Стационарната психиатрична помощ и правата на човека...

Стационарната психиатрична помощ и правата на човека

в България през 2005 г.

Български хелзинкски комитет София, 2005 г.

2

Òàçè êíèãà å èçãîòâåíà ñ ôèíàíñîâàòà ïîìîù íà Åâ-ðîïåéñêàòà îáùíîñò. Èçëîæåíèòå â íåÿ âúçãëåäè ñà íà Áúëãàðñêè õåëçèíêñêè êîìèòåò è ïî íèêàêúâ íà-÷èí íå ìîæå äà ñå ñìÿòà, ÷å îòðàçÿâàò îôèöèàëíîòî ìíåíèå íà Åâðîïåéñêàòà êîìèñèÿ.

Áúëãàðñêè õåëçèíêñêè êîìèòåò Àâòîðè:

Ä-ð Ãåîðãè Áàíêîâ, Ñòàíèìèð Ïåòðîâ, Ñëàâêà Êóêîâà, ä-ð Ñàâêà Ñàâîâà

Êîðåêòîð: Àíêà Ñòåôàíîâà Äèçàéí è ïðåäïå÷àò: VLL

Ïå÷àò: ÌÏ 2000 ISBN: 954-9738-22-1

Ñîôèÿ, 2005

Стационарната психиатрична помощ и правата на човека в България през 2005 г.

3

Ñúäúðæàíèå Ñúêðàùåíèÿ ........................................................................................................4 Óâîä .......................................................................................................................5 1. Îáù ïðåãëåä íà ñèñòåìàòà íà ñòàöèîíàðíàòà ïñèõèàòðè÷íà ïî-ìîù â Áúëãàðèÿ è îáõâàòà íà ïðèíóäèòåëíèòå ìåäèöèíñêè ìåðêè........ 6 2. Ïðîöåäóðà ïî íàñòàíÿâàíå íà ïàöèåíòèòå íà çàäúëæèòåëíî è ïðèíóäèòåëíî ëå÷åíèå ...................................................................................11 3. Ìàòåðèàëíè óñëîâèÿ â ïñèõèàòðè÷íèòå ñòàöèîíàðè.........................56 4. Ìåäèêàìåíòîçíà òåðàïèÿ â áúëãàðñêèòå ïñèõèàòðè÷íè áîë-íèöè è äèñïàíñåðè. Ñìúðòíè ñëó÷àè. Èíôîðìèðàíî ñúãëàñèå ..........64 5. Äðóãè âèäîâå òåðàïèè, äîñòúïíè çà ïîòðåáèòåëèòå íà ïñè-õè÷íîçäðàâíè óñëóãè â ïñèõèàòðè÷íèòå áîëíèöè..................................77 6. Èçîëèðàíå è èìîáèëèçàöèÿ ......................................................................84 7. Õðàíåíå...........................................................................................................96 8. Êîðåñïîíäåíöèÿ, äîñòúï äî òåëåôîí, ñâèæäàíå è äîìàøåí îòïóñê ...............................................................................................................104 9. Ïåðñîíàë ......................................................................................................112 10. Èíñïåêöèè .................................................................................................118 11. Ïðåïîðúêè.................................................................................................120 Ïðèëîæåíèå ¹ 1. Îöåíêà íà ðèñêà (ìåäèöèíñêè ñòàíäàðò „Ïñèõèàòðèÿ”) ....................................................125 Ïðèëîæåíèå ¹ 2. Ñïèñúê íà äúðæàâíè ïñèõèàòðè÷íè áîëíèöè è äèñïàíñåðè, ïîñåòåíè îò åêèïà íà Áúëãàðñêè õåëçèíêñêè êî-ìèòåò ïðåç ïåðèîäà ìàé-àâãóñò 2005 ã. ....................................................128


4 4

Ñúêðàùåíèÿ ÁÏÀ – Áúëãàðñêà ïñèõèàòðè÷íà àñîöèàöèÿ ÁÕÊ – Áúëãàðñêè õåëçèíêñêè êîìèòåò ÄÏÁ – Äúðæàâíà ïñèõèàòðè÷íà áîëíèöà ÇÇ – Çàêîí çà çäðàâåòî ÇÍÇ – Çàêîí çà íàðîäíîòî çäðàâå ÈÇ – Èñòîðèÿ íà çàáîëÿâàíåòî ÈÑÑÈ – Èíñòèòóò çà ñîöèàëíè è ñèíäèêàëíè èçñëåäâàíèÿ ÈÒ – Èíñïåêöèÿ ïî òðóäà ÊÍÑÁ – Êîíôåäåðàöèÿ íà íåçàâèñèìèòå ñèíäèêàòè â Áúëãàðèÿ ÊÏÈ – Êîìèòåò ïðîòèâ èçòåçàíèÿòà ÌÁÀË – Ìíîãîïðîôèëíà áîëíèöà çà àêòèâíî ëå÷åíèå ÌÂÐ – Ìèíèñòåðñòâî íà âúòðåøíèòå ðàáîòè ÌÇ – Ìèíèñòåðñòâî íà çäðàâåîïàçâàíåòî ÌÑ – Ìèíèñòåðñêè ñúâåò ÍÇÎÊ – Íàöèîíàëíà çäðàâíîîñèãóðèòåëíà êàñà ÍÊ – Íàêàçàòåëåí êîäåêñ ÍÏÊ – Íàêàçàòåëíîïðîöåñóàëåí êîäåêñ ÍÐÄ – Íàöèîíàëåí ðàìêîâ äîãîâîð ÍÖÇÈ – Íàöèîíàëåí öåíòúð çà çäðàâíà èíôîðìàöèÿ ÎÄÏÇÑ – Îáëàñòåí äèñïàíñåð çà ïñèõè÷íî çäðàâå – ñòàöèîíàð ÎÏË – îáùîïðàêòèêóâàù ëåêàð ÏÀÁ – Ïðîòèâîïîæàðíà è àâàðèéíà áåçîïàñíîñò ÏÓÄËÇÑÏÏ – Ïðàâèëíèê çà óñòðîéñòâîòî è äåéíîñòòà íà ëå÷åáíèòå

çàâåäåíèÿ çà ñòàöèîíàðíà ïñèõèàòðè÷íà ïîìîù ïî ÷ë. 5, àë. 1 îò Çàêîíà çà ëå÷åáíèòå çàâåäåíèÿ

ÐÏ – Ðàéîííà ïðîêóðàòóðà ÐÏÓ – Ðàéîííî ïîëèöåéñêî óïðàâëåíèå ÐÑ – Ðàéîíåí ñúä ÐÖÇ – Ðåãèîíàëåí öåíòúð ïî çäðàâåîïàçâàíå ÕÅÈ – Õèãèåííî-åïèäåìèîëîãè÷íà èíñïåêöèÿ ÖÑÌÏ – Öåíòúð çà ñïåøíà ìåäèöèíñêà ïîìîù


5 5

Óâîä Íàñòîÿùîòî èçñëåäâàíå íà ÁÕÊ å ðåçóëòàò îò íàáëþäåíèå íà 11

äúðæàâíè ïñèõèàòðè÷íè áîëíèöè è 8 îáëàñòíè äèñïàíñåðà çà ïñèõè÷íî çäðàâå â Áúëãàðèÿ. Íàáëþäåíèåòî áå ïðîâåäåíî ïðåç ïåðèîäà ìàé-àâãóñò 2005 ã. îò åêèï íà ÁÕÊ â ñúñòàâ: ä-ð Ãåîðãè Áàíêîâ, Ñòàíèìèð Ïåòðîâ, Ñëàâêà Êóêîâà, ä-ð Ñàâêà Ñàâîâà, à â íÿêîè îò ïîñåùåíèÿòà ñå âêëþ÷è è àäâîêàò Àíåòà Ìèð÷åâà. Ôîêóñúò íà èçñëåäâàíåòî áå ïîëî-æåíèåòî íà ïàöèåíòèòå, íàñòàíåíè â ïñèõèàòðè÷íèòå ñòàöèîíàðè íà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå ïî ðåäà íà íîâèÿ Çàêîí çà çäðàâåòî, êàêòî è íà ïàöèåíòèòå, íàñòàíåíè íà ïðèíóäèòåëíî ëå÷åíèå ïî ðåäà íà Íaêàçà-òåëíîïðîöåñóàëíèÿ êîäåêñ (ÍÏÊ). Â ðàìêèòå íà åäíîäíåâíè ïîñåùåíèÿ âúâ âñåêè ñòàöèîíàð èçñëåäîâàòåëèòå íà ÁÕÊ ñúáðàõà äàííè îòíîñíî ïðàêòèêàòà ïî íàñòàíÿâàíå íà ïàöèåíòè íà çàäúëæèòåëíî è ïðèíóäè-òåëíî ëå÷åíèå â ïñèõèàòðè÷íèòå ñòàöèîíàðè, ìàòåðèàëíèòå óñëîâèÿ, õðàíåíåòî è ëå÷åíèåòî íà ïàöèåíòèòå, îñèãóðÿâàíåòî íà äîñòúï äî âúíøíèÿ ñâÿò, ìåðêèòå çà èçîëàöèÿ è èìîáèëèçàöèÿ, äîñòúïà íà ïàöè-åíòèòå äî èíôîðìàöèÿ, ìåõàíèçìà çà ïîäàâàíå íà æàëáè îò ñòðàíà íà ïàöèåíòèòå, ïîëîæåíèåòî íà ïåðñîíàëà è èíñïåêöèèòå, êîèòî äúðæàâ-íè îðãàíè èçâúðøâàò â ïñèõèàòðè÷íèòå ñòàöèîíàðè. Èçñëåäîâàòåëèòå íà ÁÕÊ ïðåäâàðèòåëíî ñå çàïîçíàõà ñ íàñòîÿùîòî çàêîíîäàòåëñòâî îò-íîñíî çàäúëæèòåëíîòî è ïðèíóäèòåëíî ñòàöèîíàðíî ïñèõèàòðè÷íî ëå-÷åíèå, êàêòî è ðàçðàáîòèõà âúïðîñíèê çà ñúáèðàíå íà äàííè, êîéòî óëåñíè îáîáùàâàíåòî èì. Â ïñèõèàòðè÷íèòå ñòàöèîíàðè òå èíòåðâþè-ðàõà íÿêîè îò íàñòàíåíèòå íà ëå÷åíèå è ïåðñîíàëà. Íà 2 íîåìâðè 2005 ã. åêèïúò íà ÁÕÊ ïðåäñòàâè ïðåäâàðèòåëíà âåðñèÿ íà íàñòîÿùàòà ïóáëè-êàöèÿ íà ïîäáðàíà ãðóïà ïñèõèàòðè. Ðåäèöà áåëåæêè, íàïðàâåíè íà òî-âà îáñúæäàíå, âïîñëåäñòâèå áÿõà îòðàçåíè â ïóáëèêàöèÿòà. Ïîäîáíî íàáëþäåíèå ÁÕÊ îñúùåñòâè çà âòîðè ïúò ñëåä 2001 ã., êîãàòî åêèï íà ÁÕÊ çàåäíî ñ ïðåäñòàâèòåëè íà Áúëãàðñêà ïñèõèàòðè÷íà àñîöèàöèÿ ïî-ñåòèõà ñúùèòå ñòàöèîíàðè è èçâúðøèõà íàáëþäåíèå òàì. Â êðàÿ íà íàñòîÿùàòà ïóáëèêàöèÿ ÁÕÊ îòïðàâÿ ïðåïîðúêè, êîèòî ñå îñíîâàâàò íà óñòàíîâåíèòå îò íàáëþäåíèåòî íåäîñòàòúöè è íàðóøåíèÿ íà íàöèî-íàëíîòî è ìåæäóíàðîäíîòî çàêîíîäàòåëñòâî.


6 6

1. Îáù ïðåãëåä íà ñèñòåìàòà íà ñòàöèîíàðíàòà ïñèõèàòðè÷íà ïîìîù â Áúëãàðèÿ è îáõâàòà íà ïðèíóäèòåëíèòå ìåäèöèíñêè ìåðêè Â Áúëãàðèÿ êúì 2004 ã. èìà 11 äúðæàâíè ïñèõèàòðè÷íè áîëíèöè ñ

2750 ëåãëà è 12 äèñïàíñåðà çà ïñèõè÷íè çàáîëÿâàíèÿ ñ 1524 ëåãëà. Êúì òÿõ ñå äîáàâÿò äåñåò ïñèõèàòðè÷íè îòäåëåíèÿ êúì ìíîãîïðîôèëíè áîëíèöè çà àêòèâíî ëå÷åíèå (ÌÁÀË) ñ îêîëî 338 ëåãëà1 è ñåäåì ïñèõè-àòðè÷íè êëèíèêè êúì ïåò ìåäèöèíñêè óíèâåðñèòåòà, âîåííîìåäèöèí-ñêè èíñòèòóò è íàöèîíàëíè öåíòðîâå ñ îáùî îêîëî 617 ëåãëà2, êîèòî îáà÷å îñòàíàõà èçâúí îáñåãà íà íàñòîÿùîòî èçñëåäâàíå íà ÁÕÊ. Áðîÿò íà ëåãëàòà â ïñèõèàòðè÷íèòå áîëíèöè å íàìàëÿë ñ 10 % îò 3075 ïðåç 2000 ã. íà 2750 ïðåç 2004 ã., à áðîÿò íà ëåãëàòà â äèñïàíñåðèòå å íàìàëÿë ñ 5 % îò 1604 ïðåç 2000 ã. íà 1524 ïðåç 2004 ã.

Ñòàòèñòè÷åñêèòå äàííè îòíîñíî õîñïèòàëèçàöèèòå íà ïñèõèàòðè÷-

íî áîëíè ïàöèåíòè èìàò ìíîæåñòâî íåäîñòàòúöè3. Îò ñúáèðàíèòå äàí-íè îò Íàöèîíàëíèÿ öåíòúð çà çäðàâíà èíôîðìàöèÿ (ÍÖÇÈ)4 íå å âúç-ìîæíî äà ñå íàïðàâÿò èçâîäè çà áðîÿ íà ïàöèåíòèòå, êîèòî ïðåìèíàâàò ñðåäíîãîäèøíî ïðåç ïñèõèàòðè÷íèòå ñòàöèîíàðè, à ñàìî çà áðîÿ õîñ-ïèòàëèçàöèè íà ãîäèíà. Íå å âúçìîæíî äà ñå óñòàíîâè è ñúîòíîøåíèå-òî ìåæäó áðîÿ íà õîñïèòàëèçèðàíèòå ïàöèåíòè ñðåùó áðîÿ åïèçîäè íà îáñëóæâàíå, íèòî áðîÿò íà ðåõîñïèòàëèçèðàíèòå ïàöèåíòè ãîäèøíî, êîåòî áè ñïîìîãíàëî çà îöåíêà íà êà÷åñòâîòî íà ïðîöåñà íà ëå÷åíèå. Îñâåí òîâà ëèïñâà è åäèíåí èíôîðìàöèîíåí ïðîòîêîë çà îáðàáîòêà íà äàííèòå.

Âñå ïàê ñïîðåä ñòàòèñòè÷åñêè äàííè íà ÍÖÇÈ áðîÿò íà õîñïèòàëè-

çàöèèòå â ðàçëè÷íè ïñèõèàòðè÷íè èíñòèòóöèè ïðåç ïîñëåäíèòå ãîäèíè å êàêòî ñëåäâà:

1 Êúì 2003 ã. ñïîðåä Èêîíîìè÷åñêè àñïåêòè íà ñòàöèîíàðíàòà ïñèõèàòðè÷íà ïîìîù â

Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ, Àííà Áåäðîçîâà, Èâàí Ãåðäæèêîâ, Ðåöåïòîð, Áúëãàðñêè ïñèõèàòðè-÷åí æóðíàë, áðîé 1, 2005 ã.

2 Ïàê òàì. 3 Ìíåíèå, èçðàçåíî îò ãðóïà áúëãàðñêè ïñèõèàòðè íà ñðåùà ñ èçñëåäîâàòåëñêè åêèï íà

ÁÕÊ, 2.11.2005 ã. 4 http://www.nchi.government.bg/


7 7

ÄÏÁ ÎÄÏÇÑ Îòäåëåíèÿ è êëèíèêè

Îáùî

1999 ã. 9308 14 728 11 644 35 680

2000 ã. 9463 14 007 11 284 34 754

2003 ã. 9787 15 384 11 060 36 231

2004 ã. 9861 16 977 13 902 40 740

Àíàëèçúò íà äàííèòå îò òàáëèöàòà ïîêàçâà, ÷å îòíîñèòåëíèÿò äÿë

íà õîñïèòàëèçàöèèòå ïðåäè ñòàðòèðàíåòî íà Íàöèîíàëíàòà ïðîãðàìà çà ïñèõè÷íî çäðàâå â ÄÏÁ è ÎÄÏÇÑ îò îáùèÿ áðîé õîñïèòàëèçèðàíè â ñòà-öèîíàðè å îêîëî 67 %. Îñòàíàëèòå 33 % õîñïèòàëèçàöèè ñà çà ëå÷åíèå â ñòàöèîíàðè íà îòäåëåíèÿ êúì ÌÁÀË, â êëèíèêè êúì ìåäèöèíñêè óíè-âåðñèòåòè, Âîåííîìåäèöèíñêè èíñòèòóò è Íàöèîíàëåí öåíòúð ïî íàð-êîìàíèè. Ïåò ãîäèíè ïî-êúñíî, ïðåç 2004 ã., îòíîñèòåëíèÿò äÿë íà õîñ-ïèòàëèçàöèèòå â ÄÏÁ è ÎÄÏÇÑ îò îáùèÿ áðîé õîñïèòàëèçàöèè â ïñè-õèàòðè÷íè ñòàöèîíàðè å îêîëî 66 %, ò.å. íàìàëåíèåòî, â ïðîòèâîâåñ íà öåëèòå íà Íàöèîíàëíàòà ïðîãðàìà çà ïñèõè÷íî çäðàâå, å íåçíà÷èòåëíî. Îùå ïîâå÷å ÷å áðîÿò íà õîñïèòàëèçàöèèòå ñàìî â ÄÏÁ êúì êðàÿ íà ïðîãðàìàòà íå íàìàëÿâà, à ëåêî ñå óâåëè÷àâà, çà êîåòî îáà÷å áè ìîãëî äà èìà ïîíå äâå îáÿñíåíèÿ. Âúçìîæíî å ïîðàäè òåíäåíöèÿòà çà íàìà-ëÿâàíå íà ñðåäíèÿ ïðåñòîé íà ïàöèåíòèòå óâåëè÷åíèåòî íà õîñïèòàëè-çàöèèòå äà ñå äúëæè íà ïî-ãîëÿì áðîé õîñïèòàëèçàöèè íà åäèí áîëåí. Âúçìîæíî å è ñàìèòå ïàöèåíòè äà ñà ñå óâåëè÷èëè êàòî áðîé.

Îò îáùèÿ áðîé ïñèõèàòðè÷íè õîñïèòàëèçàöèè òåçè, êîèòî ñà íà ëèöà,

ïîñòúïèëè íà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå ïðåç 2003 ã., ñà áèëè 1966, à ïðåç 2004 ã. òå ñà 2389. Ïðåç 2003 ã. òåõíèÿò äÿë å áèë 5,4 %, à ïðåç 2004 ã. – 5,9 % îò âñè÷êè õîñïèòàëèçàöèè. Òóê îòíîâî å âúçìîæíî òîâà óâåëè÷åíèå äà ñå äúëæè íà íåêîëêîêðàòíî õîñïèòàëèçèðàíå íà åäíè è ñúùè ïàöèåíòè çà åäíà ãîäèíà, à íå íà ïîä÷åðòàíà ïîëèòèêà çà óâåëè÷àâàíå íà áðîÿ ïàöèåí-òè íà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå. Â ñðàâíåíèå ñ 1999 ã. è 2000 ã. äåëúò íà íàñòà-íåíèòå íà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå ïðåç 2003 è 2004 ã. ñå å óâåëè÷èë ñ åäèí ïðîöåíò.

Ïñèõèàòðè÷íèòå áîëíèöè è äèñïàíñåðè îò÷èòàò íàé-âèñîê ñðåäåí

ïðåñòîé íà ïàöèåíò çà 2003 ã. â ñðàâíåíèå ñ äðóãèòå áîëíè÷íè çàâåäåíèÿ – 47, 9 äíè. Ñïîðåä äàííè íà ÍÖÇÈ êúì 2003 ã. 2967 îò âñåêè 100 000 äóøè îò íàñåëåíèåòî íà Áúëãàðèÿ ñà áèëè ïîä äèñïàíñåðíî íàáëþäåíèå çàðàäè ïñè-õè÷íî çàáîëÿâàíå, êîåòî å ñ 271 äóøè ïîâå÷å â ñðàâíåíèå ñ äàííèòå îò 2000 ã.


8 8

Èçñëåäâàíåòî íà ÁÕÊ îò ìàé-àâãóñò 2005 ã. â ïñèõèàòðè÷íèòå ñòàöèî-

íàðè âêëþ÷è îöåíêà íà èçïúëíåíèåòî íà íÿêîè åëåìåíòè îò ïîëèòèêàòà íà Ìèíèñòåðñòâî íà çäðàâåîïàçâàíåòî çà ïñèõè÷íîòî çäðàâå íà Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ 2004–2012 ãîäèíà5. Òÿ å íàñî÷åíà êúì õîðàòà ñ òåæêà ïñèõè÷íà áîëåñò è â íåÿ êàòî îñíîâíè ïðèîðèòåòè ñà çàäàäåíè, íàðåä ñ äðóãè, è „áîðáà ñúñ ñòèãìàòà è äèñêðèìèíàöèÿòà íà ïñèõè÷íîáîëíèòå, ãàðàíòè-ðàùè ñíèæàâàíåòî íà èêîíîìè÷åñêîòî è ñîöèàëíîòî áðåìå íà ïñèõè÷íàòà áîëåñò” è „îñèãóðÿâàíå íà ðàâåí è àäåêâàòåí äîñòúï äî ïñèõè÷íîçäðàâíè ãðèæè íà âñè÷êè õîðà ñ ïñèõè÷íè ïðîáëåìè”. Òàçè ïîëèòèêà, ñ öÿëàòà ñè êðèòè÷íîñò, íå ñå ðàçëè÷àâà îñîáåíî â êîíöåïòóàëíî îòíîøåíèå îò ïðèå-òàòà îò Ìèíèñòåðñêè ñúâåò ïðåç 2001 ã. Íàöèîíàëíà ïðîãðàìà çà ïñèõè÷íî çäðàâå íà ãðàæäàíèòå íà Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ 2001–2005 ãîäèíà. È ïîñëåäíàòà âêëþ÷âàøå èçãðàæäàíå íà åäèí ñîöèàëíî-çäðàâåí ïîäõîä êúì ëå÷åíèåòî íà ïñèõè÷íîáîëíèòå çà ðàçëèêà îò äîòîãàâàøíèÿ ìåäèöèíñêè ïîäõîä. Ñèñòåìàòà îò ìåðêè, ïðåäëàãàíà â ïðîãðàìàòà, âêëþ÷âàøå ñúêðàùàâàíå íà ìíîãî îò äîñåãà ñúùåñòâóâàùèòå çàâåäåíèÿ çà ñòàöèîíàðíà ïñèõèàò-ðè÷íà ïîìîù è èçãðàæäàíå íà ñòàöèîíàðè êúì ìíîãîïðîôèëíèòå áîëíè-öè; ïðåäëàãàíå íà óñëóãè íà òåðèòîðèÿòà íà îáùíîñòòà è äîñòàâÿíå íà ãðèæè â äîìà íà áîëíèÿ; âúâåæäàíå íà ìîäåðíè ìåäèöèíñêè òåõíîëîãèè; ñúçäàâàíå íà ðåãèîíàëíè ïðîãðàìè çà ïñèõè÷íî çäðàâå è òÿõíîòî îáâúðç-âàíå ñ äðóãèòå åëåìåíòè íà ñîöèàëíàòà ñðåäà íà ïñèõè÷íîáîëíèòå, êàêòî è çà÷èòàíå íà òåõíèòå ÷îâåøêè ïðàâà, è ðàçðàáîòâàíå íà íîðìàòèâíà óðåäáà, ðåãëàìåíòèðàùà ãîðåïîñî÷åíèòå ìåðêè. Òàêà çàäàäåíè ïðîãðà-ìèòå ñà áàçèðàíè è ñúîáðàçåíè ñ Ïðèíöèïèòå çà çàùèòà íà ëèöà ñ ïñèõè÷íà áîëåñò è çà ïîäîáðÿâàíå íà ïñèõè÷íîçäðàâíàòà ïîìîù, ïðèåòè å Ðåçîëþöèÿ 46/119 îò Ãåíåðàëíàòà àñàìáëåÿ íà ÎÎÍ íà 17.12.1991 ã.

Òðÿáâà äà ñå îòáåëåæè, ÷å íàé-çíà÷èìèÿò ðåçóëòàò îò ïðîãðàìàòà îò

2001 ã. áå ðàçðàáîòâàíåòî íà íîâà çàêîíîäàòåëíà óðåäáà íà ïðîáëåìèòå íà ïñèõè÷íîòî çäðàâå â íîâèÿ Çàêîí çà çäðàâåòî6 è äîïúëâàùèòå ãî íàðåäáè. Â çàêîíà ñå îïðåäåëÿò êàòî îñíîâíè íîñèòåëè íà çàäúëæåíèåòî çà îñèãóðÿ-âàíå íà äåéíîñòè çà îïàçâàíå íà ïñèõè÷íîòî çäðàâå äúðæàâàòà, îáùèíèòå è íåïðàâèòåëñòâåíè îðãàíèçàöèè. Âñè÷êè òå áè òðÿáâàëî äà îñèãóðÿâàò íà ëèöàòà ñ ïñèõè÷íè ðàçñòðîéñòâà äîñòúïíà è êà÷åñòâåíà ìåäèöèíñêà ïî-ìîù, ãðèæè è ïîäêðåïà, íåîáõîäèìè çà æèâîòà èì â ñåìåéñòâîòî è â îá-ùíîñòòà, äà çàùèòàâàò ïñèõè÷íîòî çäðàâå ïðè ðèñêîâèòå ãðóïè (äåöà, ó÷àùè ñå, âúçðàñòíè õîðà, ëèöà, ïðåáèâàâàùè â ñîöèàëíè çàâåäåíèÿ, âîåí-

5 http://www.mh.government.bg/program_and_strategies.php 6 Îáí., ÄÂ, áð. 70 îò 10.08.2004 ã., â ñèëà îò 1.01.2005 ã.


9 9

íîñëóæåùè, çàäúðæàíè è ëèøåíè îò ñâîáîäà); äà ïðîâåæäàò àêòèâíà ïðî-ôèëàêòèêà íà ïñèõè÷íèòå ðàçñòðîéñòâà; äà ïîäêðåïÿò îáùåñòâåíèòå íà-÷èíàíèÿ â îáëàñòòà íà ïñèõè÷íîçäðàâíàòà ïîìîù; äà ïðîâåæäàò ñïåöèà-ëèçèðàíî ïðîäúëæàâàùî îáó÷åíèå íà ëèöàòà, êîèòî îñúùåñòâÿâàò äåéíîñòè ïî îïàçâàíå íà ïñèõè÷íîòî çäðàâå; äà èçïúëíÿâàò ïðîãðàìè çà îáó÷åíèå ïî óêðåïâàíå è îïàçâàíå íà ïñèõè÷íîòî çäðàâå íà ëèöàòà, êîèòî ïðåïîäàâàò, èçâúðøâàò ëå÷åáíà äåéíîñò, ñîöèàëíà àäàïòàöèÿ, îðãàíèçà-öèÿ è óïðàâëåíèå, îïàçâàíå íà îáùåñòâåíèÿ ðåä; äà îñèãóðÿâàò îáùåñòâå-íà èíôîðìèðàíîñò ïî ïðîáëåìèòå íà ïñèõè÷íîòî çäðàâå7.

Ñïåöèàëíî îáùèíèòå èìàò çàäúëæåíèå äà „îñèãóðÿâàò óñëîâèÿ çà

ïðîâåæäàíå íà ïñèõîñîöèàëíà ðåõàáèëèòàöèÿ è çà ïîäêðåïà ñ ôèíàíñî-âè è ìàòåðèàëíè ñðåäñòâà, âêëþ÷èòåëíî ïðåäîñòàâÿíå íà æèëèùà íà ëèöàòà ñ ïñèõè÷íè ðàçñòðîéñòâà”8.

Ïðîãðåñèâíà å è çàëîæåíàòà â çàêîíà âèçèÿ çà îñíîâíèòå ïðèíöèïè ïðè

ëå÷åíèåòî íà ëèöà ñ ïñèõè÷íè ðàçñòðîéñòâà. Ñðåä òÿõ ñà: ìèíèìàëíî îãðà-íè÷àâàíå íà ëè÷íàòà ñâîáîäà è çà÷èòàíå ïðàâàòà íà ïàöèåíòà; íàìàëÿâàíå íà èíñòèòóöèîíàëíàòà çàâèñèìîñò íà ëèöàòà ñ ïñèõè÷íè ðàçñòðîéñòâà îò ïðîäúëæèòåëíî áîëíè÷íî ëå÷åíèå, ïðè óñëîâèå ÷å òîâà íå ïðîòèâîðå÷è íà óòâúðäåíèòå ìåäèöèíñêè ñòàíäàðòè; èçãðàæäàíå íà øèðîêà ìðåæà îò ñïå-öèàëèçèðàíè çàâåäåíèÿ çà èçâúíáîëíè÷íà ïñèõèàòðè÷íà ïîìîù è ïðèîðè-òåò íà ãðèæèòå â ñåìåéñòâîòî è ñîöèàëíàòà ñðåäà; èíòåãðèðàíîñò è ðàâíî-ïîñòàâåíîñò íà ïñèõèàòðè÷íàòà ïîìîù ñ îñòàíàëèòå ìåäèöèíñêè íàïðàâ-ëåíèÿ; ñïàçâàíå íà õóìàíèòàðíèòå ïðèíöèïè è íîðìè ïðè îñúùåñòâÿâàíå íà ëå÷åáíèÿ ïðîöåñ è ñîöèàëíà àäàïòàöèÿ; ñòèìóëèðàíå íà ñàìîïîìîùòà è âçàèìîïîìîùòà è îñèãóðÿâàíå íà àêòèâíà îáùåñòâåíà è ïðîôåñèîíàëíà ïîäêðåïà íà ëèöàòà ñ ïñèõè÷íè ðàçñòðîéñòâà; ñïåöèàëèçèðàíî îáó÷åíèå, ïðîôåñèîíàëíà ïîäãîòîâêà è ïðåêâàëèôèêàöèÿ íà ëèöàòà ñ ïñèõè÷íè ðàçñ-òðîéñòâà ñ öåë òÿõíàòà ñîöèàëíà àäàïòàöèÿ; ó÷àñòèå íà õóìàíèòàðíè íåï-ðàâèòåëñòâåíè îðãàíèçàöèè â ïðîöåñà íà ëå÷åíèå è ñîöèàëíà àäàïòàöèÿ9.

Ñïîðåä ïîëèòèêàòà çà ïñèõè÷íî çäðàâå îò 2004 ã. „îñíîâåí ïðèíöèï

ïðè ïðîâåæäàíåòî íà ïñèõè÷íîçäðàâíà ïîëèòèêà å ñïàçâàíåòî íà ÷î-âåøêèòå ïðàâà íà ïîòðåáèòåëèòå íà ïñèõèàòðè÷íè óñëóãè”10.

7 ×ë. 145, àë. 1 îò Çàêîíà çà çäðàâåòî (ÇÇ). 8 ×ë. 145, àë. 2 ÇÇ. 9 ×ë. 148 ÇÇ. 10 Ïîëèòèêà íà Ìèíèñòåðñòâî íà çäðàâåîïàçâàíåòî çà ïñèõè÷íîòî çäðàâå íà Ðåïóáëèêà

Áúëãàðèÿ 2004–2012 ãîäèíà, http://www.mh.government.bg/program_and_strategies.php.


10 10

Çà ñúæàëåíèå, ïî âðåìå íà íàáëþäåíèåòî ñè ïðåç 2005 ã. â äúðæàâíèòå ïñèõèàòðè÷íè áîëíèöè è äèñïàíñåðè ÁÕÊ íå ïîïàäíà íà èíôîðìàöèÿ èëè âïå÷àòëåíèÿ çà ñúùåñòâóâàíåòî è ôóíêöèîíèðàíåòî íà íÿêîè îò íàáåëÿ-çàíèòå ìåðêè. Ìàêàð è äà ñà íàëèöå íÿêîëêî äíåâíè öåíòúðà çà ïñèõî-ñîöèàëíà ðåõàáèëèòàöèÿ (íàïðèìåð „Àäàïòàöèÿ”, äðóã – â ïðîöåñ íà èçã-ðàæäàíå â ãð. Áëàãîåâãðàä), êàêòî è çàùèòåíè æèëèùà çà õîðà ñ ïñèõè÷íè ðàçñòðîéñòâà (íàïðèìåð æèëèùà íà áèâøè ïàöèåíòè íà ÄÏÁ – Íîâè Èñ-êúð)11, òå ñúâñåì íå ñà â ñúñòîÿíèå äà îòãîâîðÿò íà íàðàñòâàùèòå ïîòðåá-íîñòè íà ïñèõè÷íîáîëíèòå õîðà â Áúëãàðèÿ è äîêîëêîòî ñúùåñòâóâàò, ñà ðàçïîëîæåíè â ãîëåìèòå ãðàäîâå è èìàò êðàéíî íåäîñòàòú÷åí êàïàöèòåò è îãðàíè÷åí äèàïàçîí íà äåéíîñò. Òðåâîæíî å, ÷å åäèíñòâåíîòî çàùèòåíî æèëèùå çà ïñèõè÷íîáîëíè ëèöà â Ñîôèÿ, êîåòî áå ôèíàíñèðàíî ñúâìåñòíî îò ôîíäàöèÿ „Îòâîðåíî îáùåñòâî” è ÌÇ, íå óñïÿ äà ôóíêöèîíèðà è áå çàêðèòî. Äîêîëêîòî ïðåäîñòàâÿíåòî íà ïñèõè÷íîçäðàâíè óñëóãè âñå îùå å êîíöåíòðèðàíî â ïñèõèàòðè÷íèòå ñòàöèîíàðè è äèñïàíñåðè, òî ñå îñú-ùåñòâÿâà â ðàçðåç ñ íàáåëÿçàíèòå ðåôîðìàòîðñêè ìåðêè è àêî å íàëèöå íÿêàêâà ïðîìÿíà, òÿ å íåïîñëåäîâàòåëíî ïðîâåæäàíà è íååäíàêâî ñïîäå-ëÿíà îò åäèííàòà îáùíîñò íà ïñèõè÷íîçäðàâíèòå ðàáîòíèöè.

Òúé êàòî îñíîâíèòå êîíöåïöèè â ïñèõè÷íîçäðàâíàòà ïîëèòèêà îò

ïðîãðàìàòà îò 2001 ã. ñà çàïàçåíè â íîâàòà ïîëèòèêà è âåðîÿòíî ùå çà-ëåãíàò è â ïðîãðàìàòà çà ïñèõè÷íî çäðàâå íà ãðàæäàíèòå íà Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ 2006–2012 ã., òî ÁÕÊ èçðàçÿâà ñâîÿòà çàãðèæåíîñò îòíîñíî ñìè-ñúëà è åôåêòà îò ðàçðàáîòâàíå íà ñòðàòåãè÷åñêè è ïîëèòè÷åñêè äîêó-ìåíòè, ðåãóëèðàùè áúäåùàòà ïîëèòèêà â òàçè ñôåðà, ÷èèòî ïðèîðèòåòè íå áèâàò ðåàëèçèðàíè, êàêòî ñî÷è îïèòúò îò ïîñëåäíèòå ÷åòèðè ãîäèíè.

Âñå ïàê ïîëîæèòåëåí åëåìåíò â îáëàñòòà íà ïñèõè÷íîçäðàâíàòà ïî-

ëèòèêà å, ÷å òåçè îôèöèàëíè ïðàâèòåëñòâåíè äîêóìåíòè ñà ñâèäåòåëñò-âî çà ðàçïîçíàâàíå íà ïðîáëåìèòå, êðèòè÷íîòî èì îöåíÿâàíå è íàáå-ëÿçâàíå íà àäåêâàòíè ìåðêè çà ðàçðåøàâàíåòî èì.

11 Îò÷åòè çà äåéíîñòòà íà Íàöèîíàëåí öåíòúð ïî îïàçâàíå íà îáùåñòâåíîòî çäðàâå ïî

Íàöèîíàëíàòà ïðîãðàìà çà ïñèõè÷íî çäðàâå îò 2001 ã.


11 11

2. Ïðîöåäóðà ïî íàñòàíÿâàíå íà ïàöèåíòèòå íà çàäúëæèòåëíî è ïðèíóäèòåëíî ëå÷åíèå Èçñëåäâàíåòî íà ÁÕÊ íà äúðæàâíèòå ïñèõèàòðè÷íè áîëíèöè è ïñèõî-

äèñïàíñåðè12 áåøå ôîêóñèðàíî ãëàâíî âúðõó ñúñòîÿíèåòî íà ïðàâàòà íà ïàöèåíòèòå, íàñòàíåíè íà çàäúëæèòåëíî è ïðèíóäèòåëíî ëå÷åíèå, êàòî íå ïðåíåáðåãíà è íàñòàíåíèòå íà äîáðîâîëíî ëå÷åíèå. Â ïðåäõîäíîòî ñè íàá-ëþäåíèå, îñúùåñòâåíî ïðåç 2001 ã., ÁÕÊ íàáåëÿçà îñíîâíè ïðîïóñêè â áúë-ãàðñêîòî çàêîíîäàòåëñòâî, ðåãëàìåíòèðàùè ïðîöåäóðàòà ïî íàñòàíÿâàíå íà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå â ïñèõèàòðè÷íî çàâåäåíèå, êîèòî áÿõà â îñòðî ïðîòèâîðå÷èå ñúñ ñúùåñòâóâàùèòå ìåæäóíàðîäíè ñòàíäàðòè çà ñïðà-âåäëèâ ïðîöåñ. Ïî-êîíêðåòíî, òåçè ïðîïóñêè ñå ñúñòîÿõà â ëèïñàòà íà ïðàâíà ðåãëàìåíòàöèÿ çà ïðåäâàðèòåëíà ïðåöåíêà îò ìåäèöèíñêè åêñ-ïåðò íà ïñèõè÷íîòî ñúñòîÿíèå íà ëèöå, êîåòî ñå çàäúðæà äîðè çà åêñïåð-òèçà â ïñèõèàòðè÷íî çàâåäåíèå, ëèïñàòà íà èçðè÷íî ôîðìóëèðàíè â çàêî-íîâ àêò ïðàâîìîùèÿ íà ïðîêóðàòóðàòà äà çàäúðæà ëèöà â ëå÷åáíè çàâå-äåíèÿ çà åêñïåðòèçà, ëèïñàòà íà âúçìîæíîñò çà îáæàëâàíå çàêîííîñòòà íà çàäúðæàíåòî ïðåä ñúä îò çàäúðæàíîòî ëèöå.

Íîâèÿò Çàêîí çà çäðàâåòî ñúäúðæà ðàçëè÷íî îðãàíèçèðàí ìîäåë íà

ïðîöåäóðà çà íàñòàíÿâàíå íà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå â ñðàâíåíèå ñ ïðåäõîäíèÿ, êîéòî àäåêâàòíî ðåãëàìåíòèðà ãàðàíöèè ñðåùó ïðîèçâîë ïðè íàñòàíÿâàíåòî. Íîâàòà óðåäáà ñúäúðæà çàäúëæåíèå çà âçèìàíå íà åêñïåðòíî ñòàíîâèùå çà ïñèõè÷íîòî ñúñòîÿíèå íà ëèöåòî, ÷èåòî çàäúð-æàíå ñå èñêà, è îïàñíîñòòà, ïðîèçòè÷àùà îò íåãî. Ïðîöåäóðàòà îò ñà-ìîòî é íà÷àëî ñå ïðîâåæäà ïðåä ñúä è ñå äàâà âúçìîæíîñò íà ëèöåòî äà îáæàëâà ðåøåíèåòî çà íàñòàíÿâàíå íà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå. Îñâåí òîâà ñå âúâåäå çàäúëæèòåëíà ïðàâíà çàùèòà íà íàñòàíÿâàíèÿ ïî âðåìå íà ñúäåáíîòî ïðîèçâîäñòâî, îïðåäåëèõà ñå ìàêñèìàëíè ñðîêîâå çà èç-ãîòâÿíå íà åêñïåðòèçà, çà íàñðî÷âàíå íà ñúäåáíèòå çàñåäàíèÿ è ñå íàìà-ëè ñðîêúò íà çàäúëæèòåëíîòî ëå÷åíèå îò øåñò íà òðè ìåñåöà.

Ñïîðåä ÇÇ çàäúëæèòåëíîòî ëå÷åíèå ñå îñúùåñòâÿâà â ëå÷åáíè çàâåäå-

íèÿ çà ñòàöèîíàðíà ïñèõèàòðè÷íà ïîìîù è ïñèõèàòðè÷íè äèñïàíñåðè, â ïñèõèàòðè÷íè îòäåëåíèÿ èëè êëèíèêè íà ìíîãîïðîôèëíèòå áîëíèöè è â ëå÷åáíè çàâåäåíèÿ çà ñïåöèàëèçèðàíà ïñèõèàòðè÷íà èçâúíáîëíè÷íà ïî-ìîù13. Ïðè ïîñåùåíèÿòà íà ïñèõèàòðè÷íèòå áîëíèöè è äèñïàíñåðè ñå óñòà- 12 Âèæ Ïðèëîæåíèå ¹ 2 â êðàÿ íà ïóáëèêàöèÿòà. 13 ×ë. 156, àë. 2 ÇÇ.


12 12

íîâè, ÷å èìà áîëíèöè, êúäåòî çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå íå ñå îñúùåñòâÿâà ïî-ðàäè óñòàíîâåíà ïðàêòèêà. Íàïðèìåð â ïñèõèàòðè÷íàòà êëèíèêà â Àëåê-ñàíäðîâñêà áîëíèöà â ãð. Ñîôèÿ íå ñå ïðèåìàò ïàöèåíòè íà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå, à â äèñïàíñåðèòå òàêèâà ñå íàñòàíÿâàò ñàìî çà ïåðèîä îò íÿêîëêî ÷àñà (ÎÄÏÇÑ – Ñîôèÿ) äî 20 äíè (îñòàíàëèòå äèñïàíñåðè) èëè âúîáùå íå ñå ïðèåìàò (ÎÄÏÇÑ – Âåëèêî Òúðíîâî). Òàêà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå ïî-äúëòî îò ìåñåö ñå ïðîäúëæàâà â íàé-áëèçêàòà ïñèõèàòðè÷íà áîëíèöà.

Ïî âðåìå íà ïîñåùåíèÿòà ñè íàáëþäàòåëèòå íà ÁÕÊ óñòàíîâèõà, ÷å îò-

íîñèòåëíèÿò äÿë íà íàñòàíåíèòå íà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå ïàöèåíòè ñïðÿ-ìî òåçè íà äîáðîâîëíî ëå÷åíèå å ìíîãî ðàçëè÷åí çà ðàçëè÷íèòå áîëíèöè, êàêòî è ÷å äåëúò íà òåçè ïàöèåíòè â áîëíèöèòå å çíà÷èòåëíî ïî-âèñîê îò òîçè â äèñïàíñåðèòå. Â áîëíèöèòå çàäúëæèòåëíî íàñòàíåíèòå íà ëå÷åíèå ñà îò 7 äî 30 % îò âñè÷êè ïàöèåíòè, êàòî íàé-âèñîê áå äåëúò íà òåçè ïàöèåíòè â ÄÏÁ – Íîâè Èñêúð, ÄÏÁ – Êàðâóíà, ÎÄÏÇÑ – Äîáðè÷, è ÎÄÏÇÑ – Âðàöà – îêîëî 30 %. Â îñòàíàëèòå áîëíèöè òîçè äÿë å îò 10 äî 25 % îò âñè÷êè áîëíè, êàòî â ÄÏÁ – Ëîâå÷, ÄÏÁ – Ðàäíåâî, è ÄÏÁ – Êúðäæàëè, òîçè äÿë å íàé-íèñúê. Ïî âðåìå íà ñúáèðàíå íà èíôîðìàöèÿòà ñå óñòàíîâè, ÷å âúâ âñè÷êè ïñèõèàòðè÷íè çàâåäåíèÿ íàñòàíåíèòå íà çàäúëæèòåëíî è íà äîáðîâîëíî ëå÷åíèå íå ñå ðàçäåëÿò îñâåí àêî òîâà íå ñå íàëàãà îò ðåæèìà, íà êîéòî ñå ïîñòàâÿò. Òàêà â îòäåëíèòå çàâåäåíèÿ íå ñå âîäåøå ÿñíà ñòàòèñòèêà çà çà-äúëæèòåëíî è äîáðîâîëíî ïîñòúïèëèòå ïàöèåíòè. ÁÕÊ îäîáðÿâà ïðàêòèêà-òà íà ñúâìåñòíî ëå÷åíèå íà ïàöèåíòè íà äîáðîâîëíî è çàäúëæèòåëíî ëå÷å-íèå, íî ñìÿòà, ÷å å íóæíî äà ñå âîäè îòäåëíà ñòàòèñòèêà çà ïàöèåíòèòå íà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå íà âúòðåáîëíè÷íî íèâî.

Ñïîðåä èíòåðâþèðàíèòå ëåêàðè ñëåä ïðîìåíèòå â ÇÇ âñå ïî-ðÿäêà

ïðàêòèêà å äà ñå íàñòàíÿâàò ïàöèåíòè íà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå è êúì íåÿ ñå ïðèáÿãâà ñàìî â êðàåí ñëó÷àé. Ñïîðåä ãîëÿìà ÷àñò îò ìåäèöèíñ-êèÿ ïåðñîíàë â áîëíèöèòå è äèñïàíñåðèòå íîâàòà ïðîöåäóðà å ïî-òðîìàâà è èçèñêâà ïîâå÷å óñèëèÿ îò òÿõíà ñòðàíà è çàòîâà å íàëèöå ñòðåìåæ çà èçáÿãâàíåòî é ÷ðåç óáåæäàâàíå íà ïàöèåíòà çà äîáðîâîëíî ëå÷åíèå äî íÿêîëêî äíè ñëåä çàäúðæàíåòî èëè ïðèíóäèòåëíîòî ìó äî-âåæäàíå â áîëíèöàòà/äèñïàíñåðà.

2.1. Îöåíêà íà ðèñêà Îáåêò íà çàäúëæèòåëíî íàñòàíÿâàíå è ëå÷åíèå ñïîðåä íîâèÿ ÇÇ14 ñà

„ëèöàòà ïî ÷ë. 146, àë. 1, ò. 1 è 2, êîèòî ïîðàäè çàáîëÿâàíåòî ñè ìîãàò äà

14 ×ë. 146, àë. 1, ò. 1 è 2 ÇÇ.


13 13

èçâúðøàò ïðåñòúïëåíèå, êîåòî ïðåäñòàâëÿâà îïàñíîñò çà áëèçêèòå èì, çà îêîëíèòå, çà îáùåñòâîòî èëè çàñòðàøàâà ñåðèîçíî çäðàâåòî èì”. Òîâà ñà ïñèõè÷íîáîëíè ëèöà ñ óñòàíîâåíî ñåðèîçíî íàðóøåíèå íà ïñèõè÷íèòå ôóíêöèè (ïñèõîçà èëè òåæêî ëè÷íîñòíî ðàçñòðîéñòâî) èëè ñ èçðàçåíà òðàéíà ïñèõè÷íà óâðåäà â ðåçóëòàò íà ïñèõè÷íî çàáîëÿâàíå è ëèöà ñ óìå-ðåíà, òåæêà èëè äúëáîêà óìñòâåíà èçîñòàíàëîñò èëè ñúäîâà è ñåíèëíà äå-ìåíöèÿ. Çà äà áúäàò íàñòàíåíè íà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå, çà òåçè ëèöà òðÿáâà äà áúäå äîêàçàíî, ÷å å íàëèöå âåðîÿòíîñò äà èçâúðøàò ïðåñòúïëå-íèå ïîðàäè çàáîëÿâàíåòî ñè. Òàêà ôîðìóëèðàí, òåêñòúò íà ðàçïîðåäáàòà ñòåñíÿâà çíà÷èòåëíî êðúãà îò ïðîÿâè íà òåçè ëèöà, êîèòî ìîãàò äà ñëóæàò êàòî îñíîâàíèå çà íàñòàíÿâàíå íà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå. Òîé îñâåí òîâà çàäúëæàâà ïðîêóðàòóðàòà â ñúäåáíîòî ïðîèçâîäñòâî äà äîêàæå âåðîÿò-íîñòòà çà èçâúðøâàíå íà ïðåñòúïëåíèå, à íå ñàìî àêòóàëíàòà îïàñíîñò íà ëèöåòî, ïðîèçòè÷àùà îò íåãîâîòî çàáîëÿâàíå (êîåòî áåøå åäíà îò âúç-ìîæíîñòèòå íà ÷ë. 36, àë. 3 îò îòìåíåíèÿ ÇÍÇ). Ïðåäõîäíàòà ôîðìóëèðîâ-êà (÷ë. 36, àë. 3 ÇÍÇ) íà îñíîâàíèåòî çà íàñòàíÿâàíå íà çàäúëæèòåëíî ëå÷å-íèå áåøå ïî-øèðîêà è äîïóñêàøå äà å íàëèöå ñàìî îïàñíîñò íà ëèöåòî ïîðàäè çàáîëÿâàíåòî ìó çà áëèçêèòå ìó èëè çà îêîëíèòå, èëè çàñòðàøà-âàùà ñåðèîçíî çäðàâåòî ìó 15. ÁÕÊ áå ïîêàíåí äà ó÷àñòâà â ðàáîòíàòà ãðó-ïà, ñúçäàäåíà êúì Ìèíèñòåðñòâî íà çäðàâåîïàçâàíåòî çà ðàçáðàáîòâàíå íà çàêîíîïðîåêòà íà Çàêîíà çà çäðàâåòî â ÷àñòòà ìó îòíîñíî çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå è íàñòàíÿâàíå. Â ïðåäëîæåíèÿ îò òàçè ðàáîòíà ãðóïà çàêîíîâ òåêñò ñå ïðåäâèæäàøå êàòî îñíîâàíèå çà íàñòàíÿâàíå íà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå è íàñòàíÿâàíå îïàñíîòî çà ñîáñòâåíîòî çäðàâå è æèâîò è çà òåçè íà îêîëíèòå ïîâåäåíèå, êîåòî ñå äúëæè íà ïñèõè÷íî çàáîëÿâàíå. Ïðåç íÿ-êîé îò ñëåäâàùèòå åòàïè íà îáñúæäàíå íà òîçè òåêñò â Íàðîäíîòî ñúáðà-íèå, îáà÷å, òîé ïðèäîáè ìíîãî ðàçëè÷åí âèä. Òàêà íàñòîÿùàòà ôîðìóëè-ðîâêà íà ÷ë.155 ÇÇ íå äîïóñêà çàäúëæèòåëíà õîïñèòàëèçàöèÿ ïîðàäè îïàñ-íîñò çà ñåáå ñè, îñâåí ïðè èçâúðøåíî ïðåñòúïëåíèå. Çà ñúæàëåíèå íîâàòà çàêîíîâà ôîðìóëèðîâêà íà çàâèñèìîñòòà ìåæäó íàëè÷èåòî íà ïñèõè÷íî çàáîëÿâàíå è îáóñëîâåíàòà îò íåãî îïàñíîñò îò èçâúðøâàíå íà ïðåñòúïëå-íèå íå å ïî-ÿñíà îò ôîðìóëèðîâêàòà íà ÇÍÇ. Ðàçáèðà ñå, òîâà ñïîñîáñòâà çà

15 Çàêîí çà íàðîäíîòî çäðàâå, ÄÂ, áð. 88 îò 6.11.1973 ã., â ñèëà îò 1.01.1974 ã., ÷ë. 36, àë. 3

(Èçì. – ÄÂ, áð. 15 îò 1991 ã., áð. 12 îò 1997 ã., áð. 62 îò 1999 ã.) Íà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå â äúðæàâíî èëè îáùèíñêî ëå÷åáíî çàâåäåíèå, ïîñòàíîâåíî ïî ñúäåáåí ðåä, ïîäëåæàò è áîëíè îò øèçîôðåíèÿ, ïàðàíîÿ, öèêëîôðåíèÿ, åïèëåïñèÿ, îò ñåíèëíè, ïðåñåíèëíè, òðàâìåíè, ñúäîâè è îðãàíè÷íî-ìîçú÷íè ïñèõè÷íè ðàçñòðîéñòâà, îò èíôåêöèîçíè, ñîìàòîãåííè, ïñèõîãåííè è èíòîêñèêàöèîííè ïñèõîçè, îò îëèãîôðåíèÿ è òåæêà ïñèõîïàòèÿ, êîèòî ïîðàäè çàáîëÿâàíåòî ñè ìîãàò äà èçâúðøàò ïðåñòúïëåíèÿ îò çíà÷èòåëíà îáùåñòâåíà îïàñíîñò èëè ïðåäñòàâëÿâàò îïàñíîñò çà áëèçêèòå ñè èëè çà îêîëíèòå, èëè çàñòðàøàâàò ñåðèîçíî çäðàâåòî ñè.


14 14

ïðîäúëæàâàíå íà ïîðî÷íàòà ñúäåáíà ïðàêòèêà, êîÿòî ñúâñåì íå êîðåñ-ïîíäèðàøå íà çàêîíîâàòà ðàçïîðåäáà â ìèíàëîòî. Ñåãà òÿ âîäè äî çàäúë-æèòåëíî íàñòàíÿâàíå íà ëèöà, êîèòî ñà îïàñíè çà çäðàâåòî ñè èëè çà îêîë-íèòå, áåç îáà÷å äà ñå äîêàçâà íà ïðàêòèêà âåðîÿòíîñòòà îò èçâúðøâàíå íà ïðåñòúïëåíèå îò òåçè ëèöà. Ñåãà å íåîáõîäèìî, çà äà áúäå íàñòàíåíî ëèöå íà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå, äà å âåðîÿòíî òî äà îñúùåñòâè ñúñòàâ íà ïðåñ-òúïëåíèå ïî Íàêàçàòåëíèÿ êîäåêñ íà Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ. Äà ñå ïðåöåíè òîâà, ðàçáèðà ñå, å ïî÷òè íåâúçìîæíî è áè òðÿáâàëî ïðè ïðàâèëíî ïðèëà-ãàíå íà íîâèÿ çàêîí íàñòàíÿâàíèÿòà çà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå äà ñà èçê-ëþ÷èòåëíî íèñúê áðîé, è òî ñàìî â ñëó÷àèòå, êîãàòî äåÿíèåòî, èçâúðøåíî îò ëèöåòî, å íàïðèìåð ïîáîé, ïîäïàëâàíå, òåëåñíà ïîâðåäà è äð. Äåÿíèÿ êàòî ñêèòàíå èëè ðîâåíå â êîôèòå çà áîêëóê îáà÷å íå áè òðÿáâàëî äà áúäàò òúëêóâàíè êàòî îñíîâàíèå çà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå. Îò äðóãà ñòðàíà, íî-âèÿò çàêîí ïðîïóñêà äà óðåäè çàäúëæèòåëíîòî ëå÷åíèå êàòî ñðåäñòâî çà çàùèòà íà ëèöåòî îò óâðåæäàíå íà ñîáñòâåíîòî ñè çäðàâå, çàùîòî åäèíñò-âåíî îñíîâàíèå çà çàäúëæèòåëíî íàñòàíÿâàíå è ëå÷åíèå å îïàñíîñòòà îò èçâúðøâàíå íà ïðåñòúïëåíèå.

Âñå ïàê ðàçðàáîòåíèÿò ìåäèöèíñêè ñòàíäàðò „Ïñèõèàòðèÿ”16 çíà÷èòåë-

íî ïîäïîìàãà ïðàêòè÷åñêàòà îöåíêà íà ðèñêà è îïàñíîñòòà íà åäíî ëèöå ñ óñòàíîâåíî ïñèõè÷íî çàáîëÿâàíå. Òîé çàäàâà ïîíÿòèå çà ðèñêîâî ïîâåäåíèå – „áîëåñòíî îáóñëîâåíî ïîâåäåíèå, çàñòðàøàâàùî ïàöèåíòà èëè îêîëíèòå”. Ñïîðåä íåãî „ïàöèåíòúò å îïàñåí çà ñåáå ñè, êîãàòî å íàëèöå ðèñê îò ñàìîó-áèéñòâî èëè ñàìîíàðàíÿâàíå, íå å ñïîñîáåí áåç íàäçîð è ñúäåéñòâèå äà çà-äîâîëÿâà ñâîè æèçíåíè íóæäè è ìîæå äà ñè ïðè÷èíè çíà÷èòåëíè èìóùåñò-âåíè âðåäè”. À å îïàñåí çà îêîëíèòå, „êîãàòî ïàöèåíòúò çàñòðàøàâà èëè óâ-ðåæäà ëè÷íîñòòà, ïðàâàòà íà ãðàæäàíèòå, ñîáñòâåíîñòòà, óñòàíîâåíèÿ îò Êîíñòèòóöèÿòà ïðàâîâ ðåä â Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ èëè äðóãè èíòåðåñè, çà-ùèòåíè îò ïðàâîòî”17. Íî ïî ñèëàòà íà íîâèÿ çàêîí òîâà ïîíÿòèå çà îïàñ-íîñò íå ìîæå äà ñòàíå îñíîâàíèå çà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå.

Ðèñêîâîòî ïîâåäåíèå íà ëèöàòà ñ ïñèõè÷íè ðàçñòðîéñòâà ñå îöåíÿâà

ñïîðåä ñòàíäàðòà â òðè ñòåïåíè – âèñîêà, ñðåäíà è íèñêà. Âèñîêàòà ñòå-ïåí íà ðèñê ñå îïðåäåëÿ îò äâå ãðóïè ïðîÿâè íà ïàöèåíòà: êîãàòî ïàöè-åíòúò å èçâúðøèë îïàñíè äåéñòâèÿ, ïðåöåíåíè êàòî îáùåñòâåíîîïàñíî äåÿíèå, èëè êîãàòî èíòåíçèâíè áîëåñòíè ñèíäðîìè (èìïåðàòèâíè õàëþ-öèíàöèè, èíòåíçèâíè íàëóäíè ñèíäðîìè, îáúðêàíîñò, ñòðàõ, âèòàëíà 16 Íàðåäáà ¹ 24 îò 7.07.2004 ã. çà óòâúðæäàâàíå íà ìåäèöèíñêè ñòàíäàðò „Ïñèõèàòðèÿ”,

èçäàäåíà îò ìèíèñòúðà íà çäðàâåîïàçâàíåòî, îáí., ÄÂ, áð. 78 îò 7.09.2004 ã. (íàêðàòêî –ìåäèöèíñêè ñòàíäàðò „Ïñèõèàòðèÿ”).

17 Ìåäèöèíñêè ñòàíäàðò „Ïñèõèàòðèÿ”, ãëàâà 8, òî÷êà 1.1. è ñëåäâàùè.


15 15

çàñòðàøåíîñò, ïàðàòèìèÿ, êàòàòîííè ïðîÿâè, åïèëåïòè÷íè åêâèâàëåíòè è äð.) èçöÿëî âëàäåÿò ïîâåäåíèåòî ìó è ãî ñòèìóëèðàò äà èçâúðøè îïàñ-íè äåéñòâèÿ (õèïîòåòè÷íà îáùåñòâåíà îïàñíîñò). Ñðåäíà ñòåïåí íà ðèñê ñå ïðèåìà, êîãàòî ïàöèåíòúò å èçâúðøèë îáùåñòâåíîîïàñíè äåéñòâèÿ, íåïðåöåíåíè êàòî òåæêè ïðàâîíàðóøåíèÿ, èëè ïðè íàëè÷èå íà áîëåñòíè ñèíäðîìè, âëèÿåùè âúðõó ïîâåäåíèåòî ìó, íî íåñâúðçàíè ñ îïàñíîñò îò íåïîñðåäñòâåíî ïîêóøåíèå ñðåùó ÷îâåê èëè âúðõó ñåáå ñè. Íèñêà ñòå-ïåí íà ðèñê ñå ïðèåìà, êîãàòî èçâúðøåíèòå îáùåñòâåíîîïàñíè äåéñòâèÿ ñà ïðåöåíåíè êàòî ëåêè èëè êîãàòî âëèÿíèåòî íà áîëåñòíèòå ñèíäðîìè âúðõó ïîâåäåíèåòî íà ïàöèåíòà å îãðàíè÷åíî è íåçíà÷èòåëíî.

Ïðè ïðåöåíêàòà íà ðèñêîâè òåíäåíöèè â ïîâåäåíèåòî íà ïñèõèàò-

ðè÷åí ïàöèåíò ñòàíäàðòúò çàäúëæàâà äà ñå ïðåöåíÿâàò ñúâêóïíî ÷åòè-ðè îñíîâíè ôàêòîðà, êîèòî ãî ôîðìèðàò. Òîâà ñà: „à) ïñèõîïàòîëîãè÷íè ñòèìóëè (ïîçèòèâíè áîëåñòíè ñèíäðîìè); á) ïðîìåíè â ðåàêòèâíîñòòà è ïîâåäåíèåòî âñëåäñòâèå íà ëè÷íîñòîâà ïðîìÿíà (íåãàòèâíè áîëåñòíè ñèíäðîìè); â) ïðåìîðáèäíè ëè÷íîñòîâè ïàðàìåòðè, è ã) ôàêòîðè îò ìèêðî- è ìàêðîñîöèàëíàòà ñðåäà (ñîöèàëèçèðàùè è äåñîöèàëèçèðà-ùè).” Ñòàíäàðòúò ïîä÷åðòàâà èçðè÷íî, ÷å „ëè÷íîñòîâàòà ïðîìÿíà å ñâúðçàíà ïî-íåïîñðåäñòâåíî ñ îïàñíîñòòà îò èçâúðøâàíå íà îáùåñòâå-íîîïàñíè äåéñòâèÿ ïîðàäè èìïóëñèâíîñòòà íà ðåøåíèÿòà è äåéñòâèÿòà íà ïàöèåíòà è ïîðàäè åòè÷íàòà äåôîðìàöèÿ, ïðè êîÿòî òîé ïðåñòàâà äà ñå ñúîáðàçÿâà ñ ìîðàëíèòå è íîðìàòèâíèòå ïðàâèëà”.

Ìåäèöèíñêèÿò ñòàíäàðò „Ïñèõèàòðèÿ” îáðúùà ñïåöèàëíî âíèìà-

íèå íà ïðîáëåìà ñ ïðåöåíêàòà çà âåðîÿòíî èçâúðøâàíå íà ïðåñòúïëå-íèå îò ñòðàíà íà ëèöå ñ äèàãíîçà ñïîðåä ÷ë. 146, àë. 1 ÇÇ, êàòî ïîä÷åðòà-âà, ÷å „îöåíêàòà íà ïîòåíöèàëíàòà îáùåñòâåíà îïàñíîñò (òðåòèðàíà ïî ÇÇ) å âåðîÿòíîñòíà, ñ ìíîãî âèñîê ïðîöåíò ãðåøêà”18. Çíà÷èòåëíî ïî-óëåñíåíà å ïðåöåíêàòà íà ïñèõèàòúðà ñïîðåä ñòàíäàðòà, êîãàòî îöåíêà íà ðèñêà òðÿáâà äà ñå èçâúðøè íà ïàöèåíò, êîéòî å íà ïðèíóäèòåëíî ëå÷åíèå (ïî ðåäà íà ÍÊ è ÍÏÊ), òúé êàòî „ïàöèåíòúò ñå å ïðîÿâèë àí- 18 Â ñòàíäàðòà ñå äîèçÿñíÿâà, ÷å „Ïðåäìåòúò íà òàçè îöåíêà å êîìïëåêñåí è ÷åñòî êîì-

ïåòåíòíîñòòà íà ïñèõèàòúðà íå å äîñòàòú÷íà. Ïñèõèàòúðúò ìîæå äà ñå îêàæå ïîäëîæåí íà íàòèñê îò èíñòèòóöèèòå çà ñîöèàëåí êîíòðîë (ïðàâîîõðàíèòåëíè è ïðàâîðàçäàâàòåëíè îðãàíè, ñîöèàëíè ñëóæáè è äð.), êîèòî ñå ñòðåìÿò äà ãî àíãàæèðàò â íåâúçìîæíà êàòåãîðè÷íîñò â îòãîâîðà íà âúïðîñèòå îòíîñíî ðèñêà. Ïñèõèàòúðúò êàòî åêñïåðò íà îáùåñòâåíîîïàñíîòî ïîâåäåíèå íåèçáåæíî ïîïàäà â êîíôëèêòà ìåæäó ñîöèàëíèòå ñè ðîëè íà õóìàíèñò è ñòðîã ãðàæäàíèí. Îñíîâíî çàäúëæåíèå íà ëåêàðÿ å äà ñúáëþäàâà ñòðîãî êëèíè÷íàòà ñè êîìïåòåíòíîñò è äà íå ñå îñòàâÿ äà áúäå óâëè÷àí ïðåêîìåðíî â ñîöèàëíèÿ êîíòðîë.”


16 16

òèñîöèàëíî è åäèíñòâåíàòà ìó ïåðñïåêòèâà å íàñòàíÿâàíåòî íà ëå÷åíèå (êîãàòî íå ïîäëåæè íà äðóãà ñàíêöèÿ)”.

ßâíî ñ öåë ñòðóêòóðèðàíå è óíèôèöèðàíå íà ïðàêòèêàòà ïî ïðå-

öåíêàòà íà ðèñêîâîòî ïîâåäåíèå â ñòàíäàðòà ñà çàäàäåíè êðèòåðèè çà ïúðâîíà÷àëíà îöåíêà íà ðèñêà (âèæ Ïðèëîæåíèå ¹ 1). Êàêòî ñàìèÿò ñòàíäàðò óòî÷íÿâà, òåçè êðèòåðèè èìàò óêàçàòåëåí õàðàêòåð è ñå ïðå-öåíÿâàò èíäèâèäóàëíî çà âñåêè ïàöèåíò ñúîáðàçíî èçòî÷íèêà íà èí-ôîðìàöèÿ è íåãîâàòà íàäåæäíîñò, íåîáõîäèìîñòòà îò êîíñóëòàöèè è îò ïðèëàãàíåòî íà ñïåöèôè÷íè èíòåðâåíöèè.

È òóê ñòàíäàðòúò çàäàâà ÿñåí àëãîðèòúì çà çàäúëæèòåëíà ñïåøíà

õîñïèòàëèçàöèÿ, êîãàòî å íàëèöå „àãðåñèâíî èëè àâòîàãðåñèâíî ïîâåäå-íèå, ïñèõîìîòîðíà âúçáóäà, îáúðêàíîñò, ïîìðà÷åíèå íà ñúçíàíèåòî”. Ïðè îáù ñáîð îò 35 è ïîâå÷å òî÷êè ïðè îöåíêà íà ðèñêà ñå ïðèåìà, ÷å ðèñêúò îò îïàñíè ïðîÿâè å âèñîê, è ïàöèåíòúò ñå íàñòàíÿâà ïî ñïåø-íîñò. Ïðè îáù ñáîð ìåæäó 20 è 34 ñå ïðèåìà, ÷å ðèñêúò å îò óìåðåíà ñòåïåí è ñå ïðàâè ïðåäëîæåíèå çà ïðèíóäèòåëíî/çàäúëæèòåëíî ëå÷å-íèå. Ïîä 20 òî÷êè ñå îáñúæäà ïðîâåæäàíå íà ëå÷åíèå áåç ïðèíóäà, ñúñ ñúäåéñòâèåòî íà áëèçêèòå íà ïàöèåíòà.

Íàáëþäåíèåòî íà ÁÕÊ ïîêàçà, ÷å íà ïðàêòèêà èçïúëíåíèå íà òîçè

ñòàíäàðò å íàëèöå ñàìî â íÿêîè ïñèõèàòðè÷íè ñòàöèîíàðè – ÎÄÏÇÑ – Âðàöà, ÎÄÏÇÑ – Ðóñå, ÄÏÁ – Êàðëóêîâî, ÄÏÁ – Ðàäíåâî. Â ÄÏÁ – Ðàäíåâî, è ÄÏÁ – Öåðîâà êîðèÿ, ñå ïðèëàãàò îöåíêè çà ñóèöèäåí ðèñê è àãðåñèâíîñò ïðè ïðèåì íà ïàöèåíò è ñå îòðàçÿâàò â äîêóìåíò, êîéòî ñå ïðèëàãà êúì èñòîðèÿ íà çàáîëÿâàíåòî. Â ïðåãëåäàíèòå ëè÷íè äîñèåòà íà ïàöèåíòè â îñ-òàíàëèòå áîëíèöè è äèñïàíñåðè èçñëåäîâàòåëèòå íà ÁÕÊ íå óñòàíîâèõà íàëè÷èå íà îöåíêà íà ðèñêà ïðè ïðèåì. Âúçìîæíî å òàì òàêàâà è äà ñå å èçâúðøâàëà, íî äà íå å áèëà ñúîáùåíà íà èçñëåäîâàòåëèòå è ðåãèñòðèðà-íåòî é äà íå å áèëî íàëè÷íî. Äîêîëêîòî îáà÷å ñòàíäàðòúò âúâåäå óíèôè-öèðàíà ôîðìà çà îöåíÿâàíå íà ðèñêîâè ïàöèåíòè, êîèòî ïîäëåæàò íà çà-äúëæèòåëíà õîñïèòàëèçàöèÿ, áóäè òðåâîãà ôàêòúò, ÷å î÷åâèäíî ïðè îöå-íÿâàíå íà ðèñêà íà ïàöèåíò ñå èçïîëçâàò ðàçëè÷íè ïîäõîäè, êîèòî íå èçê-ëþ÷âàò âúçìîæíîñòòà çà ïðîèçâîëíî íàñòàíÿâàíå ïî ïðåöåíêà ñàìî íà ïðèåìàùèÿ ëåêàð, áåç îáåêòèâèðàíè ìîòèâè çà òîâà.

2.2. Ñïåøíà õîñïèòàëèçàöèÿ Òúé êàòî îöåíêàòà çà ðèñêà ìîæå äà äîâåäå äî ñïåøíà çàäúëæèòåë-

íà õîñïèòàëèçàöèÿ, òóê å ìÿñòîòî äà ñå ñïîìåíå, ÷å ÁÕÊ ñå íàòúêíà íà


17 17

ðàçëè÷íè òúëêóâàíèÿ íà ïîíÿòèåòî „ñïåøíî ñúñòîÿíèå” ïî ñìèñúëà íà ÷ë. 154, àë. 1 ÇÇ. Ïîñëåäíèÿò ðåãëàìåíòèðà âúçìîæíîñò çà ðúêîâîäèòå-ëÿ íà ëå÷åáíî çàâåäåíèå, â êîåòî å äîâåäåíî ëèöå ïî ÷ë. 146, àë. 1, ò. 1 è 2 ÇÇ, äà âçåìå ðåøåíèå çà íàñòàíÿâàíåòî ìó çà ëå÷åíèå çà ñðîê íå ïî-äúëúã îò 24 ÷àñà, àêî ñúñòîÿíèåòî íà ëèöåòî íàëàãà ïðîäúëæàâàíå íà ëå÷åíèåòî ñëåä îâëàäÿâàíå íà ñïåøíîòî ñúñòîÿíèå. Îêàçà ñå, ÷å íÿìà åäèííî ìíåíèå ñðåä èíòåðâþèðàíèòå ïñèõèàòðè îòíîñíî ñúùíîñòòà è ïðîäúëæèòåëíîñòòà íà ñïåøíîòî ñúñòîÿíèå. È òîçè ïðîáëåì íå ñå èçÿñíÿâà îò çàêîíà è ñòàíäàðòà „Ïñèõèàòðèÿ”.

Ñïîðåä Çàêîíà çà çäðàâåòî „ñïåøíàòà ïñèõèàòðè÷íà ïîìîù å ñúâêóï-

íîñò îò ìåäèöèíñêè ïðàâèëà è äåéíîñòè, êîèòî ñå ïðèëàãàò ñïðÿìî ëèöà ñ î÷åâèäíè ïðèçíàöè çà ïñèõè÷íî ðàçñòðîéñòâî, êîãàòî ïîâåäåíèåòî èëè ñúñòîÿíèåòî èì ïðåäñòàâëÿâà ïðÿêà è íåïîñðåäñòâåíà îïàñíîñò çà ñîá-ñòâåíîòî èì çäðàâå èëè æèâîò èëè çà çäðàâåòî èëè æèâîòà íà äðóãè ëèöà”. Òÿ ñå îêàçâà îò ïñèõèàòðè÷íèòå äèñïàíñåðè, ëå÷åáíèòå çàâåäåíèÿ çà ñòàöèîíàðíà ïñèõèàòðè÷íà ïîìîù, ïñèõèàòðè÷íèòå îòäåëåíèÿ èëè êëèíèêè êúì ìíîãîïðîôèëíèòå áîëíèöè è öåíòðîâåòå çà ñïåøíà ìåäè-öèíñêà ïîìîù ñúãëàñíî óòâúðäåíèòå ìåäèöèíñêè ñòàíäàðòè19.

Ñïîðåä ìåäèöèíñêè ñòàíäàðò „Ïñèõèàòðèÿ” íàñî÷âàíåòî íà ïñèõèàò-

ðè÷íèÿ ïàöèåíò çà ñïåøíà õîñïèòàëèçàöèÿ ñòàâà îò ñïåöèàëèñò ïñèõèàòúð ïðè óñòàíîâÿâàíå íà âèñîêà ñòåïåí íà ðèñê. Íàñòàíÿâàíåòî â ïñèõèàòðè-÷åí ñòàöèîíàð ñå èçâúðøâà îò ñïåöèàëèçèðàíè ñïåøíè ïñèõèàòðè÷íè åêèïè èëè îò öåíòðîâåòå çà ñïåøíà è íåîòëîæíà ìåäèöèíñêà ïîìîù. Ïðè íåîáõîäèìîñò òå òúðñÿò ïîìîù îò îðãàíèòå íà ÌÂÐ. Ñïîðåä ñòàíäàðòà „ñïåøíèÿò åêèï óâåäîìÿâà ñúäà/ïðîêóðàòóðàòà çà íàñî÷âàíåòî íà ïàöè-åíòà êúì ïñèõèàòðè÷åí ñòàöèîíàð”, êîåòî ïðîòèâîðå÷è íà Çàêîíà çà çäðà-âåòî, äîêîëêîòî òîé äîïóñêà ðúêîâîäèòåëÿò íà ëå÷åáíîòî ïñèõèàòðè÷íî çàâåäåíèå, êúäåòî ñå íàñòàíÿâà ïàöèåíò ïî ñïåøíîñò, äà óâåäîìè ñúäà è ïðîêóðàòóðàòà è äà ïîèñêà ëèöåòî äà áúäå çàäúðæàíî ïî ñèëàòà íà ÷ë. 154, àë. 2 è 3 ÇÇ. ÁÕÊ íå ñå íàòúêíà íà ïîäîáíè óâåäîìëåíèÿ îò ñïåøíèÿ åêèï. Ïî èçêëþ÷åíèå äðóãè ëèöà èëè îðãàíè (áëèçêè, ïîëèöèÿ, äðóãè) äîâåæäàò ïàöèåíòà äî ïñèõèàòðè÷íèÿ ñòàöèîíàð. Ñïåøíàòà ïñèõèàòðè÷íà ïîìîù âêëþ÷âà äèàãíîñòè÷íè è ëå÷åáíè ïðîöåäóðè. Äèàãíîñòè÷íèòå ïðîöåäóðè èçèñêâàò ñïåøíî èçÿñíÿâàíå íà ñúñòîÿíèåòî íà ïàöèåíòà è ñâúðçàíèòå ñ òîâà ðèñêîâå çà íåãî è îêîëíèòå. Çà âðåìåííî îâëàäÿâàíå íà ñïåøíîòî áî-ëåñòíî ñúñòîÿíèå è çà ïðåäîòâðàòÿâàíå íà íåïîñðåäñòâåíèÿ ðèñê ïðåäè íàñòàíÿâàíåòî íà ïàöèåíòà â ñòàöèîíàðà ïðè íåîáõîäèìîñò ìîãàò äà ñå

19 ×ë. 153 ÇÇ.


18 18

ïðèëàãàò êðàòêîòðàéíè èíòåðâåíöèè è ëå÷åíèå, îïðåäåëåíè îò ñïåöèà-ëèñò ïñèõèàòúð, ïðè çà÷èòàíå ïðàâàòà íà ïàöèåíòà è ïðè ñïàçâàíå íà èçèñêâàíèÿòà íà äîáðàòà ìåäèöèíñêà ïðàêòèêà. Ñïåøíîòî íàñòàíÿâàíå â ïñèõèàòðè÷åí ñòàöèîíàð ïðåäñòàâëÿâà îãðàíè÷àâàíå íà ïðàâàòà è ñâîáî-äèòå íà ïàöèåíòà â èíòåðåñ íà íåãîâîòî çäðàâå è ñèãóðíîñò è çà ãàðàíòè-ðàíå íà çäðàâåòî è ñèãóðíîñòòà íà îêîëíèòå. Ñëåä ïîñòúïâàíå íà ïàöèåíòà â ïñèõèàòðè÷íî îòäåëåíèå ïðèåìàùèÿò ëåêàð ïðåäïðèåìà íåçàáàâíè äè-àãíîñòè÷íè è ëå÷åáíè ìåðêè çà èçÿñíÿâàíå è îâëàäÿâàíå íà ñúñòîÿíèåòî ìó è çà ïðåîäîëÿâàíå íà ðèñêà, ïðè çà÷èòàíå íà íåãîâèòå ïðàâà è ïðè ñïàçâàíå íà èçèñêâàíèÿòà íà äîáðàòà ìåäèöèíñêà ïðàêòèêà. Ïðè íåîáõî-äèìîñò ëåêàðÿò òúðñè ñúäåéñòâèå îò îðãàíèòå íà ÌÂÐ è ðàçïîðåæäà äà ñå ïðèëàãàò âðåìåííè îãðàíè÷èòåëíè ìåðêè. Òîé óâåäîìÿâà íåçàáàâíî áëèçêèòå íà ïàöèåíòà çà ïðèåìàíåòî ìó. Ñëåä ñïåøíî íàñòàíÿâàíå íà ïà-öèåíò â ïñèõèàòðè÷íî îòäåëåíèå áåç íåãîâî ñúãëàñèå, äî èçòè÷àíåòî íà 24 ÷ ðúêîâîäèòåëÿò íà áîëíè÷íîòî çàâåäåíèå îðãàíèçèðà êëèíè÷íà êîíôå-ðåíöèÿ çà èçÿñíÿâàíå íà ñúñòîÿíèåòî è òðåòèðàíåòî íà ïàöèåíòà è óâåäî-ìÿâà ñúäà/ïðîêóðàòóðàòà çà ñïåøíîòî íàñòàíÿâàíå ñ ìåäèöèíñêà ñïðàâ-êà, ôîðìóëÿð çà êîÿòî å ïðèëîæåí â ñòàíäàðòà. Òÿ ñúäúðæà ïîäðîáíî îïè-ñàíèå íà áîëåñòíèòå ïðîÿâè íà ïàöèåíòà è ñâúðçàíèÿ ñ òÿõ ðèñê çà íåãî èëè çà îêîëíèòå. Â íåÿ ñå èçðàçÿâà ìíåíèå îòíîñíî íåîáõîäèìîñòòà îò ðàçêðèâàíå íà ïðîöåäóðà çà çàäúëæèòåëíî/ïðèíóäèòåëíî ëå÷åíèå. Ìå-äèöèíñêàòà ñïðàâêà ñëåäâà äà áúäå äîñòàâåíà â ñúäà/ïðîêóðàòóðàòà îò íàðî÷åí êóðèåð, êîéòî íåçàáàâíî äà ïîëó÷è îáðàòíî ñòàíîâèùå. ÁÕÊ íå íàìåðè äàííè çà ïðîâåæäàíå íà òàêàâà ïðàêòèêà â ïîñåòåíèòå ñòàöèîíà-ðè. Ïðè íåâúçìîæíîñò çà ñâîåâðåìåííî èçïðàùàíå íà ìåäèöèíñêàòà ñïðàâêà áîëíè÷íîòî çàâåäåíèå óâåäîìÿâà ñúäà/ïðîêóðàòóðàòà ÷ðåç ôàêñ èëè ïî òåëåôîíà. Òåêñòúò íà ôàêñà èëè óâåäîìÿâàíåòî ïî òåëåôîíà ñå ðå-ãèñòðèðà â ÈÇ. ÁÕÊ ñå íàòúêíà íà ïðèëîæåíè êúì ÈÇ ñïðàâêè çà óâåäî-ìÿâàíå.

Àêî çäðàâíîòî çàâåäåíèå íå ïîëó÷è ñòàíîâèùå îò ñúäà/ïðîêóðà-

òóðàòà çà çàäúðæàíå è îñâèäåòåëñòâàíå íà ïàöèåíòà, ñëåä îâëàäÿâàíå íà áîëåñòíèòå ïðîÿâè, ïðåäèçâèêàëè ñïåøíîòî íàñòàíÿâàíå, òîé ñëåäâà äà áúäå îñâîáîäåí îñâåí àêî íå èçðàçè æåëàíèå äà ñå ëåêóâà äîáðîâîëíî. Ïî-íàòàòúøíîòî òðåòèðàíå íà ïàöèåíòà, ïðèåò ïî ñïåøíîñò, å ñúîá-ðàçíî ïðàâíèÿ ìó ñòàòóñ.

Èçñëåäâàíåòî íà ïðàêòèêàòà ïî ïðèëàãàíå íà òàêà îïèñàíà ïðîöå-

äóðà ïî ïðèåìà íà ñïåøíè ïàöèåíòè â çàêîíà è ñòàíäàðòà ïîêàçà, ÷å òÿ å ìíîãî ðàçíîîáðàçíà. Íàé-íàïðåä âúâ âñè÷êè áîëíèöè è äèñïàíñå-ðè ñå ñúîáùàâàøå çà ñïåøíè ñëó÷àè, êîèòî ñà áèëè òðàíñïîðòèðàíè


19 19

äî çàâåäåíèåòî îò ïîëèöàè, ÷åñòî ïðèäðóæàâàíè îò åêèï íà ÖÑÌÏ èëè ñàìî îò ìåäèöèíñêè ôåëäøåð. Íî ãîëÿìà ÷àñò îò òÿõ ñïîðåä ìå-äèöèíñêèÿ ïåðñîíàë áèâàò óáåäåíè äà ïîäïèøàò ñúãëàñèå çà äîáðî-âîëíî ëå÷åíèå îùå ïî âðåìå íà ïúðâèòå 24 ÷àñà îò ïðåñòîÿ ñè â ïñèõè-àòðè÷íèÿ ñòàöèîíàð.

Îò 35 ïàöèåíòè, ïðèåòè ïî ñïåøíîñò çà ïåðèîä îò ñåäåì ìåñåöà íà

2005 ã. â ÎÄÏÇÑ – Ðóñå, ñàìî 6 ïàöèåíòè çà çàäúðæàíè ïî ðåäà íà ÷ë. 154 ÇÇ. Òîâà ðàçìèíàâàíå ñå îáÿñíÿâà ñ íåÿñíîòî òúëêóâàíå íà „îâëàäÿâàíå íà ñïåøíî ñúñòîÿíèå” â ÷ë. 154 ÇÇ, êîåòî ïðîêóðîðè è ñúäèè â Ðóñå ðàç-áèðàò êàòî ïåðèîä ñ ïðîäúëæèòåëíîñò îò øåñò ÷àñà äî íÿêîëêî äíè. Ñàìàòà äèðåêòîðêà íà äèñïàíñåðà îáÿñíè, ÷å ñïîðåä íåÿ å âúçìîæíî òî äà ïðîäúëæè è ñåäìèöà. Çàòîâà ïðîöåäóðà çà íàñòàíÿâàíå íà çàäúëæè-òåëíî ëå÷åíèå íå ñå ñòàðòèðà. Â ÎÄÏÇÑ – Ðóñå, òîâà òúëêóâàíå áå äîâå-ëî äî îòêàç íà ñúäà äà ïðèåìå èñêàíå çà ïðîäúëæàâàíå íà ëå÷åíèåòî íà ñïåøåí ïàöèåíò, èçïðàòåíî îò ðúêîâîäèòåëÿ íà äèñïàíñåðà, çàùîòî òúëêóâà ñïåøíîòî ñúñòîÿíèå êàòî ïåðèîä îò íÿêîëêî äíè, â êîèòî ñå ðåäóöèðà ïîñòåïåííî îïàñíîñòòà è àãðåñèâíîñòòà íà ïàöèåíòà. Òàêà çà-äúðæàíåòî çà íÿêîëêî äíè íà òàêúâ ïàöèåíò, êîéòî íå æåëàå äà ñå íàñ-òàíè äîáðîâîëíî çà ëå÷åíèå, íà ïðàêòèêà å íåçàêîííî. Â òîçè ñìèñúë ÁÕÊ ñìÿòà, ÷å å íåîáõîäèìî äà ñå óñòàíîâè åäèííî ñõâàùàíå îòíîñíî ñúùíîñòòà è ïðîäúëæèòåëíîñòòà íà ñïåøíîòî ñúñòîÿíèå, êîåòî ñúùî äà áúäå ðåãëàìåíòèðàíî â ìåäèöèíñêèÿ ñòàíäàðò „Ïñèõèàòðèÿ”.

Ñëåä ïðåìèíàâàíå íà ñïåøíîòî ñúñòîÿíèå ïàöèåíòúò îáèêíîâåíî

ïîäïèñâà èíôîðìèðàíî ñúãëàñèå çà äîáðîâîëíî ëå÷åíèå. Ðàçáèðà ñå, èìà è ïðèìåðè íà óáåæäàâàíå íà ïàöèåíò çà ïîäïèñâàíå íà ñúãëàñèå çà äîáðîâîëíî ëå÷åíèå â ïðîäúëæåíèå íà ñåäåì è ïîâå÷å äíè, ïðåç êîéòî ïåðèîä íå ñå ñòàðòèðà ïðîöåäóðà çà çàäúëæèòåëíîòî ìó ëå÷åíèå, à ñå „èç÷àêâà ôîðìèðàíå íà ñúãëàñèå”, êàêòî îáÿñíèõà ìåäèöèíñêèòå ñëó-æèòåëè (ÎÄÏÇÑ – Ðóñå). Òîâà áå îáÿñíåíî îò ìåäèöèíñêèÿ ïåðñîíàë êà-òî èçïúëíÿâàíå íà ìîëáà íà ðîäíèíè íà ïàöèåíòà. Â ÄÏÁ – Êàðëóêîâî, çà øåñò ìåñåöà ïðåç 2005 ã. ñà áèëè ïðèåòè 22 ïàöèåíòè ïî ñïåøíîñò, îò êîèòî 20 ñà äàëè èíôîðìèðàíî ñúãëàñèå çà äîáðîâîëíî ëå÷åíèå â ðàì-êèòå íà 24 ÷àñà îò çàäúðæàíåòî è íå ñå å íàëîæèëî ñòàðòèðàíå íà ïðî-öåäóðà çà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå.

Â ÄÏÁ – Íîâè Èñêúð, ïîñòúïâàò ïàöèåíòè â ñïåøíî ñúñòîÿíèå, ìàêàð

äà å óñòàíîâåíà ïðàêòèêà çà ïúðâîíà÷àëíî îáðàáîòâàíå íà ïàöèåíòà îò ÎÄÏÇÑ – Ñîôèÿ. Ñïåøíè ïàöèåíòè ñå òðàíñïîðòèðàò íàé-íàïðåä äî ÎÄÏÇÑ – Ñîôèÿ, è îòòàì ñå ïîäàâà èñêàíå äî ñúäà çà çàäúðæàíå çà 48 ÷àñà


20 20

è ñëåä òîâà íàé-÷åñòî çà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå. Ïðåç òîâà âðåìå ïàöèåí-òúò ñå òðàíñïîðòèðà îò äèñïàíñåðà äî áîëíèöàòà è òàêà ñå ïðè÷èíÿâà îáúðêâàíå â íàçíà÷àâàíåòî íà åêñïåðòè è èçïðàùàíåòî íà ïèñìà îò ñúäà äî äâåòå ëå÷åáíè çàâåäåíèÿ. Òîâà å ñòàíàëî ïîâîä çà îòïðàâÿíå íà ïèñìî îò äèðåêòîðà íà ÄÏÁ – Íîâè Èñêúð, äî ïðåäñåäàòåëÿ íà Ðàéîíåí ñúä – ãð. Ñîôèÿ20, â êîåòî ñå îïèñâà ãîðåïîñî÷åíèÿò ïðîáëåì. Ñïîðåä îò÷åò íà îñòðî ìúæêî îòäåëåíèå â áîëíèöàòà çà 2004 ã. ïðè ïîñòúïâàùèòå ñ óâåäîìèòåë-íè ïèñìà ïî ÷ë. 36 íà îòìåíåíèÿ ÇÍÇ îáèêíîâåíî ñå ïîñòèãà ñúãëàñèå çà ëå÷åíèå â ïúðâèòå 10–15 äíè îò íàñòàíÿâàíåòî, ñ êîåòî îòïàäà íåîáõîäè-ìîñòòà îò ðàçêðèâàíå íà ïðîöåäóðà çà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå.

Â ÄÏÁ – Êàðâóíà, íå ñå ïðèåìàò ñïåøíè ïàöèåíòè. Òàêèâà ñå ïðèå-

ìàò îò ÎÄÏÇÑ – Äîáðè÷, è ÌÁÀË – Âàðíà, Êëèíèêà ïî íåâðîëîãèÿ è ïñèõèàòðèÿ, è ñëåä èçãîòâÿíå íà åêñïåðòèçàòà èì ïî ïðîöåäóðàòà ïî çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå òå ñå èçïðàùàò â ÄÏÁ – Êàðâóíà. Â íåÿ îáà÷å íå áÿõà îòêðèòè äîêóìåíòè, èçïðàòåíè îò ñúäà â îòãîâîð íà èñêàíèÿòà çà çàäúðæàíå çà 24 è 48 ÷àñà íà ñïåøíè ïàöèåíòè, èçïðàòåíè ñúîòâåòíî îò ÎÄÏÇÑ – Äîáðè÷, è ÌÁÀË – Âàðíà, Êëèíèêà ïî íåâðîëîãèÿ è ïñèõèàò-ðèÿ. Îò òåçè äâå çàâåäåíèÿ ñå èçïðàùàò ñàìî åïèêðèçè, â êîèòî ñå ñïî-ìåíàâà çà òîâà êàê ñúîòâåòíîòî ëèöå å áèëî äîâåäåíî â áîëíèöàòà îò ïîëèöàè, íî äîðè íå ñå ñïîìåíàâà äàëè å çàïî÷íàòà ïðîöåäóðà ïî çà-äúëæèòåëíî ëå÷åíèå. Â äîñèåòàòà íà ïàöèåíòèòå ðÿäêî èìà è åêñïåðòè-çè è íå ìîæå äà ñå óñòàíîâè êàê è êîãà å ñòàðòèðàëà ïðîöåäóðà ïî îñâè-äåòåëñòâàíå è çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå.

Â ÄÏÁ – Áÿëà, çà ïúðâèòå ïåò ìåñåöà íà 2005 ã. íÿìàøå ñëó÷àè íà

âíàñÿíå â ñúäà íà ìîòèâèðàíî èñêàíå çà ïðîâåæäàíå íà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå îò äèðåêòîðà íà áîëíèöàòà. Òîâà å òàêà ñïîðåä äèðåêòîðà, çà-ùîòî áîëíèòå ïîäïèñâàò äåêëàðàöèÿ çà äîáðîâîëíî ëå÷åíèå. Çàâåæäà-ùèòå íà îòäåëåíèÿòà è ìåäèöèíñêèòå ñåñòðè â ÄÏÁ – Áÿëà, ñúùî ðàçêà-çàõà, ÷å ïðè ïîñòúïâàíå íà áîëåí âèíàãè ñå îïèòâàò äà ãî óáåäÿò äà ïîäïèøå ñúãëàñèå çà äîáðîâîëíî ëå÷åíèå è îáèêíîâåíî óñïÿâàò.

Â ÄÏÁ – Öåðîâà êîðèÿ, çà ïúðâèòå ïåò ìåñåöà íà 2005 ã. å èìàëî äå-

ñåò ñëó÷àÿ íà ñïåøíè ïàöèåíòè, â îñåì îò êîèòî å ïîëó÷åíî ñúãëàñèå çà äîáðîâîëíî ëå÷åíèå ñëåä èçòè÷àíå íà 24-÷àñîâèÿ ïåðèîä íà ïúðâîíà-÷àëíî çàäúðæàíå, ïî äàííè íà äèðåêòîðêàòà.

20 Ïèñìî íà ä-ð Èâàí Ãåðäæèêîâ ñ èçõîäÿù íîìåð 217 îò 17.02.2005 ã., îò ÄÏÁ „Ñâ. Èâàí

Ðèëñêè” – ãð. Íîâè Èñêúð.


21 21

Â ÄÏÁ – Öàðåâ áðîä, äåæóðíèÿò ëåêàð â äåíÿ íà ïîñåùåíèåòî íà ÁÕÊ å îáÿñíèë, ÷å ïðè ïîñòúïâàíå ïî ñïåøíîñò â áîëíèöàòà íà ïàöèåí-òà ïúðâî ñå ïðåäëàãà äà ïîäïèøå äåêëàðàöèÿ çà äîáðîâîëíî ëå÷åíèå è àêî íå ñå ñúãëàñè, ñå ïðèñòúïâà êúì ïðîöåäóðàòà çà çàäúëæèòåëíî íàñ-òàíÿâàíå. Ñïîðåä äåæóðíàòà â äåíÿ íà ïîñåùåíèåòî ñåñòðà â îñòðî æåí-ñêî îòäåëåíèå îò äåñåò æåíè, ïðèåòè ïî ñïåøíîñò â áîëíèöàòà, äâå-òðè îòêàçâàò äà ïîäïèøàò äåêëàðàöèÿ çà äîáðîâîëíî ëå÷åíèå. Îñòàíàëèòå ïîäïèñâàò äåêëàðàöèÿ è îñòàâàò íà äîáðîâîëíî ëå÷åíèå, êîåòî âñúù-íîñò íå å òàêîâà. Çà ïúðâèòå ïåò ìåñåöà íà 2005 ã. ñà áèëè ïðèåòè ïî ñïåøíîñò îêîëî 20 ïàöèåíòè è îêîëî 80 % îò òÿõ ñà ïîäïèñàëè äåêëàðà-öèè çà èíôîðìèðàíî ñúãëàñèå çà äîáðîâîëíî ëå÷åíèå.

Â ÄÏÁ – Êúðäæàëè, ïî äàííè íà äèðåêòîðà è ïðåãëåä íà äîñèåòà

îêîëî 50–60 % îò ïàöèåíòèòå, ïðèñòèãíàëè â áîëíèöàòà ïî ñïåøíîñò, ïîäïèñâàò â ðàìêèòå íà ïúðâèòå 24 ÷àñà îò ïðåñòîÿ ñè â áîëíèöàòà èí-ôîðìèðàíî ñúãëàñèå çà äîáðîâîëíî ëå÷åíèå. Â ÄÏÁ – Ëîâå÷, îêîëî 50 % îò íàñòàíåíèòå ïî ñïåøíîñò ïîäïèñâàò ñúãëàñèå çà äîáðîâîëíî ëå÷åíèå, êàòî ÷àñò îò òÿõ ãî ïðàâÿò âåäíàãà ñëåä íàñòàíÿâàíåòî èì â áîëíèöàòà, à äðóãè – äíè ñëåä òîâà. Â ÄÏÁ – Ïàòàëåíèöà, çíà÷èòåëíî ïî-ìàëêà ÷àñò îò ïàöèåíòèòå, ïîñòúïèëè ïî ñïåøíîñò, ñå óáåæäàâàò äà ïðîäúëæàò ïðåñòîÿ ñè äîáðîâîëíî. Â ÎÄÏÇÑ – Âðàöà, îáèêíîâåíî ñïåøíèòå ïàöè-åíòè ñà ïðèäðóæåíè îò ïîëèöàè èëè ïîëèöàè ñå îáàæäàò íà äèñïàíñåðà, çà äà ïîìîëÿò ìåäèöèíñêî ëèöå îò òàì äà äîéäå ïî ìåñòîæèâååíåòî íà áîëíèÿ èëè íà ìÿñòîòî, êúäåòî òîé ñå äúðæè àãðåñèâíî è çàïëàøâà ñ ïîâåäåíèåòî ñè ñåáå ñè èëè îêîëíèòå. Äèðåêòîðêàòà íà äèñïàíñåðà ñå îïëàêà îò òîâà, ÷å ÷åñòî ïîëèöàèòå íå ñå àíãàæèðàò äà äîâåäàò áîëíèÿ äî äèñïàíñåðà. Ñëåä ïúðâîíà÷àëåí ðàçãîâîð ñ ïðèåìàùèòå ëåêàðè îáà-÷å ïàöèåíòèòå áèâàò óáåäåíè äà îñòàíàò çà êðàòêî íà äîáðîâîëíî ëå÷å-íèå. ×åñòî äîâåäåíèòå ïàöèåíòè ñà â àêòèâíà ïñèõîçà è ïîðàäè òîâà ñå íàëàãà äà ñå îòïðàâÿò ïèñìåíè èñêàíèÿ çà çàäúðæàíå îò äèðåêòîðà íà äèñïàíñåðà äî ñúäà. Ñïåøåí ïàöèåíò ñå çàäúðæà îò äèðåêòîðà íà äèñ-ïàíñåðà, àêî å íàëèöå óìåðåíî âèñîê ðèñê â ðåçóëòàò íà îöåíêàòà íà ðèñêà. Îöåíêàòà ñå èçâúðøâà îò åäèí ïñèõèàòúð, êîéòî å äåæóðåí êúì ìîìåíòà íà ïðèñòèãàíå íà ïàöèåíòà. Â ÎÄÏÇÑ – Äîáðè÷, îêîëî 30 % îò íàñòàíåíèòå ïî ñïåøíîñò ïàöèåíòè îòêàçâàò äà äàäàò èíôîðìèðàíî ñúãëàñèå çà ëå÷åíèå. Ïîëèöàèòå îò îáùèíàòà íå æåëàÿò äà îêàçâàò ñú-äåéñòâèå ïðè òðàíñïîðòèðàíåòî íà áîëíè â êðèçà, çàùîòî ñìÿòàò, ÷å òîâà íå å ÷àñò îò òåõíèòå çàäúëæåíèÿ.

Tåçè êîíñòàòàöèè ëåñíî îòâåæäàò êúì ïðîáëåìà çà ìåõàíèçìà çà

âçèìàíå íà èíôîðìèðàíî ñúãëàñèå çà äîáðîâîëíî ëå÷åíèå îò ïàöèåíòè,


22 22

êîèòî ñå íàìèðàò â ïñèõîòè÷íî èëè äðóãî ñúñòîÿíèå, íåïîçâîëÿâàùî èì äà äàâàò ñúãëàñèå. Íî òîçè ïðîáëåì å ïîäðîáíî èçÿñíåí â îòäåëíà ãëàâà â íàñòîÿùàòà ïóáëèêàöèÿ. Òóê å äîñòàòú÷íî äà ñå ñïîìåíå, ÷å íà ïðàêòèêà ñ öåë äà ñå ñïåñòè ïðîöåäóðàòà çà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå, â äúðæàâíèòå ïñèõèàòðè÷íè áîëíèöè è äèñïàíñåðè ñå çàäúðæàò íåçàêîííî ïàöèåíòè, êîèòî íå ñà äàëè ñúçíàòåëíî è íàèñòèíà èíôîðìèðàíî ñúãëàñèåòî ñè, êî-åòî ïðîòèâîðå÷è íà îñíîâíèòå ïðèíöèïè íà ëå÷åíèå íà ïñèõèàòðè÷íè ïàöèåíòè, ïðîãëàñåíè â íîâèÿ Çàêîí çà çäðàâåòî.

Ñìèñúëúò íà îöåíêàòà íà ðèñêà â åäíî ïðîèçâîäñòâî ïî çàäúëæèòåë-

íî íàñòàíÿâàíå è ëå÷åíèå å â òîâà, ÷å òÿ îáóñëàâÿ çàäúðæàíåòî íà åäíî ëè-öå â ïñèõèàòðè÷íî çàâåäåíèå ïðè íàëè÷èå íà íåñúãëàñèå îò íåãîâà ñòðàíà äà ñå ëåêóâà ïðè ñòàöèîíàðíè óñëîâèÿ. Ôàêò å îáà÷å, ÷å ïðè ïðåãëåäà íà èñêàíèÿ íà ðúêîâîäèòåëè íà ïñèõèàòðè÷íè çàâåäåíèÿ çà ïðîäúëæàâàíå íà ëå÷åíèåòî ñ îùå 48 ÷àñà ñúãëàñíî ÷ë. 154, àë. 2 ÇÇ ñëåä îâëàäÿâàíå íà ñïåø-íîòî ñúñòîÿíèå åêèïúò íà ÁÕÊ íå âèäÿ öèòèðàíè ðåçóëòàòè îò îöåíêàòà íà ðèñêà, êîèòî äà îáóñëàâÿò çàäúëæèòåëíà õîñïèòàëèçàöèÿ. ÁÕÊ íå âèäÿ îöåíêà íà ðèñêà è â ïî-ãîëÿìàòà ÷àñò îò åêñïåðòèçèòå, êîèòî ñå èçãîòâÿò â õîäà íà ïðîèçâîäñòâîòî çà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå ïðåä ñúäà. Çàòîâà ó èçñ-ëåäîâàòåëèòå íà ÁÕÊ ñå íàëîæè âïå÷àòëåíèåòî, ÷å ïîäðîáíî ðåãëàìåíòè-ðàíèòå êðèòåðèè çà îöåíêà íà ðèñêà íà ïðàêòèêà ñå ïðèëàãàò ïî-ñêîðî ðÿäêî îò ïñèõèàòðè÷íèòå ñòàöèîíàðè â ñòðàíàòà.

2.3. 24-÷àñîâî çàäúðæàíå Çà ÁÕÊ èíòåðåñ ïðåäñòàâëÿâàøå êàê ñå îòðàçÿâà äîêóìåíòàëíî ðå-

øåíèåòî íà ðúêîâîäèòåëÿ íà ïñèõèàòðè÷íî çàâåäåíèå çà çàäúðæàíå íà ïàöèåíò ñúãëàñíî ÷ë. 154, àë. 1 ÇÇ, òúé êàòî çàêîíúò íå íàëàãà êîíêðåòíà ôîðìà. Ñàìî â ÄÏÁ – Öåðîâà êîðèÿ, å ðàçðàáîòåíà áëàíêà – ðåøåíèå çà çàäúðæàíå çà 24 ÷àñà. Â ïîâå÷åòî ïñèõèàòðè÷íè çàâåäåíèÿ ìåäèöèíñêè-ÿò ïåðñîíàë îáÿñíè, ÷å òîâà ñå èçâúðøâà ñúñ çàïèñ â èñòîðèÿ íà çàáîëÿ-âàíåòî íà ïàöèåíòà. Òàêèâà èçðè÷íè çàïèñè â èñòîðèèòå íà çàáîëÿâàíå-òî íà ïàöèåíòèòå íå áÿõà îòêðèòè. Â èñòîðèèòå íà çàáîëÿâàíåòî îáèê-íîâåíî ñå îòðàçÿâà, ÷å ñúîòâåòíîòî ëèöå å ïðèåòî ïî ñïåøíîñò è ñå çà-ïèñâàò äàòàòà è ÷àñúò íà ïðèåì, êàêòî è êðàòêî îáÿñíåíèå íà ïðîÿâèòå ìó, äîâåëè äî ñïåøíà õîñïèòàëèçàöèÿ. Ñïîðåä íÿêîè îò èíòåðâþèðà-íèòå ïñèõèàòðè ïðàêòèêàòà å ðúêîâîäèòåëÿò íà ïñèõèàòðè÷íîòî çàâå-äåíèå äà çàäúðæè ïñèõèàòðè÷åí ïàöèåíò ïî ñïåøíîñò çà 24 ÷àñà, à ñïî-ðåä äðóãè – âñåêè ïñèõèàòúð íà äåæóðñòâî ìîæå äà íàïðàâè òîâà (ÎÄÏÇÑ – Âðàöà, ÎÄÏÇÑ – Ðóñå). Ïðåãëåäúò íà äîêóìåíòàöèÿ ïîêàçà,


23 23

÷å òîâà çàäúðæàíå ñå îñúùåñòâÿâà îò äåæóðíèÿ ïñèõèàòúð, êîéòî å ïðèåë ïàöèåíòà.

2.4. 48-÷àñîâî çàäúðæàíå Âúïðåêè ÷å çàêîíúò äåôèíèðà êàòî èçêëþ÷åíèå åäíîêðàòíîòî ïðî-

äúëæàâàíå íà ñðîêà íà ïúðâîíà÷àëíî çàäúðæàíå çà 24 ÷àñà ñ 48 ÷àñà ñ ðàçðåøåíèå íà ðàéîííèÿ ñúä21, òîâà ñå îêàçà ÷åñòà ïðàêòèêà. Èñêàíåòî, êîåòî ðàçëè÷íèòå áîëíèöè îòïðàâÿò äî ñúäà, ñúäúðæà ðàçëè÷íè ðåêâè-çèòè è íÿìà óíèôèöèðàíà ôîðìà. Òîâà íå ïîçâîëÿâà ïðè ïðåãëåä íà äî-êóìåíòèòå â åäíî äîñèå äà ñå óñòàíîâè êàêâè òî÷íî ñà áèëè îáñòîÿòåëñò-âàòà, íàëîæèëè ïðîäúëæàâàíå íà ñúîòâåòíîòî çàäúðæàíå. Íàïðèìåð â ÄÏÁ – Ïàòàëåíèöà, â äîñèåòàòà íà ïàöèåíòèòå íà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå ñå ñúäúðæàõà íåïîäïèñàíè è íåäàòèðàíè òàêèâà èñêàíèÿ ñúñ ñëåäíèÿ ôîðìàò:

„Èñêàíå Îòíîñíî: Ïðîäúëæàâàíå ñðîêà çà âðåìåííî íàñòàíÿâàíå çà ëå÷åíèå

ñëåä îâëàäÿâàíå íà ñïåøíî ñúñòîÿíèå íà ëèöåòî. ... (òðèòå èìåíà, ÅÃÍ è àäðåñ) ïî ïîâîä îñòúð ïñèõîòè÷åí åïèçîä è ïîâåäåíèå, êîåòî ãî ïðàâè îïàñåí çà ñåáå ñè è îêîëíèòå, å õîñïèòàëèçèðàí â ÄÏÁ – Ïàòàëåíèöà.”

Â ÄÏÁ – Öåðîâà êîðèÿ, òåêñòúò íà èñêàíåòî âêëþ÷âà êðàòêî îïèñà-

íèå íà áîëåñòíèòå ñèìïòîìè, îò êîèòî äà å âèäíî, ÷å ñúñòîÿíèåòî íà ëèöåòî ïðåäñòàâëÿâà îïàñíîñò. Â ñúùàòà áëàíêà å îñòàâåíî ìÿñòî è çà ðàçðåøåíèåòî íà ñúäà.

Â ÎÄÏÇÑ – Âðàöà, áÿõà óñòàíîâåíè ìíîãî äåòàéëíî ìîòèâèðàíè

èñêàíèÿ, â êîèòî ñå èçÿñíÿâàõà ïðè÷èíèòå çà ïðîäúëæàâàíå íà çàäúë-æèòåëíà õîñïèòàëèçàöèÿ ñ 48 ÷àñà, ñ îïèñàíèå íà äåéñòâèÿòà è ïîâåäå-íèåòî íà ïàöèåíòà è ñå óïîìåíàâàøå ðåçóëòàò îò îöåíêàòà íà ðèñêà. Ñúõðàíÿâàõà ñå è îïðåäåëåíèÿòà íà ñúäà çà ïðîäúëæàâàíå íà çàäúðæà-íåòî, êàòî â òÿõ èçðè÷íî ñå óïîìåíàâàøå ÷àñúò, îò êîéòî äà ñå îò÷èòà íà÷àëîòî íà ñðîêà îò 48 ÷àñà. Îïðåäåëåíèÿ íà ñúäà, îôîðìåíè ïî ñõîäåí íà÷èí, ìîæåõà äà ñå íàìåðÿò è â ÄÏÁ – Ïàòàëåíèöà.

Â ÎÄÏÇÑ – Ðóñå, áå ñïîäåëåíà ïðàêòèêà, èçèñêàíà îò ðàéîííàòà

ïðîêóðàòóðà è ñúä, çà ïèñìåíî óâåðåíèå îò äèñïàíñåðà çà îòñúñòâèåòî íà ñïåøíî ñúñòîÿíèå çà ïðîäúëæàâàíå çàäúðæàíåòî íà ïàöèåíò ñ 48 ÷à-ñà ñëåä ïúðâèòå 24 ÷àñà è çà ïðèíóäèòåëíî íàñòàíÿâàíå çà åêñïåðòèçà.

21 ×ë. 154, àë. 2 ÇÇ.


24 24

Â ÄÏÁ – Êúðäæàëè, èñêàíåòî çà ïðîäúëæàâàíå íà çàäúðæàíåòî çà

48 ÷àñà ñòàâà ïúðâî ïî òåëåôîíà è ñëåä òîâà ïèñìåíî. Â ïîâå÷åòî ïîñå-òåíè áîëíèöè è äèñïàíñåðè èçñëåäîâàòåëèòå íà ÁÕÊ íå íàìåðèõà èñêà-íèÿ çà ïðîäúëæàâàíå íà çàäúðæàíåòî ñ 48 ÷àñà, ïðèëîæåíè â èñòîðèÿ íà çàáîëÿâàíåòî.

Èçñëåäîâàòåëèòå íà ÁÕÊ ñå îïèòàõà äà íàìåðÿò ïèñìåíè îòãîâîðè

íà ñúäà îòíîñíî èçïðàùàíèòå èñêàíèÿ çà ïðîäúëæàâàíå íà çàäúðæàíå-òî çà 48 ÷àñà è íàìåðèõà òàêèâà ñàìî â äîñèåòàòà íà ïàöèåíòèòå â íÿ-êîè áîëíèöè è äèñïàíñåðè (ÎÄÏÇÑ – Âðàöà, ÄÏÁ – Êúðäæàëè, ÄÏÁ – Ïàòàëåíèöà, ÎÄÏÇÑ – Ïëîâäèâ). Òîâà íàëàãà èçâîäà, ÷å íå å ïðàêòèêà òå äà ñå ïðèëàãàò â ëè÷íîòî äîñèå íà ïàöèåíòà, äîðè è äà ñå ïîëó÷àâàò â çàâåäåíèåòî. Âñè÷êè îòãîâîðè ñå ñúîáðàçÿâàò èçöÿëî ñ ïðåäëîæåíèÿòà íà ëåêàðèòå.

2.5. Èñêàíå çà çàäúðæàíå çà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå Íîâèÿò çàêîí ðàçãðàíè÷àâà äâà âàðèàíòà çà çàïî÷âàíå íà ïðîöåäóðà

çà çàäúëæèòåëíî íàñòàíÿâàíå è ëå÷åíèå íà ëèöà ñ ïñèõè÷íè çàáîëÿâàíèÿ. Åäèíèÿò âàðèàíò å ïðîöåäóðàòà äà ñå èíèöèèðà îò ïðîêóðîð, äî êîéòî ñà ñòèãíàëè ñèãíàëè çà ïñèõîòè÷íî ìîòèâèðàíî ïîâåäåíèå íà îïðåäåëåíî ëèöå, è ñëåä èçâúðøâàíå íà ïðîâåðêà îò ñòðàíà íà ïîëèöèÿòà ñå óñòàíîâÿ-âà, ÷å âåðîÿòíî ïðåñòúïíîòî ïîâåäåíèå íà ëèöåòî ñå äúëæè íà ïñèõè÷åñêî çàáîëÿâàíå. Òàçè ïðîöåäóðà ñå çàïàçè îò ñòàðèÿ ÇÍÇ, ìàêàð äà áåøå èçìå-íåíà ñúùåñòâåíî. Äðóãèÿò âúçìîæåí âàðèàíò å ñòàðòèðàíå íà ïðîöåäóðà çà çàäúëæèòåëíî íàñòàíÿâàíå è ëå÷åíèå äà áúäå èñêàíî îò ðúêîâîäèòåë íà ëå÷åáíî çàâåäåíèå, êúäåòî ëèöå ñ ïñèõè÷íî çàáîëÿâàíå å âå÷å íàñòàíåíî. ÁÕÊ óñòàíîâè, ÷å ïðåîáëàäàâàùàòà ÷àñò îò ïàöèåíòèòå íà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå ïðåç 2005 ã. ñå íàñòàíÿâàò ïî èñêàíå íà ðúêîâîäèòåëèòå íà ïñèõè-àòðè÷íèòå çàâåäåíèÿ, êúäåòî âå÷å ñà íàñòàíåíè. Âåðîÿòíî îáÿñíåíèåòî å, ÷å òàçè ïðîöåäóðà å ïî-áúðçà è ïî-åôåêòèâíà îò ãëåäíà òî÷êà íà ñèòóàöè-ÿòà, êîÿòî íàëàãà çàäúëæèòåëíî õîñïèòàëèçèðàíå íà ïñèõèàòðè÷åí ïàöè-åíò. Óäà÷åí ïðèìåð çà èëþñòðèðàíå íà òîâà îáÿñíåíèå å ñëó÷àÿò íà æåíà, íàñòàíåíà â ÎÄÏÇÑ – Ðóñå. Í.Á.È. å íàñòàíåíà íà 13.07.2005 ã. è îùå â äåíÿ íà ïîñòúïâàíåòî ñè å ïîäïèñàëà äåêëàðàöèÿ çà èíôîðìèðàíî ñúãëàñèå. Ïðîöåäóðàòà çà íàñòàíÿâàíåòî é íà ëå÷åíèå å çàïî÷íàëà ñ ïîäàäåíà îò áàùà é æàëáà äî Ðàéîííà ïðîêóðàòóðà – Ðóñå, íà 15.02.2005 ã., à íà 3.05.2005 ã. òîé å ïîäàë æàëáà è äî äèðåêòîðà íà ÎÄÏÇÑ – Ðóñå. Ïî æàëáàòà äî ÐÏ – Ðóñå, å îáðàçóâàíà ïðåïèñêà 837/2005 ã. Äîêëàäíà çàïèñêà íà ïîëèöàé, êîéòî å ïðîâåðèë ñëó÷àÿ, å íàëèöå îò 29.03.2005 ã. Ñïîðåä íåÿ È. íå ñå âîäè


25 25

íà îò÷åò êúì ïñèõîäèñïàíñåðà, ðîâè ïî êîôèòå çà áîêëóê, òîðìîçè äåöàòà ñè, æèâåå â ëîøè áèòîâè óñëîâèÿ, áóéñòâà è å àãðåñèâíà êúì ñúñåäèòå è áëèçêèòå ñè. Íà 18.03.2005 ã. 1-âî ÐÏÓ – Ðóñå, îòïðàâÿ çàïèòâàíå äî äèñ-ïàíñåðà îòíîñíî òîâà äàëè È. ñå âîäè íà îò÷åò. Íà 22.04.2005 ã. ÐÏ – Ðóñå, å ïîèñêàíî îò ÎÄÏÇÑ ñòàíîâèùå çà ïñèõè÷íîòî ñúñòîÿíèå íà È. ÎÄÏÇÑ èçïðàùà ïèñìî äî È. ñ ïîêàíà çà ÿâÿâàíå íà ïðåãëåä íà 12.05.2005 ã. Íà 21.06.2005 ã. äèñïàíñåðúò èçïðàùà ïèñìî äî ÐÏ – Ðóñå, â êîåòî ñå êàçâà, ÷å íÿìà äàííè È. äà å áèëà ëåêóâàíà â äèñïàíñåðà. Íà 11.07.2005 ã. ïðîêóðîð îò ÐÏ – Ðóñå, èçäàâà ïîñòàíîâëåíèå È. äà ñå îòâåäå ïðèíóäèòåëíî çà ïðåã-ëåä, äà ñå ïðåãëåäà îò ãëàâåí ëåêàð è äà ñå ïðîöåäèðà, àêî å íåîáõîäèìî ïî ÷ë. 154 ÇÇ. Çà öåëòà å òðÿáâàëî È. äà áúäå îòâåäåíà ñúñ ñúäåéñòâèåòî íà îð-ãàíèòå íà ÌÂÐ äî äèñïàíñåðà. Òîâà å áèëî èçâúðøåíî. Íà 13.07.2005 ã. òÿ å äàëà èíôîðìèðàíî ñúãëàñèå çà ëå÷åíèå.

Íåçàâèñèìî êàê å çàïî÷íàëà ïðîöåäóðàòà çà çàäúëæèòåëíî íàñòà-

íÿâàíå, òÿ çàâúðøâà ñ ïîñòàíîâÿâàíå íà ðåøåíèå íà ðàéîííèÿ ñúä èëè ïî ìåñòîæèâååíå íà ëèöåòî, èëè ïî ìåñòîíàõîæäåíèå íà çàâåäåíèåòî, êúäåòî ëèöåòî å íàñòàíåíî22. Ïðè ïîëîæåíèå ÷å ïðîêóðàòóðàòà å ïîèñ-êàëà íàñòàíÿâàíå íà ëèöå íà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå, ñúäúò å äëúæåí äà èçïðàòè ïðåïèñ îò èñêàíåòî çà çàäúëæèòåëíî íàñòàíÿâàíå è ëå÷åíèå íà ëèöåòî, ÷èåòî íàñòàíÿâàíå ùå ñå ðàçãëåæäà, è òî ìîæå â 7-äíåâåí ñðîê äà íàïðàâè âúçðàæåíèå è äà ïîñî÷è äîêàçàòåëñòâà23. Òàçè ðàçïîðåäáà íå ñå ïðèëàãà, êîãàòî ëèöåòî å íàñòàíåíî â ïñèõèàòðè÷íî çàâåäåíèå è ðú-êîâîäèòåëÿò íà çàâåäåíèåòî å ïîèñêàë çàäúëæèòåëíî íàñòàíÿâàíå. Òî-ãàâà ëèöåòî ñå çàïîçíàâà ñ èñêàíåòî çà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå è îñòàíà-ëèòå äîêàçàòåëñòâà â ñúäåáíîòî çàñåäàíèå, à ðúêîâîäèòåëÿò íà ëå÷åáíî-òî çàâåäåíèå îñèãóðÿâà ÿâÿâàíåòî íà ëèöåòî24. Â òîçè ñëó÷àé ñúäåáíî çàñåäàíèå ñå íàñðî÷âà íåçàáàâíî.

Ñïîðåä ÇÇ ïðè íåîáõîäèìîñò îò âçåìàíå íà ðåøåíèå çà ïðîâåæäàíå

íà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå çà ïàöèåíò, êîéòî å íàñòàíåí ïî ñïåøíîñò, ðúêîâîäèòåëÿò íà ëå÷åáíîòî çàâåäåíèå íåçàáàâíî âíàñÿ â ñúäà ìîòèâè-ðàíî èñêàíå çà òîâà, ïðèäðóæåíî ñúñ ñòàíîâèùå çà ïñèõè÷íîòî ñúñòîÿ-íèå íà ëèöåòî, èçãîòâåíî îò ïñèõèàòúð25. Çàêîíúò íå óðåæäà ñïåöèàëíà ôîðìà è ðåêâèçèòè çà òîâà èñêàíå, çàòîâà òî ÷åñòî å â ñâîáîäåí ôîðìàò. Çà èçïúëíåíèåòî íà òîâà èçèñêâàíå íà çàêîíà áÿõà íàìåðåíè íàé-ìíîãî äîêóìåíòè â ïîñåòåíèòå ïñèõèàòðè÷íè çàâåäåíèÿ. Îáèêíîâåíî òåçè èñ- 22 ×ë. 156, àë. 1 ÇÇ. 23 ×ë. 158, àë. 1 ÇÇ. 24 ×ë. 158, àë. 3 ÇÇ. 25 ×ë. 154, àë. 3 ÇÇ.


26 26

êàíèÿ áÿõà ïîäàâàíè â ñðîê, íî íå âñè÷êè çàâåäåíèÿ íàèñòèíà èçïúëíÿ-âàõà èçèñêâàíåòî çà ìîòèâèðàíåòî èì. Òèïè÷íèÿò òåêñò íà òàêîâà èñ-êàíå âêëþ÷âà òðèòå èìåíà íà ïàöèåíòà, êîãà å ïðèåò â áîëíèöàòà è ïðè÷èíàòà çà ñïåøíàòà ìó õîñïèòàëèçàöèÿ.

Â ÎÄÏÇÑ – Äîáðè÷, èñêàíåòî èìà ñëåäíèÿ ôîðìàò: „… íàñòàíåí çà

âðåìåííî ëå÷åíèå ñ íàø àêò ¹… îò …, óäúëæåí ñðîê çà âðåìåííî íàñòàíÿâàíå ñ àêò íà ÐÑ (íå å îòáåëÿçàí â íèòî åäèí îò äîêóìåíòè-òå)… Ìîëÿ ÐÑ – Äîáðè÷, äà ïîñòàíîâè ðåøåíèå çà çàäúëæèòåëíî íàñ-òàíÿâàíå â ÎÄÏÇÑ è ëå÷åíèå íà … îò...”

Â ÄÏÁ – Ïàòàëåíèöà, èñêàíåòî çà íàñòàíÿâàíå íà çàäúëæèòåëíî ëå-

÷åíèå áåøå ñúñ ñëåäíîòî ñúäúðæàíèå: „ Ïðåäëàãàì ïðè óñëîâèÿòà íà ÷ë. 158, àë. 3 ÇÇ äà áúäå ïðîâåäåíî çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå íà ëèöåòî (òðèòå èìåíà, ÅÃÍ, àäðåñ), íàñòàíåí ïî ñïåøíîñò â ÄÏÁ – Ïàòàëåíèöà, ïî ñìèñúëà íà ÷ë. 154 ÇÇ. Çà ñúùîòî å èñêàíî ïðîäúëæàâàíå ïî ÷ë. 154, àë. 2 ÇÇ.” Êúì ïðåäëîæåíèåòî ñå ïðèëàãà ñòàíîâèùå íà ïñèõèàòúð, êîå-òî îòíîâî å áëàíêîâî îôîðìåíî: „Ïðåãëåäàõ ëèöåòî (òðèòå èìåíà, ÅÃÍ, àäðåñ) è óñòàíîâèõ ñëåäíîòî: (äèàãíîçà). Ïîâåäåíèåòî ìó å îïàñíî êàêòî çà íåãî, òàêà è çà îêîëíèòå è òîâà íàëàãà ëå÷åíèå â ëå÷åáíî çà-âåäåíèå çà ñòàöèîíàðíà ïñèõèàòðè÷íà ïîìîù.”

Â ÄÏÁ – Ñåâëèåâî, å âúâåäåí äîêóìåíò, êîéòî å íàèìåíîâàí „ðåøå-

íèå íà êîìèñèÿ îò ñïåöèàëèñòè ïñèõèàòðè”, ïúëíèÿò òåêñò íà êîéòî å: „Ñúãëàñíî èçèñêâàíèÿòà íà ÷ë. 146, àë. 1 è ÷ë. 155 ÇÇ óâåäîìÿâàìå, ÷å ëèöåòî... ñòðàäà îò ïñèõè÷íî çàáîëÿâàíå... Â ñúñòîÿíèåòî, â êîåòî ñå íàìèðà â ìîìåíòà, ìîæå äà èçâúðøè ïðåñòúïëåíèå ñúñ çíà÷èòåëíà îáùåñòâåíà îïàñíîñò, ïðåäñòàâëÿâà îïàñíîñò çà áëèçêèòå ñè è çàñòðà-øàâà ñåðèîçíî çäðàâåòî ñè. Êîìèñèÿòà îò ñïåöèàëèñòè ïñèõèàòðè îá-ñúäè ïñèõè÷íîòî ñúñòîÿíèå íà ëèöåòî è âçå ðåøåíèå, ÷å ñúùîòî ñå íóæäàå îò ïðèëàãàíå íà ïðèíóäèòåëíè ìåäèöèíñêè ìåðêè è íàñòàíÿ-âàíå â ÄÏÁ – Ñåâëèåâî. Ïðåäëàãàìå äà áúäå îáðàçóâàíà ïðåïèñêà çà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå.” Òîçè äîêóìåíò ñå ïðåäâèæäà äà ñå ïîäïèøå îò äèðåêòîðà íà áîëíèöàòà è äåæóðíèÿ ëåêàð.

Êúì èñêàíåòî çà íàñòàíÿâàíå íà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå òðÿáâà äà ñå

ïðèëîæè ñòàíîâèùå çà ïñèõè÷íî ñúñòîÿíèå íà ëèöåòî, èçãîòâåíî îò ïñèõèàòúð26. Íà ïðàêòèêà òîçè ïñèõèàòúð íàé-÷åñòî å íà÷àëíèêúò íà îòäåëåíèå èëè ïñèõèàòúð, êîéòî å ïðèåë ïàöèåíòà â áîëíèöàòà è èìà

26 ×ë. 154, àë. 3 ÇÇ.


27 27

ïðåêè âïå÷àòëåíèÿ îò íåãîâîòî ñúñòîÿíèå. Ñòàíîâèùåòî ñå èç÷åðïâà ñ óïîìåíàâàíå íà äèàãíîçàòà íà ïàöèåíòà è îïàñíîñòòà, êîÿòî ïðîèçòè÷à îò íåÿ çà îêîëíèòå è çà çäðàâåòî íà ñàìîòî ëèöå (íàé-âå÷å ôèçè÷åñêà àãðåñèÿ, àâòîàãðåñèÿ èëè íåïðåäñêàçóåìî ïîâåäåíèå), êàêòî è ïîíÿêîãà ôàêòè îò àíàìíåçàòà, ñâúðçàíè ñ îòêàç íà ïàöèåíòà äà ïðèåìà ìåäèêà-ìåíòè èëè àãðåñèâíî ïîâåäåíèå äîðè ïî âðåìå íà õîñïèòàëèçàöèÿòà.

Ïðè ïðîâåäåíèòå èíòåðâþòà ñ ïàöèåíòè, íàñòàíåíè ïî ãîðåîïèñà-

íàòà ïðîöåäóðà ïî ñïåøíîñò â áîëíèöè è äèñïàíñåðè, ÁÕÊ íå óñòàíîâè ñëó÷àè íà ïàöèåíòè, êîèòî äà ñà áèëè çàïîçíàòè ñ èñêàíåòî çà íàñòàíÿ-âàíåòî èì íà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå ïî âðåìå íà ñúäåáíî çàñåäàíèå. Òå îñâåí òîâà ÷åñòî îáÿñíÿâàõà, ÷å íå ñà ñå ÷óâñòâàëè äîáðå ïî âðåìå íà çàñåäàíèåòî è íå ñà ðàçáðàëè íåãîâàòà öåë.

2.6. Íàñðî÷âàíå è ïðîâåæäàíå íà ïúðâî çàñåäàíèå Ïîâå÷åòî ðúêîâîäèòåëè íà ïñèõèàòðè÷íè áîëíèöè è äèñïàíñåðè íå

ñúîáùèõà çà ïðîáëåìè ñ êîìóíèêàöèÿòà ñúñ ñúäà ïî îòíîøåíèå íàñ-ðî÷âàíå íà çàñåäàíèåòî âåäíàãà ñëåä îäîáðÿâàíå íà èñêàíåòî çà ïðî-äúëæàâàíå íà çàäúðæàíåòî çà 48 ÷àñà. Â ÎÄÏÇÑ – Äîáðè÷, çàñåäàíèå ñå íàñðî÷âà äî òðè ÷àñà ñëåä ïîñòúïâàíå íà èñêàíåòî. Àêî èñêàíåòî ïîñ-òúïè ñëåäîáåä, çàñåäàíèå ñå íàñðî÷âà íà ñëåäâàùèÿ äåí. Â ÎÄÏÇÑ – Âå-ëèêî Òúðíîâî, ÄÏÁ – Áÿëà, ÄÏÁ – Êàðâóíà, íÿìà ïðàêòèêà ïî îòïðàâÿ-íå íà èñêàíèÿ çà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå äî ñúäà.

Â ÄÏÁ – Ñåâëèåâî, å ñúîáùåíî, ÷å çà íàñðî÷âàíå íà çàñåäàíèÿ çà

äâàìà ïàöèåíòè ñå å ÷àêàëî 10 äíè. È â ÎÄÏÇÑ – Ðóñå, ñúäúò íå ïðèåìà èñêàíå çà íàñòàíÿâàíå, äîêàòî íå ïîëó÷è ïèñìåíî óâåðåíèå, ÷å ñïåøíî-òî ñúñòîÿíèå íà ïàöèåíòà å ïðåìèíàëî. Â ÄÏÁ – Êàðëóêîâî, áå ñúîáùåí ïðîáëåì ñ êîìóíèêàöèÿòà ñúñ ñúäà îòíîñíî äâàìà ïàöèåíòè, äîâåäåíè îò ÎÄÏÇÑ – Ñîôèÿ, îòêúäåòî å èçïðàòåíî èñêàíåòî çà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå. Â ñëó÷àÿ íå áåøå ÿñíî äàëè ñúäúò å áèë íàäëåæíî èíôîðìèðàí îò ÎÄÏÇÑ, ÷å ïàöèåíòèòå ñå íàìèðàò â äðóãî ïñèõèàòðè÷íî çàâåäåíèå. Â ÄÏÁ – Íîâè Èñêúð, ñúùî å íàëèöå ïðîáëåì ñ íàñðî÷âàíå íà çàñåäàíè-ÿòà íà Ðàéîíåí ñúä – ãð. Ñîôèÿ, â ñðîê, çàùîòî èìà è äîïúëíèòåëåí ïðîáëåì ñ òðàíñïîðòèðàíå íà ïàöèåíòè, çà êîèòî èñêàíå å ïîäàë ÎÄÏÇÑ – ãð. Ñîôèÿ, è âåäíàãà ñëåä òîâà ñà áèëè ïðèâåäåíè â áîëíèöàòà.

Öåëòà íà ïúðâîòî çàñåäàíèå ïî äåëà çà íàñòàíÿâàíå íà çàäúëæèòåë-

íî ëå÷åíèå å äà ñå óñòàíîâè äàëè ñà íàëèöå îáñòîÿòåëñòâàòà, ïîñî÷åíè â ÷ë. 155 ÇÇ – íàëè÷èå íà ïñèõè÷íî ñúñòîÿíèå îò èçáðîåíèòå â ÷ë. 146, àë.


28 28

1, ò. 1 è 2 è îáóñëîâåíà îò íåãî âåðîÿòíîñò çà èçâúðøâàíå íà ïðåñòúïëå-íèå, îïàñíî çà íàñòàíÿâàíèÿ, áëèçêèòå ìó, îêîëíèòå èëè çà îáùåñòâîòî èëè çàñòðàøàâàùî çäðàâåòî èì27. Òîâà ñå óñòàíîâÿâà ñ ðàçïèò íà ñàìîòî ëèöå, ðàçïèò íà ïñèõèàòúð, êîéòî ñå ïðîèçíàñÿ îòíîñíî âåðîÿòíîòî íà-ëè÷èå íà ïñèõè÷íî ðàçñòðîéñòâî íà ëèöåòî, åâåíòóàëíè ñâèäåòåëè. Àêî ñå óñòàíîâè íàëè÷èå íà ãîðåîïèñàíèòå îáñòîÿòåëñòâà, ñúäúò íàçíà÷àâà çàäúëæèòåëíî ñúäåáíî-ïñèõèàòðè÷íà åêñïåðòèçà.

Îòíîñíî ëè÷íîòî ÿâÿâàíå â ñúäåáíî çàñåäàíèå íà ëèöåòî, ÷èåòî

íàñòàíÿâàíå ñå ðåøàâà, íÿìàøå ñïîäåëåíè ïðîáëåìè íèòî îò ñòðàíà íà ïåðñîíàëà íà ïñèõèàòðè÷íèòå çàâåäåíèÿ, íèòî îò ñàìèòå ïàöèåíòè. Ñà-ìî â ÄÏÁ – Íîâè Èñêúð, ñå ïîëó÷è îïëàêâàíå îò ìåäèöèíñêèÿ ïåðñîíàë îòíîñíî âîäåíåòî íà ïàöèåíòè äî ñúäà âúâ âðúçêà ñ íàëè÷èåòî íà åäíà ëèíåéêà, êîÿòî èçöÿëî å àíãàæèðàíà ñàìî ñ òîâà òðàíñïîðòèðàíå. Î÷å-âèäíî ñúäèëèùàòà â Áúëãàðèÿ ñïàçâàò òàçè ðàçïîðåäáà è ïðèäîáèâàò íåïîñðåäñòâåíî âïå÷àòëåíèå îò ëèöåòî, ÷èåòî íàñòàíÿâàíå ñå ðåøàâà. Òîçè èçâîä îáà÷å ñå îòíàñÿ ñàìî çà ëèöàòà, êîèòî ñà áèëè íàñòàíåíè â ïñèõèàòðè÷åí ñòàöèîíàð ïî ñïåøíîñò. ×åñòà ïðàêòèêà ñå îêàçà ëèöà, êîèòî ñà áèëè ïðèçîâàíè çà ïúðâî çàñåäàíèå, äà íå ñå ÿâÿò è äåëàòà èì äà áúäàò îòëîæåíè. À ñëåä òîâà äà íå å âúçìîæíî òå äà áúäàò äîâåäåíè ïðèíóäèòåëíî íà ñëåäâàùèòå çàñåäàíèÿ, ïîðàäè òîâà, ÷å íå ïðåáèâàâàò íà ïîñòîÿííèÿ ñè àäðåñ. Òîâà áå è ïðè÷èíà çà íåâúçìîæíîñòòà ÁÕÊ äà ñëåäè â Ðàéîíåí ñúä – ãð. Ñîôèÿ äåëà çà çàäúëæèòåëíî íàñòàíÿâàíå íà òàêèâà ëèöà.

Îòäåëíî âíèìàíèå çàñëóæàâà ïðîáëåìúò çà òîâà êàêâî å ïñèõè÷åñ-

êîòî ñúñòîÿíèå íà òåçè ëèöà ïî âðåìå íà ïúðâîòî ñúäåáíî çàñåäàíèå è äîêîëêî ñúäúò óñïÿâà äà âçåìå ïîä âíèìàíèå èçðàçåíàòà îò òÿõ ïîçè-öèÿ. Çà ñúæàëåíèå ìíîãî ìàëêî áÿõà èíòåðâþèðàíèòå îò ÁÕÊ ïàöèåíòè, êîèòî ïîìíåõà è ìîæåõà ÿñíî äà ïðåäàäàò âïå÷àòëåíèÿòà ñè îò ïúðâîòî ñúäåáíî çàñåäàíèå ïî çàäúëæèòåëíîòî èì íàñòàíÿâàíå. Îáùîòî âïå÷àò-ëåíèå áåøå, ÷å òå ïðèåìàò òîâà ïðîèçâîäñòâî êàòî îñúæäàíå è ïðåäâà-ðèòåëíî èìàò íàãëàñàòà çà òîâà, ÷å êàêòî è äà ñå îïèòàò äà ñå íàìåñÿò â õîäà íà çàñåäàíèåòî, ñúäúò ùå âçåìå ïðåäâèä îñíîâíî òåçàòà íà ïñèõè-àòúðà è ïðîêóðîðà, ó÷àñòâàùè â çàñåäàíèåòî.

ÁÕÊ óñòàíîâè, ÷å íå å íàëîæåíà ïðàêòèêà çà èçâúðøâàíå íà ïîñå-

ùåíèÿ íà ñúäà â áîëíèöèòå è äèñïàíñåðèòå, êîãàòî å íàëèöå íåâúçìîæ-íîñò íà ïàöèåíòà äà ïðèñúñòâà ëè÷íî íà çàñåäàíèåòî. Ñïîðåä ìåäèöèí-

27 ×ë. 159, àë. 1 ÇÇ.


29 29

ñêèÿ ïåðñîíàë òîâà íå ñå íàëàãà ïîðàäè ôàêòà, ÷å íÿìà ïàöèåíòè, êîèòî äà ñå íàìèðàò â ïîäîáíà íåâúçìîæíîñò. Â íèêîÿ îò ïîñåòåíèòå áîëíèöè ëåêàðèòå íå ñïîäåëèõà òàêîâà ïîñåùåíèå äà å îòêàçàíî ïðè íàëè÷íà íå-âúçìîæíîñò íà ïàöèåíòà äà ñå ÿâè ïðåä ñúäà. Â ÄÏÁ – Ïàòàëåíèöà, ÄÏÁ – Öåðîâà êîðèÿ, è ÄÏÁ – Öàðåâ áðîä, ìàêàð è ðÿäêî, èìà ñëó÷àè íà ïðîâåæäàíå íà çàñåäàíèÿ íà ñúäà â áîëíèöèòå.

Òðÿáâà äà ñå îòáåëåæè, ÷å íÿêîè îò ïàöèåíòèòå è ïåðñîíàëà ñúîá-

ùàâàõà çà òîâà, ÷å ëèöåòî, ÷èåòî íàñòàíÿâàíå ñå ðåøàâà, íå å ïðèñúñò-âàëî íà âòîðîòî çàñåäàíèå, êîåòî ÷åñòî å è ïîñëåäíî ïî äåëîòî. Çà ñúæà-ëåíèå òîâà íå ñå îòðàçÿâà â òåêñòà íà ðåøåíèåòî è íå ìîæå äà ñå ïðîñ-ëåäè àäåêâàòíî â äîêóìåíòàöèÿòà â ñòàöèîíàðèòå. Âñå ïàê ÁÕÊ ñìÿòà, ÷å ïðèñúñòâèåòî íà ëèöåòî íà âòîðîòî çàñåäàíèå, êúäåòî îáèêíîâåíî ñúäúò ñå ïðîèçíàñÿ ñ ðåøåíèå, å îò èçêëþ÷èòåëíà âàæíîñò. Îùå ïîâå÷å ÷å ðåøåíèåòî íà ñúäà ìîæå äà ñå îáæàëâà. Ðàçáèðà ñå, ñðàâíèòåëíî ÷åñ-òî, ìàêàð ïàöèåíòèòå äà ïðèñúñòâàò íà âòîðîòî (ïîñëåäíîòî) çàñåäàíèå, òå ðÿäêî ñà â ñúñòîÿíèå äà ðàçáåðàò âúçìîæíîñòòà ñè äà îáæàëâàò ðå-øåíèåòî è îùå ïî-ðÿäêî ÿ ïîëçâàò.

Åäíà îò íàé-ñúùåñòâåíèòå íîâè ðàçïîðåäáè íà çàêîíà å, ÷å ó÷àñòè-

åòî íà ïñèõèàòúð è çàùèòíèê â òîâà çàñåäàíèå å çàäúëæèòåëíî.28 Îò ïðåãëåäà íà ïðîòîêîëè îò ñúäåáíè çàñåäàíèÿ, ïðèëîæåíè â äîñèåòàòà íà ïàöèåíòèòå, ìîãàò äà ñå íàïðàâÿò íÿêîëêî èçâîäà.

Ïúðâî, âèíàãè ñå íàçíà÷àâà ñëóæåáåí çàùèòíèê íà íàñòàíÿâàíèÿ (ñ

ìàëêè èçêëþ÷åíèÿ â ÄÏÁ – Êàðâóíà, íàïðèìåð). Òîé îáà÷å íå ãðàäè íèêàêâà çàùèòíà òåçà è ÷åñòî ó÷àñòèåòî ìó â çàñåäàíèåòî ñå èç÷åðïâà ñ òîâà äà ñå ñúãëàñè äà ñå íàçíà÷è ñúäåáíî-ïñèõèàòðè÷íà åêñïåðòèçà íà êëèåíòà ìó. Ïî-òðåâîæíî å ïîâåäåíèåòî ìó îáà÷å, êîãàòî òîé ðÿçêî ñå ðàçãðàíè÷àâà îò ïîçèöèÿòà íà êëèåíòà ñè è èçðàçÿâà èñêàíèÿ, êîèòî ñà â îñòðî ïðîòèâîðå÷èå ñ èñêàíèÿòà íà êëèåíòà ìó è ïîíÿêîãà ñ òåçè íà ïðîêóðîðà. Ïðèìåð â òîâà îòíîøåíèå å äåëî, êîåòî ÁÕÊ íàáëþäàâà â ÐÑ – Êàðëîâî, êúäåòî çàùèòíèê ïîèñêà ñòàöèîíàðíà ôîðìà íà çàäúë-æèòåëíî ëå÷åíèå çà ïàöèåíò, êîéòî èçðàçè ãîòîâíîñò äà ñå ëåêóâà àì-áóëàòîðíî, è ïðîêóðîðúò èçðàçè ñúùî ìíåíèå, ÷å àìáóëàòîðíî ëå÷åíèå å ïî-äîáðèÿò âàðèàíò. Êàêòî è èíòåðâþ ñ ïàöèåíò îò ÄÏÁ – Êúðäæàëè, êîéòî çàÿâè ïðåä ÁÕÊ, ÷å çàùèòíè÷êàòà ìó âúîáùå íå å ïîèñêàëà äà ðàçãîâàðÿ ñ íåãî ïðåäè çàñåäàíèÿòà. Òîé å èçðàçèë ãîòîâíîñò äà ñå ëåêó-âà ñòàöèîíàðíî â ñúäåáíî çàñåäàíèå, íî íå â ïðåäïîëàãàåìàòà áîëíèöà

28 ×ë. 158, àë. 4 ÇÇ.


30 30

ïîðàäè òîâà, ÷å å ëåêàð è ùå áúäå óíèçèòåëíî çà íåãî. Ñïîðåä ðåøåíèå-òî ïðîêóðîðúò ñå å ïîèíòåðåñóâàë çàùî ñå íàëàãà ñòàöèîíàðíî ëå÷åíèå â ÄÏÁ, à íå â äèñïàíñåð â ãðàäà ïî ìåñòîæèâååíå íà ïàöèåíòà, è åêñ-ïåðòêàòà å îòãîâîðèëà, ÷å ïðè÷èíàòà ñà ïî-äîáðèòå ìàòåðèàëíè óñëî-âèÿ. Òóê çàùèòíè÷êàòà îòíîâî å ïîääúðæàëà òåçàòà, ÷å å ïî-æåëàòåëíî êëèåíòúò é äà ñå ëåêóâà â ÄÏÁ. Òåçè ñèòóàöèè, àáñóðäíè ïî ñâîÿ õàðàê-òåð, ïîñòàâÿò è ñåðèîçíèÿ âúïðîñ îòíîñíî êà÷åñòâîòî íà ïðåäîñòàâÿíà-òà çàùèòà â ïîäîáåí ðîä äåëà è ñìèñúëà îò ñúùåñòâóâàíåòî é â òîçè âèä. ÁÕÊ, èçðàçÿâàéêè êàòåãîðè÷íîòî ñè íåîäîáðåíèå íà òàçè ïîðî÷íà ïðàêòèêà, ñìÿòà, ÷å å íåîáõîäèìî çàùèòíèöèòå, êîèòî îáèêíîâåíî ñå ÿâÿâàò ïî äåëà çà çàäúëæèòåëíî íàñòàíÿâàíå, äà ïðåìèíàâàò ñïåöèàëíî îáó÷åíèå è àêðåäèòàöèÿ âúâ âðúçêà ñ èçïúëíÿâàíåòî íà ôóíêöèèòå íà ñëóæåáíàòà çàùèòà.

Âòîðî, ïðèñúñòâèåòî íà ïñèõèàòúð ñå îñèãóðÿâà âèíàãè. Çà ñúæàëå-

íèå íåâèíàãè ìîæå äà ñå óñòàíîâè êàê òî÷íî ñå èçáèðà ïñèõèàòúðúò, êîéòî ó÷àñòâà â çàñåäàíèåòî, à è çàêîíúò íå çàäàâà ìåõàíèçúì çà èçáîðà ìó. Òîâà â ïîâå÷åòî ñëó÷àè íà íàñòàíåíè ïî ñïåøíîñò ïàöèåíòè å ñúîò-âåòíèÿò ëåêóâàù ëåêàð èëè íåãîâ êîëåãà îò ñúùîòî îòäåëåíèå. Â íÿêîè áîëíèöè ëåêàðÿò, êîéòî å äàë ìíåíèå â ñúäà, ñëåä òîâà èçãîòâÿ è åêñ-ïåðòèçàòà. Â äðóãè å íàëîæåíà ïðàêòèêàòà òåçè äâàìà åêñïåðòè äà ñà ðàçëè÷íè ïîðàäè ôèíàíñîâè ñúîáðàæåíèÿ – çà ðàâíî ðàçïðåäåëÿíå íà ñðåäñòâàòà îò åêñïåðòèçè, êîèòî ëåêàðèòå â åäíà áîëíèöà ïîëó÷àâàò. Äèðåêòîðèòå íà áîëíèöèòå è äèñïàíñåðèòå ñúùî ÿâíî âçèìàò ó÷àñòèå â ïúðâèòå çàñåäàíèÿ. Â ÄÏÁ – Êúðäæàëè, ñå ïîëó÷è èíôîðìàöèÿ çà òîâà, ÷å ÐÑ – ãð. Êúðäæàëè, íå ïîåìà ïúòíèòå ðàçõîäè íà åêñïåðòèòå è íå èì çàïëàùà çà ÿâÿâàíå íà ïúðâîòî çàñåäàíèå, êîãàòî äàâàò ìíåíèå.

Èíòåðåñ ïðåäñòàâëÿâàò èçêàçâàíèÿòà íà ëåêàðèòå íà òåçè ñúäåáíè

çàñåäàíèÿ. Â ÷àñò îò ñëó÷àèòå òå ìîòèâèðàò ïðåäïîëîæåíèåòî ñè, ÷å å íàëèöå ïñèõè÷íî çàáîëÿâàíå ñ êîíêðåòíèòå ïðîÿâè íà íàñòàíÿâàíîòî ëèöå, à â äðóãè ñâúðçâàò ñúâñåì äèðåêòíî íàëè÷èåòî íà óñòàíîâåíî è äàòèðàùî îò ãîäèíè ïñèõè÷íî çàáîëÿâàíå ñ íåïîñðåäñòâåíà îïàñíîñò îò èçâúðøâàíå íà ïðåñòúïëåíèå. Âñúùíîñò ñàìî íÿêîè îò ïñèõèàòðèòå, ó÷àñòâàùè â òåçè çàñåäàíèÿ, ðàçáèðàò, ÷å òÿõíàòà ôóíêöèÿ ñå èç÷åðïâà ñ òîâà äà óñòàíîâÿò „âåðîÿòíî íàëè÷èå íà ïñèõè÷íî ðàçñòðîéñòâî”29, à íå äà îïðåäåëÿò îùå êúì òîçè ìîìåíò îïàñíîñòòà, êîÿòî ïðîèçòè÷à îò íåãî. Çà èëþñòðàöèÿ íà äåéñòâèòåëíîòî ïîâåäåíèå íà ïñèõèàòðèòå â ñú-äåáíî çàñåäàíèå ñëóæè ñëåäíèÿò ïðèìåð íà ìíåíèå, èçðàçåíî îò åäèí

29 ×ë. 159, àë. 1 ÇÇ.


31 31

îò äèðåêòîðèòå íà ïñèõèàòðè÷íè áîëíèöè â ñòðàíàòà ïî âðåìå íà ïúð-âî çàñåäàíèå: „Ï. ñòðàäà îò ïàðàíîèäíà øèçîôðåíèÿ, õàëþöèíàòîðíî-ïàðàíîèäåí ñèíäðîì. Òîâà ãî ïðàâè ëè÷íîñò, îïàñíà çà ñåáå ñè è îêîë-íèòå. Ïðåäëàãàì äà ìó áúäå èçâúðøåíà åêñïåðòèçà.” Â ñúùîòî çàñåäà-íèå ïàöèåíòúò, çàïèòàí äàëè èñêà äà ñå ëåêóâà, å çàÿâèë „ñúãëàñåí ñúì ñ ïðåäëîæåíèåòî äà ìè ñå íàïðàâÿò èçñëåäâàíèÿ”. Òîâà çàñåäàíèå ñå å ñúñòîÿëî â ðàìêèòå íà 14 ìèíóòè, ñïîðåä òåêñòà íà ïðîòîêîëà îò íåãî. Ñúùèÿò ïñèõèàòúð çà äðóã ïàöèåíò â ïúðâî çàñåäàíèå å çàÿâèë: „Ê. ñòðàäà îò ïàðàíîèäíà øèçîôðåíèÿ ñ ïîðåäåí ïñèõîòè÷åí ïðèñòúï. Çà-áîëÿâàíåòî ïðåäñòàâëÿâà îïàñíîñò çà áëèçêèòå è çà ñúùèÿ.”

Òðåòî, â õîäà íà ñúäåáíîòî çàñåäàíèå ñå èçñëóøâàò ñâèäåòåëè (íàé-

÷åñòî áëèçêè ðîäíèíè íà íàñòàíÿâàíèÿ), êîèòî èçëàãàò îïèñàíèå íà ïðî-ÿâèòå íà íàñòàíÿâàíèÿ. À òå ñà: ïðåóñòàíîâÿâàíå íà ïðèåìà íà ëåêàðñòâà è ïîñëåäâàëèòå ïðîÿâè íà âåðáàëíà àãðåñèÿ, îòïðàâÿíå íà çàïëàõè çà óáèéñòâî, õâúðëÿíå íà êàìúíè ïî õîðà, ÷óïåíå íà ìåáåëè, ïàëåíå íà ïî-êúùíèíà, áåçðàçáîðíî èçõâúðëÿíå íà ïðåäìåòè îò äîìà, áåçïîêîåíå íà ñúñåäè ïðåç íîùòà ñ âèñîêî ãîâîðåíå è êðåùåíå, ñàìîíàðàíÿâàíå. Âñå ïàê áåøå óñòàíîâåíî, ÷å â íÿêîè îò çàñåäàíèÿòà ñâèäåòåëè íå ó÷àñòâàò.

2.7. Íàçíà÷àâàíå íà åêñïåðòèçà Â êðàÿ íà ïúðâîòî çàñåäàíèå, ñëåä êàòî óñòàíîâè, ÷å ëèöåòî âåðîÿò-

íî èìà ïñèõè÷åñêî ðàçñòðîéñòâî è ïîðàäè òîâà å íàëèöå îïàñíîñò çà íå-ãî, îêîëíèòå, áëèçêèòå è îáùåñòâîòî, ñúäúò íàçíà÷àâà èçâúðøâàíåòî íà åêñïåðòèçà, êàòî îïðåäåëÿ íåéíàòà ôîðìà (àìáóëàòîðíà èëè ñòàöèî-íàðíà)30, ëå÷åáíîòî çàâåäåíèå è âåùîòî ëèöå çà ïðîâåæäàíå íà åêñïåð-òèçàòà, êàêòî è ñðîêà çà èçâúðøâàíåòî é, êîéòî íå ìîæå äà å ïî-äúëúã îò 14 äíè, è íàñðî÷âà ñëåäâàùîòî çàñåäàíèå ïî äåëîòî, êîåòî ñå ïðî-âåæäà íå ïî-êúñíî îò 48 ÷àñà ñëåä çàâúðøâàíå íà åêñïåðòèçàòà31.

Ïðàêòèêàòà ïîêàçâà, ÷å ñúäúò ñå ñúîáðàçÿâà ñ ïðåäëîæåíàòà îò

ïñèõèàòúðà ôîðìà íà åêñïåðòèçàòà ïî÷òè âèíàãè. Ñàìî â ÎÄÏÇÑ – Âðàöà, áå ñúîáùåíî çà ñëó÷àé, ïðè êîéòî ñúäúò å ïîñòàíîâèë äà ñå èç-âúðøè àìáóëàòîðíà åêñïåðòèçà, âúïðåêè ÷å ëèöåòî áèëî ïðèåòî ñëåä îïèò äà óáèå ñâîé ðîäíèíà è ñïîðåä ëåêóâàùèÿ ãî ïñèõèàòúð íå áèëî àäåêâàòíî ëèöåòî äà áúäå âúðíàòî â ñåìåéñòâîòî ñè òàêà ñêîðî ñëåä ñå-ðèîçåí èíöèäåíò.

30 ×ë. 159, àë. 1 ÇÇ. 31 ×ë. 159, àë. 2 ÇÇ.


32 32

Ïî îòíîøåíèå îïðåäåëÿíåòî íà ëå÷åáíîòî çàâåäåíèå, â îáùèÿ ñëó-

÷àé ñúäúò ñå ïðîèçíàñÿ ñúîáðàçíî çàâåäåíèåòî, êúäåòî âå÷å ëèöåòî å íàñòàíåíî ïî ñïåøíîñò, èëè èçâúí òîçè ñëó÷àé – â íàé-áëèçêèÿ äèñïàí-ñåð èëè áîëíèöà ïî ìåñòîæèâååíå íà ëèöåòî.

Îïðåäåëÿíåòî íà âåùîòî ëèöå å ïðîöåäóðà, êîÿòî ïðîòè÷à ðàçëè÷-

íî â ðàçëè÷íèòå ñúäèëèùà. Â Ðàéîíåí ñúä – ãð. Ñîôèÿ, ñå íàçíà÷àâàò åêñïåðòè ïî ñïèñúê. Òîâà ñïîðåä äèðåêòîðà íà ÄÏÁ – ãð. Íîâè Èñêúð, å ïðîáëåì, çàùîòî ïàöèåíòèòå ñå äîâåæäàò â áîëíèöàòà ïðåç ïåðèîäà, êîãàòî òðÿáâà äà èì áúäå èçãîòâåíà åêñïåðòèçà îò åêñïåðòè îò ÎÄÏÇÑ – ãð. Ñîôèÿ. È îáðàòíî.

Â äðóãè ñúäèëèùà (ÐÑ – Ïàçàðäæèê, ÐÑ – Äîáðè÷, ÐÑ – Ëîâå÷, ÐÑ –

Ïëåâåí, ÐÑ – Òðîÿí, è äð.) ñå íàçíà÷àâà êàòî åêñïåðò ïñèõèàòúðúò, êîé-òî å ïðèñúñòâàë íà ïúðâî ñúäåáíî çàñåäàíèå è å äàë ìíåíèå çà èçãîòâÿ-íåòî íà åêñïåðòèçàòà. Â ñëó÷àé ÷å òàêà íàçíà÷åíèÿò ïñèõèàòúð îòêàæå äà èçâúðøè åêñïåðòèçà â ïúðâîòî ñúäåáíî çàñåäàíèå, ñå íàçíà÷àâà äðóã. Ñïîðåä ãëàâíèÿ ëåêàð íà ÄÏÁ – Ëîâå÷, åêñïåðòèçàòà íå áèâà äà ñå èç-ãîòâÿ îò åäèí ëåêàð, à îò òðèìà, çàùîòî èíà÷å ñå ïîåìà ïðåêàëåíî ãî-ëÿìà îòãîâîðíîñò. Òîé äàäå ïðèìåð ñ Ðàéîíåí ñúä – ãð. Ëåâñêè, êîéòî çà ðàçëèêà îò ñúäèëèùà â Ëîâå÷, Ïëåâåí, Òðîÿí, Ëóêîâèò âèíàãè íàçíà÷à-âà òðîéíè åêñïåðòèçè. Îò ïðåãëåä íà äîêóìåíòèòå â áîëíèöàòà ñå óñòà-íîâè, ÷å â ÐÑ – ãð. Ëîâå÷, ìíåíèå çà íàñòàíÿâàíå ñå èçïðàùà â ñðàâíè-òåëíî âèñîê áðîé îò ñëó÷àèòå îò äèðåêòîðà íà áîëíèöàòà, êîéòî ñëåä òîâà ñå è íàçíà÷àâà çà åêñïåðò îò ñúäà.

Â ÄÏÁ – Ñåâëèåâî, è ÄÏÁ – Öàðåâ áðîä, ïñèõèàòúðúò, êîéòî èç-

âúðøâà åêñïåðòèçàòà, ñå îïðåäåëÿ îò ãëàâíèÿ ëåêàð. Â ÄÏÁ – Öàðåâ áðîä, ïðè ðàçïðåäåëåíèåòî íà åêñïåðòèçèòå èìà âúòðåøíà ëîÿëíîñò ìåæäó ëåêàðèòå è äèðåêòîðúò ñå îïèòâà äà ðàçïðåäåëÿ ñïðàâåäëèâî òåõíèòå ÿâÿâàíèÿ ïðåä ñúäà. Íàïðèìåð, àêî äàäåí ëåêàð ñå å ÿâèë íà çàñåäàíèå, çà äà äàäå ìíåíèå çà íàëè÷èå íà ïñèõè÷íà áîëåñò ïðè äåëàòà çà çàäúëæèòåëíî íàñòàíÿâàíå çà åêñïåðòèçà (15 ëâ.), äðóã èçãîòâÿ åêñ-ïåðòèçàòà ïî äåëîòî çà íàñòàíÿâàíå íà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå (30 ëâ.). Èìàëî å è ñëó÷àè, â êîèòî óñòíî ñå äàâà åêñïåðòèçà â ñúäà çà íàñòàíÿ-âàíå íà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå îùå â õîäà íà çàñåäàíèåòî çà çàäúëæè-òåëíî íàñòàíÿâàíå çà åêñïåðòèçà, íàïðèìåð êîãàòî ïàöèåíòúò å äîáðå ïîçíàò íà ïñèõèàòúðà è ñå âîäè íà îò÷åò. Â òåçè ñëó÷àè ïàöèåíòúò äè-ðåêòíî ñå íàñòàíÿâà â áîëíèöàòà íà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå.


33 33

Ñðîêîâåòå çà èçãîòâÿíå íà åêñïåðòèçà ñà 7 èëè 14 äíè. Íÿêîè ñúäè-ëèùà íå îïðåäåëÿò ñðîê (ÐÑ – Ãàáðîâî, ÐÑ – Ñåâëèåâî, è äð.), à íàñðî÷âàò çàñåäàíèå äâå ñåäìèöè ñëåä ïúðâîòî è òîâà åñòåñòâåíî îïðåäåëÿ ñðîêà íà åêñïåðòèçàòà. Âïå÷àòëåíèåòî íà ÁÕÊ îò èíòåðâþòàòà ñ ïñèõèàòðè å, ÷å òå íàìèðàò çà äîñòàòú÷åí è îïòèìàëåí òîçè ñðîê. Ñïîðåä íÿêîè ïñèõèàòðè äîðè åêñïåðòèçà ìîæå äà áúäå èçãîòâåíà çà ïîçíàòè, õðîíè÷íè è ìíî-ãîêðàòíî õîñïèòàëèçèðàíè ïàöèåíòè çà 4 äî 7 äíè. Â ÎÄÏÇÑ – Ñîôèÿ, ÁÕÊ ïîëó÷è èíôîðìàöèÿ, ÷å íà ïúðâî ñúäåáíî çàñåäàíèå ñå îïðåäåëÿ êàêòî ñðîêúò çà èçãîòâÿíå íà åêñïåðòèçà (îò 3 äî 10 äíè), òàêà è äàòàòà è ÷àñúò íà ñëåäâàùîòî ñúäåáíî çàñåäàíèå. Â ÎÄÏÇÑ – Äîáðè÷, ñúäúò äàâà îêîëî ñåäìèöà çà èçãîòâÿíå íà åêñïåðòèçà. Åäèíñòâåíàòà ïðè÷èíà, ïîðà-äè êîÿòî ïîíÿêîãà ñðîêúò íå ìîæå äà áúäå ñïàçåí, å, êîãàòî åêñïåðòèçàòà å àìáóëàòîðíà è ïàöèåíòúò íå ñå ÿâÿâà. Â òåçè ñëó÷àè, àêî ñðîêúò, îïðå-äåëåí çà èçâúðøâàíå íà åêñïåðòèçàòà, ñå îêàæå íåäîñòàòú÷åí, ïî èçêëþ-÷åíèå ñúäúò ìîæå â îòêðèòî çàñåäàíèå äà ãî óäúëæè åäíîêðàòíî, íî ñ íå ïîâå÷å îò 10 äíè32. ÁÕÊ íå ïîïàäíà íà òàêèâà ñëó÷àè.

2.8. Èçãîòâÿíå íà ñúäåáíî-ïñèõèàòðè÷íè åêñïåðòèçè Îòíîñíî èçãîòâÿíåòî íà åêñïåðòèçèòå, çàêîíúò ðàçïîðåæäà ñàìî òå äà

ñå ïðîâåæäàò ïî ðåä, îïðåäåëåí ñ íàðåäáà íà ìèíèñòúðà íà çäðàâåîïàçâà-íåòî è ìèíèñòúðà íà ïðàâîñúäèåòî33, äà íå ñå ïðîâåæäà ëå÷åíèå, äîêàòî ñå èçãîòâÿò, îñâåí ïðè ñïåøíè ñúñòîÿíèÿ èëè ñëåä èçðàçåíî èíôîðìèðàíî ñúãëàñèå îò ëèöåòî 34 è åäíîâðåìåííî ñ åêñïåðòèçàòà âåùîòî ëèöå äà äàäå ñòàíîâèùå çà ñïîñîáíîñòòà íà ëèöåòî äà èçðàçÿâà èíôîðìèðàíî ñúãëàñèå çà ëå÷åíèå, äà ïðåäëîæè ëå÷åíèå çà êîíêðåòíîòî çàáîëÿâàíå è äà ïðåïî-ðú÷à ëå÷åáíè çàâåäåíèÿ, â êîèòî òî ìîæå äà ñå ïðîâåäå35.

Íà 13.05.2005 ã. áå èçäàäåíà íàðåäáà îò ìèíèñòúðà íà çäðàâåîïàçâà-

íåòî è ìèíèñòúðà íà ïðàâîñúäèåòî îòíîñíî èçãîòâÿíåòî íà ñúäåáíî-ïñèõèàòðè÷íè åêñïåðòèçè çà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå36. Â íåÿ ñå èçÿñíÿâàò îñíîâíèòå çàäà÷è íà ïîäîáíà åêñïåðòèçà, à èìåííî: 1. íåîáõîäèìîñòòà îò çàäúëæèòåëíî íàñòàíÿâàíå è ëå÷åíèå íà ëèöåòî, êîåòî ñå íóæäàå îò

32 ×ë. 159, àë. 3 ÇÇ. 33 ×ë. 160, àë. 1 ÇÇ. 34 ×ë. 160, àë. 2 ÇÇ. 35 ×ë. 160, àë. 3 ÇÇ. 36 Íàðåäáà ¹ 16 îò 13.05.2005 ã. çà ñúäåáíî-ïñèõèàòðè÷íèòå åêñïåðòèçè çà çàäúëæèòåëíî

íàñòàíÿâàíå è ëå÷åíèå íà ëèöà ñ ïñèõè÷íè ðàçñòðîéñòâà, ÄÂ, áð. 45 îò 31.05.2005 ã. (íàêðàòêî Íàðåäáà ¹ 16).


34 34

ñïåöèàëíè ãðèæè; 2. íåîáõîäèìîñòòà îò ïðåêðàòÿâàíå èëè ïðîäúëæà-âàíå íà çàäúëæèòåëíîòî ìó íàñòàíÿâàíå è ëå÷åíèå.

Êîìïåòåíòåí äà èçâúðøè åêñïåðòèçà å ëåêàð ñ ïðèçíàòà ñïåöèàë-

íîñò ïî ïñèõèàòðèÿ è ñàìî ïî èçêëþ÷åíèå, àêî â íàñåëåíîòî ìÿñòî íÿìà òàêúâ ñïåöèàëèñò, êàòî åêñïåðò ìîæå äà ñå íàçíà÷è ëåêàð, ðàáîòèë íàé-ìàëêî äâå ãîäèíè â ëå÷åáíî çàâåäåíèå çà ñòàöèîíàðíà ïñèõèàòðè÷íà ïîìîù37. Ïî îòíîøåíèå íà ìàëîëåòíè è íåïúëíîëåòíè ñúäåáíî-ïñèõè-àòðè÷íàòà åêñïåðòèçà çà çàäúëæèòåëíî íàñòàíÿâàíå è ëå÷åíèå ñå èç-âúðøâà â ïðèñúñòâèå íà ïñèõîëîã.

Ñúäåáíî-ïñèõèàòðè÷íà åêñïåðòèçà çà ïðåêðàòÿâàíå èëè ïðîäúëæà-

âàíå íà çàäúëæèòåëíîòî ëå÷åíèå ñå èçâúðøâà íà âñåêè òðè ìåñåöà îò ëå÷åáíîòî çàâåäåíèå, êàòî âúç îñíîâà íà íåÿ ðàéîííèÿò ñúä ïî ìåñòîíà-õîæäåíèåòî íà çàâåäåíèåòî ñëóæåáíî ñå ïðîèçíàñÿ çà ïðåêðàòÿâàíå èëè ïðîäúëæàâàíå íà ëå÷åíèåòî ñ ðåøåíèå38. Ïî îòíîøåíèå íà òàçè ðàçïî-ðåäáà ñå íàáëþäàâà ïðîòèâîðå÷èå ñúñ çàêîíà, êîéòî ïðåäâèæäà òàêàâà åêñïåðòèçà äà ñå èçãîòâÿ, êîãàòî ñå ïðåêðàòÿâà ïðåäñðî÷íî çàäúëæè-òåëíîòî ëå÷åíèå, à íå âúâ âñè÷êè ñëó÷àè íà ïðåêðàòÿâàíåòî ìó. Èìåí-íî òîâà ïîðàæäà âåðîÿòíî îáúðêâàíå ñðåä ïñèõèàòðèòå è âîäè äî ñõâà-ùàíåòî, ÷å å íóæíî äà ñå èçãîòâÿ åêñïåðòèçà â êðàÿ íà ïîñòàíîâåíèÿ ñðîê íà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå çà âñåêè ïàöèåíò. Äîêîëêîòî çàêîíúò èìà ïî-âèñøà ñèëà, òî áè ñëåäâàëî äà ñå ñïàçâà íåãîâàòà ðàçïîðåäáà, à íå òàçè íà íàðåäáàòà.

Ðåêâèçèòèòå è ôîðìàòà íà åêñïåðòèçàòà ñå óðåæäàò ïîäðîáíî â

÷ë. 14 îò íàðåäáàòà. Òÿ òðÿáâà äà å ïèñìåíà è ñå ñúñòîè îò óâîä, äàííè îò ïñèõèàòðè÷íîòî èçñëåäâàíå, åêñïåðòíî îáñúæäàíå è çàêëþ÷åíèå. Óâîäúò âêëþ÷âà: èìå, äëúæíîñò è ñëóæåáåí àäðåñ íà ëèöåòî, êîåòî å áèëî íàçíà÷åíî äà èçâúðøè åêñïåðòèçàòà, ñúîòâåòíî íà ëèöàòà, àêî åê-ñïåðòèòå ñà íÿêîëêî; èìå è àäðåñ íà ëèöåòî, çà êîåòî å áèëî îòïðàâåíî èñêàíåòî çà çàäúëæèòåëíî íàñòàíÿâàíå è ëå÷åíèå â ëå÷åáíî çàâåäåíèå; íà êàêâî îñíîâàíèå å èçâúðøåíà åêñïåðòèçàòà; êúäå å èçâúðøåíà; ôîð-ìà íà ïðîâåæäàíå íà åêñïåðòèçàòà; çàäà÷è íà åêñïåðòèçàòà39.

Äàííèòå îò ïñèõèàòðè÷íîòî èçñëåäâàíå âêëþ÷âàò: àíàìíåçíè ñâåäå-

íèÿ ñ ïîñî÷âàíå íà èçòî÷íèêà èì; ñâåäåíèÿ îò âñè÷êè äîïúëíèòåëíî

37 ×ë. 5 îò Íàðåäáà ¹ 16. 38 ×ë. 8 îò Íàðåäáà ¹ 16. 39 ×ë. 14, àë. 2 îò Íàðåäáà ¹ 16.


35 35

ñúáðàíè äîêóìåíòè, îñîáåíî çà çäðàâîñëîâíîòî ñúñòîÿíèå íà ëèöåòî; ðå-çóëòàòèòå îò öÿëîñòíîòî òåëåñíî, íåâðîëîãè÷íî è ïñèõè÷íî èçñëåäâàíå, îò ïðîâåäåíèòå ëàáîðàòîðíè è àïàðàòíè èçñëåäâàíèÿ è êîíñóëòàöèè ñ äðóãè ñïåöèàëèñòè; äàííè çà ïîâåäåíèåòî íà ëèöåòî ïî âðåìå íà åêñïåð-òèçàòà; äàííè çà ïðîâåäåíîòî ëå÷åíèå, àêî å èìàëî òàêîâà40.

Åêñïåðòíîòî îáñúæäàíå ñúäúðæà ïîäðîáíè íàó÷íîîáîñíîâàíè àíà-

ëèçè: íà ñåìåéíàòà, âêëþ÷èòåëíî íàñëåäñòâåíàòà, è ñîöèàëíàòà àíàì-íåçà, íà öÿëîñòíîòî áèîëîãè÷íî, ïñèõè÷íî è ñîöèàëíî ðàçâèòèå íà ëè-öåòî, íà ìèíàëèòå çàáîëÿâàíèÿ è ñåãàøíîòî ìó çäðàâîñëîâíî ñúñòîÿ-íèå; äèàãíîçà íà ëè÷íîñòòà è íà êîãíèòèâíèÿ êàïàöèòåò; àíàëèç íà ïñè-õè÷íîòî ñúñòîÿíèå íà ëèöåòî è îöåíêà íà âèäà è ñòåïåíòà íà ðèñêà, ñâúðçàí ñ åâåíòóàëíîòî çàáîëÿâàíå; äèàãíîçàòà íà ïñèõè÷íîòî çàáîëÿ-âàíå è îòðàæåíèåòî íà óñòàíîâåíàòà áîëåñò âúðõó êðèòåðèèòå çà ðàç-áèðàíå è ðúêîâîäåíå íà ïîñòúïêèòå ñ îãëåä ïîñòàâåíèòå çàäà÷è íà åêñ-ïåðòèçàòà; êîìïëåêñåí àíàëèç íà áèîïàòîãðàôñêèòå, êëèíè÷íèòå è ïñè-õîëîãè÷íèòå îáñòîÿòåëñòâà, êîèòî èìàò îòíîøåíèå êúì ïîñòàâåíèòå ïðåä åêñïåðòèçàòà çàäà÷è41.

Â çàêëþ÷åíèåòî ñå îòðàçÿâàò: íàó÷íîîáîñíîâàíèòå èçâîäè ïî ïîñ-

òàâåíàòà çàäà÷à – îêîí÷àòåëíà, ÿñíî ôîðìóëèðàíà äèàãíîçà è ñúäåá-íîïñèõèàòðè÷íà îöåíêà; îòãîâîðèòå íà äîïúëíèòåëíî ïîñòàâåíèòå ïðåä åêñïåðòèçàòà âúïðîñè; ñòàíîâèùåòî çà ñïîñîáíîñòòà íà ëèöåòî äà èçðàçÿâà èíôîðìèðàíî ñúãëàñèå çà ëå÷åíèå; ïðåäëîæåíèåòî çà ëå÷åíèå íà êîíêðåòíîòî çàáîëÿâàíå ïðè ñúîáðàçÿâàíå ñ îñíîâíèòå ïðèíöèïè, óñòàíîâåíè â ÷ë. 148 îò Çàêîíà çà çäðàâåòî, è ëå÷åáíèòå çàâåäåíèÿ, â êîèòî òî ìîæå äà ñå ïðîâåäå42.

Íàðåäáàòà ðàçïîðåæäà è âñè÷êè ñúäåáíî-ïñèõèàòðè÷íè åêñïåðòèçè

ïî òàçè íàðåäáà äà ñå ðåãèñòðèðàò â ñïåöèàëíî ñúçäàäåí çà öåëòà æóð-íàë, êàòî êîïèÿòà îò òÿõ ñå ñúõðàíÿâàò â àðõèâà íà ñúîòâåòíîòî ëå÷åáíî çàâåäåíèå çà ñðîê îò 10 ãîäèíè43.

Èçñëåäîâàòåëèòå íà ÁÕÊ íÿìàõà âúçìîæíîñò äà âèäÿò ñúäåáíî-

ïñèõèàòðè÷íè åêñïåðòèçè âúâ âñè÷êè ïîñåòåíè áîëíèöè è äèñïàíñåðè ïîðàäè òîâà, ÷å òå íå ñå ñúõðàíÿâàõà â ëè÷íèòå äîñèåòà íà ïàöèåíòèòå. Ìîæå äà ñå çàêëþ÷è, ÷å íå å íàëèöå íèòî åäèííî çàêîíîâî èçèñêâàíå, 40 ×ë. 14, àë. 3 îò Íàðåäáà ¹ 16. 41 ×ë. 14, àë. 4 îò Íàðåäáà ¹ 16. 42 ×ë. 14, àë. 5 îò Íàðåäáà ¹ 16. 43 ×ë. 17 îò Íàðåäáà ¹ 16.


36 36

íèòî óíèôèöèðàíà ïðàêòèêà ïî ñúõðàíÿâàíå íà åêñïåðòèçèòå ñëåä èç-ãîòâÿíåòî èì. Íàïðèìåð â ÎÄÏÇÑ – Ðóñå, ÄÏÁ – Ïàòàëåíèöà, è ÄÏÁ – Ðàäíåâî, ìîæåõà äà ñå âèäÿò åêñïåðòèçè â äîñèåòàòà íà ïî÷òè âñåêè îò ïàöèåíòèòå íà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå, äîêàòî â ÄÏÁ – Íîâè Èñêúð, íàïðèìåð íå áåøå âèäÿíà íèòî åäíà44, à çà ñúäúðæàíèåòî èì ñå ñúäåøå îò ñúäåáíèòå ðåøåíèÿ, êîèòî ãè ïðåðàçêàçâàò â íÿêîè ÷àñòè. Îò ãëåäíà òî÷êà íà ôîðìàòà ÁÕÊ íå óñòàíîâè ðàçíîîáðàçèå ïðè èçãîòâÿíå íà åêñ-ïåðòèçèòå çà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå. Òàêà çàäàäåíèòå îò íàðåäáàòà ôîðìà è ðåêâèçèòè áÿõà íàëè÷íè âúâ âñè÷êè ïîñåòåíè ñòàöèîíàðè. Â íÿêîè îò åêñïåðòèçèòå íå ñå ïðåäëàãàøå ñðîê çà ëå÷åíèå, íî òîâà áÿõà åäèíè÷íè ñëó÷àè. Âñå ïàê íîâîâúâåäåíîòî èçèñêâàíå çà ïðåöåíêà íà ñïîñîáíîñòòà íà ïàöèåíòà äà äàâà èíôîðìèðàíî ñúãëàñèå ÿâíî ïðåäèç-âèêâàøå òðóäíîñòè çà ïîâå÷åòî ïñèõèàòðè. Çàòîâà â òîâà îòíîøåíèå ñå íàáëþäàâàõà ðàçëè÷íè ïðàêòèêè.

Â ïîñåòåíèòå ñòàöèîíàðè ñå ñïàçâàøå èçèñêâàíåòî çà ïðîèçíàñÿíå

ïî îòíîøåíèå íà èíôîðìèðàíîòî ñúãëàñèå íà ïàöèåíòà îò åêñïåðòà, êîéòî èçâúðøâà åêñïåðòèçàòà. Ìàêàð äà å íåÿñíî êàê òî÷íî ñå èçâúðø-âà òàçè ïðåöåíêà, ñå íàáëþäàâàò ðàçëè÷íè çàêëþ÷åíèÿ îò ïñèõèàòðè îò ðàçëè÷íè áîëíèöè ïðè ñõîäíè ñèòóàöèè è ïàöèåíòè. Íàïðèìåð â ÄÏÁ – Öåðîâà êîðèÿ, ñàìî çà åäèí ïàöèåíò îò ïðåìèíàëèòå ïðåç ïúðâèòå 5 ìåñåöà íà 2005 ã. å äàäåíî ìíåíèå, ÷å ìîæå äà äàâà èíôîðìèðàíî ñúãëà-ñèå çà ëå÷åíèå. Â ÎÄÏÇÑ – Âðàöà, è ÄÏÁ –Êúðäæàëè (ïàöèåíòè ñ åêñ-ïåðòèçè îò ÎÄÏÇÑ – Õàñêîâî), ÄÏÁ – Íîâè Èñêúð, ÄÏÁ – Êàðëóêîâî, ñúùî ñå ïðåöåíÿâà, ÷å ïàöèåíòèòå íå ìîãàò äà äàâàò èíôîðìèðàíî ñúã-ëàñèå è çà òÿõ ïðåäèìíî òàêîâà å ïðèñúäåíî äà äàâàò ðîäèòåëè è ïðåä-ñòàâèòåëè íà îáùèíèòå. Â åäíî îò ñúäåáíèòå ðåøåíèÿ â ÄÏÁ – Êúðäæà-ëè, áåøå ïðåäàäåíî çàêëþ÷åíèåòî íà ñúäåáíî-ïñèõèàòðè÷íàòà åêñïåð-òèçà îòíîñíî ñïîñîáíîñòòà çà äàâàíå íà èíôîðìèðàíî ñúãëàñèå òâúðäå íåÿñíî: „ñúùåñòâóâà èíôîðìèðàíî ñúãëàñèå çà òîâà äàëè ëèöåòî èñêà äà ñå ëåêóâà è êàêâî ùå å ëå÷åíèåòî, íî êúì íàñòîÿùèÿ ìîìåíò íå ìîæå äà èçðàçÿâà èíôîðìèðàíîñò è íÿìà ñúçíàíèå çà áîëåñò”. Â ÄÏÁ – Ïàòà-ëåíèöà, áåøå èçðàáîòåíà øàáëîííà ôðàçà, êîÿòî ñå ïîâòàðÿøå âúâ âñè÷êè ïðåãëåäàíè åêñïåðòèçè è òÿ å: „ñëåä òðèäíåâåí ïðåñòîé ïàöèåí-òúò äàäå ñúãëàñèå çà ëå÷åíèå ñ íåâðîëåïòèöè è ìîæå äà èçðàçÿâà èí-ôîðìèðàíî ñúãëàñèå”. Òàì âñè÷êè ïàöèåíòè íà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå áÿõà ïðåöåíåíè êàòî ñïîñîáíè äà äàâàò èíôîðìèðàíî ñúãëàñèå çà ëå÷å-íèå. Â çàêëþ÷åíèÿòà îò åêñïåðòèçèòå áå çàïèñàíî, ÷å çà ñúîòâåòíèÿ ïà-

44 Ïî-êúñíî â ðàçãîâîð ñ ä-ð Ãåðäæèêîâ áå óñòàíîâåíî, ÷å òå ñå ñúõðàíÿâàò â åäíà

êàíöåëàðèÿ â áîëíèöàòà è íÿìà ïðàêòèêà äà ñå ïðèëàãàò êúì äîñèåòàòà.


37 37

öèåíò „ñå ïðåäëàãà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå â ÄÏÁ – Ïàòàëåíèöà, â ñúîò-âåòñòâèå ñ ïðàâèëàòà íà äîáðàòà ìåäèöèíñêà ïðàêòèêà è ìåäèöèíñêè ñòàíäàðòè çà ëå÷åíèå íà ïñèõè÷íè çàáîëÿâàíèÿ”. Â íÿêîè îò ñúäåáíèòå ðåøåíèÿ, áàçèðàíè íà òåçè åêñïåðòèçè, íÿìà èçðè÷åí çàïèñ çà ëèöåòî, êîåòî äà äàâà èíôîðìèðàíî ñúãëàñèå çà ëå÷åíèå íà íàñòàíÿâàíèÿ. Â ÄÏÁ – Öàðåâ áðîä, åêñïåðòèòå ñúùî ïðåöåíÿâàò, ÷å ïàöèåíòèòå ïðå-äèìíî ìîãàò äà äàâàò ñúãëàñèå çà ëå÷åíèåòî ñè.

Â ÄÏÁ – Êàðâóíà, çà ñúæàëåíèå, â ÷àñò îò ñúäåáíèòå ðåøåíèÿ íå

ñòàâàøå ÿñíî êîé òðÿáâà äà äàâà èíôîðìèðàíî ñúãëàñèå çà ëå÷åíèå íà çàäúëæèòåëíî íàñòàíÿâàíèòå. Äîðè êîãàòî ñúãëàñèå òðÿáâàøå äà äàâà ëèöå îò îáùèíàòà, òàêîâà íå áåøå íàçíà÷åíî è ñúãëàñèå èëè íå áå äàäå-íî, èëè áå äàäåíî îò ñàìèÿ ïàöèåíò â ïðîòèâîðå÷èå íà ïîñòàíîâåíîòî îò ñúäà. Íå ñòàâàøå ÿñíî è êàê åêñïåðòúò ïðåöåíÿâà ñïîñîáíîñòòà íà ïàöèåíòà çà äàâàíå íà èíôîðìèðàíî ñúãëàñèå, íî ñå íàëàãàøå èçâîäúò, ÷å âåðîÿòíî òîâà èìà âðúçêà íàé-âå÷å ñ êðèòè÷íîñòòà íà ïàöèåíòà êúì çàáîëÿâàíåòî ìó. Âïå÷àòëåíèå ïðàâåøå, ÷å âúïðîñúò çà âúçìîæíîñòòà çà äàâàíå íà èíôîðìèðàíî ñúãëàñèå âúîáùå íå ôèãóðèðà â çàêëþ÷åíèÿ-òà íà ïðåãëåäàíèòå åêñïåðòèçè, èçãîòâåíè â ÄÏÁ – Êàðâóíà, çà ïðîäúë-æàâàíå ñðîêà íà çàäúëæèòåëíîòî ëå÷åíèå, à îðãàíúò, ïîñòàíîâèë åêñ-ïåðòèçàòà, ñúùî áå ïîèñêàë îòãîâîð íà òîçè âúïðîñ â ïîñòàíîâëåíèåòî. Âîäåí îò òîçè ôîðìàò íà åêñïåðòèçàòà, Ðàéîííèÿò ñúä â ãð. Áàë÷èê íàïðèìåð, ñúùî íå êîìåíòèðàøå â ñúäåáíèòå ðåøåíèÿ âúïðîñà çà èí-ôîðìèðàíîòî ñúãëàñèå. Â ïðåãëåäàíèòå ñúäåáíè ðåøåíèÿ îò äðóãè ñú-äèëèùà òîçè ïðîáëåì íå ñúùåñòâóâàøå.

Â ïðî÷åòåíèòå åêñïåðòèçè (òàì, êúäåòî áÿõà íàëè÷íè è äîñòúïíè â

äîñèåòàòà íà ïàöèåíòèòå) ÁÕÊ çàáåëÿçà, ÷å íåðÿäêî åêñïåðòèòå ïðîêàð-âàò ïðè÷èíî-ñëåäñòâåíà âðúçêà ìåæäó íåæåëàíèåòî íà ïàöèåíòà äà äà-äå èíôîðìèðàíî ñúãëàñèå è ëèïñàòà íà âúçìîæíîñò äà äàâà òàêîâà, ò.å. „îòêàçâà äà äàâà èíôîðìèðàíî ñúãëàñèå, ñëåäîâàòåëíî íå ìîæå äà äàâà èíôîðìèðàíî ñúãëàñèå”. ÁÕÊ íàìèðà òàçè ïðàêòèêà çà ïîðî÷íà è íåçà-êîíîñúîáðàçíà.

2.9. Ëå÷åíèå â ïåðèîäà íà èçãîòâÿíå íà åêñïåðòèçà Âúïðåêè ÷å çàêîíúò è íàðåäáàòà ÿñíî îïðåäåëÿò ïðè êàêâè óñëîâèÿ

ìîæå äà ñå èçâúðøâà ëå÷åíèå íà ïàöèåíò, íàñòàíåí çà åêñïåðòèçà ïðåç ïåðèîäà, â êîéòî ìó ñå èçãîòâÿ òàêàâà, â ïñèõèàòðè÷íèòå ñòàöèîíàðè ñå íàáëþäàâà äîíÿêúäå àðîãàíòíàòà ïðàêòèêà ïàöèåíòè äà áúäàò óáåæäà-âàíè äà ïðèåìàò ìåäèêàìåíòè, áåç äà ñà â ò.íàð. ñïåøíî ñúñòîÿíèå. Íå


38 38

áÿõà îòêðèòè ñëó÷àè íà ïðèëàãàíå íà ëå÷åíèå íà òàêèâà ïàöèåíòè â ÄÏÁ – Öåðîâà êîðèÿ, ÄÏÁ – Öàðåâ áðîä, ÄÏÁ – Íîâè Èñêúð. Â ÎÄÏÇÑ – Äîáðè÷, òîâà ñå ïðàâè ñàìî ïðè ñïåøíè ñúñòîÿíèÿ, â ÄÏÁ – Êàðâóíà, íÿìà ïàöèåíòè çà åêñïåðòèçà, à â îñòàíàëèòå ïñèõèàòðè÷íè áîëíèöè è äèñïàíñåðè ïàöèåíòèòå ñå ïîäëàãàò íà ëå÷åíèå, äîêàòî èì ñå èçãîòâÿ åêñïåðòèçà.

2.10. Íàñðî÷âàíå è ïðîòè÷àíå íà âòîðî çàñåäàíèå Â ïîâå÷åòî áîëíèöè è äèñïàíñåðè ÁÕÊ íå óñòàíîâè ïðîáëåìè ñ íàñ-

ðî÷âàíå íà çàñåäàíèå ñëåä èçãîòâÿíå íà åêñïåðòèçàòà. Â íÿêîè ñëó÷àè òîâà ñòàâà íåçàáàâíî, à â äðóãè – äî 48 ÷àñà ñëåä ïîëó÷àâàíå íà åêñïåð-òèçàòà. Ñàìî â ÄÏÁ – Öåðîâà êîðèÿ, ïîñëåäâàùîòî ñúäåáíî çàñåäàíèå ñëåä èçãîòâÿíå íà åêñïåðòèçàòà ñå íàñðî÷âà äî òðè äíè. Ïðîáëåì âúç-íèêâà, êîãàòî ñúäúò îòìåíè çàñåäàíèåòî ïîðàäè áîëåñò íà ñúäèÿòà, íå-ðåäîâíî ïðèçîâàâàíå è äð. Â òàêèâà ñëó÷àè ñëåäâàùîòî çàñåäàíèå å íå ïî-ðàíî îò ñåäìèöà è íå ïî-êúñíî îò äâå ñåäìèöè.

Îïðåäåëåíèåòî íà ñúäà çà íàçíà÷àâàíå íà åêñïåðòèçàòà ïîäëåæè íà

îáæàëâàíå ñ ÷àñòíà æàëáà èëè ïðîòåñò â òðèäíåâåí ñðîê. Îáæàëâàíåòî ñïèðà ïðîâåæäàíåòî íà åêñïåðòèçàòà îñâåí àêî ñúäúò ïîñòàíîâè äðó-ãî45. Îêðúæíèÿò ñúä ñå ïðîèçíàñÿ â îòêðèòî çàñåäàíèå. Ñàìî â ÄÏÁ – Öåðîâà êîðèÿ, å èìàëî åäèí ñëó÷àé íà îáæàëâàíå íà îïðåäåëåíèå çà íàçíà÷àâàíå íà åêñïåðòèçà. Â îñòàíàëèòå áîëíèöè è äèñïàíñåðè íå áå ñúîáùåíà òàêàâà ïðàêòèêà.

Îáèêíîâåíî ïðè ðåäîâíî ïðèçîâàâàíå íà ñòðàíèòå äåëàòà çà çàäúë-

æèòåëíî íàñòàíÿâàíå è ëå÷åíèå ïðîòè÷àò â äâå çàñåäàíèÿ. Íà âòîðîòî è ïîñëåäíî çàñåäàíèå ñúäúò, ñëåä êàòî èçñëóøà ëèöåòî îòíîñíî çàêëþ÷å-íèåòî íà ñúäåáíî-ïñèõèàòðè÷íàòà åêñïåðòèçà, òðÿáâà äà ñå ïðîèçíåñå ïî äåëîòî ñ ðåøåíèå âúç îñíîâà íà ñúáðàíèòå äîêàçàòåëñòâà46.

Ìàêàð è äà íå áÿõà ñïîäåëåíè è óñòàíîâåíè ïðîñðî÷âàíèÿ (îñâåí â

ÄÏÁ – Êàðëóêîâî, è ÄÏÁ – Íîâè Èñêúð, îòíîñíî ÐÑ – Ñîôèÿ) èëè äðóãè ïðîáëåìè çà îïðåäåëÿíå íà äàòàòà è ïðîâåæäàíå íà âòîðîòî çàñåäàíèå, âñå ïàê èíòåðâþòà ñ ïàöèåíòè ïîêàçàõà, ÷å èìà òàêèâà, êîèòî íå ñà ïðè-ñúñòâàëè íà òÿõ. Òàêà òå íå ñà ðàçáðàëè çà ñúäúðæàíèåòî íà åêñïåðòèçà-òà, çà ñúäúðæàíèåòî íà ðåøåíèåòî è çà âúçìîæíîñòòà äà ãî îáæàëâàò,

45 ×ë.161, àë. 1 ÇÇ. 46 ×ë.162, àë. 1 ÇÇ.


39 39

àêî íå ñà ñúãëàñíè ñ íåãî. Íî äîðè è òåçè ïàöèåíòè, êîèòî ñïîäåëèõà, ÷å ñà áèëè íà çàñåäàíèÿòà, êàêòî è òåçè, êîèòî èçñëåäîâàòåëè íà ÁÕÊ âèäÿ-õà ïðè íàáëþäåíèå íà òàêèâà çàñåäàíèÿ, áÿõà â ñúñòîÿíèå, êîåòî íå èì ïîçâîëÿâàøå äà ðàçáèðàò è äà ó÷àñòâàò â õîäà íà çàñåäàíèåòî. Òå íå ïðèåìàõà è íàçíà÷åíèÿ ñëóæåáåí çàùèòíèê êàòî òåõåí çàùèòíèê è ÷åñ-òî äîðè ïî âðåìå íà çàñåäàíèåòî íå îáùóâàõà ïîìåæäó ñè. Íåùî ïîâå-÷å, êîãàòî íàñòàíÿâàíèÿò ïðàâåøå íÿêàêúâ êîìåíòàð èëè îòãîâàðÿøå íà âúïðîñè íà ñúäèÿòà, òå íÿìàõà íèêàêâî çíà÷åíèå, à â íÿêîè çàñåäà-íèÿ ñúäèè ïðîÿâÿâàõà îòêðèòî ïàòåðíàëèñòè÷íî èëè âðàæäåáíî îòíî-øåíèå êúì ïàöèåíòà.

Ïî âðåìå íà ñúäåáíèòå çàñåäàíèÿ åêñïåðòèçèòå íå ñå ïîÿñíÿâàò íà

ó÷àñòâàùèòå â çàñåäàíèåòî, à ñå ïðåäïîëàãà, ÷å òå ñà çàïîçíàòè ñ òÿõ ïðåäâàðèòåëíî. Òàêà ïàöèåíòúò, à íåðÿäêî è çàùèòíèêúò íàó÷àâàò çà òÿõ â çàñåäàíèåòî è èçñëóøâàò ñàìî çàêëþ÷åíèåòî. Ñëåä òîâà çàùèòíè-öèòå, êàêòî è ïðîêóðîðèòå ïîääúðæàò ñòàíîâèùåòî, ÷å å íàëîæèòåëíî çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå íà ïàöèåíòà „â íåãîâ èíòåðåñ”. Òóê å ìÿñòîòî äà ñå ñïîìåíå, ÷å â ðåøåíèåòî íà ñúäà ðÿäêî ñå çàïèñâàò ïîäðîáíî ðàçïèòà-íèòå ñâèäåòåëè è òåõíèòå ïîêàçàíèÿ. Åäèíñòâåíî ñå èçïîëçâà øàáëîííà-òà ôðàçà: „îò ðàçïèòà íà ñâèäåòåëè è ïðåäñòàâåíàòà ñúäåáíî-ïñèõèàòðè÷íà åêñïåðòèçà ñå óñòàíîâè ñëåäíîòî:...”. ßñíî å îáà÷å, ÷å â ìíîãî îò äåëàòà íå ñå ðàçïèòâàò ñâèäåòåëè è àêî òîâà ñòàâà, òå ñå ðàçïèò-âàò îò îñòàíàëèòå ó÷àñòíèöè â çàñåäàíèÿòà, íî íå è îò íàñòàíÿâàíèòå ëè-öà. Îñâåí òîâà íå áÿõà âèäåíè íà ïîñåòåíèòå çàñåäàíèÿ è â ïðåãëåäàíèòå ðåøåíèÿ ñâèäåòåëè, êîèòî äà áúäàò ïîñî÷âàíè è ïðèçîâàâàíè îò íàñòà-íÿâàíèÿ èëè íåãîâèÿ çàùèòíèê. Â ðåøåíèÿòà ñå îòðàçÿâàò ñàìî çàêëþ÷å-íèÿòà íà åêñïåðòèçèòå è íÿêîè îò ïî-ôðàïèðàùèòå ïðîÿâè íà íàñòàíÿ-âàíèÿ, äîâåëè äî õîñïèòàëèçàöèÿòà. Âñè÷êè ïðåãëåäàíè ðåøåíèÿ ñå ñú-îáðàçÿâàò ñ ïðåäëîæåíîòî îò åêñïåðòèçàòà ëå÷åíèå. Ñàìî ëåêàðèòå â ÎÄÏÇÑ – Ðóñå, ñúîáùèõà, ÷å ñúäúò â ÷åòèðè ñëó÷àÿ çà 2005 ã. íå å óâàæèë ìíåíèåòî íà åêñïåðòèòå çà íàñòàíÿâàíå íà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå.

2.11. Ðåøåíèå çà íàñòàíÿâàíå íà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå Ñ ðåøåíèåòî ñúäúò ñå ïðîèçíàñÿ ïî íåîáõîäèìîñòòà îò çàäúëæè-

òåëíî íàñòàíÿâàíå, îïðåäåëÿ ëå÷åáíîòî çàâåäåíèå, êàêòî è íàëè÷èåòî èëè ëèïñàòà íà ñïîñîáíîñò íà ëèöåòî çà èçðàçÿâàíå íà èíôîðìèðàíî ñúãëàñèå. Ñúäúò îïðåäåëÿ ñðîêà íà íàñòàíÿâàíåòî è ëå÷åíèåòî, êàêòî è ôîðìàòà íà ëå÷åíèåòî – àìáóëàòîðíî èëè ñòàöèîíàðíî47.

47 ×ë. 162, àë. 2 ÇÇ.


40 40

Îòíîñíî ñïàçâàíåòî íà ðåêâèçèòèòå íà ñúäåáíîòî ðåøåíèå èçñ-

ëåäâàíåòî íà ÁÕÊ óñòàíîâè ìíîãî è òðåâîæíè ðåçóëòàòè. Íà ïúðâî ìÿñòî, ÁÕÊ ñìÿòà çà îñîáåíî ïðîáëåìàòè÷íà ïðàêòèêàòà

â íÿêîè ñúäåáíè ðåøåíèÿ îò 2005 ã. âñå îùå äà ñå ïðèëàãà îòìåíåíèÿò Çàêîí çà íàðîäíîòî çäðàâå. Â ñàìèòå ðåøåíèÿ áå çàïèñàíî, ÷å „ëèöåòî ñå íàñòàíÿâà íà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå ïî ÷ë. 36 ÇÍÇ”. Òîâà å ïðàêòèêà, êîÿòî ïðåç ïúðâàòà ïîëîâèíà íà 2005 ã. ñå íàáëþäàâà â ðåøåíèÿ íà Ðà-éîíåí ñúä – ãð. Áàë÷èê, Ðàéîíåí ñúä – ãð. Ñîôèÿ, Ðàéîíåí ñúä – ãð. Ñâîãå, Ðàéîíåí ñúä – Êàâàðíà. Íàïðèìåð ïàöèåíòúò Ä.Ê.Ì. å äîâåäåí â ÄÏÁ – Êàðâóíà, íà 17.01.2005 ã. è ñúùèÿ äåí ìó å áèëà èçâúðøåíà åêñ-ïåðòèçà, â êîÿòî å çàïèñàíî, ÷å ïîäëåæè íà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå ïî ÷ë. 36 ÇÍÇ, áåç äà ñå ïîñî÷âà ñðîê è ñïîñîáíîñò äà äàâà èíôîðìèðàíî ñúãëàñèå. ÐÑ – Áàë÷èê ïîñòàíîâÿâà òàêà ïðåäëîæåíîòî îò åêñïåðòà çà-äúëæèòåëíî ëå÷åíèå ïî ÷ë. 6 ÇÍÇ.

Ä.Ö.Ì. å íàñòàíåí â ÄÏÁ – Êàðëóêîâî, íà 21.04.2005 ã. ñ ðåøåíèå íà

ÐÑ – Ñâîãå, îò 6.04.2005 ã. íà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå ïî ÷ë. 36 ÇÍÇ. Îñíî-âàíèå çà íàñòàíÿâàíåòî å äèàãíîçàòà – øèçîôðåíèÿ, è ôàêòúò, ÷å ïàöèåí-òúò ñêèòàë (êîåòî íå å ïðåñòúïëåíèå), êîåòî å äîêàçàíî îò òðèìà ñâèäå-òåëè. Ïî ïðåäëîæåíèå íà ÄÏÁ – Êàðëóêîâî, ñúäúò äîðè å ïðîäúëæèë òî-âà ëå÷åíèå, íî âå÷å ïî ñèëàòà ïî ÷ë. 164, àë. 1 ÇÇ ñ ðåøåíèå îò 23.06.2005 ã. Ïàöèåíòêàòà Þ.Ä.Í. å íàñòàíåíà â ÄÏÁ – Êàðâóíà, ïî ÷ë. 59 ÇÍÇ ñ ðåøå-íèå íà Ðàéîíåí ñúä – ãð. Êàâàðíà, îò 9.03.2005 ã. (ñúäèÿ Æèâêî Ãåîðãèåâ).

Ïðè ïðåãëåäà íà ïðåïèñêàòà ñúñ ñúäà íà ÎÄÏÇÑ – Ñîôèÿ-ãðàä, èçñ-

ëåäîâàòåëèòå íà ÁÕÊ óñòàíîâèõà, ÷å íàñòàíÿâàíèÿòà ïî ÷ë. 36 ÇÍÇ îò Ðàéîíåí ñúä – ãð. Ñîôèÿ, ñà ïðîäúëæàâàëè âêëþ÷èòåëíî äî ìàðò 2005 ã. ÁÕÊ âèäÿ ìíîãî ïîäîáíè ðåøåíèÿ íà ñëåäíèòå ñúäèè îò Ðàéîíåí ñúä – ãð. Ñîôèÿ: Êàìåí Äèìèòðîâ (7-è ñúñòàâ), Âåðà Öâåòêîâà (20-è ñúñòàâ), Èâî Õèíîâ (11-è ñúñòàâ), Ïåòÿ Êúí÷åâà (4-òè ñúñòàâ), Âèîëèíà Äæèäæå-âà (ñúñòàâ 100), Ìàðèÿ Äèíåâà (94-òè ñúñòàâ). Òàçè ïðàêòèêà ñïîðåä çà-âåæäàù ñúäåáíî-ïñèõèàòðè÷åí êàáèíåò â äèñïàíñåðà ìîæå äà ñå îáÿñíè ñ ôàêòà, ÷å ïîâå÷åòî îò äåëàòà ñà áèëè çàâåäåíè îùå ïðåç 2004 ãîäèíà è ñúäèèòå ñà ïðåäïî÷åëè çà çàâúðøàò ïðîöåäóðàòà ïî ñòàðèÿ çàêîí, íåçà-âèñèìî ÷å íîâèÿò Çàêîí çà çäðàâåòî âå÷å å áèë â ñèëà. Äðóãè ñúäèè ñà ïðåäïî÷åëè äà ïðåêðàòÿò ïðåïèñêèòå ïî ÇÍÇ è äà çàïî÷íàò òàêèâà ïî ÇÇ, îòêúäåòî èäâàò ðàçìèíàâàíèÿòà ìåæäó îòäåëíèòå ñúñòàâè íà ÑÐÑ.


41 41

Ðåøåíèÿòà íà ñúäà îáèêíîâåíî ñå ïðîèçíàñÿò ïî íåîáõîäèìîñòòà îò çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå, êàòî ÿ îáóñëàâÿò îò ñâèäåòåëñêèòå ïîêàçàíèÿ çà îïàñíî ïîâåäåíèå íà íàñòàíÿâàíèÿ è íàé-âå÷å îò çàêëþ÷åíèåòî íà åêñïåðòèçàòà. ÁÕÊ îáúðíà ñïåöèàëíî âíèìàíèå íà ïðîöåñà ïî äîêàçâà-íå íà îïàñíî çà ñåáå ñè è îêîëíèòå ïîâåäåíèå íà íàñòàíÿâàíèÿ. Íàé-÷åñòî â ðåøåíèÿòà ñå óïîìåíàâà ïðåóñòàíîâÿâàíå íà ïðèåìàíå íà ëå-êàðñòâà, êîåòî å äîâåëî äî àãðåñèâíî ïîâåäåíèå íà ïàöèåíòà – îáèäè, çàïëàõè çà ôèçè÷åñêî íàñèëèå, áåçïîêîåíå íà ñúñåäè ïðåç íîùòà, õâúð-ëÿíå íà êàìúíè, ïðè÷èíÿâàíå íà ïàëåæè, èçõâúðëÿíå íà âåùè îò äîìà, ñêèòàíå, íåîêàçâàíå íà ãðèæà çà äåöàòà (îñîáåíî ïðè æåíèòå) â ñåìåéñ-òâîòî. Âïå÷àòëåíèå ïðàâè, ÷å â ïîâå÷åòî ñëó÷àè ðåøåíèÿ çà çàäúëæè-òåëíî ëå÷åíèå ñå ïîñòàíîâÿâàò çà îáùåñòâåíîîïàñíî èëè ïîòåíöèàëíî îáùåñòâåíîîïàñíî ïîâåäåíèå è íå òîëêîâà â ñëó÷àè, êîãàòî å íàëèöå îïàñíî çà ñàìèÿ íàñòàíÿâàí ïîâåäåíèå. Ñïîðåä ñúäåáíîòî ðåøåíèå îò Ðàéîíåí ñúä – Ïëîâäèâ, ïàöèåíòêàòà ñå íàñòàíÿâà íà çàäúëæèòåëíî ëå-÷åíèå, çàùîòî å „îïàñíà çà àãðåñèâíè äåéñòâèÿ, çàùîòî âúçïðèåìà ñðå-äàòà êàòî çàïëàøâàùà, ïîâåäåíèåòî é å íåïðåäñêàçóåìî è ïðåäñòàâëÿ-âà ïîòåíöèàëíà îïàñíîñò çà îêîëíèòå”. Â äðóãî ðåøåíèå íà ñúùèÿ ñúä îò 25.04.2005 ã. ñå ïîñî÷âà, ÷å ïðè÷èíà çà ñòàöèîíàðíî ëå÷åíèå å „îáîñ-òðÿíå íà çàáîëÿâàíåòî ìó, êîåòî å ïðè÷èíåíî îò ôàêòà, ÷å íå ïðèåìà ðåäîâíî ëåêàðñòâàòà ñè”. Òî å áàçèðàíî íà åêñïåðòèçà, â êîÿòî ñå êàçâà, ÷å ïàöèåíòúò å „â îáîñòðåí ñòàäèé íà çàáîëÿâàíåòî „áèïîëÿðíî ðàçñ-òðîéñòâî” è ïðåäñòàâëÿâà îïàñíîñò ïîðàäè òîâà, ÷å èìà ìèñëè çà ïî-âèøåíè âúçìîæíîñòè, ìîòèâèðàíè ñúñ ñåáåóòâúðæäàâàùî ñúäúðæàíèå, èìà è ãíåâíî-êîíôëèêòåí îáëèê”. Òðåâîãà áóäè òîâà, ÷å íåðÿäêî â ðå-øåíèÿòà ïðîñòî ñå öèòèðà åêñïåðòèçàòà, ñïîðåä êîÿòî ïîðàäè ïñèõè÷-íîòî ñè çàáîëÿâàíå è ôàêòà, ÷å íå å êðèòè÷åí êúì íåãî, ïàöèåíòúò òðÿáâà äà áúäå íàñòàíåí íà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå (Ðàéîíåí ñúä – Ñëè-âåí). Çàêîíúò å êàòåãîðè÷åí ïî îòíîøåíèå íà òîâà, ÷å å íóæíî äà áúäå óñòàíîâåíà ïðè÷èííî-ñëåäñòâåíà âðúçêà ìåæäó ïñèõè÷íîòî çàáîëÿâàíå íà ëèöåòî è îïàñíîñòòà îò èçâúðøâàíå íà ïðåñòúïëåíèå, îïàñíî çà îêîëíèòå è çà ñàìîòî ëèöå. Ñàìàòà íåêðèòè÷íîñò êúì çàáîëÿâàíåòî íå îáóñëàâÿ îïàñíî ïîâåäåíèå.

Âñòðàíè îò çàêîíîâèòå ðàçïîðåäáè è íàëîæåíàòà â äðóãè ñúäèëèùà

ïðàêòèêà å òàçè íà ñúäèëèùàòà â Áàë÷èê, Êàâàðíà, Äîáðè÷. Â ñúäåáíèòå ðåøåíèÿ çà íàñòàíÿâàíå íà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå îòòàì, íàìåðåíè â ÄÏÁ – Êàðâóíà, ÷åñòî ñå ñðåùàõà êîïèðàíè îò åêñïåðòèçèòå èçðå÷åíèÿ, ïîêàçâàùè, ÷å êàêòî åêñïåðòèòå, òàêà è ñúäúò âçåìàò ïðåäâèä äâà êðè-òåðèÿ çà íàñòàíÿâàíå – ñîöèàëåí è ìåäèöèíñêè. Ñîöèàëíèÿò êðèòåðèé ñå èç÷åðïâàøå ñ òîâà, ÷å ëèöåòî íÿìà êúäå íà æèâåå, çàùîòî ïîðàäè àãðå-


42 42

ñèÿ, êîÿòî ïðîÿâÿâà êúì áëèçêèòå, òå íå æåëàÿò äà æèâåÿò ñ íåãî, èëè íå ìîæå äà ñå ãðèæè ñàì çà ñåáå ñè ïîðàäè ëèïñà íà áëèçêè. Â íÿêîè åêñïåð-òèçè è ñúäåáíè ðåøåíèÿ çà íàñòàíÿâàíå èëè ïðîäúëæàâàíå íà çàäúëæè-òåëíîòî ëå÷åíèå áå ïîñòàíîâåíî, ÷å âúïðåêè èçïúëíåíèòå ìåäèöèíñêè êðèòåðèè è æåëàíèåòî íà ïàöèåíòà äà íàïóñíå áîëíèöàòà, ëå÷åíèåòî ñå ïðîäúëæàâà ïîðàäè íåèçïúëíåíèå íà ñîöèàëíèòå êðèòåðèè (ëèïñà íà äîì, ðàáîòà, „ïîäêðåïÿùà ñðåäà”). Èíòåðâþèðàíèòå ïñèõèàòðè â ÄÏÁ – Êàðâóíà, áÿõà íà ìíåíèå, ÷å ñúäúò òðÿáâà äà ïîñòàíîâÿâà è ðåøåíèÿ çà ñúäáàòà íà ïàöèåíòà ñëåä èçïèñâàíå îò áîëíèöàòà â èìåòî íà íåãîâîòî áëàãîïîëó÷èå è ÷å öåëòà íà åêñïåðòèçàòà å äà ðåøè âúïðîñà è çà ñîöèàë-íèòå ïðîáëåìè íà ïàöèåíòà. Ðàçáèðà ñå, òàçè êîíöåïöèÿ è ôîðìóëèðîâêà íà åêñïåðòèòå íàìèðà ïðîäúëæåíèå è èçðàç â ñúäåáíèòå ðåøåíèÿ.

Â ðåøåíèåòî ñúäúò òðÿáâà äà ñå ïðîèçíåñå çà ëå÷åáíîòî çàâåäåíèå, â

êîåòî äà ñå èçâúðøè çàäúëæèòåëíîòî ëå÷åíèå. Òîâà çàäúëæåíèå îáèêíî-âåíî ñå ñïàçâà. Âñå ïàê íå ñå âçèìà ïðåäâèä æåëàíèåòî è âúçìîæíîñòòà ïàöèåíòúò äà ïîëó÷àâà ñâèæäàíèÿ. Íàïðèìåð åäèí îò ïàöèåíòèòå, íàñ-òàíåí â ÄÏÁ – Êúðäæàëè, îáÿñíè êàê â ÐÑ – Õàñêîâî, å ïîèñêàë îò ñëó-æåáíàòà ñè çàùèòíè÷êà äà ïëåäèðà çà àìáóëàòîðíî ëå÷åíèå è òîé ëè÷íî å ïîèñêàë òîâà ïî âðåìå íà ñúäåáíîòî çàñåäàíèå. Ñàìèÿò òîé å ëåêàð è å ìîòèâèðàë èñêàíåòî ñè ñ ôàêòà, ÷å áè áèëî óíèçèòåëíî çà íåãî äà áúäå íàñòàíåí íà ñòàöèîíàðíî ëå÷åíèå â ÄÏÁ. Çàùèòíè÷êàòà òàêà è íå ïðåäñ-òàâèëà íåãîâîòî èñêàíå â ñúäà. Ïðîêóðîðúò ïî äåëîòî îáà÷å ïîïèòàë âåùîòî ëèöå çàùî ñå íàëàãà òîé äà ñå ëåêóâà â ÄÏÁ, à íå â äèñïàíñåð, íà-ìèðàù ñå â ãðàäà, â êîéòî æèâåå ïàöèåíòúò, ìàêàð è íà ñòàöèîíàðíî ëå-÷åíèå. Âåùîòî ëèöå îáÿñíèëî, ÷å â ÄÏÁ ìàòåðèàëíèòå óñëîâèÿ áèëè ïî-äîáðè. Òàêà ëèöåòî å íàñòàíåíî â ÄÏÁ. Äðóã ïàöèåíò îò ãð. Ïëîâäèâ å çàÿâèë â ñúäåáíî çàñåäàíèå, ÷å ñå ñúãëàñÿâà äà ñå ëåêóâà, íî íå â ÄÏÁ – Ðàäíåâî. Â êðàéíà ñìåòêà âñå ïàê å íàñòàíåí òàì.

Ðàéîííèòå ñúäèëèùà ïîñòàâÿò ðàçëè÷íè ñðîêîâå çà çàäúëæèòåëíî-

òî ëå÷åíèå. Òå íàé-îáùî âàðèðàò îò åäèí äî øåñò ìåñåöà. Èìà è ðåøå-íèÿ, â êîèòî ñðîê íå å îïðåäåëåí. Ðàéîíåí ñúä – ãð. Áåðêîâèöà, å îïðå-äåëèë â ðåøåíèÿ îò 7.04.2005 ã. è îò 5.05.2005 ã. ñðîê çà ëå÷åíèå „íå ïî-ìàëúê îò 6 ìåñåöà”. Ðàéîíåí ñúä – ãð. Ìîíòàíà, â ðåøåíèå îò 25.05.2005 ã. å ïîñòàíîâèë: „íàñòàíÿâà ñå íà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå ïî ÷ë. 157 âúâ âðúçêà ñ ÷ë. 156 ÇÇ çà 6 ìåñåöà”. Ðàéîíåí ñúä – Âðàöà, å ïîñòàíîâèë ðå-øåíèå íà 28.06.2005 ã. çà ëå÷åíèå „çà äâà ìåñåöà, ñ÷èòàíî îò äàòàòà íà ïðèâåæäàíå íà ðåøåíèåòî â èçïúëíåíèå”, äðóãî ðåøåíèå „çà íå ïî-ìàëêî îò åäèí ìåñåö”, òðåòî „çà òðè ìåñåöà”. Â ÐÑ – Ñåâëèåâî, è ÐÑ – Ãàáðîâî, íàïðèìåð ñå îêàçâà, ÷å ðåøåíèÿòà ïîñòàíîâÿâàò çàäúëæèòåë-


43 43

íî ëå÷åíèå „çà íåîïðåäåëåí ñðîê”, êàòî â òåçè ñëó÷àè ïñèõèàòðèòå â ÄÏÁ – Ñåâëèåâî, èçãîòâÿò åêñïåðòèçè íà âñåêè òðè ìåñåöà. Ïîíÿêîãà Ðàéîíåí ñúä – ãð. Ñîôèÿ, ñúùî íå îïðåäåëÿ ñðîê íà ëå÷åíèåòî â ðåøå-íèÿòà. Â ðàéîííèòå ñúäèëèùà â Ìåçäðà, Ïëîâäèâ, Âåëèêî Òúðíîâî, Ïà-çàðäæèê, Ñîôèÿ ñå ïîñòàíîâÿâàò ðåøåíèÿ, â êîèòî ïðåäèìíî ñå îïðå-äåëÿ ñðîê íà ëå÷åíèå îò òðè ìåñåöà èëè äî òðè ìåñåöà. Â ÐÑ – ãð. Õàñêî-âî, áÿõà ïîñòàíîâåíè ðåøåíèÿ ñúñ ñðîê „íå ïî-äúëúã îò äâà ìåñåöà”, â ÐÑ – Äîáðè÷ – ïðåäèìíî äâà ìåñåöà, à â ÐÑ – Ëîâå÷, âèíàãè ñå ïîñòàíî-âÿâà ïî ïðåäëîæåíèå íà åêñïåðòèòå ñðîê îò øåñò ìåñåöà, êàòî íà âñåêè òðè ìåñåöà ñå èçãîòâÿò åêñïåðòèçè. Íàé-ðàçíîîáðàçíà å ïðàêòèêàòà íà ðàéîííèòå ñúäèëèùà â Øóìåí, Ðàçãðàä, Òúðãîâèùå – òàì ñðîêîâåòå ñà îò 20 äíè äî ÷åòèðè è ïîâå÷å ìåñåöà. Â ðåøåíèå íà ÐÑ – Ïëîâäèâ, îò 21.03.2005 ã. áåøå îïðåäåëåí ñðîê îò ÷åòèðè ìåñåöà.

Ñïîðåä ÇÇ, êîãàòî ïðèåìå ëèïñà íà ñïîñîáíîñò íà ëèöåòî, ñúäúò

ïîñòàíîâÿâà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå è íàçíà÷àâà ëèöå îò êðúãà íà áëèçêèòå íà áîëíèÿ, êîåòî äà èçðàçÿâà èíôîðìèðàíî ñúãëàñèå çà ëå÷å-íèåòî. Ïðè êîíôëèêò íà èíòåðåñè èëè ïðè ëèïñà íà áëèçêè ñúäúò íàç-íà÷àâà ïðåäñòàâèòåë íà îáùèíñêàòà ñëóæáà ïî çäðàâåîïàçâàíå èëè îïðåäåëåíî îò êìåòà íà îáùèíàòà ëèöå ïî ñåäàëèùåòî íà ëå÷åáíîòî çàâåäåíèå, êîåòî äà èçðàçÿâà èíôîðìèðàíî ñúãëàñèå çà ëå÷åíèåòî íà ëèöåòî48. Òîâà å ðàçïîðåäáàòà íà çàêîíà, êîÿòî ïî íàáëþäåíèÿ íà ÁÕÊ ñå íàðóøàâà íàé-÷åñòî êàêòî îò ñúäèëèùàòà, òàêà è îò ïñèõèàòðèòå â ïñèõèàòðè÷íèòå ñòàöèîíàðè. Êàòî ñå èçêëþ÷àò ñëó÷àèòå, â êîèòî ñú-äúò âúîáùå íå ñå ïðîèçíàñÿ îòíîñíî èíôîðìèðàíîòî ñúãëàñèå (êîåòî íå å ÷åñòî ÿâëåíèå è ñå íàáëþäàâà ñðåä ïðåãëåäàíèòå ðåøåíèÿ íà ÐÑ – Áàë÷èê, ÐÑ – Âàðíà, ÐÑ – Ïàçàðäæèê), ìîæå äà ñå íàïðàâè çàêëþ÷åíè-åòî, ÷å ñúäúò îïðåäåëÿ êîé äà äàâà èíôîðìèðàíî ñúãëàñèå çà ëå÷åíèå. Òîâà îáà÷å ÷åñòî ñòàâà â íàðóøåíèå íà ÇÇ, çàùîòî, êîãàòî áëèçêèòå ñà èíèöèèðàëè ïðîöåäóðà çà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå è ÿñíî èçðàçÿâàò æåëàíèåòî ñè ïî âðåìå íà ñúäåáíèòå çàñåäàíèÿ äà íàñòàíÿò òåõåí ðîäíèíà â ïñèõèàòðè÷åí ñòàöèîíàð, èìåííî òå òðÿáâà äà äàâàò è èí-ôîðìèðàíî ñúãëàñèå çà íåãîâîòî ëå÷åíèå, ïðè óñòàíîâåíà íåãîâà íåñ-ïîñîáíîñò çà òîâà. Îùå ïîâå÷å ÷å êîãàòî áîëíèÿò áúäå íàñòàíåí, òàêî-âà ñúãëàñèå îò áëèçêèòå âúîáùå íå ñå âçèìà è ñàìèÿò ïàöèåíò íà ïðàêòèêà ãî ïîäïèñâà. Ðàçáèðà ñå, ïîäîáíà ïðàêòèêà âúîáùå îáåçñ-ìèñëÿ âçèìàíåòî íà èíôîðìèðàíî ñúãëàñèå çà ëå÷åíèå. Òÿ ñå íàáëþ-äàâà â ÎÄÏÇÑ – Âðàöà, ÄÏÁ – Ðàäíåâî, ÄÏÁ – Êúðäæàëè, ÄÏÁ – Êàð-âóíà, ÄÏÁ – Êàðëóêîâî. Â ïúðâî æåíñêî îòäåëåíèå â ÄÏÁ – Êúðäæàëè,

48 ×ë. 162, àë. 3 ÇÇ.


44 44

À.À.Þ. è Ç.Ñ.Ì. áÿõà ïîäïèñàëè äåêëàðàöèè çà èíôîðìèðàíî ñúãëàñèå, âúïðåêè ÷å ðîäíèíèòå èì ñà îïðåäåëåíè çà òîâà â ñúäåáíèòå ðåøåíèÿ çà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå. Â.Ã.Õ. â ÄÏÁ – Êúðäæàëè, ñïîðåä ðåøåíèå íà ÐÑ – Õàðìàíëè, îò 26.05.2005 ã. íå ìîæå äà äàâà ñúãëàñèå è òàêîâà òðÿáâà äà áúäå äàäåíî îò áàùà ìó, íî òîé ñàì å ïîäïèñàë äåêëàðàöèÿ-òà â áîëíèöàòà. Â ÄÏÁ – Ðàäíåâî, èíôîðìèðàíî ñúãëàñèå çà ïàöèåíòà ß.ß. å òðÿáâàëî äà äàäå ñåñòðà ìó, íî òàêîâà áå ïîäïèñàíî îò ìåäè-öèíñêè ôåëäøåð, êîéòî å ïðèäðóæàâàë ïàöèåíòà îò ÎÄÏÑÇ – Ïëîâ-äèâ. Ïàê â ÄÏÁ – Ðàäíåâî, Ç.Â.Ñ., Ñ.Ã.Í. è Ã.Ê. ñà ïîäïèñàëè äåêëàðà-öèè çà èíôîðìèðàíî ñúãëàñèå, âúïðåêè ÷å ñúäåáíèòå èì ðåøåíèÿ ïîñ-òàíîâÿâàò òàêîâà äà áúäå äàäåíî îò ñåñòðèòå èì. Çà ïàöèåíòà Ä.Å.Á. Ðàéîííèÿò ñúä â Ïëîâäèâ å îïðåäåëèë ìàéêà ìó äà äàâà èíôîðìèðàíî ñúãëàñèå, êàòî â ðåøåíèåòî ñå ïîñî÷âàò äâå ëèöà ñ ðàçëè÷íè èìåíà çà ìàéêà íà ïàöèåíòà. Â äåêëàðàöèÿòà çà èíôîðìèðàíî ñúãëàñèå ñå å ïîäïèñàë ñàìèÿò òîé. Â ðåøåíèå îò 28.03.2005 ã. íà ÐÑ – Äåâíÿ, å îïðå-äåëåí áàùàòà íà ïàöèåíòà Ä.Õ.Ä. â ÄÏÁ – Êàðâóíà, äà äàâà ñúãëàñèå, à áëàíêàòà å ïîäïèñàíà îò „Êðàñèìèðà”. Íåãîâîòî ëå÷åíèå äîðè å ïðî-äúëæåíî ïîðàäè „ñîöèàëíè ïðè÷èíè” îò 15.07.2005 ã. ñ ðåøåíèå íà ñúùèÿ ñúä è îòíîâî íèòî ñúäúò, íèòî åêñïåðòúò êîìåíòèðàò âúïðîñà ñ èíôîðìèðàíîòî ñúãëàñèå. Çà òàêà îïèñàíîòî ïîëîæåíèå ëåêàðèòå â áîëíèöèòå äàâàõà îáÿñíåíèå ñ òîâà, ÷å íå ìîãàò äà èçäèðÿò ðîäíèíèòå íà ïàöèåíòèòå, çà äà âçåìàò ñúãëàñèå îò òÿõ.

Ïðåäñòàâèòåëè îò îáùèíàòà áÿõà îïðåäåëåíè äà äàâàò ñúãëàñèå çà

ïàöèåíòè â áîëíèöèòå â Ëîâå÷, Êàðâóíà, Áÿëà, Öàðåâ áðîä, Êúðäæàëè, Öåðîâà êîðèÿ è ÎÄÏÇÑ – Âðàöà, Ðàäíåâî. Íî ñàìî â ÎÄÏÇÑ – Âðàöà, è Êúðäæàëè, åêèïúò íà ÁÕÊ âèäÿ òàêèâà äåêëàðàöèè. Â äèñïàíñåðà âúâ Âðàöà îáà÷å òå íå áÿõà äàòèðàíè, à áÿõà ïîäïèñàíè îò ïðåäñòàâèòåë íà îáùèíàòà. Â íÿêîè äîñèåòà â ÄÏÁ – Êúðäæàëè, ÁÕÊ óñòàíîâè, ÷å ïðåä-ñòàâèòåëèòå íà îáùèíàòà ïîäïèñâàò äåêëàðàöèÿ çà èíôîðìèðàíî ñúã-ëàñèå, íî íå âïèñâàò èìåíàòà ñè ïîðàäè ñòðàõ îò ñàìîðàçïðàâà. Â äî-ñèåòî íà È.Ñ.À. â ÄÏÁ – Êúðäæàëè, èìàøå äåêëàðàöèÿ çà èíôîðìèðà-íî ñúãëàñèå áåç äàòà è ïîäïèñàíà îò ëèöå – ïðåäñòàâèòåë íà îáùèíàòà. Çà ïàöèåíòà Ã.ß.Ä. îò ÄÏÁ – Êàðâóíà, â ðåøåíèå îò 3.06.2005 ã. ñå ïîñ-òàíîâÿâà, ÷å çà íåãîâîòî ëå÷åíèå ñúãëàñèå ùå äàâà ëèöå îò îáùèíà Äîáðè÷, íî òàêîâà íå å áèëî èçëú÷åíî è èíôîðìèðàíî ñúãëàñèå íå å äàäåíî, à ëå÷åíèå ñå ïðîâåæäà. Çà ïàöèåíòêàòà Ì.Õ.Õ. â ñúùàòà áîë-íèöà ñúãëàñèå å òðÿáâàëî äà äàäå ëèöå îò îáùèíà Áàë÷èê ñïîðåä ðå-øåíèå îò 9.06.2005 ã. íà Âàðíåíñêè ðàéîíåí ñúä, íî òÿ ñàìà å ïîäïèñà-ëà äåêëàðàöèÿ. Çà Ï.À.Ê. ñïîðåä ðåøåíèå îò 7.04.2005 ã. íà Âàðíåíñêè ðàéîíåí ñúä ñúãëàñèå å òðÿáâàëî ïàê äà äàäå ëèöå îò îáùèíà Áàë÷èê,


45 45

íî îò ÄÏÁ – Êàðâóíà, å áèëî èçïðàòåíî ïèñìî äî îáùèíàòà òðè ìåñå-öà ñëåä ïîëó÷àâàíå íà ðåøåíèåòî çà íàçíà÷àâàíå íà òàêîâà ëèöå è ïà-öèåíòêàòà å áèëà ëåêóâàíà áåç ñúãëàñèå. Çà ïàöèåíòêàòà Ê.Ñ.Ò. â ÄÏÁ – Ðàäíåâî, èíôîðìèðàíî ñúãëàñèå å òðÿáâàëî äà äàäå ïðåäñòàâèòåë, îï-ðåäåëåí îò êìåòà íà ãð. Ðàäíåâî, íî òàêúâ íå å áèë îïðåäåëåí è òÿ ñå ëåêóâà áåç èíôîðìèðàíî ñúãëàñèå. ÁÕÊ ñå îïèòà äà ðàçáåðå êàê ïðåäñ-òàâèòåëèòå íà îáùèíèòå ñå èíôîðìèðàò çà åâåíòóàëíîòî ëå÷åíèå íà ïàöèåíòà è êàê èçâúðøâàò ïðåöåíêà, çà äà äàäàò ñúãëàñèå. Â ÄÏÁ – Ëîâå÷, ÎÄÏÇÑ – Âðàöà, è ÄÏÁ – Êúðäæàëè, áå ñúîáùåíî, ÷å òîâà ñòàâà îùå ïî âðåìå íà ñúäåáíèòå çàñåäàíèÿ, êúäåòî ïðåäñòàâèòåëÿò íà îá-ùèíàòà ïðèñúñòâà.

Â ÄÏÁ – Íîâè Èñêúð, íÿìàøå äåêëàðàöèè çà èíôîðìèðàíî ñúãëà-

ñèå è ñå ñ÷èòàøå, ÷å íà ïàöèåíòèòå íà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå íå ñå âçè-ìà èíôîðìèðàíî ñúãëàñèå. Çàòîâà íå ìîæåøå äà ñå ïðåöåíè äàëè ïîñ-òàíîâåíîòî îò ðåøåíèÿòà ñå ñïàçâà. Â ÄÏÁ – Ïàòàëåíèöà, ñúùî íÿìà äåêëàðàöèè çà èíôîðìèðàíî ñúãëàñèå, âúïðåêè ÷å â åêñïåðòèçèòå å çà-ïèñàíî, ÷å ëèöàòà ñà äàëè ñúãëàñèå çà ëå÷åíèå è ìîãàò äà èçðàçÿâàò ñúã-ëàñèå. Â ÄÏÁ – Öàðåâ áðîä, íå ñå âçèìà èíôîðìèðàíî ñúãëàñèå îò ïàöè-åíòè íà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå.

Ïî âðåìå íà ðàçãîâîðèòå ñ ïàöèåíòè èçñëåäîâàòåëèòå íà ÁÕÊ ðÿäêî

óñòàíîâÿâàõà ñëó÷àè, â êîèòî òå äà ïîçíàâàò è ðàçáèðàò ñòàòóòà ñè â áîëíèöàòà è ïðîèçòè÷àùèòå îò òîâà ïðàâà è çàäúëæåíèÿ. Òúé êàòî ïà-öèåíòèòå íà çàäúëæèòåëíî è íà äîáðîâîëíî ëå÷åíèå íèêúäå íå ñå íàñ-òàíÿâàò â ðàçëè÷íè îòäåëåíèÿ èëè ñåêòîðè, à è äîðè äîáðîâîëíèòå ïà-öèåíòè ÷åñòî ñå îáðúùàõà ñ ìîëáà êúì èçñëåäîâàòåëèòå äà áúäàò îñâî-áîäåíè, ÁÕÊ îñòàíà ñ âïå÷àòëåíèå, ÷å ìàëêî ñå ðàçÿñíÿâàò ïðîöåäóðèòå è âúçìîæíîñòèòå çà ïàöèåíòè íà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå âúâ âðúçêà ñ òåõíèÿ ñòàòóò. ×åñòî è ïåðñîíàëúò íå ìîæåøå äà îïðåäåëè êîé â îòäå-ëåíèåòî å íà çàäúëæèòåëíî è êîé íà äîáðîâîëíî ëå÷åíèå. Â ÄÏÁ – Ðàäíåâî, åäèí îò ïàöèåíòèòå íà äîáðîâîëíî ëå÷åíèå ïîèñêà îò èçñëåäî-âàòåëèòå äà áúäå îñâîáîäåí è òâúðäåøå, ÷å íå å ïîäïèñâàë äåêëàðàöèÿ çà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå. Äåêëàðàöèÿ áå íàìåðåíà â äîñèåòî ìó, íî äåéñòâèòåëíî ïîäïèñúò íà íåÿ ñå ðàçëè÷àâàøå îò òîçè, êîéòî òîé äå-ìîíñòðèðà ïî âðåìå íà ðàçãîâîðà. Òîé íàïèñà ìîëáà çà îñâîáîæäàâàíå, âúïðåêè ÷å áè ñëåäâàëî ïàöèåíòèòå íà äîáðîâîëíî ëå÷åíèå äà ìîãàò äà íàïóñêàò ëå÷åáíîòî çàâåäåíèå, êîãàòî ïîæåëàÿò. Ñúùèÿ äåí äèðåêòî-ðúò íà áîëíèöàòà ñòàðòèðà ïðîöåäóðà çà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå íà òîçè ïàöèåíò è òîé áåøå çàäúðæàí òàì îùå äâà ìåñåöà ñëåä ïîñåùåíèåòî. Îñòàíàëèòå ïàöèåíòè â îñòðî ìúæêî îòäåëåíèå ñúùî ïîÿñíèõà, ÷å ìà-


46 46

êàð äà ñà íà äîáðîâîëíî ëå÷åíèå, ñå íàáëþäàâà òåíäåíöèÿ äà áúäàò óáåæäàâàíè îò ëåêóâàùèòå ãè ëåêàðè äà ïðåñòîÿâàò â áîëíèöàòà ïîíå òðè ìåñåöà, êàêòî ñå ñëó÷âà è ñ ïàöèåíòèòå íà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå. Çàïèòàíè, ëåêàðèòå â îòäåëåíèåòî îáÿñíèõà, ÷å êóðñúò íà ëå÷åíèå íà ïàöèåíòèòå èçèñêâà òîçè ïðåñòîé äà èìà òàêàâà ïðîäúëæèòåëíîñò, çà äà ñå ïîñòèãíå íàé-äîáúð åôåêò îò íåãî.

Âñå ïàê ÁÕÊ ðàçãîâàðÿ è ñ ïàöèåíòè, êîèòî áÿõà íàÿñíî ñ âúçìîæ-

íîñòòà ñè äà îáæàëâàò ðåøåíèåòî çà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå è êîèòî áÿ-õà ïîèñêàëè äà íàïðàâÿò òîâà, íî áÿõà ñðåùíàëè òðóäíîñòè îò ðàçëè÷åí õàðàêòåð. Ïðè îáõîæäàíå íà îñòðî ìúæêî îòäåëåíèå íà ÄÏÁ – Ëîâå÷, åäèí îò ïàöèåíòèòå ïîèñêà äà ïðåäàäå íà èçñëåäîâàòåëèòå íàïèñàíà îò íåãî æàëáà äî Îêðúæåí ñúä. Òîé îáÿñíè, ÷å ñå å îïèòàë äà ÿ èçïðàòè ñàì, íî ïúðâî íå ñà ìó áèëè ïðåäîñòàâåíè ëèñò è õèìèêàëêà, à ñëåä êà-òî òîé óñïÿë äà ñè íàáàâè ñðåäñòâà çà ïèñàíå, ïåðñîíàëúò â îòäåëåíèåòî ìó îòêàçàë äà ïóñíå æàëáàòà, çàùîòî çàâåæäàùèÿò îòäåëåíèåòî áèë â îòïóñê. Òàêà òîé áå èçïóñíàë ñðîêà çà îáæàëâàíå. Ìîëáàòà ìó áåøå íà-ïèñàíà íà áëàíêà „Èñòîðèÿ íà çàáîëÿâàíåòî” è òîé íÿìàøå îòêúäå äà çàêóïè ìàðêà è ïëèê çà íåÿ.

Èçñëåäîâàòåëèòå íà ÁÕÊ óñòàíîâèõà â ìíîãî áîëíèöè è äèñïàíñå-

ðè, ÷å ïàöèåíòèòå íå ðàçáèðàò ïî âðåìå íà ïîñëåäíîòî çàñåäàíèå ïî äå-ëîòî èì çà íàñòàíÿâàíå íà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå, ÷å ìîãàò äà îáæàëâàò ðåøåíèåòî íà ïúðâîèíñòàíöèîíåí ñúä. Òúé êàòî ñúäúò ñå ïðîèçíàñÿ ñ ðåøåíèå â òîâà çàñåäàíèå, îò òîçè äåí çàïî÷âà äà òå÷å è ñðîêúò çà îá-æàëâàíåòî ìó. Äîðè è êîãàòî òîâà íå å òàêà, ïîðàäè îòñúñòâèå íà íàñ-òàíÿâàíèÿ â çàëàòà, òîé ñå óâåäîìÿâà çà ðåøåíèåòî ïèñìåíî. Íî äàëè ïàöèåíòèòå óñïÿâàò äà ñå èíôîðìèðàò çà òåêñòà íà ðåøåíèÿòà, íå ìî-æåøå äà ñå óñòàíîâè. Ïî-âåðîÿòíî å òå äà íå ñà áèëè çàïîçíàòè èçîáùî ñ òÿõ èëè äà ñà çàïîçíàòè ñàìî ôîðìàëíî. Ñïîðåä ÇÇ ðåøåíèåòî íà ñúäà ìîæå äà ñå îáæàëâà îò çàèíòåðåñîâàíèòå ëèöà â 7-äíåâåí ñðîê îò ïîñòà-íîâÿâàíåòî ìó è îêðúæíèÿò ñúä ñå ïðîèçíàñÿ â 7-äíåâåí ñðîê ñ ðåøå-íèå, êîåòî íå ïîäëåæè íà îáæàëâàíå49.

ÁÕÊ ñìÿòà, ÷å å àáñîëþòíî çàäúëæèòåëíî äîêóìåíòèòå, ñâúðçàíè

ñ íàñòàíÿâàíåòî íà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå, äà áúäàò ïðåäîñòàâÿíè íà ïàöèåíòèòå è òå äà èìàò ïîñòîÿíåí äîñòúï äî òÿõ. Â íÿêîè áîëíèöè ïàöèåíòè ñïîäåëèõà, ÷å êîãàòî ñå èíòåðåñóâàò îò âúçìîæíîñòèòå çà îáæàëâàíå íà ðåøåíèÿòà, ëåêóâàùèòå ãè ëåêàðè èì ðàçÿñíÿâàò, ÷å

49 ×ë. 163, àë. 1 ÇÇ.


47 47

òàêà òåõíèÿò ïðåñòîé ùå ñå óäúëæè è å â òåõåí èíòåðåñ äà íå ïðèñ-òúïâàò êúì îáæàëâàíå. Âåðîÿòíî ïîðàäè òåçè ïðè÷èíè ñëó÷àèòå íà îáæàëâàíå íà ðåøåíèÿ çà íàñòàíÿâàíå íà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå ñà ñàìî åäèíè÷íè. Çà òàêèâà ÁÕÊ íàó÷è â ÎÄÏÇÑ – Âðàöà, ÄÏÁ – Ëîâå÷, ÄÏÁ – Íîâè Èñêúð, ÄÏÁ – Öàðåâ áðîä, ÄÏÁ – Öåðîâà êîðèÿ, ÄÏÁ – Áÿëà, ÎÄÏÇÑ – Ðóñå, ÄÏÁ – Êàðâóíà. Çà ñúæàëåíèå ñàìî çà åäèí îò òåçè ñëó÷àè å èçâåñòíî êàêúâ å áèë ðåçóëòàòúò – ïàöèåíòúò å áèë îñ-âîáîäåí îò áîëíèöàòà.

Îáæàëâàíåòî íà ðåøåíèåòî çà çàäúëæèòåëíî íàñòàíÿâàíå è ëå÷å-

íèå ñïèðà íåãîâîòî èçïúëíåíèå îñâåí àêî ïúðâàòà èëè âúççèâíàòà èíñ-òàíöèÿ ïîñòàíîâè äðóãî50. Â ãîëÿìà ÷àñò îò ïðåãëåäàíèòå ñúäåáíè ðå-øåíèÿ íå ñå ñïîìåíàâàøå íèùî îòíîñíî ñïèðàíåòî íà èçïúëíåíèåòî ïî âðåìå íà îáæàëâàíåòî, íî çà ïàöèåíòèòå, ïðèåòè ïî ñïåøíîñò è çà êîè-òî áå çàïî÷íàëà ïðîöåäóðà çà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå, ñå ïðàêòèêóâàøå çàäúðæàíåòî èì â áîëíèöàòà è ïðåç ñðîêà çà îáæàëâàíå.

2.12. Ïðåêðàòÿâàíå íà çàäúëæèòåëíîòî ëå÷åíèå Ïðîáëåìúò çà òîâà êîãà ñå ïðåêðàòÿâà çàäúëæèòåëíîòî ëå÷åíèå ñå

îêàçà ìíîãî äèñêóñèîíåí. Ïñèõèàòðè è ðúêîâîäèòåëè íà ïñèõèàòðè÷íè çàâåäåíèÿ èçêàçâàõà ðàçëè÷íè òúëêóâàíèÿ. Ñïîðåä ÇÇ çàäúëæèòåëíîòî ëå÷åíèå ñå ïðåêðàòÿâà ñ èçòè÷àíåòî íà ñðîêà, çà êîéòî å ïîñòàíîâåíî, èëè ñ ðåøåíèå íà ðàéîííèÿ ñúä ïî ìåñòîíàõîæäåíèåòî íà ëå÷åáíîòî çàâåäåíèå51. Áè ñëåäâàëî ñëåä èçòè÷àíå íà ïîñòàíîâåíèÿ â ðåøåíèåòî ñðîê ïàöèåíòúò äà áúäå îñâîáîäåí. Ðàçáèðà ñå, òîâà íå ñå îòíàñÿ çà ñëó-÷àèòå, â êîèòî ñúäåáíîòî ðåøåíèå íå îïðåäåëÿ ñðîê, à îñòàâÿ òîé äà áú-äå ïðåöåíåí îò ëåêàðÿ. Òîãàâà íÿêîè ëåêàðè òúëêóâàò, ÷å òîé ìîæå äà áúäå ìàêñèìàëíî òðè ìåñåöà, à äðóãè – øåñò ìåñåöà. Âñå ïàê ïî-ðàçïðîñòðàíåíî áå ñõâàùàíåòî, ÷å ïàöèåíò íà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå íå ìîæå äà áúäå îñâîáîäåí áåç ðåøåíèå íà ñúäà (ÄÏÁ – Êúðäæàëè, ÄÏÁ – Íîâè Èñêúð, ÄÏÁ – Áÿëà, ÄÏÁ – Öàðåâ áðîä).

Çàêîíúò çà çäðàâåòî çàäúëæàâà ðàéîííèÿ ñúä ïî ìåñòîíàõîæäåíè-

åòî íà çàâåäåíèåòî ñëóæåáíî äà ñå ïðîèçíàñÿ íà âñåêè òðè ìåñåöà âúç îñíîâà íà ïðåäñòàâåíàòà îò ëå÷åáíîòî çàâåäåíèå ñúäåáíî-ïñèõèàòðè÷íà åêñïåðòèçà ñ ðåøåíèå çà ïðåêðàòÿâàíå íà çàäúëæè-òåëíîòî íàñòàíÿâàíå è ëå÷åíèå èëè çà ïðîäúëæàâàíå íà çàäúëæèòåë-

50 ×ë. 163, àë. 2 ÇÇ. 51 ×ë. 164, àë. 1 ÇÇ.


48 48

íîòî íàñòàíÿâàíå è ëå÷åíèå. Èíòåðâþèðàíèòå ïñèõèàòðè ñìÿòàõà, ÷å íå å âúçìîæíî, áåç äà ñå ïðåìèíå ïðåç òàçè ïðîöåäóðà äà îñâîáîäÿò ïàöèåíò íà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå ñëåä èçòè÷àíå íà îïðåäåëåíèÿ â ðåøåíèåòî ñðîê, âúïðåêè ÷å òÿ èçðè÷íî îïðåäåëÿ ñàìî äâà ñëó÷àÿ, â êîèòî å âúçìîæíî ïàöèåíò äà ñå îñâîáîäè ïðåäâàðèòåëíî èëè äà ñå çàäúðæè çà ïî-äúëúã îò îïðåäåëåíèÿ ñðîê. Òàêà îêîëî äâå ñåäìèöè ïðåäè äà èçòå÷å ñðîêúò íà ëå÷åíèåòî, ïðåäè äà ñå èçïèøå ïàöèåíò íà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå, ëåêóâàùèòå ãî ïñèõèàòðè èçãîòâÿò åêñïåðòè-çà è ÿ èçïðàùàò â ñúäà. Ñïîðåä ïñèõèàòðèòå îêîëî 14-äíåâåí å ñðî-êúò, â êîéòî èç÷àêâàò íàñðî÷âàíå íà çàñåäàíèå. Ñëåä êàòî ñå ïðîâåäå çàñåäàíèå è ñúäúò ïîñòàíîâè, ÷å ïàöèåíòúò òðÿáâà äà áúäå îñâîáî-äåí, ïàöèåíòúò ñå èçïèñâà. Òîâà å åäíà íåíóæíà è íåçàêîííà ïðîöå-äóðà, êîÿòî èçëèøíî îòíåìà ðåñóðñ. ÁÕÊ ñìÿòà, ÷å òàçè ïðàêòèêà òðÿáâà äà ñå ïðåóñòàíîâè, òúé êàòî îñâåí âñè÷êî îñòàíàëî òÿ çàáàâÿ è ïðîñðî÷âà ïðåñòîÿ íà òåçè ïàöèåíòè.

Ïðè îòïàäàíå íà ïðåäïîñòàâêèòå çà çàäúëæèòåëíî íàñòàíÿâàíå è

ëå÷åíèå, ïðåäè äà å èçòåêúë îïðåäåëåíèÿò ñðîê, çàäúëæèòåëíîòî íàñ-òàíÿâàíå è ëå÷åíèå ìîãàò äà áúäàò ïðåêðàòåíè îò ñúäà ïî èñêàíå íà ëèöåòî, ïðîêóðîðà èëè ðúêîâîäèòåëÿ íà ëå÷åáíîòî çàâåäåíèå52. Òàçè ðàçïîðåäáà íà çàêîíà ñå ïîëçâà â ÄÏÁ – Ëîâå÷, ÄÏÁ – Öåðîâà êîðèÿ (êúäåòî åäíà òðåòà îò ïàöèåíòèòå ñå îñâîáîæäàâàò ïî èñêàíå íà ëåêó-âàùèÿ ãè ëåêàð è èçãîòâåíà îò íåãî åêñïåðòèçà è ñúäåáíî äåëî), ÄÏÁ – Öàðåâ áðîä, ÎÄÏÇÑ – Äîáðè÷ (ìàñîâà ïðàêòèêà), ÄÏÁ – Íîâè Èñêúð, êúäåòî íå ñå ïðåìèíàâà êúì îñâîáîæäàâàíå íà ëèöåòî ïî çàêîíîâèÿ ðåä (ÿâíî ïîðàäè ìóäíîòî îòðåàãèðàíå íà ñúäà), à ëèöåòî ñå ïðåìåñòâà â äíåâåí ñòàöèîíàð è òàêà ñå íàáëþäàâà ðåäîâíî îò ëåêàðèòå è æèâåå â ñåìåéíàòà ñè ñðåäà.

2.13. Ïðèâåæäàíå â èçïúëíåíèå íà ðåøåíèå çà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå Âëÿçëîòî â ñèëà ðåøåíèå çà çàäúëæèòåëíî íàñòàíÿâàíå è ëå÷åíèå,

êàêòî è îïðåäåëåíèåòî íà ñúäà çà íàçíà÷àâàíå íà ñúäåáíî-ïñèõèàòðè÷-íà åêñïåðòèçà ñå ïðèâåæäàò â èçïúëíåíèå îò ñúîòâåòíèòå ëå÷åáíè çàâå-äåíèÿ ïðè íåîáõîäèìîñò ñúñ ñúäåéñòâèåòî íà îðãàíèòå íà Ìèíèñòåðñò-âîòî íà âúòðåøíèòå ðàáîòè53. Íàé-ñåðèîçåí ïðîáëåì ñ èçïúëíåíèå íà ðåøåíèÿ çà çàäúëæèòåëíî è ïðèíóäèòåëíî ëå÷åíèå áå êîíñòàòèðàí â

52 ×ë. 164, àë. 3 ÇÇ. 53 ×ë. 165, àë. 2 ÇÇ.


49 49

ÄÏÁ – Ëîâå÷. Ñïîðåä äèðåêòîðà íà áîëíèöàòà ä-ð Ìèòåâ Ïëåâåíñêè èëè Íèêîïîëñêè ðàéîííè ñúäèëèùà íàñòàíÿâàò ëèöà â áîëíèöàòà, íî íå ãè ïðèâåæäàò â íåÿ è áîëíèöàòà òðÿáâà äà ãè èçäèðâà è òðàíñïîðòè-ðà, à èìà ñàìî äâå ëèíåéêè è íå ìîæå äà ñè ïîçâîëè äà àíãàæèðà ïåð-ñîíàë çà òîëêîâà ìíîãî âðåìå. Îñâåí òîâà äèðåêòîðúò ïîñî÷è, ÷å óï-ðàâëÿâàíàòà îò íåãî áîëíèöà ïðèåìà ïàöèåíòè îò öÿëàòà ñòðàíà, êîåòî ïðàâè íåâúçìîæíî ôèíàíñèðàíåòî íà òðàíñïîðòèðàíåòî íà ïàöèåíòè (ïî ñìèñúëà íà ÷ë. 165 (2) ÇÇ). Ñïîðåä íåãî ïðîáëåìúò íå å ñàìî ôèíàí-ñîâ, à å ñâúðçàí è ñ ðàçïðåäåëåíèåòî íà ÷îâåøêèÿ ðåñóðñ íà áîëíèöàòà. Òîé ïðèçíà, ÷å òàçè ãîäèíà ïî èñêàíå íà ÄÏÁ – Ëîâå÷, áþäæåòúò çà òðàíñïîðò îò ÌÇ å áèë óâåëè÷åí åäíîêðàòíî, íî ñïîðåä íåãî òîâà íå å ðåøåíèå íà ïðîáëåìà. Ä-ð Ìèòåâ ñìÿòà, ÷å íå å çàäúëæåíèå íà áîëíè-öàòà äà ñå ãðèæè çà òîâà ïàöèåíòèòå ñ âëÿçëî â ñèëà ðåøåíèå íà ñúäà çà çàäúëæèòåëíî íàñòàíÿâàíå è ëå÷åíèå, êàêòî è òåçè ñ îïðåäåëåíèå çà ñú-äåáíî-ïñèõèàòðè÷íà åêñïåðòèçà, äà ñå ïðèâåæäàò â èçïúëíåíèå îò ñú-îòâåòíèòå ëå÷åáíè çàâåäåíèÿ.

ÄÏÁ – Áÿëà, óâåäîìÿâà ïàöèåíòèòå îò Ðóñåíñêà îáëàñò çà âëÿçëî â

ñèëà ðåøåíèå çà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå. Àêî òå íå ñå ÿâÿò, àäìèíèñòðà-öèÿòà òðÿáâà äà ãè èçäèðè è çàäúðæè. Îò ïðîêóðàòóðàòà è ïîëèöèÿòà íà îáëàñòòà ñà îòêàçàëè äà ñúäåéñòâàò. Ñ ïàöèåíòè îò äðóãè îáëàñòè òî-çè ïðîáëåì íå ñúùåñòâóâà. Òå ñå äîâåæäàò â ÄÏÁ îò åêèï íà ÖÑÌÏ, ïðèäðóæåí îò ïîëèöàè. Â ÄÏÁ – Ðàäíåâî, è ÄÏÁ – Êúðäæàëè, áå óñòà-íîâåíî, ÷å ïàöèåíòèòå ñå òðàíñïîðòèðàò îò äèñïàíñåðèòå â Ïëîâäèâ è Õàñêîâî è ñàìèòå äèñïàíñåðè èçâúðøâàò òîâà, àêî ëèöåòî å áèëî íàñòà-íåíî, äîêàòî ñå ïîñòàíîâè ðåøåíèåòî ìó òàì. Â ÄÏÁ – Êúðäæàëè, äè-ðåêòîðúò ïîÿñíè, ÷å èçäèðâàíåòî è çàäúðæàíåòî íà ïàöèåíòà îò ëåêàð îò áîëíèöàòà çàåäíî ñ îðãàíèòå íà ÌÂÐ ìîæå äà ïîâëèÿå îòðèöàòåëíî íà òåðàïåâòè÷íàòà âðúçêà, êîÿòî áè òðÿáâàëî äà ñå èçãðàäè âïîñëåäñò-âèå, è òîâà áè ìîãëî äà âëèÿå ïàãóáíî íà ñàìîòî ëå÷åíèå. Êàòî öÿëî ïñèõèàòðèòå íàìèðàõà çà íåóäà÷íî è íåïðèñúùî çà òåõíèòå ôóíêöèè çàäúëæåíèåòî íà ëå÷åáíèòå çàâåäåíèÿ äà ïðèâåæäàò â èçïúëíåíèå ðå-øåíèÿòà. Íî â ïîâå÷åòî áîëíèöè è äèñïàíñåðè áå èçðàáîòåíà ñèñòåìà çà óðåæäàíå íà òîçè ïðîöåñ íà áàçàòà íà ïðåãîâîðè è áå ïîñòèãíàòî äîáðî ôóíêöèîíèðàíå.

Åäèíñòâåí îñîáåí ïðèìåð â òîâà îòíîøåíèå îòíîâî å ÄÏÁ – Êàðâó-

íà. Ïðåç 2005 ã. îò áîëíèöàòà ñà ðàçïðàòåíè óâåäîìèòåëíè ïèñìà äî ïàöèåíòè, çà ÷èåòî çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå ñà ïðèñòèãíàëè ðåøåíèÿ ïðåç ïåðèîäà 2003–2005 ã., íî ñàìèòå ïàöèåíòè íå ñà áèëè èçäèðåíè è íå ñà ñå ÿâèëè â áîëíèöàòà. Òå ñå ïîêàíâàò äà ñå ÿâÿò çà ëå÷åíèå â áîëíèöà-


50 50

òà. Â äåíÿ íà ïîñåùåíèåòî íà ÁÕÊ åäèí îò òàêà ïîêàíåíèòå ïàöèåíòè áå ïðèñòèãíàë. Òîé áåøå íåãðàìîòåí è îáÿñíè, ÷å å ðàçáðàë, ÷å å ïîêàíåí çà ïðåãëåä ïîðàäè âåðîÿòíî çàïî÷íàëî ïðåäâàðèòåëíî íàêàçàòåëíî ïðîèçâîäñòâî ñðåùó íåãî. Íåãîâîòî ðåøåíèå áå îò 2003 ã. ÁÕÊ íàìèðà òàçè ñèòóàöèÿ çà àáñóðäíà ñ îãëåä ñúùíîñòòà è öåëèòå íà çàäúëæèòåë-íîòî ëå÷åíèå.

Â õîäà íà íàáëþäåíèåòî íà ÁÕÊ áå ðàçêðèòà è äðóãà ïîðî÷íà ïðàê-

òèêà. Â ñëó÷àèòå, êîãàòî èìà ðåøåíèå çà íàñòàíÿâàíå íà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå, êîåòî å äîøëî âëÿçëî â ñèëà â áîëíèöàòà è òðÿáâà äà ñå „ïðè-âåäå â èçïúëíåíèå” îò íåÿ ñúñ ñúäåéñòâèåòî íà îðãàíèòå íà ÌÂÐ, íî ëè-öåòî íå ìîæå äà áúäå èçäèðåíî ìåñåöè íàðåä, ñëåä êàòî áúäå èçäèðåíî (êîãàòî è äà å òîâà), ñå òðàíñïîðòèðà äî áîëíèöàòà è ñå ëåêóâà çàäúë-æèòåëíî. Â ÄÏÁ – Ðàäíåâî, èìàøå ñëó÷àé íà ìëàäà æåíà, Ð.È.È., êîÿòî å òðÿáâàëî äà áúäå íàñòàíåíà çà åêñïåðòèçà îùå â êðàÿ íà 2004 ã. â èç-ïúëíåíèå íà ïîñòàíîâëåíèå íà Ðàéîííà ïðîêóðàòóðà – Áóðãàñ, îò 9.12.2004 ã. Èçäèðâàíà å çà åêñïåðòèçà è ëå÷åíèå, íî íå å áèëà îòêðèòà íÿêîëêî ìåñåöà. Ðåøåíèå çà íàñòàíÿâàíå íà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå çà òðè ìåñåöà å ïîñòàíîâåíî îò Ðàéîíåí ñúä – ãð. Áóðãàñ, íà 8.03.2005 ã. Òÿ å áèëà õîñïèòàëèçèðàíà íà 6.06.2005 ã.

Äîêîëêîòî ñìèñúëúò íà ïðîöåäóðàòà ïî íàñòàíÿâàíå íà çàäúëæè-

òåëíî ëå÷åíèå å äà ñå ëåêóâà ëèöå, îïàñíî çà ñåáå ñè è îêîëíèòå, íå áè òðÿáâàëî äîðè è ñëåä íÿêîëêî ìåñåöà èëè äàæå ãîäèíè òî äà áúäå íàñòà-íÿâàíî çà ëå÷åíèå, çà äà ñå èçïúëíè ôîðìàëíî ñúäåáíîòî ðåøåíèå, à äà å íàëèöå ìåõàíèçúì çà íîâà ïðåöåíêà íà íåîáõîäèìîñòòà îò ëå÷åíèå, êîé-òî äà äàâà ãàðàíöèè ñðåùó ïðîèçâîëíî çàäúðæàíå è ëèøàâàíå îò ñâîáî-äà. Â ñëó÷àÿ çàêîíúò íå äàâà ÿñíîòà îòíîñíî àäåêâàòíîòî ïîâåäåíèå íà îðãàíèòå íà ÌÂÐ è ïñèõèàòðè÷íèòå ñòàöèîíàðè ïðè èçäèðâàíå íà ëèöå ìåñåöè ñëåä âëèçàíå â ñèëà íà ðåøåíèåòî çà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå.

2.14. Ïðîñðî÷âàíå ÁÕÊ óñòàíîâè, ÷å äîðè êîãàòî ëèöåòî, çà êîåòî å ïîñòàíîâåíî íàñ-

òàíÿâàíå íà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå, å ïðåìèíàëî ïðåç ëå÷åíèåòî è òðÿáâà äà áúäå îñâîáîäåíî, òî ÷åñòî áèâà çàäúðæàíî â áîëíèöàòà ïî ðàçëè÷íè ïðè÷èíè. Â ìíîãî îò ñëó÷àèòå ïðèåìàùèÿò åêèï â áîëíèöàòà ñêëîíÿâà ëèöåòî äà ïîäïèøå äåêëàðàöèÿ çà äîáðîâîëíî ëå÷åíèå èëè çà äà áúäàò ðåøåíè íåãîâè ñîöèàëíè ïðîáëåìè, êàòî íàñòàíÿâàíå â ñîöèà-ëåí äîì íàïðèìåð (ÄÏÁ – Êàðâóíà, è ÄÏÁ – Ëîâå÷), èëè çà äà áúäå ïðî-äúëæåí êóðñ íà ëå÷åíèå, êîéòî áåç ïîäêðåïÿùà ñðåäà èçâúí áîëíèöàòà


51 51

ùå áúäå ïðåêúñíàò (ÄÏÁ – Ëîâå÷, ÄÏÁ – Ðàäíåâî). Çàïèòàíè çàùî íå ïîçâîëÿâàò íà ïàöèåíòè íà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå äà íàïóñíàò áîëíè-öàòà ñëåä èçòè÷àíå íà ñðîêà çà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå, ëåêóâàùèòå ëå-êàðè äàâàõà ðàçëè÷íè îòãîâîðè. Ïîíÿêîãà ñå îêàçâàøå, ÷å ñïîðåä òÿõ å íóæíî ëå÷åíèåòî äà áúäå ïðîäúëæåíî è òå ñà èçïðàòèëè åêñïåðòèçà çà òîâà â ñúäà, íî âñå îùå î÷àêâàò íàñðî÷âàíå íà çàñåäàíèå. ÁÕÊ îáà÷å íå âèäÿ òàêèâà åêñïåðòèçè è òå ñúñ ñèãóðíîñò íå ñå ñúõðàíÿâàõà â ëè÷íèòå äîñèåòà íà ïàöèåíòèòå. Ñàìèòå òå ñúùî íå çíàåõà çà èçâúðøâàíåòî íà åêñïåðòèçè è çà òîâà, ÷å ëå÷åíèåòî èì ùå áúäå ïðîäúëæåíî è îòïðàâÿõà çàïèòâàíèÿ â òîçè ñìèñúë êúì èçñëåäîâàòåëèòå íà ÁÕÊ. Âñå ïàê îñîáåíî â ÄÏÁ – Ëîâå÷, ñëåä ïðîâåäåí ðàçãîâîð ñ åäèí îò çàâåæäàùèòå îòäåëå-íèå ëåêàðè ïàöèåíòèòå, ÷èéòî ïðåñòîé â áîëíèöàòà ïðåâèøàâàøå îï-ðåäåëåíèÿ îò ñúäà ñðîê íà ëå÷åíèå, áÿõà îñâîáîäåíè ïðè ñëåäâàùèòå ïîñåùåíèÿ íà ÁÕÊ â ñúùàòà áîëíèöà.

2.15. Íàñòàíÿâàíå íà ïðèíóäèòåëíî ëå÷åíèå Ïðèíóäèòåëíîòî ëå÷åíèå å ðåãëàìåíòèðàíî îò áúëãàðñêèÿ Íàêàçà-

òåëåí êîäåêñ (ÍÊ), à ïðîöåäóðàòà çà íåãîâîòî èçïúëíåíèå – îò Íàêàçà-òåëíîïðîöåñóàëíèÿ êîäåêñ (ÍÏÊ). Ïî ñèëàòà íà ÷ëåí 89 îò Íàêàçàòåë-íèÿ êîäåêñ ïî îòíîøåíèå íà ëèöå, èçâúðøèëî îáùåñòâåíîîïàñíî äåÿ-íèå â ñúñòîÿíèå íà íåâìåíÿåìîñò èëè èçïàäíàëî â òàêîâà ñúñòîÿíèå ïðåäè ïîñòàíîâÿâàíå íà ïðèñúäàòà èëè ïðåç âðåìå íà èçòúðïÿâàíå íà íàêàçàíèåòî, ñúäúò ìîæå äà ïîñòàíîâè ïðåäàâàíå íà áëèçêèòå ìó, àêî òå ïîåìàò çàäúëæåíèå çà ãðèæè è ëå÷åíèå (÷ë. 89, á. „à”); ïðèíóäèòåëíî ëåêóâàíå â îáèêíîâåíî ïñèõî-íåâðîëîãè÷íî çàâåäåíèå (÷ë. 89, á. „á”) èëè ïðèíóäèòåëíî ëåêóâàíå â ñïåöèàëíà ïñèõèàòðè÷íà áîëíèöà èëè â ñïåöèàëíî îòäåëåíèå íà îáèêíîâåíî ïñèõî-íåâðîëîãè÷íî çàâåäåíèå (÷ë. 89, á. „â”). Ïðèíóäèòåëíîòî ëåêóâàíå â îáèêíîâåíî ïñèõî-íåâðîëîãè÷íî çàâåäåíèå ìîæå äà áúäå ïîñòàíîâåíî îò ñúäà ïî îòíîøåíèå íà äóøåâ-íîáîëåí, êîéòî ñ îãëåä íà íåãîâîòî ïñèõè÷åñêî ñúñòîÿíèå è íà õàðàêòå-ðà íà èçâúðøåíîòî îáùåñòâåíîîïàñíî äåÿíèå ñå íóæäàå îò áîëíè÷íè ãðèæè è ëåêóâàíå ïî ïðèíóäèòåëåí ðåä54. Ïðèíóäèòåëíîòî ëåêóâàíå â ñïåöèàëíà ïñèõèàòðè÷íà áîëíèöà èëè â ñïåöèàëíî îòäåëåíèå ìîæå äà áúäå ïîñòàíîâåíî îò ñúäà ïî îòíîøåíèå íà äóøåâíîáîëåí, êîéòî ñ îã-ëåä íà ñâîåòî ïñèõè÷åñêî ñúñòîÿíèå è íà õàðàêòåðà íà èçâúðøåíîòî îáùåñòâåíîîïàñíî äåÿíèå ñå ÿâÿâà îñîáåíî îïàñåí çà îáùåñòâîòî èëè çà

54 ×ë. 90, àë. 1 ÍÊ.


52 52

ñâîèòå áëèçêè. Â òåçè ñëó÷àè ëèöåòî ñå äúðæè ïîä óñèëåí íàäçîð, èçê-ëþ÷âàù âúçìîæíîñòòà òî äà èçâúðøè íîâî îáùåñòâåíîîïàñíî äåÿíèå55.

Â õîäà íà èçñëåäâàíåòî ñè ÁÕÊ ñå îïèòà äà ïðîñëåäè ïðàêòèêàòà ïî

íàñòàíÿâàíå íà ïàöèåíòè íà ïðèíóäèòåëíî ëå÷åíèå ïî ÷ë. 89 ÍÊ. Â ïî÷òè âñè÷êè ïîñåòåíè áîëíèöè è äèñïàíñåðè ñå íàñòàíÿâàõà ïàöèåíòè ïî òîçè ðåä (ñ èçêëþ÷åíèå íà ÎÄÏÇÑ – Ñîôèÿ-ãðàä, è ÄÏÁ – Ïàòàëåíèöà, êúäåòî íå áå ïîëó÷åíà èíôîðìàöèÿ çà òàêèâà ïàöèåíòè). Ïàöèåíòèòå, íàñòàíåíè íà ïðèíóäèòåëíî ëå÷åíèå, ñà åäèíèöè. Ñúáðàíèòå äàííè çà ïðåáèâàâàùè ïî âðåìå íà ïîñåùåíèÿòà íà ÁÕÊ ïàöèåíòè íà ïðèíóäèòåëíî ëå÷åíèå ñî-÷àò, ÷å â áîëíèöèòå â Ëîâå÷, Ñåâëèåâî, Öàðåâ áðîä, Áÿëà è Êúðäæàëè ïðåç 2005 ã. ñà áèëè íàñòàíåíè ïàöèåíòè ïî ÷ë. 89, á. „â” ÍÊ. À â ÎÄÏÇÑ – Âðàöà, ÄÏÁ – Êàðëóêîâî, ÄÏÁ – Ðàäíåâî, ÄÏÁ – Öåðîâà êîðèÿ, ÎÄÏÇÑ – Äîáðè÷, ÎÄÏÇÑ – Ðóñå, ÄÏÁ – Íîâè Èñêúð, è ÄÏÁ – Êàðâóíà, ñà áèëè íàñòàíåíè ïàöèåíòè ïî ÷ë. 89, á. „á” ÍÊ. ÁÕÊ ñå îïèòà äà óñòàíîâè äàëè èìà íÿêàêâî ïðîôèëèðàíå íà áîëíèöèòå ïî çàäàäåíèòå îò ÍÊ ïàðàìåò-ðè, íî íå óñïÿ äà íàìåðè íîðìàòèâåí àêò, â êîéòî ñà å óêàçàíî â êîè áîë-íèöè ñå èçïúëíÿâàò ñúîòâåòíèòå ìåðêè ïî ÷ë. 89 ÍÊ. Â ïîâå÷åòî ÄÏÁ ïñèõèàòðèòå áÿõà íà ìíåíèå, ÷å ìÿðêàòà ïî ÷ë. 89, á. ”â” ÍÊ ñå èçïúëíÿâà ñàìî â ÄÏÁ – Ëîâå÷, â ò.íàð. ñúäåáíî-ïñèõèàòðè÷íî îòäåëåíèå, íî ñå îêà-çà, ÷å òàêèâà ïàöèåíòè ñå íàñòàíÿâàò è â äðóãè áîëíèöè, â êîèòî ÿâíî ñú-äúò å ñ÷åë, ÷å èìà ñïåöèàëíî îòäåëåíèå çà ïðèíóäèòåëíî ëå÷åíèå. Áåçñ-ïîðíî áåøå ìíåíèåòî íà èíòåðâþèðàíèòå ïñèõèàòðè, ÷å åäèíñòâåíî ÄÏÁ – Ëîâå÷, è Êëèíèêà ïî ñúäåáíà ïñèõèàòðèÿ è ñúäåáíà ïñèõîëîãèÿ êúì Óíèâåðñèòåòñêà ñïåöèàëèçèðàíà áîëíèöà çà àêòèâíî ëå÷åíèå ïî íåâðîëîãèÿ è ïñèõèàòðèÿ „Ñâ. Íàóì” â Ñîôèÿ îòãîâàðÿò íà òåðìèíà „ñïåöèàëíà ïñèõèàòðè÷åñêà áîëíèöà” ïî ñìèñúëà íà ÷ë. 89, á. „â” ÍÊ. Îñâåí òîâà ÿâíî èçáîðúò íà ïñèõèàòðè÷íîòî çàâåäåíèå çà èçòúðïÿâàíå íà ïðèíóäèòåëíî ëå÷åíèå çàâèñè è îò ñòåïåíòà íà îáùåñòâåíà îïàñíîñò íà ïàöèåíòà. Òàêà âåðîÿòíî ïàöèåíòèòå ïî ÷ë. 89, á. „â” ÍÊ ñà ïðåöåíåíè êàòî ïî-îïàñíè îò ñúäà. Â ÄÏÁ – Ëîâå÷, ñúäåáíî-ïñèõèàòðè÷íî îòäåëå-íèå, ñïîðåä ïðåãëåäàíèòå äîñèåòà íà ïàöèåíòè îñíîâàíèÿòà çà íàñòàíÿ-âàíå áÿõà èçâúðøåíî ïðåñòúïëåíèå è óñòàíîâåíà íåâìåíÿåìîñò ïî âðåìå íà èçâúðøâàíåòî ìó ïîðàäè íàëè÷èå íà ïñèõè÷íî çàáîëÿâàíå. Ïîâå÷å îò 90 % îò íàñòàíåíèòå â òîâà îòäåëåíèå ñà ïàöèåíòè, èçâúðøèëè õîìî-öèäíè àêòîâå, à îñòàíàëèòå 10 % – áëóäñòâà, êðàæáè è ãðàáåæè. Îáèêíî-âåíî ïàöèåíòèòå ñà èçâúðøèëè ïðåñòúïëåíèÿ ñïðÿìî áëèçêèòå ñè. Êúì ìîìåíòà íà ïîñåùåíèåòî íà ÁÕÊ â îòäåëåíèåòî áÿõà íàñòàíåíè è äâàìà ïàöèåíòè, êîèòî áÿõà ïðèâåäåíè îò çàòâîð. Òå ñà ëèøåíè îò ñâîáîäà, êî-

55 ×ë. 90, àë. 2 ÍÊ.


53 53

èòî ñà ðàçâèëè ïñèõè÷íî çàáîëÿâàíå ïî âðåìå íà èçòúðïÿâàíå íà íàêàçà-íèåòî è ñå å íàëîæèëî ïðåêúñâàíåòî ìó.

Ïðåäëîæåíèå çà ïðèíóäèòåëíî ëå÷åíèå ìîãàò äà íàïðàâÿò ðàéîííè-

ÿò èëè îêðúæíèÿò ïðîêóðîð56. Ïðåäè òîâà ïðîêóðîðúò å äëúæåí äà íàç-íà÷è åêñïåðòèçà è äà ðàçïîðåäè íà ñëåäîâàòåë äà èçÿñíè äàëè ëèöåòî ïðåäñòàâëÿâà îïàñíîñò çà îáùåñòâîòî57. Ïðåäëîæåíèåòî çà ïðèëàãàíå íà ïðèíóäèòåëíè ìåäèöèíñêè ìåðêè ñå ðàçãëåæäà îò ðàéîííèÿ ñúä ïî ìåñ-òîæèâååíåòî íà ëèöåòî, à â ñëó÷àèòå, êîãàòî òàêîâà ñå íàëàãà íà ëèöà, êîèòî èçòúðïÿâàò ëèøàâàíå îò ñâîáîäà – îò îêðúæíèÿ ñúä ïî ìåñòîèç-òúðïÿâàíå íà íàêàçàíèåòî58. Çà ñúäåáíîòî çàñåäàíèå ñå ïðèçîâàâàò ëèöå-òî, ñïðÿìî êîåòî ñå èñêà ïðèëàãàíåòî íà ïðèíóäèòåëíè ìåäèöèíñêè ìåðêè, íåãîâèòå ðîäèòåëè, íàñòîéíèêúò èëè ïîïå÷èòåëÿò ìó è ïîñòðà-äàëèÿò59. Ó÷àñòèåòî íà çàùèòíèê ïðåä ñúäà å çàäúëæèòåëíî60. Òîåñò, àêî ëèöåòî íÿìà íàåò, ñúäúò íàçíà÷àâà ñëóæåáåí çàùèòíèê. Ïðèñúñòâèåòî íà ëèöåòî, ñïðÿìî êîåòî ñå èñêà ïðèëàãàíå íà ïðèíóäèòåëíè ìåäèöèíñ-êè ìåðêè, íå å çàäúëæèòåëíî, êîãàòî íåãîâîòî çäðàâîñëîâíî ñúñòîÿíèå å ïðå÷êà çà òîâà61. Âúâ âñè÷êè ñëó÷àè ñúäúò èçñëóøâà çàêëþ÷åíèåòî íà åê-ñïåðò-ïñèõèàòúð62. Ñúäúò ñå ïðîèçíàñÿ åäíîëè÷íî ñ îïðåäåëåíèå63, êîåòî ìîæå äà ñå îáæàëâà èëè ïðîòåñòèðà, è âúççèâíàòà èíñòàíöèÿ, àêî îòìåíè îïðåäåëåíèåòî, ðåøàâà äåëîòî64. Äîêîëêîòî â íÿêîè áîëíèöè ÁÕÊ óñïÿ äà ïðåãëåäà äîñèåòà íà ïàöèåíòè, íàñòàíåíè íà ïðèíóäèòåëíî ëå÷åíèå, óñòàíîâè, ÷å òàêà ðåãëàìåíòèðàíàòà ïðîöåäóðà ñå ñïàçâà.

Ïðåêðàòÿâàíåòî è èçìåíÿíåòî íà ïîñòàíîâåíàòà ïðèíóäèòåëíà ìå-

äèöèíñêà ìÿðêà ñòàâà îò ñúäà, êîãàòî òîâà ñå íàëàãà îò íàñòúïèëà ïðî-ìÿíà â ñúñòîÿíèåòî íà áîëíèÿ èëè îò íóæäèòå íà íåãîâîòî ëåêóâàíå65. Âúâ âñè÷êè ñëó÷àè ñëåä èçòè÷àíå íà øåñòìåñå÷åí ñðîê îò íàñòàíÿâàíå-òî â ëå÷åáíîòî çàâåäåíèå ñúäúò ñå ïðîèçíàñÿ çà ïðåêðàòÿâàíå, ïðîäúë-æàâàíå èëè çàìåíÿíå íà ïðèíóäèòåëíîòî ëå÷åíèå66. Ïðåäè èçòè÷àíå íà øåñòìåñå÷íèÿ ñðîê îò íàñòàíÿâàíåòî íà ïðèíóäèòåëíî ëå÷åíèå, êàêòî

56 ×ë. 429, àë. 1 ÍÏÊ. 57 ×ë. 429, àë. 2 ÍÏÊ. 58 ×ë. 430, àë. 1 ÍÏÊ. 59 ×ë. 432, àë. 1 ÍÏÊ. 60 ×ë. 432, àë. 2 ÍÏÊ. 61 ×ë. 432, àë. 3 ÍÏÊ. 62 ×ë. 432, àë. 4 ÍÏÊ. 63 ×ë. 433, àë. 1 ÍÏÊ. 64 ×ë. 433, àë. 2 è àë. 3 ÍÏÊ. 65 ×ë. 91, àë. 1 ÍÊ. 66 ×ë. 91, àë. 2 ÍÊ.


54 54

è â ñëó÷àèòå ïî ÷ë. 89, á. „à” îò Íàêàçàòåëíèÿ êîäåêñ ñúäúò ìîæå äà çà-ìåíè èëè äà ïðåêðàòè ïðèíóäèòåëíîòî ëå÷åíèå ïî ïðåäëîæåíèå íà ïðîêóðîðà. Ñúäúò ñå ïðîèçíàñÿ ïî ïðîäúëæàâàíåòî, çàìåíÿíåòî èëè ïðåêðàòÿâàíåòî íà ïðèíóäèòåëíèòå ìåäèöèíñêè ìåðêè â ñúäåáíî çàñå-äàíèå, ñëåä êàòî âçåìå ìíåíèåòî íà ñúîòâåòíîòî ëå÷åáíî çàâåäåíèå è çàêëþ÷åíèåòî íà åêñïåðò-ïñèõèàòúð67. Ïî ìíåíèå íà èíòåðâþèðàíèòå ïñèõèàòðè è îò ïðåãëåäàíèòå äîñèåòà íà ïàöèåíòè íà ïðèíóäèòåëíî ëå÷åíèå ìîæå äà ñå íàïðàâè çàêëþ÷åíèå, ÷å òàçè ïðîöåäóðà ñå ñïàçâà ñòðèêòíî îò ñúäà. Âñå ïàê òðåâîæíî å, ÷å â ÄÏÁ – Ëîâå÷, â ñúäåáíî-ïñèõèàòðè÷íîòî îòäåëåíèå â ìèíàëîòî å èìàëî ñëó÷àé íà ïàöèåíò, êîéòî å áèë íà ëå÷åíèå ïîâå÷å îò 10 ãîäèíè (ïî äàííè íà çàâåæäàùèÿ îòäåëåíèåòî ïñèõèàòúð). Äî äâå ñåäìèöè ïðåäè ïîñåùåíèåòî íà ÁÕÊ â îòäåëåíèåòî å èìàëî è ïàöèåíò, êîéòî å áèë íàñòàíåí ïðåç 1998 ã., íî å áèë èçïðàòåí â ÄÏÁ – Ñåâëèåâî. Êúì äåíÿ íà ïîñåùåíèåòî íà ÁÕÊ – 9.06.2005 ã., ïàöèåíòúò ñ íàé-äúëúã ïðåñòîé â áîëíèöàòà íà ïðèíóäè-òåëíî ëå÷åíèå å áèë íàñòàíåí ïðåç 2000 ãîäèíà. Îòíîñíî ñìÿíà íà ìåð-êèòå ïî ÷ë. 89 ÍÊ çàâåæäàùèÿò îòäåëåíèåòî ëåêàð â ÄÏÁ – Ëîâå÷, ñïî-äåëè, ÷å ïðåç ïîñëåäíèòå ïåò ãîäèíè (2000–2005 ã.) ñàìî çà ïàöèåíòè ñ òåæêè ñîìàòè÷íè óâðåæäàíèÿ ëåêàðèòå îò îòäåëåíèåòî ñà ïðåïîðú÷âà-ëè ñìÿíà íà ìÿðêàòà îò ÷ë. 89, á. „â” íà ÷ë. 89, á. „à” ÍÊ. Åäèíèÿò îò òå-çè ñëó÷àè å áèë íà ïàöèåíòà, êîéòî å ëåêóâàí â áîëíèöàòà îò 1998 ã.

Äðóã ïðèìåð çà îïèò çà ïðîìÿíà íà ìÿðêàòà ïî ÷ë. 89 ÍÊ å ïàöèåíò

â ÄÏÁ – Íîâè Èñêúð, Ä.Ä.Ê. å áèë íàñòàíåí òàì íà 21.03.2005 ã. Ðåøåíèå-òî çà íàñòàíÿâàíå íà ïðèíóäèòåëíî ëå÷åíèå íà Ðàéîíåí ñúä – ãð. Ñîôèÿ, å ïî Í×Ä 11236/04 ã. îò 6.01.2005 ã. Ðàéîííèÿò ïðîêóðîð áå ïðåäëîæèë äà ñå ïðåìèíå îò ìÿðêà ïî ÷ë. 89, á. „á” ÍÊ êúì ÷ë. 89, á. „à” ÍÊ. Íî ðåøå-íèåòî å â ñìèñúë äà ñå ïðîäúëæè ïðèíóäèòåëíîòî ëå÷åíèå ïî ÷ë. 89, á. „á” ÍÊ – íàñòàíÿâàíå íà ïðèíóäèòåëíî ëå÷åíèå â îáèêíîâåíî ïñèõî-íåâðîëîãè÷íî çàâåäåíèå â ÄÏÁ – Íîâè Èñêúð. Ðàéîíåí ñúä – ãð. Ñîôèÿ, å èçïðàòèë ðåøåíèåòî â áîëíèöàòà ÷àê íà 17.02.2005 ã. Ñïîðåä ðåøåíèåòî íà ÐÏ – ãð.Ñîôèÿ, ñëóæåáíèÿò çàùèòíèê è åêñïåðòúò ñà ïîèñêàëè â íà÷à-ëîòî ïðîìÿíà íà ìÿðêàòà, íî ïîðàäè òîâà, ÷å ëèöåòî å ñïðÿëî äà âçèìà ëåêàðñòâà ïî âðåìå íà äíåâåí ñòàöèîíàð è å ïðîìåíèëî ïîâåäåíèåòî ñè, åêñïåðòèòå è ñëóæåáíèÿò çàùèòíèê ïðîìåíÿò ñòàíîâèùåòî ñè è ðåøà-âàò, ÷å å íóæíî äà ñå çàïàçè ìÿðêàòà ïî ÷ë. 89, á. „á” ÍÊ.

Ïðèíóäèòåëíîòî ëåêóâàíå íà îñúäåíèòå íà ëèøàâàíå îò ñâîáîäà ñå

ïðîâåæäà ïðåç âðåìå íà èçïúëíåíèå íà íàêàçàíèåòî â ïñèõèàòðè÷íàòà

67 ×ë. 434, àë. 2 ÍÏÊ.


55 55

áîëíèöà êúì Çàòâîðà â ãð. Ëîâå÷. Çà ñúæàëåíèå âñå îùå íåéíèÿò ñòàòóò íå å èçÿñíåí (òÿ íå å ïîëó÷èëà ëèöåíç ïî Çàêîíà çà ëå÷åáíèòå çàâåäåíèÿ) è çà äåéíîñòèòå, êîèòî ñå èçâúðøâàò â íåÿ, îñâåí ÷å ñà íåçàêîííè, íå ìîæå äà ñå òâúðäè, ÷å îòãîâàðÿò íà îáùèÿ ñòàíäàðò ïî ïñèõèàòðè÷íî ëå÷åíèå. Â îò÷åò íà ñàìàòà áîëíèöà äî Ìèíèñòåðñòâî íà ïðàâîñúäèåòî ñå ïîñî÷âà, ÷å âñå îùå ñúùåñòâóâà ïîðî÷íàòà ïðàêòèêà äà ñå íàñî÷âàò çà ñòàöèîíàð-íî ëå÷åíèå îò çàòâîðèòå ïàöèåíòè ïî÷òè èçêëþ÷èòåëíî ïî ñîöèàëíè èëè ðåæèìíè ñúîáðàæåíèÿ, êàêòî è òàêèâà ñ âîäåùè ñîìàòè÷íè ñòðàäàíèÿ. Îñâåí òîâà îò íà÷àëîòî íà 2004 ã. â ãîëÿìà ÷àñò îò çàòâîðèòå çäðàâíèòå ñëóæáè íå ðàçïîëàãàò ñ êâàëèôèöèðàíè ïñèõèàòðè, ñëóæèòåëè â ñèñòå-ìàòà, òúé êàòî ïîðàäè ðàçëè÷íè ïðè÷èíè òåçè ñïåöèàëèñòè ñà íàïóñíà-ëè. Ïîëçâàíåòî íà âúíøíè êîíñóëòàíòè, êîèòî íå ñà çàïîçíàòè ñúñ ñïå-öèôèêàòà íà ñðåäàòà è íà ñàìèòå ïàöèåíòè, êàêòî è íåäîñòàòú÷íàòà èì àíãàæèðàíîñò ñ öÿëîñòíîòî ðåøàâàíå íà ïðîáëåìèòå èì, êîèòî èìàò îñ-âåí ìåäèöèíñêè è ñîöèàëåí àñïåêò, âîäè äî ïîñòàâÿíåòî íà „äèàãíîçè, ìåêî êàçàíî íåîòãîâàðÿùè íà äåéñòâèòåëíîòî ñúñòîÿíèå”. Ïàêåòúò ñ äî-êóìåíòè, ñ êîèòî ëèøåíèòå îò ñâîáîäà ïðèñòèãàò â áîëíèöàòà, èìà ðàç-ëè÷åí îáåì – ïîíÿêîãà íå ñúäúðæà íèêàêâè äàííè çà ïðåäõîäíè çàáîëÿ-âàíèÿ íà ïàöèåíòà è çà ñúîòâåòíèÿ ïîâîä çà íàñòàíÿâàíå â îòäåëåíèåòî. Îáèêíîâåíî ëèøåíèÿò îò ñâîáîäà ïàöèåíò ïðèñòèãà ñ íàïðàâëåíèå îò ïñèõèàòúðà â ìåäèöèíñêèÿ öåíòúð íà ñúîòâåòíèÿ çàòâîð è ìåäèöèíñêà ñïðàâêà îò ñúùèÿ. Èíôîðìèðàíî ñúãëàñèå îò ïàöèåíòèòå íå ñå âçèìà â çàòâîðà è çàòîâà ïîíå âåäíúæ ìåñå÷íî èìà ïî åäèí ïàöèåíò, êîéòî íå æåëàå äà ñå ëåêóâà è íå å ïñèõîòè÷åí, íî å êîíôëèêòåí. Òàêà àäìèíèñò-ðàöèÿòà íà çàòâîðà ðåøàâà äà ñå ñïðàâè ñ ïðîáëåìèòå, êîèòî òîé ñúçäà-âà, êàòî ãî èçïðàòè íà ïðèíóäèòåëíî ëå÷åíèå.

Ïî îòíîøåíèå íà ïðèâåæäàíå â èçïúëíåíèå íà îïðåäåëåíèÿ çà

ïðèíóäèòåëíî ëå÷åíèå î÷åâèäíî ñúùî ñúùåñòâóâàò ïðîáëåìè. Â ÄÏÁ – Íîâè Èñêúð, èìàøå ïàöèåíò (Ð.Ì.Ò.), íàñòàíåí â áîëíèöàòà íà 15.06.2005 ã. çà ïðèíóäèòåëíî ëå÷åíèå ïî ÷ë. 89, á. „á” ÍÊ ïî îïðåäåëå-íèå íà Ðàéîíåí ñúä – ãð. Ñîôèÿ, âëÿçëî â ñèëà íà 19.05.2005 ã. Â ñúùàòà áîëíèöà ïàöèåíòúò À.È.Á. áå íàñòàíåí ñ åïèêðèçà îò ÎÄÏÇÑ – Ñîôèÿ, îò 23.05.2005 ã., à èìà îïðåäåëåíèå çà ïðèíóäèòåëíî ëå÷åíèå ïî ÷ë. 89, á. „á” ÍÊ îò 11.10.2004 ã.


56 56

3. Ìàòåðèàëíè óñëîâèÿ â ïñèõèàòðè÷íèòå ñòàöèîíàðè Êàêòî å èçâåñòíî, âñè÷êè äúðæàâíè ïñèõèàòðè÷íè áîëíèöè â Áúë-

ãàðèÿ áÿõà ëèöåíçèðàíè êàòî ëå÷åáíè çàâåäåíèÿ ïî ñìèñúëà íà ÷ë. 5 îò Çàêîíà çà ëå÷åáíèòå çàâåäåíèÿ ñ Ïîñòàíîâëåíèå ¹ 20 íà ÌÑ îò 22.02.2000 ã. Èçèñêâàíèÿòà, íà êîèòî òðÿáâàøå äà îòãîâàðÿ òÿõíàòà ìàòåðèàëíà áàçà è îðãàíèçàöèÿ, çà äà áúäàò ëèöåíçèðàíè, ñå îïðåäåëÿò îò Íàðåäáà ¹ 29 íà Ìèíèñòåðñòâîòî íà çäðàâåîïàçâàíåòî îò 23.11.1999 ã.68 Îñâåí òî-âà ìåäèöèíñêèÿò ñòàíäàðò „Ïñèõèàòðèÿ” ïîñòàâÿ îïðåäåëåíè èçèñê-âàíèÿ íàé-âå÷å âúâ ôóíêöèîíàëíî îòíîøåíèå êúì ìàòåðèàëíàòà áàçà â ïñèõèàòðè÷íèòå ñòàöèîíàðè, êîèòî ïðåäè òîâà áÿõà çàëîæåíè è â Íàðåäáà ¹ 29.

Ìàòåðèàëíàòà áàçà íà ïñèõèàòðè÷íèòå çàâåäåíèÿ, ïîñåòåíè îò èçñ-

ëåäîâàòåëèòå íà ÁÕÊ, å ñ ìàëêè èçêëþ÷åíèÿ ñòàðà è âúïðåêè ÷å ñå ðå-ìîíòèðà òåêóùî, íå å â ñúñòîÿíèå äà îòãîâîðè íà ãîðåïîñî÷åíèòå íîð-ìàòèâíè èçèñêâàíèÿ. Ñðåäñòâàòà, îòäåëÿíè çà ïîääðúæêàòà é, ñà êðàé-íî îñêúäíè, à èçïúëíåíèåòî íà ðåìîíòíèòå äåéíîñòè íåâèíàãè å êîíò-ðîëèðàíî àäåêâàòíî. Ôèíàíñèðàíåòî íà ïîääúðæàíåòî íà ìàòåðèàëíà-òà áàçà å çàêîíîìåðåí åëåìåíò îò öÿëîñòíîòî ôèíàíñèðàíå íà ñòàöèî-íàðíàòà ïñèõèàòðè÷íà ïîìîù, êîåòî çàñåãà ñå èçâúðøâà èçâúí îáùèÿ ðåä çà ôèíàíñèðàíå â ñèñòåìàòà íà çäðàâåîïàçâàíåòî. Çàòîâà ëèïñâà âñå îùå ñèñòåìà çà îñòîéíîñòÿâàíå íà óñëóãèòå è ðàçâèòèåòî íà ïðåäîñòà-âÿíèòå óñëóãè íå ìîæå äà áúäå àäåêâàòíî ïëàíèðàíî.

Ïî-ãîëÿìàòà ÷àñò îò ñãðàäíèÿ ôîíä å ïîñòðîåíà ïðåç 1950–1970 ã. è

ïðåç ïîñëåäíèòå 35 ãîäèíè ñàìî ñå ðåìîíòèðà òåêóùî. Êîíñòàòàöèÿòà íà ÁÕÊ ïðåç 2001 ã. áåøå, ÷å âúïðåêè ÷å ñà ëèöåíçèðàíè, â ìíîãî îò ïñèõèàòðè÷íèòå çàâåäåíèÿ íå ñà ñïàçåíè îáùèòå õèãèåííè èçèñêâàíèÿ êúì ñòðîèòåëñòâîòî, îáîðóäâàíåòî, èíñòàëàöèèòå, áðîÿ è ðàçìåðà íà ïîìåùåíèÿòà, ïëîùòà íà ëåãëî â ñòàöèîíàðèòå, ñúñòîÿíèåòî íà ñàíè-òàðíèòå âúçëè è ïð., òàêà êàêòî ñà îïðåäåëåíè â ïðèëîæåíèåòî íà Íà-ðåäáà ¹ 29. Êàêòî è ÷å â ïîâå÷åòî îò äúðæàâíèòå ïñèõèàòðè÷íè áîëíè-

68 Íàðåäáà ¹ 29 îò 23.11.1999 ã. çà îñíîâíèòå èçèñêâàíèÿ, íà êîèòî òðÿáâà äà îòãîâàðÿò

óñòðîéñòâîòî, äåéíîñòòà è âúòðåøíèÿò ðåä íà ëå÷åáíèòå çàâåäåíèÿ çà áîëíè÷íà ïîìîù, äèñïàíñåðèòå è äîìîâåòå çà ìåäèêî-ñîöèàëíè ãðèæè, èçäàäåíà îò ìèíèñòúðà íà çäðàâåîïàçâàíåòî, îáí., ÄÂ, áð. 108 îò 10.12.1999 ã., èçì., áð. 80 îò 3.10.2000 ã., áð. 61 îò 10.07.2001 ã., äîï., áð. 99 îò 11.11.2003 ã.


57 57

öè íå ñà îáîñîáåíè âñè÷êè îò èçèñêâàíèòå îò ÷ë. 5 íà Ïðàâèëíèêà çà óñò-ðîéñòâîòî è äåéíîñòòà íà ëå÷åáíèòå çàâåäåíèÿ çà ñòàöèîíàðíà ïñèõèàòðè÷-íà ïîìîù ïî ÷ë. 5, àë. 1 îò Çàêîíà çà ëå÷åáíèòå çàâåäåíèÿ (ÏÓÄËÇÑÏÏ)69 ñòðóêòóðíè áëîêîâå: êîíñóëòàòèâíî-äèàãíîñòè÷åí, ñòàöèîíàðåí, áëîê çà äíåâíè ãðèæè, àäìèíèñòðàòèâíî-ñòîïàíñêè è áîëíè÷íà àïòåêà (ñ èç-êëþ÷åíèå íà ÄÏÁ – Ðàäíåâî, è ÄÏÁ – Ñåâëèåâî). Ïðåç 2001 ã. ïî÷òè íè-êúäå â äúðæàâíèòå ïñèõèàòðè÷íè áîëíèöè åêèïèòå íà ÁÕÊ è ÁÏÀ íå îòêðèõà è îáîñîáåíè âúòðå âúâ âñÿêî åäíî îò îòäåëåíèÿòà ñåêòîðè: çà ïàöèåíòè ñ âèñîêà ñòåïåí íà çàâèñèìîñò îò ãðèæè, çà ïàöèåíòè ñúñ ñðåäíà ñòåïåí íà çàâèñèìîñò îò ãðèæè è çà ïàöèåíòè ñ íèñêà ñòåïåí íà çàâèñèìîñò îò ãðèæè. Òîâà èçèñêâàíå ñëåäâà îò ðàçïîðåäáàòà íà ÷ë. 6, àë. 4 ÏÓÄËÇÑÏÏ. Ïðè ïîñåùåíèåòî ñè ïðåç 2005 ã. ÁÕÊ óñòàíîâè, ÷å ñåêòîðè ñúîáðàçíî ðàçïîðåäáèòå íà ÏÓÄËÇÑÏÏ è ìåäèöèíñêè ñòàí-äàðò „Ïñèõèàòðèÿ” áÿõà îáîñîáåíè â ÎÄÏÇÑ – Âðàöà, ÎÄÏÇÑ – Ðóñå, ÎÄÏÇÑ – Ïëîâäèâ, ÎÄÏÇÑ – Äîáðè÷, ÎÄÏÇÑ – Âåëèêî Òúðíîâî, êàòî òîâà ðàçãðàíè÷åíèå áåøå íàïðàâåíî ïðåäèìíî â îñòðèòå îòäåëåíèÿ. Â ïñèõèàòðè÷íèòå áîëíèöè â Ñåâëèåâî, Öåðîâà êîðèÿ, Öàðåâ áðîä, Êúð-äæàëè, Íîâè Èñêúð (â äâå îòäåëåíèÿ), Ëîâå÷ (â åäíî îòäåëåíèå) è Êàð-âóíà (ïî-ñêîðî íà ôóíêöèîíàëåí, à íå òåðèòîðèàëåí ïðèíöèï) áÿõà îáî-ñîáåíè ñåêòîðè.

Ïðåç ïåðèîäà 2001–2005 ã. íå ñà áèëè èçâúðøåíè ñåðèîçíè ðåìîíò-

íè äåéíîñòè, êîèòî äà ñà äîâåëè äî çíà÷èòåëíè ïðåóñòðîéñòâà â ñòðóê-òóðíî è ôóíêöèîíàëíî îòíîøåíèå â ïñèõèàòðè÷íèòå ñòàöèîíàðè. Ðå-ìîíòè ïðåç òîçè ïåðèîä ñà áèëè èçâúðøåíè â íÿêîëêî áîëíèöè è äèñ-ïàíñåðè. Íàé-ñåðèîçíè ñà ïîñòèæåíèÿòà íà ÄÏÁ – Êàðëóêîâî. Òàì èç-öÿëî áå ðåìîíòèðàíà åäíà îò ñãðàäèòå. Â íåÿ âå÷å ñå ïîìåùàâà âòîðî æåíñêî îòäåëåíèå. Áîëíèòå ñà ðàçïîëîæåíè ïî ÷åòèðè â ñòàÿ. Ñãðàäàòà îòãîâàðÿ íà âèñîêè ñòàíäàðòè çà ïñèõèàòðè÷íî îáñëóæâàíå. Áàíèòå, òî-àëåòíèòå, ìàíèïóëàöèîííèòå, ñòàèòå çà ïàöèåíòèòå, òðàïåçàðèèòå, êà-áèíåòèòå íà ëåêàðñêèÿ è îáñëóæâàùèÿ ïåðñîíàë ñà â îòëè÷íî ñúñòîÿ-íèå. Ïðåäñòîè çàâúðøâàíåòî íà îòäåëåíèåòî, â êîåòî ùå áúäàò íàñòà-íåíè è ìúæåòå. Ïî âðåìå íà ïîñåùåíèåòî íà ÁÕÊ ïðåç þëè 2005 ã. ñãðà-äàòà ñå íàñåëÿâàøå ñàìî îò 19 ïàöèåíòêè. Ðåìîíòúò áåøå îñúùåñòâåí ñúñ ñðåäñòâà, îòïóñíàòè îò ÌÇ, ñëåä ïîñåùåíèåòî íà Êîìèòåòà ïðîòèâ èçòåçàíèÿ (ÊÏÈ) êúì Ñúâåòà íà Åâðîïà ïðåç àïðèë 2002 ã.70 Ñïîðåä

69 Èçäàäåí îò ìèíèñòúðà íà çäðàâåîïàçâàíåòî, îáí., ÄÂ, áð. 63 îò 1.08.2000 ã. 70Report to the Bulgarian Government on the visit to Bulgaria carried out by the European

Committee for the Prevention of Torture and Inhuman or Degrading Treatment or Punishment from 17 to 26 April 2002, http://www.cpt.coe.int/documents/bgr/2004-21-inf-eng.htm


58 58

äîêëàäà íà ÊÏÈ êàòî ñå èçêëþ÷àò íÿêîè ñòàè â îñòðî ìúæêî îòäåëåíèå, â êîèòî ñà íàñòàíåíè 3 äî 7 ïàöèåíòè (ñòàèòå ñà ñ ïëîù îò 14 äî 34 êâ. ì), â îòäåëåíèåòî èìà ñòàè ïî 60 êâ. ì, â êîèòî ñà íàñòàíåíè 12 äî 14 ïàöèåíòè. Òàêèâà ïîìåùåíèÿ íå óñïÿâàò äà ïðåäîñòàâÿò çàäîâîëèòåëíî íèâî íà ëè÷íî ïðîñòðàíñòâî íà ïàöèåíòèòå. Â òîçè ñìèñúë ÊÏÈ ïîèñêà äà íàó÷è çà ïëàíîâåòå íà ðúêîâîäñòâîòî íà áîëíèöàòà çà ïðåãðàæäàíå íà òåçè îãðîìíè ñïàëíè ïîìåùåíèÿ íà ïî-ìàëêè. ÁÕÊ òðè ãîäèíè ñëåä ïîñåùåíèåòî íà ÊÏÈ íå óñòàíîâè ïðîìÿíà íà òîâà ïîëîæåíèå â îòäå-ëåíèåòî. ÊÏÈ îòáåëÿçâà êðåùÿùîòî ïîëîæåíèå íà òîâà îòäåëåíèå – ïàäàùà ìàçèëêà, ðàçðóøàâàùà ñå ïîäîâà íàñòèëêà, ïðîçîðöè áåç äîã-ðàìà. Íÿêîè ïàöèåíòè ñïåëè íà ãîëè è ïîäìîêðåíè äþøåöè, à ìàëêîòî íàëè÷åí ïîñòåëåí èíâåíòàð (÷àðøàôè, îäåÿëà è ïîíÿêîãà âúçãëàâíèöè) áèëè èçíîñåíè è ìðúñíè. Íîñåëà ñå ñèëíà ìèðèçìà íà óðèíà â ñòàèòå íà ïàöèåíòèòå, âúïðåêè ÷å ïðîçîðöèòå è âðàòèòå áèëè îòâîðåíè. Àòìîñ-ôåðàòà â îòäåëåíèåòî áèëà êðàéíî ìðà÷íà è áåçëè÷íà, ïî÷òè íå áèëè âèäåíè ëè÷íè âåùè íà ïàöèåíòèòå. Îñâåí òîâà íÿìàëî íèêàêâè ñòàè çà äíåâíè çàíèìàíèÿ è çàòîâà ïàöèåíòèòå ñå ðàçõîæäàëè â êîðèäîðà è ñå-äåëè íà ïåéêè â íåãî. Ñàíèòàðíèòå âúçëè áèëè â ìíîãî ëîøî ìàòåðèàë-íî è õèãèåííî ñúñòîÿíèå, êàòî íÿêîè áèëè çàïóøåíè, à äðóãè íå ðàáî-òåëè. Ïàöèåíòèòå ñå êúïåëè â äðóãà ñãðàäà, çàùîòî íÿìàëî òîïëà òå÷à-ùà âîäà â îòäåëåíèåòî71. Ñïîðåä ïèñìî îò áúëãàðñêîòî ïðàâèòåëñòâî îò 26.07.2002 ã. äî ÊÏÈ ùå áúäàò âçåòè ìåðêè çà ðåìîíòèðàíåòî íà 1-âî, 3-òî è 5-î îòäåëåíèå, íà ñàíèòàðíèòå âúçëè è ùå áúäàò îòäåëåíè ñðåäñòâà çà õðàíà è ïîñòåëåí èíâåíòàð.

Èçâúí ðåìîíòèðàíàòà ñãðàäà, îñòàíàëàòà áàçà íà áîëíèöàòà, â êîÿ-

òî ñà íàñòàíåíè ïî-ãîëÿìàòà ÷àñò îò ïàöèåíòèòå, å êðàéíî àìîðòèçèðà-íà. Ðúêîâîäñòâîòî íà áîëíèöàòà ïîëàãà óñèëèÿ çà ðåìîíòèðàíå íà ðàç-ëè÷íèòå îòäåëåíèÿ. Ïîðàäè ìíîãîòî ïðîëèâíè äúæäîâå ïðåç 2005 ã. áîëíèöàòà å ïîäàëà çàÿâëåíèå äî Êîìèñèÿòà çà áåäñòâèÿòà è àâàðèèòå çà îòïóñêàíå íà ñðåäñòâà çà ðåìîíò íà ïîêðèâèòå. Ùåòèòå ñå îöåíÿâàò íà 490 000 ëâ. Ðåìîíòíè äåéíîñòè âñå ïàê ñà áèëè èçâúðøåíè è â îñòðî æåíñêî îòäåëåíèå, êúäåòî àòìîñôåðàòà áåøå ìíîãî ïî-ïðèÿòíà îò òàçè ïðè ïðåäèøíè ïîñåùåíèÿ íà ÁÕÊ. Ïî âðåìå íà ïîñåùåíèåòî îò þëè 2005 ã. íà ÁÕÊ âñå îùå áåøå òðåâîæíî ñúñòîÿíèåòî íà îñòðîòî ìúæêî îòäåëåíèå â áîëíèöàòà, êîåòî ïðîäúëæàâà äà áúäå åäíî îò íàé-òåæêîòî â ìàòåðèàëíî îòíîøåíèå â ñòðàíàòà. Ñòåíèòå òàì ñà ñ âå÷å ïàäíàëà ìà-çèëêà, ëåãëàòà è øêàô÷åòàòà çà ëè÷íè âåùè íà ïàöèåíòèòå ñà â óæàñíî

71 Ïàðàãðàô 127 îò äîêëàäà íà ÊÏÈ.


59 59

ñúñòîÿíèå, ïîäúò ñå íóæäàå îò íîâà íàñòèëêà, ïîñòåëíèÿò èíâåíòàð å êðàéíî ìðúñåí è íåäîñòàòú÷åí.

Ñïîðåä äàííè, ïîëó÷åíè îò ñàìèòå áîëíèöè, ïðåç 2004 ã. ñà áèëè

èçâúðøåíè ðåìîíòè â äåâåò îò òÿõ. Â ÄÏÁ – Ñåâëèåâî, ïðåç 2004 ã. å áèë èçâúðøåí ðåìîíò çà 12 000 ëâ. è ñà áèëè çàêóïåíè ñúîðúæåíèÿ çà 8000 ëâ., â ÄÏÁ – Áÿëà, å áèë ðåìîíòèðàí ïîêðèâ çà 90 000 ëâ., â ÄÏÁ – Öåðî-âà êîðèÿ, å áèë èçâúðøåí òåêóù ðåìîíò çà 10 000 ëâ., â ÄÏÁ – Öàðåâ áðîä, å èçâúðøåí ðåìîíò çà 20 976 ëâ., â ÄÏÁ – Ðàäíåâî, ñà áèëè ðåìîí-òèðàíè òîàëåòíè, â ÄÏÁ – Êúðäæàëè, ñà áèëè èçâúðøåíè ðåìîíòè çà 30 000 ëâ., êîèòî îùå íå ñà èçïëàòåíè îò ÌÇ. Â ÄÏÁ – Ëîâå÷, ïî äàííè íà äèðåêòîðà íà áîëíèöàòà ïðåç 2003 ã. ñà áèëè ïîïðàâåíè ïîêðèâèòå íà ñúäåáíî-ïñèõèàòðè÷íîòî îòäåëåíèå, áîÿäèñàíè ñà áèëè ñòîëîâèòå è êî-ðèäîðèòå â ìúæêèòå îòäåëåíèÿ, êàêòî è áîëíè÷íèòå ñòàè íà äèñïàíñå-ðà. Ïðåç 2004 ã. ÷àñòè÷íî å áèë ðåìîíòèðàí æåíñêèÿò áëîê, â æåíñêî îòäåëåíèå ñà îòðåìîíòèðàíè ñàìîñòîÿòåëíè ñòàè, íàïðàâåí å è ðåìîíò íà ñòúëáèùåòî, êàêòî è íà êóõíåíñêèÿ áëîê ïîðàäè ïðåäïèñàíèå íà ÕÅÈ. Çà 2004 ã. ñà áèëè îòäåëåíè 20 000 ëâ. çà ðåìîíòíè äåéíîñòè. Êúì ìîìåíòà íà ïîñåùåíèåòî íà ÁÕÊ ïðåç þíè 2005 ã. ñå ðåìîíòèðàõà ñàíè-òàðíèòå âúçëè íà äèñïàíñåðà, êàêòî è íà àäìèíèñòðàòèâíèÿ áëîê è êà-áèíåòèòå ïî ôèçèîòåðàïèÿ. Íå ñà ðåìîíòèðàíè îùå ñàíèòàðíèòå âúçëè íà îñòðèòå îòäåëåíèÿ. Ïðåäñòîåøå è ðåìîíò íà ïàðíàòà èíñòàëàöèÿ, çàùîòî èìà ïðîáèòè òîïëîîáìåííèöè. Â ÄÏÁ – Íîâè Èñêúð, ïðåç 2004 ã. ÷àñòè÷íî å áèëà ðåìîíòèðàíà áàíÿòà íà ïúðâî æåíñêî îòäåëåíèå è å èçãðàäåí äåêîðàòèâåí âîäîïàä âúâ ôîàéåòî, âúâ âòîðî æåíñêî îòäåëå-íèå å èíñòàëèðàíî öåíòðàëíî ïàðíî îòîïëåíèå, îñâåæåíà å áèëà âúíø-íàòà ôàñàäà, ïîñòàâåíà å òåðàêîòà íà âúíøíèòå ñòúëáè, âúâ âòîðî ìúæ-êî îòäåëåíèå å èçâúðøåíî ïðåáîÿäèñâàíå íà öÿëîòî îòäåëåíèå (ñóìàòà çà ìàòåðèàëèòå å îò ñïîíñîðñòâî, à òðóäúò å íà ñàíèòàðè îò îòäåëåíèå-òî). Çà òåêóù ðåìîíò íà ñãðàäèòå çà 2004 ã. ñà èçðàçõîäâàíè 70 193 ëâ.

Â äèñïàíñåðèòå âúâ Âðàöà, Ðóñå, Äîáðè÷, Ñîôèÿ-ãðàä, Ïëîâäèâ,

Õàñêîâî ïðåç 2003–2004 ã. ñà áèëè èçâúðøåíè ðåìîíòè íà ìàíèïóëàöè-îííè, ñòàè íà áîëíèòå, ñàíèòàðíè âúçëè, äèàãíîñòè÷íèòå áëîêîâå è â ÎÄÏÇÑ – Ðóñå è Âðàöà, òåçè äåéíîñòè ïðîäúëæàâàõà. Òðÿáâà äà ñå îòáå-ëåæè, ÷å ñòàöèîíàðèòå â äèñïàíñåðèòå áÿõà â äàëå÷ ïî-äîáðî ñúñòîÿíèå îò òåçè â áîëíèöèòå. Îñîáåíî äîáðî öÿëîñòíî âïå÷àòëåíèå ïðàâåõà ñòà-öèîíàðèòå â Äîáðè÷, Ðóñå, Õàñêîâî è Âåëèêî Òúðíîâî.

Â íàé-ëîøî öÿëîñòíî ìàòåðèàëíî ñúñòîÿíèå áÿõà ïñèõèàòðè÷íèòå

áîëíèöè â Áÿëà, Ëîâå÷ è Ïàòàëåíèöà. Óñïîêîÿâàùî å, ÷å â ÄÏÁ – Ïàòà-


60 60

ëåíèöà, èçñëåäîâàòåëèòå íà ÁÕÊ ïîëó÷èõà óâåðåíèå çà òîâà, ÷å ïðåç íî-åìâðè 2005 ã. áîëíèöàòà ùå ñå ïðåìåñòè â áèâøàòà ñãðàäà íà ÌÁÀË – Ïàçàðäæèê, êúäåòî ñå å èçâúðøâàë ðåìîíò ïðåç ïîñëåäíèòå ãîäèíè è òàêà ïàöèåíòèòå ùå ïîëó÷àò çíà÷èòåëíî ïî-êà÷åñòâåíî îáñëóæâàíå â ñðàâíåíèå ñ äîñåãàøíîòî. Â ÄÏÁ – Áÿëà, îáà÷å íÿìà èçãëåäè ñèòóàöèÿòà â ìàòåðèàëíîòî ïîëîæåíèå äà áúäå ïðîìåíåíà. Íàé-ñòàðèòå ñãðàäè òàì ñà ïîñòðîåíè ïðåç 1912 ã. è ñàìî ïðåç 2004 ã. å áèë ðåìîíòèðàí ïîêðèâ çà 90 000 ëâ. Áîëíèöàòà å ïðåíàñåëåíà è å ñ åäèí îò íàé-ãîëåìèòå êàïà-öèòåòè â ñòðàíàòà – 290 ëåãëà. ÁÕÊ îòïðàâÿ ñâîÿ àïåë êúì ÌÇ äà îáúðíå ñïåöèàëíî âíèìàíèå íà îñòðèòå îòäåëåíèÿ â áîëíèöàòà, êîèòî ñå íàìè-ðàò â ïëà÷åâíî ñúñòîÿíèå. Áîëíèöàòà íå ìîæå äà îñèãóðè àäåêâàòíî îòîïëåíèå è ïðåç çèìàòà íà 2004–2005 ã. ñå å íàëîæèëî äà ñå ïîëçâàò è ïå÷êè íà òâúðäî ãîðèâî. Ïîñòåëåí èíâåíòàð â îñòðî ìúæêî îòäåëåíèå íå áå âèäÿí îò åêèïà íà ÁÕÊ è ëåãëàòà, è îáùèÿò îáëèê íà ñòàèòå áå çà-íåìàðåí è íåõèãèåíè÷åí. Â ÄÏÁ – Ëîâå÷, â íàé-òåæêî ñúñòîÿíèå áÿõà ñúäåáíî-ïñèõèàòðè÷íîòî è îñòðîòî ìúæêî îòäåëåíèå. Õèãèåíàòà â áîë-íè÷íèòå ñòàè ñå ïîääúðæàøå ãëàâíî îò ïàöèåíòèòå è áå íà ìíîãî íèñêî íèâî. Ïðîçîðöèòå áÿõà ñ ðåøåòêè, áåç ïåðäåòà. Ïîäúò áå çàñòëàí ñ èç-ïîêúñàí è èçíîñåí áàëàòóì. Â ñúäåáíî-ïñèõèàòðè÷íîòî îòäåëåíèå áîë-íèòå áÿõà íàñòàíåíè ïî ÷åòèðèìà â ñòàÿ. Âñÿêà ñòàÿ èìàøå è ÷åòèðè øêàôà çà ëè÷íè âåùè, êîèòî íå ñå çàêëþ÷âàò. Ëåãëàòà è ïîñòåëíèÿò èí-âåíòàð áÿõà â ìíîãî ëîøî ñúñòîÿíèå. Ïðàâè âïå÷àòëåíèå èçêëþ÷èòåëíî ëîøèÿò âèä íà ñòåíèòå. Ìàçèëêàòà áå èçêúðïåíà ñ ãèïñ, íî ñàìèòå ñòåíè íå ñà áîÿäèñàíè (ïî âðåìå íà ðåìîíòà ïðåç 2004 ã.). Ñòàèòå áÿõà âëàæíè, ñúñ ñëåäè îò òå÷îâå, êàêòî è ìóõúë ïî ñòåíèòå. Âðàòèòå íà ïîìåùåíèÿ-òà íÿìàõà áðàâè è íå ñå çàòâàðÿõà. Ïàöèåíòèòå ñå îïëàêàõà, ÷å ÷åñòî èìà õëåáàðêè, íî âñå ïàê ñå âçèìàò íÿêàêâè ìåðêè ñðåùó òîâà. Âñè÷êè ïàöèåíòè ïðîÿâÿâàõà ÷óâñòâèòåëíîñò êúì ìàòåðèàëíèòå óñëîâèÿ â áîë-íèöàòà è ñå îïëàêâàõà îò òÿõ.

Íÿêîëêî ñà ïñèõèàòðè÷íèòå çàâåäåíèÿ, â êîèòî áîëíèòå èìàò ðåäî-

âåí öåëîäíåâåí è åæåäíåâåí äîñòúï äî òîïëà âîäà – ÄÏÁ – Ñåâëèåâî, ÄÏÁ – Öåðîâà êîðèÿ, ÄÏÁ – Êúðäæàëè, ÄÏÁ – Êàðâóíà, ÎÄÏÇÑ – Âðà-öà, ÎÄÏÇÑ – Ðóñå, ÎÄÏÇÑ – Äîáðè÷, ÎÄÏÇÑ – Âåëèêî Òúðíîâî. Â îñòà-íàëèòå ïñèõèàòðè÷íè ñòàöèîíàðè òîïëà âîäà ñå îñèãóðÿâà ïî âðåìå íà êúïàíå, âåäíúæ ñåäìè÷íî, ïî ãðàôèê. Òîâà çàòðóäíÿâà ïðàíåòî íà ëè÷-íèòå äðåõè íà ïàöèåíòèòå, êîåòî íàâñÿêúäå ñå èçâúðøâà îò ñàìèòå òÿõ, àêî íÿìàò ðîäíèíè, êîèòî ïðè ñâèæäàíå äà èì äîíàñÿò äðåõè. Òàêà â íÿêîè áîëíèöè ïðàíåòî ñå èçâúðøâà ñúñ ñòóäåíà âîäà. Â ìàñîâèÿ ñëó-÷àé òîïëàòà âîäà, îñîáåíî â ëåòíèÿ ñåçîí, ñå ïîäãðÿâà îò åëåêòðè÷åñêè áîéëåðè ïî ñïåöèàëíè ïîâîäè (áàíÿ, ìèåíå íà ñúäîâå è äð.). Ïðåç ñòó-


61 61

äåíèÿ ïåðèîä íà ãîäèíàòà òÿ ñå ïîäãðÿâà îò ëîêàëíî ïàðíî. Íàé-ñåðèîçåí ïðîáëåì ñ îñèãóðÿâàíåòî íà îòîïëåíèå è ïîäãðÿâàíå íà òîïëà âîäà èìà ÄÏÁ – Ðàäíåâî. Òîé áå çàÿâåí îùå ïðåç 2001 ã. è äî ïîñåùåíè-åòî íà ÁÕÊ ïðåç þíè 2005 ã. íå áåøå ðåøåí. Áîëíèöàòà å ñ öåíòðàëíî ïàðíî îòîïëåíèå. Èçïîëçâàíîòî ãîðèâî å íàôòà, êîåòî ïðåäñòàâëÿâà íàé-ãîëåìèÿò ïðîöåíò îò ðàçõîäèòå íà áîëíèöàòà. Òîïëàòà âîäà ïî ïú-òÿ é äî îòäàëå÷åíèòå îòäåëåíèÿ íà ïðàêòèêà èçñòèâà. Íÿìà ïîñòîÿííî òîïëà âîäà, òÿ ñå ïóñêà â îïðåäåëåíè ÷àñîâå ñàìî â ïîíåäåëíèê. Ïðîåêò çà ãàçèôèêàöèÿ íà áîëíèöàòà, êîéòî âêëþ÷âà ïîñòàâÿíå íà îòäåëíè ìàëêè ãàçîâè êîòëåòà çà âñåêè êîðïóñ, å èçðàáîòåí îòäàâíà. Òîâà ùå íàìàëè äî âúçìîæíèÿ ìèíèìóì òîïëèííèòå çàãóáè, íî âñå îùå íå ñà íàìåðåíè ñðåäñòâà çà èçïúëíåíèåòî ìó. Ñïîðåä äèðåêòîðà íà áîëíèöà-òà çà îòîïëèòåëíèÿ ñåçîí 2005–2006 ã. ñå ïëàíèðà äà ñå âúâåäàò â óïîò-ðåáà îòíîâî íàôòîâèòå ïå÷êè. Òîâà îáà÷å ùå îñòàâè íåðåøåí âúïðîñúò ñ òîïëàòà âîäà â îòäàëå÷åíèòå îòäåëåíèÿ. Áîëíèòå, êîèòî ñà íàñòàíåíè òàì, ùå áúäàò âîäåíè çà êúïàíå â êîðïóñèòå, êîèòî íÿìàò ïðîáëåì ñ îòîïëåíèåòî. Â ÄÏÁ – Êàðëóêîâî, áå ñúîáùåí ïðîáëåì, ñâúðçàí ñ èçï-ëàùàíåòî íà òîïëîåíåðãèÿòà. Ñïîðåä ãëàâíèÿ ñ÷åòîâîäèòåë íà áîëíè-öàòà áþäæåòíîòî ðàçïðåäåëåíèå îáèêíîâåíî ïðåäâèæäà ñóìà îò 190 000 ëâ. çà îòîïëåíèå, åë.åíåðãèÿ è âîäà. Ñàìî çà îòîïëåíèå îáà÷å íà ñå-çîí ñå èçðàçõîäâàò íàä 300 000 ëâ.

Ïðîáëåìúò ñ ïîääúðæàíåòî íà õèãèåíàòà â ïñèõèàòðè÷íèòå çàâå-

äåíèÿ å ñåðèîçåí. Â ïîâå÷åòî ïîñåòåíè èíñòèòóöèè âúçìîæíîñòèòå çà íåéíîòî ïîääúðæàíå íå ñà äîáðè. Ñàìî â íÿêîëêî îò áîëíèöèòå è äèñ-ïàíñåðèòå èçñëåäîâàòåëèòå íà ÁÕÊ âèäÿõà çàäîâîëèòåëíî èëè äîðè ìíîãî äîáðî ðàâíèùå íà ïîääúðæàíàòà õèãèåíà. Òîâà áÿõà ÎÄÏÇÑ – Ðóñå, ÎÄÏÇÑ – Äîáðè÷, ÎÄÏÇÑ – Âåëèêî Òúðíîâî, ÎÄÏÇÑ –Õàñêîâî, ÄÏÁ – Ñåâëèåâî, ÄÏÁ – Êúðäæàëè, ÄÏÁ – Öåðîâà êîðèÿ, îò÷àñòè ÄÏÁ – Êàðâóíà, è ÄÏÁ – Íîâè Èñêúð. Ñàíèòàðíèòå âúçëè â ïñèõèàòðè÷íèòå çàâåäåíèÿ ïî ïðàâèëî ñà â íàé-òåæêî ñúñòîÿíèå. Â ïî÷òè âñè÷êè ïîñå-òåíè ñòàöèîíàðè òå ñà îò àçèàòñêè òèï è âðàòèòå èì íå ñå çàòâàðÿò îò-âúòðå ïî ñúîáðàæåíèÿ çà áåçîïàñíîñò íà ïàöèåíòèòå. Â ÄÏÁ – Ïàòàëå-íèöà, ÄÏÁ – Áÿëà, ÄÏÁ – Öåðîâà êîðèÿ, ÄÏÁ – Öàðåâ áðîä, ÄÏÁ – Ëî-âå÷, ÄÏÁ – Êàðâóíà, îñòðîòî ìúæêî îòäåëåíèå â ÄÏÁ – Êàðëóêîâî, â ñàíèòàðíèòå âúçëè íÿìàøå òå÷àùà âîäà è òå íå ìîæåõà äà ñå ïî÷èñòâàò ñúñ ñèôîíè. Òîâà ñå ïðàâåøå ñ ìàðêó÷è èëè êîôè. Â íàé-äîáðî ñúñòîÿ-íèå áÿõà òîàëåòíèòå â ÎÄÏÇÑ – Ðóñå, ÎÄÏÇÑ – Äîáðè÷, ÎÄÏÇÑ – Âðà-öà, è ÄÏÁ – Êúðäæàëè.


62 62

Ñðåäñòâà çà ïîääúðæàíå íà ëè÷íàòà õèãèåíà ïàöèåíòèòå òðÿáâà äà ñè íàáàâÿò ñàìè, îñâåí â ÄÏÁ – Öåðîâà êîðèÿ, êúäåòî áîëíèöàòà ãè ïðåäîñòàâÿ. Äðåõè è îáóâêè ñúùî òðÿáâà äà ñå íàáàâÿò îò ñàìèòå ïàöè-åíòè. Òå ñå ãðèæàò è çà èçïèðàíåòî è ñóøåíåòî èì, âúïðåêè ÷å â ïî÷òè íèêîÿ áîëíèöà è äèñïàíñåð íÿìà óñëîâèÿ çà òîâà. Çà êúïàíåòî íà ïàöè-åíòèòå îáèêíîâåíî îòãîâàðÿò ñàíèòàðèòå è äåæóðíèòå ìåäèöèíñêè ñåñòðè. Âñå ïàê òðÿáâà äà ñå îòáåëåæè, ÷å â ìàëêî çàâåäåíèÿ ïàöèåíòèòå èçãëåæäàõà ÷èñòè è ñïðåòíàòè. Êàòî ïðè÷èíà çà çàíåìàðåíèÿ âúíøåí âèä íà ïàöèåíòèòå ïåðñîíàëúò â áîëíèöèòå èçòúêâàøå ïðåäèìíî òåõ-íèòå ïñèõè÷íè çàáîëÿâàíèÿ. Äîáðî îïðîâåðæåíèå íà òîçè äîâîä îáà÷å ñà ïàöèåíòèòå â ÎÄÏÇÑ – Ðóñå, è ÄÏÁ – Öåðîâà êîðèÿ, ÄÏÁ – Êúðäæà-ëè, è ÄÏÁ – Ñåâëèåâî, ÷èéòî âúíøåí âèä áåøå íàé-äîáðå ïîääúðæàí. Øêàô÷åòà çà ñúõðàíÿâàíå íà ëè÷íè âåùè èìàøå â ïîâå÷åòî áîëíèöè è äèñïàíñåðè (ïîñåòåíè áÿõà ïðåäèìíî îñòðèòå îòäåëåíèÿ) ñ ìàëêè èçê-ëþ÷åíèÿ (ÄÏÁ – Ïàòàëåíèöà, ÄÏÁ – Öàðåâ áðîä, îñòðî ìúæêî îòäåëå-íèå â ÄÏÁ – Íîâè Èñêúð, íåäîñòàòú÷íî â ÄÏÁ – Áÿëà). Íèêúäå íÿìà ïðàêòèêà äà ñå ïîñòàâÿò øêàô÷åòà, êîèòî ìîãàò äà ñå çàêëþ÷âàò.

Ïîñòåëíèÿò èíâåíòàð â ïîñåòåíèòå áîëíèöè è äèñïàíñåðè ñå íàìè-

ðàøå è ïîääúðæàøå ìíîãî ðàçëè÷íî. Íàé-îñòðà íóæäà îò äþøåöè è ÷àðøàôè èìà â îñòðèòå ìúæêè îòäåëåíèÿ â ÄÏÁ – Áÿëà, ÄÏÁ – Êàðëó-êîâî, ÄÏÁ – Öàðåâ áðîä, è ÄÏÁ – Ëîâå÷, îñòðèòå ñåêòîðè íà ÄÏÁ – Ïà-òàëåíèöà. Â ìàñîâèÿ ñëó÷àé ïîñòåëíîòî áåëüî å çàõàáåíî ñ íÿêîëêî èçê-ëþ÷åíèÿ. Äîáúð ïðèìåð â òîâà îòíîøåíèå îòíîâî å ÎÄÏÇÑ – Ðóñå, êú-äåòî ïàöèåíòèòå íà äíåâåí ñòàöèîíàð øèÿò ïîñòåëåí èíâåíòàð çà ñòà-öèîíàðà è òîé ÿâíî ñå ïîääúðæà ìíîãî äîáðå. Òàì ñå ïðîèçâåæäàò è äþøåöè ñ âîäîíåïðîìîêàåìî ïîêðèòèå.

Ïî îòíîøåíèå íà íàëè÷èå íà ïîìåùåíèÿ, êúäåòî ïàöèåíòèòå äà

ìîãàò äà ïðåêàðâàò ñâîáîäíîòî ñè âðåìå, ïñèõèàòðè÷íèòå çàâåäåíèÿ ðàçïîëàãàò ñ ðàçëè÷åí ðåñóðñ. Íÿìà íèêàêâè ïîìåùåíèÿ çà çàíèìàíèÿ íà ïàöèåíòèòå, îñâåí ñòîëîâèòå, â êîèòî ñà ïîñòàâåíè òåëåâèçîðè, â ÄÏÁ – Ëîâå÷, è â ÎÄÏÇÑ – Âåëèêî Òúðíîâî. Áèáëèîòåêè, êîèòî ðàáîòÿò ïî åäèí-äâà ÷àñà íà äåí èìà â ÄÏÁ – Íîâè Èñêúð, ÄÏÁ – Êàðâóíà, ÄÏÁ – Êúðäæàëè, ÄÏÁ – Êàðëóêîâî, ÄÏÁ – Öàðåâ áðîä, ÄÏÁ – Áÿëà, ÄÏÁ – Ðàäíåâî. Êëóáîâå çà äíåâíè çàíèìàíèÿ èìà â ÄÏÁ – Êàðâóíà, ÎÄÏÇÑ – Äîáðè÷, ÄÏÁ – Êàðëóêîâî, ÄÏÁ – Íîâè Èñêúð, ÄÏÁ – Êúðäæàëè, ÄÏÁ – Öåðîâà êîðèÿ, ÄÏÁ – Ñåâëèåâî. Â äèñïàíñåðèòå â Ðóñå, Õàñêîâî, Ïëîâ-äèâ è â áîëíèöèòå â Ñåâëèåâî, Êàðâóíà, Êúðäæàëè, Íîâè Èñêúð, Êàð-ëóêîâî, Ðàäíåâî èìà ëàâêè çà ïàöèåíòèòå.


63 63

Â æåíñêîòî îòäåëåíèå íà ÄÏÁ – Öåðîâà êîðèÿ, ïàöèåíòêèòå èìàò ñòàè, êúäåòî ñå ñúáèðàò äà ïëåòàò, øèÿò ãîáëåíè è äð. – óìåíèÿ, êîèòî óñâîÿâàò â ãðóïàòà ïî êðåàòèâíà òåðàïèÿ. Áîëíèöàòà ðàçïîëàãà è ñ àòå-ëèå ïî êðåàòèâíà òåðàïèÿ – äîñòà ïðîñòîðíî è óþòíî (ðàçïîëîæåíî â ïðèñòðîéêà äî àäìèíèñòðàòèâíàòà ñãðàäà). Òàì ãðóïà îò 15 áîëíè ñå ñúáèðà, çà äà ïðîèçâåæäà ðàçëè÷íè ïðîäóêòè – îöâåòÿâàò ñàêñèè, ðèñó-âàò, èçðàáîòâàò ñóâåíèðè, ïëåòàò, èçðàáîòâàò ìàðòåíèöè, ñóðâà÷êè, êóêëè è ò.í., êîèòî ñëåä òîâà ïðîäàâàò, ñúñ ñúäåéñòâèåòî íà ðúêîâîäñò-âîòî è çàêóïóâàò ìàòåðèàëè è êîíñóìàòèâè. Â ñúñåäñòâî å ðàçïîëîæåíî øèâàøêî àòåëèå, â êîåòî ïîëó÷åíèòå îò äàðåíèÿ äðåõè ñå ïðèâåæäàò âúâ âèä ãîòîâ çà íîñåíå – ïðèøèâàò èì ñå êîï÷åòà, çàøèâàò ñå ïðè íóæäà, ãëàäÿò ñå è ò.í. Îñâåí òîâà èìà è çàëà, îáîðóäâàíà ñ äâà êîìïþ-òúðà (êîèòî ñå ïîëçâàò îò áîëíèòå) è òåëåâèçîð, â êîÿòî ñå ïðîâåæäà ãðóïîâà òåðàïèÿ, è ãðóïà çà ïðîãðåñèâíà ìóñêóëíà ðåëàêñàöèÿ.

Ñïîðòíè çàëè èìà â ÄÏÁ – Ðàäíåâî, è ÄÏÁ – Öàðåâ áðîä. Áîëíèöè-

òå â Ðàäíåâî, Íîâè Èñêúð, Êàðëóêîâî, Ñåâëèåâî, Áÿëà, Öåðîâà êîðèÿ, Öàðeâ áðîä è äèñïàíñåðèòå â Äîáðè÷, Ïëîâäèâ, Ðóñå, Âðàöà ðàçïîëàãàò ñúñ çàëè çà ãðóïîâà, àðò è òðóäîâà òåðàïèÿ. Òðóäîâî-ëå÷åáíè ñòîïàíñò-âà è/èëè ðàáîòèëíèöè èìà â ÄÏÁ – Ðàäíåâî, ÄÏÁ – Êàðâóíà, ÄÏÁ – Öåðîâà êîðèÿ, ÄÏÁ – Ñåâëèåâî, è ÎÄÏÇÑ – Ðóñå.


64 64

4. Ìåäèêàìåíòîçíà òåðàïèÿ â áúëãàðñêèòå ïñèõèàòðè÷íè áîëíèöè è äèñïàíñåðè Ïðè ïîñåùåíèÿòà íà ÁÕÊ â ïñèõèàòðè÷íèòå ñòàöèîíàðè áÿõà ñúáðàíè

âúçìîæíî íàé-ïúëíè äàííè çà èçïîëçâàíèòå ìåäèêàìåíòè. Ñàìî áîëíè-öèòå è äèñïàíñåðèòå â Öàðåâ áðîä, Ñåâëèåâî, Ïàòàëåíèöà, Öåðîâà êîðèÿ è Âåëèêî Òúðíîâî ïðåäîñòàâèõà òàêèâà. Çà îñòàíàëèòå ìåñòà ïî åäíà èëè äðóãà ïðè÷èíà ëèïñâàøå òî÷íà èíôîðìàöèÿ. Ìåäèêàìåíòîçíîòî ëå÷åíèå â ïîñåòåíèòå ïðåç 2005 ã. ïñèõèàòðè÷íè ëå÷åáíè çàâåäåíèÿ å òâúðäå ðàç-íîîáðàçíî è ñå ðàçëè÷àâà â îòäåëíèòå áîëíèöè è äèñïàíñåðè. Èìà ìíîãî ðàçëè÷íè ïðåäïîñòàâêè çà ðàçëè÷íèòå ïðàêòèêè ïî ìåñòà.

Áþäæåòúò íà òåçè çàâåäåíèÿ ñå îñèãóðÿâà äèðåêòíî îò äúðæàâàòà72. Â

îòïóñêàíèòå äúðæàâíè ñóáñèäèè ñà âêëþ÷åíè è ñðåäñòâàòà, íåîáõîäèìè çà çàêóïóâàíå íà ìåäèêàìåíòè. Õîñïèòàëèçèðàíè âåäíúæ, ïàöèåíòèòå íå çàïëàùàò ëåêàðñòâàòà çà ëå÷åíèåòî ñè73. Âñÿêî ëå÷åáíî çàâåäåíèå èìà ïúë-íàòà ñâîáîäà ïî îòíîøåíèå íà èçáîðà íà êëàñà è âèäà íà ïðåïàðàòà, êàêòî è òúðãîâåöà íà åäðî. Ïðîöåäóðàòà ïî çàêóïóâàíå å ìàêñèìàëíî îïðîñòå-íà, ò.å. ëèïñâàò ôîðìàëíèòå èçâåñòèÿ è ïðîâåæäàíå íà êîíêóðñè ïî îôåð-òè. Ñúùåâðåìåííî ïðè ðàçëè÷íèòå ïñèõè÷íè ðàçñòðîéñòâà ïðàâèëàòà çà ëå÷åíèå74, äîêîëêîòî ñúùåñòâóâàò è ñà çàäúëæèòåëíè, äîïóñêàò ãîëÿìà ãúâêàâîñò â ðåøåíèåòî çà èçáîð íà òåðàïèÿ. Ïàçàðíàòà ïîëèòèêà è òàêòè-êà íà îòäåëíè ëåêàðñòâåíè äèñòðèáóòîðè ñúùî îêàçâàò çíà÷èòåëíà ðîëÿ â èçáîðà íà ìåäèêàìåíò. Íå íà ïîñëåäíî ìÿñòî ìîæå äà ñå ïðåäïîëîæè, ÷å â Áúëãàðèÿ èìà è ðàçëè÷íè ïñèõèàòðè÷íè òå÷åíèÿ è øêîëè. Âñè÷êè òåçè äàäåíîñòè ìîæå áè îáÿñíÿâàò ãîëåìèòå ðàçëèêè âúâ âèäà è îòíîñèòåëíèÿ äÿë íà èçïîëçâàíèòå ìåäèêàìåíòè â ðàçëè÷íèòå áîëíèöè è äèñïàíñåðè.

72 Ôèíàíñèðàíåòî íà îáùèíñêèòå äèñïàíñåðè ñòàâà îïîñðåäñòâàíî ÷ðåç îáùèíèòå.

Íàâñÿêúäå â ïîñåòåíèòå äèñïàíñåðè ñå òâúðäè, ÷å ñðåäñòâàòà îò ðåïóáëèêàíñêèÿ áþäæåò íå ñå îòêëîíÿâàò èëè ðåäóöèðàò îò îáùèíñêèòå ôèíàíñîâè îðãàíè.

73 Â ÄÏÁ – Êúðäæàëè, â åäíî îò îòäåëåíèÿòà ïàöèåíòèòå çàïëàùàò åæåäíåâíî ñóìè çà çàêóïóâàíå íà ëåêàðñòâà, êîèòî ñàìè ïî ñåáå ñè îôîðìÿò ëåêàðñòâîäåí îò îêîëî 2 ëåâà. ÁÕÊ óñòàíîâè, ÷å â ÄÏÁ – Íîâè Èñêúð, èìà ïàöèåíòè, îò êîèòî ñå èçèñêâà äà ñè íîñÿò ëåêàðñòâà ïî âðåìå íà ëå÷åíèåòî èì â ÄÏÁ. Íàé-÷åñòî ñòàâà äóìà çà êîðåêòîðè (àêèíåòîí), íî èìà è áîëíè, ÷èèòî áëèçêè ñà íîñèëè è àòèïè÷íè íåâðîëåïòèöè êàòî ñåðîêâåë ïî âðåìå íà ïðåñòîÿ íà ðîäíèíèòå èì â ÄÏÁ. Ñúùåâðåìåííî ïðè ïîñåùåíèÿòà ïðåç 2005 ã. ÁÕÊ íèêúäå íå îòáåëÿçà ïðàêòèêàòà îò 2001 ã. äà ñå èçèñêâàò îò íîâîïîñòúïâàùèòå ïàöèåíòè ñóìè ïîä ôîðìàòà íà „äîáðîâîëíè äàðåíèÿ”.

74 Ïðàâèëàòà îò ìåäèöèíñêèÿ ñòàíäàðò „Ïñèõèàòðèÿ”, óòâúðäåíè ñ Íàðåäáà ¹ 24 îò 7.07.2004 ã. çà óòâúðæäàâàíå íà ìåäèöèíñêè ñòàíäàðò „Ïñèõèàòðèÿ”.


65 65

4.1. Âèäîâå èçïîëçâàíè ìåäèêàìåíòè Â ñëó÷àÿ ñå âèçèðàò: • Ñúîòíîøåíèå íà àòèïè÷íè êúì òèïè÷íè íåâðîëåïòèöè • Íàëè÷èå íà êîðåêòîð ïðè òèïè÷íèòå íåâðîëåïòèöè • Âèäîâå è ôîðìè èçïîëçâàíè ìåäèêàìåíòè • Ñòîéíîñò íà åäèí ëåêàðñòâîäåí ÁÕÊ óñòàíîâè, ÷å ñå èçïîëçâàò îò 30 äî 60 âèäà ìåäèêàìåíòè è

ôîðìè â ðàçëè÷íèòå ëå÷åáíè çàâåäåíèÿ. Âúïðåêè ÷å ñòðóêòóðàòà è íî-çîëîãè÷íàòà ïðèíàäëåæíîñò íà ïàöèåíòèòå â äúðæàâíèòå ïñèõèàòðè÷-íè áîëíèöè è ñòàöèîíàðèòå íà äèñïàíñåðèòå å ïî ïðèíöèï åäíàêâà, îùå òóê ñòàâà ÿñíî, ÷å íà íÿêîè ìåñòà ñå èçïîëçâàò äâà ïúòè ïî-ãîëÿì àñîðòèìåíò ìåäèêàìåíòè è ëåêàðñòâåíè ôîðìè. Â ñúâñåì òåñåí àñïåêò ìîæå äà ñå äîïóñíå, ÷å èçïîëçâàíåòî íà àìïóëàðíèòå ôîðìè íà ïðåïà-ðàòèòå õàëîïåðèäîë è õëîðàçèí ïî ïðèíöèï ñî÷è çà:

• ñïåøíà ïîìîù • êðèçèñíà ñèòóàöèÿ • èíöèäåíòíà àïëèêàöèÿ • íåäîáðîâîëíî ìåäèêèðàíå Åäíà ãðóáà îöåíêà íà ðàçëè÷íèòå ïðàêòèêè â òîâà îòíîøåíèå áå

ñðàâíåíèå íà ñúîòíîøåíèåòî íà èçïîëçâàíèòå ïðåç 2004 ã. äîçè àìïóëàðíè ôîðìè íà õëîðàçèí è õàëîïåðèäîë êúì âñè÷êè äîçè èçïîëçâàíè ôîðìè. Ïîëó÷åíèÿò êîåôèöèåíò âàðèðà â ðàìêèòå îò íàé-íèñêà ñòîéíîñò 10 äî 500. Òàçè îöåíêà ïðîñòî ñî÷è, ÷å â íÿêîè çàâåäåíèÿ ñå èçïîëçâàò âèçèðàíè-òå ìåäèêàìåíòíè ôîðìè íÿêîëêî äåñåòêè ïúòè ïîâå÷å îòêîëêîòî íà äðó-ãè ìåñòà. Â íÿêîè îò çàâåäåíèÿòà (ÄÏÁ – Öàðåâ áðîä, ÄÏÁ – Ïàòàëåíèöà) çíà÷èòåëíî ïðåîáëàäàâà óïîòðåáàòà íà òèïè÷íèòå íåâðîëåïòèöè. Â äèñ-ïàíñåðà âúâ Âåëèêî Òúðíîâî ïðàâè âïå÷àòëåíèå øèðîêèÿò ñïåêòúð îò èç-ïîëçâàíè ìåäèêàìåíòè è íèñêèÿò äÿë íà òèïè÷íè íåâðîëåïòèöè, ïðèäðóæåíè âèíàãè ñ àêèíåòîí. Â ÄÏÁ – Ñåâëèåâî, ñàìî îêîëî 1/3 îò ïà-öèåíòèòå íà òåðàïèÿ ñ íåâðîëåïòèöè â îáè÷àéíè äîçèðîâêè ñà íà òèïè÷íè íåâðîëåïòèöè. Â ÄÏÁ – Ïàòàëåíèöà, îêîëî 80 % îò ïàöèåíòèòå ñà íà òåðà-ïèÿ ñ òèïè÷íè íåâðîëåïòèöè, êàòî íå ñå ïðåäïèñâàò êîðåêòîðè ñ ïðåâàí-òèâíà öåë, à ñàìî ïðè èçðàçåíè åêñòðàïèðàìèäíè åôåêòè. Êîðåêòîðèòå, êîèòî ñå ïîëçâàò, ñà äèàçåïàì, àíòèàëåðçèí è àêèíåòîí. Â ÄÏÁ – Ñåâëèåâî, ïðàâè âïå÷àòëåíèå ïúëíîòî îòñúñòâèå íà àêèíåòîí è îãðàíè÷åíà óïîòðåáà íà ïàðêèçàí è àíòèàëåðçèí (èçïîëçâàí ÷åñòî êàòî êîðåêòîð íà òèïè÷íèòå íåâðîëåïòèöè â áúëãàðñêàòà ïñèõèàòðè÷íà ïðàêòèêà). Ïðè ïîñåùåíèÿòà


66 66

íà ÁÕÊ íå áÿõà ðåäêè ãëåäêèòå íà ïàöèåíòè ñ òèïè÷íè ïðèçíàöè êàòî òðåìîð, ðèãèäíîñò, áðàäèêèíåçèÿ, àêàòèçèÿ.

Âúïðîñúò çà åôåêòèâíîñòòà íà ëå÷åíèåòî íå ìîæå äà áúäå îáåêòè-

âèçèðàí. Ëèïñâà îôèöèàëíà ñòàòèñòèêà çà ðåõîñïèòàëèçàöèèòå. Â ÄÏÁ – Íîâè Èñêúð, â îñòðî æåíñêî îòäåëåíèå ïîâå÷åòî îò ïàöè-

åíòèòå ñà íà òèïè÷íè íåâðîëåïòèöè, çàùîòî ñà õðîíèöè. Îêîëî åäíà òðåòà îò òÿõ ñà àòèïè÷íè – ñîëèàí è ðèñïîëåïò. Êîðåêòîðèòå ñà ïàðêè-çàí è àêèíåòîí. Ïîâå÷åòî ëåêàðè â áîëíèöàòà â Êàðâóíà íå ïðåäïèñâàò êîðåêòîðè ñ íåâðîëåïòèöèòå â íà÷àëîòî íà êóðñà íà ëå÷åíèå. Â ÄÏÁ – Áÿëà, ïðè ïàöèåíòè ñ äåáþò ñå ïðèëàãà ëå÷åíèå ñ àòèïè÷íè íåâðîëåï-òèöè, íî ïðè õðîíè÷íèòå ïàöèåíòè ñ ïñèõîçè ïðîäúëæàâà ïðàêòèêàòà äà ñå èçïîëçâà õàëîïåðèäîë. Îò äðóãà ñòðàíà, ñïîðåä ëåêóâàùèòå ëåêà-ðè òåçè, êîèòî ïî âðåìå íà ïðåñòîÿ ñè â áîëíèöàòà ñà áèëè ìåäèêèðàíè ñ íîâè íåâðîëåïòèöè, âñëåäñòâèå íà êîåòî ñà ñå ïîäîáðèëè, íå ìîãàò äà ñè ïîçâîëÿò äà ïîääúðæàò òîâà ëå÷åíèå ñëåä èçïèñâàíåòî è ïðåêðàòÿ-âàò ïðèåìà íà ëåêàðñòâà. Âñëåäñòâèå íà òîâà òå ðÿçêî ñå âëîøàâàò, êîå-òî íàëàãà ïîâòîðíîòî ïîñòúïâàíå â ëå÷åáíî çàâåäåíèå.

4.2. Ëåêàðñòâîäåí Çà îïðåäåëÿíå íà ïîêàçàòåëÿ ëåêàðñòâîäåí ñà èçïîëçâàíè äàííè îò ïî-

ñåòåíèòå ëå÷åáíè çàâåäåíèÿ. Ïðåäñòàâåíàòà ïî-äîëó òàáëèöà îòðàçÿâà ñú-îòíîøåíèåòî ìåæäó ñóìàòà, èçðàçõîäâàíà çà ìåäèêàìåíòè ïðåç ãîäèíàòà, êúì áðîÿ ëåãëîäíè. Çà îêîëî åäíà òðåòà îò çàâåäåíèÿòà íÿìà äàííè.

Ëåêàðñòâîäåíÿò âàðèðà çíà÷èòåëíî:

Çàâåäåíèå Ëåêàðñòâîäåí Áÿëà 1,43 ëâ. Âåëèêî Òúðíîâî 6,71 ëâ. Âðàöà 1,41 ëâ. Êàðëóêîâî 1,37 ëâ. Êúðäæàëè 2,00 ëâ. Ëîâå÷ 1,08 ëâ. Ðóñå 4,37 ëâ. Ñåâëèåâî 1,20 ëâ. Öàðåâ áðîä 1,20 ëâ.


67 67

Èçðàçõîäâàíè ñðåäñòâà ãîäèøíî çà ìåäèêàìåíòè:

Çàâåäåíèå Èçðàçõîäâàíè ñðåäñòâà çà ìåäèêàìåíòè ïðåç 2004 ã.

Áÿëà 113 762 ëâ.

Âåëèêî Òúðíîâî 182 148 ëâ.

Âðàöà 27 787 ëâ. çà ïúðâàòà ïîëîâèíà íà 2005 ã.

Êàðâóíà 77 565 ëâ.

Êúðäæàëè 125 331 ëâ.+ 50 669 ëâ. äàðåíèÿ

Ëîâå÷ 104 468 ëâ.

Ëîâå÷ – çàòâîðà 11 291 ëâ.

Íîâè Èñêúð 136 541 ëâ.

Ïàòàëåíèöà 131762 ëâ.

Ðóñå 211 112 ëâ.

Ñåâëèåâî 77 649 ëâ.

Öàðåâ áðîä 114 866 ëâ.

Öåðîâà êîðèÿ 76 933 ëâ.

4.3. Îðãàíèçàöèÿ íà ëåêàðñòâîñíàáäÿâàíåòî Áîëíèöèòå è äèñïàíñåðèòå òðÿáâà äà èìàò áîëíè÷íè àïòåêè75, íî

òîâà èçèñêâàíå íåâèíàãè ñå ñïàçâà. Ïðè ïîñåùåíèÿòà ñè ïðåç 2001 ã. ÁÕÊ óñòàíîâè, ÷å ìíîãî çàâåäåíèÿ íÿìàõà áîëíè÷íè àïòåêè. Ïðåç 2005 ã. ñàìî â ÄÏÁ – Ïàòàëåíèöà, íÿìà àïòåêà è ìàãèñòúð-ôàðìàöåâò, òàêà ÷å òàì íàáàâÿíåòî, ñúõðàíÿâàíåòî è îòïóñêàíåòî íà ìåäèêàìåíòèòå å íåçàêîííî.

Â ïñèõèàòðè÷íîòî îòäåëåíèå â çàòâîðà â Ëîâå÷ ëåêàðñòâîñíàáäÿâà-

íåòî ñå èçâúðøâà ïîñðåäñòâîì ðàçêðèòà áîëíè÷íà àïòåêà. Ïðåç 2004 ã. çà ëå÷åíèå íà ñòàöèîíàðíî áîëíè ñà èçðàçõîäâàíè ëåêàðñòâåíè ñðåäñòâà è êîíñóìàòèâè íà îáùà ñòîéíîñò 11 291,53 ëâ., êîåòî ñå ðàâíÿâà íà 52,22 ëâ. íà áîëåí çà ëå÷åáåí ïðîöåñ. Â ãîäèøíèÿ îò÷åò ñèòóàöèÿòà ñ ëåêàðñò-âîñíàáäÿâàíåòî ñå îïðåäåëÿ êàòî „õðîíè÷åí íåäîñòèã íà ìåäèêàìåí-òè”, êîåòî ñå îáÿñíÿâà ñ îáåêòèâíè ïðè÷èíè (âðåìåííîòî ñïèðàíå íà

75 ×ë. 57 îò Çàêîíà çà ëå÷åáíèòå çàâåäåíèÿ è ïîäíîðìàòèâíè àêòîâå.


68 68

ïðîèçâîäñòâîòî íà ãîëÿìà ÷àñò îò àìïóëàðíèòå ëåêàðñòâåíè ôîðìè, ëèïñà íà âíîñíè ïñèõîôàðìàêîëîãè÷íè ìåäèêàìåíòè ïîðàäè íåóðåäè-öè ñ ðåãèñòðàöèÿòà èì, ïðîñðî÷èëè ñå âúâ âðåìåòî òúðãîâå) è ñóáåê-òèâíè ïðè÷èíè (ïúëíà ëèïñà íà ôèíàíñèðàíå îò ìàé äî íà÷àëîòî íà oêòîìâðè, êîåòî äîâåæäà äî îòêàç íà äèñòðèáóòîðèòå äà ñíàáäÿâàò áîëíèöàòà ñ ëåêàðñòâà). Òàêà ñå ñòèãà äî ñèòóàöèÿòà, â êîÿòî îòäåëåíèå-òî îñòàâà ñàìî ñ äâå îïàêîâêè êîíâåíöèîíàëíè íåâðîëåïòèöè, êîèòî ñà ïàçåíè åäèíñòâåíî â ñëó÷àé íà ñïåøíîñò.

4.4. Âëèÿíèå íà ÍÇÎÊ âúðõó òåðàïåâòè÷íèòå áîëíè÷íè ïðàêòèêè ÍÇÎÊ ïðÿêî íå ôèíàíñèðà áîëíè÷íàòà ïñèõèàòðè÷íà ïîìîù, íî

âúïðåêè òîâà îêàçâà âëèÿíèå ïðè îïðåäåëÿíå íà òåðàïèÿòà è äèàãíîçà-òà íà ïàöèåíòà. Èçâúíáîëíè÷íàòà ïñèõèàòðè÷íà ïîìîù ïîíàñòîÿùåì å íåâúçìîæíà áåç ðåèìáóðñàöèÿòà íà ïñèõîôàðìàöåôòè÷íèòå ìåäèêà-ìåíòè76 è áåç îñèãóðÿâàíèòå îò ÍÇÎÊ õîíîðàðè77 çà ïñèõèàòðèòå, ñêëþ-÷èëè äîãîâîð ñ íåÿ78. Ôèíàíñîâî ñå ïîäïîìàãàò îáà÷å ñàìî íÿêîè ìåäè-êàìåíòè è äèàãíîçè. Òàêà íàïðèìåð ïðåç ïîñëåäíèòå ãîäèíè çà äåïðå-ñèâíè ðàçñòðîéñòâà ÍÇÎÊ íå îòäåëÿ íèêàêâè ñðåäñòâà è ìåäèêàìåí-òè79. Òîâà äîâåäå äî ìàñîâàòà ïðàêòèêà íà äâîéíè äèàãíîçè. Ïñèõèàòú-ðúò ïîñòàâÿ îôèöèàëíî åäíà ïî ñúùåñòâî íåâÿðíà äèàãíîçà, çà äà ìîæå ïàöèåíòúò ìó äà ïîëçâà ôèíàíñîâàòà ïîìîù îò ÍÇÎÊ ïðè çàêóïóâàíå íà ìåäèêàìåíòè, è ñúùåâðåìåííî âîäè íåîôèöèàëíà è òî÷íà èíôîð-ìàöèÿ çà äèàãíîçàòà. Ðàçáèðà ñå, òàçè ïðàêòèêà ïðåäïîëàãà äîáðà êî-ìóíèêàöèÿ ìåæäó ïñèõèàòðèòå îò áîëíè÷íàòà è èçâúíáîëíè÷íàòà ïî-ìîù, çà äà ñå èçáåãíå ôàëøèâî äèàãíîñòèöèðàíå. Ðèñêîâå çà ïàöèåíòà îáà÷å âèíàãè îñòàâàò.

Ïî ïðàâèëî ïñèõèàòðèòå ðàáîòÿò åäíîâðåìåííî â áîëíè÷íè è èç-

âúíáîëíè÷íè çàâåäåíèÿ. ×åñòî ñå íàëàãà ïàöèåíòè äà áúäàò õîñïèòàëè-

76 Òåçè ìåäèêàìåíòè ïî ïðàâèëî ñà åäíè îò íàé-ñêúïèòå è òåðàïèÿòà ñ òÿõ å äúëãîñðî÷íà. 77 Ñóìàòà, çàïëàùàíà îò ÍÇÎÊ çà åäèí ïúðâè÷åí ïðåãëåä, å 12 ëåâà. Ïñèõèàòðèòå,

ðàáîòåùè ïî äîãîâîð ñ ëå÷åáíî çàâåäåíèå çà èçâúíáîëíè÷íà ìåäèöèíñêà ïîìîù (ÄÊÖ, ÌÖ è äð.), ïîëó÷àâàò îêîëî ïîëîâèíàòà îò òàçè ñóìà.

78 348 ñà ëå÷åáíèòå çàâåäåíèÿ â Áúëãàðèÿ, êîèòî îêàçâàò èçâúíáîëíè÷íà ïñèõèàòðè÷íà ïîìîù ïî äîãîâîð ñ ÍÇÎÊ. Â íÿêîè îò òÿõ ðàáîòÿò ïî ïîâå÷å îò åäèí ïñèõèàòúð, http://www.nhif.bg.

79 Òîçè ïðîïóñê å îòñòðàíåí â ïîñëåäíèÿ ëåêàðñòâåí ñïèñúê Ïðèëîæåíèå 1 êúì „Óêàçàíèå çà ðàáîòà ñ ëåêàðñòâåíèÿ ñïèñúê íà ÍÇÎÊ” (îáí. ÄÂ, áð. 1/2005 – Ïðè-ëîæåíèå ¹ 10), â ñèëà îò 1.09.2005 ã. Âêëþ÷åíè ñà ðåöèäèâèðàùèòå äåïðåñèâíè ðàçñòðîéñòâà.


69 69

çèðàíè èëè äà áúäàò ëåêóâàíè èçâúíáîëíè÷íî åäèíñòâåíî ïî ñèëàòà íà àäìèíèñòðàòèâíèòå èçèñêâàíèÿ çà ðåèìáóðñàöèÿ íà ÍÇÎÊ.

4.5. Èíäèâèäóàëåí ïëàí çà ëå÷åíèå Èíäèâèäóàëåí ïëàí çà ëå÷åíèå, â êîéòî ñå êîìáèíèðàò ìåäèêà-

ìåíòîçíà è äðóãà òåðàïèÿ è ñå îïðåäåëÿ îò ìóëòèäèñöèïëèíàðåí ïñè-õèàòðè÷åí åêèï80 å âñå îùå ïîæåëàíèå çà áîëíè÷íàòà ïðàêòèêà â Áúëãà-ðèÿ. Ïî ïðàâèëî êàòî èíäèâèäóàëåí ïëàí çà ëå÷åíèå ñå ïîñî÷âà èñòî-ðèÿòà íà çàáîëÿâàíåòî, â êîÿòî å îòðàçåíà è òåðàïèÿòà.

4.6. Êëèíè÷íè èçïèòàíèÿ Êëèíè÷íè èçïèòâàíèÿ íà ëåêàðñòâà â Áúëãàðèÿ ìîãàò äà áúäàò

ïðàâåíè ïðè îïðåäåëåíè óñëîâèÿ81. Òàêèâà ñå ïðîâåæäàò è â ïñèõèàò-ðè÷íèòå ñòàöèîíàðè. Âúâ âñè÷êè ñëó÷àè å íåîáõîäèìî ïèñìåíîòî ñúã-ëàñèå íà ó÷àñòâàùèòå â ïðîöåäóðàòà82. Â íÿêîëêî îò ïîñåòåíèòå çàâåäå-íèÿ áÿõà â õîä êëèíè÷íè èçïèòâàíèÿ èëè ñà áèëè ïðîâåæäàíè â ïîñ-ëåäíàòà ãîäèíà. Íèêúäå îáà÷å íå áå ñúîáùåíî ó÷àñòíèöèòå â èçïèòâà-íèÿòà äà ïîëó÷àâàò íÿêàêâî çàïëàùàíå83.

Â åäíî îò ìúæêèòå îòäåëåíèÿ â ÄÏÁ – Ðàäíåâî, íà ÁÕÊ áå ñúîáùåíî

îò íà÷àëíèêà íà îòäåëåíèåòî, ÷å ñå ïðîâåæäà êëèíè÷íî èçïèòâàíå, íî òîé íå çíàåë ñ êàêúâ ìåäèêàìåíò, çàùîòî äðîãàòà áèëà ñ êîäèðàíè îáîçíà÷åíèÿ, ìåòîäèêàòà áèëà íà ôèðìàòà ïðîèçâîäèòåë è äîêóìåíòà-öèÿòà áèëà òâúðäå îáåìèñòà. Â ñàìîòî îòäåëåíèå áå îòêðèò ïàöèåíò, êîéòî ïîòâúðäè, ÷å ïîëó÷àâà „íÿêàêâè õàï÷åòà”, íî íå çíàåøå òî÷íî êàêâè. Îòðå÷å äà å áèë çàïîçíàâàí ñ ïîäðîáíîñòè è äà å ïîäïèñâàë ïèñ-ìåíî ñúãëàñèå. Ïîòâúðäè, ÷å ó÷àñòâà äîáðîâîëíî, çàùîòî îò áîëíèöàòà ìó êàçàëè, ÷å òîâà å åäèíñòâåíèÿò íà÷èí äà ïîëó÷è áåçïëàòíî õóáàâè ëåêàðñòâà.

80 Ïðàâèëàòà îò ìåäèöèíñêèÿ ñòàíäàðò „Ïñèõèàòðèÿ”, óòâúðäåíè ñ Íàðåäáà ¹ 24 îò

7.07.2004 ã. çà óòâúðæäàâàíå íà ìåäèöèíñêè ñòàíäàðò „Ïñèõèàòðèÿ”. 81 Çàêîí çà ëåêàðñòâàòà è àïòåêèòå â õóìàííàòà ìåäèöèíà è Íàðåäáà ¹ 14 îò 31.07.2000

ã. çà óñëîâèÿòà è ðåäà çà ïðîâåæäàíå íà êëèíè÷íè èçïèòâàíèÿ íà ëåêàðñòâà âúðõó õîðà

82 ×ë. 199 ÇÇ. 83 Ðúêîâîäñòâî çà äîáðà êëèíè÷íà ïðàêòèêà, Ïðèëîæåíèå ¹ 1 êúì ÷ë. 1, àë. 1, ò. 1 è ÷ë.

4, ò. 1 îò Íàðåäáà ¹ 14 îò 31.07.2000 ã.


70 70

Â ÄÏÁ – Êúðäæàëè, ïðåäñòîè ó÷àñòèå â êëèíè÷íî èçñëåäâàíå íà ñå-ðîêâåë è äåïàêèí çà òåðàïèÿ íà àôåêòèâíè ðàçñòðîéñòâà. Âçåòî å ðåøå-íèå îò åòè÷íàòà êîìèñèÿ â ÄÏÁ. Ùå ñå èçèñêâà è èíôîðìèðàíî ñúãëà-ñèå îò ïàöèåíòà. Â îñòðî ìúæêî îòäåëåíèå îáà÷å áå çàáåëÿçàí ïàöèåíò íà òàçè òåðàïèÿ, çà êîãîòî äðóãèòå ñïîäåëèõà, ÷å ó÷àñòâàë â „îïèòè”.

4.7. Ïðèíóäèòåëíî ìåäèêàìåíòîçíî ëå÷åíèå Áúëãàðñêîòî çàêîíîäàòåëñòâî ïðåäâèæäà äâå õèïîòåçè íà ïðèíó-

äèòåëíî, íåäîáðîâîëíî ëå÷åíèå. Â ïúðâèÿ ñëó÷àé òàêîâà ñå îñúùåñòâÿ-âà â óñëîâèÿòà íà çàäúëæèòåëíî íàñòàíÿâàíå è ëå÷åíèå84. Âòîðàòà õèïî-òåçà å ñâúðçàíà ñ óñëîâèÿ íà ñïåøíîñò è æèâîòîçàñòðàøàâàùî ñúñòîÿ-íèå85. Íîðìàòèâíîòî óðåæäàíå íà ñïåøíàòà ïñèõèàòðè÷íà ïîìîù íå ïðîòèâîðå÷è íà Ïðèíöèïèòå çà çàùèòà íà ëèöà ñ ïñèõè÷íà áîëåñò è çà ïî-äîáðÿâàíå íà ïñèõè÷íîçäðàâíàòà ïîìîù íà ÎÎÍ86. Ïðàêòè÷åñêîòî ïðèëàãà-íå îáà÷å ïîêàçâà ðåä ïîðîöè. Çàêîíîäàòåëñòâîòî ÿâíî ïîçâîëÿâà òúë-êóâàíå íà ïîíÿòèåòî „ñïåøíî ñúñòîÿíèå”. Òàêà íàïðèìåð â äèñïàíñåðà â Ðóñå ñïåøíîòî ïñèõèàòðè÷íî ñúñòîÿíèå è ñúîòâåòíî íåäîáðîâîëíîòî ëå÷åíèå áåç ñúäåáíî ðåøåíèå ïðîäúëæàâà äíè è ñåäìèöè. Ïàöèåíòúò íå ìîæå äà áúäå íàñòàíåí âðåìåííî ïî ðåäà íà ÷ë. 154, àë. 1 ÇÇ, çàùîòî ñúñòîÿíèåòî íà ñïåøíîñò íå å ïðèêëþ÷èëî ñïîðåä åêñïåðòèòå. Èçòúêâà ñå, ÷å ëèïñâà êðèòè÷íîñò è æåëàíèå çà ëå÷åíèå, òàêà ÷å, àêî ñå ïðåêðàòè ìåäèêàöèÿòà, ñúñòîÿíèåòî íà ïàöèåíòà îòíîâî ùå ñå âëîøè è òîâà ùå äîâåäå äî îïàñíîñò çà íåãî èëè îêîëíèòå. Â ðåçóëòàò å íàëèöå åäíî ïî÷-òè ïåðìàíåíòíî ñïåøíî ñúñòîÿíèå ñ ïðèíóäèòåëíî ëå÷åíèå. Çàâåäåíè-åòî óâåäîìÿâà ïðîêóðàòóðàòà, íî îòòàì îòêàçâàò äà èíèöèèðàò ïðîöå-äóðàòà çà çàäúëæèòåëíî íàñòàíÿâàíå çà åêñïåðòèçà èëè ëå÷åíèå. Ñú-ùåâðåìåííî ìåäèöèíñêèòå ñïåöèàëèñòè ïîäêðåïÿò òåçàòà ñè ñ ðåçóë-òàòèòå îò óòâúðäåíèÿ òåñò çà îöåíêà íà ðèñêà87.

Ïúðâàòà èçëîæåíà òóê õèïîòåçà çà ïðèíóäèòåëíî ëå÷åíèå ïðåäïî-

ëàãà íàëè÷èå íà âàëèäíî ñúäåáíî ðåøåíèå çà çàäúëæèòåëíî íàñòàíÿâà-íå è ëå÷åíèå88. ×åñòî ñðåùàíà ïðàêòèêà îáà÷å å çàïî÷âàíå íà ëå÷åíèå,

84 ×ë. 155 ÇÇ. 85 ×ë. 153 è 160, àë. 2 ÇÇ. 86 Ïðèíöèï 11, ò. 8 îò Ïðèíöèïè çà çàùèòà íà ëèöà ñ ïñèõè÷íà áîëåñò è çà ïîäîáðÿâàíå íà ïñè-

õè÷íîçäðàâíàòà ïîìîù, Ðåçîëþöèÿ ¹46/119, Ïðèåòà îò Ãåíåðàëíàòà àñàìáëåÿ íà Îðãà-íèçàöèÿòà íà îáåäèíåíèòå íàöèè íà 17.12.1991 ã.

87 Êðèòåðèè çà îöåíêà íà ðèñêà ñ âúïðîñíèê êúì Ïðèëîæåíèå ¹ 1 íà Íàðåäáà ¹ 24 îò 7.07.2004 ã.

88 ×ë. 155 ÇÇ.


71 71

÷åñòî íåäîáðîâîëíî, îùå ïðè íàñòàíÿâàíå íà ïàöèåíòà ïî ñïåøíîñò, ïðîäúëæàâàùî â ïåðèîäà íà èçãîòâÿíå íà åêñïåðòèçà äî âëèçàíå â ñèëà íà åâåíòóàëíî ñúäåáíî ðåøåíèå. Àêî ïàöèåíòúò ïîäïèøå äåêëàðàöèÿ çà èíôîðìèðàíî ñúãëàñèå èëè å ïîñòúïèë äîáðîâîëíî, òîâà íå îçíà÷àâà íà ïðàêòèêà, ÷å ìîæå äà ïðåêðàòè ëå÷åíèåòî è äà íàïóñíå, êîãàòî ïî-æåëàå. Àêî ëåêóâàùèÿò ìó ëåêàð íå å ñúãëàñåí, òî ëå÷åíèåòî ïðîäúë-æàâà ïðèíóäèòåëíî. Ãîðíèòå ïðàêòèêè ñà òèïè÷íè çà ïîâå÷åòî áîëíè-öè è äèñïàíñåðè89, äîêàòî ñàìî ïðè íÿêîëêî äðóãè ñïàçâàíåòî íà çàêî-íîâèòå èçèñêâàíèÿ å äîñòà ïîñëåäîâàòåëíî.

ÁÕÊ ñå íàòúêíà íà êàçóñ90, ïðè êîéòî ïðèíóäèòåëíî ëå÷åíèå ñå ïðî-

âåæäàøå ïðè âàëèäíî ñúäåáíî ðåøåíèå çà çàäúëæèòåëíî íàñòàíÿâàíå, â êîåòî å îïðåäåëåíî, ÷å ïàöèåíòúò ìîæå äà äàâà èíôîðìèðàíî ñúãëàñèå. Äåêëàðàöèÿ îáà÷å ëèïñâàøå. Â òîçè ñëó÷àé ÿâíî ïðîâåæäàíîòî ëå÷åíèå å íåçàêîííî.

4.8. Ñìúðòíè ñëó÷àè Áðîÿò íà ñìúðòíèòå ñëó÷àè ïî ðàçëè÷íèòå ìåñòà íå å ïðîïîðöèî-

íàëåí íà íàñòàíåíèòå ïàöèåíòè. Ïðåäâèä ñïåöèôèêàòà íà âñÿêî ëå÷åá-íî çàâåäåíèå òîé íå ìîæå äà áúäå ïîêàçàòåëåí çà ñðàâíåíèå ìåæäó òÿõ. Âúïðåêè òîâà ñå ïðèâåæäàò íàëè÷íèòå äàííè çà 2004 è 2005 ã.:

Ëå÷åáíî çàâåäåíèå 2004 ã. 2005 ã.

ÄÏÁ – Ñåâëèåâî 4 íÿìà äàííè

ÄÏÁ – Ïàòàëåíèöà 3 4

ÎÄÏÇÑ – Âðàöà 3 2

ÎÄÏÇÑ – Ðóñå 1 4

ÄÏÁ – Íîâè Èñêúð 3991 41

ÄÏÁ – Êàðâóíà 5 4

ÎÄÏÇÑ – Äîáðè÷ 3 2

ÄÏÁ – Áÿëà 9 íÿìà äàííè

89 ÄÏÁ – Êàðâóíà, ÄÏÁ – Áÿëà, ÎÄÏÇÑ – Äîáðè÷, ÄÏÁ – Êàðëóêîâî, ÄÏÁ – Ëîâå÷,

ÎÄÏÇÑ – Ðóñå, ÎÄÏÇÑ – Âåëèêî Òúðíîâî ÷àñòè÷íî, ÎÄÏÇÑ – Âðàöà, ÄÏÁ – Ïàòàëåíèöà, ÄÏÁ – Ðàäíåâî, ÄÏÁ – Ñåâëèåâî, ÷àñòè÷íî.

90 Â ÄÏÁ – Êúðäæàëè. Ñúäåáíîòî ðåøåíèå å èçäàäåíî îò ñúäà â ãð. Àðäèíî. 91 21 îò òÿõ ñà â ãåðèàòðè÷åí ñåêòîð êúì 2-ðî æåíñêî îòäåëåíèå íà âúçðàñò íàä 72

ãîäèíè.


72 72

Îñíîâåí ïðîáëåì, êîéòî ÁÕÊ óñòàíîâè â ðàáîòàòà íà àäìèíèñòðà-

öèÿòà, å ëèïñàòà íà èíôîðìàöèÿ çà ïðè÷èíàòà íà ñìúðòòà è îòñúñòâèå-òî íà îáðàòíà âðúçêà çà êîðèãèðàíå íà ïðè÷èíèòå, âîäåùè äî ñìúðòíè ñëó÷àè. Íà ïîâå÷åòî ïîñåòåíè ìåñòà çà êîäèðàíå íà ïðè÷èíèòå çà ñìúðò ïðåç 2005 ã. ñå èçïîëçâà âñå îùå ñòàðàòà, Äåâåòà âåðñèÿ íà Ìåæ-äóíàðîäíà êëàñèôèêàöèÿ íà áîëåñòèòå. Ïðè÷èíèòå çà ñìúðòòà ñà íà ïðàêòèêà íåèçâåñòíè, çàùîòî â ñúîáùåíèÿòà çà ñìúðò íàé-÷åñòî ôèãó-ðèðà ÎÑÑÍ – îñòðà ñúðäå÷íîñúäîâà íåäîñòàòú÷íîñò92. Òîâà å åäíà ôðà-çà, êîÿòî íå íîñè íèêàêâà èíôîðìàöèÿ çà ïðè÷èíàòà çà ñìúðòòà è èçðà-çÿâà íåçíàíèåòî èëè íåæåëàíèåòî íà ìåäèöèíñêèòå ñïåöèàëèñòè ïî ñëó÷àÿ. Ñàìî â íÿêîè çàâåäåíèÿ ñúùåñòâóâà ïðàêòèêà äà ñå èçâúðøâàò àóòîïñèè è âåðèôèöèðàíå íà êëèíè÷íàòà è ïàòîàíàòîìè÷íàòà êàðòèíà. Â ïîâå÷åòî îáà÷å àóòîïñèÿòà ñå èçáÿãâà ÷ðåç ïîäïèñàíà îò áëèçêèòå ìîëáà è äåêëàðàöèÿ. Òàçè ïðîöåäóðà å îò÷àñòè ïðèëîæèìà çà ïàöèåí-òèòå, ïîñòúïèëè íà äîáðîâîëíî ëå÷åíèå, íî å àáñóðäíà è íåçàêîííà ïðè ïðèíóäèòåëíî íàñòàíåíè ïàöèåíòè.

Îñîáåíî èëþñòðàòèâåí å ñìúðòíèÿò ñëó÷àé îò 30.06.2005 ãîäèíà â

ÄÏÁ – Êàðëóêîâî, è äåéñòâèÿòà íà àäìèíèñòðàöèÿòà. Ìëàä ìúæ å ïðè-âåäåí ïðèíóäèòåëíî è íåçàêîííî îò ÎÄÏÇÑ – Ñîôèÿ, â ÄÏÁ – Êàðëóêî-âî è íà òðåòèÿ äåí óìèðà ïðè íåÿñíè îáñòîÿòåëñòâà, äîêàòî å áèë èçî-ëèðàí è ôèêñèðàí. Àäìèíèñòðàöèÿòà íå óâåäîìÿâà ïîëèöèÿòà è ïðî-êóðàòóðàòà. Èçäèðâàò ñå áëèçêèòå è èì ñå ïðåäëàãà äà âçåìàò òÿëîòî è äà ïîäïèøàò äåêëàðàöèÿ, ÷å íå æåëàÿò àóòîïñèÿ. Ñëó÷àÿò îñòàâà íåè-çÿñíåí è äî äíåñ.

Ñìúðòíè ñëó÷àè íà ìëàäè õîðà â óñëîâèÿòà íà èçîëàöèÿ è ïðèíó-

äèòåëíà ôèçè÷åñêà èìîáèëèçàöèÿ íå ñà ðÿäêîñò âúâ âñÿêà åäíà êàëåí-äàðíà ãîäèíà. Âñè÷êè òàêèâà ñëó÷àè ñå õàðàêòåðèçèðàò ñ íåäîñòàòú÷íà è ïðîòèâîðå÷èâà èíôîðìàöèÿ. Òîâà ïîâäèãà âúïðîñà çà ïî-ñòðîã êîíò-ðîë âúðõó ïðèíóäèòåëíèòå ìåðêè çà èçáÿãâàíå íà ïðåñòúïëåíèÿ.

4.9. Èíôîðìèðàíî ñúãëàñèå Ñúãëàñíî áúëãàðñêàòà ìåäèöèíñêà òðàäèöèÿ êúì ïîòðåáèòåëèòå íà

çäðàâíè óñëóãè ñå ïîäõîæäà ïî åäèí ñâðúõïðîòåêòèâåí è ïàòåðíàëèñòè-÷åí íà÷èí ñ äîìèíèðàùàòà ðîëÿ íà òåðàïåâòà â îòíîøåíèÿòà ëåêàð – ïàöèåíò. Èíôîðìèðàíîòî ñúãëàñèå êàòî êîíöåïöèÿ íàâëåçå â Áúëãàðèÿ

92 Òèïè÷åí ïðèìåð å ÄÏÁ – Áÿëà.


73 73

ïðåç ïîñëåäíèòå ãîäèíè93 è ïîëó÷è ïîäðîáíî çàêîíîäàòåëíî ðåãëàìåí-òèðàíå åäâà ïðåç ïîñëåäíàòà ãîäèíà ñ âëèçàíåòî â ñèëà íà íîâèÿ Çàêîí çà çäðàâåòî. Çàêîíúò èçèñêâà ðåãèñòðàöèÿòà è ìåäèöèíñêèòå äåéíîñòè äà ñå èçâúðøâàò ñëåä èíôîðìèðàíî ñúãëàñèå94. Ñúãëàñíî òîçè îñíîâåí çàêîí „èíôîðìèðàíî ñúãëàñèå” å ñúãëàñèå, ïðåäîñòàâåíî äîáðîâîëíî ñëåä çà-ïîçíàâàíå ñ îïðåäåëåíà èíôîðìàöèÿ. Èíôîðìàöèÿòà ñå îòíàñÿ äî95:

• äèàãíîçàòà è õàðàêòåðà íà çàáîëÿâàíåòî; • îïèñàíèå íà öåëèòå è åñòåñòâîòî íà ëå÷åíèåòî, ðàçóìíèòå àëòåð-

íàòèâè, î÷àêâàíèòå ðåçóëòàòè è ïðîãíîçàòà; • ïîòåíöèàëíèòå ðèñêîâå, ñâúðçàíè ñ ïðåäëàãàíèòå äèàãíîñòè÷íî-

ëå÷åáíè ìåòîäè, âêëþ÷èòåëíî ñòðàíè÷íèòå åôåêòè è íåæåëàíèòå ëå-êàðñòâåíè ðåàêöèè, áîëêà è äðóãè íåóäîáñòâà;

• âåðîÿòíîñòòà çà áëàãîïðèÿòíî ïîâëèÿâàíå, ðèñêà çà çäðàâåòî ïðè ïðèëàãàíå íà äðóãè ìåòîäè íà ëå÷åíèå èëè ïðè îòêàç îò ëå÷åíèå.

Âúçïðèåòàòà ïðàêòèêà â ñòàöèîíàðíèòå ïñèõèàòðè÷íè çàâåäåíèÿ å

ïðè ïîñòúïâàíåòî ïàöèåíòúò äà ïîäïèñâà äåêëàðàöèÿ çà èíôîðìèðàíî ñúãëàñèå. Â íåÿ òîé äåêëàðèðà, ÷å å çàïîçíàò ñ ëå÷åíèåòî è å ñúãëàñåí òî äà áúäå ïðîâåäåíî. Ñúâñåì íåÿñíî å êàêâà ÷àñò îò èíôîðìàöèÿòà, ïðåä-âèäåíà â çàêîíà, å ïîëó÷èë áîëíèÿò è ïîä êàêâà ôîðìà ÿ å ïîëó÷èë. Â íÿ-êîëêî áîëíèöè96 ÁÕÊ îòêðè óìåñòíè ïðàêòèêè íà ïîäíàñÿíå è ïîëó÷àâà-íå íà èíôîðìèðàíî ñúãëàñèå. Ñïåöèàëíî îïðåäåëåíè ñëóæèòåëè èçíàñÿò ïðåä ïàöèåíòà íåîáõîäèìàòà èíôîðìàöèÿ ïðè ïðèåìà è îòãîâàðÿò íà âúçíèêíàëè âúïðîñè ïðåç öåëèÿ ïåðèîä íà ëå÷åíèåòî. Ìíåíèåòî íà áîë-íèÿ ñå âçåìà ïðåäâèä ïðè ïëàíèðàíåòî è ïðîìÿíàòà íà òåðàïèÿòà.

Â ïîâå÷åòî ïîñåòåíè ìåñòà îáà÷å èíòåðâþèðàíèòå ïàöèåíòè óáåäè-

õà ÁÕÊ, ÷å èçèñêâàíèòå îò çàêîíà è ìåäèöèíñêàòà åòèêà ïðîöåäóðè ïî ïðåäàâàíå íà èíôîðìàöèÿòà è ïîëó÷àâàíåòî íà èíôîðìèðàíî ñúãëàñèå ñà ôîðìàëíè è ëèøåíè îò ñúäúðæàíèå. Íàé-÷åñòî ïàöèåíòúò ïîäïèñâà äåêëàðàöèÿ, ñ êîÿòî íå å çàïîçíàò èëè íå å ñúãëàñåí. Ïðè÷èíèòå çà òîâà ñà íÿêîëêî:

93 Â îòìåíåíèÿ Çàêîí çà íàðîäíîòî çäðàâå, ÷ë. 25, àë. 3, èçìåíåíà ïðåç 1997 ã. ñå ñïî-

ìåíàâàøå, ÷å „ïðåãëåäèòå, èçñëåäâàíèÿòà, èìóíèçàöèèòå è ëå÷åíèåòî ñå èçâúðøâàò ñúñ ñúãëàñèåòî íà áîëíèÿ îñâåí êîãàòî çàêîíúò ïðåäâèæäà çàäúëæèòåëíè ïðåãëåäè, èçñëåäâàíèÿ, èìóíèçàöèè è ëå÷åíèå.” Ñëåä òîâà èíôîðìèðàíîòî ñúãëàñèå ñå ðåãëà-ìåíòèðà â Íàöèîíàëíèòå ðàìêîâè äîãîâîðè.

94 ×ë. 84 è ÷ë. 87 ÇÇ. 95 ×ë. 88 ÇÇ. 96 ÄÏÁ – Öåðîâà êîðèÿ, ÄÏÁ – Êúðäæàëè, è äð.


74 74

• Ñúîáùàâà ìó ñå, ÷å àêî íå ïîäïèøå äåêëàðàöèÿòà çà èíôîðìèðà-íî ñúãëàñèå, ñðåùó íåãî ùå áúäå âúçáóäåíà ñúäåáíà ïðîöåäóðà çà ïðè-íóäèòåëíî íàñòàíÿâàíå.

• Ñúîáùàâà ìó ñå, ÷å „òàêúâ å ðåäúò â áîëíèöàòà”. • Â íÿêîè ñëó÷àè âðåìåííî íåîðèåíòèðàíè ïàöèåíòè ïîäïèñâàò

äåêëàðàöèÿòà, áåç äà ñà â ñúñòîÿíèå äà ÿ ïðî÷åòàò è ðàçáåðàò. Âúâ âñè÷êè ñëó÷àè èíôîðìàöèÿòà, êîÿòî ïîëó÷àâàò ëåêóâàíèòå, å

òâúðäå îñêúäíà èëè íåðàçáèðàåìà. ×åñòà ïðàêòèêà ïðè ïîñåùåíèÿòà íà ÁÕÊ áå äà ñå ðàçÿñíÿâà ïî èñêàíå íà íàñòàíåíèòå ïðîöåäóðàòà ïî ïîëó-÷àâàíå íà èíôîðìèðàíî ñúãëàñèå è äà ñå èçèñêâà èíôîðìàöèÿ îò àäìè-íèñòðàöèÿòà çà êîíêðåòíè ïàöèåíòè ïî òÿõíî æåëàíèå. Ó÷óäâàùà å íå-îáõîäèìîñòòà îò íàìåñàòà íà âúíøíà îðãàíèçàöèÿ, çà äà ìîãàò ïàöèåí-òèòå äà ïîëó÷àò èíòåðåñóâàùèòå ãè îòãîâîðè îò àäìèíèñòðàöèÿòà. ×åñòî ñðåùàíè áÿõà è ñëó÷àè íà óìèøëåíî çàáëóäåíè ïàöèåíòè ïî îò-íîøåíèå íà äåéñòâèòåëíàòà èì òåðàïèÿ, âúçìîæíîñòòà äà ïîèñêàò ïðåêðàòÿâàíå íà ëå÷åíèåòî, îãðàíè÷èòåëíèÿ ðåæèì è äðóãè ïîäîáíè.

Åñòåñòâåíî âúâ ôîêóñà íà âíèìàíèå íà ÁÕÊ ïðè ïðîâåðêèòå áÿõà

ïðèíóäèòåëíî íàñòàíåíèòå â ïñèõèàòðè÷íèòå çàâåäåíèÿ õîðà. Ïî îò-íîøåíèå íà òÿõ Çàêîíúò çà çäðàâåòî äîïóñêà íÿêîëêî âàðèàíòà çà èí-ôîðìèðàíî ñúãëàñèå:

• ïàöèåíòúò äà ìîæå äà äàâà èíôîðìèðàíî ñúãëàñèå (îáùèÿò ñëó-÷àé);

• ëèïñà íà èíôîðìèðàíî ñúãëàñèå ïðè ñïåøíè ìåäèöèíñêè ñúñòîÿ-íèÿ97;

• ëèïñà íà èíôîðìèðàíî ñúãëàñèå ïðè ðèñêîâè ìåäèöèíñêè äåéíîñòè è ïðè íåâúçìîæíîñò íà ïàöèåíòà äà äàâà òàêîâà98;

• îïðåäåëåí îò ñúäà ïîïå÷èòåë èëè íàñòîéíèê äà èçðàçÿâà èíôîð-ìèðàíî ñúãëàñèå99;

• ñúäúò äà îïðåäåëè äðóã ÷îâåê, êîéòî äà èçðàçÿâà èíôîðìèðàíî ñúãëàñèå ïðè íåâúçìîæíîñò íà ïàöèåíòà äà äàâà òàêîâà100.

Â íàé-÷åñòî ñðåùàíèÿ ñëó÷àé ïðèíóäèòåëíî íàñòàíåíèòå õîðà ñå

óáåæäàâàò äà ïîäïèøàò äåêëàðàöèÿ çà èíôîðìèðàíî ñúãëàñèå, êàòî èì ñå ïîñî÷âà äðóãàòà àëòåðíàòèâà – ñúäåáíà ïðîöåäóðà çà ïðèíóäèòåëíî

97 ×ë. 89, àë. 2 ÇÇ. 98 ×ë. 89, àë. 3 ÇÇ. 99 ×ë. 87, àë. 2 è 3 ÇÇ. 100 ×ë. 87, àë. 4 ÇÇ.


75 75

íàñòàíÿâàíå è ëå÷åíèå. Ïîäïèñâàéêè äîêóìåíòà, ïàöèåíòèòå ñìåíÿò ñòàòóòà ñè îò „ïðèíóäèòåëíî íàñòàíåíè” íà „ïîñòúïèëè çà äîáðîâîëíî ëå÷åíèå”. Ôîðìàëíî èçèñêâàíèÿòà íà çàêîíà ñà ñïàçåíè. Ðàçáèðà ñå, „äîáðîâîëíèòå ïàöèåíòè” îòêðèâàò, ÷å ñúâñåì íå ñà òàêèâà, êîãàòî ðå-øàò äà ïðåêðàòÿò ëå÷åíèåòî ñè èëè äà íàïóñíàò ëå÷åáíîòî çàâåäåíèå, ïðåäè ëåêóâàùèÿò èì ëåêàð äà å ðåøèë òîâà.

Àâòîðúò ñìÿòà, ÷å Çàêîíúò çà çäðàâåòî â ñâîÿòà öÿëîñò âèíàãè

èçèñêâà íàëè÷èåòî íà èíôîðìèðàíî ñúãëàñèå, íåçàâèñèìî îò õàðàêòåðà íà ëå÷åíèåòî – äîáðîâîëíî èëè ïðèíóäèòåëíî. Çàêîíúò äîïóñêà äðóãè ëèöà äà çàìåñòâàò ïàöèåíòà â òîâà âîëåèçÿâëåíèå. Òóê âúçìîæíîñòòà çà íàðóøàâàíå íà ïðàâàòà íà ïàöèåíòà å íàé-ðåàëíà – ïðè íàëè÷èåòî íà ñúäåáíî ðåøåíèå çà çàäúëæèòåëíî íàñòàíÿâàíå è ëå÷åíèå, ïðè êîåòî ñúäúò îïðåäåëÿ ëèïñàòà íà ñïîñîáíîñò íà ïàöèåíòà äà äàâà èíôîðìè-ðàíî ñúãëàñèå è ïîñî÷âà ëèöå, êîåòî äà èçðàçÿâà òàêîâà âìåñòî áîëíèÿ. Â íàé-îáùèÿ ñëó÷àé òîâà ëèöå å áëèçúê ðîäíèíà. Àêî ëèïñâà òàêúâ èëè èìà êîíôëèêò íà èíòåðåñè, ñúäúò îïðåäåëÿ ëèöå îò îáùèíñêàòà àäìè-íèñòðàöèÿ101. Çà äà ñå âçåìå òîâà ðåøåíèå, âúïðîñíèÿò áëèçúê ðîäíèíà ÿâíî òðÿáâà äà ïðèñúñòâà â ñúäåáíàòà çàëà, êîåòî ÷åñòî å ñâúðçàíî ñ òðóäíîñòè. Ñúùî òàêà, àêî áëèçêèÿò ðîäíèíà îòêàæå äà äàäå èíôîð-ìèðàíî ñúãëàñèå, ñå ïðèñòúïâà êúì óïúëíîìîùàâàíå íà îáùèíñêè ñëóæèòåë, ïðèåìà ñå, ÷å íàëèöå å êîíôëèêò íà èíòåðåñè, ò.å. ïîñòàíîâÿ-âàéêè çàäúëæèòåëíî íàñòàíÿâàíå è ëå÷åíèå, ñúäúò âèíàãè òðÿáâà äà îñèãóðè íàëè÷èåòî íà èíôîðìèðàíî ñúãëàñèå. Îïðåäåëåíèòå äà èçðàçÿ-âàò èíôîðìèðàíî ñúãëàñèå îáùèíñêè ñëóæèòåëè íàé-÷åñòî:

1. íå ïîçíàâàò è íå ñå çàïîçíàâàò ñ ïàöèåíòèòå; 2. íå ñå èíôîðìèðàò çà ìåäèöèíñêèòå äåòàéëè îò ñúñòîÿíèåòî è

ëå÷åíèåòî; 3. íå ñà çàèíòåðåñîâàíè îò ñúäáàòà íà ïàöèåíòà; 4. íå ïîñåùàâàò ëå÷åáíîòî çàâåäåíèå. ×åñòî äðóãè ñëóæåáíè ëèöà îò îáùèíñêàòà èëè áîëíè÷íàòà àäìè-

íèñòðàöèÿ (äåëîâîäèòåëè, ôåëäøåðè, øîôüîðè è ò.í.) ïîäïèñâàò äîêó-ìåíòèòå âìåñòî ëèöàòà, îïðåäåëåíè îò ñúäà. ÁÕÊ ñðåùíà è íÿêîëêî ñëó÷àÿ, â êîèòî ïðèíóäèòåëíî íàñòàíåíè ïàöèåíòè ñúñ ñúäåáíî ðåøå-íèå ñà ïðèçíàòè çà êîìïåòåíòíè äà äàâàò èíôîðìèðàíî ñúãëàñèå. Òå åñòåñòâåíî íå ñà ïîäïèñàëè äåêëàðàöèÿ çà èíôîðìèðàíî ñúãëàñèå, íî ñå

101 ×ë. 162, àë. 3 ÇÇ.


76 76

ëåêóâàò ïðèíóäèòåëíî. ÎÎÍ ïðåïîðú÷âà âúâ âñè÷êè ñëó÷àè äà ñå òúðñè èíôîðìèðàíîòî ñúãëàñèå íà ïàöèåíòà102.

Ìíîãî ÷åñòî ïðè ïîñåùåíèÿòà å òðóäíî äà ñå îïðåäåëè êîé ïàöèåíò

êàêúâ þðèäè÷åñêè ñòàòóñ èìà ïîðàäè ëèïñàòà íà íåîáõîäèìàòà ðåãèñò-ðàöèÿ â äîêóìåíòèòå. Ïðèíöèïíî îòñúñòíà ïèñìåíàòà ðåãèñòðàöèÿ íà îòêàç îò ëå÷åíèå. Ñî÷àò ñå ïàöèåíòè, çà êîèòî ñå òâúðäè, ÷å ñà íàñòàíå-íè ïðèíóäèòåëíî, íî ëèïñâàò ñúäåáíè ðåøåíèÿ, çàùîòî îùå íå áèëè èçãîòâåíè. Çà äðóãè ïàöèåíòè ñå ñî÷è, ÷å ñå ëåêóâàò ïî ñïåøíîñò çà ïå-ðèîäè îò íàä 10 äåíà. Çà òðåòè ïàöèåíòè ñå ïîñî÷âà, ÷å ñà äîáðîâîëíî ïîñòúïèëè, íî êîãàòî òå ïîèñêàò äà íàïóñíàò, ñòàâà ÿñíî, ÷å ñà ïðèíó-äèòåëíî íàñòàíåíè. Òåçè ïðàêòèêè ÿâíî ñå äîïóñêàò ôîðìàëíî îò Çàêî-íà çà çäðàâåòî. Âúïðåêè òîâà ïðåäñòàâëÿâàò ÿâíî íàðóøåíèå íà äóõà ìó, êàêòî è íà Ïðåïîðúêèòå íà ÎÎÍ103 ïî îòíîøåíèå íà ðåãèñòðàöèÿòà â ìåäèöèíñêàòà äîêóìåíòàöèÿ.

Ïðè âñè÷êè ïîñåùåíèÿ ÁÕÊ íå îòêðè íèòî åäèí ñëó÷àé, â êîéòî

ìèíèñòúðúò íà çäðàâåîïàçâàíåòî ÷ðåç ñâîèòå óïúëíîìîùåíè ïðåäñòà-âèòåëè îò ÐÖÇ104 äà å èçâúðøâàë ïðîâåðêè è äà å ðàçãëåæäàë æàëáè ïî ïîâîä çàêîíîñúîáðàçíîñòòà íà ïîëó÷àâàíå íà èíôîðìèðàíî ñúãëàñèå â ÷àñòíîñò è íàðóøàâàíå íà çàêîíà â îáùèÿ ñëó÷àé105.

102 Ïðèíöèï 11, ò. 9 îò Ïðèíöèïè çà çàùèòà íà ëèöà ñ ïñèõè÷íà áîëåñò è çà ïîäîáðÿâàíå

íà ïñèõè÷íîçäðàâíàòà ïîìîù êúì Ðåçîëþöèÿ ¹46/119, ïðèåòà îò Ãåíåðàëíàòà àñàìáëåÿ íà Îðãàíèçàöèÿòà íà îáåäèíåíèòå íàöèè íà 17.12.1991 ã.

103 Ïðèíöèï 11, ò. 10 îò ñúùèÿ äîêóìåíò. 104 Ðåãèîíàëåí öåíòúð ïî çäðàâåîïàçâàíå. 105 ×ë. 93 ÇÇ.


77 77

5. Äðóãè âèäîâå òåðàïèè, äîñòúïíè çà ïîòðåáèòåëèòå íà ïñèõè÷íîçäðàâíè óñëóãè â ïñèõèàòðè÷íèòå áîëíèöè Åäíà îò îñíîâíèòå êîíñòàòàöèè, íàïðàâåíè îò ÁÕÊ â ïúðâîòî èçñ-

ëåäâàíå, ïîñâåòåíî íà ñòàöèîíàðíàòà ïñèõèàòðè÷íà ïîìîù â Áúëãàðèÿ, å, ÷å ëå÷åíèåòî â òåçè çàâåäåíèÿ ñå îãðàíè÷àâà ñàìî äî ôàðìàêîòåðà-ïèÿ106. Â íàñòîÿùîòî èçñëåäâàíå ÁÕÊ îòäåëè ñïåöèàëíî âíèìàíèå íà ïðîó÷âàíåòî íà ðàçëè÷íèòå òåðàïåâòè÷íè ïîäõîäè è ïðàêòèêè â ïñè-õèàòðè÷íèòå çàâåäåíèÿ è òÿõíàòà äîñòúïíîñò äî ïîòðåáèòåëèòå íà ïñè-õè÷íîçäðàâíè óñëóãè.

Òðÿáâà äà ñå îòáåëåæè, ÷å ïðèíöèïèòå, çàëåãíàëè â Íàöèîíàëíàòà

ïðîãðàìà çà ïñèõè÷íîòî çäðàâå íà ãðàæäàíèòå íà Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ 2001–2005 ã., à èìåííî äåàêòóàëèçèðàíåòî íà áèîëîãè÷íèÿ, ìåäèöèíñêè ìîäåë íà ëå÷åíèå íà ïñèõè÷íàòà áîëåñò è ïðèëàãàíåòî íà êîìïëåêñ-íèÿ áèî-ïñèõî-ñîöèàëåí ìîäåë, çàïî÷âàò äà íàìèðàò ïðèëîæåíèå è â íîðìàòèâíàòà ðàìêà, êîÿòî çàäàâà ñòàíäàðòà çà ïñèõèàòðè÷íà ïî-ìîù â ñòðàíàòà. Â ìåäèöèíñêèÿ ñòàíäàðò ïî ïñèõèàòðèÿ å óòâúðäåí ìóëòèäèñöèïëèíàðíèÿò ïîäõîä êàòî âîäåù â ëå÷åíèåòî. Ðîëÿòà íà íåìåäèöèíñêèòå ñïåöèàëèñòè å ñèëíî àâòîíîìèçèðàíà îò ëåêàðñêàòà îïåêà, ñúçäàäåíî å ïðîñòðàíñòâî çà ïðèîáùàâàíå íà ïñèõîëîçèòå è ñîöèàëíèòå ðàáîòíèöè â ïðîöåñà íà òåðàïèÿ è ñîöèàëíà ðåõàáèëèòà-öèÿ íà ïñèõè÷íîáîëíèòå. Çàäàäåí å è ñòàíäàðòúò çà ðåõàáèëèòàöèÿ: äåôèíèöèÿ, öåë, åêèïè, êîèòî ÿ îñúùåñòâÿâàò, åòàïè, âèäîâå è ò.í.

Èçñëåäâàíåòî íà ñúïúòñòâàùèòå òåðàïèè, äîñòúïíè äî ïîòðåáèòå-

ëèòå íà ïñèõè÷íîçäðàâíè óñëóãè, â ñòàöèîíàðíàòà ïñèõèàòðè÷íà ïî-ìîù â Áúëãàðèÿ, íå áåøå ôîêóñ íà íàñòîÿùîòî èçñëåäâàíå. Íàé-ãîëÿì ðåñóðñ ÁÕÊ îòäåëè â ïîñîêà ïðîñëåäÿâàíå íà ìåõàíèçìèòå íà íàñòà-íÿâàíå íà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå è ïðèëîæåíèåòî íà íîâîïðèåòèÿ Çà-êîí çà çäðàâåòî. Êîíñòàòàöèèòå â îáëàñòòà íà ñúïúòñòâàùèòå ìåäèêà-ìåíòîçíàòà òåðàïèÿ ïðîãðàìè ñà íàïðàâåíè âúç îñíîâà íà ðàçãîâîðè ñ ãëàâíèòå ëåêàðè íà îñòðèòå îòäåëåíèÿ, êîèòî â ãîëÿìà ÷àñò îò ñëó÷àè-òå íå áÿõà çàïîçíàòè ñ áðîÿ íà ïàöèåíòèòå, ïîñåùàâàùè ãðóïèòå ïî òðóäîâà, àðò òåðàïèÿ è ò.í. Öåëòà íà íàñòîÿùàòà ãëàâà íå å äà îáõâàíå ñòàòèñòè÷åñêè áðîÿ íà ïàöèåíòèòå, âêëþ÷åíè â òåçè òåðàïèè, à äà

106 Ñòàöèîíàðíàòà ïñèõèàòðè÷íà ïîìîù è ïðàâàòà íà ÷îâåêà â Áúëãàðèÿ, ÁÕÊ, 2001 ã.,

Ñîôèÿ.


78 78

î÷åðòàå îñíîâíèòå òåíäåíöèè, êîèòî ÁÕÊ êîíñòàòèðà ïî âðåìå íà ñâîèòå ïîñåùåíèÿ â ëå÷åáíèòå çàâåäåíèÿ.

Â ïîðåäíîòî ñè ïîñåùåíèå â çàâåäåíèÿ çà àêòèâíî ëå÷åíèå â ñòðà-

íàòà ÁÕÊ êîíñòàòèðà, ÷å çà ñúæàëåíèå ñèòóàöèÿòà, êîÿòî å îïèñàíà â äîêëàäà îò 2001 ã., íå ñå å ïðîìåíèëà îñîáåíî, ìàêàð ÷å ìíîãî îò äèðåê-òîðèòå íà ïñèõèàòðè÷íè çàâåäåíèÿ òâúðäÿõà îáðàòíîòî.

Ïîâå÷åòî îò äèðåêòîðèòå íà ëå÷åáíèòå çàâåäåíèÿ ðàçêàçàõà ïðåä

ÁÕÊ, ÷å â ïîâåðåíèòå èì èíñòèòóöèè ôóíêöèîíèðàò ìóëòèäèñöèïëè-íàðíè åêèïè, êîèòî ñå ãðèæàò çà ïñèõîñîöèàëíàòà ðåõàáèëèòàöèÿ íà áîëíèòå. Ãëàâíèòå ëåêàðè íà îòäåëåíèÿòà â ïî-ãîëÿìàòà ÷àñò îò ñëó÷à-èòå çàÿâÿâàõà, ÷å ñòðåìåæúò íà ëåêàðèòå å íàñî÷åí êúì òîâà ÷àñò îò ëå-÷åíèåòî äà å ïîäãîòîâêàòà çà ñàìîñòîÿòåëåí æèâîò èçâúí áîëíèöàòà, êàêòî è ñòðåìåæúò äà ñå ñúõðàíÿò ìàêñèìàëíî êîãíèòèâíèòå è ñîöèàë-íèòå ôóíêöèè íà áîëíèòå è/èëè òÿõíîòî âúçñòàíîâÿâàíå ñëåä ïñèõî-òè÷íèÿ ñðèâ.

Ìíîãî îò ëåêàðèòå, ñ êîèòî ðàçãîâàðÿõà èçñëåäîâàòåëèòå íà ÁÕÊ,

çàÿâèõà, ÷å îñâåí ìåäèêàìåíòîçíî ëå÷åíèå ïðåäëàãàò íà ñâîèòå ïàöè-åíòè è ïñèõîëîãè÷åñêî êîíñóëòèðàíå è ïñèõîòåðàïèÿ. Ñúùåñòâåí ïðîá-ëåì â ïðèëîæåíèåòî íà ïñèõîòåðàïåâòè÷íè ïðàêòèêè â ñòàöèîíàðíèòå ïñèõèàòðè÷íè çàâåäåíèÿ å íà÷èíúò íà íàñòàíÿâàíå íà ïàöèåíòèòå íà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå. Âêëþ÷âàíåòî íà ëåêóâàùèÿ ëåêàð â èçãîòâÿíåòî íà åêñïåðòèçàòà çà íàñòàíÿâàíå äî ãîëÿìà ñòåïåí ãî êîìïðîìåòèðà â ðîëÿòà ìó íà òåðàïåâò-êîíñóëòàíò è çàòðóäíÿâà ñêëþ÷âàíåòî íà òåðà-ïåâòè÷åí äîãîâîð è ôîðìèðàíåòî íà áåçîïàñíà òåðàïåâòè÷íà ðàìêà, ôîðìèðàíà âúç îñíîâà íà äîâåðèå îò ñòðàíà íà êëèåíòà êúì íåãîâèÿ òåðàïåâò.

Îïòèìèçèðàíåòî íà ëå÷åíèåòî èçèñêâà âêëþ÷âàíåòî íà ðàçëè÷íè

ïñèõè÷íîçäðàâíè ñïåöèàëèñòè è òåõíèòå êîìïåòåíòíîñòè â èíäèâèäó-àëíèÿ ïëàí íà ëå÷åíèå íà âñåêè áîëåí, â çàâèñèìîñò îò íåãîâèòå ïîò-ðåáíîñòè. Òîâà íà ïðàêòèêà îçíà÷àâà èçãðàæäàíå íà ìóëòèäèñöèïëè-íàðíè åêèïè, ðàáîòåùè ïî âñåêè îòäåëåí ñëó÷àé. Íàáëþäåíèåòî íà ÁÕÊ ïîêàçà, ÷å èçãðàæäàíåòî íà ìóëòèäèñöèïëèíàðíè åêèïè â ïîâå÷åòî ñëó÷àè å ôîðìàëíî.

ÁÕÊ êîíñòàòèðà, ÷å ïðåäñòàâèòåëèòå íà ðàçëè÷íèòå ïîìàãàùè

ïðîôåñèè ñïîäåëÿò ðàçëè÷íà âèçèÿ çà ñúñòàâà è ôóíêöèèòå íà ìóëòè-äèñöèïëèíàðíèòå åêèïè. Â ÄÏÁ – Ñåâëèåâî, ÄÏÁ – Öàðåâ áðîä, ÄÏÁ –


79 79

Áÿëà, ëåêàðèòå ðàçãëåæäàõà ìóëòèäèñöèïëèíàðíèòå åêèïè êàòî ïñèõè-àòðè÷íè åêèïè, êîèòî îñâåí ëåêóâàùèÿ ëåêàð âêëþ÷âàò ìåäèöèíñêèòå ñåñòðè è äîðè ñàíèòàðèòå â îòäåëåíèÿòà. Ïðè íåîáõîäèìîñò êúì åêèïà ìîæå äà ñå ïðèñúåäèíè è ïñèõîëîã è ñîöèàëåí ðàáîòíèê. Ïñèõîëîãúò èìà çàäúëæåíèÿ, ñâúðçàíè ïðåäèìíî ñ îöåíÿâàíåòî íà ïñèõè÷íîòî ôóíêöèîíèðàíå íà ïàöèåíòà (ïñèõîäèàãíîñòèêà). Ñîöèàëíèÿò ðàáîòíèê ñå âêëþ÷âà â ïîñðåäíè÷åñêè äåéíîñòè â ìåæäóèíñòèòóöèîíàëíèòå îò-íîøåíèÿ, â êîèòî áîëíèöàòà âëèçà ñ äðóãè èíñòèòóöèè, ïî âðåìå íà ïðåñòîÿ íà áîëíèÿ â ëå÷åáíîòî çàâåäåíèå. Â ìàñîâèÿ ñëó÷àé íå å ïðåä-âèäåíà ðîëÿ íà òåçè ïðîôåñèîíàëèñòè â ïðîöåñà íà ëå÷åíèå íà áîëíèÿ. Ëå÷åáíèòå ïðîãðàìè íå ïðåäâèæäàò ðàáîòà ñúñ ñåìåéñòâàòà è òÿõíàòà ïîäêðåïà.

Íåìåäèöèíñêèòå ïðîôåñèîíàëèñòè îöåíÿâàò ñâîÿ ïðèíîñ â òàêà

íàðå÷åíèòå ïñèõèàòðè÷íè ìóëòèäèñöèïëèíàðíè åêèïè êàòî íåäîñ-òàòú÷åí. Ñïîðåä íÿêîè îò ïñèõîëîçèòå, ñ êîèòî ÁÕÊ ðàçãîâàðÿ, âñè÷-êè ðåøåíèÿ, ñâúðçàíè ñ ïðåñòîÿ è ëå÷åíèåòî íà áîëíèÿ â ëå÷åáíîòî çàâåäåíèå ñà â ïðàâîìîùèÿòà ñàìî è åäèíñòâåíî íà ëåêóâàùèòå ëå-êàðè. Ëåêóâàùèÿò ëåêàð âçåìà ðåøåíèå çà ëå÷åíèåòî, ðåæèìà íà ïà-öèåíòà, âêëþ÷âàíåòî ìó â òðóäîâà èëè äðóãà òåðàïèÿ è ò.í. Òå îöå-íÿâàò òîçè ïîäõîä êàòî ñòðîãî ìåäèöèíñêè. ×àñò îò ïñèõîëîçèòå ñïîäåëèõà, ÷å ñå ÷óâñòâàò äèñêðèìèíèðàíè è ñìÿòàò, ÷å ñúùåñòâåíà ÷àñò îò òåõíèòå êîìïåòåíòíîñòè íà êëèíè÷íè ïñèõîëîçè íå ñå çà÷è-òàò îò ïñèõèàòðèòå.

5.1. Òåðàïåâòè÷íè ïðîãðàìè Ñïîðåä óòâúðäåíèòå ìåæäóíàðîäíè ñòàíäàðòè ïñèõèàòðè÷íîòî ëå-

÷åíèå òðÿáâà äà ñå îñíîâàâà íà èíäèâèäóàëèçèðàí ïîäõîä, êîéòî èçèñêâà ïðèåìàíåòî íà ïëàí íà ëå÷åíèå çà âñåêè ïàöèåíò. Òîé òðÿáâà äà âêëþ÷âà ðåäèöà âúçñòàíîâèòåëíè è òåðàïåâòè÷íè äåéíîñòè êàòî òðóäîòåðàïèÿ, ãðóïîâà òåðàïèÿ, èíäèâèäóàëíà ïñèõîòåðàïèÿ, èçêóñòâî, òåàòúð, ìóçèêà è ñïîðò. Ïàöèåíòèòå òðÿáâà äà èìàò ïîñòîÿíåí äîñòúï äî ïîäõîäÿùî îáîðóäâàíè ïîìåùåíèÿ çà îòäèõ è âúçìîæíîñò çà åæåäíåâíè óïðàæíå-íèÿ íà îòêðèòî; æåëàòåëíî å ñúùî äà èì ñå ïðåäëîæàò îáó÷åíèå è ïîä-õîäÿùà ðàáîòà.

ÁÕÊ óñòàíîâè, ÷å òåçè îñíîâíè åëåìåíòè íà åôåêòèâíîòî ïñèõî-

ñîöèàëíî âúçñòàíîâèòåëíî ëå÷åíèå ñà íåäîñòàòú÷íî ðàçâèòè, à íà ìåñòà èçöÿëî ëèïñâàò. Âñå îùå áèîëîãè÷íàòà òåðàïèÿ å âîäåù ïðèí-öèï íà ëå÷åíèå â ãîëÿìà ÷àñò îò ïñèõèàòðè÷íèòå çàâåäåíèÿ â ñòðàíàòà


80 80

(ÄÏÁ – Áÿëà, ÄÏÁ – Ëîâå÷, ÄÏÁ – Ïàòàëåíèöà, ÄÏÁ – Öàðåâ áðîä, ÄÏÁ – Ñåâëèåâî, è äð.). Â òåçè ëå÷åáíè çàâåäåíèÿ òåðàïèÿòà ñå ñâåæäà ïðå-äèìíî äî ìåäèêàìåíòîçíî ëå÷åíèå. Òîâà ïîëîæåíèå å ðåçóëòàò îò ëèïñàòà íà êâàëèôèöèðàí ïåðñîíàë, íà ñðåäñòâà èëè íà ìàòåðèàëíî-òåõíè÷åñêà áàçà. ÁÕÊ ñìÿòà, ÷å çàä òåçè î÷åâèäíè ïðè÷èíè âñúùíîñò ñå êðèå ïàòåðíàëèñòè÷íîòî îòíîøåíèå íà ëåêàðèòå êúì ïàöèåíòèòå è íà ÷èñòî ìåäèöèíñêèÿ ïîäõîä â òÿõíîòî ëå÷åíèå. Ïðàêòèêàòà ïîêàçâà, ÷å òîâà âîäè äî èíñòèòóöèîíàëèçèðàíå íà ïàöèåíòèòå è èçãðàæäàíåòî íà çàâèñèìîñò êúì ïñèõèàòðè÷íîòî çàâåäåíèå. Âòîðè÷íèÿò åôåêò å ñâúðçàí ñ òîâà, ÷å ðîäíèíèòå ñúùî ïðåñòàâàò äà âúçïðèåìàò ãðèæàòà çà áëèçêèòå ñè êàòî ñâîå çàäúëæåíèå, êîåòî âîäè äî íåïðåêúñíàòè õîñïèòàëèçàöèè íà ïîòðåáèòåëÿ íà ïñèõè÷íîçäðàâíè óñëóãè. Ñèòóà-öèÿòà ñå óñëîæíÿâà äîïúëíèòåëíî îò ëèïñàòà íà äîñòàòú÷íî ñïåöèà-ëèçèðàíè èçâúíáîëíè÷íè óñëóãè, êîèòî äà ïðåäëàãàò àëòåðíàòèâà íà ñòàöèîíàðíàòà ïñèõèàòðè÷íà ãðèæà.

Ñúùåñòâåíà ÷àñò îò ñîöèàëíî-ðåõàáèëèòàöèîííàòà ïðîãðàìà, íà-

ìàëÿâàíåòî íà çàâèñèìîñòòà îò èíñòèòóöèîíàëíà ãðèæà è óñïåøíàòà ðåèíòåãðàöèÿ â îáùåñòâîòî çàåìà ò.íàð. òðóäîâà òåðàïèÿ. Îñâåí áåç-ñïîðíèÿ ïîçèòèâåí åôåêò âúðõó ïîòðåáèòåëèòå íà ïñèõè÷íîçäðàâíà óñ-ëóãà, ïî ïîñîêà íà âúçñòàíîâÿâàíå íà ñîöèàëíè êîìïåòåíòíîñòè è óìå-íèÿ, ïîâèøàâàíå íà ñàìîîöåíêàòà, ðåàëèçèðàíåòî ïðîäóêòèòå íà òðó-äîâàòà òåðàïèÿ, òÿ èìà è âòîðè÷íè åôåêòè êàòî ðåäóöèðàíå íà îáùåñò-âåíàòà ñòèãìà âúðõó ïñèõè÷íàòà áîëåñò. Â ðåçîëþöèÿòà íà ÎÎÍ, óò-âúðæäàâàùà ïðèíöèïèòå çà çàùèòà íà ëèöàòà ñ ïñèõè÷íà áîëåñò è çà ïîäîáðÿâàíå ïñèõè÷íîçäðàâíàòà ïîìîù107, å îòáåëÿçàíî, ÷å „óñëîâèÿòà íà æèâîò â ïñèõè÷íîçäðàâíàòà ñëóæáà òðÿáâà… äà âêëþ÷âàò… âúç-ìîæíîñòè çà âêëþ÷âàíå â àêòèâíè çàíèìàíèÿ… ïîäõîäÿùè çà ïðîôå-ñèîíàëíè ðåõàáèëèòàöèîííè ìåðêè, êîèòî äà ñïîìàãàò ðåèíòåãðàöèÿòà ìó â îáùåñòâîòî”108.

Òðóäîâàòà òåðàïèÿ å íàé-ðàçïðîñòðàíåíàòà ñúïðîâîæäàùà òåðà-

ïèÿ â ïñèõèàòðè÷íèòå çàâåäåíèÿ â Áúëãàðèÿ. Âêëþ÷âàíåòî íà áîëíèòå â òðóäîâàòà òåðàïèÿ å íà äîáðîâîëåí ïðèíöèï, à ó÷àñòèåòî èì íå ñå çàïëàùà. Â ïîâå÷åòî îò ïîñåòåíèòå äúðæàâíè áîëíèöè òðóäîâàòà òå-ðàïèÿ ñå ñâåæäà äî ó÷àñòèå íà áîëíèòå â ìåðîïðèÿòèÿ, ñâúðçàíè ñ ïîääúðæàíå íà õèãèåíàòà â ëå÷åáíîòî çàâåäåíèå – ïî÷èñòâàíå íà áîë- 107 Ðåçîëþöèÿ ¹ 46/119, ïðèåòà îò Ãåíåðàëíàòà àñàìáëåÿ íà Îðãàíèçàöèÿòà íà

îáåäèíåíèòå íàöèè íà 17.12.1991 ã. 108 Ïðèíöèï 13, 2ã


81 81

íè÷íèÿ ïàðê, ïî÷èñòâàíå íà êîðèäîðèòå è ñòàèòå. Â òîçè ñìèñúë ïî-ãîëÿìà ÷àñò îò áîëíèòå ñà âêëþ÷åíè â ðàçëè÷íè äåéíîñòè, êîèòî ñå íàðè÷àò òðóäîâà òåðàïèÿ. Òîâà îáà÷å ðÿäêî å ÷àñò îò èíäèâèäóàëíèÿ ïëàí íà ëå÷åíèå. Â ïîâå÷åòî îò ëå÷åáíèòå çàâåäåíèÿ íÿìà ïðàêòèêà ó÷àñòèåòî íà áîëíèòå â òåçè äåéíîñòè äà ñå îò÷èòà â èñòîðèÿòà íà çà-áîëÿâàíåòî.

Â ÄÏÁ – Öåðîâà êîðèÿ, ìåäèöèíñêèòå ñåñòðè ðàçêàçàõà, ÷å èìàò

ïðîáëåì ñ ìîòèâèðàíåòî íà ïàöèåíòèòå çà ó÷àñòèå â òðóäîâà òåðàïèÿ. Ïîäîáíè íàáëþäåíèÿ ñïîäåëèõà è ìåäèöèíñêèòå ñåñòðè â ÄÏÁ – Öàðåâ áðîä, è ÄÏÁ – Áÿëà. Ñïîðåä òÿõ íàñòàíåíèòå çà ëå÷åíèå çàÿâÿâàëè, ÷å ñà áîëíè õîðà è íå áèâà äà áúäàò ïðèíóæäàâàíè äà ðàáîòÿò.

Ôðàïèðàùî å âïå÷àòëåíèåòî, êîåòî ïðàâè èçêëþ÷èòåëíî áîãàòàòà

áàçà çà òðóäîâà òåðàïèÿ, ñ êîÿòî âñå îùå ðàçïîëàãàò ãîëÿìà ÷àñò îò ÄÏÁ è êîÿòî îò ãîäèíè å íåèçïîëçâàåìà: ðàáîòèëíèöè çà ïðîèçâîäñò-âî íà ìðåæà, ïëåòåíå íà êîøíèöè, øèâàøêè ðàáîòèëíèöè è ò.í. Â ÄÏÁ – Ñåâëèåâî, ãðóïà îò äåñåòèíà áîëíè ñå ãðèæàò çà ìàëêî ïîìîù-íî ñòîïàíñòâî, êîåòî ñå ñúñòîè îò çåëåí÷óêîâà è îâîùíà ãðàäèíà. Âêëþ÷âàíåòî íà áîëíèòå â òðóäîâàòà òåðàïèÿ å íà äîáðîâîëåí ïðèí-öèï è íå ñå çàïëàùà. Â ÎÄÏÇÑ – Äîáðè÷, áîëíèòå èçðàáîòâàò ïëèêîâå è ïðèãîòâÿò êîíñóìàòèâè çà áîëíèöàòà (ïàìóê è ìàðëè).

Ìíîãî äîáðî âïå÷àòëåíèå íà èçñëåäîâàòåëèòå îò ÁÕÊ íàïðàâèõà

âúçìîæíîñòèòå çà âêëþ÷âàíå íà ïîòðåáèòåëèòå íà ïñèõè÷íîçäðàâíè óñëóãè íà ÎÄÏÇÑ – Ðóñå, â ðàçëè÷íè òðóäîâè ïðîãðàìè, êàêòî è òîâà, ÷å òðóäúò èì ñå çàïëàùà. Ïàöèåíòèòå ðàáîòÿò êàòî øèâà÷è, îáëèöîâ-÷èöè. Äðóãè ñå ãðèæàò çà ÷èñòîòàòà â ãðàäñêèÿ ïàðê, òðåòè ïðèãîòâÿò êîíñóìàòèâè çà áîëíèöàòà, äðóãè ïðîèçâåæäàò êóêëè è òåêñòèëíè êàðòèíè.

Â ÄÏÁ – Ðàäíåâî, å ðåãèñòðèðàíî äðóæåñòâîòî, êîåòî òðÿáâà äà ñå

ïðåâúðíå â ïîðú÷èòåë íà äåéíîñòèòå, â êîèòî ïàöèåíòèòå ñå àíãàæè-ðàò â òðóäîâàòà òåðàïèÿ. Î÷àêâà ñå, ñëåä êàòî äðóæåñòâîòî çàïî÷íå ñâîÿòà äåéíîñò, òðóäúò íà áîëíèòå äà ñòàíå ïëàòåí. Ïî äóìèòå íà ãëàâíèÿ ëåêàð îáà÷å íèêîé íå æåëàå äà ñå àíãàæèðà ñ îòãîâîðíîñòòà äà çàñòàíå íà÷åëî íà òîâà äðóæåñòâî, êîåòî ïðåïÿòñòâà ñòàðòèðàíåòî íà ðàáîòàòà ìó.

Ðàáîòàòà â ãðóïà ïðåäëàãà ìíîãî ïîäõîäÿù ôîðìàò çà ïñèõîðåõà-

áèëèòàöèîííè äåéíîñòè: èçèñêâà ïî-ìàëêî âðåìåâè è ÷îâåøêè ðåñóðñè


82 82

(ãðóïàòà ìîæå äà ñå âîäè îò åäèí òåðàïåâò â ðàìêèòå íà 2–3 ÷àñà ñåäìè÷íî), ïðåäîñòàâÿ ìíîãî äîáðè âúçìîæíîñòè çà ôîðìèðàíå íà ñî-öèàëíè óìåíèÿ, êàòî ïîäãîòâÿ ïîòðåáèòåëèòå çà ñàìîñòîÿòåëåí æèâîò. ÁÕÊ óñòàíîâè, ÷å âúïðåêè òîâà ãðóïîâàòà òåðàïèÿ íå å øèðîêî ðàçï-ðîñòðàíåíà â áúëãàðñêèòå ïñèõèàòðè÷íè çàâåäåíèÿ. Â ñúùîòî âðåìå ïîâå÷åòî îò ïàöèåíòèòå, ñ êîèòî ÁÕÊ ðàçãîâàðÿ, âêëþ÷èòåëíî è â îñò-ðèòå îòäåëåíèÿ, áèõà ìîãëè äà áúäàò âêëþ÷åíè â ïîäîáíè òåðàïåâòè÷-íè ïðîãðàìè è èçðàçÿâàõà æåëàíèå çà òîâà.

Â ñúäåáíîòî îòäåëåíèå íà ÄÏÁ – Ëîâå÷, ñå ïðîâåæäà ãðóïîâà òåðà-

ïèÿ, êîÿòî ñå âîäè âåäíúæ â ñåäìèöàòà îò ìåäèöèíñêèòå ñåñòðè. Îñ-íîâíèòå òåìè, çà êîèòî ðàçãîâàðÿò ó÷àñòíèöèòå â ãðóïàòà, ñà ìóçèêà è õîáèòà (ðèáîëîâ), çàáðàíåíè ñà âñÿêàêâè òåìè, ñâúðçàíè ñ äåÿíèåòî, äî-âåëî äî íàñòàíÿâàíå â îòäåëåíèåòî, êàêòî è òåìè, çàñÿãàùè ïñèõè÷íàòà áîëåñò.

Â ÷àñò îò ïîñåòåíèòå èíñòèòóöèè ÁÕÊ îòêðè äåéñòâàùè ïðîãðàìè

çà ñúïúòñòâàùà òåðàïèÿ è ñîöèàëíà ðåõàáèëèòàöèÿ, âêëþ÷åíè â èíäè-âèäóàëíèÿ ïëàí çà ëå÷åíèå (ÄÏÁ – Êúðäæàëè, ÄÏÁ – Öåðîâà êîðèÿ, ÄÏÁ – Êàðëóêîâî, ÄÏÁ – Íîâè Èñêúð, ÄÏÁ – Ðàäíåâî, ÎÄÏÇÑ – Ðóñå, ÎÄÏÇÑ – Äîáðè÷). Íàé-÷åñòî òîâà ñà ïðîãðàìè, öåëÿùè ïîäîáðÿâàíå íà ñîöèàëíèòå óìåíèÿ íà ïîòðåáèòåëèòå íà ïñèõè÷íîçäðàâíè óñëóãè, êîè-òî ñå îñíîâàâàò íà ïðèíöèïèòå íà ãðóïîâàòà ðàáîòà109: àðò òåðàïèÿ, êóë-òóðîòåðàïèÿ, ìóçèêîòåðàïèÿ è çàíèìàòåëíà òåðàïèÿ. Â ÄÏÁ – Íîâè Èñêúð, áåøå ñúîáùåíî, ÷å êëèíè÷íèòå ïñèõîëîçè ïðåäîñòàâÿò è èíäè-âèäóàëíè êîíñóëòàöèè íà áîëíèòå è òåõíèòå ñåìåéñòâà âúâ ôîðìàò íà èíäèâèäóàëíà ïñèõîòåðàïèÿ è ôàìèëíî êîíñóëòèðàíå. Âúïðåêè òîâà ïðîöåíòúò íà ïàöèåíòèòå, âêëþ÷åíè â òåçè ïðîãðàìè å ìíîãî ìàëúê. Åäâà åäíà äåñåòà îò âñè÷êè íàñòàíåíè çà ëå÷åíèå ïîñåùàâàò àòåëèåòî çà àðò òåðàïèÿ â ÄÏÁ – Öåðîâà êîðèÿ.

Äíåâíèÿò öåíòúð â ÄÏÁ – Êúðäæàëè, ïðåäîñòàâÿ ñâîèòå óñëóãè

åäâà íà 20–30 îò ïàöèåíòèòå, êîèòî ñà íàñòàíåíè çà ëå÷åíèå. Òåðàïåâ-òèòå â öåíòúðà ñïîäåëèõà, ÷å ÷åñòî åäíè è ñúùè ïàöèåíòè ñå çàïèñ-âàò è ïîñåùàâàò ðàçëè÷íèòå ïðîãðàìè íà ñëóæáàòà. Ïîäîáíè ñà íàá-ëþäåíèÿòà íà èçñëåäîâàòåëèòå è â îñòàíàëèòå ïñèõèàòðè÷íè çàâåäå-íèÿ.

109 Îòíîâî â ìåäèöèíñêè ñòàíäàðò „Ïñèõèàòðèÿ” ñà óêàçàíè ôîðìàòà íà ãðóïîâî-òå-

ðàïåâòè÷íèòå çàíèìàíèÿ, êàêòî è ãðóïîâèòå òåõíèêè è ôóíêöèèòå íà òåðàïåâòà.


83 83

Âúç îñíîâà íà íàïðàâåíèòå íàáëþäåíèÿ ÁÕÊ ñìÿòà, ÷å àêòóàëíàòà ñèòóàöèÿ â áúëãàðñêèòå ïñèõèàòðè÷íè çàâåäåíèÿ å áåëÿçàíà íå ñàìî îò ëèïñàòà íà ñðåäñòâà, íî è îò ñúïðîòèâàòà êúì ïðîìÿíà êàêòî íà îðãàíèçàöèîííî íèâî, òàêà è íà èíäèâèäóàëíî. ×åñòî îðãàíèçàöèèòå ñòðàäàò îò ñèìïòîìàòèêàòà íà ïîòðåáèòåëèòå íà òåõíèòå óñëóãè. Íÿìà äà å ïðåñèëåíî äà ñå êàæå, ÷å íà òîçè åòàï íà ïðåñòðóêòóðèðà-íå íà äúðæàâíèòå è íà îáùèíñêèòå ïñèõèàòðè÷íè çàâåäåíèÿ òå ïðî-ÿâÿâàò â ñâîåòî ôóíêöèîíèðàíå ñèìïòîìè, áëèçêè äî òåçè íà ñâîèòå ïàöèåíòè.


84 84

6. Èçîëèðàíå è èìîáèëèçàöèÿ 6.1. Ìåæäóíàðîäíè è âúòðåøíè ñòàíäàðòè Ìåæäóíàðîäíèòå ñòàíäàðòè, îòíàñÿùè ñå äî îãðàíè÷èòåëíèòå

ìåðêè ñïðÿìî ïñèõè÷íîáîëíè ëèöà, íå äàâàò ÿñíè è êàòåãîðè÷íè ïðåä-ïèñàíèÿ çà ïðîöåäóðèòå, íà÷èíà íà íàëàãàíå è ïðîäúëæèòåëíîñòòà íà ìåðêèòå, êàêòî è çà íåîáõîäèìîñòòà îò èçïîëçâàíåòî èì â óñëîâèÿòà íà õîñïèòàëèçàöèÿ. Â Ìåæäóíàðîäíàòà õàðòà çà ïðàâàòà íà õîñïèòàëèçèðà-íèòå ïñèõèàòðè÷íè ïàöèåíòè110 å çàëîæåíî ïðàâîòî òå äà íå áúäàò îãðà-íè÷àâàíè ôèçè÷åñêè èëè ÷ðåç ëåêàðñòâåíè ñðåäñòâà è äà íå áúäàò ïðè-íóäèòåëíî èçîëèðàíè, îñâåí ïî ñïåøíîñò ïî íàðåæäàíå íà ëåêàðÿ, çà äà ñå ïðåäîòâðàòè âúçìîæíîñòòà äà íàâðåäÿò íà ñåáå ñè èëè íà îêîëíèòå, è òî ñàìî äîòîãàâà, äîêàòî íå ñå íàìåðè ïî-ïðèåìëèâî è ñúùî òîëêîâà åôåêòèâíî ðåøåíèå. Ïî ïîäîáåí íà÷èí å äåôèíèðàí ïðîáëåìúò è â Ïðèíöèïèòå íà ÎÎÍ çà çàùèòà íà ëèöà ñ ïñèõè÷íà áîëåñò, íî â òÿõ íå ñà çàëîæåíè âðåìåâè îãðàíè÷åíèÿ íà èçîëàöèÿòà è èìîáèëèçàöèÿòà è èçèñêâàíèÿ çà ñðåäñòâàòà è ïîìåùåíèÿòà, êîèòî ìîãàò äà ñå èçïîëçâàò çà òàêèâà öåëè.

Â óñëîâèÿòà íà ñòàöèîíàðíà ïñèõèàòðè÷íà ïîìîù ïðîáëåìúò ñ

èçîëèðàíåòî è èìîáèëèçèðàíåòî ïðîäúëæàâà äà ñòîè èçêëþ÷èòåëíî îñòðî. Ñëåä ïîñåùåíèåòî ñè â Áúëãàðèÿ ïðåç ìàðò-àïðèë 1995 ã. ÊÏÈ ïðåïîðú÷à èçðàáîòâàíåòî íà äåòàéëíà ïîëèòèêà çà ôèêñèðàíå è èçîëè-ðàíå è âúâåæäàíå íà ñïåöèàëíè äíåâíèöè âúâ âñÿêî ïñèõèàòðè÷íî îò-äåëåíèå, â êîèòî äà ñå âïèñâàò ñ âñè÷êèòå íåîáõîäèìè äåòàéëè èçîëè-ðàíèÿòà è äðóãèòå ñðåäñòâà çà îáóçäàâàíå. Çà òàçè öåë ïðåç ïîñëåäíèòå ãîäèíè âëÿçîõà â ñèëà íÿêîëêî íîðìàòèâíè äîêóìåíòà, êîèòî ïîäðîáíî ðåãëàìåíòèðàõà óñëîâèÿòà è ïàðàìåòðèòå íà ìåðêèòå çà ôèçè÷åñêî îã-ðàíè÷àâàíå. Ïúðâèÿò îò òÿõ å ìåäèöèíñêèÿò ñòàíäàðò „Ïñèõèàòðèÿ“, êîéòî áå ïðèåò ñ Íàðåäáà ¹ 24 íà ÌÇ îò 2004 ã. Â íåãî ñà èçëîæåíè óñëî-âèÿòà, ïðè êîèòî ñå îñúùåñòâÿâà íàäçîð, è íàé-îáùî ñå îïèñâàò äåéñò-âèÿòà íà ïåðñîíàëà ïðè îâëàäÿâàíå íà âúçáóäà íà ïàöèåíò. Ñòàíäàðòúò èçèñêâà îâëàäÿâàíåòî íà âúçáóäà çàäúëæèòåëíî äà ñå èçâúðøâà îò ÷å-òèðèìà äóøè îò ïåðñîíàëà (âñåêè íàñî÷åí êúì îòäåëåí êðàéíèê), ïðè íåîáõîäèìîñò – èìîáèëèçàöèÿ ïî íàçíà÷åíèå îò ëåêàð, ìîíèòîðèðàíà

110 http://www.bpa-bg.org/BG/pages/BpaHarta.html


85 85

íà âñåêè 30 ìèíóòè, êàêòî è çàäúëæèòåëíî äîêóìåíòèðàíå ñúîáðàçíî ïðîòîêîëèòå çà èìîáèëèçàöèÿ (3.2.1.ã).

Çàêîíúò çà çäðàâåòî, âëÿçúë â ñèëà îò 1.01.2005 ã., å âòîðèÿò íîðìà-

òèâåí àêò, ðåãëàìåíòèðàù îãðàíè÷èòåëíèòå ìåðêè. Â ðàçäåë „Ïñè-õè÷íî çäðàâå“, ÷ë. 150, àë. 2, èçðè÷íî å óïîìåíàòî, ÷å ìåðêèòå çà âðå-ìåííî ôèçè÷åñêî îãðàíè÷åíèå ñå ïðèëàãàò ñàìî êàòî ïðåäïîñòàâêà çà ñúçäàâàíå íà óñëîâèÿ çà ïðîâåæäàíå íà ëå÷åíèåòî è íå çàìåñòâàò àê-òèâíîòî ëå÷åíèå, à ñúãëàñíî àë. 3 âçåìàíåòî íà òàêèâà ìåðêè ñå ðàçïî-ðåæäà îò ëåêàð, êîéòî îïðåäåëÿ âèäà íà ìÿðêàòà è ñðîêà çà ïðèëàãà-íåòî é. Òîçè ñðîê íå ìîæå äà áúäå ïî-äúëúã îò 6 ÷àñà. Â àë. 4 å çàëîæå-íî èçèñêâàíåòî ìåðêèòå äà ñå îñúùåñòâÿâàò îò ïðåäâàðèòåëíî îáó÷åí çà òîâà ïåðñîíàë, à àë. 5 íàëàãà èçâúðøâàíåòî íà ïîäðîáíè âïèñâàíèÿ â ñïåöèàëíà êíèãà íà ëå÷åáíîòî çàâåäåíèå è â èñòîðèÿòà íà çàáîëÿâà-íåòî. Òåçè âïèñâàíèÿ òðÿáâà äî îòðàçÿâàò âèäà, ïðè÷èíèòå, ñðîêà íà ïðèëàãàíå, ëåêàðÿ, êîéòî å ðàçïîðåäèë ìåðêèòå, è ïðèëîæåíîòî ìå-äèêàìåíòîçíî ëå÷åíèå.

Íà îñíîâàíèå ÷ë. 150, àë. 8 îò Çàêîíà çà çäðàâåòî íà 28.06.2005 ã. âëåçå

â ñèëà Íàðåäáà ¹ 1 çà ðåäà çà ïðèëàãàíå íà ìåðêè çà âðåìåííî ôèçè÷åñêî îãðà-íè÷àâàíå ïðè ïàöèåíòè ñ óñòàíîâåíè ïñèõè÷íè ðàçñòðîéñòâà111, êîÿòî äå-òàéëíî äåôèíèðà êàêòî ñàìèòå ìåðêè, òàêà è ñðîêîâåòå è íà÷èíèòå çà íàëàãàíåòî èì, îáñòîÿòåëñòâàòà, ïðè êîèòî ñå ïðèëàãàò, è âîäåíåòî íà íåîáõîäèìàòà äîêóìåíòàöèÿ.

Íåïîñðåäñòâåíî ñëåä âëèçàíåòî â ñèëà íà Íàðåäáà ¹ 1 ñå îêàçà, ÷å

çàëîæåíèòå â íåÿ èçèñêâàíèÿ çà ôèçè÷åñêî îãðàíè÷àâàíå íà ïàöèåíòè ñúçäàâàò ðåäèöà ïðîáëåìè íà ðúêîâîäñòâàòà íà ïñèõèàòðè÷íèòå ñòàöè-îíàðè. Ñïîðåä íàïðàâåíèòå êîìåíòàðè òåçè ïðîáëåìè ïðîèçòè÷àò îò ëèïñàòà íà îòäåëíè ïîìåùåíèÿ çà èçîëèðàíå è èìîáèëèçèðàíå, îò ïðå-êîìåðíàòà „áóìàùèíà“, ñúïúòñòâàùà âñÿêà íàëîæåíà ìÿðêà ïîðàäè íåîáõîäèìîñòòà îò èçâúðøâàíå íà ãîëÿì áðîé âïèñâàíèÿ íà äàííè â èñòîðèÿòà íà çàáîëÿâàíåòî è â ñïåöèàëíàòà êíèãà. Íåèçïúëíèìè ïðè íàëè÷íèÿ äåôèöèò íà ïåðñîíàë ñà è èçèñêâàíèÿòà çà íåïðåêúñíàòî íàá-ëþäåíèå íà ïàöèåíòè ñ íàëîæåíè îãðàíè÷èòåëíè ìåðêè, êàêòî è ïðèëà-ãàíåòî íà âðåìåííî èìîáèëèçèðàíå ïðè îñèãóðåíè íàé-ìàëêî ÷åòèðè ëèöà îò òåðàïåâòè÷íèÿ åêèï, îò êîèòî ïîíå åäíîòî äà å ñ ïîë, åäíàêúâ ñ òîçè íà ïàöèåíòà.

111 Îáí., ÄÂ, áð. 56, 8.07.2005 ã.


86 86

6.2. Ïðàêòèêà Ïî-ãîëÿìàòà ÷àñò îò ÄÏÁ è ÎÄÏÇÑ áÿõà ïîñåòåíè îò ÁÕÊ ïðåäè

âëèçàíåòî â ñèëà íà Íàðåäáà ¹ 1, íî ñëåä ïðèåìàíåòî íà Çàêîíà çà çäðà-âåòî. Ïîðàäè òîâà èçñëåäîâàòåëèòå ðàçïîëàãàõà ñ îñíîâíà ÷àñò îò çàêî-íîäàòåëíàòà ðàìêà çà íàáëþäåíèå íà ïðàêòèêàòà ïî íàëàãàíå íà ìåðêè çà âðåìåííî ôèçè÷åñêî îãðàíè÷åíèå. Ñòàíäàðò „Ïñèõèàòðèÿ” îïðåäåëÿ èçèñêâàíèÿòà, íà êîèòî òðÿáâà äà îòãîâàðÿò ñåêòîðèòå çà ïîâèøåíà ñè-ãóðíîñò â ïñèõèàòðè÷íèòå ñòàöèîíàðè. Îáîñîáåíè ñåêòîðè èìà â ÄÏÁ – Êúðäæàëè, ÄÏÁ – Íîâè Èñêúð, è ÄÏÁ – Öàðåâ áðîä, íî äîðè è â òåçè áîëíèöè æèëèùíèòå ïîìåùåíèÿ íå ñà ñíàáäåíè ñ íåîáõîäèìîòî îáî-ðóäâàíå, íå ñà îáåçîïàñåíè è ïîäõîäÿùè çà ïðîäúëæèòåëíî ïðåáèâàâà-íå. Ïðåñòîÿò íà ïàöèåíòè â òåçè ñåêòîðè íå å íîðìàòèâíî îãðàíè÷åí. Òîé å â çàâèñèìîñò îò ðèñêà îò àãðåñèâíî, àâòîàãðåñèâíî èëè íåïðåäñ-êàçóåìî ïîâåäåíèå. Ñòàíäàðòúò íàëàãà è äîêóìåíòèðàíå íà àãðåñèâ-íîñòòà â ÈÇ, ñåñòðèíñêè ðàïîðòè, òàáëî çà èíòåíçèâíî íàáëþäåíèå è íàäçîðè è òåìïåðàòóðåí ëèñò. Ñëåä ïúðâîíà÷àëíîòî îò÷èòàíå, àãðå-ñèâíîñòòà òðÿáâà äà ñå ìîíèòîðèðà ïðåç öåëèÿ ïåðèîä íà îáñëóæâàíå, êàòî ïðîñëåäÿâàíåòî ñúùî ñå äîêóìåíòèðà. Ïðîâåðêàòà íà çàïèñèòå çà àãðåñèâíîñò íà ïàöèåíòèòå ïîêàçà, ÷å íÿìà åäèííà ïðàêòèêà çà ïåðèî-äè÷íî íàáëþäåíèå è âïèñâàíå â ïîñî÷åíàòà äîêóìåíòàöèÿ íà èíôîð-ìàöèÿòà çà ñòåïåíòà íà àãðåñèâíîñò. Ïîðàäè òîâà ïàöèåíòè, êîèòî ïðè ïîñòúïâàíåòî ñè ñà áèëè íàñòàíåíè â ñåêòîðè çà ïîâèøåíà ñèãóðíîñò, ÷åñòî îñòàâàò â òÿõ äî êðàÿ íà ïðåñòîÿ â ñòàöèîíàðà, âúïðåêè ÷å ñòå-ïåíòà íà àãðåñèÿ, êàêòî è íåîáõîäèìîñòòà îò ïîâèøåíà ñèãóðíîñò ïî-êúñíî, ñå ðåäóöèðàò. Â íÿêîè îò ïîñåòåíèòå ñòàöèîíàðè ïàöèåíòè îò îñòðèòå îòäåëåíèÿ ñúîáùàâàõà, ÷å ñà ïîñòúïèëè íà äîáðîâîëíî ëå÷åíèå è ÷å íå æåëàÿò äà ñå ëåêóâàò â óñëîâèÿ íà çàòâîðåí ðåæèì, íî íèêúäå íå áå ñúîáùåíî çà ïîäàâàíå íà ïèñìåíà èëè óñòíà æàëáà ñðåùó ðåñòðèê-òèâíèÿ ðåæèì íà ëå÷åíèå.

Â òàáëàòà çà íàäçîðè â ìàíèïóëàöèîííèòå êàêòî â îñòðèòå, òàêà è â

„ñïîêîéíèòå” îòäåëåíèÿ ñà ãðóïèðàíè èìåíàòà íà ïàöèåíòè ïîä íàä-çîð. Âèäîâåòå íàäçîðè ñà çà ñóèöèä, àãðåñèÿ, àâòîàãðåñèÿ, âúçáóäà, õðà-íåíå, áÿãñòâî è ïîâåäåíèå, ïðèåì ëåêàðñòâà, åïèëåïñèÿ, îãðàáâàíå è ïî-âèøåíè ãðèæè. Çà ðàçëèêà îò íàáëþäåíèåòî íà ðèñêà îò àãðåñèÿ, ñâúð-çàíî ñ ïðåáèâàâàíå â ñåêòîð çà ïîâèøåíà ñèãóðíîñò, àêòóàëèçèðàíåòî íà èíôîðìàöèÿòà çà íàäçîðèòå ñå èçâúðøâà âñåêèäíåâíî.

Âðåìåííîòî èìîáèëèçèðàíå íàé-÷åñòî ñå îñúùåñòâÿâà â ñòàèòå íà

ïàöèåíòèòå ïðåä è ñðåä äðóãèòå ïàöèåíòè, âúïðåêè ÷å ïîäîáíà ïðàê-


87 87

òèêà ìîæå äà ïðè÷èíè íà ïàöèåíòà ÷óâñòâî íà óíèæåíèå ïîâå÷å, îò-êîëêîòî êîãàòî ìåõàíè÷íèòå ñðåäñòâà çà èìîáèëèçèðàíå ñà áåëåçíèöè èëè âåðèãè. Íàáëþäåíèåòî íà ïàöèåíòè ïî âðåìå íà èìîáèëèçàöèÿ áè òðÿáâàëî äà å ïî-èíòåíçèâíî â ñðàâíåíèå ñ íàáëþäåíèåòî ïî âðåìå íà èçîëàöèÿ. Ñúãëàñíî ÷ë. 11, àë. 3 íà Íàðåäáà ¹ 1 ìåäèöèíñêà ñåñòðà áè òðÿáâàëî äà äåæóðè êðàé ëåãëîòî íà èìîáèëèçèðàíèÿ ïàöèåíò – óñëî-âèå, êîåòî â ñúùåñòâóâàùèÿ êàäðîâè äåôèöèò íå áè ìîãëî äà áúäå èç-ïúëíåíî. Ëèïñàòà íà ïîñòîÿííî íàáëþäåíèå â ñúäåáíî îòäåëåíèå íà ÄÏÁ – Ëîâå÷, ïðåç íîåìâðè 2004 ã. áå äîâåëî äî òðàãè÷åí èíöèäåíò. Åäèí îò ïàöèåíòèòå îò ñòàÿòà, â êîÿòî å áèë ôèêñèðàí äðóã ïàöèåíò, ðàçâúðçàë ôèêñèðàíèÿ ïðåç íîùòà è ñå å îáåñèë ñ êîëàíà íà äóøà â áà-íÿòà. Ìåäèöèíñêàòà ñåñòðà íà ñìÿíà óñïÿëà ñ ïîìîùòà íà ñàíèòàð è îõðàíèòåë äà ñâàëè ïàöèåíòà, êîéòî îùå äèøàë, òúé êàòî áèëè ìèíàëè ñàìî ñåêóíäè ñëåä îáåñâàíåòî. Òÿ ïðèëîæèëà èçêóñòâåíî äèøàíå, íî äîêàòî äîøúë åêèï íà ÖÑÌÏ, òîé ïî÷èíàë.

Ìåõàíè÷íèòå ñðåäñòâà çà îñúùåñòâÿâàíå íà èìîáèëèçàöèÿ ñúãëàñíî

Íàðåäáà ¹ 1 áè òðÿáâàëî äà áúäàò êàèøè èëè îãðàíè÷èòåëíè ðèçè. Èç-ðè÷íî å ïîñî÷åíî, ÷å íå ñå äîïóñêàò âåðèãè, áåëåçíèöè è äðóãè îñòðè è îïàñíè ñðåäñòâà. Âúïðåêè òîâà ïî âðåìå íà ïîñåùåíèåòî íà ÁÕÊ â ÄÏÁ – Öàðåâ áðîä, íà 20.05.2005 ã. â èçîëàòîðà íà îñòðî ìúæêî îòäåëåíèå äâàìà ìúæå (â îòäåëíè èçîëàòîðè) ñúîáùèõà, ÷å ñà áèëè ôèêñèðàíè ïðåç öÿëàòà íîù. Ñïîðåä çàòâîðåíèòå â èçîëàòîðà Ï.Ï.è ß.À. ïðåç öÿ-ëàòà íîù íà 19 ñðåùó 20 ìàé 2005 ã. òå ñà áèëè ôèêñèðàíè â èçîëàòîðà ñ êîæåíè ðåìúöè íà òðèòå êðàéíèêà è âåðèãà íà ÷åòâúðòèÿ. Äâàìàòà ìúæå ðàçêàçàõà çà òîâà ïîîòäåëíî è íåçàâèñèìî åäèí îò äðóã. Òå áÿõà çàòâîðåíè â îòäåëíè èçîëàòîðè. Ñïîðåä ñàíèòàðÿ íà îòäåëåíèåòî òàì íÿìà ïîäîáíà ïðàêòèêà. Ïîìîëåí äà ïîêàæå ðåìúöèòå, êîèòî ñå èçïîë-çâàò çà ôèêñàöèÿ íà áîëíèòå, ñàíèòàðÿò ãè èçâàäè îò åäèí øêàô, êàòî ñëåä òîâà îòêàçà äà ãî îòâîðè çà îãëåä. Äåæóðíàòà ñåñòðà, êîÿòî òîêó-ùî áå ïîñòúïèëà íà ðàáîòà (è íà ñìÿíà), ñå îïðàâäà, ÷å å íîâà è ÷å íå é èçâåñòíà òàêàâà ïðàêòèêà â îòäåëåíèåòî, îùå ïîâå÷å ÷å íå å áèëà íà ñìÿíà â íîùòà íà îïèñàíèòå ôèêñàöèè. Â êíèãàòà çà âïèñâàíå íà ìåð-êèòå çà ôèçè÷åñêî îãðàíè÷àâàíå íå áÿõà îïèñàíè íèòî ôèêñèàöèèòå íà áîëíèòå, íèòî ïðåñòîÿò èì â èçîëàòîðà. Ïî âðåìå íà ïîñåùåíèåòî íà ÁÕÊ â ñúäåáíî îòäåëåíèå íà ÄÏÁ – Ëîâå÷, ïàöèåíòèòå ðàçêàçàõà íà èçñ-ëåäîâàòåëèòå íàñàìå, ÷å ôèêñàöèè ñå îñúùåñòâÿâàò è ñ áåëåçíèöè, êîè-òî ñå ñúõðàíÿâàò îò îõðàíèòåëèòå. Îòäåëåíèåòî ñå îõðàíÿâà îò ÷àñòíà ôèðìà, ñëóæèòåëèòå íà êîÿòî ðàçïîëàãàò ñ áåëåçíèöè. Èçïîëçâàíåòî íà áåëåçíèöè çà îáåçäâèæâàíå ïî-êúñíî áå ïîòâúðäåíî è îò ìåäèöèíñêèòå ñåñòðè. Çà èçïîëçâàíå íà áåëåçíèöè çà çàõâàùàíå íà åäíàòà ðúêà çà ëåã-


88 88

ëîòî çà ñðîê îò íÿêîëêî äíè ðàçêàçàõà è ïàöèåíòè â îñòðî ìúæêî îòäå-ëåíèå íà ÄÏÁ – Ïàòàëåíèöà. Â ÄÏÁ – Íîâè Èñêúð, êîëàíèòå ñå èçïîëç-âàò çà çàõâàùàíå ïðåç ãúðäèòå, à çà ôèêñèðàíå íà êðàéíèöèòå ñå èçïîë-çâàò ÷àðøàôè.

Ïðè÷èíèòå çà íàëàãàíå íà ìåðêè çà ôèçè÷åñêî îãðàíè÷àâàíå ñà ïî-

ñî÷åíè â àë. 1, ÷ë. 150 íà Çàêîíà çà çäðàâåòî è ïî àíàëîãè÷åí íà÷èí â ÷ë. 1 íà Íàðåäáà ¹ 1. Òå ñà ñâúðçàíè ñ íåîáõîäèìîñòòà äà ñå ïðåäîòâðàòè ïðÿêà è íåïîñðåäñòâåíà îïàñíîñò çà ñîáñòâåíîòî çäðàâå èëè æèâîò íà ïàöèåíòà èëè çà çäðàâåòî èëè æèâîòà íà äðóãè ëèöà. Â ðàçðåç ñ òîçè ðåãëàìåíò â õîäà íà èçñëåäâàíåòî ÁÕÊ ñå íàòúêíà íà íàëàãàíå íà ìåðêè çà îãðàíè÷åíèå êàêòî çà íàêàçàíèå, òàêà è çà îñèãóðÿâàíå íà ñïîêîéñò-âèå è òèøèíà â îòäåëåíèÿòà. Çàâàðåíàòà â ÄÏÁ – Öàðåâ áðîä, ñèòóàöèÿ íà èìîáèëèçèðàíå è îñâîáîæäàâàíå íà äâàìà ïàöèåíòè â åäèí è ñúù ÷àñ å èíäèêàöèÿ, ÷å ìÿðêàòà è ïðè äâàìàòà å áèëà íàëîæåíà çà óäîáñò-âî íà íîùíèÿ ïåðñîíàë. Â îòäåëíè ñëó÷àè ìÿðêàòà ñå èçïîëçâà è çà íà-êàçàíèå. Â òåòðàäêàòà çà ôèêñèðàíå íà áîëíè â ÄÏÁ – Íîâè Èñêúð, ñðåùó èìåòî íà ïàöèåíò â ãðàôà „ïðè÷èíè çà ôèêñàöèÿòà” áå îòáåëÿçà-íî, ÷å Í.Ñ. „ñòàíàë äîñàäåí, ïðèëåï÷èâ, ïðå÷åë íà îñòàíàëèòå äà ñïÿò“. Êàêòî çà îñèãóðÿâàíå íà ñïîêîéñòâèå, òàêà è çà íàêàçàíèå ñà ìíîãîê-ðàòíèòå èìîáèëèçàöèè íà Ã.Ï. â ÄÏÁ – Ïàòàëåíèöà. Â ðàïîðòíàòà òåò-ðàäêà íà æåíñêî îòäåëåíèå áå îòáåëÿçàíî, ÷å ñå å íàëîæèëî ôèêñèðàíå, çàùîòî ïàöèåíòêàòà „... ñòàâà îò ëåãëîòî, òúð÷è ïî êîðèäîðà, ñúáëè÷à ñå ãîëà, îòâàðÿ è çàòâàðÿ ïðîçîðöèòå ñúñ ñèëà“. Ïî-íàäîëó â òåòðàäêàòà çà ñúùàòà ïàöèåíòêà å çàïèñàíî: „Íå ñïà ïðåç öÿëàòà íîù, áå ôèêñèðàíà ìíîãîêðàòíî, íî áåç ðåçóëòàò.” Îùå ïî-íàäîëó çà ñúùàòà ïàöèåíòêà å çàïèñàíî: „Ñïà äî 12 ÷àñà, ñëåä êîåòî îáèêàëÿ è áåçïîêîè áîëíèòå. Íà-ëîæè ñå äà áúäå ôèêñèðàíà äî ñóòðèíòà.” Â êîíêðåòíèÿ ñëó÷àé äðàñ-òè÷íèòå íàðóøåíèÿ íà Çàêîíà çà çäðàâåòî ïî îòíîøåíèå íà íàëàãàíåòî íà ìåðêè çà ôèçè÷åñêî îãðàíè÷åíèå íå ìîãàò äà áúäàò îïðàâäàíè ñàìî ñ íåäîñòèãà íà ïåðñîíàë. Íå ìîãàò äà áúäàò îïðàâäàíè è ñ àðãóìåíòè-ðàíå íà îïàñíîñò. Êàêòî ñòàâà ÿñíî îò ïðèâåäåíèòå ïî-ãîðå ïðèìåðè, èçáðîåíèòå äåéñòâèÿ, íàëîæèëè èìîáèëèçàöèèòå, ïî íèêàêúâ íà÷èí íå áèõà ìîãëè äà èçïúëíÿò èçèñêâàíèÿòà, çàëîæåíè â ÷ë. 150, àë. 1 ÇÇ – äà ïðåäñòàâëÿâàò ïðÿêà è íåïîñðåäñòâåíà îïàñíîñò çà çäðàâåòî èëè æèâî-òà íà ïàöèåíòêàòà èëè çà çäðàâåòî è æèâîòà íà äðóãè ëèöà.

Â ÎÄÏÇÑ – Ñîôèÿ-ãðàä, îò íàðî÷íàòà òåòðàäêà ñòàâà ÿñíî, ÷å íÿêîè

îò ïàöèåíòèòå ñà áèëè ôèêñèðàíè çà ïîâå÷å îò äâà ÷àñà, êàòî ÁÕÊ èìà îñíîâàíèå äà ñìÿòà, ÷å â íÿêîè îò ñëó÷àèòå ôèêñèðàíåòî ñå èçïîëçâà êàòî íàêàçàíèå.


89 89

Íàáëþäåíèåòî íà íàëè÷íèòå âïèñâàíèÿ â áîëíè÷íàòà äîêóìåíòà-

öèÿ íà ìåðêèòå çà ôèçè÷åñêî îãðàíè÷àâàíå ïîêàçà ñåðèîçíè ïðîïóñêè íà ìåäèöèíñêèòå åêèïè. Ñúãëàñíî Íàðåäáà ¹ 1, àë. 3 ëåêàðÿò âïèñâà â èñòîðèÿòà íà çàáîëÿâàíåòî äàííè ïî îáùî äåâåò ïîêàçàòåëÿ çà âñÿêà åäíà ìÿðêà – ìîìåíòíîòî ñúñòîÿíèå íà ïàöèåíòà, îáñòîÿòåëñòâàòà, íà-ëàãàùè èçïîëçâàíåòî íà ìÿðêàòà, âèäà íà âçåòàòà ìÿðêà è ñðîêúò çà ïðèëàãàíåòî é, èìåíàòà íà ÷ëåíîâåòå íà åêèïà, îñúùåñòâèëè ìÿðêàòà, èìåíàòà íà ìåäèöèíñêèòå ñåñòðè, âîäåùè íàáëþäåíèåòî, íàçíà÷åíîòî ìåäèêàìåíòîçíî ëå÷åíèå, ïðîìåíèòå â ñúñòîÿíèåòî íà ïàöèåíòà, ïðî-ìåíèòå â ìåäèêàìåíòîçíîòî ëå÷åíèå, äàòà, ÷àñ, èìå è ïîäïèñ. Â ïîâå-÷åòî ïîñåòåíè ñòàöèîíàðè òåçè èçèñêâàíèÿ áÿõà ïðè÷èíà çà íåäîâîëñò-âî íà ëåêàðèòå îò Íàðåäáà ¹ 1 ïîðàäè íåîáõîäèìîñòòà îò çàïèñâàíå íà èçêëþ÷èòåëíî ãîëÿì îáåì èíôîðìàöèÿ. Â íèòî åäèí îò ïîñåòåíèòå ñëåä âëèçàíå â ñèëà íà íàðåäáàòà ñòàöèîíàðè íå áå êîíñòàòèðàíî ïúëíî äî-êóìåíòèðàíå â èñòîðèÿòà íà çàáîëÿâàíåòî íà ìåðêèòå çà ôèçè÷åñêî îã-ðàíè÷åíèå. Çà äà ñå óëåñíè âïèñâàíåòî íà ïúëíèÿ îáåì èíôîðìàöèÿ çà âñÿêà åäíà ôèêñàöèÿ, â ÄÏÁ – Êàðëóêîâî, è ÄÏÁ – Ëîâå÷, ðúêîâîäñòâî-òî å èçãîòâèëî ïðîòîêîë, êîéòî òðÿáâà äà ñå ñúõðàíÿâà â èñòîðèÿòà íà çàáîëÿâàíåòî. Ïðîòîêîëúò âêëþ÷âà èìå, àäðåñ, äèàãíîçà íà ïàöèåíòà, ïðè÷èíà çà ôèêñàöèÿòà, âðåìåòðàåíå, âèä, ëåêàð, íàðåäèë ìÿðêàòà, ëè-öà, êîèòî ñà ÿ ïðèëîæèëè, àëåðãèè, ïðèäðóæàâàùè çàáîëÿâàíèÿ è ÅÃÍ íà ïàöèåíòà. Â ñòàöèîíàðèòå ïðàêòèêàòà ïî âïèñâàíå íà èìîáèëèçàöè-èòå â êíèãà çà âçåòèòå ìåðêè áå èçêëþ÷èòåëíî ðàçíîîáðàçíà. Â îñòðî ìúæêî îòäåëåíèå íà ÄÏÁ – Ðàäíåâî, áðîÿò íà âïèñàíèòå èìîáèëèçàöèè îò íà÷àëîòî íà 2005 ã. äî 21.06.2005 ã. áå 20, à â îñòðî æåíñêî îòäåëåíèå çà ñúùèÿ ïåðèîä áÿõà âïèñàíè 42 ñëó÷àÿ. Â ÷àñò îò ïîñåòåíèòå ñòàöèî-íàðè (æåíñêî îñòðî îòäåëåíèå â ÄÏÁ – Ïàòàëåíèöà, ÎÄÏÇÑ – Âåëèêî Òúðíîâî) íå ñå âîäåøå òåòðàäêà èëè êíèãà çà âïèñâàíå íà ìåðêèòå çà ôèçè÷åñêî îãðàíè÷àâàíå, à â ïúðâî ìúæêî îòäåëåíèå íà ÄÏÁ – Êúð-äæàëè, èìàøå òåòðàäêàòà çà ôèêñàöèè è èçîëàöèè, íî òÿ íå áå âîäåíà îò 2002 ãîäèíà. Â ðàïîðòíàòà òåòðàäêà îáà÷å ñàìî çà åäèí ìåñåö ñà îò-áåëÿçàíè øåñò ôèêñàöèè è ïðèíóäèòåëíî ìåäèêèðàíå çà ÷åòèðèìà ïà-öèåíòè. Â îñòðî ìúæêî îòäåëåíèå íà ÄÏÁ – Ïàòàëåíèöà, ïîñëåäíèòå çàïèñè â òåòðàäêàòà ñà îò íà÷àëîòî íà 2004 ã., íî â ðàïîðòà íà ñåñòðèòå ñàìî çà ïîñëåäíèòå äâå ñåäìèöè ñà îòáåëÿçàíè ôèêñàöèè íà äâàìà ïà-öèåíòè îò 29.06.2005 ã. äî 1.07.2005 ã. Îòáåëÿçàíî å ñúùî, ÷å òå ñà ôèêñè-ðàíè è ñå ïðåäàâàò îò ñìÿíà íà ñìÿíà „ôèçè÷åñêè îáåçîïàñåíè“. Â ñú-äåáíî îòäåëåíèå íà ÄÏÁ – Ëîâå÷, áÿõà âïèñàíè 7 ñëó÷àÿ çà 2004 ã. è íèòî åäèí çà 2005 ã. Â ïúðâî æåíñêî îòäåëåíèå íà ÄÏÁ – Êúðäæàëè, çà 2005 ã. áÿõà îòáåëÿçàíè 5 ôèêñàöèè, ïúðâàòà îò êîèòî ïðåç ìàé 2005 ã., à ïîñ-


90 90

ëåäíàòà çà 2004 ã. å îò íîåìâðè, êîåòî ïîäñêàçâà, ÷å òåòðàäêàòà íå ñå âîäè ðåäîâíî. Íåðåäîâíîñò íà âïèñâàíèÿòà è íåñúîòâåòñòâèÿ ìåæäó èíôîðìàöèÿòà â ðàïîðòíèòå êíèãè è êíèãàòà çà âïèñâàíå íà ìåðêèòå çà ôèçè÷åñêî îãðàíè÷àâàíå áå óñòàíîâåíà è â äðóãè ñòàöèîíàðè. Â ÄÏÁ – Öàðåâ áðîä, äâàìà èçîëèðàíè ïàöèåíòè ñúîáùèõà íåçàâèñèìî åäèí îò äðóã, ÷å ñà áèëè èìîáèëèçèðàíè ïðåç öÿëàòà íîù íà 19 ñðåùó 20 ìàé 2005 ã. Â êíèãàòà çà ôèêñèðàíå íå áÿõà îïèñàíè íèòî ôèêñàöèèòå íà áîëíèòå, íèòî ïðåñòîÿò èì â èçîëàòîðà. Â æåíñêî îñòðî îòäåëåíèå íà ÄÏÁ – Íîâè Èñêúð, òðè îò ôèêñàöèèòå ñ äàòè 2, 9 è 11 þëè 2005 ã., îïè-ñàíè â òåòðàäêà „Ðàïîðò ñåñòðè“, íå áÿõà îòðàçåíè â òåòðàäêàòà çà ôèê-ñèðàíå íà áîëíè.

Îáåìúò íà âïèñâàíèÿòà â ðàïîðòíèòå òåòðàäêè è êíèãèòå çà âïèñ-

âàíå íà ìåðêèòå çà ôèçè÷åñêî îãðàíè÷åíèå ñúùî ñå ðàçëè÷àâàò â ðàç-ëè÷íèòå ñòàöèîíàðè. Â ñúäåáíî îòäåëåíèå íà ÄÏÁ – Ëîâå÷, ïî íÿêîè îò çàïèñèòå â ðåãèñòúðà íå ìîæå äà ñå íàïðàâè çàêëþ÷åíèå â êîëêî ÷àñà å áèë ôèêñèðàí ïàöèåíò è çà êàêúâ ñðîê. Â îñòðî æåíñêî îòäåëåíèå íà ÄÏÁ – Ñåâëèåâî, â òåòðàäêàòà ñå îòáåëÿçâà ñàìî äàòàòà, íà êîÿòî å èç-âúðøåíà ôèêñàöèÿ, áåç äà ñà âïèñàíè ÷àñîâåòå. Îò òåòðàäêà „Ðàïîðò ñåñòðè” â îñòðî æåíñêî îòäåëåíèå íà ÄÏÁ – Íîâè Èñêúð, ìîæå äà ñå óñ-òàíîâè ñàìî íà êîÿ äàòà êîÿ ïàöèåíòêà å áèëà ôèêñèðàíà, íÿìà âïèñâà-íå íà ÷àñîâåòå è ïðîäúëæèòåëíîñòòà íà ìÿðêàòà, îùå ïîâå÷å ÷å ïîñ-ëåäíèòå ôèêñàöèè íå ñà îòðàçåíè â òåòðàäêàòà çà ôèêñèðàíå íà áîëíè. Â æåíñêî îòäåëåíèå íà ÄÏÁ – Ïàòàëåíèöà, â ðàïîðòíàòà òåòðàäêà ñúùî íÿìà äàííè çà ÷àñîâåòå íà ôèêñèðàíå, âïèñâà ñå ñàìî äàëè ñå ïðèåìà èëè ïðåäàâà ôèêñèðàí ïàöèåíò. Èíôîðìàöèÿòà çà òåçè ìåðêè íå å äóá-ëèðàíà, òúé êàòî íå ñå âîäè íàðî÷íà êíèãà.

Â îáëàñòíèòå äèñïàíñåðè êàòî öÿëî äîêóìåíòàöèÿòà çà ôèçè÷åñêî

îãðàíè÷åíèå ñå âîäè ïî-ïðåöèçíî â ñðàâíåíèå ñ ÄÏÁ. Íàïðèìåð â ÎÄÏÇÑ – Âðàöà, ñëåä âñÿêî ôèêñèðàíå ñå ïîïúëâà ñïåöèàëíî ðàçðàáî-òåí òàëîí â äâà åêçåìïëÿðà – åäèí çà ÈÇ è åäèí îñòàâà â êî÷àíà. Â òàëî-íèòå å ïðåäâèäåíà âúçìîæíîñò ëåêàð äà íàçíà÷àâà ôèêñàöèÿ ïî òåëå-ôîíà è òÿ äà ñå èçâúðøâà ñ áåëåçíèöè è ñ êîëàíè. Â äèñïàíñåðà â Ñîôèÿ-ãðàä îáà÷å ÁÕÊ óñòàíîâè ðàçìèíàâàíå ìåæäó ôèøîâåòå çà ôèêñàöèÿ è ðàïîðòíàòà òåòðàäêà, êàòî â òåòðàäêàòà ñà îòáåëÿçàíè ôèêñaöèè, çà êî-èòî íÿìà ïîïúëíåíè ïðîòîêîëè.

Áðîÿò íà âïèñàíèòå ìåðêè â äèñïàíñåðèòå áè òðÿáâàëî äà å çíà÷è-

òåëíî ïî-ìàëúê, äîêîëêîòî â òÿõ ñå èçâúðøâà çíà÷èòåëíî ïî-ìàëúê áðîé ïðèåìàíèÿ ïî ñïåøíîñò è ïàöèåíòèòå â ïî-ãîëÿìà ñòåïåí ñà ñòà-


91 91

áèëèçèðàíè â ñðàâíåíèå ñ òåçè îò äúðæàâíèòå áîëíèöè. Èçñëåäâàíåòî ïîêàçà, ÷å íå âúâ âñè÷êè äèñïàíñåðè å òàêà. Â ÎÄÏÇÑ – Áóðãàñ, â òåò-ðàäêàòà çà ðåãèñòðèðàíå íà ôèçè÷åñêî îãðàíè÷àâàíå â îñòðî îòäåëåíèå çà ïåðèîäà îò 23.07.2005 ã., êîãàòî áå çàïî÷íàòà íîâàòà òåòðàäêà, äî äåíÿ íà ïîñåùåíèåòî – 2.08.2005 ã., áÿõà îïèñàíè îêîëî 90 ôèêñàöèè. Òåò-ðàäêàòà å áåç îáùà íîìåðàöèÿ. Âïèñàíè ñà äî 9 ñëó÷àÿ íà äåí è î÷å-âèäíî èçïîëçâàíåòî íà èìîáèëèçàöèè å ðóòèííà ïðàêòèêà, à íå èçêëþ-÷åíèå. Ãðàôèòå â òåòðàäêàòà ñà îôîðìåíè ñúãëàñíî Íàðåäáà ¹ 1. Â ÎÄÏÇÑ – Ðóñå, îò íà÷àëîòî íà 2005 ã. äî 20.07.2005 ã. â îñòðî ìúæêî îò-äåëåíèå ñà âïèñàíè îáùî 69 ôèêñàöèè. Â ÎÄÏÇÑ – Âðàöà, â ìúæêî îò-äåëåíèå îò íà÷àëîòî íà ãîäèíàòà äî 19.07.2005 ã. áÿõà ïîïúëíåíè 28 òà-ëîíà çà ôèêñàöèè. Â ÎÄÏÇÑ – Õàñêîâî, â æåíñêî îòäåëåíèå áÿõà âïèñà-íè 25 ñëó÷àÿ îò 28.01.2005 ã. äî 9.09.2005 ã., à â ìúæêî îòäåëåíèå çà ñú-ùèÿ ïåðèîä â òåòðàäêàòà áÿõà äîêóìåíòèðàíè 21 ñëó÷àÿ.

Ñúãëàñíî ÷ë. 150, àë. 3 îò Çàêîíà çà çäðàâåòî ìåðêèòå çà ôèçè÷åñêî

îãðàíè÷åíèå íå ìîãàò äà ñå íàëàãàò çà ñðîê ïî-äúëúã îò øåñò ÷àñà. Â Íà-ðåäáà ¹ 1 ñå êîíêðåòèçèðà îòäåëíî âðåìåòðàåíåòî íà èçîëèðàíåòî, êîå-òî íå ìîæå äà íàäâèøàâà øåñò ÷àñà, à âðåìåòðàåíåòî íà èìîáèëèçèðà-íåòî íå ìîæå äà íàäâèøàâà äâà ÷àñà. Òàêà îãðàíè÷åí, òîçè ñðîê ñòàíà ïîâîä çà êîìåíòàðè ïî âðåìå íà ïîñåùåíèÿòà äîêîëêî â ðàìêèòå ìó å âúçìîæíî äà áúäå îâëàäÿíà âúçáóäà è äàëè ïîíÿêîãà íå ñå íàëàãà ïî-ïðîäúëæèòåëíî èìîáèëèçèðàíå. Ñïîðåä ä-ð Ìàí÷åâ îò ÄÏÁ – Ñåâëèå-âî, íÿìà ëåêàðñòâî, êîåòî äà ìîæå äà âúçäåéñòâà óñïîêîÿâàùî íà áóéñ-òâàù áîëåí â ðàìêèòå íà øåñò ÷àñà, êîåòî íàëàãà ïî-ïðîäúëæèòåëíî ôèêñèðàíå. Â ÄÏÁ – Öåðîâà êîðèÿ, å ïðàêòèêà ôèêñàöèèòå äà ïðîäúë-æàâàò íàé-ìíîãî äâà ÷àñà, çàùîòî ïî äóìèòå íà ä-ð Ãåíîâà ñúñ ñúâðå-ìåííèòå ëåêàðñòâà íå å íåîáõîäèìî ïîâå÷å âðåìå çà îâëàäÿâàíå íà ïà-öèåíòà (àãðåñèÿòà èëè àæèòèðàíîñòòà). Ïîäîáíî íà òîâà áå ìíåíèåòî è íà ïî-ãîëÿìàòà ÷àñò îò èíòåðâþèðàíèòå ïñèõèàòðè

Ïðîäúëæèòåëíîñòòà íà èìîáèëèçàöèèòå íà ïàöèåíòè ñïîðåä âïèñ-

âàíèÿòà â áîëíè÷íàòà äîêóìåíòàöèÿòà êàêòî ïðåäè âëèçàíå â ñèëà íà Íàðåäáà ¹ 1, òàêà è ñëåä òîâà, çíà÷èòåëíî íàäâèøàâàøå äâà ÷àñà. Òàêà íàïðèìåð â ÄÏÁ – Ñåâëèåâî, â òåòðàäêàòà íà îñòðî ìúæêî îòäåëåíèå áå îòáåëÿçàíà ôèêñàöèÿ íà ìëàä ìúæ, êîÿòî å ïðîäúëæèëà ïîâå÷å îò äåñåò äíè. Â ÄÏÁ – Áÿëà, ïàöèåíò òâúðäåøå, ÷å å áèë ôèêñèðàí â ïðîäúëæå-íèå íà 24 ÷àñà íà 4 è 5 ìàé 2005 ã. Ñúùèÿò ïàöèåíò ïîêàçà áåëåçè ïî êðàêàòà îò êîëàíèòå, ñ êîèòî å áèë îáåçäâèæåí. Íåãîâèòå äóìè áÿõà ïîòâúðäåíè è îò äðóãè áîëíè â ñòàÿòà.


92 92

Ëèïñàòà íà çàêîíîâè ïðåãðàäè ñðåùó ïîâòîðÿåìîñò íà ìåðêèòå çà ôèçè÷åñêî îãðàíè÷àâàíå áå äîâåëà â íÿêîè ñòàöèîíàðè äî äðàñòè÷íè ñëó÷àè íà ïðîäúëæàâàùî èìîáèëèçèðàíå. Â äèñïàíñåðà â Ðóñå ïàöèåí-òúò À.Ä.È. å áèë ôèêñèðàí íà 17.03.2005 ã. îò 1,10 äî 7,10 ÷àñà ïî íàðåæ-äàíå íà ä-ð Àíãåëîâà ïîðàäè îòêàç îò ìåäèêàöèÿ è àãðåñèÿ êúì ïåðñî-íàëà è å îñòàâåí áåç ëå÷åíèå. Â ñúùèÿ äåí å îòíîâî ôèêñèðàí îò 9 äî 14,30 ÷àñà ïî íàðåæäàíå íà ä-ð Ïîïîâ ïîðàäè àãðåñèÿ êúì ïåðñîíàëà. Ïîñòàâåí å äèàçåïàì, õàëîïåðèäîë, àêèíåòîí, äåïàêèí, âúïðåêè ÷å ïà-öèåíòúò îòêàçâà ìåäèêàöèÿ. Îò 15 äî 20 ÷àñà íà ñúùèÿ äåí òîé îñòàâà ôèêñèðàí, çàùîòî ïðîäúëæàâà ñúùîòî ñúñòîÿíèå è ãîðíàòà òåðàïèÿ å ïîñòàâåíà îòíîâî â 22 ÷àñà. Òàêà îáùî çà åäíî äåíîíîùèå ïàöèåíòúò å áèë ôèêñèðàí çà 16 ÷àñà è 30 ìèíóòè.

Â OÄÏÇÑ – Âðàöà, ïàöèåíòúò Ã.Á. å áèë ôèêñèðàí íà 27.01.2005 ã. îò

10 ÷àñà. Ñëåäâàùà ïðåöåíêà å ïðàâåíà â 18 ÷àñà è ôèêñèðàíåòî å ïðî-äúëæåíî äî 28.01.2005 ã., êîãàòî â 13 ÷àñà îòíîâî å íàïðàâåíà ïðåöåíêà è ôèêñèðàíåòî å ïðîäúëæåíî äî 23 ÷àñà. Ïðè ñëåäâàùà ïðåöåíêà å áèëî ïðîäúëæåíî äî 29.01.2005 ã., 11 ÷àñà. Ñëåäâàùà ïðåöåíêà – â 16 ÷àñà, è ïàê – â 20 ÷àñà. Â 21 ÷àñà å ïðîäúëæåíî ôèêñèðàíåòî äî 3 ÷àñà íà 30.01.2005 ã. è ñëåä òîâà îò 3 äî 8 ÷àñà. Â 8,25 ÷àñà íà 31.01.2005 ã. îòíîâî å íàïðàâåíà ïðåöåíêà è ôèêñèðàíåòî å áèëî ïðåêðàòåíî åäâà òîãàâà. Òàêà ïàöèåíòúò å áèë ôèêñèðàí çà ÷åòèðè äåíîíîùèÿ è åäèí ÷àñ. Ñëåä òîâà íà 31.01.2005 ã. îòíîâî å áèë ôèêñèðàí â 15,45 ÷àñà äî 18 ÷àñà ïî ðàçïî-ðåæäàíå íà ä-ð Ïåòðîâ. Ïðè÷èíàòà çà ôèêñèðàíåòî å àãðåñèÿ è ñúïðî-òèâà íà ìåäèêàöèÿ. Ôèêñàöèèòå ñà íà ðúöå è êðàêà.

Íàé-ñåðèîçíà çàãðèæåíîñò áóäè ïðàêòèêàòà â ÄÏÁ – Ïàòàëåíèöà,

êúäåòî ïðîäúëæèòåëíîñòòà íà ìåðêèòå å èçêëþ÷èòåëíî ãîëÿìà è ïàöè-åíòèòå ñå ïðåäàâàò îò ñìÿíà íà ñìÿíà â ñúñòîÿíèå íà èìîáèëèçàöèÿ. Â îñòðî ìúæêî îòäåëåíèå â òåòðàäêàòà çà ðàïîðòè íà ñåñòðèòå ñàìî çà ïîñëåäíèòå äâå ñåäìèöè ñà îòáåëÿçàíè ôèêñàöèè íà Á.×. è Ï.Ä. îò 29.06.2005 ã. äî 1.07.2005 ã. Îòáåëÿçàíî å, ÷å ñà ôèêñèðàíè è ñå ïðåäàâàò îò ñìÿíà íà ñìÿíà „ôèçè÷åñêè îáåçîïàñåíè”. Ñåñòðèòå òâúðäÿò, ÷å ñà áèëè ôèêñèðàíè ïî íÿêîëêî ÷àñà, íî è äâàìàòà ïàöèåíòè óòî÷íÿâàò, ÷å ñà áèëè âúðçàíè ñ áåëåçíèöè çà åäíàòà ðúêà â èçîëàòîðà çà öåëèÿ ïåðè-îä. Íå ñà áèëè ïîñåùàâàíè îò ëåêàð â òîçè ïåðèîä. Íå ñà ìîæåëè äà õî-äÿò äî òîàëåòíà è äðóãè áîëíè ñà èì íîñåëè êîø÷å çà áîêëóê, â êîåòî äà óðèíèðàò.

Ñïîðåä çàâåæäàùèÿ æåíñêî îòäåëåíèå íà ÄÏÁ – Ïàòàëåíèöà, ä-ð

Ïàñêàëåâà è äåæóðíàòà ìåä. ñåñòðà ôèêñàöèèòå ïðîäúëæàâàò ñðåäíî ïî


93 93

10–12 ÷àñà, íî ïîíÿêîãà è äî 36 ÷àñà, êàòî ïàöèåíòêèòå ñå ïóñêàò çà õðà-íà è òîàëåòíà. Â îñòðî æåíñêî îòäåëåíèå èìà ïðàêòèêà áîëíèòå äà áú-äàò ôèêñèðàíè çà äúëãè ïåðèîäè îò âðåìå. Íàé-ôðàïèðàù å ñëó÷àÿò íà ïàöèåíòêàòà Ã. Ï., íà 46 ã., ïîñòúïèëà â ÄÏÁ íà äîáðîâîëíî ëå÷åíèå íà 4.05.2005 ã. Â òåòðàäêà „Ðàïîðò æåíñêî îòäåëåíèå” å íàïðàâåíî îïèñà-íèå ñàìî ïî äàòè íà ôèêñàöèèòå íà ïàöèåíòêàòà è ïðåäàâàíåòî é â òîâà ñúñòîÿíèå îò åäíà íà äðóãà ñìÿíà:

Äíåâåí ðàïîðò – 08.05.2005 ã.: Ã. Ï. „Íàëàãà ñå äà áúäå ôèêñèðàíà.” Íîùåí ðàïîðò – 8/9.05.2005 ã.: Ã. Ï. „Ïðåäàäå ñå ôèêñèðàíà.” Äíåâåí ðàïîðò – 9.05.2005 ã.: Ã. Ï. „Ïðåäàäå ñå ôèêñèðàíà.” Íîùåí ðàïîðò – 10/11.05.2005 ã.: Ã. Ï. „Íàëàãà ñå äà áúäå ôèêñèðàíà.” Äíåâåí ðàïîðò – 15.05.2005 ã.: Ã. Ï. „Îêîëî 17.00 ÷àñà çàïî÷íà äà ñÿäà íà ïîäà, êîåòî íàëîæè äà áúäå ôèêñèðàíà.” Íîùåí ðàïîðò – 15/16.05.2005 ã.: Ã. Ï. „Ôèêñèðàíà å íà äðóãàòà ñòðàíà.” Äíåâåí ðàïîðò – 16.05.2005 ã.: Ã. Ï. „Ïðåäàâà ñå ôèêñèðàíà.” Íîùåí ðàïîðò – 16/17.05.2005 ã.: Ã. Ï. „Ôèêñèðàíà å íà åäíà ñòðàíà.” Äíåâåí ðàïîðò – 17.05.2005 ã.: Ã. Ï. „Íàïðàâåíà å ïðåâðúçêà ïðîòèâ äå-êóáèòóñ.” Íîùåí ðàïîðò – 17/18.05.2005 ã.: Ã. Ï. „Ïðèåìà ñå è ñå ïðåäàâà ôèê-ñèðàíà.” Äíåâåí ðàïîðò – 18.05.2005 ã.: Ã. Ï. „Íàïðàâåíà ïðåâðúçêà íà äåêóáè-òàëíà ðàíà. Ïîëó÷è âëèâàíèÿòà çà äåíÿ. Ïðåäàâà ñå ôèêñèðàíà. ” Äíåâåí ðàïîðò – 19.05.2005 ã.: Ã. Ï. „Ôèêñèðàíà å íà åäíà ñòðàíà.” Äíåâåí ðàïîðò – 20.07.2005 ã.: Ã. Ï. „Íàëîæè ñå äà áúäå ôèêñèðàíà, çà-ùîòî ñòàâà îò ëåãëîòî, òúð÷è ïî êîðèäîðà, ñúáëè÷à ñå ãîëà, îòâàðÿ è çàòâàðÿ ïðîçîðöèòå ñúñ ñèëà, êîèòî ìîãàò äà ñå ñ÷óïÿò. ”


94 94

Äíåâåí ðàïîðò – 21.07.2005 ã.: Ã. Ï. „Ïàöèåíòêàòà å â ïî-äîáðî ñúñòîÿ-íèå. Èçÿäå äîáðîâîëíî åäíà áèñêâèòà, èçïè åäíà ÷àøà ñîê è íÿêîëêî ãëúòêè êàôå. Ñòîÿ îêîëî åäèí ÷àñ íà ïåéêàòà ïðåä îòäåëåíèåòî.” Äíåâåí ðàïîðò – 22.05.2005 ã.: Ã. Ï. „Ïðåäàâà ñå ôèêñèðàíà. ” Äíåâåí ðàïîðò – 23.05.2005 ã.: Ã. Ï. „Áå ôèêñèðàíà âðåìåííî. ” Íîùåí ðàïîðò – 23/24.05.2005 ã.: Ã. Ï. „Ïðåäàâà ñå ôèêñèðàíà. ” Äíåâåí ðàïîðò – 24.05.2005 ã.: Ã. Ï. „Ïðåäàâà ñå ôèêñèðàíà. ” Íîùåí ðàïîðò – 27/28.05.2005 ã.: Ã. Ï. „Íå ñïà ïðåç öÿëàòà íîù. Ïðåäàâà ñå ôèêñèðàíà.” Íîùåí ðàïîðò – 29/30.05.2005 ã.: Ã. Ï. „Íå ñïà ïðåç öÿëàòà íîù. Áå ôèê-ñèðàíà ìíîãîêðàòíî, íî áåç ðåçóëòàò. ” Íîùåí ðàïîðò – 31.05/01.06.2005 ã.: Ã. Ï. „Ñïà äî 12 ÷àñà, ñëåä êîåòî îáè-êàëÿ è áåçïîêîè áîëíèòå. Íàëîæè ñå äà áúäå ôèêñèðàíà äî ñóòðèíòà. Íàïðàâåíà ïðåâðúçêà.” Ïàöèåíòêàòà å áèëà èçïèñàíà îò ÄÏÁ – Ïàòàëåíèöà, íà 07.06.2005 ã., ò.å. åäíà ñåäìèöà ñëåä ïåðèîäà îò 24 äåíîíîùèÿ, ïðåêàðàíè, ñ ìàëêè ïðå-êúñâàíèÿ, â óñëîâèÿ íà èìîáèëèçàöèÿ.

Äðóãàòà ìÿðêà çà ôèçè÷åñêî îãðàíè÷åíèå – âðåìåííîòî èçîëèðà-

íå íà ïàöèåíòè â îòäåëíè ïîìåùåíèÿ, ïðåç 2005 ã. íå ñå èçïîëçâàøå ñ èíòåíçèâíîñòòà, ñ êîÿòî ñå èçïîëçâàøå ïî âðåìå íà ïîñåùåíèÿòà íà ÁÕÊ ïðåç 2000 è 2001 ã. Â íÿêîëêî ñòàöèîíàðà (ÄÏÁ – Ïàòàëåíèöà, ÎÄÏÇÑ – Âðàöà) íàëîæåíèòå èçîëàöèè ñå èçòúðïÿâàõà ñàìî ïðåç íîùòà, à ïðåç äåíÿ ïàöèåíòèòå ñå ïðèäâèæâàõà áåç îãðàíè÷åíèÿ â ðàìêèòå íà îòäåëåíèåòî. Â íèòî åäèí îò ñëó÷àèòå ôàêòúò íà èçîëè-ðàíå íå ñå äîêóìåíòèðàøå ïî íà÷èíà, óêàçàí â Íàðåäáà ¹ 1. Èçîëè-ðàíåòî íà ïàöèåíòè ñå âúçïðèåìàøå ïî-ñêîðî êàòî ñàìîñòîÿòåëíî íàñòàíÿâàíå, îòêîëêîòî êàòî ìÿðêà çà ôèçè÷åñêî îãðàíè÷åíèå è â îòäåëíè ñëó÷àè, ïî äóìèòå íà ïåðñîíàëà, ïàöèåíòè, êîèòî íå ìîãàò äà êîíòàêòóâàò áåçêîíôëèêòíî ñ äðóãèòå ïàöèåíòè, îáèòàâàò èçîëà-òîðà ïî ñâîå æåëàíèå (ÄÏÁ – Êúðäæàëè).

Íàðåäáà ¹ 1 íå íàëàãà êîíêðåòíè èçèñêâàíèÿ êúì ïîìåùåíèÿòà çà

âðåìåííî èçîëèðàíå è ïðàâè ïðåïðàòêà êúì ñòàíäàðò „Ïñèõèàòðèÿ“,


95 95

êúäåòî òå ñå îïèñâàò êàòî ÷àñò îò ñåêòîðèòå çà ïîâèøåíà ñèãóðíîñò. Ñïîðåä ñòàíäàðòà òåçè ñåêòîðè îñèãóðÿâàò ïîâèøåí íàäçîð è ãðèæè ïðè áîëíè ñ ðèñê îò àãðåñèâíî, àâòîàãðåñèâíî èëè íåïðåäñêàçóåìî ïî-âåäåíèå èëè ñ êîìîðáèäíîñò ìåæäó òåëåñíà è ïñèõèàòðè÷íà ïàòîëî-ãèÿ112. Òåêñòúò íà ñòàíäàðòà îáà÷å íå ñúäúðæà èìïåðàòèâè çà äèçàéíà, îáîðóäâàíåòî, ïðèíöèïèòå íà îáåçîïàñÿâàíå, äîñòúï è íàäçîð.

Åäèíñòâåíî â ÄÏÁ – Êàðëóêîâî, ïðè èçâúðøâàùèÿ ñå ðåìîíò ñà

íàïðàâåíè äâà èçîëàòîðà ñ áëèíäèðàíè ñòúêëà, ñïåöèàëíî äîñòàâåíè ïîëèôóíêöèîíàëíè ëåãëà è êàìåðà çà íàáëþäåíèå, êîèòî êúì ìîìåíòà íà ïîñåùåíèåòî íà ÁÕÊ íà 8.07.2005 ã. íå ñå èçïîëçâàõà ïî ïðåäíàçíà÷å-íèå. Âúâ âñè÷êè îñòàíàëè áîëíèöè è äèñïàíñåðè çà èçîëàòîðè ñå èçïîë-çâàò ïîìåùåíèÿ, êîèòî ïî íèùî íå ñå îòëè÷àâàò îò ñòàèòå íà ïàöèåí-òèòå, íàñòàíåíè â îñòðèòå îòäåëåíèÿ. Åäèíè÷íè èçîëàòîðè ñ ìàñèâíè ìåòàëíè ëåãëà èìà è â ÄÏÁ – Êúðäæàëè, íî ïîìåùåíèÿòà ñúùî íå îò-ãîâàðÿò íà èçèñêâàíèÿòà çà áåçîïàñíîñò è íàäçîð.

Ïðåñòîÿò íà ïàöèåíòè â èçîëàòîð â ïîâå÷åòî îò ñòàöèîíàðèòå íå áå

äåíîíîùåí. Ïðåç äåíÿ èì ñå îñèãóðÿâà äîñòúï äî êîðèäîð è îáùè ïî-ìåùåíèÿ. Íàáëþäåíèåòî íà èçîëèðàíè ïàöèåíòè áè òðÿáâàëî äà ñå îñúùåñòâÿâà ÷ðåç ïðÿê âèçóàëåí êîíòðîë èëè äèñòàíöèîííè ñðåäñòâà. Åäèíñòâåíî â ÎÄÏÇÑ – Âðàöà, áå ìîíòèðàíà äåéñòâàùà âèäåîêàìåðà, ñ êîÿòî îò ìàíèïóëàöèîííàòà ñå íàáëþäàâàò ðèñêîâèòå ïàöèåíòè, à â ÎÄÏÇÑ – Õàñêîâî, ìàíèïóëàöèîííèòå â ìúæêî è æåíñêî îòäåëåíèå èìàò îáùà ñòåíà ñ áëèíäèðàí ïðîçîðåö êúì ïîìåùåíèÿòà çà èçîëèðàíå è èìîáèëèçèðàíå, ïðåç êîéòî ñåñòðèòå îñúùåñòâÿâàò ïîñòîÿííî íàáëþ-äåíèå. Âúâ âñè÷êè îñòàíàëè ñòàöèîíàðè çà èçîëàòîðè ñå èçïîëçâàò ïðèñïîñîáåíè çà öåëòà ïîìåùåíèÿ ñ ìåòàëíè âðàòè, áåç óñëîâèÿ çà ïåðìàíåíòíî íàáëþäåíèå ïðè îñòðè ïñèõîçè ñúãëàñíî ñòàíäàðò „Ïñè-õèàòðèÿ” è áåç íåîáõîäèìèÿ îáåçîïàñèòåëåí èíâåíòàð.

112 Ìåäèöèíñêè ñòàíäàðò „Ïñèõèàòðèÿ”.


96 96

7. Õðàíåíå Âúâ âòîðîòî ñè íàáëþäåíèå íà ñòàöèîíàðíàòà ïñèõèàòðè÷íà ïî-

ìîù â Áúëãàðèÿ ÁÕÊ îòíîâî îáúðíà ñåðèîçíî âíèìàíèå íà õðàíåíåòî â áîëíèöèòå. Îò åäíà ñòðàíà, òîâà ñå íàëàãà îò ôàêòà, ÷å õðàíåíåòî å ñå-ðèîçíà ïðåäïîñòàâêà çà åôåêòèâíî ìåäèêàìåíòîçíî ëå÷åíèå, îò äðóãà, çàùîòî óñâîåíèòå ñðåäñòâà çà õðàíà è êà÷åñòâîòî è êîëè÷åñòâîòî íà õðàíàòà ñà åôåêòèâíè è äîñòúïíè ïîêàçàòåëè çà êà÷åñòâîòî íà ïðåäëà-ãàíàòà óñëóãà â ïñèõèàòðè÷íèòå çàâåäåíèÿ.

Â Áúëãàðèÿ íîðìàòèâíèòå ñòàíäàðòè çà çäðàâîñëîâíî õðàíåíå ñå

óñòàíîâÿâàò îò Íàðåäáà ¹ 16 íà Ìèíèñòåðñòâîòî íà çäðàâåîïàçâàíåòî çà ôèçèîëîãè÷íèòå íîðìè íà õðàíåíå íà íàñåëåíèåòî113. Íàðåäáàòà ðåãëàìåí-òèðà íîðìèòå çà ïðèåì íà åíåðãèÿ, áåëòú÷èíè, âúãëåõèäðàòè, ìàçíèíè, âèòàìèíè è ìèíåðàëè âåùåñòâà114. Ïî äàííè íà Èíñòèòóòà çà ñîöèàëíè è ñèíäèêàëíè èçñëåäâàíèÿ õðàíîäåíúò íà åäíî ëèöå íàä 18 ãîäèíè (ðà-áîòåùî è òðóäîñïîñîáíî) êúì þíè 2005 ã. âúçëèçà íà 5,85 ëâ.115

Ïîñåùåíèåòî íà ÁÕÊ â ïñèõèàòðè÷íèòå èíñòèòóöèè ïîêàçà, ÷å ïà-

ðè÷íàòà íîðìà íà õðàíåíå íà åäèí ÷îâåê (ò.íàð. õðàíîäåí) å ñðåäíî 1,32 ëâ. Â ñðàâíåíèå ñ äàííèòå, èçíåñåíè â äîêëàäà îò 2001 ã. (ñðåäíî îêîëî 1 ëâ.), ñå íàáëþäàâà óâåëè÷àâàíå íà ñðåäíàòà ñòîéíîñò íà åäèí õðàíîäåí â ïñèõèàòðè÷íèòå èíñòèòóöèè ñ îêîëî 30 %. Îò äàííèòå, ïðåäîñòàâåíè íà ÁÕÊ îò ïñèõèàòðè÷íèòå çàâåäåíèÿ ïî òîçè ïîêàçàòåë, å âèäíî, ÷å íàé-âèñîêà å ñòîéíîñòòà íà åäèí õðàíîäåí â ÄÏÁ – Êúðäæàëè (2 ëâ.), ÎÄÏÇÑ – Ðóñå (1,96 ëâ.), à íàé-íèñêà â ÎÄÏÇÑ – Âðàöà (1,19 ëâ.) è ÎÄÏÇÑ – Âåëèêî Òúðíîâî (åäâà 0,57 ëâ.).

ÄÏÁ Ñòîéíîñò íà åäèí õðàíîäåí çà 1998 ã.

Ñòîéíîñò íà åäèí õðàíîäåí çà 2001 ã.

Ñòîéíîñò íà åäèí õðàíîäåí çà 2004/2005 ã.

Áÿëà 1,19 ëâ. 0,98 ëâ. 1,13 ëâ.

Êàðâóíà 1,13 ëâ. 1,00 ëâ. 1,34 ëâ.

Êàðëóêîâî 1,18 ëâ. 0,57 ëâ. 1,37 ëâ.

113 ÄÂ, áð. 64 îò 9.08.1994 ã. 114 Ñòàöèîíàðíàòà ïñèõèàòðè÷íà ïîìîù â Áúëãàðèÿ è ïðàâàòà íà ÷îâåêà, ãë. 6. Õðàíåíå,

ñòð. 44, ÁÕÊ, Ñîôèÿ, 2001 ã. 115 Èíôîðìàöèîíåí áþëåòèí, Æèçíåíî ðàâíèùå, ÈÑÑÈ êúì ÊÍÑÁ, êíèæêà 2, 2005 ã.


97 97

Êúðäæàëè 0,77 ëâ. 0,56 ëâ. 2,00 ëâ.

Ëîâå÷ 1,04 ëâ. 0,73 ëâ. íÿìà äàííè

Íîâè Èñêúð 0,84 ëâ. 1,31 ëâ. 1,38 ëâ.

Ïàòàëåíèöà 1,09 ëâ. 1,12 ëâ. íÿìà äàííè

Ðàäíåâî 1,08 ëâ. 1,08 ëâ. íÿìà äàííè

Ñåâëèåâî 1,49 ëâ. 1,41 ëâ. 1,19 ëâ.

Öàðåâ áðîä 1,10 ëâ. 0,98 ëâ. 1,20 ëâ.

Öåðîâà êîðèÿ

1,15 ëâ. 0,70 ëâ. 1,30 ëâ.

Íà íàé-îáîáùåíî íèâî íà àíàëèç ìîæå äà ñå íàïðàâè çàêëþ÷åíèå-

òî, ÷å ïñèõèàòðè÷íèòå áîëíèöè â ñòðàíàòà îòäåëÿò çà èçõðàíâàíåòî íà ñâîèòå ïàöèåíòè ñðåäíî îêîëî 7,12 % îò äúðæàâíàòà èçäðúæêà. Òîçè ïðîöåíò å íàé-âèñîê çà ÄÏÁ – Êúðäæàëè (10.44 %), è ÄÏÁ – Áÿëà (9.78 %), à íàé-íèñúê çà ÄÏÁ – Öåðîâà êîðèÿ (4,24 %), è ÄÏÁ – Êàðâóíà (5,47 %). Ïðàâè âïå÷àòëåíèå ãîëÿìàòà àìïëèòóäà â ïðîöåíòíîòî ðàçïðåäå-ëåíèå íà ðàçõîäèòå îò äúðæàâíàòà ñóáñèäèÿ çà õðàíà â îòäåëíèòå áîë-íèöè. Ñòîè âúïðîñúò äàëè ïðèîðèòèçèðàíåòî íà õðàíåíåòî êàòî ïåðî îò áþäæåòà íà âñÿêî ëå÷åáíî çàâåäåíèå å âúïðîñ íà ìåíèäæúðñêî ðå-øåíèå, èëè ñå ðåãóëèðà îò äðóã ìåõàíèçúì?

Ïîâå÷åòî îò èíòåðâþèðàíèòå äèðåêòîðè íà ïñèõèàòðè÷íè çàâåäå-

íèÿ çàÿâèõà, ÷å å ìíîãî òðóäíî äà ñå îïðåäåëè ðåàëíàòà ñòîéíîñò íà åäèí õðàíîäåí, òúé êàòî ÷åñòî ïñèõèàòðè÷íèòå çàâåäåíèÿ ñå âúçïîëçâàò îò ïðîäóêöèÿòà íà ïîìîùíèòå ñè ñòîïàíñòâà, çà äà îáîãàòÿò è ðàçíîîá-ðàçÿò ìåíþòî íà ñâîèòå ïàöèåíòè (ÄÏÁ – Öåðîâà êîðèÿ, ÄÏÁ – Êúð-äæàëè, ÄÏÁ – Ðàäíåâî, ÄÏÁ – Ñåâëèåâî, è ò.í.). ×åñòî çà òàçè öåë áîë-íèöèòå ðàç÷èòàò è íà äàðåíèÿ.

ÁÕÊ óñòàíîâè, ÷å êàòî êðèòåðèè çà ñïàçâàíå íà Íàðåäáà ¹ 16 íà Ìè-

íèñòåðñòâîòî íà çäðàâåîïàçâàíåòî îò 1994 ã. çà ôèçèîëîãè÷íèòå íîðìè íà õðàíåíå íà íàñåëåíèåòî116 ñå èçïîëçâàò ãîòîâè ðåöåïòè â ñúîòâåòíèòå ðå-öåïòóðíè êíèãè. Âúïðåêè òîâà îáà÷å ðåàëíàòà êàëîðè÷íîñò è ñúñòàâ íà õðàíàòà íå ñà èçñëåäâàíè è íå ñà êîíòðîëèðàíè îò íèêîÿ èíñòèòóöèÿ. Â ðàçãîâîðè ñ íÿêîè îò íàñòàíåíèòå çà ëå÷åíèå â çàâåäåíèÿòà èçñëåäîâà-

116 Îáí., ÄÂ, áð. 64, 9.08.1994 ã.


98 98

òåëèòå íà ÁÕÊ ïîëó÷èõà ìíîæåñòâî îïëàêâàíèÿ îò êà÷åñòâîòî è êîëè-÷åñòâîòî íà ïðåäëàãàíàòà õðàíà.

Íàé-äðàñòè÷åí å ñëó÷àÿò â ÄÏÁ – Ïàòàëåíèöà, êúäåòî åäíà îò áîë-

íèòå ãíåâíî ñïîäåëè, ÷å õðàíàòà, êîÿòî ïîëó÷àâàò, å ìíîãî ñëàáà è íå å ïîäõîäÿùà çà ñèëíèòå ëåêàðñòâà, êîèòî õîðàòà ïèÿò. Ñïîðåä íåÿ ñëàáà-òà õðàíà, êîÿòî áîëíèòå ïîëó÷àâàò, çàñèëâà ñòðàíè÷íèòå åôåêòè íà àí-òèïñèõîòè÷íèòå ëåêàðñòâà, ñ êîèòî òå ñå ëåêóâàò. Â ïîñëåäâàùè ðàçãî-âîðè ñ äðóãè ïàöèåíòè èçñëåäîâàòåëèòå íà ÁÕÊ óñòàíîâèõà, ÷å ïîâå÷åòî îò áîëíèòå, íàñòàíåíè çà ëå÷åíèå â áîëíèöàòà, ñïîäåëÿõà íåéíîòî ìíå-íèå. Íÿêîè îò òÿõ èçêàçàõà è ñúìíåíèÿ çà çëîóïîòðåáè ñúñ ñðåäñòâàòà, îòïóñíàòè îò äúðæàâíàòà ñóáñèäèÿ çà õðàíà, êàêòî è ñ âå÷å çàêóïåíèòå ïðîäóêòè.

Â ÄÏÁ – Ðàäíåâî, íÿêîè îò ïàöèåíòèòå ñïîäåëèõà, ÷å ìàêàð è äà íå

èì äîñòèãà õðàíàòà, íÿìàò ïðàâî äà ñå îïëàêâàò, çàùîòî âêúùè è íà òîâà íå ìîãàò äà ðàç÷èòàò. Â ÄÏÁ – Ëîâå÷, ïàöèåíòèòå îò ñúäåáíî îòäå-ëåíèå ñïîäåëèõà, ÷å õðàíàòà å ïî-äîáðà è âå÷å ñå ïðåäëàãà ñêàðà. Êàòî ïðè÷èíà çà òàçè ïðîìÿíà ïàöèåíòèòå ïîñî÷èõà îðãàíèçèðàíàòà îò òÿõ ñòà÷êà. Â ÄÏÁ – Êúðäæàëè, áîëíèòå èçêàçàõà çàäîâîëñòâî îò õðàíàòà, êîÿòî ïîëó÷àâàò åæåäíåâíî. Ìíîãî îò òÿõ èçðàçèõà óäîâëåòâîðåíîñò è îò îáñëóæâàíåòî íà ïåðñîíàëà. Â ðàçãîâîð ñ ïåðñîíàëà íà áîëíèöàòà ñòàíà ÿñíî, ÷å íå ñå èçãîòâÿò îòäåëíè ìåíþòà çà ìþñþëìàíèòå, êîèòî ñà íàñòàíåíè çà ëå÷åíèå â áîëíèöàòà. Òå îáÿñíèõà, ÷å äî ìîìåíòà íå å èìàëî ïðîáëåì â òîâà îòíîøåíèå íèòî ñ áîëíèòå, íèòî ñ òåõíèòå áëèç-êè.

Â ÄÏÁ – Áÿëà, èçñëåäîâàòåëèòå íà ÁÕÊ ðàçãîâàðÿõà ñ ìåäèöèíñêà

ñåñòðà, êîÿòî îòãîâàðÿ çà èçãîòâÿíåòî íà ìåíþòî. Â ðàçãîâîðà ñòàíà ÿñ-íî, ÷å åæåäíåâíî â êóõíÿòà íà áîëíèöàòà ñå ïðèãîòâÿò ÿñòèÿ ïî òðè ðå-öåïòè, ñúîáðàçåíè ñúñ ñîìàòè÷íîòî ñúñòîÿíèå íà ïàöèåíòèòå. Â ðàçãî-âîð ñ ïàöèåíòèòå ÁÕÊ óñòàíîâè, ÷å òå íå ñà äîâîëíè îò êîëè÷åñòâîòî íà õðàíàòà, íÿêîè îò òÿõ ñå îïëàêàõà îò êà÷åñòâîòî é, êàêòî è îò ëèïñàòà íà ðàçíîîáðàçèå â ìåíþòî è ëèïñàòà íà ìåñî.

Â äåíÿ íà ïîñåùåíèåòî ìåíþòî âêëþ÷âàøå:

Çàêóñêà Îáÿä Âå÷åðÿ ìàêàðîíè ñóïà òîï÷åòà, ãðàõ è êðåì ñëàâÿíñêè ãþâå÷


99 99

Õðàíàòà â îáëàñòíèòå äèñïàíñåðè ñå ïðèãîòâÿ â îáùèíñêè èëè îá-ùåñòâåíè êóõíè, ñ êîèòî äèñïàíñåðèòå èìàò ñêëþ÷åí äîãîâîð. Ïî-äîëó ñà ïðèëîæåíè ïðèìåðíè ìåíþòà â òðè îò ïîñåòåíèòå îò ÁÕÊ äèñïàíñåðà.

Ìåíþòî, êîåòî ÁÕÊ ïîëó÷è îò ÎÄÏÇÑ – Âðàöà, âêëþ÷âà:

Çàêóñêà Îáÿä Âå÷åðÿ

áàíè÷êà äðîá÷åòà êåáàï òèêâè÷êè ñ îðèç, ïàñòà

êèôëà ëåùà ÿõíèÿ ñèðåíêà, õëÿá

õëÿá ñ ëþòåíèöà çåëåí÷óêîâ áîðø ãðàõ, õëÿá

áàíè÷êà çåëåí áîá ìèëèíêà, õëÿá

ïîíè÷êà îðèç ÿõíèÿ ñèðåíêà, õëÿá

ìàêàðîíè çåëå ñ îðèç ìèëèíêà, õëÿá

õëÿá ñ ëþòåíèöà çåëåí áîá ñèðåíêà

Ïðèìåðíîòî ìåíþ íà ÎÄÏÇÑ – Äîáðè÷, âêëþ÷âà:

Çàêóñêà Îáÿä Âå÷åðÿ õëÿá è ìàðãàðèí ñóïà òîï÷åòà áîá ÿõíèÿ õëÿá è ìàðãàðèí ìóñàêà îðèç ñ äîìàòè

Â ÎÄÏÇÑ – Ðóñå, çà äàòàòà 11.07.2005 ã. ìåíþòî áå:

Çàêóñêà Îáÿä Âå÷åðÿ

òåñòåíà çàêóñêà è ÷àé

ñóïà çåëåí÷óöè è êàð-òîôè ñîòå è ñàëàòà çåëå (çà 10 äèåòà), ñóïà ïèëå è êàðòîôè ÿõíèÿ (15ï äèåòà), ïèëå ïå÷åíî (10 äèåòà), ïèïåðêè ïúëíå-íè ñ êàéìà è ñàëàòà äîìàòè (äåæ. îáÿä)

äîìàòè ñ îðèç (15ï äèåòà), ïèïåðêè, ïúëíåíè ñ êàéìà è ñàëàòà äîìàòè (äåæ. âå÷åðÿ), òèêâè÷êè ÿõíèÿ (10 äèåòà)

Ïðåãëåäúò íà ñåäìè÷íèòå ìåíþòà, ïðåäîñòàâåíè íà ÁÕÊ îò ïñèõè-

àòðè÷íèòå çàâåäåíèÿ, ïîêàçâà, ÷å: 1. õðàíàòà íå å íèêàê ðàçíîîáðàçíà, 2. ìåñî ñå ïðåäëàãà íàé-÷åñòî äâà ïúòè â ñåäìèöàòà, â åäíî îò ÿñòè-

ÿòà (íàé-÷åñòî òîâà å ñóïà),


100 100

3. ÷åñòî â ìåíþòî ëèïñâàò ñóïà è äåñåðò, 4. ïðèñúñòâèåòî íà ïëîäîâå è çåëåí÷óöè â äíåâíàòà äàæáà å îñ-

êúäíî.

Íàáëþäåíèåòî âúðõó ïðåäëàãàíàòà õðàíà â ÷àñîâåòå íà õðàíåíå óñ-òàíîâè, ÷å â ïîâå÷åòî ñëó÷àè õðàíàòà å î÷åâèäíî ïî-ìàëêî êàòî êîëè-÷åñòâî â ñðàâíåíèå ñ íîðìàòèâíèòå èçèñêâàíèÿ.

7.1. Îáù âèä è õèãèåíà íà êóõíèòå è ïîìåùåíèÿòà çà õðàíåíå Îáùèÿò âèä íà êóõíèòå è ïîìåùåíèÿòà çà õðàíåíå ñå êîíòðîëèðàò

îò ÕÅÈ, êàòî â ïîâå÷åòî ñëó÷àè ðúêîâîäñòâàòà íà áîëíèöèòå ñòðèêòíî ñïàçâàò òåõíèòå ïðåïîðúêè. ÁÕÊ óñòàíîâè, ÷å ïðåç ïåðèîäà îò ïîñ-ëåäíèòå ïîñåùåíèÿ â ïñèõèàòðè÷íè çàâåäåíèÿ ïðåç 2001 ã. ïî îòíîøå-íèå óñëîâèÿòà â ïîìåùåíèÿòà çà õðàíåíå è êóõíåíñêèòå ïîìåùåíèÿ å îñúùåñòâåíî çíà÷èòåëíî ïîäîáðåíèå. Â ìíîãî îò ëå÷åáíèòå çàâåäåíèÿ å èçâúðøåí ðåìîíò (ñúñ ñðåäñòâà îò áþäæåòà íà áîëíèöàòà, êàêòî è ñúñ ñðåäñòâà íà äàðèòåëè). Äîáðî âïå÷àòëåíèå â òîâà îòíîøåíèå íàïðàâèõà ïîìåùåíèÿòà çà õðàíåíå íà ÄÏÁ – Êúðäæàëè, ÄÏÁ – Íîâè Èñêúð, ÎÄÏÇÑ – Ðóñå, êàêòî è íîâîïîñòðîåíèòå ïîìåùåíèÿ íà ÄÏÁ – Êàðëó-êîâî.

Âñå îùå èìà áîëíèöè îáà÷å, êúäåòî áîëíèòå ñå õðàíÿò â îòâðàòè-

òåëíè è óíèçèòåëíè óñëîâèÿ. Íàé-ôðàïàíòåí â òîâà îòíîøåíèå îòíîâî å ñëó÷àÿò â ÄÏÁ – Ïàòàëåíèöà. Áîëíèòå ñå õðàíÿò â ñòîëîâà, êîÿòî ñå íàìèðà â ñúñåäñòâî ñ êóõíåíñêèÿ áëîê. Êúì ñòîëîâàòà èìà äâà ïîäñòú-ïà îò ñòðàíà íà æåíñêîòî è îò ñòðàíà íà ìúæêîòî îòäåëåíèå. Áîëíèòå îò äâåòå îòäåëåíèÿ ñå õðàíÿò ïîîòäåëíî, ïî ãðàôèê. Ñòîëîâàòà íå å â äîáðî ñúñòîÿíèå, ìàçèëêàòà ïî ñòåíèòå ñå ëþùè, ïî òàâàíà èìà ãîëåìè ïåòíà îò âëàãà. Ìàñèòå è ñòîëîâåòå ñà àìîðòèçèðàíè è ñèëíî çàìúðñå-íè, íÿìà ïîêðèâêè. Õðàíàòà ñå ñåðâèðà â äúëáîêè çåëåíè ïëàñòìàñîâè êóïè÷êè, ÷èéòî îáù âèä å îòáëúñêâàù. Ñúäîâåòå ñà èçïî÷óïåíè è ìíî-ãî çàõàáåíè.

Ïîäîáíî å ïîëîæåíèåòî â ñòîëîâàòà íà ìúæêîòî îòäåëåíèå â ÄÏÁ –

Ëîâå÷, êîÿòî ñúùî ñå íóæäàå îò ðåìîíò. ÁÕÊ óñòàíîâè, ÷å â ìúæêîòî îòäåëåíèå âñè÷êè íàñòàíåíè çà ëå÷åíèå ñå õðàíÿò íà îáùà äúëãà ìàñà, áåç ïîêðèâêà. Ñòîëîâàòà å ñóìðà÷íà è âëàæíà è ñå íóæäàå îò ðåìîíò. Ñúäîâåòå ñà îò àëïàêà, îò ñúîáðàæåíèÿ çà ñèãóðíîñò åäèíñòâåíèòå ïðè-áîðè, êîèòî å ðàçðåøåíî äà ñå ïîëçâàò, ñà ëúæèöè. Êàòî öÿëî ïî âðåìå íà õðàíà îáñòàíîâêàòà å ìíîãî ïîòèñêàùà.


101 101

Íàáëþäåíèåòî íà óñëîâèÿòà çà õðàíåíå, âèäà, êàëîðè÷íîñòòà è êî-

ëè÷åñòâîòî íà õðàíàòà â ïñèõèàòðè÷íèòå çàâåäåíèÿ íå áåøå îñíîâåí ôîêóñ íà èçñëåäâàíåòî íà ÁÕÊ. Âàæíî å äà ñå îòáåëåæè, ÷å â íÿêîè áîë-íè÷íè çàâåäåíèÿ óñëîâèÿòà áÿõà òîëêîâà ïîòèñêàùè è íåïðèÿòíè, ÷å íå ìîãàò äà áúäàò ïðîïóñíàòè â íàñòîÿùàòà ïóáëèêàöèÿ. Äîáðîòî ïñèõè-àòðè÷íî îáñëóæâàíå èçèñêâà è ñúçäàâàíå íà áëàãîïðèÿòíè óñëîâèÿ, ñïîñîáñòâàùè çà ïî-áúðçîòî âúçñòàíîâÿâàíå íà ïàöèåíòèòå. Èçêëþ÷è-òåëíî ïîòèñêàùèòå óñëîâèÿ â ñòîëîâèòå è ñòàèòå íà íÿêîè îò áîëíèöè-òå ñâèäåòåëñòâàò íå òîëêîâà çà ëèïñàòà íà áþäæåòíè ñðåäñòâà çà ðå-ìîíò, êîëêîòî çà íåäîñòàòú÷íà àíãàæèðàíîñò íà ïåðñîíàëà íà áîëíè-öèòå ñ äåéíîñòèòå, ñâúðçàíè ñ âúçñòàíîâÿâàíå (ðåïàðèðàíå) íà ÷îâåø-êîòî äîñòîéíñòâî íà ïñèõè÷íîáîëíèòå. Ñâèäåòåëñòâî çà òîâà å èçêëþ-÷èòåëíîòî ðàçíîîáðàçèå, êîåòî ñå íàáëþäàâà â òîâà îòíîøåíèå ìåæäó ðàçëè÷íèòå ïñèõèàòðè÷íè çàâåäåíèÿ. Îò äðóãà ñòðàíà, îòíîâî ïîïàäà-ìå â îìàãüîñàíèÿ êðúã íà ìîòèâàöèÿòà íà îáñëóæâàùèÿ ïåðñîíàë äà ïîëàãà êà÷åñòâåíè ãðèæè çà ñâîèòå ïàöèåíòè è îáèäíî íèñêîòî âúçíàã-ðàæäåíèå, êîåòî ïîëó÷àâà çà òîâà.

Â ñâîÿ ïðåäèøåí äîêëàä ÁÕÊ ïîñòàâè âúïðîñà çà äîñòúïà íà ïàöè-

åíòèòå äî õðàíà èçâúí ÷àñîâåòå íà õðàíåíå. Ïî ñúùåñòâî òîâà îáåçïå-÷àâà ïðàâîòî íà áîëíèòå äà èçáèðàò ñ êàêâî äà ñå õðàíÿò, îñâåí ñ îñèãó-ðåíàòà îò äúðæàâàòà õðàíà.

Â ìíîãî îò ïîñåòåíèòå áîëíèöè ÁÕÊ ïîëó÷è óâåðåíèåòî, ÷å ïàöèåí-

òèòå èìàò ñâîáîäåí äîñòúï äî õðàíè è íàïèòêè èçâúí ÷àñîâåòå íà õðà-íåíå. Áúðç ïîãëåä âúðõó äàííèòå çà ðåæèìà íà ïðåáèâàâàíå íà áîëíèòå â ëå÷åáíîòî çàâåäåíèå îáà÷å ñî÷è, ÷å ãîëÿìà ÷àñò îò ïàöèåíòèòå ñà íà çàòâîðåí ðåæèì. Òîâà îçíà÷àâà, ÷å òå âñúùíîñò íÿìàò ïðàâî äà íàïóñ-êàò îòäåëåíèåòî.

Ïðîáëåìúò ñ âèäà íà ðåæèìà å åäèí îò íàé-÷åñòî êîìåíòèðàíèòå â

òàçè ïóáëèêàöèÿ. Îò âèäà íà ðåæèìà â íàé-ãîëÿìà ñòåïåí çàâèñÿò ïðà-âàòà íà íàñòàíåíèòå çà ëå÷åíèå â áîëíèöàòà. Ðåøåíèåòî çà òîâà êàêúâ äà áúäå ðåæèìúò â íàé-÷åñòèÿ ñëó÷àé ñå âçåìà îò ëåêóâàùèÿ ëåêàð ñïî-ðåä àêòóàëíîòî ñúñòîÿíèå íà áîëíèÿ. Â íèòî åäíî îò ïîñåòåíèòå ëå÷åá-íè çàâåäåíèÿ ÁÕÊ íå îòêðè ïðîöåäóðà çà îáæàëâàíå è ïðîìÿíà íà ïîñ-òàâÿíåòî íà çàòâîðåí ðåæèì. Â ãîëÿìà ñòåïåí ìåäèöèíñêèòå ëèöà è îá-ñëóæâàùèÿò ïåðñîíàë íà áîëíèöèòå íå ïðèçíàâàò ïîñòàâÿíåòî íà çàò-âîðåí ðåæèì êàòî ïîñëåäíà ìÿðêà íà îãðàíè÷åíèå íà ïðàâàòà íà ïàöè-åíòèòå â áîëíè÷íèòå çàâåäåíèÿ. Òîâà îáÿñíÿâà è ôîðìàëíèòå îòãîâîðè,


102 102

êîèòî ÁÕÊ ïîëó÷è ïî îòíîøåíèå îñèãóðÿâàíåòî íà äîñòúï íà áîëíèòå íà çàòâîðåí ðåæèì äî õðàíà è íàïèòêè èçâúí âðåìåòî çà õðàíåíå, êàê-òî è äî òåëåôîííè óñëóãè, à íå íà ïîñëåäíî ìÿñòî è äî ðàçõîäêè â áîë-íè÷íèòå ïàðêîâå.

Èçñëåäîâàòåëèòå íà ÁÕÊ áÿõà çàïîçíàòè ñ ðàçëè÷íè ðåøåíèÿ íà òî-

çè ïðîáëåì, êîèòî ñå ïðèëàãàò â îòäåëíèòå áîëíèöè. Áîëíèòå íà çàòâî-ðåí ðåæèì íÿìàò äîñòúï äî õðàíà è íàïèòêè èçâúí ÷àñîâåòå íà õðàíåíå â îñòðèòå îòäåëåíèÿ íà ÄÏÁ – Áÿëà, ÄÏÁ – Ñåâëèåâî, ÄÏÁ – Ïàòàëåíè-öà, ÄÏÁ – Öàðåâ áðîä, ÄÏÁ – Ëîâå÷, ÄÏÁ – Êàðëóêîâî, è ò.í (èçêëþ÷å-íèÿ ñà ñàìî ÄÏÁ – Öåðîâà êîðèÿ, è ÄÏÁ – Êúðäæàëè).

Â ÄÏÁ – Ëîâå÷, çàâåæäàùèÿò íà îòäåëåíèåòî îïðåäåëÿ òðèìà áîë-

íè, êîèòî ñ ðàçðåøåíèåòî íà ãëàâíèÿ ëåêàð èìàò ïðàâî äà íàïóñêàò îò-äåëåíèåòî è áîëíèöàòà ñ ïðèäðóæèòåë. Ñïèñúêúò ñ èìåíàòà èì ñå ñúõ-ðàíÿâà â ìàíèïóëàöèîííàòà. Â äåíÿ íà èçëèçàíåòî îòãîâîðíèêúò çà ïà-çàðóâàíåòî è åäíà ìåäèöèíñêà ñåñòðà îáèêàëÿò îòäåëåíèåòî è ñúáèðàò ïîðú÷êè (è ïàðè), ñëåä êîåòî âñåêè ïîëó÷àâà òîâà, êîåòî å ïîðú÷àë.

Â ÄÏÁ – Êàðëóêîâî, èçñëåäîâàòåëèòå íà ÁÕÊ áÿõà óâåðåíè, ÷å áîë-

íèòå íà çàòâîðåí ðåæèì ìîãàò äà èçëèçàò, íî ñàìî ñ ïðèäðóæèòåë, êîå-òî èì îñèãóðÿâà äîñòúï äî ëàâêàòà â äâîðà íà ëå÷åáíîòî çàâåäåíèå. Ïî-äîáíî å è ðåøåíèåòî â ÄÏÁ – Íîâè Èñêúð.

Èçñëåäîâàòåëèòå íà ÁÕÊ ÷åñòî ñòàâàõà ñâèäåòåëè íà ïîñåùåíèÿ íà

áëèçêè íà áîëíèòå, êîèòî èçïîëçâàõà ÷àñîâåòå çà ïîñåùåíèå, çà äà ïîä-êðåïÿò ñâîèòå ðîäíèíè ñ äîìàøíî ïðèãîòâåíà õðàíà. Ìåäèöèíñêèÿò ñúñòàâ íà íèòî åäíà îò áîëíèöèòå íå èçêàçà îáåêòèâíî íåñúãëàñèå ñ ïðèåìàíåòî íà õðàíà îò áëèçêè è ðîäíèíè îò ñòðàíà íà áîëíèòå. Â ðàç-ãîâîðè ñ ïàöèåíòèòå îáà÷å ñòàíà ÿñíî, ÷å ìåäèöèíñêèòå ñåñòðè ÷åñòî ïîñòàâÿò îãðàíè÷åíèÿ, êàòî ñå àðãóìåíòèðàò ñ òîâà, ÷å õðàíàòà íÿìà êúäå äà ñå ñúõðàíÿâà â ñïàëíèòå ïîìåùåíèÿ, è íàñúð÷àâàò ðîäíèíèòå äà íîñÿò íà ñâîèòå áëèçêè ñàìî áèñêâèòè, ñîëåòè, ïëîäîâå è ÿäêè (ÄÏÁ – Íîâè Èñêúð, ÄÏÁ – Ðàäíåâî, ÎÄÏÇÑ – Äîáðè÷, ÎÄÏÇÑ – Âðàöà).

7.2. Äèåòè÷íî õðàíåíå ÁÕÊ óñòàíîâè, ÷å â ïîâå÷åòî îò ïîñåòåíèòå ïñèõèàòðè÷íè çàâåäå-

íèÿ èìà ñïåöèàëèñòè äèåòîëîçè, êîèòî îòãîâàðÿò çà ñïàçâàíåòî íà ôè-çèîëîãè÷íèòå íîðìè çà õðàíåíå (ÄÏÁ – Ñåâëèåâî, ÄÏÁ – Ðàäíåâî, ÄÏÁ – Áÿëà, ÄÏÁ – Öåðîâà êîðèÿ, ÄÏÁ – Öàðåâ áðîä, ÄÏÁ – Êàðâóíà, è ò.í.).


103 103

Òåçè ñïåöèàëèñòè ñå ãðèæàò çà èçãîòâÿíåòî íà äèåòè ñúîáðàçíî ñîìà-òè÷íèòå çàáîëÿâàíèÿ íà íÿêîè îò íàñòàíåíèòå â çäðàâíîòî çàâåäåíèå. Íàé-÷åñòî òîâà ñà áîëíè, ñòðàäàùè îò äèàáåò èëè ñòîìàøíè-÷ðåâíè çà-áîëÿâàíèÿ.

Âúïðåêè ÷å ïî âðåìå íà íàñòîÿùîòî ñè ïîñåùåíèå â ïñèõèàòðè÷íè-

òå çàâåäåíèÿ ÁÕÊ ðåãèñòðèðà ÷óâñòâèòåëíè ïðîìåíè âúâ âðúçêà ñ õðà-íåíåòî (ïðåäèìíî ñâúðçàíè ñ ìàòåðèàëíèòå óñëîâèÿ â ïîìåùåíèÿòà çà õðàíåíå), âñå îùå èìà ìíîãî êàêâî äà ñå æåëàå. Ïî-êîíêðåòíî ÷åòèðè ãîäèíè ñëåä ïúðâàòà îáèêîëêà íà ïñèõèàòðè÷íèòå çàâåäåíèÿ â ñòðàíàòà ÁÕÊ óñòàíîâè, ÷å ñà íàëèöå ïðîáëåìè, ïîäîáíè íà òåçè, êîèòî îïèñâàõà òîãàâàøíàòà ñèòóàöèÿ: åäíîîáðàçíè è áåäíè ìåíþòà, íåäîñòàòú÷íà êà-òî êîëè÷åñòâî è íåçàäîâîëèòåëíà êàòî êà÷åñòâî õðàíà, çàòðóäíåí äîñ-òúï äî õðàíà èçâúí ÷àñîâåòå çà õðàíåíå. ÁÕÊ ñìÿòà, ÷å ïîäîáðÿâàíåòî íà õðàíåíåòî â áúëãàðñêèòå ïñèõèàòðè÷íè èíñòèòóöèè áè ñå ïîâèøèëî ÷óâñòâèòåëíî, àêî íîðìèòå çà ôèçèîëîãè÷íî õðàíåíå áúäàò ïðèñïîñî-áåíè êúì ïîòðåáíîñòèòå íà ïñèõè÷íîáîëíèòå è áúäàò ñúîáðàçåíè ñ òåõ-íèÿ èíäèâèäóàëåí êóðñ íà ëå÷åíèå (ïðåïîðúêà, êîÿòî ÁÕÊ íàïðàâè îùå â äîêëàäà ñè îò 2001 ã.). ÁÕÊ ñìÿòà, ÷å å íåîáõîäèì çàñèëåí êîíòðîë âúðõó ïðèëàãàíåòî íà íîðìèòå çà õðàíåíå íà íàñåëåíèåòî, êîåòî áè äî-âåëî äî ïîäîáðÿâàíå íà êà÷åñòâîòî íà õðàíàòà íà ïñèõèàòðè÷íèòå çàâå-äåíèÿ, êàêòî è áè ãàðàíòèðàëî íåéíàòà êàëîðè÷íîñò, ðåàëåí ñúñòàâ è êîëè÷åñòâî. Òîâà áè äîâåëî è äî íàìàëÿâàíå íà çëîóïîòðåáèòå â îòäåë-íèòå ëå÷åáíè çàâåäåíèÿ.


104 104

8. Êîðåñïîíäåíöèÿ, äîñòúï äî òåëåôîí, ñâèæäàíå è äîìàøåí îòïóñê Âàæåí êðèòåðèé çà çà÷èòàíåòî íà ïðàâàòà íà ïîòðåáèòåëèòå íà

ïñèõè÷íîçäðàâíè óñëóãè å ñúáëþäàâàíåòî íà ïðàâîòî íà íåïðèêîñíî-âåíîñò íà ëè÷íèÿ æèâîò, íà êîðåñïîíäåíöèÿòà è îáùóâàíåòî. Â ðåçîëþöèÿòà, óòâúðæäàâàùà ïðèíöèïèòå çà çàùèòà íà ëèöàòà ñ ïñèõè÷íà áîëåñò è çà ïîäîáðÿâàíå ïñèõè÷íîçäðàâíàòà ïîìîù117, å îòáåëÿçàíî, ÷å ñâîáîäàòà íà ëèöåòî äà îáùóâà âêëþ÷âà ñâîáîäíî îáùóâàíå ñ äðóãè ëèöà â ñëóæáàòà, ñâîáîäà äà ïîëó÷àâà è èçïðàùà íåöåíçóðèðàíè ÷àñòíè ñúîáùåíèÿ; ñâîáîäà äà ïðèåìà ïîñåùåíèÿ íà ñúâåòíèê èëè ëè÷åí ïðåäñòàâèòåë è äðóãè ïîñåòèòåëè, âúâ âñÿêî ðàçóìíî âðåìå, áåç ïðèñúñòâèå íà ñòðàíè÷íè ëèöà; ñâîáîäà íà äîñòúïà äî ïîùåíñêè è òåëåôîííè óñëóãè, äî âåñòíèöè, ðàäèî è òåëåâèçèÿ. Çà ñúæàëåíèå ÁÕÊ óñòàíîâè, ÷å â áúëãàðñêèòå ïñèõèàòðè÷íè çàâåäåíèÿ òîçè ïðèíöèï å ãðóáî íàðóøàâàí.

8.1. Äîñòúï äî òåëåôîí Äîñòúïúò íà áîëíèòå äî òåëåôîí å óðåäåí ôîðìàëíî. Íà âúïðî-

ñèòå, îòíàñÿùè ñå äî äîñòúïà äî òåëåôîí, íàé-÷åñòî ïîëó÷àâàíèÿò îò ÁÕÊ îòãîâîð å, ÷å áîëíèòå ïîëçâàò òîçè â ìàíèïóëàöèîííàòà. Â ðàç-ãîâîð ñ ïàöèåíòè ÁÕÊ óñòàíîâè, ÷å òå äåéñòâèòåëíî ðàçãîâàðÿò ñ áëèçêèòå ñè, ïîëçâàéêè òîçè òåëåôîí, íî ñàìî àêî áëèçêèòå ñà ãè èç-áðàëè. Íàïðèìåð â ÄÏÁ – Ðàäíåâî, ñëóæèòåëèòå ïîòâúðäèõà, ÷å áîë-íèòå èìàò äîñòúï äî òåëåôîí. Ïî-âíèìàòåëíîòî ïðîó÷âàíå íà âúï-ðîñà óñòàíîâè, ÷å òîâà å òâúðäå óñëîâíî, ìàêàð è âÿðíî òâúðäåíèå. Ñòàíà ÿñíî, ÷å çà äà ìîãàò äà ðàçãîâàðÿò ñ áëèçêèòå ñè, íàñòàíåíèòå çà ëå÷åíèå â îñòðîòî îòäåëåíèå òðÿáâà äà ñè çàêóïÿò ôîíîêàðòà îò ñëóæèòåëÿ íà ïîðòàëà è äà ãîâîðÿò îò îáùåñòâåíèÿ òåëåôîí, ðàçïî-ëîæåí â äâîðà íà ëå÷åáíîòî çàâåäåíèå. Òîâà íà ïðàêòèêà îçíà÷àâà, ÷å áîëíèòå íà çàòâîðåí ðåæèì íÿìàò äîñòúï äî òåëåôîí, à ñúùî, ÷å áîëíèòå, êîèòî íÿìàò ôèíàíñîâà âúçìîæíîñò äà çàêóïÿò ôîíîêàðòè çà ìåæäóãðàäñêè ðàçãîâîðè, íÿìàò äîñòúï äî òåëåôîí, ò.å. íå ìîãàò äà ñå âúçïîëçâàò îò ïðàâîòî ñè íà ñâîáîäíî îáùóâàíå. Ïîäîáíî å ïî-ëîæåíèåòî â ÄÏÁ – Öàðåâ áðîä, è ÄÏÁ – Ñåâëèåâî. Â ÄÏÁ – Ñåâëèåâî,

117 Ðåçîëþöèÿ ¹46/119, ïðèåòà îò Ãåíåðàëíàòà àñàìáëåÿ íà Îðãàíèçàöèÿòà íà

îáåäèíåíèòå íàöèè íà 17.12.1991 ã.


105 105

èçñëåäîâàòåëèòå íà ÁÕÊ áÿõà óâåðåíè, ÷å îñâåí îáùåñòâåíèÿ òåëå-ôîí, âñåêè æåëàåù îò îñòðîòî îòäåëåíèå ìîæå äà ïîëçâà òåëåôîíà â ìàíèïóëàöèîííàòà, íî ñàìî çà ãðàäñêè ðàçãîâîðè. Óñòàíîâåíàòà ïðàêòèêà â ïñèõèàòðè÷íèòå çàâåäåíèÿ îãðàíè÷àâà ñâîáîäàòà íà îá-ùóâàíå íà ïàöèåíòèòå: òåçè îò òÿõ, êîèòî íÿìàò ñðåäñòâà, íå ìîãàò äà ïîëçâàò òåëåôîííè óñëóãè.

ÁÕÊ óñòàíîâè, ÷å â íÿêîè çäðàâíè çàâåäåíèÿ èìà ìîíåòíè àïàðà-

òè èëè òàêèâà, ðàáîòåùè ñ ôîíîêàðòè, êîèòî ñà íåèçïîëçâàåìè. Ñëó-æèòåëèòå ñå îïðàâäàâàõà, ÷å áîëíèòå ÷óïÿò è ïîâðåæäàò àïàðàòèòå, êîèòî íå ìîãàò äà áúäàò ðåìîíòèðàíè ïîðàäè ëèïñà íà ñðåäñòâà. Íàé-÷åñòî áîëíèòå ñëàãàëè äúâêè â îòâîðà çà ìîíåòèòå èëè êàðòèòå, êîåòî ãè ïðàâè íåèçïîëçâàåìè. Òàêúâ å ñëó÷àÿò â ÄÏÁ – Ïàòàëåíèöà, è ÄÏÁ – Ðàäíåâî.

Äðóãà ðàçïðîñòðàíåíà ïðàêòèêà â ëå÷åáíèòå çàâåäåíèÿ å äà ñå îò-

íåìàò ëè÷íèòå òåëåôîííè àïàðàòè íà íàñòàíåíèòå çà ëå÷åíèå ïðè ïðè-åìàíåòî èì. Äâå ñà îñíîâíèòå ïðè÷èíè, êîèòî ñå ïîñî÷âàò îò ïåðñîíà-ëà: 1. çà äà ñå èçáåãíàò êîíôëèêòè ñ îñòàíàëèòå áîëíè, 2. çà äà íå çâúíÿò â íåïîäõîäÿùî âðåìå â ïîëèöèÿòà è áúðçà ïîìîù è ò.í. Òàêàâà å ïðàê-òèêàòà â ÄÏÁ – Ëîâå÷, è ÄÏÁ – Íîâè Èñêúð. Â ÄÏÁ – Öåðîâà êîðèÿ, ëè÷íèòå òåëåôîíè íà áîëíèòå ñå ñúõðàíÿâàò îò ñåñòðèòå ïðåç íîùòà ïîðàäè ñúùèòå ñúîáðàæåíèÿ.

Äîáðà ïðàêòèêà â ÄÏÁ – Êàðâóíà, å âñåêè òåëåôîíåí ðàçãîâîð (êàê-

òî è êîðåñïîíäåíöèÿòà) äà ñå çàïèñâà â ÈÇ íà áîëíèÿ. 8.2. Êîðåñïîíäåíöèÿ Ïðàâîòî íà íåöåíçóðèðàíà êîðåñïîíäåíöèÿ ñúùî íå ñå ñïàçâà.

Ïèñìàòà íà áîëíèòå ÷åñòî ñå ÷åòàò îò ïåðñîíàëà, ïðåäè äà áúäàò èçï-ðàòåíè, „çàùîòî ÷åñòî òå èçïðàùàò ïèñìà ñ íåïîäõîäÿùî ñúäúðæàíèå, ñúäúðæàùè çàïëàõè” è ò.í. Â ÄÏÁ – Êàðëóêîâî, åäíà îò íàñòàíåíèòå çà ëå÷åíèå ïîìîëè çà ñúäåéñòâèå ÁÕÊ äà ïðåäàäå ïèñìî íà áàùà é, çàùî-òî ñïîðåä íåÿ ÷åñòî ïåðñîíàëúò íå èçïðàùà ïèñìàòà äî áëèçêèòå. Â ÄÏÁ – Ïàòàëåíèöà, èçñëåäîâàòåëèòå íà ÁÕÊ ñòàíàõà ñâèäåòåëè íà ñëåäíàòà ïðàêòèêà, êîÿòî ñëåä òîâà áåøå îòðå÷åíà îò ïåðñîíàëà íà áîëíèöàòà: ïðåäè äà áúäàò èçïðàòåíè, ïèñìàòà ñå ïîäïå÷àòâàò ñ ïå÷àò íà áîëíèöàòà. Ñðåä ïîäïå÷àòàíèòå ïèñìà èìàøå è ëè÷íà êîðåñïîí-äåíöèÿ íà áîëíè, íàñòàíåíè çà ëå÷åíèå. Èìà è ñëó÷àè, êîãàòî ïåðñîíà-ëúò íà áîëíèöàòà îòêàçâà äà ïóñíå ïèñìî, íàïðèìåð àêî å àäðåñèðàíî


106 106

äî èçâåñòíà ëè÷íîñò è ïî ïðåöåíêà íà ëåêàðèòå å èçðàç íà êâåðîëàíò-íà íàãëàñà (ïèñìî äî Ïóòèí, ÄÏÁ – Êàðâóíà).

Çà äà ñå èçáåãíàò ïî-íàòàòúøíè íàðóøåíèÿ íà ïðàâîòî íà íåöåíçó-

ðèðàíà êîðåñïîíäåíöèÿ è äà ñå ãàðàíòèðà òîâà ïðàâî çà â áúäåùå, å äîáðå âúâ âñÿêî îòäåëåíèå äà ñå âîäè îòäåëåí ðåãèñòúð çà êîðåñïîí-äåíöèÿòà íà ïàöèåíòèòå. ÁÕÊ óñòàíîâè, ÷å ìíîãî îò ïàöèåíòèòå íå ñà çàïîçíàòè ñ ïðàâîòî ñè íà íåöåíçóðèðàíà êîðåñïîíäåíöèÿ, êîåòî â ãî-ëÿìà ñòåïåí ãè ëèøàâà îò âúçìîæíîñòòà äà ãî óïðàæíÿâàò. Âàæíî å â áðîøóðèòå íà âñÿêî ëå÷åáíî çàâåäåíèå äà ñå îáúðíå ñïåöèàëíî âíèìà-íèå íà ïðàâîòî íà ëè÷íà, íåöåíçóðèðàíà êîðåñïîíäåíöèÿ. Ïðåäëàãàíå-òî íà ëèñòà, õèìèêàëè è ïëèêîâå â êàôåíåòàòà íà áîëíèöèòå áè ãàðàí-òèðàëî òîâà ïðàâî â ïî-âèñîêà ñòåïåí.

8.3. Ñâèæäàíå Ïðàâîòî íà ñâèæäàíå íà ïîòðåáèòåëèòå íà ïñèõè÷íîçäðàâíè óñëóãè

êàòî öÿëî ñå ñïàçâà. Â ïîâå÷åòî îò ïîñåòåíèòå çäðàâíè çàâåäåíèÿ èìà îñèãóðåí äîñòúï íà æåëàåùèòå áëèçêè çà ñðåùà ñ íàñòàíåíèòå çà ëå÷å-íèå. Â ìíîãî îò ëå÷åáíèòå çàâåäåíèÿ èìà ñïåöèàëíî ïðèãîäåíè êúòîâå çà ãîñòè (ÄÏÁ – Öåðîâà êîðèÿ, ÄÏÁ – Ðàäíåâî, ÄÏÁ – Êúðäæàëè). Íà ìåñòà äîñòúïúò å îðãàíè÷åí â îïðåäåëåíè äíè è ÷àñîâå (ÄÏÁ – Öàðåâ áðîä, ÎÄÏÇÑ – Âðàöà). Ïîâñåìåñòíà ïðàêòèêà å ïîñåùåíèÿòà íà áëèç-êèòå äà ñå çàïèñâàò â ÈÇ íà áîëíèòå.

Ïðè ïîñåùåíèåòî ñè â ÄÏÁ – Êúðäæàëè, îùå íà ïîðòàëà íà áîëíè-

öàòà èçñëåäîâàòåëèòå íà ÁÕÊ âèäÿõà è çàñíåõà òàáåëà, êîÿòî çàáðàíÿâà âëèçàíåòî íà áëèçêè è ðîäíèíè íà áîëíèòå â äâîðà íà ëå÷åáíîòî çàâå-äåíèå îñâåí â äíèòå è ÷àñîâåòå, îïðåäåëåíè çà ïîñåùåíèÿ. Íà òàáåëàòà áå îòáåëÿçàíî èçðè÷íî, ÷å ïîñåòèòåëèòå „íÿìàò ïðàâî äà ïóñêàò ïèñìà íà áîëíè”. Â ðàçãîâîð ñ èçñëåäîâàòåëèòå íà ÁÕÊ äèðåêòîðúò íà ëå÷åá-íîòî çàâåäåíèå ñïîäåëè, ÷å òàáåëàòà ïðîñòî å îñòàíàëà „îò ïðåäè” è âå-÷å íå å àêòóàëíà. Ñïîðåä ä-ð Ãåòåâ áîëíèòå ìîãàò äà áúäàò ïîñåòåíè îò ñâîèòå áëèçêè âúâ âñÿêî ðàçóìíî âðåìå (êàòî íÿêîè áëèçêè, êîèòî ïú-òóâàò îò ìíîãî äàëå÷, ïî ïðåöåíêà íà äåæóðíèÿ ëåêàð ìîãàò äà áúäàò äîïóñíàòè çà ïîñåùåíèå äîðè ïðåç íîùòà).

Â íÿêîè îò ïîñåòåíèòå ÄÏÁ èçñëåäîâàòåëèòå óñòàíîâèõà, ÷å èìà

ïðàêòèêà ïðè ïîñåùåíèÿòà ñè áëèçêèòå íà áîëíèòå äà èì íîñÿò ëåêàðñ-òâà. Òàêàâà ïðàêòèêà áåøå óñòàíîâåíà â ÄÏÁ – Êúðäæàëè, è ÄÏÁ – Íî-âè Èñêúð. Â ïúðâî ìúæêî îòäåëåíèå â ÄÏÁ – Êúðäæàëè, áëèçêèòå íîñå-


107 107

õà íà ñâîèòå íàñòàíåíè çà ëå÷åíèå ðîäíèíè àòèïè÷íè íåâðîëåïòèöè, êîåòî áåøå îòáåëÿçàíî â ðàïîðòíèòå êíèãè íà îòäåëåíèåòî. Â ÄÏÁ – Íîâè Èñêúð, íà èçñëåäîâàòåëèòå íà ÁÕÊ áåøå îáÿñíåíî, ÷å â ðàïîðòíà-òà êíèãà íà ìåäèöèíñêèòå ñåñòðè å îòáåëÿçàíî, ÷å ìàéêàòà íà Ï. å äî-íåñëà àêèíåòîí, çàùîòî òî÷íî â òîçè äåí êîëè÷åñòâàòà îò êîðåêòîðà â áîëíè÷íàòà àïòåêà ñà áèëè èç÷åðïàíè, à ïàöèåíòúò èìàë ñïåøíà íóæäà îò ëåêàðñòâîòî. Â ðàçãîâîð ñ ïàöèåíòèòå îáà÷å ñòàíà ÿñíî, ÷å òîâà å ÷åñ-òà ïðàêòèêà.

Ïîñåùåíèÿòà íà áëèçêèòå â áîëíè÷íèòå çàâåäåíèÿ ñà ìíîãî âàæíè

îò ãëåäíà òî÷êà íà åìîöèîíàëíàòà ïîäêðåïà, êîÿòî ðîäíèíèòå îêàçâàò íà ïàöèåíòèòå – ïîäêðåïà, êîÿòî áåçñïîðíî âëèÿå âúðõó ïðîöåñà íà âúçñòàíîâÿâàíå. Òåçè ïîñåùåíèÿ â ãîëÿìà ñòåïåí ïîâèøàâàò êà÷åñòâîòî íà æèâîòà íà ïàöèåíòèòå, êîèòî ðàç÷èòàò íà ðîäíèíèòå ñè ïî âðåìå íà ïðåñòîÿ ñè â áîëíèöàòà, â ñðàâíåíèå ñ òåçè, êîèòî íÿìàò âðúçêà ñ òÿõ. Áîëíèòå, êîèòî ïîääúðæàò âðúçêà ñúñ ñâîèòå ðîäíèíè è áëèçêè, ïîëó-÷àâàò õðàíà, ÷èñòè äðåõè è áåëüî îòâúí, êàêòî è ñðåäñòâà çà ïîääúðæà-íå íà õèãèåíàòà.

8.4. Äîìàøåí îòïóñê Ïðàâîòî íà äîìàøåí îòïóñê ñå ñïàçâà íàâñÿêúäå. Äîìàøíèÿò îò-

ïóñê å âêëþ÷åí â èíäèâèäóàëíèÿ ïëàí çà ëå÷åíèå è ÷åñòî ñå ïðåäñòàâÿ îò ëåêàðèòå êàòî ÷àñò îò ðåõàáèëèòàöèîííàòà ïðîãðàìà, ïðåäøåñòâàùà èçïèñâàíåòî. Åäèíñòâåíàòà áîëíèöà, êúäåòî íàñòàíåíèòå çà ëå÷åíèå íå ñå ïóñêàò â äîìàøåí îòïóñê, å ÄÏÁ – Öåðîâà êîðèÿ, íî òàì è ñðåäíèÿò ïðåñòîé íà áîëíèòå å çíà÷èòåëíî ïî-êðàòúê.

Íàé-÷åñòî áîëíèòå, êîèòî èçëèçàò â äîìàøåí îòïóñê, ñå âúçïîëçâàò

îò íåãî, ïðè óñëîâèå ÷å å íàñòúïèëî çíà÷èòåëíî ïîäîáðåíèå íà òÿõíîòî ñúñòîÿíèå â ñðàâíåíèå ñúñ ñúñòîÿíèåòî èì ïî âðåìå íà ïîñòúïâàíåòî. Â äîìàøåí îòïóñê èçëèçàò áîëíè, êîèòî ìîãàò äà áúäàò ïîåòè çà äîìàø-íà ãðèæà îò ñâîèòå áëèçêè. Â íÿêîè áîëíèöè êàòî ÄÏÁ – Ñåâëèåâî, è ÄÏÁ – Êúðäæàëè, áîëíè, êîèòî æèâåÿò â ãðàäà, ñúùî ñå èçïèñâàò â äî-ìàøåí îòïóñê è ñå ïîâåðÿâàò íà ãðèæèòå íà ñâîèòå ðîäíèíè. Â òåçè ñëó÷àè ðîäíèíèòå ïîåìàò îòãîâîðíîñòòà çà ðåäîâíîòî âçåìàíå íà ëå-êàðñòâàòà, êàêòî è ðåäîâíîòî ïîñåùåíèå íà êîíòðîëíèòå ïðåãëåäè â áîëíèöàòà. Äîìàøíèÿò îòïóñê â ïîâå÷åòî ñëó÷àè ñå èçïîëçâà êàòî ïå-ðèîä íà àäàïòàöèÿ çà áîëíèÿ ïðåäè îêîí÷àòåëíîòî èçïèñâàíå îò áîë-íèöàòà. Â ïîâå÷åòî áîëíèöè áîëíèòå, êîèòî ñà íàñòàíåíè íà çàäúëæè-


108 108

òåëíî ëå÷åíèå, íÿìàò ïðàâî íà äîìàøåí îòïóñê ïî âðåìå íà ïåðèîäà, îïðåäåëåí çà ëå÷åíèåòî èì îò ñúäà.

ÁÕÊ óñòàíîâè, ÷å â íÿêîè îò áîëíèöèòå áëèçî åäíà òðåòà îò íàñòà-

íåíèòå çà ëå÷åíèå ñà â äîìàøåí îòïóñê (òàêàâà å ïðàêòèêàòà â ÄÏÁ – Íîâè Èñêúð, è ÎÄÏÇÑ – Ðóñå). Â òåçè ñëó÷àè îñòàâàò îòêðèòè âúïðîñè-òå êàê ñå îïðåäåëÿò ëåêàðñòâîäåíÿò, õðàíîäåíÿò è ëåãëîäåíÿò íà áîëåí â òåçè îòäåëåíèÿ è êàê ñå îò÷èòàò ðàçõîäèòå ïî âñè÷êè òåçè êðèòåðèè: ëåêàðñòâîäåí, ëåãëîäåí, õðàíîäåí â ñ÷åòîâîäíàòà äîêóìåíòàöèÿ íà áîëíèöèòå è äèñïàíñåðèòå.

8.5. Âúíøåí âèä íà ïàöèåíòèòå Âàæåí åëåìåíò îò îòíîøåíèåòî íà ïåðñîíàëà êúì ïàöèåíòèòå å

îáùèÿò âúíøåí âèä íà ïàöèåíòèòå è òÿõíàòà õèãèåíà. Èçñëåäîâàòåëèòå íà ÁÕÊ óñòàíîâèõà, ÷å â ìíîãî îò ïîñåòåíèòå ëå÷åáíè çàâåäåíèÿ áîëíè-òå íå èçãëåæäàò äîáðå è èìàò ïðîáëåìè ñ ïîääúðæàíåòî íà ëè÷íàòà ñè õèãèåíà è ÷èñòîòàòà íà äðåõèòå. Ïîäîáíè ñëó÷àè èçñëåäîâàòåëèòå íà ÁÕÊ íàáëþäàâàõà â ÄÏÁ – Ïàòàëåíèöà, ÄÏÁ – Öàðåâ áðîä, è ÄÏÁ – Áÿ-ëà. Îñîáåíî äðàñòè÷åí â òîâà îòíîøåíèå å ñëó÷àÿò â ÄÏÁ – Ïàòàëåíèöà, êúäåòî â îñòðî æåíñêî îòäåëåíèå èçñëåäîâàòåëèòå íà ÁÕÊ óñòàíîâèõà, ÷å íÿêîè îò æåíèòå, êîèòî âèäèìî íå áÿõà â ñúñòîÿíèå äà ñå ãðèæàò çà ñåáå ñè, èçãëåæäàõà íåóãëåäíî è èìàõà íåïðèÿòíà òåëåñíà ìèðèçìà. Â ðàçãîâîðèòå ñ ïåðñîíàëà íà òàçè áîëíèöà ñòàíà ÿñíî, ÷å òîé íå âúçïðè-åìà êàòî ÷àñò îò ñâîèòå çàäúëæåíèÿ äà îêàçâà ïîìîù íà ïàöèåíòèòå, êîèòî íå ñà êðèòè÷íè êúì ñâîÿòà õèãèåíà è/èëè ñà èçãóáèëè õèãèåííè-òå ñè íàâèöè.

Ðàçáèðà ñå, ñòîè è âúïðîñúò çàùî â ÄÏÁ áîëíèòå ñà ïðèíóäåíè

ñàìè äà ñå ãðèæàò çà ÷èñòîòàòà íà ñâîèòå äðåõè è áåëüî. Òîâà å íàé-ìàëêîòî íåóìåñòíî, äîðè àáñóðäíî, êàòî ñå èìà ïðåäâèä ñúñòîÿíèåòî íà íÿêîè îò ïàöèåíòèòå è òÿõíàòà íåêðèòè÷íîñò ïî îòíîøåíèå íà ëè÷íàòà èì õèãèåíà. Ëèïñàòà íà îðãàíèçèðàíî ïðàíå íà äðåõèòå íà ïàöèåíòèòå ïîñòàâÿ ðåäèöà ïðîáëåìè è îò ìîðàëíî åñòåñòâî. Äîêîëêî å ðåàëíî ïàöèåíò, íàñòàíåí çà ëå÷åíèå â ïñèõèàòðè÷íî çàâåäåíèå â òåæúê ïñèõîòè÷åí åïèçîä, äà å â ñúñòîÿíèå ñàì äà ñå ãðèæè çà õèãèå-íàòà ñè è äà ïîääúðæà ÷èñòîòàòà íà äðåõèòå ñè? Ïðàêòèêàòà ïîêàçâà, ÷å ìíîãî îò ïàöèåíòèòå íå ìîãàò äà ðàç÷èòàò íà ñâîèòå áëèçêè, êîèòî ÷åñòî îòêàçâàò äà ïîåìàò ãðèæàòà çà òÿõ è ñìÿòàò íàñòàíÿâàíåòî çà ëå÷åíèå â ïñèõèàòðè÷íî çàâåäåíèå êàòî ðåøåíèå íà ãîëÿìà ÷àñò îò ñâîèòå ïðîáëåìè. Íàñòàíåíèòå çà ëå÷åíèå â ÄÏÁ, êîèòî ñà â ñúñòîÿíèå


109 109

äà èçïåðàò äðåõèòå ñè, íàé-÷åñòî ïåðàò íà ðúêà â óìèâàëíèöèòå â ïðåääâåðèåòî íà òîàëåòíèòå. Íå ñà ïðåäâèäåíè ìåñòà, êúäåòî ìîãàò äà îñòàâÿò äðåõèòå ñè äà èçñúõíàò. Ïîâå÷åòî îò ïàöèåíòèòå èçïîëçâàò ðåøåòêèòå íà ïðîçîðöèòå èëè òàáëèòå íà ëåãëàòà ñè çà ïðîñòîð. Âîäà-òà ñå îòòè÷à íàïðàâî íà ïîäà, êàòî îáðàçóâà ãîëåìè ëîêâè, êîåòî ïðà-âè îùå ïî-ïîòèñêàùè è áåç òîâà íåóþòíèòå ñòàè â ëå÷åáíèòå çàâåäå-íèÿ (ÄÏÁ – Ðàäíåâî, ÄÏÁ – Ñåâëèåâî, ÄÏÁ – Êàðëóêîâî, ÄÏÁ – Öàðåâ áðîä).

Ïðèìåð çà äîáðà ïðàêòèêà â ïîñîêà ðàçðåøàâàíå íà òîçè ïðîáëåì å

ÄÏÁ – Öåðîâà êîðèÿ, êúäåòî áîëíèòå â ðåõàáèëèòàöèîííîòî îòäåëåíèå ðàçïîëàãàò ñ ïåðàëíÿ, êîÿòî ìîãàò äà ïîëçâàò ñ àñèñòåíöèÿòà íà ìåäè-öèíñêèòå ñåñòðè. Òðÿáâà äà ñå îòáåëåæè, ÷å òîâà å ïðàêòèêà ñàìî â îò-äåëåíèåòî ñ áîëíè, íà êîèòî ñêîðî ïðåäñòîè èçïèñâàíå. Â ñúùîòî âðåìå òîâà å åäèíñòâåíàòà áîëíèöà â ñòðàíàòà, â êîÿòî âñè÷êè áîëíè áÿõà îá-ëå÷åíè â áîëíè÷íè ïèæàìè. Îáÿñíåíèåòî íà ïåðñîíàëà áåøå, ÷å ïî òîçè íà÷èí å ïî-ëåñíî äà ñå ïîääúðæà ÷èñòîòàòà íà äðåõèòå íà ïàöèåíòèòå (íåùî, êîåòî å ó÷óäâàùî íà ôîíà íà äîáðèòå ðåõàáèëèòàöèîííè ïðîã-ðàìè, òðóäîâà òåðàïèÿ, ãðóïîâà òåðàïèÿ, êîèòî ñå ïðèëàãàò â ÄÏÁ – Öåðîâà êîðèÿ, è î÷åâèäíàòà àíãàæèðàíîñò íà ïåðñîíàëà çà áëàãîïîëó-÷èåòî íà íàñòàíåíèòå çà ëå÷åíèå ïàöèåíòè).

8.6. Ëè÷íè âåùè Èçñëåäîâàòåëèòå íà ÁÕÊ óñòàíîâèõà, ÷å ñúùåñòâåí ïðîáëåì çà

ïîâå÷åòî îò áîëíèöèòå â ñòðàíàòà å îñèãóðÿâàíåòî íà ïðîñòðàíñòâî çà ñúõðàíåíèå íà ëè÷íèòå âåùè íà áîëíèòå ïî âðåìå íà ïðåñòîÿ èì â ëå÷åáíîòî çàâåäåíèå (èçêëþ÷åíèå â òîâà îòíîøåíèå ñà ÄÏÁ – Êúð-äæàëè, è ÄÏÁ – Öåðîâà êîðèÿ, êúäåòî ãàðäåðîá÷åòàòà ñà íàäïèñàíè, è ÄÏÁ – Êàðâóíà). Íà ïîâå÷åòî ìåñòà áîëíèòå ðàçïîëàãàò ñàìî ñ áîë-íè÷íè øêàô÷åòà, êîèòî ÷åñòî íå ñå çàòâàðÿò. Â òÿõ ìîãàò äà áúäàò ïðèáðàíè ñàìî íÿêîè òîàëåòíè ïðèíàäëåæíîñòè è õðàíà. Áîëíèòå ñúõðàíÿâàò ëè÷íèòå ñè âåùè – äðåõè è îáóâêè, â êóôàðè è ñàêîâå ïîä ëåãëàòà. Â íÿêîè îò ëå÷åáíèòå çàâåäåíèÿ (ÄÏÁ – Ïàòàëåíèöà, ÄÏÁ – Áÿëà, ÄÏÁ – Íîâè Èñêúð, ÄÏÁ – Ëîâå÷, ÎÄÏÇÑ – Âðàöà, è ò.í.) áîë-íè÷íèòå øêàô÷åòà â ñòàèòå íå îòãîâàðÿò íà áðîÿ íà íàñòàíåíèòå â ñòàÿòà ïàöèåíòè.

Â ÄÏÁ – Íîâè Èñêúð, ñàíèòàðèòå â îñòðî ìúæêî îòäåëåíèå íå ðàç-

ïîëàãàõà ñúñ ñòàÿ è ñúõðàíÿâàõà ñâîèòå ëè÷íè âåùè â åäíà îò ñòàèòå íà áîëíèòå, êúäåòî áÿõà çàêëþ÷èëè òðè ãàðäåðîá÷åòà. Ïîðàäè òàçè ïðè-


110 110

÷èíà ïðè âñÿêî ïîåìàíå íà ñìÿíà èëè íàïóñêàíå íà ñìÿíà ñàíèòàðèòå ñå ïðåîáëè÷àò â ïðèñúñòâèåòî íà áîëíèòå.

Ìàêàð ÷å ïîâå÷åòî îò ëå÷åáíèòå çàâåäåíèÿ èçèñêâàò îò ñâîèòå

ïàöèåíòè äà ñè íîñÿò òîàëåòíè ïðèíàäëåæíîñòè îùå ïðè ïîñòúïâà-íåòî, ÷åñòà ïðàêòèêà å ïåðñîíàëúò äà ðàçäàâà ñàïóíè è ÷åòêè çà çúáè íà òåçè îò òÿõ, êîèòî íå ðàçïîëàãàò ñ òàêèâà. Ïîðàäè ñúîáðàæåíèÿ çà ñèãóðíîñò â îñòðèòå ìúæêè îòäåëåíèÿ íå ñå äîïóñêà ñúõðàíÿâàíåòî íà ðåæåùè ïðåäìåòè è ïî-ñïåöèàëíî íà ñàìîáðúñíà÷êè. Òå ñå ñúõðà-íÿâàò îò ìåäèöèíñêèòå ñåñòðè â ìàíèïóëàöèîííèòå – íàäïèñàíè ïî-èìåííî, è ñå ðàçäàâàò íà ïðèòåæàòåëèòå èì â äíèòå çà áðúñíåíå. Áîëíèòå, êîèòî íå ñà â ñúñòîÿíèå äà ñå áðúñíàò ñàìè, ïîëçâàò ïî-ìîùòà íà ñàíèòàðè â îòäåëåíèåòî (ÄÏÁ – Öåðîâà êîðèÿ, ÄÏÁ – Ñåâ-ëèåâî, ÄÏÁ – Ðàäíåâî, ÄÏÁ – Êàðëóêîâî, ÄÏÁ – Öàðåâ áðîä, ÄÏÁ – Êúðäæàëè, ÄÏÁ – Ëîâå÷, ÄÏÁ – Áÿëà).

Â íÿêîè îò áîëíèöèòå áîëíèòå ïîëó÷àâàõà è äðåõè, íàé-÷åñòî îò

äàðåíèÿ (ÄÏÁ – Ñåâëèåâî, ÄÏÁ – Áÿëà, ÄÏÁ – Ðàäíåâî, ÄÏÁ – Öåðîâà êîðèÿ). ÄÏÁ – Öåðîâà êîðèÿ, èçñëåäîâàòåëèòå íà ÁÕÊ ïîñåòèõà øèâàø-êà ðàáîòèëíèöà, êúäåòî äðåõèòå, ïîëó÷åíè îò äàðåíèÿ, ñå ïðèãàæäàõà çà óïîòðåáà, êàòî èì ñå ïðèøèâàõà êîï÷åòà, çàøèâàõà ñå, ïðåêðîÿâàõà è ò.í. Ñòàíà ÿñíî, ÷å ðàçïðîñòðàíåíà ïðàêòèêà å áîëíèòå äà ïîëó÷àâàò äðåõè îò ëå÷åáíîòî çàâåäåíèå, òúé êàòî æèâåÿò â êðàéíà áåäíîñò è íå ðàçïîëàãàò ñúñ ñîáñòâåíè.

8.7. Ïðàâî íà ãëàñóâàíå Ãîäèíàòà íà ïîñåùåíèÿòà íà èçñëåäîâàòåëèòå íà ÁÕÊ – 2005 ã., â

ÄÏÁ áå ãîäèíà íà èçáîðè. Ïîñëåäíèÿò ïàðàãðàô îò ãëàâàòà, ïîñâåòåíà íà ïðàâàòà íà ïàöèåíòèòå, ðàçãëåæäà ïðàâîòî íà ãëàñóâàíå. Ïî âðåìå íà ñâîåòî ïîñåùåíèå â ÄÏÁ – Ðàäíåâî, íà 21.06.2005 ã. èçñëåäîâàòåëèòå íà ÁÕÊ óñòàíîâèõà ãðóáî íàðóøåíèå íà êîíñòèòóöèîííèòå ïðàâà íà íÿêîè áúëãàðñêè ãðàæäàíè, íàñòàíåíè íà ëå÷åíèå â áîëíèöàòà. Õðîíî-ëîãè÷íîòî ïðîñëåäÿâàíå íà ñúáèòèÿ î÷åðòàâà ñëåäíèòå âàæíè ìîìåíòè:

1. Íà 3.06.2005 ã. ä-ð Òîëåâ å èçäàë çàïîâåä, ñ êîÿòî âúâ âñÿêî îò äå-âåòòå áîëíè÷íè îòäåëåíèÿ íàçíà÷àâà òðè÷ëåííè êîìèñèè îò ïñèõèàòðè çà èçâúðøâàíå íà ïðåöåíêà êîè îò ïàöèåíòèòå èìàò „ïñèõè÷íà ïðè-ãîäíîñò” äà ó÷àñòâàò â ïðåäñòîÿùèòå èçáîðè.

2. Íà 15.06.2005 ã. îïðåäåëåíàòà êîìèñèÿ çà ïúðâî ìúæêî îòäåëåíèå

å èçâúðøèëà ïðåöåíêà çà ïñèõè÷íà ïðèãîäíîñò íà íàñòàíåíèòå 64 ïàöè-


111 111

åíòè äà ó÷àñòâàò â èçáîðèòå. Ñúãëàñíî ðåçóëòàòèòå îò ïðåöåíêàòà äåñåò îò ïàöèåíòèòå ùÿõà äà áúäàò äîïóñíàòè çà ó÷àñòèå â èçáîðèòå. Â ëè÷-íèòå äåëà íà òåçè, êîèòî íÿìà äà áúäàò äîïóñíàòè äà ó÷àñòâàò â èçáî-ðèòå, å ïîñòàâåí ïðàâîúãúëåí ïå÷àò, íà êîéòî ïèøå: „Íÿìà ïñèõè÷íà ïðèãîäíîñò çà ó÷àñòèå â èçáîðèòå ïîðàäè âëîøåíî ïñèõè÷íî ñúñòîÿíèå.”

Ä-ð Òîëåâ ñå ïîçîâàâà íà ÷ë. 33 ÇÈÍÏ, ñúãëàñíî êîéòî å íåîáõîäè-

ìî äà ñå ñúñòàâÿò èçáèðàòåëíè ñïèñúöè. Òåêñòúò íà ÷ë. 33 íå çàäúëæà-âà äèðåêòîðà íà ÄÏÁ – Ðàäíåâî, äà íàçíà÷àâà êîìèñèè çà ïðåöåíêà íà ïñèõè÷íàòà ïðèãîäíîñò íà ïàöèåíòèòå äà ó÷àñòâàò â èçáîðè. Òåçè îò ïàöèåíòèòå, êîèòî íå ñà ïîä çàïðåùåíèå, áè òðÿáâàëî äà áúäàò äîïóñ-íàòè äà ó÷àñòâàò â èçáîðèòå, êàêâàòî å ïðàêòèêàòà â ÄÏÁ – Êúðäæàëè, íàïðèìåð.


112 112

9. Ïåðñîíàë

Êà÷åñòâîòî íà ãðèæèòå è óñëóãèòå, ïðåäëàãàíè âúâ âñÿêà ïñèõèàòðè÷-

íà áîëíèöà ïðÿêî çàâèñè êàêòî îò êâàëèôèêàöèÿòà íà ïîìàãàùèòå ïðîôå-ñèîíàëèñòè, êîèòî ãè ïðåäîñòàâÿò, òàêà è îò òÿõíàòà ìîòèâàöèÿ çà ðàáîòà. Ïîðàäè òàçè ïðè÷èíà â ñâîåòî èçñëåäâàíå íà ïñèõèàòðè÷íèòå èíñòèòóöèè â Áúëãàðèÿ ÁÕÊ îòäåëè ñïåöèàëíî âíèìàíèå íà ïåðñîíàëà èì.

Äâà ñà îñîáåíî àêòóàëíèòå ïðîáëåìè, êîèòî ÁÕÊ êîíñòàòèðà ïî îò-

íîøåíèå íà ïåðñîíàëà â ïñèõèàòðè÷íèòå èíñòèòóöèè. Ïúðâèÿò îò òÿõ ñå îòíàñÿ äî ëèïñàòà íà äîñòàòú÷íî êâàëèôèöèðàí ìåäèöèíñêè ïåðñî-íàë – ïðåäèìíî ñïåöèàëèçèðàíè ïñèõèàòðè÷íè ñåñòðè, íî íà ìåñòà èìà è îñòðà íóæäà îò ëåêàðè. Âòîðèÿò å ñâúðçàí ñ èçêëþ÷èòåëíî íèñêèòå òðóäîâè âúçíàãðàæäåíèÿ íà ïðîôåñèîíàëèñòèòå, ïðåäëàãàùè ïñèõè÷-íîçäðàâíà ãðèæà.

Àäåêâàòíîòî ñúîòíîøåíèå ìåæäó ïàöèåíòèòå è ïåðñîíàëà, êîéòî

ïîëàãà ãðèæè çà òÿõ, å åäèí îò îñíîâíèòå ôàêòîðè, êîèòî âëèÿÿò âúðõó êà÷åñòâîòî íà ïðåäëàãàíàòà ãðèæà. Äîñêîðî â ñòðàíàòà íÿìàøå íîðìà-òèâíà óðåäáà, êîÿòî äà âúâåæäà èçèñêâàíèÿ ñïðÿìî áðîÿ íà ìåäèöèíñ-êèÿ è îáñëóæâàùèÿ ïåðñîíàë â ïñèõèàòðè÷íèòå îòäåëåíèÿ. Ïðåç 2004 ã. ãîäèíà ñ Íàðåäáà ¹ 24 îò 7.07.2004 ã.íà ÌÇ áå óòâúðäåí ìåäèöèíñêèÿò ñòàíäàðò ïî ïñèõèàòðèÿ, êîéòî ðåãëàìåíòèðà áðîÿ íà ìåäèöèíñêèÿ ïåðñîíàë â ïñèõèàòðè÷íèòå îòäåëåíèÿ ñïðÿìî áîëíè÷íèòå ëåãëà â îò-äåëåíèåòî è íåãîâèÿ êëèíè÷åí ïðîôèë.

Ñïîðåä òîçè ñòàíäàðò â îòäåëåíèÿòà çà àêòèâíî ëå÷åíèå ïðè 45 ëåãëà

ñå èçèñêâàò ìèíèìóì òðèìà ëåêàðè è 15 ìåäèöèíñêè ñåñòðè, áðîÿò íà ñàíèòàðèòå ñå îïðåäåëÿ ñïðÿìî áðîÿ íà ìåäèöèíñêèòå ñåñòðè â ñúîòíî-øåíèå 1:1,5. Â „ðåõàáèëèòàöèîííèòå” îòäåëåíèÿ ïðè 45 ëåãëà èçèñêâàíè-ÿò ïåðñîíàë å ìèíèìóì òðèìà ëåêàðè è ïåò ìåäèöèíñêè ñåñòðè; ïðè ñà-ìîñòîÿòåëåí 24-÷àñîâ ãðàôèê çà äåæóðñòâà – äåâåò ìåäèöèíñêè ñåñòðè. Áðîÿò íà ñàíèòàðèòå â òåçè îòäåëåíèÿ îòíîâî ñå îïðåäåëÿ îò áðîÿ íà ìå-äèöèíñêèòå ñåñòðè â ñúîòíîøåíèå 1:1.

Â ñòàöèîíàðíèÿ áëîê áðîÿò íà ëåêàðèòå ñå îïðåäåëÿ îò ñúîòíîøåíè-

åòî íà áîëíèòå ñ ðàçëè÷íà ñòåïåí íà çàâèñèìîñò îò ãðèæè è áðîÿ íà ëåã-ëàòà. Âñÿêî îòäåëåíèå ñå ðúêîâîäè îò íà÷àëíèê-îòäåëåíèå. Ùàòúò âêëþ÷âà îùå åäèí ïñèõîëîã íà 50 áîëíè, ñîöèàëåí ðàáîòíèê íà 50 äî 100


113 113

áîëíè, ïñèõîòåðàïåâòè, òðóäîòåðàïåâòè, ìåäèöèíñêè ñåñòðè è ñàíèòàðè, ÷èÿòî äåéíîñò ñå îïðåäåëÿ îò äëúæíîñòíèòå èì õàðàêòåðèñòèêè.

Òðóäíî å äà ñå îïðåäåëè äàëè å ñïàçåí ñòàíäàðòúò çà îñèãóðåíîñò ñ

ïåðñîíàë â îòäåëíèòå ïñèõèàòðè÷íè çàâåäåíèÿ, çàùîòî ìíîãî îò îòäå-ëåíèÿòà ðàçïîëàãàò ñ ðàçëè÷åí íà áðîé ëåãëà (ðàçëè÷åí îò òîçè â ñòàí-äàðòà). Îñâåí òîâà òåêñòúò, ñïîðåä êîéòî „â ñòàöèîíàðíèÿ áëîê áðîÿò íà ëåêàðèòå ñå îïðåäåëÿ îò ñúîòíîøåíèåòî íà áîëíèòå ñ ðàçëè÷íà ñòå-ïåí íà çàâèñèìîñò îò ãðèæè è áðîÿ íà ëåãëàòà”, äàâà âúçìîæíîñò çà ðàçëè÷íè òúëêóâàíèÿ.

Òàêà íàïðèìåð â ÄÏÁ – Êàðëóêîâî, ïðè êàïàöèòåò íà ñòàöèîíàðà

îò 250 ëåãëà, êâàëèôèöèðàíèÿò ìåäèöèíñêè ïåðñîíàë å 45 äóøè, 13 îò êîèòî ñà ñïåöèàëèñòè ñ âèñøå ìåäèöèíñêî îáðàçîâàíèå. Êëèíè÷íèÿò ïðîôèë íà áîëíèöàòà âêëþ÷âà ñåäåì îòäåëåíèÿ:

1. ìúæêî îòäåëåíèå çà ëå÷åíèå íà îñòðè ïñèõîçè è çàâèñèìîñòè – 40 ëåãëà,

2. ìúæêî îòäåëåíèå çà ñðåäíîñðî÷íî ëå÷åíèå íà òåæêè ïñèõîçè – 25 ëåãëà,

3. æåíñêî îòäåëåíèå çà êðàòêîñðî÷íî ëå÷åíèå íà îñòðè ïñèõîçè è çàâèñèìîñòè – 40 ëåãëà,

4. æåíñêî îòäåëåíèå çà ëå÷åíèå íà òåæêè ïñèõîçè – 25 ëåãëà, 5. ãåðîíòîëîãè÷íî îòäåëåíèå – 40 ëåãëà, 6. îòäåëåíèå çà çàâèñèìè êúì àëêîõîë è ÏÀÂ – 40 ëåãëà, 7. îòäåëåíèå òèï „îáùåæèòèå” – 40 ëåãëà. ßñíî å, ÷å áðîÿò íà ëåêàðèòå å ïî-ìàëúê â ñðàâíåíèå ñ èçèñêâàíè-

ÿòà, îïèñàíè â ñòàíäàðòà. Îùå ïî-êðèòè÷íî å ïîëîæåíèåòî ïî îòíîøå-íèå íà áðîÿ íà ìåäèöèíñêèòå ñåñòðè â îòäåëåíèÿòà. Â ÄÏÁ – Êàðëóêî-âî, ìåäèöèíñêèòå ñåñòðè ñà åäâà 32, êàòî ïî ñòàíäàðò ñàìî çà äâåòå îò-äåëåíèÿ çà êðàòêîñðî÷íî ëå÷åíèå íà êðàòêîñðî÷íè ïñèõîçè ñå èçèñêâà ùàò çà 30 ìåäèöèíñêè ñåñòðè.

Îùå ïî-ñåðèîçíî å ïîëîæåíèåòî â ÄÏÁ – Áÿëà, êúäåòî î÷åâèäíî

ïðîáëåìúò ñ ëèïñàòà íà êâàëèôèöèðàí ìåäèöèíñêè ïåðñîíàë õðîíèôè-öèðà. Ñïîðåä ñïðàâêèòå, ïðåäîñòàâåíè íà ÁÕÊ îò ðúêîâîäñòâîòî, â áîëíèöàòà ðàáîòÿò äåñåò ñïåöèàëèñòè ñ âèñøå ìåäèöèíñêî îáðàçîâà-íèå, à ñïåöèàëèñòèòå ñúñ ñðåäíî ìåäèöèíñêî îáðàçîâàíèå ñà åäâà 40 – ïðè êàïàöèòåò íà ñòàöèîíàðà 290 ëåãëà.


114 114

Îò ïðåäîñòàâåíèòå íà ÁÕÊ ñïðàâêè íà ùàòíèòå ðàçïðåäåëåíèÿ è êëèíè÷åí ïðîôèë íà ïñèõèàòðè÷íèòå çàâåäåíèÿ å âèäíî, ÷å ÄÏÁ – Êúð-äæàëè, è ÄÏÁ – Öàðåâ áðîä, îòãîâàðÿò ïðèáëèçèòåëíî òî÷íî íà èçèñê-âàíèÿòà â ïñèõèàòðè÷íèÿ ñòàíäàðò ïî îòíîøåíèå íà ìåäèöèíñêèÿ ïåð-ñîíàë (êàòî áðîé).

Ïîâñåìåñòåí å ïðîáëåìúò ñ ëèïñàòà íà êëèíè÷íè ïñèõîëîçè è ñî-

öèàëíè ðàáîòíèöè â ëå÷åáíèòå çàâåäåíèÿ. Íàé-÷åñòî òîâà ñå îáÿñíÿâà ñ ëèïñàòà íà ùàò è íà ñðåäñòâà, ñ êîèòî òîé äà áúäå ïîêðèò. Ïî-çàäúëáî-÷åíîòî îáÿñíåíèå ñå êðèå â ñêåïòè÷íîòî îòíîøåíèå íà ïñèõèàòðèòå êúì ñïåöèàëèñòèòå îò îñòàíàëèòå ïîìàãàùè ïðîôåñèè è òîâà, ÷å òå òðóäíî äîïóñêàò êàêòî ïñèõîëîçè, òàêà è ñîöèàëíè ðàáîòíèöè â ìåæ-äóäèñöèïëèíàðíèòå òåðàïåâòè÷íè åêèïè. Â ïîâå÷åòî ïñèõèàòðè÷íè áîëíèöè â ñòðàíàòà âñå îùå ãîñïîäñòâà áèîëîãè÷íèÿò ïñèõèàòðè÷åí ïîäõîä, êîéòî îãðàíè÷àâà èíäèâèäóàëíèÿ ïëàí çà ëå÷åíèå äî ìåäèêà-ìåíòîçíè èíòåðâåíöèè.

Âàæåí ïðîáëåì â ñïåöèàëèçèðàíàòà ïñèõèàòðè÷íà ïîìîù â ñòðà-

íàòà ñå îêàçâà è ëèïñàòà íà ñïåöèàëèçèðàíî îáðàçîâàíèå çà ïñèõèàò-ðè÷íè ìåäèöèíñêè ñåñòðè. Ãëàâíèòå ñåñòðè â ïîâå÷åòî áîëíèöè ñïîäå-ëèõà, ÷å òîâà îñîáåíî ìíîãî çàòðóäíÿâà ðàáîòàòà â îòäåëåíèÿòà è çà-íèæàâà êà÷åñòâîòî íà ãðèæàòà çà áîëíèÿ.

Âñåîáùî å ìíåíèåòî, ÷å ïîïðèùåòî íà ïñèõèàòðè÷íàòà ìåäèöèíñêà

ñåñòðà íå å îñîáåíî æåëàíî ñðåä ìåäèöèíñêèòå ñåñòðè: ïúðâî çàùîòî ñåñòðèòå, êîèòî íå ðàáîòÿò â ïñèõèàòðè÷íî çàâåäåíèå, ñòðàäàò îò ïðåä-ðàçñúäúöè ïî îòíîøåíèå íà ïñèõè÷íàòà áîëåñò è ïîðàäè èçêëþ÷èòåëíî íèñêîòî çàïëàùàíå.

Â ìîìåíòà îáó÷åíèåòî íà êàäðè çà ïñèõèàòðè÷íàòà ñèñòåìà ñå èç-

âúðøâà îò ïåò êàòåäðè ïî ïñèõèàòðèÿ êúì ìåäèöèíñêèòå óíèâåðñèòå-òè â ñòðàíàòà, â íÿêîëêî êàòåäðè ïî ïñèõîëîãèÿ è ñîöèàëíà ïåäàãîãèêà â äðóãè óíèâåðñèòåòè è ïî ñïåöèàëíîñòòà „Êëèíè÷íà ïñèõîëîãèÿ è êëèíè÷íà ñîöèàëíà ðàáîòà” â Íîâ áúëãàðñêè óíèâåðñèòåò â ñúòðóäíè-÷åñòâî ñ Ìåäèöèíñêè óíèâåðñèòåò â Ñîôèÿ.

Ïðîãðàìèòå çà îáó÷åíèå è ñïåöèàëèçàöèÿ íå ñà ñòàíäàðòèçèðàíè è

âñÿêà îò îáó÷èòåëíèòå èíñòèòóöèè ïðåäëàãà çíàíèÿ è êîìïåòåíòíîñòè ïî ñâîé èçáîð. Ñ èçêëþ÷åíèå íà íÿêîëêî ïðîãðàìè, ëèïñâà àêöåíò âúð-õó ðàçâèòèåòî íà êëèíè÷íè óìåíèÿ. Íÿìà ïðîãðàìà çà ñèñòåìíî ñëåääèïëîìíî îáó÷åíèå ïî ïñèõèàòðèÿ íà ìåäèöèíñêè ñåñòðè, ÷ðåç êî-


115 115

ÿòî ñåñòðè ñ îáù ïðîôèë íà êîìïåòåíòíîñò äà ñå ïðîôèëèðàò êàòî ïñè-õèàòðè÷íè ñåñòðè.

Ïðîôèëèðàíåòî â êîìïåòåíòíîñòèòå íà ìåäèöèíñêèòå ñåñòðè å íà-

ëîæèòåëíî îùå â ó÷åáíèòå çàâåäåíèÿ. Ïñèõèàòðè÷íàòà ìåäèöèíñêà ñåñòðà òðÿáâà äà å îáó÷åíà â ìíîãî ñïåöèôè÷íè êîìïåòåíòíîñòè è óìå-íèÿ â ñðàâíåíèå ñúñ îñòàíàëèòå ìåäèöèíñêè ñåñòðè. Òîâà ñå íàëàãà îò ñïåöèôè÷íèòå íóæäè è ïîòðåáíîñòè íà òåõíèòå ïàöèåíòè. Æåëàòåëíî å ïñèõèàòðè÷íèòå ñåñòðè äà èìàò óìåíèÿ â ñúçäàâàíå íà âðúçêà íà äîâå-ðèå ñúñ ñâîèòå ïàöèåíòè, äà ñà ñïîñîáíè íà àäåêâàòíà ðåààêöèÿ â ñèòó-àöèè íà êðèçà – óìåíèÿ, êîèòî íà ïðúâ ïîãëåä ñà âçàèìíîèçêëþ÷âàùè ñå – ñåñòðàòà, êîÿòî å äîâåðåíî ëèöå íà ïàöèåíòà, äà ó÷àñòâà â èíòåð-âåíöèè ïî ôèêñèðàíåòî ìó.

Ïî âðåìå íà ïîñåùåíèÿòà â ïñèõèàòðè÷íèòå çàâåäåíèÿ â ñòðàíàòà

ÁÕÊ íàó÷è çà êóðñîâå çà ñëåääèïëîìíà êâàëèôèêàöèÿ íà ïñèõèàòðè÷íè ìåäèöèíñêè ñåñòðè, îðãàíèçèðàíè îò Ìåäèöèíñêà àêàäåìèÿ è Íîâ áúë-ãàðñêè óíèâåðñèòåò. Ó÷åáíèòå ïðîãðàìè íà òåçè êóðñîâå âêëþ÷âàò ðàç-ëè÷íè äèñöèïëèíè, ñïîìàãàùè çà ðàçâèòèåòî íà âàæíè êîìïåòåíòíîñ-òè, êîèòî áèõà ïîâèøèëè çíà÷èòåëíî êà÷åñòâîòî íà ñåñòðèíñêàòà ãðè-æà, íî ñà òðóäíî ïðèëîæèìè â áîëíè÷íè óñëîâèÿ. Îïòèìèñòè÷íîòî îáà÷å å, ÷å òåçè êóðñîâå ñïîñîáñòâàò çà ñúçäàâàíåòî íà ïðîôåñèîíàëíàòà èäåíòè÷íîñò íà ñúñëîâèåòî, êàêòî è âúâåæäàò íîâ, íå ÷èñòî ìåäèöèíñ-êè ïîäõîä êúì ëå÷åíèåòî íà ïñèõèàòðè÷íèòå áîëåñòè, ðàçâèâàò ÷óâñò-âèòåëíîñò è óìåíèÿ â îáëàñòòà íà ïñèõîñîöèàëíàòà ðåõàáèëèòàöèÿ.

Ëå÷åáíèòå çàâåäåíèÿ, êúäåòî ïåðñîíàëúò å íàñúð÷àâàí äà ñå ðàçâè-

âà ïðîôåñèîíàëíî ÷ðåç ñïåöèàëèçàöèè è êóðñîâå, âêëþ÷èòåëíî è â ÷óæáèíà, ïðåäëàãàò âèäèìî ïî-äîáðè óñëóãè â ñðàâíåíèå ñ îñòàíàëèòå.

Â ÎÄÏÇÑ – Ðóñå, ëåêàðè è äðóãè ñïåöèàëèñòè ñà íàñúð÷àâàíè äà

ó÷àñòâàò â ìåæäóíàðîäíè êîíôåðåíöèè â îáëàñòòà íà ïñèõèàòðèÿòà. Ïîòðåáèòåëè íà óñëóãèòå íà äèñïàíñåðà è ñïåöèàëèñòè ó÷àñòâàò â îáó-÷åíèÿ â ðàçëè÷íè åâðîïåéñêè äúðæàâè.

Â ÄÏÁ – Öåðîâà êîðèÿ, ÷àñò îò ìåäèöèíñêèÿ ïåðñîíàë å ïîñåòèë è å

áèë îáó÷åí â êëèíèêà çà ïñèõè÷íî çäðàâå â Øâåéöàðèÿ. Òîâà å åäèíñòâå-íàòà áîëíèöà â ñòðàíàòà, â êîÿòî áåøå ñúîáùåíî, ÷å ìåäèöèíñêèòå ñåñò-ðè èãðàÿò ðîëÿòà è íà êîîðäèíàòîð íà ñëó÷àÿ. Ãëàâíàòà ìåäèöèíñêà ñåñ-òðà îáÿñíè, ÷å ñåñòðèòå ñà íàñúð÷àâàíè äà áúäàò äîâåðåíè ëèöà íà ïàöè-


116 116

åíòèòå, êîåòî èìà òåíäåíöèÿ äà ñå ïðåâúðíå â ñàìîñòîÿòåëíà ïðîãðàìà îò ãðèæè ïî ìîäåëà íà êëèíèêàòà, ñ êîÿòî èìàò äîãîâîðíè îòíîøåíèÿ.

Â ÄÏÁ – Êúðäæàëè, äâå ìåäèöèíñêè ñåñòðè ñà çàâúðøèëè êóðñ ïî

ïñèõèàòðè÷íî ñåñòðèíñòâî. Òå ðàçêàçàõà, ÷å ñà áèëè ñïåöèàëíî îáó÷åíè â ðàáîòà ñ îáùíîñòòà è ñúñ ñåìåéñòâàòà, íî ñïîäåëèõà, ÷å íîâîïðèäîáèòèòå óìåíèÿ ñà òðóäíî ïðèëîæèìè â óñëîâèÿòà íà áîëíè÷íàòà ïîìîù.

Â ÎÄÏÇÑ – Õàñêîâî, ÁÕÊ óñòàíîâè òðåâîæíàòà òåíäåíöèÿ íà âèñî-

êî òåêó÷åñòâî íà ñïåöèàëèçèðàí ìåäèöèíñêè ïåðñîíàë – ëåêàðè è ìå-äèöèíñêè ñåñòðè, êîèòî îòèâàò äà ðàáîòÿò â ÷óæáèíà.

9.1. Äåæóðñòâà Ëèïñàòà íà äîñòàòú÷íî êâàëèôèöèðàí ìåäèöèíñêè ïåðñîíàë âîäè

äî íÿêîè àáñóðäè ïðè ðàçïðåäåëÿíåòî è îòäàâàíåòî íà äåæóðñòâà. Ñëåä êðàÿ íà ðàáîòíèÿ äåí, êîåòî â ïîâå÷åòî ïñèõèàòðè÷íè çàâåäåíèÿ îçíà-÷àâà êúì 14 ÷, íà äåæóðñòâî â öÿëàòà áîëíèöà çàñòúïâà åäèí ëåêàð, à â îòäåëåíèÿòà îñòàâàò ïî åäíà ñåñòðà è åäèí ñàíèòàð (ÄÏÁ – Öàðåâ áðîä, ÎÄÏÇÑ – Ðóñå), êîåòî å â ïðîòèâîðå÷èå ñ óòâúðäåíèòå ïñèõèàòðè÷íè ñòàíäàðòè. Ïîðàäè àíãàæèðàíîñòòà íà ëåêàðèòå ñ äåéíîñòè â ñúäà, ÷åñ-òî è â ðàáîòíî âðåìå îòäåëåíèÿòà ôóíêöèîíèðàò â ðåæèì „äåæóðñòâî”.

Ìåäèöèíñêèòå ñåñòðè, êîèòî îñòàâàò íà äåæóðñòâî â îñòðèòå îòäå-

ëåíèÿ, ñà îáèêíîâåíî ïî åäíà â îòäåëåíèå, êîåòî ïðîòèâîðå÷è íà âå÷å ïðèåòèÿ ïñèõèàòðè÷åí ñòàíäàðò. Òîâà ñå îòðàçÿâà íàé-âå÷å íà îñèãóðÿ-âàíåòî íà íàäçîðèòå.

Â ÄÏÁ – Ëîâå÷, ÁÕÊ óñòàíîâè äâà ñìúðòíè ñëó÷àÿ çà åäíà íîù, îòðà-

çåíè â ðàïîðòíèòå òåòðàäêè íà ìåäèöèíñêèòå ñåñòðè, êàòî åäèíèÿò îò òÿõ â èçîëàòîðà, êîéòî å ñúñ ñïåöèàëåí ðåæèì íà íàáëþäåíèå. Â ðàçãîâîð ñ ìåäèöèíñêèòå ñåñòðè îò îòäåëåíèåòî ÁÕÊ óñòàíîâè, ÷å òå ñå ñòðàõóâàò çà ñîáñòâåíàòà ñè áåçîïàñíîñò ïî âðåìå íà äåæóðñòâî. Â ðàçãîâîðà äîðè íå ñå ïðîêðàäíà çàãðèæåíîñò çà ïàöèåíòèòå è òåõíèòå ïîòðåáíîñòè ïðåç íîùòà.

Çà ñúæàëåíèå ïðàêòèêàòà â ÄÏÁ – Ëîâå÷, íå å èçîëèðàí ñëó÷àé. Â

ÄÏÁ – Öàðåâ áðîä, ïàöèåíòèòå â îñòðî ìúæêî îòäåëåíèå ðàçêàçàõà, ÷å ìåäèöèíñêèòå ñåñòðè íå äàâàò íîùíè íàäçîðè. Ìàêàð è íà äåæóðñòâî, ñåñòðàòà íå èçëèçà îò ñòàÿòà ñè îñâåí àêî íå å ïîâèêàíà, íî è â òåçè ñëó-÷àè íåâèíàãè ñå îòçîâàâà.


117 117

Â ÎÄÏÇÑ – Äîáðè÷, ôèêñèðàí ïàöèåíò å óñïÿë äà èçáÿãà îò ñòàÿ çà ñïåöèàëíî íàáëþäåíèå, îáîðóäâàíà ñ äâóñòðàííî îãëåäàëî. Äåæóðíàòà ñåñòðà å ðàçáðàëà çà áÿãñòâîòî åäâà ñëåä êàòî ïàöèåíòúò å áèë èçâúí äèñïàíñåðà.

ÁÕÊ ñìÿòà, ÷å îñèãóðÿâàíåòî íà íàáëþäåíèå â ñòàèòå ÷ðåç êàìåðè

áè ïîâèøèëî åôåêòèâíîñòòà íà íàäçîðà è áè ñïîìîãíàëî çà íàìàëÿâàíå íà èíöèäåíòèòå â îòäåëåíèÿòà. Òàçè ïðàêòèêà âå÷å íàâëèçà â íÿêîè îò ëå÷åáíèòå çàâåäåíèÿ (ÎÄÏÇÑ – Âðàöà, ÎÄÏÇÑ – Ñîôèÿ, ÄÏÁ – Êúðäæà-ëè, ÄÏÁ – Êàðëóêîâî).

Âòîðèÿò âàæåí ïðîáëåì, íà êîéòî ñå íàòúêíàõà èçñëåäîâàòåëèòå íà

ÁÕÊ, å çàïëàùàíåòî íà ïåðñîíàëà è ñâúðçàíàòà ñ íåãî óäîâëåòâîðåíîñò. Íÿìà ñúìíåíèå, ÷å äîáðîòî çàïëàùàíå è ñîöèàëíàòà îñèãóðåíîñò ñà

ôàêòîðè, êîèòî ïîâèøàâàò ìîòèâàöèÿòà çà ðàáîòà íà ïåðñîíàëà, êîåòî áåçñïîðíî ñå îòðàçÿâà íà êà÷åñòâîòî íà ïðåäëàãàíèòå óñëóãè. Ïî âðåìå íà ñâîåòî âòîðî ïîñåùåíèå â ïñèõèàòðè÷íèòå áîëíèöè â ñòðàíàòà èçñ-ëåäîâàòåëèòå íà ÁÕÊ ñå ñðåùíàõà ñ ìàñîâîòî íåäîâîëñòâî íà ïñèõè÷-íîçäðàâíèòå ïðîôåñèîíàëèñòè îò ðàâíèùåòî íà òÿõíîòî çàïëàùàíå. Îñîáåíî ãíåâíî òå ðåàãèðàò íà óíèçèòåëíèòå ñïîðåä òÿõ íàäáàâêè çà âðåäåí òðóä („âðåäíè”), êîèòî âúçëèçàò íà 1,60 ëâ. íà ìåñåö. Åäíà îò ñåñòðèòå â ÄÏÁ – Ëîâå÷, ñ íîñòàëãèÿ ñè ñïîìíÿøå, êîãàòî „âðåäíèòå” ñà âúçëèçàëè íà 8 ëâ. íà ìåñåö.

Â ÄÏÁ – Öåðîâà êîðèÿ, ëåêàðèòå îïðåäåëèõà êàòî ïîäèãðàâêà

„âðåäíèòå“, êîèòî ñå èçïëàùàò çà òåõíèÿ òðóä. Òå ïðåäñòàâèõà ôèøîâå îò çàïëàòèòå íà ìåäèöèíñêèÿ è íåìåäèöèíñêèÿ ïåðñîíàë. Ãëàâíàòà ñåñ-òðà ñïîäåëè ìíåíèåòî ñè, ÷å çàðàäè íèñêîòî çàïëàùàíå ìëàäèòå ñïåöè-àëèñòè íå æåëàÿò äà ðàáîòÿò â áîëíèöèòå, êîåòî ñå îòðàçÿâà íà êà÷åñò-âîòî íà óñëóãèòå. Ñïîðåä ïñèõè÷íîçäðàâíèòå ñïåöèàëèñòè íàé-ìíîãî îò íàñòîÿùîòî ïîëîæåíèå ñòðàäàò ïàöèåíòèòå.

Ñðåäíàòà ðàáîòíà çàïëàòà â ïñèõèàòðè÷íèòå çàâåäåíèÿ (ïî äàííè

îò ñïðàâêèòå, ïðåäîñòàâåíè îò ïñèõèàòðè÷íèòå áîëíèöè) å îêîëî 240 ëâ. Ñïîðåä èíòåðâþèðàíè ìåäèöèíñêè ðàáîòíèöè çàïëàùàíåòî â ïñè-õèàòðè÷íèòå áîëíèöè ñå íóæäàå îò àêòóàëèçèðàíå è ñúîáðàçÿâàíå ñ ðèñêîâåòå, íà êîèòî òå ñà èçëîæåíè åæåäíåâíî.


118 118

10. Èíñïåêöèè Èíñïåêöèèòå íà ïñèõèàòðè÷íèòå èíñòèòóöèè ïðîäúëæàâàò äà áú-

äàò ñåðèîçåí ïðîáëåì â ñèñòåìàòà íà ïñèõèàòðè÷íàòà ïîìîù â Áúëãà-ðèÿ. Ñëåä ïúðâîòî ñè ïîñåùåíèå â Áúëãàðèÿ ïðåç 1995 ã. ÊÏÈ êîíñòà-òèðà, ÷å ïðîöåäóðèòå çà ïîäàâàíå íà æàëáè è åôåêòèâíà èíñïåêöèÿ â ïîñåòåíèòå îò íåãî ïñèõèàòðè÷íè çàâåäåíèÿ „ñà íåçàäîâîëèòåëíè“, êàê-òî è ÷å âúíøíèÿò íàäçîð íàä òåçè çàâåäåíèÿ „å â íàé-äîáðèÿ ñëó÷àé ñïîðàäè÷åí“. Â äîïúëíåíèå ÊÏÈ ïðåïîðú÷à ïñèõèàòðè÷íèòå çàâåäåíèÿ „äà áúäàò ïîñåùàâàíè ðåäîâíî îò ïðåäñòàâèòåëè íà íåçàâèñèìà èíñ-òàíöèÿ èçâúí áîëíèöèòå, êîèòî ñà íàòîâàðåíè ñúñ çàäà÷àòà äà èíñïåê-òèðàò êàê ïåðñîíàëúò ñå ãðèæè çà ïàöèåíòèòå è íàé-âå÷å äà ñà îòîðè-çèðàíè äà ðàçãîâàðÿò íà ÷åòèðè î÷è ñ ïàöèåíòè, äà ïîëó÷àâàò æàëáè îò òÿõ è äà ïðàâÿò íåîáõîäèìèòå ïðåïîðúêè. Æåëàòåëíî å ñúùî òàêà òàçè îôèöèàëíà èíñòàíöèÿ äà ïóáëèêóâà ãîäèøåí äîêëàä çà ñâîÿòà äåéíîñò, çà äà ñå îñèãóðè ïî-ãîëÿìà ãëàñíîñò è äà ñå ñòèìóëèðà åäíà îáùåñòâåíà äèñêóñèÿ íà òåìà ïñèõèàòðè÷íè çàâåäåíèÿ”. Ñ öåë äà íå ñå äîïóñíå îá-ùåñòâåíà èçîëàöèÿ íà ïåðñîíàëà íà ïñèõèàòðè÷íèòå çàâåäåíèÿ êîìèòå-òúò ñúùî òàêà ïðåïîðú÷à „äà ñå íàñúð÷àâà ïðèñúñòâèåòî â ïñèõèàò-ðè÷íèòå çàâåäåíèÿ íà íåçàâèñèìè ëè÷íîñòè èëè ïðåäñòàâèòåëè íà íå-çàâèñèìè îðãàíèçàöèè”. Çàêîíúò çà ëå÷åáíèòå çàâåäåíèÿ (÷ë. 82–85) äàâà âúçìîæíîñò çà ñúçäàâàíå íà áîëíè÷íè íàñòîÿòåëñòâà, íî ÿ èçêëþ÷âà çà ëå÷åáíè çàâåäåíèÿ ïî ÷ë. 5, àë. 1 ÇËÇ, êúäåòî ïîïàäàò äúðæàâíèòå ïñè-õèàòðè÷íè áîëíèöè. Òàêà îáùåñòâåíîñòòà íå ðàçïîëàãà ñ âúçìîæíîñò äà óïðàæíÿâà ñèñòåìåí êîíòðîë âúðõó ïñèõèàòðè÷íèòå èíñòèòóöèè. Â ðåçóëòàò ñå íàñúð÷àâà íåïðîçðà÷íîòî ôóíêöèîíèðàíå íà äúðæàâíèòå ñòàöèîíàðíè çàâåäåíèÿ.

Â ïðåäõîäíàòà ïóáëèêàöèÿ íà ÁÕÊ, ïîñâåòåíà íà ñòàöèîíàðíàòà

ïñèõèàòðè÷íà ïîìîù, åäíà îò ïðåïîðúêèòå áå â ñòàöèîíàðà äà ñå îñú-ùåñòâÿâàò ïåðèîäè÷íè è åôåêòèâíè èíñïåêöèè îò ïðåäñòàâèòåëè íà çàêîíîäàòåëíàòà, èçïúëíèòåëíàòà è ñúäåáíàòà âëàñò, êîèòî äà âêëþ÷-âàò ñðåùè íàñàìå ñ ïàöèåíòè è âçåìàíå íà íåçàáàâíè ìåðêè çà îòñòðà-íÿâàíå íà íåðåäíîñòèòå. Ïðåç 2005 ã. ÁÕÊ óñòàíîâè, ÷å òåçè ïðåïîðúêè îñòàâàò íåèçïúëíåíè è âñå îùå íÿìà ñúçäàäåíà èíñòèòóöèÿ çà íàäçîð è êîíòðîë, êîÿòî äà å óïúëíîìîùåíà äà ñå ãðèæè çà ïðàâàòà íà ïàöèåíòèòå.


119 119

Îò âñè÷êè èíñïåêòèðàùè èíñòèòóöèè, ñ íàé-ãîëÿìà èíòåíçèâíîñò ïñèõèàòðè÷íèòå çàâåäåíèÿ ñå ïîñåùàâàò îò èíñïåêòîðè íà ÕÅÈ, êîèòî â îòäåëíè ñëó÷àè (ÄÏÁ – Ïàòàëåíèöà) ñëåä îòêðèâàíå íà íåðåäíîñòè ïðàâÿò ïðåïîðúêè è íàëàãàò ñàíêöèè íà ïåðñîíàëà. Ðåãóëÿðíè ñà è èíñ-ïåêöèèòå íà ïðîòèâîïîæàðíàòà îõðàíà. Â ïîâå÷åòî ñòàöèîíàðè ïðåç ïîñëåäíàòà ãîäèíà å áèëà èçâúðøåíà ïðîâåðêà íà ÐÖÇ è Èíñïåêöèÿòà ïî òðóäà. Èíñïåêöèè èëè ïîñåùåíèÿ íà ïðåäñòàâèòåëè íà Ìèíèñòåðñò-âîòî íà çäðàâåîïàçâàíåòî áÿõà êîíñòàòèðàíè ñàìî â îòäåëíè ÄÏÁ. Â ÄÏÁ – Ïàòàëåíèöà, å áèëî èçâúðøåíî òàêîâà ïîñåùåíèå ïî ñèãíàë, ÷å ïðåäïèñàíî íà ïàöèåíò ëåêàðñòâî å áèëî îòðîâíî.

Ïðîêóðàòóðàòà å çàäúëæåíà äà óïðàæíÿâà íàäçîð íàä èçïúëíåíèå-

òî íà âñÿêàêâè ïðèíóäèòåëíè ìåðêè è òðÿáâà äà èíñïåêòèðà ïñèõèàò-ðè÷íèòå ñòàöèîíàðè, â êîèòî ñå íàñòàíÿâàò ïðèíóäèòåëíî õîðà ïî ñè-ëàòà íà ÷ë. 127, ò. 2 îò Êîíñòèòóöèÿòà è ÷ë. 118, ò. 2 îò Çàêîíà çà ñúäåáíà-òà âëàñò. Ïðè èçïúëíåíèå íà òåçè ñè ôóíêöèè òÿ èìà ïðàâîìîùèÿ äà èçèñêâà äîêóìåíòè, ñâåäåíèÿ, åêñïåðòèçè, äà âúçëàãà ðåâèçèè, äà ðàç-ïèòâà ãðàæäàíè è äà ïîñåùàâà âñÿêàêâè ïîìåùåíèÿ è ìåñòà. Çà ðàçëè-êà îò 2001 ã., êîãàòî ÁÕÊ íå ïîïàäíà íà íèêàêâè ñëåäè îò ïîñåùåíèÿ íà îðãàíèòå íà ïðîêóðàòóðàòà, ïðåç 2005 ã. òàêèâà ïîñåùåíèÿ, ìàêàð è åäèíè÷íè, áÿõà êîíñòàòèðàíè â ÄÏÁ – Áÿëà, è ÄÏÁ – Öåðîâà êîðèÿ, à â ÎÄÏÇÑ – Õàñêîâî, ïðåç 2004 ã. áå èçâúðøåíà ïðîâåðêà îò Ãëàâíà ïðî-êóðàòóðà. Â ïîñåòåíèòå îò ïðîêóðàòóðàòà ñòàöèîíàðè íå áå ñúîáùåíî çà êîíñòàòèðàíè íåðåäíîñòè è îòïðàâåíè ïðåïîðúêè. Óñòàíîâåíà ïðàê-òèêà å, êîãàòî èíñïåêòîðè îò ÕÅÈ, ÏÀÁ, ÈÒ è äð. óñòàíîâÿò íàðóøåíèå, òå äà èçïðàùàò êîíñòàòèâíè ïðîòîêîëè, êîèòî íàé-÷åñòî ñå ñúõðàíÿâàò ïðè äèðåêòîðà. Òîé îò ñâîÿ ñòðàíà å äëúæåí äà óâåäîìè èíñïåêòèðà-ùèòå ïèñìåíî çà ïðåäïðèåòèòå ìåðêè.

Îáåêò íà âíèìàíèå ïî âðåìå íà èíñïåêöèèòå ñà òÿñíî îïðåäåëåíè

ñôåðè – õèãèåíà, ïîæàðíà áåçîïàñíîñò, òðóäîâè ïðàâîîòíîøåíèÿ èëè ôèíàíñîâà äåéíîñò. Îáùèòå óñëîâèÿ çà æèâîò, ñïàëíèòå ïîìåùåíèÿ çà ïàöèåíòèòå è ñðåäàòà, êîÿòî îáèòàâàò, íå ñà âúâ ôîêóñà íà èíñïåêòè-ðàùèòå îðãàíè. Îùå ïî-ìàëêî òîâà ñå îòíàñÿ çà ïðîöåäóðàòà ïî íàñòà-íÿâàíå, âîäåíåòî íà äîêóìåíòàöèÿòà è îòíîøåíèåòî íà ïåðñîíàëà êúì ïàöèåíòèòå. Â íèòî åäíî îò ïîñåòåíèòå çàâåäåíèÿ íå áå ñúîáùåíî çà ðàçãîâîðè íà èíñïåêòèðàùè îðãàíè ñúñ ñàìèòå ïàöèåíòè.


120 120

11. Ïðåïîðúêè 1. Ìèíèñòåðñòâî íà çäðàâåîïàçâàíåòî òðÿáâà äà èíèöèèðà ïîï-

ðàâêà íà Çàêîíà çà çäðàâåòî ñ öåë îñèãóðÿâàíå íà çàùèòà íà âñè÷êè êàòå-ãîðèè ïñèõè÷íîáîëíè ëèöà è ãàðàíòèðàíå íà íåãîâîòî òî÷íî ïðèëàãàíå. Âúâ âðúçêà ñ òîâà å íàëîæèòåëíî äà ñå ïðåðàáîòè òåêñòúò íà ÷ë. 155 ÇÇ, òàêà ÷å îñíîâàíèåòî çà çàäúëæèòåëíî íàñòàíÿâàíå è ëå÷åíèå äà íå å îá-âúðçàíî ñ âåðîÿòíîñò äà ñå èçâúðøè ïðåñòúïëåíèå, à ñàìî ñ ïîòåíöèàë-íî îïàñíî çà îêîëíèòå è çà ñàìîòî ëèöå ïîâåäåíèå.

2. Ìèíèñòåðñòâî íà çäðàâåîïàçâàíåòî òðÿáâà äà ðåãëàìåíòèðà â

èçäàâàíèòå îò íåãî ïîäçàêîíîâè àêòîâå èëè ïîä ôîðìà íà âúòðåøíà èíñòðóêöèÿ ïîíÿòèåòî „ñïåøíî ñúñòîÿíèå” ïî ñìèñúëà íà ÷ë. 154 îò Çà-êîíà çà çäðàâåòî.

3. Ìèíèñòåðñòâî íà çäðàâåîïàçâàíåòî òðÿáâà äà íàáëþäàâà è àíà-

ëèçèðà ïîíå äâà ïúòè ãîäèøíî ïðàêòèêàòà ïî ïðèëàãàíå íà Çàêîíà çà çäðàâåòî â ÷àñòòà ìó îòíîñíî çàäúëæèòåëíî íàñòàíÿâàíå è ëå÷åíèå íà ïñèõè÷íîáîëíè ëèöà. Ñëåä èçâúðøâàíå íà íàáëþäåíèåòî ÌÇ òðÿáâà äà ïóáëèêóâà ðåçóëòàòèòå îò íåãî è äà îòïðàâè ñúîòâåòíè ïðåïîðúêè äî ïñèõèàòðè÷íèòå ñòàöèîíàðè, êîèòî äà ïîäïîìîãíàò åæåäíåâíàòà èì ðàáîòà, êàêòî è äà äîâåäàò äî åäèííî ïðèëàãàíå íà Çàêîíà çà çäðàâåòî.

4. Ìèíèñòåðñòâî íà çäðàâåîïàçâàíåòî (ÌÇ) òðÿáâà äà èçðàáîòè

ÿñíè è ïðèëîæèìè ìåõàíèçìè íà îðãàíèçàöèÿ è ôèíàíñèðàíå íà çàëåã-íàëèòå â Ïîëèòèêàòà íà ÌÇ çà ïñèõè÷íîòî çäðàâå â Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ îò 2004–2012 ã. èíèöèàòèâè è ìåðêè.

5. Ìèíèñòåðñòâî íà çäðàâåîïàçâàíåòî òðÿáâà äà ñúãëàñóâà ðàçðà-

áîòâàíèòå îò íåãî ïîäíîðìàòèâíè àêòîâå ñúñ Çàêîíà çà çäðàâåòî ñ öåë õàðìîíèçèðàíå íà íàöèîíàëíîòî çàêîíîäàòåëñòâî, êàêòî è íà íàöèî-íàëíîòî è ìåæäóíàðîäíîòî çàêîíîäàòåëñòâî âúâ âðúçêà ñúñ ñïàçâàíå ïðàâàòà íà ïñèõè÷íîáîëíèòå ëèöà ïî âðåìå íà ëå÷åíèåòî èì â äúðæàâ-íè ïñèõèàòðè÷íè áîëíèöè è äèñïàíñåðè.

6. Ìèíèñòåðñòâî íà çäðàâåîïàçâàíåòî (ÌÇ) è Íàöèîíàëåí öåíòúð

çà çäðàâíà èíôîðìàöèÿ (ÍÖÇÈ) òðÿáâà äà ñúçäàäàò ìåòîäèêà çà ñúáè-ðàíå íà íàäåæäíè ñòàòèñòè÷åñêè äàííè îòíîñíî áðîÿ íà ïàöèåíòèòå, êîèòî ïðåìèíàâàò ñðåäíîãîäèøíî ïðåç ïñèõèàòðè÷íèòå ñòàöèîíàðè,


121 121

îòíîñíî ñúîòíîøåíèåòî ìåæäó áðîÿ íà õîñïèòàëèçèðàíèòå ïàöèåíòè ñðåùó áðîÿ åïèçîäè íà îáñëóæâàíå è îòíîñíî áðîÿ íà ðåõîñïèòàëèçè-ðàíèòå ïàöèåíòè ãîäèøíî, êàêòî è äà ðàçðàáîòÿò åäèíåí èíôîðìàöèî-íåí ïðîòîêîë çà îáðàáîòêà íà òàêà ñúáðàíèòå äàííè. ÌÇ è ÍÖÇÈ òðÿá-âà äà ïóáëèêóâàò íà ñòðàíèöèòå íà äâåòå âåäîìñòâà â Èíòåðíåò ãîðåïî-ñî÷åíàòà ñòàòèñòèêà, êàêòî è äà ÿ èçïîëçâàò ïðè ñúçäàâàíå íà ïðîãðàìè è çàëàãàíå íà ìåðêè çà ïîäîáðÿâàíå êà÷åñòâîòî íà æèâîò íà ïñèõè÷íî-áîëíèòå â ñòðàíàòà.

7. Ìèíèñòåðñòâî íà çäðàâåîïàçâàíåòî òðÿáâà äà ïðîâåäå îáó÷å-

íèå íà ïåðñîíàëà â ïñèõèàòðè÷íèòå áîëíèöè ñ öåë çàïîçíàâàíå ñ ìåäè-öèíñêè ñòàíäàðò „Ïñèõèàòðèÿ”, Çàêîíà çà çäðàâåòî è Íàðåäáà ¹ 1 çà ðåäà çà ïðèëàãàíå íà ìåðêè çà âðåìåííî ôèçè÷åñêî îãðàíè÷àâàíå ïðè ïàöèåíòè ñ óñòà-íîâåíè ïñèõè÷íè ðàçñòðîéñòâà, êàêòî è äà èçäàäå óêàçàíèÿ çà âîäåíå è ñúõðàíÿâàíå íà ïðèëîæèìàòà îòíîñíî ïàöèåíòèòå íà çàäúëæèòåëíî ëå-÷åíèå äîêóìåíòàöèÿ.

8. Ïðè çàäúðæàíå íà ïàöèåíòè çà 24 ÷àñà ïî ðåøåíèå íà äèðåêòî-

ðà íà áîëíèöàòà ñúîáðàçíî ÷ë. 154 îò Çàêîíà çà çäðàâåòî òðÿáâà äà ñå èç-äàâàò òèïîâè çàïîâåäè, êîèòî äà ñå ïðèëàãàò â äîñèåòî íà ïàöèåíòà, êàêòî è äà ñå çàâåæäàò â îòäåëåí ðåãèñòúð â áîëíèöàòà/äèñïàíñåðà. Òðÿáâà äà ñå âïèñâàò â îòäåëåí ðåãèñòúð è âñè÷êè èñêàíèÿ èëè ðåøåíèÿ íà ñúäà è ïðîêóðàòóðàòà ñúãëàñíî ãëàâà 5 íà Çàêîíà çà çäðàâåòî. Îñâåí òîâà ïîäïèñàíè è ïîäïå÷àòàíè êîïèÿ îò òÿõ òðÿáâà äà ñå ïðèëàãàò â äî-ñèåòî íà âñåêè ïàöèåíò.

9. Ìèíèñòåðñòâî íà çäðàâåîïàçâàíåòî è Ìèíèñòåðñòâî íà ïðàâîñú-

äèåòî òðÿáâà äà èçãîòâÿò îòäåëíà íàðåäáà èëè äà äîïúëíÿò âå÷å ñúùåñò-âóâàùà òàêàâà çà ìåõàíèçúì íà èçáîð íà ïñèõèàòúðà, êîéòî ïðèñúñòâà íà ïúðâîòî ñúäåáíî çàñåäàíèå ïî äåëî çà íàñòàíÿâàíå íà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå, êîéòî èçãîòâÿ åêñïåðòèçàòà è ïðÿêî ëåêóâà íàñòàíÿâàíîòî ëèöå, òàêà ÷å äà ñå ñúçäàäàò ìàêñèìàëíè ãàðàíöèè ñðåùó ïðîèçâîë, êàêòî è äà ñå îñèãóðè íàé-ïúëíî ïîçíàâàíå íà ñúñòîÿíèåòî íà ïàöèåíòà.

10. Ïñèõèàòðè÷íèòå ñòàöèîíàðè òðÿáâà äà ïðåóñòàíîâÿò íàëîæè-

ëàòà ñå ïðàêòèêà çà ëå÷åíèå íà ïàöèåíòè ïî âðåìå íà èçãîòâÿíå íà åêñ-ïåðòèçà îñâåí àêî ñúñòîÿíèåòî èì íå íàëàãà ñïåøíî ëå÷åíèå.

11. Ìèíèñòåðñòâî íà ïðàâîñúäèåòî òðÿáâà äà ïðåäâèäè è èçèñêâà

ñïåöèàëíî îáó÷åíèå íà àäâîêàòè, êîèòî ñå íàçíà÷àâàò îò ñúäà çà ñëó-æåáíè çàùèòíèöè ïî äåëà çà çàäúëæèòåëíî íàñòàíÿâàíå è ëå÷åíèå.


122 122

12. Ðåøåíèÿòà íà ñúäà îòíîñíî ëèöåòî, êîåòî äà äàâà èíôîðìèðà-

íî ñúãëàñèå çà ëå÷åíèå íà íàñòàíÿâàíèÿ, òðÿáâà äà áúäàò ñïàçâàíè îò âñè÷êè ïñèõèàòðè÷íè ñòàöèîíàðè.

13. Ïñèõèàòðè÷íèòå ñòàöèîíàðè òðÿáâà äà îñèãóðÿâàò äîñòúï íà

ïàöèåíòèòå äî äîñèåòàòà èì, âêëþ÷èòåëíî äî ðåøåíèÿòà çà çàäúëæè-òåëíîòî èì íàñòàíÿâàíå è ëå÷åíèå, êàêòî è äî åêñïåðòèçèòå èì è èñêà-íèÿòà çà çàäúëæèòåëíîòî èì íàñòàíÿâàíå è ëå÷åíèå.

14. Ðàéîííèòå ñúäèëèùà òðÿáâà äà èçïðàùàò ðåøåíèÿòà çà çàäúë-

æèòåëíî ëå÷åíèå â áîëíèöèòå è äèñïàíñåðèòå ñâîåâðåìåííî. Â òÿõ òðÿáâà äà ñå óïîìåíàâàò ïðèñúñòâàëèòå íà ñúäåáíèòå çàñåäàíèÿ ïî äå-ëîòî ëèöà, ïðè÷èíèòå çà íàñòàíÿâàíå íà ëèöåòî íà çàäúëæèòåëíî ëå÷å-íèå, ñðîêúò íà ëå÷åíèå, ïñèõèàòðè÷íèÿò ñòàöèîíàð, êúäåòî ùå ñå èç-âúðøâà ëå÷åíèåòî, è òðèòå èìåíà íà ëèöåòî, êîåòî ñëåäâà äà äàäå èí-ôîðìèðàíî ñúãëàñèå çà çàäúëæèòåëíîòî íàñòàíÿâàíå è ëå÷åíèå íà íàñ-òàíÿâàíîòî ëèöå.

15. Ïñèõèàòðè÷íèòå ñòàöèîíàðè òðÿáâà äà ïðåäïðèåìàò ìåðêè çà

çàïîçíàâàíå íà ïàöèåíòèòå íà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå ñúñ ñúäåáíèòå ðåøåíèÿ çà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå âåäíàãà ñëåä ïîñòàíîâÿâàíåòî èì è äà èì ïðåäîñòàâÿò âúçìîæíîñò ïðè æåëàíèå äà ãè îáæàëâàò.

16. Ìèíèñòåðñòâî íà çäðàâåîïàçâàíåòî òðÿáâà äà îáúðíå âíèìàíèå

íà ðúêîâîäèòåëèòå íà ïñèõèàòðè÷íè ñòàöèîíàðè, ÷å â îáùèÿ ñëó÷àé ïàöèåíò íà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå òðÿáâà äà áúäå îñâîáîäåí îò áîëíè-öàòà ñëåä èçòè÷àíå íà ñðîêà çà çàäúëæèòåëíîòî ëå÷åíèå, óïîìåíàò â ñúäåáíîòî ðåøåíèå. Îñâåí òîâà ïðèâåæäàíåòî â èçïúëíåíèå íà ñúäåá-íîòî ðåøåíèå çà çàäúëæèòåëíî íàñòàíÿâàíå è ëå÷åíèå òðÿáâà äà ñå îñúùåñòâÿâà âåäíàãà ñëåä ïîñòàíîâÿâàíåòî ìó.

17. Ìèíèñòåðñòâî íà çäðàâåîïàçâàíåòî òðÿáâà äà îñèãóðè ñïåøíî-

òî ðåìîíòèðàíå íà îñòðî ìúæêî îòäåëåíèå â ÄÏÁ – Êàðëóêîâî, îñòðèòå îòäåëåíèÿ â ÄÏÁ – Ïàòàëåíèöà, ÄÏÁ – Áÿëà, è îñòðîòî ìúæêî îòäåëå-íèå â ÄÏÁ – Ëîâå÷. Â îñòàíàëèòå áîëíèöè äà ñå ïîäñèãóðè òå÷àùà òîïëà âîäà, ñàíèòàðíè ìàòåðèàëè è äà ñå èçâúðøâà åæåäíåâíà ïðîâåðêà îò ìåäèöèíñêèòå ñåñòðè íà ïîääúðæàíåòî íà õèãèåíàòà â ïîìåùåíèÿòà è íà ëè÷íàòà õèãèåíà íà ïàöèåíòèòå, êîÿòî äà ñå îòðàçÿâà ïèñìåíî â äî-êóìåíòàöèÿ êúì îòäåëåíèÿòà.


123 123

18. Â ïñèõèàòðè÷íèòå ñòàöèîíàðè òðÿáâà äà ñå èçãîòâÿò èíäèâèäó-àëíè ïëàíîâå çà ëå÷åíèå íà âñåêè íîâîïðèåò ïàöèåíò, êîèòî äà ñå ñïàç-âàò. Ëå÷åíèå òðÿáâà äà ñå ïðîâåæäà ñàìî ïðè íàëè÷èå íà íàäëåæíî âçå-òî èíôîðìèðàíî ñúãëàñèå.

19. Ïñèõèàòðè÷íèòå ñòàöèîíàðè òðÿáâà äà ôîðìèðàò ìóëòèäèñ-

öèïëèíàðíè åêèïè ïðè ÿñíî ôîðìóëèðàíà äåôèíèöèÿ è ìåõàíèçúì, êîåòî äà óíèôèöèðà ïðàêòèêàòà äî ìîìåíòà.

20. Â ïñèõèàòðè÷íèòå ñòàöèîíàðè òðÿáâà äà ñå âúâåäàò ðàçëè÷íè

âèäîâå òåðàïèè çà ïñèõè÷íîáîëíè ëèöà, êîèòî äà äàâàò âúçìîæíîñò çà äåéñòâèòåëåí áèî-ïñèõî-ñîöèàëåí ïîäõîä â ëå÷åíèåòî èì è äà îáõâàùàò âñè÷êè íàñòàíåíè ïàöèåíòè. Ëå÷åíèåòî íà ïñèõè÷íîáîëíèòå ëèöà â óñ-ëîâèÿòà íà ñòàöèîíàðíà ïîìîù íå áèâà äà ñå îãðàíè÷àâà åäèíñòâåíî äî ôàðìàêîòåðàïèÿ.

21. Ìèíèñòåðñòâî íà çäðàâåîïàçâàíåòî è Íàöèîíàëíàòà çäðàâíî-

îñèãóðèòåëíà êàñà òðÿáâà äà îñèãóðÿò äîñòúï íà âñè÷êè ïñèõè÷íîáîëíè ëèöà äî ìîäåðíè íåâðîëåïòèöè, òåðàïèÿòà ñ êîèòî ìîæå äà ñå ïîääúð-æà è â èçâúíáîëíè÷íà ñðåäà.

22. Â ñëó÷àé íà ñìúðò íà ïàöèåíò, íàñòúïèëà â ïñèõèàòðè÷åí ñòà-

öèîíàð, âèíàãè òðÿáâà äà ñå èçâúðøâà àóòîïñèÿ ñ öåë óñòàíîâÿâàíå íà ïðè÷èíèòå çà ñìúðòòà.

23. Ïñèõèàòðè÷íèòå ñòàöèîíàðè òðÿáâà äà ïðåêðàòÿò ïðàêòèêèòå

ïî èçîëàöèÿ è èìîáèëèçàöèÿ íà ïàöèåíòè, êîèòî èìà îñíîâàíèÿ äà ñå ïðåäïîëàãà, ÷å ñà ñ íàêàçàòåëåí õàðàêòåð, íå ñå èçâúðøâàò â ñïåöèàëíî îïðåäåëåíè çà òîâà ïîìåùåíèÿ è êàòî ïðîäúëæèòåëíîñò íàäâèøàâàò ñòàíäàðòà, îïðåäåëåí ñ Íàðåäáà ¹ 1 çà ðåäà çà ïðèëàãàíå íà ìåðêè çà âðå-ìåííî ôèçè÷åñêî îãðàíè÷àâàíå ïðè ïàöèåíòè ñ óñòàíîâåíè ïñèõè÷íè ðàçñò-ðîéñòâà íà ÌÇ. Âñè÷êè íàëîæåíè îãðàíè÷èòåëíè ìåðêè òðÿáâà äà ñå îò-ðàçÿâàò â ñïåöèàëåí ðåãèñòúð. Âñè÷êè èìîáèëèçàöèè òðÿáâà äà ñå èç-âúðøâàò â ñïåöèàëíî îïðåäåëåíè çà òîâà ïîìåùåíèÿ, à íå â îáùèòå ñïàëíè ïîìåùåíèÿ.

24. Ïñèõèàòðè÷íèòå ñòàöèîíàðè òðÿáâà äà îñèãóðÿâàò íà ïàöèåí-

òèòå ñè äîñòúï äî òåëåôîí, ïëèêîâå, ëèñòîâå, ìàðêè è ñðåäñòâà çà ïèñà-íå, êàêòî è äî äîïúëíèòåëíè õðàíè è íàïèòêè.


124 124

25. Ìèíèñòåðñòâî íà çäðàâåîïàçâàíåòî òðÿáâà äà ãàðàíòèðà è äà îñèãóðè ïðàêòè÷åñêè ïðåñòîé íà îòêðèòî â ïðîäúëæåíèå ïîíå íà åäèí ÷àñ äíåâíî íà âñè÷êè ïàöèåíòè íà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå.

26. Ìèíèñòåðñòâî íà çäðàâåîïàçâàíåòî òðÿáâà äà ïîäñèãóðÿâà ïå-

ðèîäè÷íî ñïåöèàëèçèðàíî îáó÷åíèå íà ìåäèöèíñêèòå ñåñòðè è ñàíèòà-ðè, ðàáîòåùè â ïñèõèàòðè÷íèòå ñòàöèîíàðè çà ðàáîòà ñ ëèöà ñ ïñèõè÷-íè çàáîëÿâàíèÿ, êîåòî äà ñå èçâúðøâà ïî ñòàíäàðòèçèðàíè ïðîãðàìè.

27. Ìèíèñòåðñòâî íà çäðàâåîïàçâàíåòî è ïðîêóðàòóðàòà òðÿáâà äà

èçâúðøâàò ðåäîâíè ïðîâåðêè íà ïðàâíèÿ ñòàòóò íà íàñòàíåíèòå ïàöè-åíòè íà çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå ïîä ôîðìàòà íà ïîñåùåíèÿ â ïñèõèàò-ðè÷íèòå ñòàöèîíàðè, èíòåðâþòà ñ òàêèâà ïàöèåíòè è ïðåãëåä íà ñúîò-âåòíàòà äîêóìåíòàöèÿ.

28. Âúâ âðúçêà ñ åôåêòèâíî îñúùåñòâÿâàíå íà ãðàæäàíñêè êîíòðîë

âúðõó ñúñòîÿíèåòî íà ñòàöèîíàðíàòà ïñèõèàòðè÷íà ïîìîù ñëåäâà äà ñå íàñúð÷àâà ñúçäàâàíåòî íà áîëíè÷íè íàñòîÿòåëñòâà â ïñèõèàòðè÷íèòå ñòàöèîíàðè, êàêòî è ñèñòåìíî íàáëþäåíèå îò ñòðàíà íà ïðàâîçàùèòíè è äðóãè íåïðàâèòåëñòâåíè îðãàíèçàöèè, ÷èÿòî äåéíîñò èìà îòíîøåíèå êúì ëèöàòà ñ ïñèõè÷íè çàáîëÿâàíèÿ.


125 125

Ïðèëîæåíèå ¹ 1 Îöåíêà íà ðèñêà (ìåäèöèíñêè ñòàíäàðò „Ïñèõèàòðèÿ”) I. Áîëåñòíè ïðîÿâè êúì ìîìåíòà íà èçñëåäâàíåòî/îñâèäåòåëñòâàíåòî:

I.I. Ñâúðçàíè ñ ïñèõîòè÷íè ñèíäðîìè: 1. àãðåñèâíî èëè àâòîàãðåñèâíî ïîâåäåíèå; 2. êàòàòîííà âúçáóäà; 3. ïñèõîìîòîðíà âúçáóäà; 4. îáúðêàíîñò; 5. íåãàòèâèçúì; 6. äèñèìóëàöèÿ; 7. èìïåðàòèâíè õàëþöèíàöèè; 8. íàëóäíè ñèíäðîìè, âëàäååùè ïîâåäåíèåòî; 9. âèòàëíà çàñòðàøåíîñò; 10. ïàðàòèìèÿ; 11. åïèëåïòè÷íè åêâèâàëåíòè; 12. äðóãè èíòåíçèâíè ïñèõîòè÷íè ñèíäðîìè; 13. ÷åñòà è áúðçà ñìÿíà íà ñèíäðîìèòå (èçðàçåíà äèíàìèêà); 14. íåêðèòè÷íîñò.

I.II. Ñâúðçàíè ñ ëè÷íîñòîâà ïðîìÿíà: 1. èìïóëñèâíîñò; 2. åêñïëîçèâíîñò; 3. àãðåñèâíà çàðåäåíîñò; 4. ïàðàòèìèÿ; 5. åòè÷íà äåãðàäàöèÿ; 6. êîãíèòèâåí äåôèöèò.

II. Ñèòóàòèâíè ïðîÿâè êúì ìîìåíòà íà èçñëåäâàíåòî/îñâèäåòåëñòâàíåòî: 1. èçâúðøåíî àãðåñèâíî äåéñòâèå; 2. ïðåêúñíàòî îò âúíøíè ôàêòîðè àãðåñèâíî äåéñòâèå; 3. ñïîíòàííî àãðåñèâíî ïîâåäåíèå; 4. ïðîâîêèðàíî àãðåñèâíî ïîâåäåíèå; 5. ïðîâîêàòèâíà/êîíôëèêòíà ñåìåéíà ñðåäà;


126 126

6. èçîñòàâÿíå íà ïàöèåíòà îò ñåìåéñòâîòî è áëèçêèòå ìó; 7. ïðåêúñâàíå íà ëå÷åíèåòî; 8. íà÷àëî (ïîÿâà) èëè çàñèëâàíå íà óïîòðåáàòà íà àëêîõîë è/èëè ïñèõîàêòèâíè âåùåñòâà, îñîáåíî ïñèõîñòèìóëàíòè; 9. êîíôëèêòíè âçàèìîîòíîøåíèÿ ñ âåðîÿòíàòà æåðòâà; 10. ðåçêè ïðîìåíè â ñîöèàëíîòî, áèòîâîòî è ôèíàíñîâîòî ñúñ-òîÿíèå; 11. âèñîêîðèñêîâè íàìåðåíèÿ, ïëàíèðàíå è/èëè ïîâåäåí÷åñ-êè ïðîÿâè.

III. Îáñòîÿòåëñòâà îò áèîïàòîãðàôèÿòà íà ïàöèåíòà: 1. ïðåäõîäíè êðèìèíàëíè ïðîÿâè; 2. ïðåäõîäíè íàñòàíÿâàíèÿ íà ïðèíóäèòåëíî/çàäúëæèòåëíî ëå÷åíèå; 3. ïðåäõîäíè ñïåøíè õîñïèòàëèçàöèè; 4. ôàìèëíà àíàìíåçà çà àãðåñèâíè è/èëè àâòîàãðåñèâíè ìî-äåëè çà ñïðàâÿíå; 5. êðèìèíàëíî ïðîÿâåíî ñåìåéñòâî; 6. ìúæêè ïîë; 7. íåïúëíîöåííî ñåìåéñòâî (ñèðàê, ðàçâîä, èçîñòàâÿíå, äðóãè ñõîäíè); 8. çàòðóäíåíèÿ â ñîöèàëíàòà àäàïòàöèÿ (áåç îáðàçîâàíèå, áåç ïðîôåñèÿ, áåç æèëèùå, áåç äîõîäè); 9. ðàçðóøåíèå íà ñúùåñòâóâàùè â ìèíàëîòî âçàèìîîòíîøå-íèÿ; 10. ñêëîííîñò èëè óïîòðåáà íà àëêîõîë è/èëè ïñèõîàêòèâíè âåùåñòâà, îñîáåíî ïñèõîñòèìóëàíòè; 11. òåæêà ïðåìîðáèäíà ëè÷íîñòîâà ïàòîëîãèÿ (èìïóëñèâ-íîñò, åêñïëîçèâíîñò, àãðåñèâíîñò); 12. îáó÷èòåëíè çàòðóäíåíèÿ, íèñêî îáðàçîâàòåëíî íèâî; 13. êîãíèòèâåí äåôèöèò.

IV. Ñîöèàëíè ôàêòîðè, çàòðóäíÿâàùè âúçìîæíîñòèòå çà ðåñîöèàëèçà-öèÿ, âàëèäíè êúì ìîìåíòà íà èçñëåäâàíåòî/îñâèäåòåëñòâàíåòî:

1. îòñúñòâèå íà àäåêâàòíî ëå÷åíèå è/èëè íà ñúäåéñòâèå çà ëå÷åíèå;


127 127

2. æèâåå ñàì èëè â íåïúëíî ñåìåéñòâî; 3. ïðîâîêàòèâíà/êîíôëèêòíà ñåìåéíà ñðåäà; 4. îñòðè àêòóàëíè ñòðåñîðè (çàãóáà, ãåîãðàôñêî ïðåìåñòâàíå, ôèçèêàëíè èëè òåðìèíàëíè çàáîëÿâàíèÿ); 5. ôèíàíñîâà è áèòîâà íåîáåçïå÷åíîñò; 6. òðàéíî çàãóáåíà òðóäîñïîñîáíîñò; 7. áåçðàáîòåí; 8. êðèìèíàëíî ïðîÿâåíî ñåìåéñòâî; 9. îòñúñòâèå íà ïàðòíèðàíå íà ñåìåéñòâîòî â áîëåäóâàíåòî; 10. îòñúñòâèå íà ãîäíîñò íà ñåìåéñòâîòî çà ãðèæè; 11. îòñúñòâèå íà ðåôåðåíòíà (ïðèÿòåëñêà, ïîäêðåïÿùà) ñðåäà; 12. àñîöèàëíà ðåôåðåíòíà ñðåäà; 13. êîíôëèêòíè âçàèìîîòíîøåíèÿ ñ âåðîÿòíàòà æåðòâà.

V. Ïñèõîëîãè÷íè ôàêòîðè êúì ìîìåíòà íà èçñëåäâàíåòî/îñâèäåòåëñ-òâàíåòî:

1. íàáåëÿçâàíå íà ïîòåíöèàëíè æåðòâè; 2. äúëáîêà ëè÷íîñòîâà ïðîìÿíà; 3. åêñïëîçèâíîñò; 4. âðàæäåáíîñò; 5. îòñúñòâèå íà åìïàòèÿ; 6. îáè÷àéíî àãðåñèâíî ïîâåäåíèå; 7. ëèïñà íà ñàìîêîíòðîë; 8. íåêðèòè÷íîñò; 9. ìèðîãëåäíè âúçãëåäè, âðúçêà ñ åòíè÷åñêè èëè ïñèõîêóë-òóðàëíè ñîöèàëíè ãðóïè, èçïîâÿäâàùè àãðåñèÿ; 10. ñèòóàöèè, äîâåëè äî ïîñòòðàâìàòè÷åí ñòðåñ (ïðè÷èíÿâà-íå íà ñìúðò ïðè ÏÒÏ, ó÷àñòèå âúâ âîåííè äåéñòâèÿ è äðóãè ñõîäíè); 11. âèêòèìèçàöèÿ èëè íàðöèñòè÷íà ðàíà â ìèíàëîòî.


128 128

Ïðèëîæåíèå ¹ 2 Ñïèñúê íà äúðæàâíè ïñèõèàòðè÷íè áîëíèöè è äèñïàíñåðè, ïîñåòåíè îò åêèïà íà Áúëãàðñêè õåëçèíêñêè êîìèòåò ïðåç ïåðèîäà ìàé-àâãóñò 2005 ã.

1. ÄÏÁ – Áÿëà

2. ÄÏÁ – Êàðâóíà

3. ÄÏÁ – Êàðëóêîâî

4. ÄÏÁ – Êúðäæàëè

5. ÄÏÁ – Ëîâå÷

6. ÄÏÁ – Íîâè Èñêúð

7. ÄÏÁ – Ïàòàëåíèöà

8. ÄÏÁ – Ðàäíåâî

9. ÄÏÁ – Ñåâëèåâî

10. ÄÏÁ – Öàðåâ áðîä

11. ÄÏÁ – Öåðîâà êîðèÿ

12. ÎÄÏÇÑ – Áóðãàñ

13. ÎÄÏÇÑ – Âåëèêî Òúðíîâî

14. ÎÄÏÇÑ – Âðàöà

15. ÎÄÏÇÑ – Äîáðè÷

16. ÎÄÏÇÑ – Ïëîâäèâ

17. ÎÄÏÇÑ – Ðóñå

18. ÎÄÏÇÑ – Ñîôèÿ-ãðàä

19. ÎÄÏÇÑ – Õàñêîâî

Стационарната психиатрична помощ и правата на човека...

Documents