DementieDeel1

DiagnostiekVormen van dementie

Benaderingswijzen

Als kleuter vertelden mijn ouders, dat mijn oma dingen vergeet,Pas later weet je, dat het dementie heet.

Een bezoekje, oma zat te wachten tot de deur zou open gaan, En dan, keek ze je met vragende ogen aan.

Er klonk dan uit haar mond; “Ik weet wel wie jij bent!” Maar ze wist niet wie IK was, ze had mijn vader in mij herkend.

Blij, dat ik mijn oma heb gekend

Arie de Jong, 11 jaar

http://youtu.be/-zI8HG3UvF0

Dementie

Doornemen gedetailleerde ziektegeschiedenis Bestaat er een verband tussen het gedrag nu en vroeger

functioneren, sociaal functioneren, ADL en HDL Bestaat er een verband tussen het eetgedrag en het

functioneren Onderzoek naar bloedarmoede of infectieziekten

(urineweginfectie) Onderzoek naar lever- en nierfunctie of diabetes Onderzoek naar gebrek aan vitamine B 12 en foliumzuur Onderzoek naar hypotheriodie (lage schildklierfunctie) Lumbale punctie om infectie in centrale zenuwstelsel uit

te sluiten

Lichamelijk onderzoek

Onderzoek naar evenwicht, reflexen Electro-encefalogram (EEG) om andere ziekten dan

dementie uit te sluiten Computertomogram (CT-scan) kan aanwijzing geven

richting Alzheimer, maar ook C.V.A, tumor Neuropsychologisch onderzoek naar:

- geheugen- rationeel denken- coördinatie- schrijven_ het begrijpen van instructies- Uitdrukkingsvaardigheid

Neurologisch onderzoek

Onderzoek naar desoriëntatie in tijd, plaats en persoon

Onderzoek naar concentratievermogen, functioneren korte- en lang termijn geheugen

Testen Sociaal psychiatrisch onderzoek. Gesprek met

betrokkene en zijn familie om ernst van de situatie in beeld te brengen

Observatielijsten klik op: http://www.tno.nl/content.cfm?context=thema&content=inno_case&laag1=891&laag2=902&item_id=121

Psychisch onderzoek

Primaire dementieZiekte van alzheimer, afsterven vanzenuwcellen in de hersenenMulti-infarct dementieToenemend aantal kleine infarcten in de HersenenSecundaire dementieDementie ten gevolge van een andere Aandoening; geneesmiddelen vergiftiging, vitamine tekort, vertraagde schildklier, bloedarmoede, hart- en longafwijkingen, AIDS

Vormen van dementie

DementieDeel 2

BenaderingswijzenRealiteit Oriëntatie Training

Validation

Stadium 4Snoezelen

Stadium 3Reminiscentie

Stadium 2Validation

Stadium 1ROT/ Validation

Warme Zorg

Wanneer welke benaderingswijze?

H. Buijssen geeft aan dat licht dementerende ouderen de behoefte hebben om in de werkelijkheid te vertoeven of hierna terug te keren.De cliënt krijgt hiertoe zintuiglijke en emotionele prikkels.Daarenboven moet ROT de zelfstandigheid in stand houden en daarmee zorgen voor angstreductie op de afdeling

Uitgangspunten R.O.T

Bewoners voeren gezamenlijk opdrachten uit die gericht zijn op het waarnemen, het geheugen en de concentratie, bijvoorbeeld:Het weerEen actueel krantenartikel doornemenHet etenDe dagindelingOnderdeel uit een TV programma bespreken

Groeps Realiteits Oriëntatie Training

De bijeenkomst verloopt altijd volgens een vast Schema:1. Eerst worden alle mensen bij naam genoemd

en de namen worden herhaald2. Na deze kennismakingsronde volgt het

onderdeel van datum, tijd, het weer, jaargetijde3. Vervolgens het onderdeel dat gericht is op de

cognitieve functies. Zoals bespreken van actuele onderwerpen naar aanleiding van TV, Krant, interesse van de deelnemers

4. Afsluiting

Werkwijze groeps Realiteits Oriëntatie Training

Het individuele contact heeft als doel dat steeds het leven van alledag en dit moment wordt benadrukt:Vertellen wat men gaat koken, wat er wordt gegetenVertellen wat er op de televisie komt In benadering steeds tijdstip, dagdeel, jaargetijde etc.

Bewonersgerichte Realiteits Orientatie training(24–uur)

Werk met kleurcodering of pictogrammen die afdelingen of verschillende ruimten van elkaar onderscheiden

Plaats kleurcoderingen (strepen) op wand of vloer zodat ruimten (toilet) zelf door cliënt gevonden kunnen worden.

Gezichtenbord en naam van de mensen die op de afdeling werkzaam zijn.

Het in alle ruimten aanwezig zijn van klokken, kalender, het menu van de dag, feestdagen en herinner de bewoners hieraan bij ieder contact

Zeg bij ieder contact wie je bent, leg elke nieuwe handeling uit alvorens deze uit te voeren

Stel familie op de hoogte van deze benadering (continuïteit)

Fysieke en sociale richtlijnen bij Realiteits orientatie Training

Verschil ROT en Validation

H. Buijssen N. Feill

ROT Appél op gezonde

functies Het bieden van

overzicht en structuur Training Oefenen van

cognitieve functies

Validation Appél op

belevingswereld en herinneringen

Het bieden van warmte en veiligheid

Integratie Het verwerken van

gevoelens en emoties

Uitgangspunten zijn de 7 levenstaken van Erikson. Die aan elk levensstadium zijn Verbonden.Deze levenstaken kunnen vervuld worden of niet. Blijven belangrijke levenstaken onvervuld en worden de daarbij behorende gevoelens verdrongen, dan kunnen deze gevoelens op hoge leeftijd weer terugkomen om alsnog te worden verwerkt

Uitgangspunten validation

Het eerste stadium is het stadium van"Lichteverwardheid" (Disorientation).

Hiermee wordt niet bedoeld de desoriëntatie in tijd, plaats én persoon. Het proces van dementeren begint met gaten in het heden en verleden (inprentings- en geheugenstoornissen) waarbij tijd nog zijn structurerend karakter bezit. Ook zijn er problemen met het ordenen van de waarnemingen en met het vermogen tot oordelen. Voor de mensen die in dit eerste stadium van geestelijke achteruitgang zitten, heeft oriënteren op de werkelijkheid wel degelijk zin.

4 stadia van Naomi Feil

Pas in een latere fase, het tweede stadium "Verwardheid in tijd" (Time Confusion), verliest de tijd zijn structurerende functie en komt de oudere in een tijdloze algemeenheid terecht. Verleden en heden lopen door elkaar. De oudere praat meer over zijn herinneringen en leeft meer in een eigen werkelijkheid.

4 stadia van Naomi Feil

Als de dementerende in het derde stadium van "Voortdurende beweging" komt, zijn de verbale vermogens langzaam aan het verdwijnen. De persoon is steeds minder ontvankelijk voor prikkels uit de omgeving. Deze mensen houden van bewegingen en ritmische herhalingen

4 stadia van Naomi Feil

In het vierde stadium van "Vegeteren", dringt de omgeving nauwelijks meer door. De ogen zijn gesloten. Er is wel een reactie op aanraking en deze ouderen zijn zeer gevoelig voor warmte en koestering.

The Four Phases of Resolution http://youtu.be/pH6pJ1mEUpA

4 stadia van Naomi Feil

Symboliseren mensen uit het heden mensen door mensen uit het verleden

Houden vast aan de realiteit Weten dat ze veel dingen vergeten Confabuleren om gaten in te geheugen te verbergen Geven de schuld aan anderen van dingen die ze zijn

vergeten of kwijt zijn Vertonen façade gedrag. Niets aan de hand Ontkennen gevoelens van eenzaamheid en angst Hebben vermogen tot lezen en schrijven Kunnen zich verbaal goed uiten Kunnen een afkeer van aanraking vertonen

Kenmerken stadium 1

Onderzoek feiten, vermijd het spreken over gevoelens. Dit kan als bedreigend worden ervaren. Lichamelijk contact wordt afgewezen.

Ga niet in discussie over de waarheid van feiten Gebruik begrippen als wie, wat, waar, wanneer Ga mee met favoriete zintuig

- kleuren. Vraag naar de dingen die ze zien- geluiden. Vraag naar de dingen die ze horen- Geuren. Vraag naar de dingen die ze ruiken

Herhaal in grote lijnen waar het gesprek over gaat Houdt rekening met achterdocht Maak een keuze in ROT of Valideren

Techniek stadium 1

Desoriëntatie in tijd, plaats en persoonHerinneringen komen niet meer

gestructureerd maar associatiefHerinneringen worden soms zo sterk beleefd

dat het verleden in het nu wordt beleefdVerbale vermogens zijn nog grotendeels in tactRecente gebeurtenissen worden niet meer

onthoudenSpraak wordt langzamerDoelloos staren met de ogen

Kenmerken stadium 2

bij deze mensen is lichamelijk contact mogelijk. Bijvoorbeeld handen vasthouden

Zorg voor direct aanhoudend oogcontactSpreek met heldere lage stemStel vragen over vroegerGa mee in hun herinneringProbeer verhalen te begrijpen door

verbanden te leggen (levensboek)

Techniek stadium 2

Weinig tot geen spraakMensen trekken zich terug in verledenConstante beweging houdt hen in levenConcentratie vermogen is sterk verminderdVroege ervaringen blijven wel intactWoorden worden vervangen door

bewegingen

Kenmerken stadium 3

Mensen in dit stadium uiten zich niet meer verbaal, dus non verbale communicatie

Spiegel hun bewegingen, ga mee in het ritme

Houdt oogcontactToon dezelfde emotie. Wees vrolijk als ze

blijdschap uitstralen, spreek zacht en begrijpend als ze droefheid uitstralen

Demonstratie Naomi Feilhttp://www.youtube.com/watch?v=US-Arj3l-kk

Techniek stadium 3

Cliënten sluiten zich helemaal af van de buitenwereld

Liggen vaak in foetushouding Reageren nog wel op zintuigprikkels

Kenmerken stadium 4

Dementerenden in dit stadium sluiten zich helemaal af. Reageren alleen nog op zintuiglijke

prikkels. Onderzoek de voorkeurszintuig(-en). Visueel Zien Auditief Horen Kinesthetisch Voelen Olfactoir Ruiken Gustatoir Proeven

Welke activiteiten zijn bij iedere voorkeurszintuig mogelijk?

Techniek stadium 4

Rol validationwerker1. Formuleer op eenvoudige wijze 2

alternatieven voor een probleem. Maak zinnen met eenvoudige woorden

2. breng structuur aan in de volgorde van gebeurtenissen

3. Bied veiligheid, laat nooit een groepslid domineren

4. Geef elk groepslid een bevredigende rol5. Zorg dat de groepsleden bij elkaar passen

Groepsvalidationstadium 2 en 3

1 persoon in stadium 2 met leiderschapskwaliteiten

1 persoon in stadium 2 met wijze, moederlijke kwaliteiten

4 tot 5 mensen in stadium 2 die graag praten

Niet meer dan mensen uit stadium 3 die onmiddellijk reageren op aanraking

Niet meer dan 2 mopperaars, want zij neigen tot domineren van de groep

Samenstelling validationgroep5 tot 10 mensen die in stadium 2 of 3 zitten

Een persoon die de mensen welkom heet, voorzitter is en de taak heeft de bijeenkomst te openen en te sluiten

Een leider bij het zingen van liedjesEen stoelen of bloemenschikker, klaarzetten

van benodigdhedenEen emotionele “begeleider”, moederlijk

figuur om troost te biedenGastheer of gastvrouw bij het aanbieden

van koffie, thee en/ of koekjes

Groepsrollen bij validation

Onderwerpen die aansluiten bij universele gevoelens:Het missen van je ouders, kinderenKwajongensstrekenStraffenVroegere beroepenvriendschap

Mogelijke onderwerpen groepsvalidation

Waarom wordt iemand boos?Leven met mensen die je “gek”vindtWat gebeurt er iemand als hij oud wordt?Hoe kun je elkaar helpen

Mogelijke onderwerpen groepsvalidation

Stel de agenda op Selecteer liedjes, muziek,

gespreksonderwerpen, gedichten Leg de benodigdheden klaar, maak de ruimte

gereed Zet de stoelen in een kring dicht bij elkaar.

Deelnemers kunnen elkaar goed horen en zien en geeft geborgenheid

Maak een stoelverdeling. Wie kan naast wie? Ga voor de bijeenkomst naar elk groepslid toe

Voorbereiding validationbijeenkomst

DementieDeel 3

BenaderingswijzenReminiscentie

Warme zorg

Naarmate de dementie vordert, keert de dementerende steeds verder terug in het verleden. Reminiscentie is het proces van het terughalen van positieve herinneringen aan gebeurtenissen of ervaringen uit het verleden. Doelen van reminiscentie zijn het onderhouden van contacten, het leren kennen van de dementerende, creëren van wederzijds begrip en respect, herinneringen en culturele achtergrond overdragen aan anderen, gelegenheid krijgen om te vertellen, gevoel van eigenwaarde versterken, een gevoel van samenhorigheid te creëren door het delen van herinneringen, herkenning en trots creëren. Zo kun je met de dementerende bijvoorbeeld koper gaan poetsen. Dit haalt vaak herinneringen op omdat dit vroeger vaak werd gedaan.

Reminiscentie

Onder begeleiding van een begeleider komen een aantal ouderen wekelijks bij elkaar. Het praten in groepen heeft vooral als voordeel dat herinneringen makkelijker naar voren komen omdat men elkaar prikkelt. Bij reminiscentie staan vooral plezierige en fijne herinneringen uit het verleden op de voorgrond. Als aanzet kan ook gebruik worden gemaakt van activiteiten of bepaalde thema's.Sommige ouderen kunnen beter niet aan dergelijke groepen deelnemen zoals bijvoorbeeld ouderen die onlangs een ingrijpend verlies hebben geleden of die achterdochtig zijn. Verder moeten de deelnemers zich gebeurtenissen uit het verleden kunnen herinneren, de aandacht kunnen vasthouden en kunnen praten.

Reminiscentie in groepen

Vele activiteiten lenen zich hiervoor. Belangrijk is te blijven realiseren dat de activiteiten een middel zijn om te kunnen komen tot reminisceren. Niet het spel staat centraal, maar de herinnering rondom het spelen van het spel. Voorbeelden zijn:

puzzels met afbeeldingen van vroeger die de ouderen aanspreken of puzzels die vroeger werden gebruikt. Maar ook het ouderwetse ganzenbord biedt goede aanknopingspunten;

liedjes en versjes die belangrijk waren in het leven van de ouderen; foto's of gebruiksvoorwerpen bekijken van oude ambachten; het opzoeken en koken van oude recepten. Naast het plezier in het

bereiden geeft dit vaak veel herinneringen en gespreksstof; boeken over vroeger of oude jeugdboeken kunnen ook veel

herinneringen oproepen; het bekijken van dia's, video's of films over vroegere

gebeurtenissen waardoor de groep deelnemers zich voelt aangesproken.

In het boek van Dynes 'Vroeger herleefd‘ staan maar liefst 100 activiteiten uitgewerkt

Activiteiten bij reminiscentie

Naast de mogelijkheden van reminiscentie in groepsverband is reminiscentie met individuele ouderen mogelijk. De eerder genoemde onderwerpen kunnen ook hier worden gebruikt. Daarnaast bieden dagelijkse activiteiten als wassen, aankleden en eten aanknopingspunten voor gesprekken over vroeger. Enkele voorbeelden:

wassen en baden. ◦ Hoe gebeurde dat vroeger? ◦ Wat voor zeep en shampoo werd er gebruikt? ◦ Hoe vaak ging men vroeger per week in bad? ◦ Hoe werd het badwater verwarmd? ◦ Wanneer had u thuis voor het eerst een douche?

aankleden. ◦ Werden uw kinderkleren vroeger gekocht of gemaakt? ◦ Hoe vond u het om kleren van een ouder broertje of zusje te moeten

'afdragen'? ◦ Welke kleren droeg men vroeger graag en welke niet? ◦ Welke 'zondagse kleding' had u?

Individuele reminiscentie

Een mogelijkheid bij reminiscentie is om het als thema te gebruiken. Het thema school leent zich bijvoorbeeld uitstekend om op diverse plaatsen een schoolbank met attributen neer te zetten zoals bijvoorbeeld schoolbord, krijt, oude schoolboeken, het aap-noot-mies. Ook in het huisblad kan hierover wat geschreven worden. Een andere activiteit die je kunt tegengekomen is 'trouwen' met trouwjurken, aankondigingen ondertrouw en een heuse modeshow met trouwjurken door medewerkers. Denk ook aan jaargetijden, feestdagen. Kortom mogelijkheden genoeg.

In het boek van Buijssen en Poppelaars staan zo'n tweeëntwintig thema's uitgewerkt.

Thematische reminiscentie

De zorgverlening is gericht op de zorgbehoefte van de dementerende persoon. Het is gericht op het verminderen van pijnlijke symptomen als angst, onveiligheid, onzekerheid. De oudere moet de omgeving ervaren als veilig en beschermend. Het bieden van een veilige omgeving kan op verschillende manieren gebeuren: door nabijheid, huiselijkheid, herkenbaarheid, vrijheid en contact met de familie.

Relatie met hechtingstheorie van John Bowlby

Uitgangspunten Warme Zorg

Doelgroep'Warme zorg' is geschikt voor demente oude mensen met procesverschijnselen die variëren van licht tot zeer ernstig. Dit betekent dat 'warme zorg' toepasbaar is bij elke vorm van dementie.

Wijze van toepassingBij warme zorg staat niet zozeer de hoedanigheid van de therapie, maar de aard van de zorg centraal; namelijk een veilig en warm leefklimaat binnen de afdeling. Daardoor is warme zorg een 24-uurs benadering.

Doelgroep en wijze van toepassing