DEMOGRAFİ (Nüfusbilim)DEMOGRAFİ (Nüfusbilim)

İnsan nüfusunun büyüklük,

yapı,

gelişim,

genel özellikler.

* Nüfus: Belirli bir bölgede belirli bir anda

yaşayan bireylerin oluşturduğu kütledir.

Nüfusbilimin Alt Disiplinleri

* Tarihsel demografi,

* Betimsel (tanımlayıcı) demografi,

* Ekonomik demografi,

* Sağlık demografisi.

Sağlık düzeyi Demografik yapı

Örn.: Sağlık göstergeleri ;

- Genç bir nüfus,

- Bebek ölümü ,

- Hızlı nüfus aşınması.

Demografik yapı Sağlık ihtiyaçları

Örn.: Yaş dağılımı Sık görülen hst.,

Bağışıklama hizmeti.

Demografide Veri Kaynakları

1. Nüfus Sayımları:

* Kesitsel bilgi verir,

* Oran, orantı ve yüzde,

* İlk sayım 1927’de.

2. Demografik araştırmalar:

* Örneklemeyle yapılır,

* Diğer verilere destek olur,

* Daha sık uygulanabilir.

3. Kayıt sistemleri:

* Hızları verir,

* Bilginin zamanda akışını sağlar.

4. Projeksiyonlar:

* Sentetik veri kaynağıdırlar.

Türkiye çapında ilk araştırma

1963 yılında Hıfzısıhha Okulu’nda

Daha sonra 5’er yıl arayla toplam 7 araştırma

(Nüfus Etüdleri Enstitüsü)

Son araştırma 1998’de

(Sağlık Bakanlığı + Nüfus Etüdleri Enstitüsü)

Dünya’da Nüfusun Gelişimi

M.Ö. 8000’de 8 milyon 10 bin yıl

1830’larda 1 milyar 100 yıl

1930’larda 2 milyar 30 yıl

1960’larda 3 milyar 15 yıl

1975’lerde 4 milyar 13 yıl

1988’lerde 5.2 milyar 12 yıl

2000’de 6.1 milyar

* Günde 244.000 kişi doğmaktadır.

Türkiye’de Nüfus Artışı

1927 13.6 milyon

1940 17.8 milyon

1950 20.9 milyon

1960 27.8 milyon

1970 35.6 milyon

1980 44.7 milyon

1990 56.5 milyon

1997 62.8 milyon

* Kent nüfusu %65.0, köy nüfusu %35.0.

* Dünya sıralamasında 18.

Hızlı ve Dengesiz Nüfus Artışının Sonuçları

* Konut, eğitim ve sağlık yatırımları Üretim ve istihdam yatırımları ,

* İşsizlik ,

* Göçler . Su, yol, çöp, otopark, sağlık, gürültü, hava kirliliği v.b. sorunlar ,

30 yıl önce nüfusun %20’si kentlerde,

Günümüzde %65’i kentlerde,

* Sağlıksız kentleşme ve gecekondulaşma ,

* Doğal kaynakların tüketimi .

Nüfusun Yapısını Etkileyen Faktörler

- Doğumlar,

- Ölümler,

- Göçler.

Nüfusun Kompozisyonuna Ait Faktörler

Kompozisyon = Tanımlayıcı özellikler1- Biyo-sayısal (doğuştan varolan özellikler):

- Yaş,

- Cins,

- Irk v.b.

2- Sosyokültürel (değişebilen özellikler):

- Evlilik durumu,

- Yaşam koşulları,

- Aile yapısı,

- Eğitim düzeyi v.b.

Demografik Ölçütler

1- Oran, Orantı ve Yüzde

* Oran: İki sayının birbirine olan büyüklüğünü gösterir.

Örn.: X ve Y sayıları için X’in Y’ye oranı; X/Y olarak gösterilir.

* Orantı: Bölenin içinde bölünen de vardır. Bir parçanın ait olduğu bütüne göre büyüklük ilişkisini gösterir.

Örn.: X’in Y’ye orantısı; X/X+Y olarak gösterilir.

* Yüzde: Oranı sabit bir sayı ile çarparak elde edilir.

2- Hız: Olayların belirli bir zaman aralığındaki oluş sıklıklarını inceler.

Bir olayın görülme sıklığı / Risk altındaki kişi sayısı

Demografik Çalışmalarda Sıklıkla Kullanılan Oranlar

* Bağımlılık Oranı:

15 yaş altı ve 65 yaş üstü nüfus / 15-65 yaş arası nüfus

* Cinsiyet Oranı:

İncelenen gruptaki erkek sayısı / İncelenen gruptaki kadın sayısı

* Nüfus Yoğunluğu:

Bir coğrafi bölgedeki kişi sayısı / Aynı coğrafi bölgenin yüzölçümü

* Çocuk-Kadın Oranı:

5 yaş altı çocuk sayısı / Üreme çağındaki (15-49) kadın sayısı

DOĞURGANLIKDOĞURGANLIK

büyüklük

Nüfusun artış } etkiler

kompozisyon

Doğurganlık İle İlgili Sık Kullanılan Ölçütler

* Çocuk-Kadın Oranı.

* Kaba Doğum Hızı:

(1 yılda meydana gelen canlı doğum sayısı / Aynı toplumun yıl ortası nüfusu) x 1000

* Genel Doğurganlık Hızı:

(1 yılda meydana gelen canlı doğum sayısı / 15-44 yaş kadınların yıl ortası nüfusu) x 1000

* Yaşa Özel Doğurganlık Hızı:

(X yaşındaki kadınlardan olan canlı doğum sayısı / X yaşındaki kadınların yıl ortası nüfusu) x 1000

Doğurganlığı Etkileyen Faktörler

1. Doğurgan döneme başlamayı etkileyen faktörler:

- Menarş yaşı,

- İlk evlilik yaşı,

- İlk cinsel ilişki yaşı,

- Primer sterilite.

2. Doğurgan dönemle ilgili faktörler:

- Emzirme ve amenore yaşı,

- Kontraseptif kullanımı,

- Cinsel ilişki sıklığı,

- Rahim içi ölçümler.

3. Doğurgan dönem sonu ile ilgili faktöler:

- Menapoz yaşı,

- Sürekli sterilite.

ÖLÜMLERÖLÜMLER

* Morbidite: Bir toplumdaki hastalık ve

sakatlıkların düzeyini gösterir.

* Mortalite: Bir toplumdaki ölümlerin düzeyini

gösterir.

Ölümlerde Kullanılan Temel Ölçütler

* Kaba Ölüm Hızı:

(1 yıl içinde görülen toplam ölüm sayısı / Yıl ortası nüfus) x 1000

* Bebek Ölüm Hızı:(1 yıl içinde ölen bebek (0-365 gün)sayısı / 1 yıldaki canlı doğum sayısı) x 1000

* Neonatal Ölüm Hızı:

(0-28 günde ölen bebek sayısı / 1 yıldaki canlı doğum sayısı) x 1000

0-7 gün erken neonatal

8-28 gün geç neonatal

* Postneonatal Ölüm Hızı:(29-365 günde ölen bebek sayısı / 1 yıldaki canlı doğum sayısı) x 1000

* Perinatal Ölüm Hızı:(1 yılda ölü doğan+0-7 günde ölen / 1 yıldaki canlı+ölü doğum sayısı) x 1000

* Ölü Doğum Hızı:

(1 yılda ölü doğan bebek sayısı / 1 yıldaki canlı+ölü doğum sayısı) x 1000

* Ana Ölüm Hızı:

(1 yıldaki ana ölüm sayısı / 1 yıldaki canlı doğum sayısı) x 1000

* Yaşa Özel Ölüm Hızı:

(Belli bir yaş grubundaki ölüm sayısı / O yaş grubundaki nüfus) x 1000

* Nedene Özel Ölüm Hızı:

(1 yılda X nedenine bağlı ölüm sayısı / Toplumun nüfusu) x 1000

Ölümleri Etkileyen Faktörler

1. Doğumdaki biyo-demografik faktörler:

- Cinsiyet,

- Annenin yaşı,

- Gebelik aralığı,

- DDA, prematüre doğum.

2. Doğum sonrası etkili olan faktörler:

- Emzirme ve süresi,

- İçme kullanma suyunun türü.

3. Dolaylı ailesel etkiler:

- Anne ve babanın eğitim düzeyi,

- Bebeğin doğum yeri (hastane, S.O., ev, v.b.),

- İklim koşulları.

GÖÇLERGÖÇLER

Göç; yerleşim yerini genellikle en

az 6 aylığına değiştirme amacıyla

yapılan fiziksel bir olaydır.

Göçler İçin Kullanılan Temel Ölçütler

* Genel Göç Hızı:

(1 yıldaki içe göç + dışa göç sayısı / Yıl ortası nüfus) x 1000

* İçe Göç Hızı:

(1 yıldaki iç göç sayısı / Yıl ortası nüfus) x 1000

* Dışa Göç Hızı:

(1 yıldaki dış göç sayısı / Yıl ortası nüfus) x 1000

* Net Göç Hızı:

(1 yıldaki içe göç-dışa göç sayısı / Yıl ortası nüfus) x 1000

Göçleri Etkileyen Faktörler

1. İtici: - Savaşlar,

- Açlık,

- Siyasal ya da dini baskılar,

- Yüksek enflasyon,

- Düşük ücretler.

2. Çekici: - İyi iş, yüksek ücret,

- İyi eğitim,

- Dinsel özgürlük,

- Aileye yakınlık.

Sağlık Düzeyi ve Temel Demografik Ölçütler

* Bebeklik ve çocukluk çağına ait tüm ölüm hızları:

- Bebek ölüm hızı: ‰ 52.6

- Neonatal ölüm hızı: ‰ 29.2

- Postneonatal ölüm hızı: ‰ 23.4

- Çocuk ölüm hızı: ‰ 8

- 5 yaş altı ölüm hızı: ‰ 60.6

* Beklenen yaşam süresi: - Erkek 67 yıl

- Kadın 71 yıl

* Yaşa ve cinse özel ölüm hızları: ?

* Anne ölüm hızı yüzbinde 79

* Perinatal ölüm hızı: ?

* Cinsiyet oranları K / E= 1.1