سیاسه ت تاك به تاكی كۆمه ڵگایان فریوداو نه خشه ی به رژه وه ندیه كان���ی خۆی���ان به گیان���ی

زۆربه مان كرده ده ستكه وت

سیاسی بێ سیاسه ت

دواجار سیاسی بێ سیاسه ت تاك

به تاكی كۆمه ڵگایان فریوداو نه خشه ی به رژه وه ندیه كانی خۆیان به گیانی زۆربه مان كرده

ده ستكه وت

19 »»

پاش ئەوەی دڵە گەورەکەی هاوڕێی نزیک و مامۆستام"عوس���مان چێوار" لە 21 ی ئای���اری 1996 دا لەناوەخ���ت و یەجگار زو لەلێدان کەوت، مامۆس���تا "عومەر مارف بەرزنجی" دە رۆژ پاشتر لەژمارە 129٧ ی رۆژنامەی "کوردستانی نوێ" دا لە گۆش���ەی "بەڵگەی زیندو" دا وتارێکی پۆش���تەوپەرداخی لەسەر کۆچکردوباڵوک���ردەوە، هونەرمەن���دی چێ���وار، )عوس���مان بەناونیش���انی: مامۆستاو هونەرمەندی خێرنەدیو(، کە پاشتر لەش���ێوەی نامیلکەیەکدا لەگەڵ هەن���دێ بابەتی تربەچ���اپ گەیەندرا. ژیان���ی جۆربەجۆرەکان���ی ئیزگ���ە چێوار لەو نوس���ینەدا بە شێوەیێ بێ کەموکورتی ریزکرابون کە جێی رەخنە نەبون. مایەی کامەرانیی من و سەرجەم رۆشنبیران بەگشتی و دۆستانی هونەری ش���انۆ بەتایبەت���ی بو کات���ێ نزیکەی بیست ساڵ پاش نوسینەکەی مامۆستا عومەر باڵوکراوەی "رۆڤار" ی سەر بە دەزگای "سەردەم" پرۆژەی دەرکردنی باڵوکراوەیەی ئەو تایبەتی ژمارەیەکی ڕاگەیاند، کە تەرخان کرابێ بۆ چێوار. ئ���ەم ژمارەی���ە )٨٣( لە س���ەرەتای ئەمساڵدا کەوتە بەردەست خوێنەران. دەرب���ارەی س���ەرجەم بابەتەکانی ئەو ژمارەیە لەمالوالوە هەندێ تێبێنی هەبو، وەک ئ���ەوەی هەندێ جار زانیارییەکان لەگ���ەڵ یەک���دا ناکۆک ب���ون، یاخود بەرزنجی ئەو دەسپێشخەریەی کفرەبو ئام���اژەی پێبدرایە لەگەڵ ئەوەیش���دا ئەوە جێی چاوپۆشی بو. بەاڵم ئەوەی یادی چێ���وار بک���رێ بەبەردەبازێ بۆ من لەمەیەندا قسه کانی، پەڕاندنەوەی

خۆم پێ ناگیرێ و لێی دێمە دەنگ.

بۆ بنیاتنانی ئ���ەو ژمارەیەی رۆڤار، پەیوەندییان باڵوکراوەک���ە کارگێڕانی هاوکاران���ی لەدۆس���ت و بەگەل���ێ چێوارەوە کرد، بۆ ئ���ەوەی هەر یەکە بیرەوەری یاخود شیکردنەوەی رێبازی دەرببڕێت. وتارێکدا لە هونەرمەندەکە ئاگادارم یەک���ێ لەوانەی تکای لێکرابو نوس���ینێ بۆ ئەو ژمارەی���ە ئامادە بکا کاک "ئ���ازادی حەم���ە پچک���ۆل" بو. کاک ئ���ازاد وتارێکی ک���ورت و پوختی هۆنیەوە، بەاڵم ئەوەی مایەی واقوڕمانە تائەو ڕۆژەی ڕۆڤار گەش���تە دەس���ی لەچاوەڕوان���ی خوێنەران،ئەوپی���اوە

بۆئەوەی تەلەفۆنەکەیداب���و، زەنگ���ی چۆن ئەو الپەڕەیە بگەیەنێتە دەس���تی ئەو ستافە، بۆیە دەپرسم ئەمە ئیتیکی ئەدەب و نوس���ین و ڕۆژنامەگەری نوێیە ڕۆڤار پەی���ڕەوی دەکات، یا مۆدێلێکی نوێیەو ئێمە درکمان پێنەکردوە. جگە لەم���ە لەیەکدو بابەتیکەدا ئاش���کرایە کە ناوی چێ���وار تەنها بیانوە، چونکە نوسەر سودی بەد لەو ناوە وەردەگرێ بۆ ئەوەی بە شانوباهوی خۆیدا هەڵبداو فس���فس پاڵەوانانە پۆز لێبدا. یاخود کەسانێ ئەودەرفەتە هەڵلوشن تاڕۆڤار بکەن���ە ئەلبومی وێنەکان���ی خۆیان ، دیارە ئەوانە پێویس���تییان بەکارەکانی چێ���وار نیی���ە، بەڵک���و دەس���کورتی

دەرونناسێکن.لە هەموی سەیروس���ەمەرەتر، کاک "ئەحم���ەد س���االر" لە الپ���ەڕە 14 – باڵوکراوەیەدا،نوس���ینێکی ئەو ی 16باڵوکردۆتەوە گوایە لە رۆژی هەڵبژاردنی پێشڕەوی تیپی بەڕێوەبەری دەستەی ش���انۆی کوردیدا هاتوە بۆ س���ەردانی بارەگای تیپ لەت���وی مەلیک و چێوار وێری سەرۆکایەتیی تیپی کردوە، وەک ئەو س���ەرۆکایەتییە شیش���ێ جگەری برژاو یا جامێ ماس���تاوی سارد بێت. ئ���ەم هەقایەت���ە بێ بنەمایە دەش���ێ لەدەوری زۆپای دیوەخانی کوێخایەکی س���ەرەتای س���ەدەی رابوردودا بدرێ بەبیس���تن، بەاڵم ناگەیەندرێ بەچاپ. ئیلال مەگەر هەقایەتخوێن لەرادەبەدەر بێباک بێت. بەڵگەیش ئەمەیە: لەوەتی تیپ���ی پێش���ڕەوی ش���انۆی ک���وردی "توی گەڕەک���ی ب���ۆ گواس���تبویەوە مەلیک" و، ژێرزەمینێکی بە کرێ گرتبو کە س���ەرەڕای ئەوەی بارەگای تیپەکە بو، هۆڵێکی خنجیالنەی شانۆیشی لێ هێنرابوە دی، دو جار تیپ لەو شوێنەدا دەس���تەی بەڕێوەبەری هەڵبژاردوە. لە

1990/1/21 و لە 26 / 1 /1995 دا. من و سەراپای ئەندامانی تیپ لەو رۆژانەداو وەک ب���اوەو ئەرک���ی سەرش���انە لەو مەڵبەندە ئامادە بوین. من بەدڵنیایی و ویژدان���ی ئاس���ودەوە رایدەگەیەنم کە ن���ەک ئەو رۆژان���ی هەڵبژاردنە، بەڵکو هیچ رۆژێ کاک ئەحمەد ساالر بۆ تاقە دەقیقیەکیش بێت سەری نەکردوە بەو ژێرزەمینەدا. لەوەیش بەاڵتر: چێوار لەو ژێرزەمینەدا چەند بەرهەمێکی شانۆیی پێشکەش���كردوە، کاک ئەحمەد ساالر نەهات���وە بۆ بینینی تاق���ە یەکێکیان. س���ەراپای ئەندامانی تیپ کە زۆربەیان هێشتا زیندون ئاگاداری ئەم فاکتانەن، ئەگەر راستیم نەپێکاوە، با یەکێکیان، دوپاتی دەکەمەوە تەنها یەکێکیان بێت

بەدرۆم بخاتەوە.)تەنه���ا ئەڵ���ی: هەی���ە پەن���دێ ترس���نۆکەکان دژ بەمردوەکان دەچنە مەیدانی جەنگەوە!(. ئەمەیش راستە. ئەگ���ەر چێ���وار نەم���اوەو دەرفەت���ی داکۆکیکردن���ی لەخۆی لەدەس���تداوە، ئەمە ئ���ەوە ناگەیەنێ کە ئیتر هەرچی هەستا بۆی هەیە،ئەم هەلە بقۆزێتەوە بۆ ئەوەی بەئارەزوی خۆی رەحیمییات

هەڵبەستێ.یەک���ێ ل���ە دوا کارەکان���ی چێ���وار کوڕن���و" "ئەح���ەی ش���انۆگەریی ب���و)1995(. لە وتەکەی���دا دەرهێنەر نوس���یبوی:)ئەگەر هونەرمەند توانای نەبێ���ت، کۆمەڵەکەش���ی گۆڕین���ی دەبێ ش���اهیدێکی ڕاس���تگۆو زیرەکی س���ەردەمەکەی خ���ۆی بێ���ت!(. پاش ئەم هەموو س���ااڵنە من ئەمڕۆ بەخۆمدا وش���ەکانی: بەژێر خەت رائەپەرمووم زیرەک���ی ڕاس���تگۆو )ش���اهیدێکی

سەردەمەکەی خۆی بێت(.

* ئەندامی تیپی پێشڕەوی شانۆی کوردی

بازی بازی، بەڕیشی خاڵە بازی؟

ئەگەر هونەرمەند توانای گۆڕینی کۆمەڵەکەشی نەبێت، دەبێ

شاهیدێکی ڕاستگۆو زیرەکی

سەردەمەکەی خۆی بێت

دالوەر عەلی سۆفی *

نه جات نوری

نه‌شته‌رد.گۆران عەبدواڵ دەینوسێت

15 (465( سێشه ممه 2015/2/10 [email protected]ته‌ندروستی

زۆر ج���ار ده ركه وتنی هه ندێ نیش���انه س���ه ره تایه كه بۆ توش بون به هه ندێ جۆری ش���ێرپه نجه ، هه ر بۆیه له كاتی ده ركه وتن و دوباره بونه وه ی ئه م نیشانانه بۆ ماوه یه كی زۆر پێویس���ته به زوترین

كات سه ردانی پزیشك بكرێت.نیش���انه ی خ���واره وه ئه مان���ه ی -له بیری���ان پێویس���ته مه ترس���یدارن و

نه كه ین.• ئه گ���ه ر بۆماوه یه كی درێژ كێش���ه ی به تایبه تی هه بو هه رس���ت كۆئه ندامی ریخۆڵ���ه كان و له چاالك���ی سس���تی هه ندێ جار كێش���ه ی قه ب���زی و یاخود كێش���ه ی س���كچون و به پێچه وان���ه وه جوڵه ی ریخۆڵه كانت هه بو ئه م نیشانانه چه ند جارێك دوباره بوه وه بۆماوه یه كی

درێژ ئه وه ره نگه نیش���انه ی توشبون به شێرپه نجه ی كۆڵۆن بێت.

• هه وكردن���ی ق���ورگ بۆماوه یه ك���ی هه وكردن���ه ئ���ه م هه رچه ن���ده زۆر، ل���ه وه رزی زس���تان زۆر ب���اوه ، به اڵم ئه گه ر ماوه یه ك���ی زۆری خایاند ورده ورده هه س���تت به ناڕه حه تی كرد ئه وه نیشانه یه كی توش���بونه به شێرپه نجه ی

له قوتدانی قورگ.، هه روه ها قورس���ی نه خۆشی تری نیش���انه یه كی خواردن ش���ێرپه نجه ی قورگ یاخود س���ورێنچ ی���ان كۆئه ندامی به رگریی���ه ، بۆیه زۆر پێویسته هه وكردنی به رده وام به هه ند

وه ربگرین.• بون���ی ئازار له جه س���ته دا به بێ هیچ هۆیه كی دیاری كراو ره نگه سه ره تایه ك

نه خۆش: ئه م نه خۆشییه چیه ؟پێس���ته كه نه خۆش���ییه كی دكتۆر: مێش���وله یه كه وه یه جۆره له ئه نجامی ده دات به كه س���ه كه وه توشی ده بێت، له باش���ورو زیاتر مێش���وله یه ئ���ه م ناوه ڕاستی عیراق و چه ند واڵتێك وه ك س���عودیه و ئیمارات و واڵته گه رمه كان هه یه ، هه ندێ جۆری ئه م نه خۆش���یه له ن���او ریخوڵ���ه كان، جگ���ه رو زراوو گرێ لمفاوێكان گه ش���ه ده كات كه ئه م جۆره ی���ان زۆر كه مه ، جۆری دوه میان له سه ر پێس���ت گه شه ده كات ئه مه یان مه ترسیدار نیه و به اڵم چه ند هه فته یه ك

ده خایه نێت بۆ چاكبونه وه ی .نه خۆش: نیشانه كانی چین؟

دكتۆر: كاتێك میشوله كه به و به شانه ی له ش���ه وه ده دات كه روتن وه ك ده م، چاو ده س���ت یان هه رش���وێنێكی تر ك���ه به ده ره وه یه ، ئه وه ئه و ش���وێنه سورده بێته وه ، دواتر ورده ورده گه وره ده بێ���ت و چه ند س���انتیمێك برینه كه گه وره ده بێت و ئازار دروست ده كات.

نه خۆش���یه ئ���ه م نه خ���ۆش: ده گوێزرێته وه ؟

دكت���ۆر: نه خێ���ر ئ���ه م نه خۆش���ییه له كه س���ێكی توش ب���و ناگوێزرێته وه

بۆ كه س���ێكی تر، به اڵم مێش���وله كه ده توانێت چه ند كه سێك له هه مانكاتدا

توش بكات.نه خۆش���یه ئ���ه م ئای���ا نه خ���ۆش:

مه ترسیداره ؟دكتۆر: نه خێر ئه گه ر ئه و جۆره یان بێت كه ته نها له سه ر پێسته كه یه و ناچێته ریخوڵ���ه كان ئ���ه وه مه ترس���یدارنیه و چاره س���ه ری هه یه ، به اڵم ئه و جۆره ی ك���ه له ن���او ریخوڵ���ه كان و جگ���ه رو زراوو خوێن گه ش���ه ده كه ن ئه وه یان مه ترس���یداره و ئه گه ر زۆر چاره س���ه ر

نه كرێت كه سه كه ده مرێت.نه خ���ۆش: ده كرێ���ت خۆم���ان ل���ه و

نه خۆشییه بپارێزین؟دكتۆر: به ڵی ، باشتروایه ئه و شوێنانه ده رمان���ی دژه مێ���روی لێبرژێنرێ���ت، هه روه ها ئه وكه س���انه ی له و شوێنانه ده ژین كه مه ترس���ی بونی ئه و جوره مێش���والنه یان لێده كرێ���ت هه میش���ه ده س���تكێش و گۆره وی و كاڵو له س���ه ر بك���ه ن و هه ندێ ج���ار باش���تر وایه مه ڵهه م���ی دژه مێش���وله كان ب���ه كار بهێن���ن و هه روه ها له ن���او بردنی هه ر ئاژه ڵێك���ی مردو ئه گ���ه ر له وناوچانه

هه بون.

پرسیاری نه خۆش و وه اڵمی پزیشكه ته

تایبه کی

ۆشه ی گ

ه کانۆشی

ه نه خب

لیشامنیایی پێست

له و نیشانانه كه ئاماژه ن بۆ شێرپه نجه

بێت بۆ توشبون به شێرپه نجه ی ئێسك هیلك���ه دان. هه روه ه���ا كۆمه ڵ���ه ی و شێرپه نجه بۆنه خۆشیه كانی ئه مه ریكی ئام���اژه ب���ه وه ده كات كه بون���ی ئازار بۆماوه یه ك���ی درێژ نیش���انه یه بۆ باڵو

بونه وه ی شێرپه نجه له له شدا.• كه مكردنی كێش، دابه زینی كێش���ی ل���ه ش له ماوه یه ك���ی ك���ورت و چه ن���د كیلۆیه ك و به ب���ێ هیچ رێجیمێك، ئه وه ره نگه نیش���انه یه ك بێت بۆ سه ره تای

توشبون به شێرپه نجه .• كۆكه و گۆڕان���كاری له ده نگ. مه رج نیه هه مو كۆكه یه ك مه ترس���یداربێت، به اڵم هه ندێ ج���ار ئه و كۆكه یه له گه ڵ وه رگرتن���ی چاره س���ه ریش ب���ۆی هه ر به رده وامه و درێژه ده كێشت كه ئه مه ش نیش���انه یه كی مه ترسیداره بۆ توشبون به ش���ێرپه نجه ی ق���ورگ و س���ییه كان و

غوده ی ده ره قی و لیمفه گرێكان.• ده ركه وتنی په ڵه یاخود خاڵ. له كاتی ده ركه وتنی په ڵه ی���ه ك یاخود خاڵیكی نامو له س���ه ر پێستت كه خۆت هه ستی پێده كه یت نامۆیه ، ئه وه زۆر پێویسته به زوتری���ن كات س���ه ردانی پزیش���ك نیش���انه یه كی له وانه یه بكه یت چونكه

شێرپه نجه ی پێست بێت.

• گۆڕان���كاری له چاالك���ی میزڵ���دان. هه وكردنی كۆئه ندامی میزو به تایبه تیش میزڵ���دان له ژناندا زۆر باوه . به اڵم ئه وه ناگه یه نێ���ت هه م���و هه وكردنێكی ئه م كۆئه ندامه به ئاس���ایی ته ماشا بكرێت. بۆیه له گه ڵ بونی خوێن و ش���پرزه بون و بون���ی ئ���ازار له كات���ی میزكردنه كان، پێویس���ته به زوتری���ن كات س���ه ردانی پزیشك بكه یت چونكه له وانه یه توشی شێرپه نجه ی پرۆستات یان گورچیله كان

یان میزڵدان بوبێتی .

)2)لەبەشی ڕابردودا جیاوازییە گەورەکانی نێوان ئوردون و کوردس���تانمان باسکرد لەڕوی جوگرافیاو مێژو و سیاس���ەت و کۆمەاڵیەتیەوەو ئەوەمان وت کە تەنها ئ���ەو جیاوازییانە بەس���ن ب���ۆ ئەوەی تەندروستی سیاس���ی و کاربەدەستانی کوردستان دودڵ بن لەوەی کە ئوردون وەکو مۆدێلێک هەڵبژێرن بۆ سیستمی تەندروستی کوردس���تان. لەم بەشەدا قسەی زیاتر لەسەر دۆخی تەندروستی ئ���وردون دەکەین و ب���ەراوردی دەکەین

لەگەڵ عێراق و کوردستان. لە خش���تەکەی خ���وارەوەدا کۆمەڵێک پێ���وەر دەخەینە ڕو ک���ە زۆر جار بۆ باشی و خراپی سیستمێکی تەندروستی بچینە ئەوەی پێ���ش بەکاردەهێنرێن. ناو وردەکاری ئەم ژم���ارەو داتایانەوە دەبێ���ت ئ���ەوە بڵێین ک���ە زۆرجار لە الیەن شارەزایانی سیاسەت و سیستمی پرس���یار نیش���انەی تەندروس���تیەوە دەخرێت���ە س���ەر ڕاس���تگۆیی واڵتان لەخستنەبەرچاوی داتاکانیان. کۆمەڵێک هۆکاری سیاسی هەیە لەپشت یاریکردن بەدات���او بەکارهێنان���ی بۆ مەبەس���تی پێشکەوتوی پیشاندانی وەکو سیاسی واڵتەک���ە ل���ەڕوی تەندروس���تیەوە یا بەپێچەوان���ەوە بۆ ڕاکێش���انی س���ۆزو بودجەی واڵتە پێش���کەوتوەکان لەڕیی پیش���اندانی خراپی دۆخی تەندروستی ئەو واڵتە. بۆ نمونە قسە هەیە لەسەر ئابڵوقە لەس���ەروەختی عێراق ئەوەی مردنی ڕێژەی نەوەدەکان ئابوریەکانی لەواڵتەک���ەدا چەندهێن���دە زیادکرد بۆ مەبەس���تی سیاس���ی دژی ئەمری���کاو هاوپەیمان���ان بەکاریبهێنێ���ت و وەک���و بک���وژی مندااڵن���ی عێراق پیش���انیان ب���دات و ئه وه بکات بەکەرەس���تەیەک بۆ بەدەس���تهێنانی پ���ارەی ڕێکخراوە نێودەوڵەتی���ەکان کە لەو بوارە کاریان دەک���رد. ئەگەر ئەمە بۆ ئ���ەو واڵتانە ڕاس���ت بێ���ت ک���ە ئەندام���ی نەتەوە یەکگرتوەکانن و داتاو ژمارە پێشکەشی ڕێکخراوی تەندروستی جیهانی دەکەن و ئ���ەو ڕێکخراوەش باڵوی���ان دەکاتەوە، ئ���ەوه کێش���ەکە ب���ۆ کوردس���تانێک ک���ە ئامارەکان���ی لەالی���ەن ڕێکخراوی تەندروس���تی جیهانیەوە کۆناکرێتەوە،

دەیانجار قوڵترو ئاڵۆزترە.

ئەگەر مردنی دایک���ی دوگیان و ڕێژەی م���ردن وەربگری���ن و لەنێ���وان عێراق و ئ���وردون بەراوردیان بکەی���ن دەبینین جیاوازییەک���ی ئەوتۆیان نی���ە. عێراق س���ەرباری ئەو هەمو کوشتارو شەڕه ی دراوس���ێکانی و ش���ەڕی ناخۆو کێشەی ئابوری هێش���تا ڕێژەی مردن تێیدا زۆر لەئوردون���ەوە نزیکە. هەمان ش���ت بۆ ڕێژەی مردنی دایکی دوگیان ڕاس���تە. تاوەکو ساڵی 2012 لەهەردو واڵتەکەدا ڕێ���ژەی مردنی دایک���ی دوگیان 5٣ بو بۆ ه���ەر 100،000 ل���ە دایکبوی زیندو. خۆ ئەگەر داتاکان���ی خودی وەزارەتی بەڕاس���ت کوردس���تان تەندروس���تی بزانین )کە نیش���انەی پرسیار لەسەر داتاکان هەیە( ڕاس���تگۆیی و تۆکمەیی ئەوا دەبینین تەنانەت کوردس���تانیش لەپێش���ەوەی ئوردن���ە لەمردنی دایکی کەمتری ژمارەیەک���ی وات���ە دوگیان. دایک���ی دوگیان لەکوردس���تان دەمرن بەبەراورد بە ئ���وردون. هاوکات وەکو دەردەکەوێت، س���ەرەوە لەخشتەکەی ئ���وردون لەکۆمەڵێک پێ���وەری تریش نەک هەر لەپاش واڵتە پێشکەوتوەکانی جیهانە، بەڵکو لەپاش عێراقیشەوەیە. ب���ۆ نمون���ە لەبەکارهێنان���ی جگەرەو فش���اری خوێن و قەڵەوی���دا، ڕێژەیەکی ئ���وردون هاواڵتیان���ی کارەس���اتاوی گیرۆدەی ئەم کێش���انە بون و سیستمە تەندروس���تیەکەی شکس���تی هێن���اوە لەوەی خەڵکەکه ی خۆیان لەم مەترسیە تەندروس���تیانە بپارێزێ���ت. ئەمانە بۆ خۆیان بەڵگەن لەسەر ئەوەی کە دۆخی تەندروستی ئوردون ئەوەندە لەپێشەوە نیەو بای���ی ئەوەندە س���ەرکەوتو نیە کە پاڵ بەواڵتێ���ک و ناوچەیەکی وەکو کوردس���تانه وه بنێت بۆ ئەوەی چاوی

لێبکات. دیارە بەرزی���ی ڕێژەکانی مردن و زۆری مەترس���یە تەندروس���تیەکان بەه���ۆی

کۆمەڵێک هۆکاری

1- پێویسته پشتی كورس���ییه كه پاڵپشتیه ك بێت بۆ بڕبڕه ی پشت و به شێوه یه ك كۆتایی كورسییه كه

كۆتایی بڕبڕه ی پشتی كه سه كه بێت.2- بتوانیت به رزی و نزمی به كورسییه كه بكه یت.

٣- هه ردو پێ له سه ر زه وی بن.4- دانیشتن به گۆشه ی 90 پله له سه ر كورسی .5- هه ردو مه چه ك له سه ر لێواری مێزه كه بن.

6- به رزی سه ره وه ی شاشه ی كۆمپیوته ره كه له سه ر ئاستی چاو بێت و 50 بۆ ٧0 سم لێوه دوربێت.

زۆر جار هه س����ت ده كه ی����ت هه ندێ ش����وێنی ماڵه كه ت بۆنه كه ی ناخۆشه یاخ����ود چه ن����د بۆنێ����ك له ماڵه كه ت هه ی����ه ك����ه ناڕه حه ت����ت ده كات هه ر بۆیه ده كرێت له رێی هه ندێ خۆراكی سروشتیه وه ئه و بۆنانه له ناو به ریت.

1- ئه گه ر هه ستت كرد بۆنی ناخۆش له یه كێك له ئ����اوه رۆ زێرابی ماڵه كه ت هه یه ئه وه نیو كوپ سركه ی سێو بكه به كونی ئه و زێرابه كه دا. به ماوه یه كی ك����ه م هه س����ت به نه مان����ی بۆنه ك����ه ده كه یت، هه روه ه����ا ئه مه رێگه یه كی

باشه بۆ پاكژكردنه وه .2- ئه گه ر بۆنی فرێزه رو موجه میده كه ت ناخۆش����ه ، ئه وه ڤانیالی����ه ك بخه ره كوپێك ئاو پاشان ٣ بۆ4 پارچه لۆكه له و ئ����اوه هه ڵكێش����ه وه بیخه ره ناو موجه میده ك����ه له گ����ه ڵ باڵوبونه وه ی بۆنی ڤانێالكه دا ئه و بۆنه ناخۆش����ه

نامێنێت.٣- له كات����ی بون����ی بۆن����ی ناخۆش له سنكی قاپ ش����ۆردنه كه ت ئه وه دو كوپ ئاوی لیمۆ بڕێژه به سنكه كه دا. به ماوه یه ك����ی زۆر ك����وت ئ����ه و بۆنه

ناخۆشه نامێنێت.

4- هه ندێ جار هه ست ده كه یت هه ندێ شوێنی ماڵه كه ت بۆنی كه ڕوی لێدێت، ب����ۆ رزگارب����ون له و بۆن����ه ده توانێت پیازێك بجنیت و له و شوێنه دایبنێت.

5- له كات����ی بون����ی بۆن����ی ناخۆش له س����ه الجه ی ماڵه كه ت ئه وه تۆزێك ق����اوه بخ����ه ره نایلۆنێك����ه وه له ناو

سه الجه كه ی دابنێ .6- ئه و كه سانه ی بۆنی پیاڵوه كانیان ناخۆشه به تایبه تی پێاڵوی وه رزشه وان ئه وه ده توانن تۆزێك سۆده ی پاوده ر بپرژێننه ناو پیاڵوه كانیان بۆ نه هێشتی

بۆنه كه .

رێگه یه كی ته ندروست بۆدانیشنت له كاتی كاركردندا

چه ند رێگه یه كی سه یر بۆنه هیشتنی بۆن ناخۆشی ماڵه كه ت

بە ئوردونیکردنی سیستمی تەندروستی کوردستان: هەڵەیەکی

کوشندە

19 »»

خوێندن(465( سێشه ممه 162015/2/10

ریکالم

کۆنفراسه کانی ئاماده کاریی بۆ کۆنگره ی په روه رده یی ده ستی پێکرد

"ئه‌وه‌ی‌سلێمانی‌نه‌ک‌کۆنفرانس،‌به‌ڵکو‌ۆرک‌شۆپیش‌نه‌بو"

[email protected]

ئا: رێنوار نه جم

هه فته ی رابردو له شاری سلێمانی کۆنفرانسی ئاماده کاریی بۆ کۆنگره ی

په روه رده یی سازکراو به ڕێوه به ری گشتی په روه رده ی سلێمانی

رایده گه یه نێت که ئه وه بۆ خۆ ئاماده کردنێکی باشتره بۆ کۆنگره ،

کارگێڕی لقی سلێمانیی یه کێتی مامۆستایانیش ڕه خنه ی کۆنفرانسه که

ده کات و ده ڵێت "له ۆرک شۆپدا ده رفه تی گفتوگۆی زیاتر هه یه تا

له کۆنفرانسێکی وه هادا".

رۆژی چوارش���ه ممه ی ڕاب���ردو، 4ی شوباتی 2015 کۆنفرانسی په روه رده یی له کۆمه ڵ���گای په روه رده یی له ش���اری

سلێمانی ئه نجامدرا.به هه ردو ب���و تایبه ت کۆنفرانس���ه که گه ریمان و س���لێمانیی و پ���ه روه رده ی وه ک ئاماده کاریی���ه ک بو بۆ کۆنگره ی سه رتاس���ه ریی په روه رده یی له هه رێمی کوردس���تان و وه زی���ری پ���ه روه رده ی حکومه تی هه رێم، پش���تیوان س���ادق

ئاماده ی بو.به ڕێوه ب���ه ری گش���تیی پ���ه روه رده ی له باره ی س���لێمانی، نه جمه دین عه لی ئه و کۆنفرانس���ه وه به ئاوێنه ی راگه یاند "له سه ر کۆمه ڵێک ته وه ری په روه رده یی قسه کرا بۆ خۆئاماده کردنێکی باشتر بۆ کۆنگ���ره ی په روه رده یی و گفتوگۆکردن

له سه ر ته وه ره کانی به ر له کۆنگره ".له کۆنفرانس���ه که دا ک���ه 300 ئه ن���دام ئه ندام���ی 240 ب���ون ، ئام���اده ی 60ی س���لێمانی و له پ���ه روه رده ی له پ���ه روه رده ی گه رمی���ان ب���ون و 40 میوانیش به شداربون. تێیدا له سه ر 6 ت���ه وه ر گفتوگۆکرا، که هه مان ته وه ره پێشنیارکراوه کانی کۆنگره ن، ئه وانیش: ئەزمون���ەكان، )سەرپەرش���تیاریی، بەرێوه بردن، مەشق وڕاهێنان، خوێندنی

ئەهلی، توێژینەوه و لێكۆڵینەوه (.له س���ه ر گفتوگۆکردنی���ش ل���ه دوای ت���ه وه ره کان، راپۆرت���ی کۆتای���ی بۆ کۆنگره ئاماده کرا، به ڕێوه به ری گشتیی په روه رده ده ڵێت "ئێمه ئه و راپۆرتانه

له په روه رده کانی وه زاره ت و ده ده ین���ه هه ی���ه و خۆی���ان راپۆرت���ی تری���ش پێشکه شی ده که ن و هه مو راپۆرته کان

یه ک ده خرێت بۆ کۆنگره ".بڕیاروایه له هه ردو پارێزگاکه ی دیکه ی کۆنفرانس���ی دهۆک، هه ولێرو هه رێم، هاوش���ێوه بکرێ���ت و راپۆرت���ه کان بۆ

کۆنگره ئاماده بکرێن.هه ندێک له به شداربونی ئه و کۆنفرانسه ی کۆنفرانس���ه که ره خن���ه ی س���لێمانی ده که ن و رایده گه یه نن که حه قی ته واو نه دراوه ته گفتوگۆکان و ته نها ڕۆتینات

بوه .کارگێ���ڕی لق���ی س���لێمانیی یه کێتی مامۆس���تایانی کوردستان، نه وشیروان حه مه غه ریب ل���ه و باره یه وه به ئاوێنه ی ت���ه وه ره کان "گفتوگ���ۆی راگه یان���د به باشی به ڕێوه نه چو، ئه و ته وه ره ی من به شدارییم تێدا کرد، مه شق و راهێنان پێش���نیارکراویان بو، خۆیان شتێکی ئاماده کردب���و، ئه وه یان ده خوێنده وه ئه گه ر که س���ێک قس���ه یه کی له س���ه ر

بینوس���ه و ده وت پێی���ان هه بوای���ه پێداچون���ه وه ی بۆ ده که ی���ن، ئه وه ی ئه نجامدرا بۆ شه رعییه تدان بو بۆ ئه و

ره شنوسانه ی ئاماده کرابون".له باره ی ئه ندامانی به شدار له گفتوگۆی ته وه ره کاندا کارگێڕه که ی لقی سلێمانی ده ڵێ���ت "هه ندێکی تێداب���و، گوێگربو ته نه���ا دانیش���تبو و به ب���اش و خراپ قس���ه ی نه ده ک���رد، ته نه���ا ئه وه نده نه بێ���ت له کۆتاییدا چه پڵ���ه ی لێده دا. هه ندیکیش���یان هه وڵی ئ���ه وه ی ده دا ت���ه وه ره کان راپۆرت���ی به پێش���نیار

ده وڵه مه ند بکات".زۆری "به ش���ی ده ڵێ���ت هه روه ه���ا ئه ندامان���ی ئه و کۆنفرانس���ه ، به رنامه له به یانی���ی پێش���نیارکراوه کانیان کۆنفرانس���ه که دا وه رگرت، ئه ی ئه گه ر پێشتر وه رینه گرتبێت و نه یخوێندبێته وه و نه گه ڕابێ���ت ب���ه دوای خاڵ���ه ب���اش و خراپه کانیدا، ئیتر چۆن ده توانێت هه ر له و رۆژه دا بیخوێنێته وه و پێش���نیاری

خۆی له باره وه بڵێت؟"

نه وش���یروان حه مه غه ری���ب ره خنه ی هه ی���ه و کۆنفرانس���ه ل���ه و زیات���ری رایده گه یه نێت که ئه وه نه ک کۆنفرانس، به ڵکو ۆرک ش���ۆپیش نه ب���و، "له ۆرک شۆپدا که مێک گفتوگۆ ده کرێت، به اڵم ل���ه م کۆنفرانس���ه دا ده رفه تی ئه وه ش نه ب���و. کۆنفرانس ده بێ���ت گفتوگۆی تێدابکرێ���ت و ده نگی له س���ه ر بدرێت و بکرێت به ڕاسپارده و ئاراسته ی کۆنگره بکرێ���ت، ب���ه اڵم ل���ه م کۆنفرانس���ه دا له هه ندێک له ژوری ته وه ره کان ده نگدان ک���راوه و له هه ندێکیاندا نه ک���راوه . به که یفی خۆیان. له سه ره تاشه وه بڕیاربو 2 رۆژ کۆنفرانس���ه که ب���ه رده وام بێت،

به اڵم کرا به یه ک ڕۆژ".ناوبراو ئه وه ش ده خاته ڕو که هه رچه نده کۆنفرانس���ه که رۆتینات بوه و "پرس���ه گورگانه " به ئه ندامه کان کراوه له س���ه ر ته وه ره کان، به اڵم "وه ک ئاماده کاریی و رێکخس���تنی کاره کان ش���تێکی نوێ و

باش بو".له به ش���داربوانی دیک���ه یه کێک���ی

کۆنفراس���ه که ی س���لێمانی که یه کێک پ���ه روه رده ی له نوێنه ره کان���ی ب���و س���ه مین، س���ه ریاس گه رمی���ان، به ئاوێنه ی کۆنفرانس���ه که وه له باره ی راگه یاند "کۆمه ڵێ���ک راپۆرت له باره ی ته وه ره کانه وه ئاماده کرابو پێش ئه وه ، هه ندێکیان ده ستکاری ده کراو ده خرایه ده نگدان���ه وه ، هه ندێکیش���یان به ب���ێ ده نگدان هه موان کۆک بون له س���ه ری. هه مو ئه وانه ش پێشنیارن بۆ کۆنگره و

بزانین چه ندی قبوڵ ده کرێت".له باره ی رۆتیناتی کۆنفرانسه که شه وه ، "رۆتین رایده گه یه نێت مامۆستایه ئه و ه���ه ر هه یه و ئه وه قس���ه ی تێدا نییه ، ب���ه اڵم ئه وه ی ئ���ه و ڕۆژه له وێ کرا تا

ڕاده یه ک باش بو".ڕابردودا له س���اڵی بڕیاربو هه رچه نده کۆنگ���ره ی په روه رده ی���ی وه زاره ت���ی پ���ه روه رده ئه نجامبدرێت، به اڵم چه ند جارێک به ه���ۆکاری جیاوازو ناڕون دوا خراوه و تا ئێستاش دیار نییه که ی ئه و

کۆنگره یه ساز ده کرێت.

به ڕێوه ری گشتیی په روه رده ی سلێمانی له باره ی کات���ی ئه نجامدانی کۆنگره وه ده ڵێت "چاوه ڕێین هه ر سێ پارێزگاکه کۆنفرانسی خۆیان بکه ن، دواتر کاتی ده کرێت". ئاش���کرا کۆنگره سازدانی له ب���اره ی هۆکاری دواخس���تنی چه ند جارێکیشه وه ده ڵێت "کۆنگره بینایه ک نییه بڵێین چاکی ده که ین، پێویس���ته ته وه ره کان هه موی به باشی گفتوگۆیان له ب���اره وه بکرێ���ت و ئاماده کارییان بۆ

بکرێت".مامۆس���تا سه ریاس���یش پێی وایه که "کۆنگره ش���تێکی ئاسان نییه و ده بێ ئاماده س���ازیی زۆر ب���ۆ بکرێت، ده بێ کاتێک���ی کۆنکرێتی ب���ۆ دابنرێت و له و

کاته دا ئه نجام بدرێت".بۆ زانین���ی کاتی ئه نجامدانی کۆنگره و دوایین ئاماده کراییه کان، ئاوێنه چه ند جارێ���ک په یوه ندی ک���رد به وته بێژی وه زاره تی پ���ه روه رده ، فاتح مه وله ویی به رده ست په یوه ندییه کان به اڵم زاده ،

نه بون.

هه ندێک ئه ندامی کۆنفرانس ته نها

دانیشتبو و به باش و خراپ

قسه ی نه ده کرد، ئه وه نده نه بێت

له کۆتاییدا چه پڵه ی لێده دا

دیمه نێک له کۆنفرانسه که ی په روه رده ی سلێمانی و گه رمیان

سه‌د‌مه‌تر‌ئاسمانڕۆمانێک له باره ی یادەوەریی و شۆڕش و شکسته وه

كێ‌‌ساله‌‌شێتی‌‌كوشت؟رۆمانێك كه خوێنه ر سه رسام ده كات

17(465( سێشه ممه 2015/2/10 کتێب

ئا: ئاوێنە

د.عه لی كه ریم كه ته مه نی 80 ساڵه و ئێستا له مۆسكۆی پایته ختی روسیا ده ژی ، به الی زۆربه ی خوێنه رانه وه نه ناسراوه ، هه رچه نده ئه و نوسه ری

یه كێك له ناوازه ترین و سه رنجڕاكێشترین رۆمانه كوردیه كانه به ناوی "كێ ساله

شێتی كوشت؟"، كه له م رۆمانه دا وه ك فلیمێكی دیكۆمێنتاریی ، روداوه مێژویی و كۆمه اڵیه تی و سیاسیه كانی

ده یه ی 1950ی شاری سلێمانی تۆمار ده كات.

س���ه ره تای رۆمانه كه به هه واڵی كوشتنی س���اله ش���ێت ده س���تپێده كات، له گه ڵ باڵوبونه وه ی ئه م هه واڵه دا به ناو ش���اری س���لێمانیدا، شار ده ش���ڵه قێت، له هه مو الیه ك���ه وه ده وترێ���ت "كه تن���ی وا هه ر

له سلێمانی ره وایه ".كه نه ن���ه داروجان ئه م هه واڵه دڵته زێنه ده گه یه نێ���ت به فه یله س���وفی گه ڕه ك���ی حاجی ح���ان "خاڵه بله ی ج���او"، ئه و به سه رس���امیه وه ده ڵێت "نه نه داروجان له ئاسمانی سلێمانی ته ور ئه بارێ ، خۆم بمردمایه بۆ خ���ۆم نه ئه گریام، به اڵم بۆ س���اله ئه گری���م، تاوانی وا چ���ۆن ئه بێ روبدات؟ دی���اره ئه وه ی له هیچ ش���ارێ

رونادات له م شاره كاوله رو ئه دات".نه نه داروجانیش پێیده ڵێت "چل س���اڵه دراوس���ێی ت���ۆم یه كه مجاره فرمێس���ك

له چاوتا ببینم".خاڵه بل���ه ی جاو له وه اڵم���دا پێیده ڵێت "پیرێژن له س���ه ری مه ڕۆ، منیش خۆتان ئاسایی ش���ێتم، به اڵم س���اله شێتێكی

په ته ڕی بو، فڕی به دنیاوه نه بو"!هه ر له یه كه م الپ���ه ڕه وه زمان پاراویی و گێڕانه وه و ته كنیكی داڕش���تن و جوانیی سه رنجڕاكێش���ی س���ه یرو دیالۆگ���ی له گه ڵ كاراكته ره كان و ریتمی روداوه كان

خۆی���دا خوێنه ر ده بات ب���ۆ نێو كۆاڵن و مزگ���ه وت و چایخانه و چیغه كانی گه ڕه كی

حاجی حان.هه رچه نده "كێ س���اله شێتی كوشت؟" رۆمانێكی 550 الپه ڕه یی قه باره گه وره یه ، به اڵم كه ده س���تت به خوێندنه وه ی كرد ناتوانیت تا كۆتای���ی له گه ڵی نه ڕۆییت و نه یخوێنیته وه و په رۆش���ی ئ���ه وه نه بیت كاره كته رو چاره نوس���ی بزانی���ت ك���ه

پاڵه وانه كانی به كوێ ده گات.له پاڵ گه ڕان به شوێن چۆنیه تی كوشتنی ساله و بكوژه كه یدا، د.عه لی كه ریم وێنه ی رۆژگارێكی بێ ریاكاریی و تژی له ئارامیی و میهره بانیی و س���اده و س���اكاریی و ژیانی سیاس���ی و رۆش���نبیریی و كۆمه اڵیه تی و مێژویی س���لێمانی له ده یه ی 1950دا بۆ رۆمانه كه خوێنه ر ده كێشێت، گۆڕه پانی به شێوه یه كی س���ه ره كی گه ڕه كی حاجی حان���ه ، ك���ه له منداڵه كانی���ه وه بگ���ره ت���ا ده گات به ه���ه رزه كارو ژن و پی���اوو پیره مێ���ردو پیره ژنه كانی ، هه ر هه مویان ب���ه ره و چاره نوس���ێكی خه مهێن���ه رو پڕ له تراژیدی���ا و بێهوده یی ده ڕۆن، ته نانه ت سه گه كانیشی له و چاره نوسه به ده ر نین و

هه میشه دڵته نگ و نیگه رانن.له گ���ه ڵ هاوكات���ه روداوه كان كات���ی په ڕینه وه ی كوردس���تان له سونه ته وه بۆ مۆدێرنه و هه ڵكش���انی ملمالنێی سیاسی پارتی���ه كان و ش���یوعییه كان و نێ���وان په ره گرتنی ده س���ه اڵتی پۆلیسیی رژێمی ئه و ش���یته ڵكاری رۆمانه كه پاشایه تی ، روداوه كۆمه اڵیه تی���ه بچوكان���ه ده كات كه چاره نوس���ی مرۆڤه كان له و مێژوه دا

دیاریده كه ن. ش���یوعییه كان و تون���دی ملمالنێ���ی پارتیه كانی ئ���ه و رۆژگاره به ئه ندازه یه ك سه رده كێش���ێت بۆ ئه ودنیاش، كه خاڵه بله ی جاو له خه ویدا ده برێت بۆ به هه شت و ساله ش���ێت ده بینێت، ساله پێیده ڵێت به هه ش���ت كوردی زۆر كه م تیایه ، ئه ڵێن

له كۆش���كێك ل���ه والوه ك���ه 600 ملیۆن كه س���ی تیایه دو كورد هه ن، یه كێكیان شیوعیه و ئه ویتریشیان پارتییه ، به رده وام ده مه قاڵه و شه ڕیانه له سه ر ئه وه ی كورد

ئومه یه یان ئومه ت نییه .ل���ه م رۆمان���ه دا وێن���ه ی هه م���و جۆره مرۆڤه كانی نیشته جێی شار ده بینیت، كه زۆربه یان به ئه ندازه یه ك په راوێزخراون كه شوێنێكیان ده ستناكه وێت بۆ حه وانه وه و هه ریه كه و له دنیایه كی تایبه ت به خۆیاندا ژیان به سه رده به ن، شێره ی شاعیر هه مو خه ونی هۆنینه وه ی شیعرێكه كه فریشته ی شیعر پێی ببه خشێت، مه ال گونسوتاوی وتاربێ���ژی مزگه وت���ی حاج���ی حان كه ب���ه رده وام خه ریكی ئام���ۆژگاری كردنی خه ڵكییه بۆ ئه وه ی "ساڵح" بن، مفه وه ز

شه وكه ت شێت و شه یدای نازه نینی كچه خاڵیه ت���ی و ئه ویش حس���ابی بۆ ناكات، پێ���ڕی حه كه كه خه ریكی ده مڕاس���تی و گه ڕه كچێتین، كه ریم پاڵه وان كه فس فس پاڵه وانێكی ته واوه و به كێالنه وه خه نجه ر ئه وه ش���ێنێت، به ئاس���كۆڵ كه قه یره یی كوش���توه ، له ژیانیدا هیوایه ك���ی هه مو دایه ماركۆ كه ئه رمه نییه كی میهره بانه و ساله شێت و سه گه كه شی ده الوێنێت، تا ده گات به عوسمانی مام قادر كه ئاره زوی سپییه تی ریش ئه وه یه په س���ه ندكراوی خه ڵك بكات، له م رۆمانه دا جاس���وس، ئه و هه تیوب���از و خزمه تكار، س���ۆزانی ، پیاوه ئێرانی���ی و كه ركوكی و خانه قینی و قه ره ته په ییان���ه ده بینی ك���ه هه ریه كه و مه سه له یه كی نادیار سه ری پێهه ڵگرتون و

ئا: ئاوێنە

سه د مه تر ئاسمان، ناونیشانی رۆمانێکه له نوسینی عه بدولکه ریم هه ڵه دنی

که به مدواییه چاپ و باڵوکراوه ته وه . رۆمانه که له سه ره تاوه ده مانباته وه

گوندێک که به ناونیشانی ڕۆمانه که دا ده زانین سه د مه تر ئاسمانی

لێوه دیاره ، ئه و گونده وێڕای ئه وه ی زێدی له دایکبون و منداڵیی و گه نجیی

گێڕه ره وه ی ڕۆمانه که خۆیه تی، ده شبێته سه رچاوه و تێماو ڕایەڵی ڕوداوه خێراو

یه ک له دوای یه که کان.

ڕۆمانه که له س���ه ر گێڕانه وه ی نیوسه ده ی مێ���ژوی ک���وردو بەتایبەتیی���ش هەردو س���ەدەی دوەمی نیوەی شۆڕش���ه که ی ڕابردوی ئه م به شه ی کوردستان ڕۆنراوه و گێڕه ره وه ، که خودی نوس���ه ر خۆیه تی و چاالکان���ه ش به هه م���و ڕوداوه تفتوتاڵ و خۆش و ناخۆش���ه کانیه وه ، به ش���ێک بوه لێی���ان، ڕاش���کاوانه و به زوبانێکی له یه ک کاتدا نه رم و توڕه؛ حه کایه ته کان تا ئاستی نه فره تکردن له و مێ���ژوه و ڕه تکردنه وه ی ده گێڕێته وه "من له و ڕاستییه تێگه ییشتوم په یوه ندی من به ش���ۆڕش و به شه هیده وه ڕۆژێ ل���ه ڕۆژان په یوه ن���دی به ئازایه تی و به شۆڕشگێڕبونی منه وه نه بوه، ئێستاش هی���چ بۆنێک���ی شۆڕش���گێڕێتی له م���ن نایه ت، ش���ۆڕش و ش���ه هید بۆ من جگه له حاڵه تێکی ڕۆح���ی په تیی هیچی دیکه نه ب���وه ، چه نده نائومێدان���ه له گه له که م و شۆڕش���ه بێ ئاکامه کانی ده ڕوانم، که چی هێشتا که ش���تێک له ڕۆحمدایه په یوه ندی به شۆڕشه وه هه یه ، بێ ئه وه ی ڕۆحیه تی شۆڕش���گێڕییم تێدا بێت، بێ ئه وه ی هیچ مه یلێکم بۆ ش���ۆڕش هه بێت، ش���ۆڕش وه ک هێزێکی داگیرکه ری ده ره کی ڕۆحی

داگیرکردوم." گون���دی "زایم���ان" که ناوێک���ی خوزراوه ب���ۆ زێ���دی "هه ڵه دن���ی" خ���ۆی، ئ���ه و س���اده و دڵپ���اک و بچکۆل���ه و گون���ده ساکاره یه که دانیش���توانه که ی له ئامێ���زی سروش���تێکی ج���وان و ژێ���ر س���ه دمه تر

ئاس���ماندا، داب���ڕاو له دونی���او له ش���ارو ه���ه راو له قه ره باڵخی���ی و له مۆدێرن���ه و زه ناو ته نانه ت له خ���ودی مێژوش، تافی دڵئارامیی و ساده یی و منداڵێتیی ئه به دیی خۆیان به سه ر ده به ن و خه ونی ڕه نگاڵه یی ده بینن. به اڵم هێنده ناباو له گه ڵ هاتنی س���ه رده مێکی نوێدا، "زایمان" وه ک بڵێی کەوتبێت���ە بنیخه ونێک���ی ناخۆش���ەوە ، ڕاده چڵه کێ و ئیدی پێ دەنێتە قۆناغێکی تره وه که تیایدا تاریکیی باڵده کێش���ێ و چی���دی له به ر دوکه ڵی ش���ه ڕو بۆکڕوزی سروش���ته باڵندەو م���رۆڤ و س���وتانی

جوانه که ی، ئاسمانی لێ دیارنامێنێت.گێڕه ره وه ی رۆمانه که ، گێڕانه وه به هاتنی میوانێک بۆ گوندی زایمان بۆ الی باوکی ده س���تپێده کات. ئه و چه ند ڕسته سه یرو پڕ له کۆدو لوغ���زه ی که میوانه که و باوک پێک���ه وه ئاڵوگ���ۆڕی ده ک���ه ن، خوێنه ر ده خاته وه سوه س���ه ی ئه وه وه که شتێکی گرن���گ به ڕێوه ی���ه ڕوب���دا، ش���تێک که چاره نوسی گوندی زایمان له ڕه گوڕیشه وه ده گۆڕێ و س���ه رده مێکی ئاڵۆزو جه نجاڵ و پڕ ل���ه ڕوداوی خێراو ئاڵوگۆڕی س���ه یر

ده ستپێده کا.گێ���ڕه ره وه )پاڵه وانی رۆمانه که ( زارۆکی ش���ۆڕش بوه و له گه ڵیدا گه وره بوه . به بێ چ م���ه رج و چاو له دوابونێ���ک، منداڵیی و هه رزه کاری���ی و ئاین���ده و ڕۆح���ی خۆی پێبه خشیوه ، قوربانی بۆ داوه و له پێناویدا بریندار ب���وه و دوکه ڵی س���ووتان و گازه ژه هراوییه کان���ی هه ڵمژت���وه و تامی تاڵی خیان���ه ت و زوڵ���م و ده س���ته مۆبونه کانی به سه ریه وه یه تی و بۆیه حه قی چه شتوه . بپرسێته وه و ده زانێ که لێی خۆی به مافی دادگای���ی بکا،ن���ە وه ک ڕاگ���وزه ر یان وه ک دە یدوێن���ێ ون���ە ش���ایه تحاڵێک ڕۆمانس���یش تازه عاش���ق و گه نجێک���ی به بااڵیدا هه ڵدە ڵێ و ستایشی دەکا، به ڵکو وه ک قوربانییه ک لێی توڕه ده بێ و پیایدا هه ڵده ش���اخێ، هاواری به س���ه ردا ده کاو داوای ئ���ه و ده قیقه گه له جوانانه ی خۆی و لێده کات���ه وه ، ی گونده که ی،)زایم���ان( که له گ���ه ڵ زایه ڵ���ه ی به رپابونی ئه ودا، تافێ���ک له به رائ���ه ت و س���ه رده مێک

پاڵه وانی ڕه ویو نەت���ه وه. له منداڵییتیادا رۆمانه که تائ���ه و ڕاده یه ت���وڕه و ته نانه ت په شیمانیش���ه که "وه ک دیلێلی مه یدانی ش���ه ڕ من دیلی شۆڕشێک و میژووه که یم، که زۆر ج���ار بیری لێده که م���ه وه په یتا په یت���ا هیڵن���ج ده ده م و ده ڕش���ێمه وه . نه فرەت له شه یتانه کانی شۆڕش و نه فره ت له فریش���ته درۆییه نه کانی ده که م.... زۆر جار بی���ر ده که مه وه و بێده نگ ده گریم.بۆ ش���ه هیده بێنازه کانی ده گری���م، بۆ کچ و کوڕه گه نج و جوانه به ناهه ق کوژراوه کانی

ده گریم."کاره کته ره کان���ی ڕۆمان���ی س���ه د مه تر ئاسمان، که س���انێکن ئێرەیی و زوربەی زۆری���ان خه ڵک���ی ناوجەرگ���ەی ژیانن، منداڵیی و هەستوسۆز له گۆشت و خوێن و ڕۆنراون و خوێنه ر هاس���ان و له نزیکه وه له گێ���ڕه ره وه و ه���ه ر ده یانناس���ێته وه . ڕۆمانه ک���ه وه؛ س���ه ره کی که س���ایه تی تا خۆیه ت���ی، ک���ه دیاره )هه ڵه دن���ی( که س���ێتییه کا نی ب���اوک و دای���ک و مه ال س���ەرۆک و حه مه ع���اره ب و س���وبحان و ئه ندامان���ی ئه نجومه ن���ه کان و ئ���ه و کچ و کوڕه عاش���قانه ی که شۆڕش له سه ر داوای گولله بارانیان خیڵه کانی���ان براو باوک و ده کا. گێڕەرەوە بەردەوام له وێیەو لەنێو به ش���دارێکی ڕوداوەکاندایەو گەرم���ەی کارا ی���ە و ئاگایانه س���ه رنجی ڕوداوه کان دەدا و ب���ە دیقەتەوە قس���ەیان لەبارەوە دەکا . هه ر بۆی���ه گێڕانه وه له و بڕگانه دا ک���ه له قواڵی���ی یاده وه ریی گێ���ڕەرەوە هه ڵگ���ۆزراون، زیندوت���رو کاریگه رت���رو هه ژێنه رت���ر ل���ه و بڕگان���ه ده رده که وێ وه ک ده ویس���ترێ ک���ه تێکس���ته که ڕۆمان بچن���رێ و خه ی���اڵ ڕۆڵ له ڕۆنانی سه رنجه ش ئه م ببینێ. حه کایه ته کانیدا له وه وه سه رچاوه ده گرێ که له زۆر شوێنی تێکس���ته که دا، ه���ه ردو ژان���ری رۆمان و بیۆگرافی���ا بەجۆرێ���ک ئامێتەی یه کدی ده بن و یەکدی تەواو دەکەن؛ کە ئه میان بێ ئه ویدییان ناناسرێته وه ، به اڵم نەفەسی گێڕانەوە بیۆگرافییه که قوڵتر و فەزاکەی جوانتر و به ها مێژوییه که ش���ی زێده تره ؛ به گشتییش به یه کدوا هاتنی ڕوداوه کان،

بەتەرزێک پەیوەست بەزنجیره ی زه مه نه ک���ه هه ندێک جارو کرۆنۆلۆژییه کەوە ن؛ له هه ندێ���ک ش���وێندا هەس���ت دەکرێت کەڕۆمانه که یاخود بیۆگرافیا که خەریکە له نێ���و بازنه ی س���ه ردێکی مێژووییانه دا ئ���ه وق ده ب���ێ و وزه ی گێڕان���ه وه الوازو له گێڕان���ه وه ی خه یاڵتیای���دا م���ه ودای مێژویی و واقیعی حاڵ و ش���تگه لێک که تا ڕادەیەک و کەموزۆر )زوربه( ئاگادارن و

ده یزانن، کورت ده بێته وه .بەاڵم ئەوەی کە لەهەر ش���تێکی تر زیاتر لە "س���ەد مەت���ر ئاس���مان" دا جێگەی س���ەرنجە، گێڕان���ه وه ی مێژویەکی هێند تراژیدیی و ترسناک و پڕ لەنشوست و گالن و

شکسته ؛ کە ئەگەر خوێنەر خۆی بەشێک نەبوایە لێ���ی و تیایدا نەژیابایەو ئەزمونی نەکردبا، ئەوا حەکایەتەکانی ئەو مێژوەو یادەوەریەکانی هەڵەدنی و کارەکتەرەکانی فەنتاسیاو بەدەسچنی ڕۆمانەکەی؛ تری خەی���اڵ دەزانی، ب���ەاڵم جوانتر لەهەمو ئەوە، بوێریی و ڕاشکاویی گێڕانەوەیەکە، ک���ە نەک ه���ەر هیچ نادات���ەوە بەچاوی چ داهات���ووداو نەوەکان���ی خوێن���ەرو منەتێکیان بە س���ەردا ناکا، بەڵکو وەک ک���ە ددانپیانانەکانیش���ی قوربانیی���ەک نەیەن، برینداریی���ەوە ڕۆح���ی بەهانای

داوای لێبوردنیان لێدەکا.

ڕۆمانی: سه د مه تر ئاسامننووسه ر: عه بدولکه ریم هه ڵه دنیبابه ت: ڕۆماندیزاینی به رگ: باسم ڕه سامچاپخانه : په نجه ره چاپی یه که م: 2015

به هه شت كوردی زۆر كه م تیایه ، ئه ڵێن

له كۆشكێك له والوه كه 600 ملیۆن كه سی تیایه دو كورد هه ن، یه كێكیان شیوعیه و

ئه ویتریشیان پارتییه ، به رده وام ده مه قاڵه و

شه ڕیانه

کاره کته ره کانی ڕۆمانی سه د مه تر ئاسمان که سانێکن ئێرەیی و زوربەی

زۆریان خه ڵکی ناوجەرگەی

ژیانن، له گۆشت و خوێن و منداڵیی و

هەستوسۆز ڕۆنراون و خوێنه ر هاسان و له نزیکه وه

ده یانناسێته وه

هاتون بۆ ئه وه ی له س���لێمانی و گه ڕه كی حاجی ح���ان به بێده نگی بژی���ن، به اڵم كۆتایی نیگه رانیان م���ه راق و دڵته نگی و

نایه .به شێكی به رچاوی روداوه كانی ئه م رۆمانه ، ئاماژه دانه به و چه پاندنه سێكسیه ی كه گیرۆده ن، به ده ستیه وه مرۆڤه كان هه مو به ك���چ و كوڕ و به ژن و پیاویانه وه ، زۆربه ی ئ���ه م روداوو دیالۆگان���ه ش به زمانێك���ی

سیحرئامێز و گاڵته ئامێز رازێنراونه ته وه .

ره نگه هۆكاری سه ره كی نه ناسراویی ئه م رۆمانه ، "كێ ساله شێتی كوشت؟" ئه وه بێت كه له له نده نی پایته ختی به ریتانیا چاپك���راوه ، رۆمانه كه به رگ���ی یه كه می چاپكراوه و دو به رگی دیكه شی ئاماده ن ب���ۆ چ���اپ، رۆماننوس���ه كه ش د.عه لی كه ریم كه حاجی حان و س���لێمانی زێدی ره س���ه نیه تی ، س���اڵی 1966 بڕوانامه ی له بواری جوگرافیادا له زانكۆی مۆس���كۆ

وه رگرتوه و ئێستاش له و شاره ده ژی .

د.عه لی كه ریم

تایبه‌ت (465( سێشه ممه 182015/2/10

كه س ناتوانێت نكوڵی له وه بكات كه ئیسالمیه كان ژماره یه كی دیارن فیكری و سیاس���ی و له گۆره پان���ی كۆمه اڵیه ت���ی و میدیای���ی هه رێم���ی كوردستان، ئیس���المیه كان ئه مڕۆكه حكومه تداری���ی كاری به ش���داری الیه نێك���ی پێش���تریش ده ك���ه ن و ره خنه گرێكی ئۆپۆزس���یۆن و دیاری جدیی بون له ده س���ه اڵت و سیستمی سیاسی، ئیسالمیه كان له په رله مانن، وه رزشین، له گۆره پانی له وه زاره تن، ل���ه كاری خێرخوازین، له بازاڕو كاری بازرگانین، گۆڤارو رۆژنامه یان هه یه ، نوس���ه ری دیاریان هه ی���ه و ته رحی فیكری و سیاس���ی تایبه ت به خۆیان به كورت���ی ده ك���ه ن، پێش���كه ش

ئیسالمیه كان )هه ن(!

سه ره تای دروستبونی ئه م ره وته ، ده یویس���ت سیاس���ی ده س���ه اڵتی نكوڵ���ی له بونیان ب���كات و مامه ڵه ی له گه ڵ س���رینه وه ی فه رامۆشكردن و ده ك���ردن، له بیرم���ه له س���ه رده می حیزب���ه چ���وار دروس���تبونی كۆبونه وه ی���ه ك كوردس���تانیه كه سازكرا له هه ولێرو تێیدا )9( حیزبی سیاس���ی به ش���دار بون، رۆژنامه ی له حیزبه ده س���ه اڵتداره كانی یه كێك ئه وكاته به مانشێتی گه وره نوسیبوی

كۆبونه وه ی )9( حیزبی كوردستانی له هه ولێ���ر، به اڵم ك���ه ناوه كانی ریز كردب���و، بازێكی به س���ه ر ناوی تاقه كوردستانیه كه دا ئیس���المیه حیزبه دابو ! ئه مانه و ده یان نمونه ی دیكه ناونه هێنان و وێن���ه و له كه تكردن���ی به هه ڵ���ه ناونوس���ینی س���ه ركرده و ، هتد دیاره كانی���ان و كه س���ایه تیه كه ه���ه ر هه موی ده چون���ه خانه ی )هه رزه كاران���ه ( مامه ڵه كردنێك���ی له گه ڵ ته وژمێ���ك پێت خۆش بێت و پێ���ت ناخ���ۆش، ت���ازه له هه رێمی كوردس���تان ده نگو ڕه نگ و بزاوتیان

هه یه .

)NRT له هه ردو كه ناڵی )روداوووه ك نه ریتێك���ی میدیاییان���ه ی نوێ سه رنجراكێش���ی به رنامه یه ك���ی گفتوگۆئامێز پێشكه ش ده كرێت، كه گۆشه نیگا خستنه روی تێیدا ئامانج جیاكان و دروستكرنی كه شوهه وایه كه ب���ۆ راگۆرین���ه وه و راو ڕای جیاوازو ئه وه ی به اڵم جێگه ی ده ستخۆشیه ، كه س���ه رنجت راده كێش���ێت و جێی خۆیه ت���ی هه م وه ك پرس���یارو هه م وه ك ره خنه ش ئاراس���ته ی ئیداره ی هه ردو كه ناڵی بكه یت، ئه و حس���اب نه كردنه یه بۆ ده نگوڕه نگ و بۆچونی ته وژم���ی ئیس���المی وه ك ئ���ه وه ی له ئه ستێره یه كی دیكه دا بژین و ئه مانه هاواڵتی ئ���ه م واڵته نه ب���ن، میوانه به ڕێ���زه كان كه هه موی���ان ژماره ی رۆش���نبیری و گۆڕه پانی نێو دیاری فیكری هه رێمی كوردس���تانن، ده بو خۆی���ان ئه م���ه قبوڵ نه ك���ه ن و بۆ جوانكردن و گوزارشتكردن له سه رجه م ئاراسته فیكریه كان به ئیداره ی هه ردو كه ناڵیان بوتایه كاكه وێنه كه ته واو نیه و كه سێك له نێوانماندا دیار نیه و

ونه !

ئه و به ڕێزان���ه زۆربه یان به رده وام ئیس���المیاكانه وه له كه ناڵ���ه راوبۆچونی���ان وه رده گیرێت و میوانی به رده وامی شاش���ه و رادی���ۆو ده زگا ته وژمی له نێ���و میدیاییه كانیان���ن، به ده یان كوردس���تانیدا ئیس���المی هاوڕێ و دۆستیان هه یه و باش ده زانن كه له و دوانگانه دا قس���ه ی باشیان پێ ده بێت و دیوه كه ی دیكه ده توانن

بخه نه رو، كه تۆ قس���ه له سه ر ئاین ده كه یت پێویس���تیت به گۆشه نیگای ئه وان���ه ، ك���ه ش���رۆڤه ی )داعش( ده كه ی���ت بۆچون���ی ئه وانیش بزانی باش���تره ، كه باس له كاری سیاسی و ده كه ی���ت حكوم���ه ت په رله م���ان و رێگه به وانیش بده یت ش���تێك بڵێن

جوانتره .

ئه و خۆشه ویستانه له هه ردو كه ناڵ ده بو حس���اب بۆ ئه وه ش بكه ن كه له جه ماوه ری به رفراوانیان بینه رێكی ئیس���المیی هه یه و ئ���ه و جه ماوه ره دو ئ���ه م موتابه ع���ه ی ئه وه ن���ده كه ناڵه ده ك���ه ن، ره نگه موتابه عه ی كه ناڵه كان���ی خۆی���ان نه كه ن! جگه ل���ه وه ی تۆ ب���ه م نه ریته پیش���انی ده ده یت كه هه مو ئاراسته فیكریه كان ده خوێنیت���ه وه و ناته وێت قۆرخكاری فیكریی و مۆنۆپۆل���ی راوبۆچونه كان

بكه یت .

كاتێ���ك له هه ردو كه ن���اڵ بێژه رو له چك به سه ر ده بینین، به هه نگاوێكی ده كه ین و بۆ جه ریئانه خوێندنه وه ی راڤ���ه ی ئ���ه وه ی ب���ۆ ده كه ی���ن كه كۆمه اڵیه تی���ی ئاینی���ی و واقیع���ی خوێندۆته وه و كوردستانیان هه رێمی به رژوه ن���دی كه ناڵه كه ش���یان ل���ه و حس���اب بۆ كردن و خوێندنه وه دایه ، به اڵم كاتێ���ك به رنامه یه كی حیواری ده خه یته سه ر شاشه كه ت و ئه و سه دان نوس���ه رو سیاسه تمه داره رۆشنبیرو ئیسالمیه )س���فر( ده كه یه وه ، ئه وه هه قی خۆمانه ره خنه تان لێ بگرین و داوای رونكردنه وه ت���ان لێ بكه ین ! ئه گه ر كه س���ێك هه بێ���ت گوێ له م چه ن���د په یڤ���ه دڵس���ۆزانه بگرێت و

شتێكمان پێ بڵێت. * مامۆستای زانكۆ

ده ستخۆشی پێویس���ته له س���ه ره تادا له هه مو ئه و به ڕێزانه بكه م له م بارودۆخه س���ه خته دا كه ده ی���ان و س���ه دان گرفت هێش���تا س���ورن له كوردس���تاندا، هه یه له سه ر ئه وه ی كه كۆنگره ی په روه رده یی ببه س���ترێت، ئه مه نیش���انه ی دڵسۆزی و بۆ پیشخس���تنی په روه رده ، خه مخۆرییه به اڵم ناشبێت ئه وه باسنه كرێت كه یه كێك له ئه ركه گرنگه كانی كۆنگره ئه وه یه سود له كه موكوڕی كۆنگره كانی تر وه ربگرێت، واته كۆنگره هه ر كۆنگره نه بێت له پێناوی ژماره یه كی زیادكردن���ی ی���ان كۆنگره دا ت���ری كۆنگره ، چونكه ئه وانه ی س���ااڵنی رابردو زیات���ر له ریكالم���ه وه نزیك بون، یان باش���تر بڵێین ده س���تدانه هه ڵگرتنی به ردێك كه به رزكردنه وه ی ئه س���ته م بو، له ناویان���دا كۆنگره كه ی به ڕێز )دڵش���اد عه بدولره حم���ان( كه باش���ترین زه مینه ی هه ب���و ب���ۆ گۆڕان���كاری و جێبه جێكردن، ئه نجامه كه ی هیچ نه بو، به ڵكو په روه رده ی ئه گ���ه ر ب���ۆ دواوه نه بردبێ���ت، ئه وا هیچ ته كانێكی به په روه رده نه دا، به اڵم كاكه دڵش���ادو حیزبه كه ی هه تاوه كو ئێستاش به كۆنگره یه كی س���ه ركه وتوی ناوده به ن، باشترین به ڵگه ش بۆ ئه م قسه یه ئه وه یه له دوای كۆنگره كه ی كاك دڵشاد خوێندنی حكومی پاشه كشه ی كردو خوێندنی ئه هلی ره واجێكی وه های په یداكرد كه هه تاوه كو ئێس���تا خوێندن���ی حكوم���ی ناتوانێ���ت شانبدات له ش���انی ئه هلیه كان، وه ئه گه ر خه ڵكی نه گبه ت و هه ژار نه بونایه و پاره یان هه بوای���ه ئ���ه وا به جۆرێ���ك خوێندنگه ی حكومی چۆڵ ده بو، كه حیزبه كان بیریان له وه ده كرده وه بیكه ن به باره گای حیزبی ! خاڵێكی تر كه جێ���گای تێڕامانه ئه وه یه كه كۆنگره ی پێش���و 10 ده س���اڵی دانابو له په روه رده و گۆڕانكاریه كان ئه نجامی بۆ له ژیاندا، من حه زم ده ك���رد به كه متریش له ده س���اڵدا ئه نجامی ئ���ه و گۆڕانكاریانه ده ربك���ه ون، به اڵم نه ك هه ر ده رنه كه وت، به ڵكو ئه وه ش���ی كه هه بو پاشه كش���ێی كرد، بۆ نمونه چاوه ڕێ ده كرا كه گرنگی به ب���واری پیش���ه یی بدرێ���ت و خوێندكار له دوای ته واوبونی مه كته ب داوای ته عین بون نه كات و خوێندنه كه ی ببێته هۆكارێك بۆ ئ���ه وه ی له بازاڕی كاردا ش���وێنێك بۆ

خۆی بكاته وه ، به اڵم نه ك هه ر نه یكردوه به ڵكو مه منونه به گرێبه ست دابمه زرێت. عه ینه ن دڵش���ادیش كاك كۆنگره ك���ه ی ش���ت بو. خاڵێك���ی تر ك���ه له كۆنگره ی پێش���ودا ده ب���و بكرایه و نه كراو ئێس���تا ب���ۆ ئه م كۆنگره یه ماوه ت���ه وه ئه وه یه كه په روه رده دا له كاروباری حیزب ده س���تی بچ���وك بكرێته وه ، ئه گه ر هه مو ش���تێك بكرێت، به حیزب���ی په روه رده ش���ه وه به ئ���ه وا ئه نجامه كه ی باش نابێت، من ناڵێم حیزبیبون عه یبه یه ، نه خێر خه ڵكی ئازاده له چ حیزبێكی سیاسیدا كارده كات، به اڵم ئه وه م پێناخۆشه له بیست ساڵی رابردوی ده س���ه اڵتی یه كێت���ی و پارت���ی به ن���اوی كاركردن بۆ حیزب، هه زاران مش���ه خۆر خۆیان خزانده ناو س���ه رجه م كایه كانه وه به په روه رده شه وه ، بۆیه ده بینین دڵسۆزی ب���ۆ كار نه ماو له جێگه ی ئه م دڵس���ۆزییه دڵس���ۆزییه كی ته زویر بۆ حیزب گه یشته لوتك���ه له پێن���اوی پله وپایه یه كی كاتی و ژیانێكی كاتی و مشتێ پاره ی دزراوی ئه م میلله ته دا، كه ده ڵێم دڵسۆزییه كی ته زویر ئه وا سااڵنی هه ش���تاكانی زه مانی به عسم بیر دێته وه كه ئه وكات خوێندكاری زانكۆ بوم، ئه وكات و ئێستاش سه رم سوڕماوه ئ���ه و هه م���و ك���ورده به عس���یه چی بو له كوردستاندا؟ له هه زاران كه سدا یه كێكت ب���ۆ نه ده دۆزرایه وه متمان���ه ی پێبكه یت، به اڵم كه راپه ڕین ده ستی پێكرد زۆر كه م بون ئه وان���ه ی دیفاعیان له به عس ده كرد. خاڵێكی گرنگی تر ئه وه یه وه ك بیستومه به ڕێز)پش���تیوان پ���ه روه رده وه زی���ری له بواری ش���اره زایی پس���پۆڕی و سادق( سیاسی و تیرۆری نێوده وڵه تی و .. هه یه ، كه واته ئه ركی سه رش���انێتی به دوای ئه و هۆكاران���ه دا بگ���ه ڕێ ك���ه خه ڵكی كورد له ناو داعش���دا چیده كات؟ ئای���ا به ناوی ئیس���المه وه ئه مان���ه راكێش���راون؟ یان ئه وه یه كه ئیسالم و داعش كه ره سته یه كی خاوی باشیان له به رده ستدایه كه هه ژاری و نه خوێنده واریی���ه و دنیای���ه ك ناعه داله تی توندوتیژی هه یه ، ئه مه ش له كوردس���تاندا به باشی ده ستده كه وێت، چونكه له سایه ی س���ه ری هه ردو حیزبی یه كێت���ی و پارتی ژماره ی ه���ه ژاران زیادی ك���ردو ژماره ی بینای به رپرس���ه كان فڕی بۆ ئاس���مان. توندڕه وی بابه تێكی زۆر گرنگه داوا ده كه م له م كۆنگره یه دا ئیش���ی له س���ه ر بكرێت.

تاكۆنگره یه كی تر به خواتان ده سپێرم.

كۆی گش���تی پرۆژه مۆڵه تپێدراوه كانی وه به رهێن���ان له پاش ده رچونی یاس���ای ژماره 4ی س���اڵی 2006 تاوه كو سه ره تای پ���رۆژه بریتیه ل���ه 716 2015 س���اڵی به گوژم���ه ی زیاتر ل���ه 41.5 ملیار دۆالر، ئه م ل���ه ده ره وه ی پ���رۆژه ش وه چه ندین یاس���ایه ش مۆڵه تی���ان وه رگرت���وه ، ئه م پرۆژانه به سه ر كه رته جیاوازه كاندا دابه ش بون ، پرۆژه ی گرنگ و س���تراتیژیی تێدایه وه پ���رۆژه ی الوازی )به پێوه ری ئابوری( تێدایه ، ئه وه ی جێگه ی باسه تاوه كو ئه م كاته هیچ توێژینه وه یه كی زانستی نه كراوه تابتوانرێت راده ی س���ه لبیات و ئیجابیاتی ئه م پرۆژان���ه له ماوه ی رابردودا بخاته رو، به مانایه كی تر ئایا ئه م پرۆژانه كاریگه ری ئیجابییان چه نده به راورد به و ئیمتیازات و به خشینانه ی كه پێیاندراوه . ئه وه شی كه هه یه جگ���ه له خوێندنه وه یه كی كه س���ی له چوارچێوه ی ش���یكاری گشتییدا هیچی

تر نیه .به گشتی ئه م پرۆژانه كاریگه ریه كانیان رێژه ییه واتا به رێژه ی چه ند ده رهاویشته و كاریگه ری ئیجابی ئابوری و كۆمه اڵیه تیان هه یه ئ���ه وا ئ���ه م ڕێژه ده گۆڕێ���ت به راورد به به خش���ین و امتیازیات كه پێیاندراوه به اڵم ئه مه له كه رتێكی ئابوری بۆ كه رتێكی ترو له پرۆژه یه كه وه بۆ پرۆژه یه كی تریش ده گۆڕێ���ت، ته نان���ه ت له كاتێك���ه وه بۆ كاتێكی تری���ش گۆراوه به تایبه ت به هۆی

گۆرانی ئاراسته ی سه رمایه به پێی كه رته ئابوریه كان، كه واته ئیجابیاتی پرۆژه كان هه ر له به گه ڕخس���تنی سه رمایه ، ده ستی كار، به رزكردن���ه وه ی ئاس���تی زانیاری و ته كنۆلۆجی ، زیادبونی به رهه می ناوخۆیی ، ده س���ته به ری خزمه تگوزاری ....هت���د تا ده گاته كۆی گشتی لێكه وته راسته وخۆو ناراس���ته وخۆ ئاب���وری و كۆمه اڵیه ته كانی تری ئه م پرۆژانه یه ، واتا ناتوانرێت نکوڵی له كاریگه ری���ی و ئیجابیاتی ئ���ه م پرۆژانه

بكرێت.دۆخی هه لوم���ه رج و له به رامبه ریش���دا وه به رهێن���ان و پ���رۆژه كان، وه ش���ێوازی مامه ڵ���ه و چه ندین ه���ۆكاری بابه تی تر ناتوانرێت ئین���كاری كه موكوڕی و الوازی پرۆس���ه كه بكرێ���ت، ك���ه زیات���ر خۆی له ئاس���تی زی���اد زه وی له به فیڕۆدان���ی پێویست و قۆرخكاری و خراپی مامه ڵه ی جێبه جێكردن���ی ش���ێوازی چاودێ���ری و پرۆژه كان.....هت���د ده بینێت���ه وه . ئه مه جگه له ده یان پرس���یار له س���ه ر خودی

وه به رهێنه رو سه رمایه كه ی كه هه یه .وه به رهێن���ان پرۆس���ه ی له ئێس���تادا نابوتكراوی بێ���زراو ت���ه واو فۆرمێك���ی گوفتارو ك���ردارو ل���ه روی وه رگرت���وه ، حكومه ت و تێگه یشتنه وه له ئاس���ته كانی په رله مان و ڕاگه یاندن و ته نانه ت ئاس���تی هاواڵتیانیش���دا، به پێچه وان���ه ی گرنگی و پێویستی ئه م هه رێمه به گه شه ی راست و هه مو پرۆس���ه یه ، ئ���ه م راس���ته قینه ی ئه مانه ش ده رئه نجام���ی چه ندین هۆكارو ئابوری بارودۆخی سیاس���ی و لێكه وته ی

ئه م هه رێمه بوه ، كه له گرنگترینیان:- ئ���ه و هۆكاران���ه ی ك���ه كه موكوڕی و الوازیه كان���ی ئه م پرۆس���ه ی خه لق كرد به پل���ه ی یه ك���ه م بریتی بو ل���ه الوازی یاس���ای وه به رهێن���ان، پاش���ان نه بونی رێنم���ای پێویس���ت ب���ۆ ش���یكاری بابه یاس���ایه كان ئه وه ش���ی هه بو لیوانلێو بو ل���ه الوازی ره هه ندو س���تراتیجی ئابوری ، ئه مه جگه له الوازی ش���ێوازی ئیداره دان و

ئاراسته كردن.- تێكه ڵبون���ی پرۆس���ه ی وه به رهێنان

به حزب و ملمالنێ سیاسیه كان به تایبه تیش له پرۆسه كانی هه ڵبژاردنه كاندا، به جۆرێك ره خنه بارنك���ردو ك���ردن و دژایه ت���ی پرۆسه یه له م پیاداهه ڵدان به رگریكردن و شكایه وه ، به گشتی پرۆسه كه به زه ره ری له ئێستادا ناوهێنانی وه به رهێنان له الیه ن هاواڵتیان و ته نانه ت دامه زراوه یه كی وه كو په رله م���ان و خ���ودی حكومه ت خۆش���ی نیشانه یه كی پرس���یاری گه وره ی له سه ر پرۆس���ه كه دان���اوه ، ك���ه ئاماژه گه لێكی

نیگه تیڤه .- كه رتی نیش���ته جێبون: ئه و كه رته ی پ���ه رده ی عه یب���داری و بێزراوی به س���ه ر ده توانین هێنا، وه به رهێناندا پرۆس���ه ی به رێ���ژه ی زیاتر ل���ه% 85 ی ره خنه كان به هۆی ئ���ه م كه رته وه بوه ، چونكه ته نها كه رته راسته وخۆ په یوه ندی به هاواڵتیانه وه چینێك���ی چینه ی���ش ئ���ه و هه ب���وه ، كه مده رامه ت و پ���ر مه عانات بوه ، خراپی یاساو رێنمایی و مامه ڵه و چاودێری و نرخ و كوالێتی و ئیشراف له روه هه ره دیاره كانی ئ���ه م كه رته بوه ، ئه گه رچ���ی ئه م كه رته به س���ێ قۆناغدا تێپه ڕی به اڵم به ش���ێكی زۆری ره خنه و شیكارو كێشه ی هاواڵتیان به ش���ێوه یه ك خۆیاندابون، له جێگ���ه ی ئیجابیات���ی كه رته كانی تریش كه وتنه ژێر

ره حمه تی ره خنه كانی ئه م كه رته وه .- الوازی ئاس���تی توێژینه وه و داتاكانی تایب���ه ت به پرۆژه مۆڵه ت پێ���دراوه كان، بخرێته س���ه ر ده س���ت بتوانرێت تاوه كو خاڵه ئیجابیه كان و ئیندیكه یته ر ئابوریه كان، به جۆرێك بتوانرایه ئاستی به شداری ئه م پرۆژانه له گه ش���ه ی به رهه می نه ته وه ییدا به ش���داریان وه ئاس���تی دیاریبكرای���ه ، زیادكردنی بێ���كاری و له كه مكردن���ه وه ی بخرایه ته ڕو، .....هتد ناوخۆی به رهه می ده زگاكان���ی له رێگ���ه ی كارنه ك���ردن گرنگی و خس���تنه روی ب���ۆ راگه یان���دن پێویس���تی گه ش���ه ی كه رتی تایبه ت بۆ گه شه سه ندنی ئابوری و سیاسیه كانی ئه م هه رێمه له ئاس���تی كابینه كانی حكومه ت و خودی ده سته ی وه به رهێنانیشدا خاڵێكی ته واو كاریگه ر ب���و، ته نانه ت ئه م الوازی

ئاس���تی رۆش���نگه ریه په لی كێشابو بۆ ت���ری داموده زگاكان���ی وه زاره ت و ن���او په یوه ندیداری حكومه ت بۆ پرۆسه كه كه له ش���ێوازی مامه ڵه یان له گه ڵ پرۆژه كاندا

ده رده كه وت.له ئێس���تادا ت���رس له ش���ێوازی ئ���ه م س���ه ره تای له ده ركه وتن���ی مامه ڵه ی���ه كه هه موی���ان ده رئه نجامه كانیدای���ه ، چ���اوه روان ل���ێ ده رئه نجامگه لێك���ی ده كرێت، پێش ئ���ه وه ی كه رتی تایبه تی پرۆس���ه ی هاواڵتیان و زه ره رمه ندبێ���ت، هه رێم ئابوری دورخایه نی گه شه سه ندنی ب���ه ر مه ترس���ی ده كه وێ���ت، له دیارترین كاریگ���ه ری و ده رئه نجامه كانی بێزراوبونی

پرۆسه كه :1. به هه ن���د وه رنه گرتن���ی هه م���واری زه روره تی وه ك وه به رهێن���ان، یاس���ای ئ���ه م قۆناغه ی ئاب���وری هه رێ���م، ئه مه له كاتێكدای���ه ك���ه ده یان یاس���ا هه موار كراوه ئه گه ر به راوردیان بكه ین به یاسای وه به رهێن���ان ن���ه ك گرنگ نی���ن به ڵكو دیاریك���راوی په یوه س���ته به چینێكی كۆمه ڵگ���ه وه ، له گ���ه ڵ ئه وه ش���دا لێره و له وێ له ئاستی تاكه كه سی باسی هه موار ده كرێت، به ئاراس���ته یه ك كه زیاتر خۆی له هه موارێكی شكڵی و بیروڕای تاكه كه سی ده بینێته وه ، مه ترسی ئه و پرۆژه هه موارانه له وه دایه كه نه ك له ئاست گرنگی پرۆسه ی نی���ه، به ڵكو كێش���ه كاندا وه به رهێنان و هه ست به ده رئه نجامی ئه و وێنایه ده كه یت كه به سه ر پرۆسه ی وه به رهێناندا هاتوه ، ته نانه ت هه ندێك له و پ���رۆژه هه موارانه به ئاستێك گه یش���توه كه هه ست به ره د تیایاندا، فعلی تۆڵه س���ه ندنه وه ده كرێت به بێ ئه وه ی ره چاوی بارودۆخی سیاسی و ناوچه ی���ی هه رێم كرابێ���ت، به بێ ئه وه ی ئاراس���ته ی هیچكام له و پرۆژانه خزمه ت ره خس���اندنی وه به رهێنان و به گه ش���ه ی زیاتر هه ل���ی وه به رهێنان ب���كات، به بێ ئه وه ی كار له سه ر واقیع حاڵی كێشه كانی ئێس���تا كرابێت تاهه م���واره كان خزمه ت به چاره س���ه ری كێشه كان بكات، ئینكاری له وه ناكرێ���ت كۆمه ڵێك ئه م پرۆس���ه یان

خۆی���ان و له به رژه وه ن���دی به خ���راپ و هه ڵئاوسانی سه رمایه كانیاندا به كارهێناوه ، هه یه ، كه موکوڕی له وه ناكرێ���ت نکوڵیی به اڵم ئاراس���ته ی هه موارێك به م نه فه سه له س���ه ر نێگه تیڤه كان���ی كاردان���ه وه ی گه شه سه ندنی ئابوری هه رێم گه وره ده بێت و ده بێته هۆی دوباره كردنه وه ی ئه و ده یان و س���ه دان هه ڵه یه كه یاسای پێشو پێوه ی

ده ناڵێنێت.2- وه س���تاندنی مۆڵه ت���ی پرۆژه كانی كه رتی نیشته جێبون بۆ ماوه ی زیاتر له دو ساڵونیوو بڕیاردان به دامه زراندنی ده سته ی نیش���ته جێبون كه نازانرێت كه یه ، بۆخۆی داننانه به فه ش���ه لی ئه م كه رته له الیه ك، ئاستی تێگه یشتن وه نیش���اندانی الوازی له گرنگی كه رتی نیشته جێبون له پرۆسه ی بزاوتی كه رتی تایبه ت و گه شه ی ئابوریدا له الیه كی تره وه . به بێ ئه وه ی حس���ابێك بۆ س���لبیاتی لێكه وت���ه هه مه جۆره كانی

سڕكردنی ئه م كه رته بكرێت.3- دیارینه كردنی سه رۆكی ده سته كه بۆ ماوه یه كی زۆرو وه رگرتنه وه ی ده سه اڵت و وه رگرتن���ه وه ی مامه ڵه ی ش���ارو وناوچه پیشه س���ازییه كان له به رێوه به راتیه كان���ی وه به رهێن���ان وه ك ده رئه نجامێك���ی تری

ئه م بێزراوییه .ئه گه ر ته نها وانه یه ك له قه یرانی دارایی فێربین، ده بێت ئه وه بێت كه هیچ ریگه یه ك نه ته وه یی و ئاسایش���تی نی���ه تاوه ك���و ئابوریمان بپارێزی���ن له هه مو روه كانه وه، جگه له بره ودان به گه ش���ه ی هه مه الیه نه ی له تاك رزگارب���ون كه رته ئابوری���ه كان و س���ه رچاوه یی له داهات���دا. ته نها رێگه بۆ دۆزین���ه وه ی هه لی كار بۆ ئ���ه و هه زاران گه نج���ه ی س���ااڵنه زانك���ۆو په یمان���گا ته واوده كه ن وه ك ته نها هۆكاریك سه یری كه رت���ی تایبه تی پێبكه ی���ن، ئه وه كاتی ئه وه یه ئه م پرۆسه یه له ژێر ئه م گوشارو پرۆس���ه كه ده ربهینرێ���ت و گرفتاری���ه دا بگوازین���ه وه قۆناغێكی تری په ره پێدان و وه ك پرۆس���ه یه كی نه ته وه ی���ی مامه ڵه ی له گ���ه ڵ بكرێ���ت. كاتی ئه وه ی���ه له بری ش���یكارو لێكۆڵینه وه له پرۆژكانی رابردو وه ك ته نه���ا س���تراتیجی كار، كاری���ش هاندانی په ره پێ���دان و پالن���ی له س���ه ر كه رتی تایبه تی ناوخۆو ده ره كی بكرێت، هه وڵبدری���ت هه رچی له مپ���ه ره الببرێت، هه رچی ئه ڵقه یه ك كه رۆتین و گه نده ڵی و نارێك���ی دروس���ت ده كات به میكانیزمی نوێ و به پشتبه س���تن به پالنی زانس���تی

ریشه كێش بكرێ�ت.

وه‌به‌رهێنان‌وه‌ك‌پرۆسه‌یه‌كی‌‌عه‌یبدار

)چوار‌قۆڵی(و‌)دیالۆگ(‌وێنه‌یه‌كی‌‌میدیایی‌ناته‌واو!

ئامانج جالل

د. یه حیا عومه ر رێشاوی*

مه ریوان سه الح حیلمی

ئه گه ر ته نها وانه یه ك له قه یرانی دارایی فێربین، ده بێت ئه وه بێت كه هیچ

ریگه یه ك نیه تاوه كو ئاسایشتی نه ته وه یی و

ئابوریمان بپارێزین له هه مو روه كانه وه،

جگه له بره ودان به گه شه ی هه مه الیه نه ی

كه رته ئابوریه كان و رزگاربون له تاك

سه رچاوه یی له داهاتدا

ئه و خۆشه ویستانه له هه ردو كه ناڵ ده بو حساب بۆ

ئه وه ش بكه ن كه بینه رێكی به رفراوانیان

له جه ماوه ری ئیسالمیی هه یه و ئه و

جه ماوه ره ئه وه نده موتابه عه ی ئه م دو

كه ناڵه ده كه ن، ره نگه موتابه عه ی كه ناڵه كانی

خۆیان نه كه ن!

وته‌ی‌‌ده‌ستپێكی‌‌كۆنگره‌ی‌‌په‌روه‌رده‌ییتان‌پێشكه‌ش‌ده‌كه‌م

بە‌ئوردونیکردنی‌سیستمی...‌پاشماوه‌

(465( سێشه ممه 2015/2/10 19تایبه‌ت

ونبون * ناسنامه یه كی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبوه به ناوی )جه لیل حه سه ن حه مه (

هه ركه س دۆزیه وه بیگه ڕێنێته وه بۆ پرسگه ی ئاوێنه .* ناسنامه یه كی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبوه به ناوی )محه مه د فه یسه ڵ خه لیل(

هه ركه س دۆزیه وه بیگه ڕێنێته وه بۆ پرسگه ی ئاوێنه . * ناس���نامه یه كی کارگه ی بلۆک )کارگه ی بلۆکی ئه می���ر( ونبوه به ناوی )کامل

حه مه خان( هه ركه س دۆزیه وه بیگه ڕێنێته وه بۆ پرسگه ی ئاوێنه .* مه نه ڤێس���تی ئۆتۆمبێل جۆری )ئۆدی � ژم���اره TK07JXU( ونبوه به ناوی

)شێرزاد الوکۆ محی الدین( هه ركه س دۆزیه وه بیگه ڕێنێته وه بۆ پرسگه ی ئاوێنه .

هه لی كار

كۆمپانی���ای جاهید پێویس���تی به هه ش���ت كه س هه یه بۆ كاری كش���توكاڵ له ب���واری خان���وی پالستیكی به مه رجێك ئه زمونی

كاركردنی هه بێت.كاتی كاركردن له 7 بۆ 5ی ئێواره یه به ب���ڕی مانگان���ه ی 400 دۆالر، هه ركه س ئاماده یه با په یوه ندی

بكات به كۆمپانیاكه مانه وه .ناونیشان: شه هیدانی سه رچنار ژماره ته له فون: 07701535016

ه����ه ر ئه مانی����ش هۆكارێك����ی گرنگ ب����ون ب����ۆ جیابوون����ه وه له )قاعیده ( و كردن����ی )خه الف����ه ت( و ده ستنیش����ان دامه زراندنی ده وڵ����ه ت وه ك ئامانجێكی

ناوه ندی داعش.2� دوژمنایه ت����ی ئێ����ران: ئه م نه وه یه له ئه فس����ه رانی پێش����و، ئێران به دوژمن س����ه یر ده كه ن، كه دژ به سوپا و گه لی عێراق جه نگاوه ، به هۆی قۆس����تنه وه ی هه ڵ����ه ی هێزه داگیرك����ه ره كان و له رێی هێزه سیاس����یه شیعه كانیشه وه ، هه وڵی ده دات. عێ����راق ده ستبه س����ه راگرتنی ئه مه ش یه كێ له خاڵه ناكۆكه كانیان بو له گه ڵ )قاعی����ده (دا، چونكه ئه و داوای )تركیز(كردنه سه ر هێزه كانی ئه مریكای ده ك����رد و له گ����ه ڵ لێدان����ی كوێران����ه ی

شیعه كاندا نه بوو.3� هه ستێكی به هێز بۆ تۆڵه كردنه وه له كۆمه ڵگه ی عێراقی ، له سۆنگه ی رازی بونی به و حكومه تانه ی له ژێر هه ژمونی شیعه و كوردا دامه زرابون. به الی ئه وانه وه س����وننه كان تاكه الیه نی لێوه شاوه ن بۆ حوكمڕانیكردنی عێراق، شیعه ش به گشتی لێپرسراوێتی دوورخستنه وه ی سوننه یان كه له و سۆنگه یه شه وه له ئه س����تۆدایه . حوكمڕان����ی ئه هلی س����وننه و جه ماعه ره تده كه نه وه ، كافرن و وازیان له ئیسالم هێناوه ! به هه مان ش����ێوه هه مو كۆمه ڵه ناسوننه كانی تریش به هه ڕه شه بۆ سه ر داده نێن. ئیس����المی ده وڵه تی پرۆژه ی چونكه به سروش����تی حاڵ دوژمنی ئه و ده وڵه ت����ه چاوه ڕوانك����راو و ئومێد پێوه

به ستراوه ن!نێ����وان س����ازانی له س����ه ره تادا �4

باڵی س����ه ربازی و فقه����ی كارێكی هه روا ئاس����ان نه بو، به اڵم بون����ی ژماره یه ك له ده سته شه رعی و پێشو له ئه فسه رانی رێنوێنی كردنه كان بیرۆكه ی بیناكردنی ده وڵ����ه ت له س����ه ر بناغه ی ناس����نامه ی عه قیده یی به هێز و پته وكرد. ده وڵه تێك دان به س����نوردا نانێ����ت و گومانیش����ی تێ����دا نییه ك����ه كۆكردن����ه وه ی عێراق و واڵتی ش����ام به یه ك����ه وه ، په یوه س����ته ئ����ه و خاكه دا به س����ه ر به ده س����تگرتن كه دانیش����توانه كه ی زۆرینه ی س����وننه پێكیده هێن����ن. له س����ۆنگه ی ئه وه وه كه تاكه رێگا به ده س����ته وه گرتنی ده سه اڵت و پارێزگاری لێكردنیه تی . هه ر لێره شه وه و له ئه زمون����ی عێراقدا ئه وه رونده بێته وه ، كه جاڕدانی ش����ه ڕ دژ به دیموكراس����ی و هێرشكردنه س����ه ری ، ته نها ناگه ڕێته وه بۆ هه ن����دێ هۆكاری عه قیده یی و فكری ، له ره تكردن����ه وه ی گوزارش����ته به ڵك����و ناس����وننه . چونكه زۆرین����ه ی حوكمی زۆرینه یه ك����ی ناحه ز و دژ به گه یش����تنی ته وژم����ی جیهادگه رای����ه به ده س����ه اڵت. ره تكردن����ه وه ی هاواڵتێت����ی یه كس����ان و هاوب����ه ش و )تأصیل(كردن����ی بیرۆكه ی پااڵوته كان )الصفوه (، كه رژێمی پێشو رواندبوی و شوێنكه وتوانیدا له ریزه كانی ته كفیرییه كانی����ش گروپ����ه تێك����ڕای ل����ه دوای )2003(ه وه )تأصی����ل( ی����ان ب����ۆ كردوه ، تاكه رێباز و وه س����یله یه بۆ ئه وه ی كه مینه یه ك حوكمڕانی به س����ه ر تێكڕای دانیش����توانی ده وڵه ته وه بكات. هه ڵبه ت ئه مه پێش ئه وه ی له )2013( دا باس����ی واڵتی ش����ام و پێكهاته ی سوننه مه زهه بی ئه و واڵته ش بێته ناو پرۆژه ی

)داعش( ه وه 9. داعش له وه دا سه ركه وتو بو كه كادره س����ه ربازییه هه ره بااڵكانی خۆی له ئه فس����ه رانی پێش����وی سوپای

عێراق پێكبێنێ .ده ریده خات، )داعش( ئه وه ش هه مو خ����ۆی له ش����ێوه كان به ش����ێوه یه ك به میراتگری ته وژمی ئیسالمی ته قلیدی و ناسیونالیومی عه ره بی و عێراقی ده زانێت، له چوارچێوه ی دووباره تێكه ڵكردنه وه ی ئه وراق����ه كان و پڕكردن����ه وه ی بۆش����ایی كه شكس����تی )اخوان( و ئایدۆل����ۆژی ، )به عس( وه ك نوێنه ری ناس����یونالیزمی عێراقی له دوای خۆیان به جێیان هێشتوه ، سوننه گه رایی و جیهادی و به سه له فیه تی به رزكردن����ه وه ی ئ����ه م ناس����نامه یه بۆ ئاس����تی پی����رۆزی و حوكم����ی كوف����ر و هه ڵگه ڕانه وه دان به س����ه ر هه مو ئه وانه ی ب����ه م پێگ����ه خولگه یی و بااڵده س����تییه ئاینی و سیاسی و سه ربازیی و ده وڵه تیه ی س����وننه رازی نین و ره تیده كه نه وه ، كه ئاس����مان و مێژو، توانا و ش����اره زایی پێ به خش����یون و خه ڵكانێ����ك ده یانه وێ����ت دژی بوه س����تنه وه ! لێره شه وه )داعش( س����وننه ی ده وڵه تێك����ی بیناكردن����ی پ����اك و بێگ����ه ردی ك����ردوه به ئامانجی دیاریك����راو و چوارچێ����وه داری خ����ۆی و س����وپای پێش����وی عێراقش، باسكێكی رێ����گای زه بروه ش����ێنی س����ه ره كی و بیناكردنه وه یه ت����ی . )ابوعمری بغدادی (

یش ه����ه ر ل����ه م روانگه وه هێرش����ێكی تون����د ده كاته سه رش����ێوازی كاركردنی به به كرێگیراوی له عێراق����دا و، )اخوان( هه روه ك چونكه ده زانێت! داگیركاریان ئ����ه و ده ڵێت:)له كاتێك����دا كورده كان

سه ریه ك خستبوه شه وورۆژیان هه وڵی ب����ۆ بیناكردنی ده وڵه ته كه ی����ان و رافزه )ش����یعه ( كینه له دڵه كانیش ده یانه وێت له سه رتاسه ری واڵتدا جێپێكانی خۆیان قایم بكه ن. ئه مانه دژ به جیهادی ئه هلی

سوننه و جه ماعه ده وه ستنه وه (10 .له عه قڵی كۆنه به عس����ی و الیه نگرانی رژێمی پێشووشدا، ناسنامه ی عه ره بی و سوننه گه رایی، دو ڕوی یه ك ناسنامه ن، چونكه به بڕوای ئه وان زۆرینه ی عه ره به ده خه نه مه زهه بی ناسنامه ی شیعه كان نه ته وه ییان����ه وه و ناس����نامه ی پێ����ش به ش����ێكن له هاوپه یمانیه تی س����ه فه وی نوێ . ئایدۆلۆژیای ده وڵه ت په رس����تی و هێزپه رس����تی و تایه فه گ����ه ری و گیان����ی دڵڕه قی����ی و به كارهێنانی هێ����ز بۆ دوا له س����یما وه حش����یگه ری س����اته كانی عه قڵ����ی و پێكهات����ه ی دیاره كان����ی ده رون����ی ئه وانه . ته نها ئه وه یه به ش����ێ ئایدۆلۆژییه كانی����ان، له مایه پووچیی����ه به روكردن����ه ئایدۆلۆژییه ك����ی خوێناوی روپۆش����كراو مه زه����ه ب به ئای����ن و هه ربۆیه داده پۆش����ن. پڕده كه ن����ه وه و له نه خش����ه دلڕێژه رو به رچاو به ش����ێكی سه ركرده كانی كه له به ره كاندا روبه ڕویان ده بین����ه وه هه ر ئه وانه ن ك����ه له دوێنێدا

كیمیاباران و ئه نفالیان كردین .

سه رچاوه کان:(1( ئاماژه ی����ه به تیۆری ده مارگیری الی زان����ای به ناوبانگ )اب����ن خلدون( كه تیای����دا )عصبی����ه ( ده كاته بناغه ی ده س����ه اڵتی ده وڵ����ه ت و پێكهێنان����ی

سیاسی.

)2( الحركات اإلسالمیه فی الوطن العربی )المجلد الثانی( ، ص1447 .

(3( رؤل میی����ر / الس����لفیه العالمی����ه / ال176 .. و دواتر .

)4( الح����ركات االس����المیه ف����ی الوطن العربی/ المجلد الثانی/ص1455 .

)5( دكت����ور هیث����م المناع/ س����ه رچاوه ی پێشوو/ به شی یه كه م ال12-11 .(6( هه مان سه رچاوه / ال4 .

)7( دكت����ور هیثم المناع/ س����ه رچاوه ی پێشوو/ به شی یه كه م ال13.

(8( هه م����ان س����ه رچاوه / ال14-13 .. پێنج توخمه كه ی تری����ش له م خااڵنه ی ده س����ته به ركردنی پێكدێن، خ����واره وه س����ه رچاوه یه كی دارای����ی گ����ه وره ، بۆ ئه وه ی رێكخراوه كه توانای هێنانه دی

پرۆگرامه دڕێژراوه كه ی خۆی هه بێت.2. پش����ت به س����تن به راگه یاندن وه ك به ده س����تهێنانی س����ه ره كی هۆكارێكی سه ركه وتن و، له ڕێ ی راگه یاندنیشه وه جه خت كردنه وه له س����ه ر نیش����اندانی وێنه یه ك����ی پڕ ل����ه ت����رس و تۆقین و وه حشه ت و دڵڕه قی ، بۆ بێالیه نكردن و نه یاره كانی سه رجه م ملپێكه چكردنی ،

پرۆژه ی خه الفه ت .3. گرتنه پێشی سیاسه تی وتووێژكردن له گه ڵ خێڵه كاندا وبونی����اده كۆمه اڵیه تی ی����ه ناوچه یی ی����ه كان به په ن����د وه رگرتن

له وانه ی )صحوات(.)9( ل����ه م روه وه س����ه یری ال19-20 ی راپۆرته كه ی )د. هه یسه م مه نناع( به شی

یه كه م بكه ن .)10( هیثم المناع/ س����ه رچاوه ی پێش����و،

به شی یه كه م/ ال11.

پەراوێز:1: ل 74، تێگەیشتن و ئیجتیهاد

لەجیهاددا، د عبداللە عزام.قتال الدفع: کافرەکان هێرشدەکەنە سەرخاکی موسوڵمانان و دەیانەوێ بک����ەن، پێش����ڕه ویی لەش����وێنێ ناوەن����دی دەس����ەاڵتی ئیس����المی بەرپەرچدان����ەوەی ب����ۆ هێ����ز دوژم����ن س����ازدەکات و دەچێت بۆ بەرەنگاریی����ان و پێ����ی دەوترێ����ت

شەڕی دەفع.

2: ل 75، تێگەیشتن و ئیجتیهاد لەجیهاددا د عبداللە عزام.

قت����ال الگل����ب: واتا چ����ون بۆ چونی داواکاری، لەس����ەر ش����ەڕ موس����وڵمانان بۆ ش����اری کافران تابیانگرن و فەتحی بکەن، نمونەی بۆ هێنراوەتەوە، کە لەداهاتویەکی نزیکدا موسوڵمانان بچن بۆ فەتحی

مۆسکۆو بیگرن.

3: ل 25 ، تێگەیشتن و ئیجتیهاد لەجیهاددا د عبداللە عزام.

لەشکرکێش����ی و ج����ۆرە ئ����ەم لەپێگەی هێزەوەیەو شەڕانەی کە ناوەن����دی دەس����ەاڵتی ئیس����المی خ����ۆی دەتوان����ێ بەئاس����انی بەفەرزی بیگرێتەخۆ، بۆسازدات و

کیفایە ناوزەدکراوە.

4: ل 94، تێگەیشتن و ئیجتیهاد لەجیهاددا د عبداللە عزام.

ف����ەرزی عەی����ن: ئەگ����ەر زەوی

لەالیەن داگیرک����را موس����وڵمانان کافرانەوەو یاسای کوفر بەسەریاندا سەپێندرا، ئەوا ش����ەرایتی جیهاد دەبیتە فەرزی عەین و ئەم ڕەوشە هەمو ئەو فەریزانەی کە لەس����ەری ڕاهاتوین ده گرێته وه و تەنها ش����ەڕ

بۆ موسولمانان دەمێنیتەوە.

5: ل 111 ، تێگەیشتن و ئیجتیهاد لەجیهاددا د عبداللە عزام.

6: ل 85، تێگەیشتن و ئیجتیهاد لەجیهاددا د عبداللە عزام.

7: ل 79، تیگەیشتن و ئیجتیهاد لە جیهاددا د عبداللە عزام.

8: ل 57، تێگەیشتن و ئیجتیهاد لەجیهاددا د عبداللە عزام.

ئیجتیه����اد تێگەیش����تن و ل :9لەجیهاددا د عبداللە عزام.

10 ل 46، تێگەیشتن و ئیجتیهاد لەجیهاددا د عبداللە عزام.

11: ل 46، تێگەیشتن و ئیجتیهاد لەجیهاددا د عبداللە عزام.

12: ل44 ، تێگەیشتن و ئیجتیهاد لەجیهاددا د عبداللە عزام.

13: ل 46 ، تێگەیشتن و ئیجتیهاد لەجیهاددا د عبداللە عزام.

ب����ۆ ئاینده ی خۆیان و هێش����تاش گه ره كیان����ه خۆیان وه كو چاكه كارو فریادڕه س پیشانی كۆمه ڵگا بده ن، ئه م باره بۆ ئه و مرۆڤه بێ سیاسه تانه تاك����و ئێس����تا له هه ناوی به ش����ێك له حیزبه كوردیه كاندا درێژه ی هه یه ، س����ه رچاوه ی ئه م هه م����و گرفتانه ئه و مرۆڤانه ن ك����ه تێناگه ن بۆچی هه رجاره بۆچی ده كه ن و سیاسه ت پێناسه ده كه ن و خۆیان به ناوێكه وه دیوه ش����ه رمن و خراپه كه ی خۆیان ب����ه م ناوانه ده ش����ارنه وه ، ئه مه بۆ زۆربه م����ان نهێنی نیه ئ����ه وه ی كه ئه م����ڕۆ له ناو )یه كێتی( و به ش����ێك له حیزبه كانی تریش����دا هه یه ناوێك نیه بۆ چاكس����ازی و بۆ گه ڕانه وه ی خزمه تك����ردن به خه ڵ����ك، به ڵك����و لێكترازانی یه كتریه بۆ به رژه وه ندیه ئه و به گژاچون����ه وه ی مادی����ه كان، ئه قڵێتانه یه كه سیاس����ه ت ده كه ن

بۆ ده س����تكه وتی مادی و مانه وه یان بۆ ئه و ده ستكه وتانه كه تادێ زیاد ده كات، س����ه رچاوه كه ی ئ����ه و ناوه گه وره یه نیه كه بمانه وێ�ت واتێبگه ین كه ئیتر ژماره یه ك ناو له پله بااڵكان واژوده كه ن بۆ گه ڕانه وه ی هه یبه تی زۆر ده س����تكه وته كانی، حی����زب و به پێچه وانه وه ئه م����ه واژوكردنه بۆ گه ڕانه وه ی جۆره به رژوه ندییه ك كه ته نیا خزم����ه ت به خاوه نی واژۆكان ده كات ن����ه ك كۆمه ڵ����گا، ئه گین����ا سااڵنێك تێده گه ین له مه هه مومان بو به ش����ێكی زۆری پل����ه بااڵكانی ن����او )یه كێتی(گه مه ی����ان به كارتی چاره نوسی ده كردو زۆرینه وكه مینه ده یان پرۆژه یان بۆ چاكس����ازی به م قوربانی ده س����ه اڵت و ناوه وه كرده مادی خۆیان و س����ه دان كه س����یان له ژێر ئه م ناوه دا ك����رده ده ره وه ی یه كێتی، له ئێستایش����دا هیچ گرانیه

تابگه ڕێنه وه بۆ س����ه ر كرداری ئه م سیاس����ی بێ سیاس����ه تانه له هه رچ به ره والیه ك بن، ده بێت له وه تێبگه ن به درێژایی گرفت����ه كان هه م����و كه ه����ۆكارو ئێ����وه زۆر س����ااڵنێكی كردتان ئ����ه وه ی درێژه پێده ری����ن، سه رئه نجامی ئه و سیاسه ته چه وت و خراپه بو ك����ه گوێت����ان له ئیراده ی نه ده گ����رت و چاك����ه كار كه س����ی درێژه تان به جۆره كردارێك ده دا كه دواجار تێگه یشتن چیتان بۆ خۆتان كۆكردۆته وه و چیش����تان له داماوی و س����ه رگه ردانی به خشی به كۆمه اڵنی ئه وه یه م����اوه ئ����ه وه ی خه ڵك... تێبگ����ه ن كه سیاس����ه ت له ئه مڕۆدا ده كرێ����ت، سیاس����ی به كه س����انی به كه سانێكه پێویس����تی سیاسه ت كه هه ستبكات هه ڵه ی كردوه نه ك سیاسه ت بكات له پێناو درێژه دان

به هه ڵه دا.

تەندروس���تی بەسیس���تمی تایب���ەت داهاتو لەبەش���ەکانی ک���ە ئوردونەوەن بەوردی قس���ەیان لەسەر دەکەین. بەاڵم لێرە گرنگە ئاماژە بەچەند پێوەرێکی تر بدەین کە لەخش���تەکەی سەرەوە هاتوە. بەبەراورد دەردەکەوێ���ت لەخش���تەکەدا کوردس���تان و)جیهانیش( بەعێ���راق و ئ���وردون ژمارەیەکی گونجاو پزیش���کی هەیە )25.6 پزیش���ک بۆ هەر 10 هەزار هاواڵتی(. هاوکات %9.8ی کۆی بەرهەمی نیش���تیمانی خۆی لەتەندروستیدا خەرج دەکات. ئەمان���ە بەپێ���وەری ناوچەیی و جیهانیی کۆمەڵێک ژمارەی بەرزن. واتە ئوردون لەژمارەی پزیشک و خەرجکردنی پارە ب���ۆ سیس���تمە تەندروس���تیەکەی کێش���ەیەکی ئەوتۆی نیە. بەاڵم کێشەکە لەوەدای���ە کە ئ���ەو س���ەرچاوە دارایی و فەراهەم و خەرجیان ئ���وردون مرۆیانەی دەکات بۆ تەندروس���تی وەرنەگێڕدراوەتە سەر تەندروستیەکی باش بۆ هاواڵتیانی ئ���ەو واڵتە. دیارە ئەمە کێش���ەیەکە کە تەنها لەئ���وردون ب���ەدی ناکرێت بەڵکو زوربەی واڵتان���ی ناوچەکەی گرتوەتەوە. کێش���ەکە بەکورتی بریتیە لەگرنگینەدان خزم���ەت و ئ���ەو بەدەرئەنجامەکان���ی تەکنەلۆژیەی دارایی و مرۆیی و سەرچاوە سیس���تمەکە. بەردەس���تی دەخرێت���ە واتە ئەم سیس���تمانەی وەک���و ئوردون و ئەوەی الی خۆش���مانە ئەوەندەی گرنگی بەژمارەی پزیش���ک و کارمەن���دو ژمارەی تەختەی نەخۆش و نەخۆش���خانەو بنکەی تەندروس���تی و ژمارەی سەردانی نەخۆش

بۆ دەزگا تەندروستیەکان دەدات، ئەوەندە گرنگ���ی بەوە نادات ک���ە ئاخۆ ئەوانە چ کاریگەریی و چ دەرئەنجامێکیان هەبوە بۆ

تەندروستی خەڵک و هاونیشتیمانیان.ئەم پێوەرانە دیسانەوە پێمان دەڵێن کە ئوردون ئەو واڵتە نیە کە کوردستان وەک مۆدێلێک بۆ خ���ۆی هەڵیببژێرت و چاوی تەندروس���تی کاربەدەس���تانی لێبکات. حکومەت���ی هەرێم هەڵەیەکی کوش���ندە دەکەن بەم کارەی دەستیانداوەتێ. ئەمە زیاتر لەبەشەکانی داهاتودا دەردەکەوێت کە قسەی وردتر دەکەین لەسەر سیستمی تیش���کدەخەینە ئوردون و تەندروس���تی س���ەر پێکهاتەکانی ئەو سیستمە لەڕوی هێزیکارو خزم���ەت و خەرجیی و زانیاری و

کەرەستەی تەندروستی و دەرمانەوە. سەرچاوەکان:

1. http://www.who.int/gho/countries/fra.pdf?ua=12. http://www.who.int/gho/countries/jor.pdf?ua=13. http://apps.who.int/gho/data/node.country.country-IRQ4. http://www.who.int/countries/jor/en/5. http://www.who.int/gho/countries/irq.pdf?ua=16. http://www.krso.net/Default.aspx?page=article&id=893&l=3&#krso27.http://mohkrg.com/Default.aspx?page=page&c=statistics

12

13

1415

شـه‌ڕو‌ئـاشـتـی‌‌...‌پاشماوه

له نێ���وان ئ���ه و دو وش���ه یه دا خۆی به الیه ك���دا س���اغ بكات���ه وه ، ئه گین���ا هێش���تنه وه ی ش���ه ڕو ئاش���تی له یه ك جه س���ته دا هه ر ده بێت جه نابی وه زیر له و نهێنیه بگات، به كارهێنانی وشه ی "شه ڕ"یش مه به س���تی ئێمه نیه وه كو ش���ه ڕانگێز بیناسێنین وه كو ئه وه ی بۆ تێكه ڵكردنی دو وشه ی دژ وشه ی شه ڕم

به كارهێناوه .

[email protected]

13

رۆڵی‌‌ترسناكی‌‌ئایدۆلۆژی‌‌و‌سه‌ربازیی‌‌‌ئه‌فسه‌رانی‌‌سوپای‌‌پێشوی‌‌عێراق...‌پاشماوه‌

تێگه‌یشتن‌و‌ئیجتیهاد...‌پاشماوه‌

سیاسی‌بێ‌سیاسه‌ت...‌پاشماوه‌

کوردستان عێراق ئوردون پێوەر

نیە 5 3.7 ڕێژەی مردن )بۆ هەر 1000 هاواڵتیەک(

16.53 73 53 ڕێژەی مردنی دایکی دوگیان)بۆ هەر 100،000 لەدایکبوی زیندو(

0.1 6.1 25.6 ژمارەی پزیشک )بۆ هەر 10،000 کەس(نیە 3.6 9.8 خەرجی لەتەندروستی

)% کۆی بەرهەمی نیشتیمانی( 1.38 1.3 1.8 تەختەی نەخۆش )بۆ 1000 هاواڵتی(

نیە %31 %47 بەکارهێنانی جگەرەنیە %36 %42 قەڵەویینیە %30 %26 بەرزبونی فشاری خوێن

ئاسۆ عه بدولله تیف

كاراكت���ه ری وه زیر له م هه رێمه ی ئێم���ه دا زۆر گوناحه ، چونكه له ژێر چه ند ده سه اڵتێكی بااڵو نادیاردایه و ناش���زانێت كامی���ان ئه نجام بدات، كاراكت���ه ری بێده س���ه اڵتترین وه زیره ، راپه راندن خۆبه ڕێوه بردن و وه ك چ���ۆن په رله مانت���ار ئیش���ی له چاودێ���ری تون���دو به دواداچونی جدیه وه بۆته بێژه ریی و خۆنواندن و كاری میدیای���ی له م كه ن���اڵ و ئه و كه ناڵ! ئاواش وه زیر ئه ركه كه ی لێ

تێكچوه .گله یم كاره با، یه كه م/ وه زی���ری لێ���ی نی���ه كاتێ���ك كاره ب���ا نیه و خراپه ، چونكه بیست ساڵی رابردو ماڵوحاڵم���ان ئه وه ن���ده رون���اك و چراخان نه بو به ده ست وه زیره كانی ت���ره وه ، ته نه���ا ئه وه ن���ده نه بێت حه یف بۆ یه كگرتو وا له ره مزه كانی خ���ۆی ده كات كه گۆزه بش���كێنن به س���ه ریاندا، ده بو یه كگرتو خۆی نه خس���تایه ته ن���او ئ���ه و پاكتاوه ش���یعه كان ئایدۆلۆژیه وه ، فیكری و له ئێران قه ت به و ئاس���انیه پیاوه رۆحی و به هێزه كانی حه وزه ی خۆیان ناخه نه حكوم���ه ت، چونكه ده زانن

سوك ده بن له به رچاوی خه ڵك. حكوم���ه ت ئه گ���ه ر بیزانیای���ه كاره با له چوار س���اڵی داهاتو چاك ده بێت وه ك سویسراو سوید، قه ت وه زاره ته كه ی نه ده دا به یه كگرتو، تا بۆیه پێنه بڕێت، سه روه ریه یان ئه و به ق���ه د یه ك زه ڕه وه زیر په یوه ندی كاره باوه خراپبون���ی به قه ی���ران و نی���ه و ده س���ه اڵتی چاككردنیش���ی نیه ، ئ���ه وه ی كاره بای ئه م واڵته ی خراپ ك���ردوه ، باندو مافیاكانی ناو وه زاره ت و وه زاره تخانه كانن كه دێن چایه كی���ش له گ���ه ڵ مه عالی وه زیر ئه وروپاش سه فه رێكی ده خۆنه وه و ده كه ن و هه مو گرێبه ست و كۆنتراكته گازی و ته كنیكیه كان به بێ ركابه ری وه رده گرن و نه رێگه ده ده ن كاره با چاك بكرێت و ن���ه رێگه ش ده ده ن وه زیر ئیش���ی خۆی ب���كات، ئیدی حه ق نیه هه ندێ میدیا پیشه سازی وه زیره كه یه وه به كاره ب���او بێمان���ا بكه ن، له بری ئه م���ه با جورئه تی كه شفكردنی گه نده ڵیه گه وره كانیان

هه بێت.وه زی���ری كاراكت���ه ری دوه م/ شه هیدان، كه ئێستا سه ر به یه كێتی ئ���ه م پۆس���ته ش، نیش���تیمانیه پێویس���تی ب���ه وه هه ی���ه ، له بری لێدوانی میدیایی، لێکۆڵینه وه بكات له ناو گۆره به كۆمه ڵ���ه كان، بچێته گون���ده كان و بگه ڕێ و ش���ه ونخونی بدۆزێت���ه وه و به ڵگ���ه كان ب���كات، ئه رش���یفیان ب���كات، برینداران���ی چه كی كۆكوژ � هه ڵه بجه ، بدوێنێ و دیكۆمێنتی���ان بكات ب���ۆ ئاینده ی ئ���ه م میلله ت���ه ، هیالك���ی بچێژێت ت���ا ئێسكوپروس���كی ش���ه هیدێك ده بینێت���ه وه ، كارنامه ی هه بێت بۆ گۆڕه به كۆمه ڵ���ه كان، نوێنه رایه تی هه بێ���ت ل���ه به غ���داد تاكه یس���ی جینۆساید به ره س���می بخاته واری جێبه جێكردنه وه ، باش���ه تا ئێستا "كۆن و وه زیره كانی وه زاره ته و ئه م ئێستا" ئه گه ر بیریان له ناوه ندێكی مۆزه خانه ی���ه ك توێژین���ه وه و كه له پ���وری ت���ا نه كردبێت���ه وه ئ���ه و قوربانیانه له ن���او نه چن، چ ته فسیرێكی هه یه جگه له بێئیشیی، هه ڵه بج���ه و ش���ه هیدانی ئه گ���ه ر قوربانیان���ی س���ومبوڵی ئه نف���ال كوردن و دروش���م نی���ه ، بۆچی ئه م بۆته له بری خۆشبه ختی سومبوڵه نه هامه تی و قوڕبه سه ریی بۆ خه ڵكه

قوربانیده ره كه ی، ل���ه وه زیر ده پرس���ین )مونتج(ی ئه و چه كه كۆكوژانه ی هه ڵه بجه كوان، كۆمپانیاكانیان كه فرۆشیاری ب���ون به به عس چیان لێهات؟ ئه ی جه نابی وه زیر "فراس ڤان ئه نرات"ی تاوانباری ئه وروپی و به رهه مهێنه ری ماده كیمیاییه كان ده ناسێت كه كێ بو؟ چی لێهات یان تاریق ره مه زانی

فڕۆكه وان؟

وه‌زیر‌ئیشی‌چیه‌،‌كاره‌باو‌شه‌هیدان؟

وانه‌یه‌ك‌له‌ئال‌مه‌كتومه‌وه‌بۆ‌سه‌رۆكی‌‌حكومه‌ت

عه لی قادر

نێچیرڤان بارزانی س���ه رۆكی حكومه تی هه رێم له م سااڵنه ی دواییدا یه كێك له ئاره زوه په س���ه ندكراوو دڵڕفێنه كانی گه ش���ت كردنه ، گه ش���تی ره سمی و گه ش���تی ناڕه س���میش، ته نانه ت هه ندێكج���ار له پڕ و له ناكاو ب���ۆ ماوه یه ك دیارنامێنێ���ت، وه ك باس���ده كرێ و به و وێنان���ه دا ده رده كه وێت كه له په یجی تایبه تی خۆی و كوڕ و براو كه سوكاره كانیدا له تۆڕی كۆمه اڵیه تی فه یسبوكه وه باڵوده بنه وه ، له ده ره وه ی واڵت خه ریكی كات به سه ربردن و به سه ركردنه وه ی

منداڵه كانیه تی .ئه م هه فته یه سه رۆكی حكومه تی هه رێم به گه شتێكی فه رمی به سه رۆكایه تی وه فدێك گه یشته ئیمارات، ئه و واڵته به قه باره بچكۆالنه و به ئابوری و كارگێڕیی گه وره یه ی ناوچه ی كه نداو، كه ده سه اڵتدارانی له ڕێگه ی داهاتی نه وت و كردنی واڵته كه یانه وه به سه نته ری بازرگانی ، له به ره وپێشچونێكی سه رسوڕهێنه ردان و

ده سه اڵتدارانی هه رێمیش پێی سه رسامن.دیاره زیاتر سه رس���امن به وه ی كه چه ند بنه ماڵه كانی وه ك ئال مه كتوم و ئال نه هیان و ئه وانی تر ره گه زی مانه وه و به رده وام بون و ده س���تگرتن به سه ر سه رچاوه ی مادی و مه عنه وی واڵتیان به هێزه و هه مو ئه و سه رچاوانه یان وه ك

"King" و "دیوك" له نێوان خۆیاندا دابه ش كردوه .ب���ه اڵم حه ق وایه راده ی سه رس���امی ئ���ه م به ڕێزانه ی كه كوردس���تانیان به س���ه وزی و وشكی ، به س���امان و كانزای ژێر زه وی و سه ر زه وی و ئاسمانه وه لوش���داوه ، راده ی سه رس���امییان به ئیمارات و میرو شێخ و خاوه ن شكۆكانی

واڵتانی كه نداو هه ر به وه نده وه نه وه ستێ . نێچیرڤان بارزانی كه به قاتێكی كه ش���خه وه له ڕیزی پێش���ه وه ی لوتكه ی حكوم���ی له دوبه ی و دو كورس���ی له وال ش���ێخ محه مه د ش���ێخ راش���د ئال مه كتومه وه دانیش���توه ، وانه یه كی دیكه له ئیمارات و شێخه كانیه وه فێرببێت، ش���ێخ محه ممه د ل���ه دوا وتاریدا كه چه ند رۆژێك له مه وب���ه ر به ناوی "واڵتان له نێوان داهێن���ان و داخوران"دا باڵویكرده وه ، پێیوایه رازی پێش���كه وتنیان له سایه ی بونی حكومه تێكی چاالك و داهێنه ردایه ، حكومه تێك كه بۆ ئه وه ی پیرو په ككه وته نه بێت و له دنیای نوێ و گۆڕانكاریه كانی س���ه رده م دانه بڕێت،

به رده وام پێویستی به خۆنوێكردنه وه یه . ش���ێخ محه مه د ئاماژه به خاڵێكی س���ه رنجڕاكێش ده كات ئه ویش ئه وه یه كه "پێویس���ته حكومه ت بزانێت بودجه و پاره كان���ی له چیدا خه رج ده كات و

ئه ولویه تی چی ده بێت".ئێستا له دنیادا وه ك خاڵی هه ره ئیجابی واڵتانی وه ك سعودیه و ئیمارات و قه ته ر ئاماژه به وه ده كرێت كه له سایه ی به رزبونه وه ی نرخی نه وتدا له ماوه ی سااڵنی رابردودا بۆ زیاتر له 100 دۆالر، توانیویانه یه ده گی دراویان بۆ سه دان ملی���ار به رزبكه نه وه و پاره كه یان له خۆڕایی دانه چێنن، كه ره نگه به ئاس���انی ده رفه تی وایان بۆ فرۆش���تنی سامانی سروش���تییان بۆ هه ڵنه كه وێت، لێره حكومه ت���ی هه رێم نه ك ه���ه ر نازانێت پاره و داهاتی چ���ۆن و له چیدا خه رج

ده كات، به ڵكو چی ماڵ و موڵكی گشتیشه به فیڕۆی ده دات. ئه گه ر له ڕوانینی شێخ محه ممه د راشد ئال مه كتومه وه سه یری حكومه ته كه ی خۆمان بكه ین، كه ده ڵێت "پرس���یاره بنه ڕه تیه كه ئه وه یه من هه م یان نیم، من حكومه تێكی داهێنه رم كه واته من هه م"، ئه وا هه رزو هه س���تده كه ین كه

حكومه ته كه ی ئێمه ده مێكه توشی داخوران بوه و له جێی نه بوانه .

نوێنه‌ری‌ئاوێنه‌‌له‌ئه‌وروپاشوان‌حه‌مه‌‌ـ‌نه‌رویج004799004729

[email protected]کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی کاوه گه رمیانی، سەردەشت عوسمان، سۆرانی مامە حەمە، عەبدولستار تاهیر

خاوه‌نی‌ئیمتیاز:‌کۆمپانیای‌ئاوێنه‌سه‌رنوسه‌ر:‌سه‌ردار‌محه‌مه‌د

سوپا هه ره به هێزه که ی جیهان

بااڵده سته کانی جیهان

واڵته‌کانئه‌مریکا

چین

هندستان

به‌ڕیتانیا

فه‌ڕه‌نسا

ئه‌ڵمانیا

تورکیا

باشوری‌کۆریا

ژاپۆن

ئیسرائیل

ئیتاڵیا

میسڕ

به‌ڕازیل

پاکستان

که‌نه‌دا

تایوان

پۆڵه‌ندا

ئیندۆنیسیا

ئوستورالیا

ئۆکرانیا

ئێران

ڤێتنام

تایله‌ند

سعودییه‌

سوریا

سویسرا

ئیسپانیا

سوید

کۆماری‌چیک

جه‌زائیر

هۆڵه‌ندا

مه‌کسیک

به‌لجیکا

کۆریای‌باکور

روسیا

که‌شتی‌ژێر‌ده‌ریاییبودجه‌فرۆکه‌‌هه‌ڵگر

کاڵوه‌ی‌ئه‌تۆمی

فرۆکه‌ی‌جه‌نگی

ئه‌ندامانی‌تانکسوپا

بەهێزیی و الوازیی سوپای دەوڵەتانی جیهان، راستەوخۆ کاریگەریی دەبێت لەسەر بااڵ دەستیی ئەو واڵتانە لەسەر ستەیجی جیهان. وێبسایتی Global Firepower ریزبەندیی بەهێزترین 35 سوپای واڵتانی جیهانی باڵوکردوەتەوە لەسەر بنەمای زۆریی ژمارەی ئەو کەسانەی لەسوپاکاندا کاردەکەن و ژمارەی تانک و فرۆکەی جەنگیی و کەشتیی جەنگیی و ژێردەریایی و بودجەوە. وەک لەخشتەکەدا دەردەکەوێت، ئەمەریکا خاوەنی

زلهێزترین سوپایە لەجیهانداو بەدوای ئەویشدا هەریەک لەسوپای دەوڵەتانی ڕوسیاو چین دێن.

ریزبه‌ندی

کاتێک دەچیتە ئەو چایخانەیە بەئه ستەم جێگەی رۆیشتنت هەیە، گەر وێنەکەی تاتڵیساسیش نەبینیت، بەگۆرانیە تایبەتەکانیدا کە بەئەستەم له تۆمارگەکان دەستدەکەوێت، ئەو چایخانە سێگۆشەییە دەناسیتەوە کە

دەکەوێتە شەقامی کاوەی شاری سلێمانیەوە و زۆربەی ئەو کوردانەی له باکوری کوردستانەوە رو لەم شارە دەکەن لەوێدا کۆدەبنەوە.

چایخانەکەی تاتڵیساس؛ کوردەکانی باکور

له سلێامنی کۆدەکاتەوە

10


Top Related