* de Gelderlander ZATERDAG 17 MEI 2014 1

Arnhem Nijmegen Achterhoek

De Stoel: Paul Snelder:‘maakproces verandert’

Investeren is bijnacorebusiness bij Contour

Martin Stor van het ACT:‘Denken in 3D is lastig’

PAGINA 5

Betrouwbaarproduceren enleveren vanradiatoren le-vert Ulamo Ulftinternationaleprijs op

deOndernemer.nl

PAGINA 12PAGINA 3

Eervolle prijs Ulamo

7e jaargang nr. 5

11� Directeur Marco te Pas tussen delen van verwarmingsradiatoren die Ulamo een internationale prijs hebben opgeleverd. foto Jan van den Brink

Thema: metaal en elektro

De 55 jaar bestaande Doetinchemse vestigingvan Stork heeft een grote naam als het gaat omoptimaliseren van industriële processen. Ruim125 werknemers zijn actief met , industriëleautomatisering en MES, procestechniek, gebouw-gebonden installaties en service en onderhoudaan installaties. De Doetinchemse units Industriëleautomatisering en MES maken met 70 werkne-mers deel uit van het landelijk Kenniscentrum van

Stork. Dankzij de diversiteit aan specialisten voertStork turn-key projecten grotendeels in eigenbeheer uit. Zowel pre-engineering, engineering,hardware-engineering, montage werkzaamhedenals het adviseren en implementeren van software.“Naast de werkvoorbereiding en projectleidingop locatie verzorgen wij tevens de panelenbouw.Ons doel is het zoveel mogelijk ontzorgen van deklant”, motiveert Henk Bol.

Manufacturing Execution SystemManufacturing Execution System ofwel MESis een belangrijk onderdeel van de industriëleautomatisering van Stork. Dit betreft koppelingvan productiesystemen aan administratieve-,logistieke- en verkoopsystemen. De klant is danin staat om zijn processen zo optimaal mogelijkaan te sturen. Belangrijk daarbij is het leggen vande juiste verbanden tussen alle verzamelde data.“Blijkt er bijvoorbeeld een partij producten in hetsupermarktschap niet goed te zijn, dan kan deklant via ons track & tracing systeem alle stappenin zijn productieproces nagaan. Zo achterhaalt hijop efficiënte wijze waar het precies is fout ge-gaan”, verklaart Erik Berendsen, Unit Manager In-dustriële Automatisering en Service & Onderhoud.

Legio ontwikkelmogelijkhedenStork Doetinchem kent een typische no-nonsensecultuur. Erik Berendsen: “Onze lijnen zijn kort bin-nen een sterk informele cultuur. Wat we belovenmaken we ook waar. We combineren denkenen doen en lopen niet weg voor problemen.”Is doorgroeien gemakkelijk mogelijk? “Zes jaargeleden kwam ik als Unit Manager Service &Onderhoud binnen en ben inmiddels ook UnitManager Industriële Automatisering.” DirecteurHenk Bol startte 18 jaar geleden als projectleider.“Werknemers krijgen hier alle mogelijkhedenom zich te ontwikkelen. Niet alleen besteden weveel geld aan technische opleidingen, maar ook

aan de persoonlijke individuele ontwikkeling (softskills). Want… we willen de beste zijn én de besteblijven”, besluit Henk Bol.

«vacatorialStork’S landelijk kenniScentrum induStriële automatiSering in doetinchem zoekt enthouSiaSte medewerkerS

Glansrijke carrière in ’t hartvan industriële automatisering

Stork kenniScentrum

induStriële AutomAtiSering

FAbriekStrAAt 17c, 7005 AP doetinchem

(0314) 68 45 45, www.Stork.com

de industriële automatisering van een grote kaasfabriek. de besturing van een nieuwe biogasin-stallatie voor een energiebedrijf. Of de enorme nieuwbouw, compleet met alle elektrotechnische

installaties, voor een voedingsmiddelenfabrikant. Stork verzorgt grote projecten en staat garant voorbetrouwbaarheid. Een ideale omgeving om in te werken. Vestigingsdirecteur Henk Bol: “In doetinchemis het landelijk Kenniscentrum Industriële Automatisering van Stork gehuisvest. Nieuwe werknemers diewe zoeken, bieden we zo extra toekomstmogelijkheden.”

«Vestigingsdirecteur Henk Bol: “Ons Expertise-centrum biedt volop ontplooiingsmogelijkheden.”

Dankzij de sterke omzetgroei willen wij ons team uitbreiden:

■ 5 Software EngineersHeb jij minimaal een hbo-opleiding gevolgd in elektrotechniek of industriële automatisering?En wens jij veel eigen inbreng en klantcontact binnen een veelzijdige functie? Dan ben je bij Stork’sKenniscentrum volledig op je plaats om zelfstandig software applicaties te ontwerpen en te schrijvenvoor aansprekende projecten in de procesindustrie. Of je nu wel of geen werkervaring hebt, bij Storkkrijg je ruime ondersteuning om in de toekomst door te groeien.

■ 2 (Chef)monteurs elektrotechnische installatiesBen je (binnenkort) in het bezit van een mbo-diploma niveau 3 of 4? En lijkt het je te gek om aangrote en aansprekende projecten van Stork te werken? Dan moet je beslist eens contact met ons op-nemen. Onze kracht is de goede begeleiding in het monteren of onderhouden van elektrotechnischeinstallaties bij onze klanten. Bovendien werk je binnen een gemotiveerd en enthousiast team. Ben jeervaren en heb je extra ambities? Dan mag je mogelijk snel als chef monteur aan de slag.

Geïnteresseerd in een mooie toekomst waarin je alle ruimte krijgt om jezelf te ontwikkelen? Bel metErik Berendsen: (0314) 68 45 45 of mail naar erik.berendsen@stork.com. Kijk voor alle vacatures opwerkenbijstork.nl

Vijf jaar geleden had Frans een luxe probleem. Hijhad zijn voorraden over vijf overvolle opslaghallenin Arnhem verdeeld. Met alle logistieke inef-ficiency als gevolg. Hij zag vervolgens de oudeAkzo-hallen op Industrie park Kleefse Waardleeg staan en nam ze over. Met 22.500 vierkantemeter onder één dak kon hij tenminste een beetjeuit de voeten!

Maatwerk

“Wat wij doen is snel leveren, en maatwerk leve-ren. Een vulcaniseerbedrijf dat bij een fabriek rub-ber wil bestellen moet meestal een hele vracht-wagen tegelijk bestellen. Dat kan niet iedereen,zeker niet als de crisis intreedt, want de kostenzijn dan best fors. Dan willen ze kleine orders kun-nen bestellen, en snel maatwerk krijgen. Omdatwij zulke grote voorraden hebben kunnen we datjuist leveren. Ik heb de omzet de afgelopen jarenalleen maar zien stijgen.”

Transport

Gazendam, die in zijn grootste bedrijf RuproBeheer zo’n 340 mensen vast aan het werk heeft,snijdt daarom niet in de kosten, maar investeert

juist in de verkoop. Hij levert in 50 landen overde hele wereld rubber banden voor kassabandenbij supermarkten, maar ook rubber banden voorlopende banden op luchthavens, industriële ma-chines, zoutstrooiwagens, landbouwwerktuigenen dergelijke. Maar ook voor kleine kopieermachi-nes: daar moet het papier immers ook getranspor-teerd worden. En zo zijn er nog honderden anderetoepassingen.

Handelsreiziger

Hij begon ooit zelf als echte handelsreiziger entrok de hele wereld over om zijn rubber te slijten.Inmiddels heeft hij talloze vaste afnemers die desnelle service en het maatwerk dat Rupro levert,verkiezen boven de leveringen door de ‘grotejongens’. Zijn salesmensen nemen steeds meerzijn taak over en investeren veel tijd in de ver-koop. Met een groeiende omzet en bijbehorendewerkgelegenheid als gevolg – één van de redenenvan de jury om hem op 26 maart als ArnhemseOndernemer van het Jaar te benoemen.

Simpel

Onder de andere bedrijven die Gazendam beheert

zitten restaurant Villa Velperweg en Brasserie deBoerderij. Beide culinaire hoogstandjes waarmeeGazendam Arnhem ook op culinair gebied mooiop de kaart weet te zetten. “Ook daar geldt nietsnijden in de kosten, want dan snij je uiteindelijkalles weg. Juist investeren in waar het restaurantgoed in is. Dat levert je kwaliteit op en een groeivan het aantal gasten. Ondernemen is eigenlijkheel simpel.”

«infotorial

Snijden in de kosten?De sales versterken, dát is de truc!lean and mean opereren is niets voor Ondernemer van het Jaar Frans Gazendam. Een minimale

voorraad aanhouden omdat voorraad zogenaamd dood kapitaal is? Nee hoor, zo doet hij dat niet.Integendeel: met een beetje meer vet op de botten – meer voorraad dus - bewees hij dat hij juist daar-door de crisis beter aankon.

«Fotografie: Jacques Kok

RupRo BeheeR B.V.WesteRVooRtsedijk 736827 AV ARnhem

WWW.RupRoBeheeR.nl

DE GELDERLANDER ZATERDAG 17 MEI 2014 DE ONDERNEMER 3

Met metaalprintenin 3D hebben weals Achterhoekeen duidelijkevoorsprong

door Jacob Schreuder

Hij is de belangrijkstevraagbaak voor hetAchterhoekse be-drijfsleven. En bo-venal de man die

slimme verbindingen legt tussenproductiebedrijven die elkaar kun-nen aanvullen. Maar Martin Storloopt aan niemands leiband. Hijheeft een eigen visie die hij ge-woonlijk niet onder stoelen ofbanken steekt.„Weet je wat ik voor me zie”, zegthij, „is dat veel zelfstandigen een3D-printer kopen en daarmee ophun zolderkamer een bedrijfje be-ginnen. Het is onzin om te den-ken dat de 3D-metaalprintvalley,die we in de Achterhoek voorogen hebben, gedomineerd wordtdoor een paar grote spelers.”Maar krijg je met al die kleintjesgeen geweldige versnippering enis dat wenselijk in een regio, diezich als 3D-metaalprintvalley op-werpt? Stor: „Ik ben helemaal nietbang voor versnippering. Als je dekennis en specialistische appara-tuur maar samenbrengt. En dathebben we in de Achterhoek heelgoed gedaan.”De directeur van het ACT (Achter-hoeks Centrum voor Technolo-gie) prijst zich ontzettend geluk-kig dat op ongeveer hetzelfde mo-ment in de regio twee landelijkunieke instituten tot stand zijn ge-komen.Het CIVON (Centrum voor Inno-vatief Vakmanschap), gevestigd inhet ROC Graafschap College inDoetinchem en het ICER bij deDRU in Ulft. Ruwweg gesprokenlevert het CIVON de theoretische

kennis en studenten en staan inhet ICER de meest moderne ma-chines (waaronder 3D-printers)waar het geleerde door die studen-ten in de praktijk kan worden ge-bracht. „Met steun van grote be-drijven als Kaak, Hencon,VDM3D printing, Lovink, Tel-mastaal en GOMA hebben we viahet CIVON een 3D-metaalprintergekocht. Die machine zit met hetgebruik door die bedrijven overi-gens al vol. We zijn al bijna toeaan een tweede. Maar goedkoopzijn ze niet.”Dat de Achterhoek vooral kiestvoor het 3D printen van metaal isvolgens Martin Stor logisch. „Wehebben veel metaalbedrijven. De

markt voor de producten is er al.Maar we zijn er nog niet. Vooralhet zoeken naar de juiste metaal-poeders om te printen is een uit-daging. Die stoffen zijn er wel,maar moeten nog worden getestop kwaliteit, levensduur enzo-voorts. Ook de nabewerkingvraagt aandacht, maar dat kansnel omdat we in de regio veelmet CNC werken.”Volgens Martin Stor is bij het 3Dprinten een professionele maniervan ontwerpen cruciaal. „Het den-ken in 3D-vormen is nog best las-tig. De producten gaan er ookheel anders uitzien. Je kunt er bij-voorbeeld holtes in printen. Jehebt minder materiaal nodig en

ook een lager energieverbruik.”Voor Martin Stor hoeft de 3D-me-taalprintvalley Achterhoek nietop een centrale plaats gevestigd te

worden, zoals bijvoorbeeld Sili-con Valley in Californië. „In mijnogen betekent een ‘valley’ dingensamen doen en in een kleine re-gio tellen afstanden niet. En danheb je nog internet. Je kunt een3D-ontwerp elders laten makenen via internet naar een 3D-prin-ter, waar dan ook, sturen.”Martin Stor gelooft dat de werelder door de mogelijkheden van 3Dprinten heel anders uit gaat zien.„Het printen van kunststof ge-beurt al een jaar of twintig. Me-taalprinten komt eraan. Alleen desnelheid is onduidelijk. Maar alsregio hebben we een voorsprong:veel metaalbedrijven en met hetCIVON en ICER als aanjagers.

HoofdredacteurAd van Heiningen (wnd)

Commercieel directeurAdelinde Harms

EindredacteurThed Maas, 06-53645103

RedactieAndré Sonneville (Nijmegen)Frank Thooft (Arnhem)Jacob Schreuder (Achterhoek)

AccountmanagersRudy Diemont06-51788468Cees van Doornik (Arnhem)06-55854966

Foto’sMariska Hofman, Jacques Kok,Theo Kock

Martin Stor, directeur ACT

de Ondernemer is een uitgave vandagblad De Gelderlander die zichricht op ondernemers, beleidsma-kers en beslissers. Geen sector die de komende jaren voor

grotere veranderingen zal komen testaan dan de metaal en de elektro.Het 3D-printen, zoals u verderop in ditkatern kunt lezen, zal ook of misschien

wel juist de metaalindustrie op zijn kop zetten. Goe-roes beweren dat de revolutie die deze nieuwe tech-niek zal veroorzaken – ook wel de derde industriëlerevolutie genoemd – de internetrevolte zal overscha-duwen.Alhoewel, nieuw: al sinds de tachtiger jaren kennenwe het 3D-printen – produkten worden laagje voorlaagje opgebouwd – maar pas nu komt er een hausseaan nieuwe toepassingen los.Ik dacht in eerste instantie aan de printer boven opmijn werkkamer als deze ontwikkeling ter sprakekwam. Maar daarmee zette ik mezelf op het verkeer-de been. Met een 3D-printer kun je namelijk letter-lijk alles printen.Zo wordt momenteel in Amsterdam een grachten-pand met een joekel van een 3D-printer gebouwd.Van een speciaal soort beton.Laten we dus nog maar even wachten met de her-bouw van bijvoorbeeld de donjon in Nijmegen: mis-

schien gaan we die straks wel gewoon printen.In de metaalsector zullen traditionele technieken,denk aan spuitgieten, deels verdrongen wordendoor de 3D-printer.Die werkt sneller, levert een minstens zo stevig pro-dukt en bovendien kun je kleine hoeveelheden vaneen produkt maken. Heb je er toch meer nodig, danzet je gewoon de printer weer aan.Dat biedt natuurlijk geweldige kansen voor de sec-tor. In de grootmetaal werken circa 150.000 mensen,in onder meer de automobielindustrie, metaalgiete-rijen, truckbouw, scheepsbouw, chips- en halfgelei-ders, vliegtuigbouw en machinefabrieken. In dekleinmetaal werken nog eens 300.000 mensen. Hetaantal producten dat deze mensen zelf zullen kun-nen gaan maken, neemt enorm toe.Wat te denken van de elektricien die ergens op klusis en een onderdeel tekort komt. Straks hoeft hij danniet meer in zijn busje te springen om dat onderdeelop te gaan halen: straks print hij dat gewoon op loca-tie uit.En let op: binnen vijf jaar hebt u ook een 3D-printerin huis staan. Want je kunt er ook nog eens broccolimee printen.

Ook metaal komt straks uit de 3D-printerTERZAKE

De innovatievebedrijven in deAchterhoek kunnenniet om Martin Storvan het ACT heen.Andersom ook niet.

‘3D-printers op zolderkamers’

COLOFON

� Thed Maas iseindredacteurvan De Ondernemer

“

� Directeur Martin Stor van het ACT in het innovatiecentrum waar hij erg trots op is, het ICER bij de DRU in Ulft. „Het denken in 3D vormen is nog best las-tig.” foto Theo Kock

4 DE ONDERNEMER

M engelmoes aan de Ulftse-weg in Ulft is een bijzon-dere winkel. In een deel

van het voormalig meubelbedrijfzijn 23 winkels en een lunchroomgevestigd. Het is een soort waren-huis, maar dan niet met één,maar met allemaal verschillendeeigenaren.Die hoeven overigens niet altijdin ‘hun’ winkel te staan. Alle arti-kelen (nieuw, geen tweedehands)hebben een prijscode. Bij een cen-trale kassa kan worden afgere-kend. Eens per maand wordt deopbrengst aan de winkeliers uitbe-taald.

HobbyspullenZeer recent hebben Judith Peters(Juudenzo) en Annemieke Fou-sert (Creamieke) met hun win-kels intrek genomen in Mengel-moes. Annemieke verkoopt wens-kaarten en hobbymateriaal. Zemaakt de kaarten niet alleen zelfom te verkopen, ze geeft ook

workshops. Soms nog thuis, maarook in een speciale ruimte op debovenverdieping.Ook Judith Peters maakt gebruikvan die cursusruimte. Haar win-kel Juudenzo is gespecialiseerd indecoratieletters, tekstborden enhobbymaterialen. Veel maakt zezelf. Zo beplakt ze ook T-shirtsvoor kinderen.Beide dames richten zich methun cadeau-artikelen onder meerop hoogtijdagen, zoals moeder-en vaderdag, verjaardagen, pasenen kerst.Annemieke: „Vooral kerst is eenleuke tijd. We gaan dan meestalmet kinderen dingetjes maken.Dat doen we overigens niet alleen

hier, maar af en toe ook in Ulft.”De dames vinden het een voor-deel dat hun assortimenten op el-kaar aansluiten. Judith: „Vindenze iets niet bij mij dan wel bij An-

nemieke en andersom ook.”De winkels Juudenzo en Ceramie-ke zijn klein, maar er zijn wat mo-gelijkheden om uit te breidenmocht de belangstelling van het

publiek daarom vragen. Enthou-siast zijn Judith en Annemiekeover de mogelijkheden die deruimte op de eerste etage bieden.

CateringAnnemieke: „We kunnen er ver-schillende workshops geven,maar ook feestjes. Dat kunnenkinderfeestjes zijn, maar ook be-drijfsbijeenkomsten waarbij werk-nemers lekker creatief in de weerkunnen zijn. We kunnen in diecursusruimte twintig mensen ont-vangen maar met wat aanpassin-gen ook wel zestig.”Voor drankjes en hapjes kan wor-den gezorgd. Jacco Teitink heeftin Mengelmoes een lunchroom.Hij verzorgt de catering, mochtdaar behoefte aan zijn. Dat kanuiteenlopen van frites voor de kin-deren tot belegde broodjes.

www.juudenzo.nlwww.creamieke.nlwww.jaccoslunchroom.nl

De discussies rondhet bedrijfslevengaan te veel overde vorm en teweinig over inhoud

door Jacob Schreuder

Sinds kort is LaurensGrashof (45) Koen Knu-ving opgevolgd als voor-zitter van de IndustriëleKring Groenlo-Lichten-

voorde (112 leden). Ambities heefthij voor zijn ‘club’ zeker, maar dathoeft niet per se een onstuimigegroei te zijn. „Beter een goedeclub dan een grote club. Kwaliteitgaat voor kwantiteit. Dat geldtook voor ons bedrijf.”Dat bedrijf is Alferink Installatie-techniek uit Groenlo. Het familie-bedrijf is in 1975 opgericht. In1995 kwam schoonzoon LaurensGrashof, opgeleid aan de HTSElektrotechniek, in dienst ensinds 2003 is hij DGA. „Sinds 1975heeft Alferink een gestage groeidoorgemaakt”, vertelt Grashof.„Dat is gebeurd met eigen men-sen en eigen middelen.”Met 75 werknemers is Alferink In-stallatietechniek een middelgrootzelfstandig installatiebedrijf. „Meteen gemotiveerd team van vak-mensen zijn we actief in alle disci-plines van de installatietechniek.We zijn een flexibel bedrijf dat all-round technische installaties ont-werpt, bouwt en onderhoudt inmidden- en oost Nederland.”Ruim tien jaar geleden heeft Lau-rens Grashof de touwtjes van hetbedrijf overgenomen uit handenvan schoonvader Hennie Alfe-rink, maar hij is trouw geblevenaan de kernwaarden van het be-drijf. „Mijn motto is: De toekomstbegint vandaag. Dat houdt in datachterover leunen op basis vanhet verleden er niet bij is. Elkedag leren en innoveren, op weg

naar een verantwoorde toekomst.Met blijvende investeringen in on-ze mensen zijn we in staat opwensen en verwachtingen van deklanten in te kunnen spelen.”

Alferink Installatechniek hechtaan maatschappelijk verantwoordondernemen op basis van de pij-lers people, planet en prosperity.„Voor ons is dat geen modegrill.Al vanaf 1975 proberen we zo veelmogelijk rekening te houden metde mensen, het milieu en de voor-uitgang. Fatsoen, respect, verant-woording, naleving van regels, entransparantie zijn onze kernwaar-den.”Als eerste installatiebedrijf in deregio is Alferink Installatietech-niek gecertificeerd op niveau 3van de CO2 prestatieladder. Dathoudt in dat het bedrijf overmati-ge emissie van CO2 tegengaat.Grashof: „In ons bedrijf is de heleregeltechniek aangepast om zo

energiezuinig mogelijk te werken.Er draait geen pomp als dat nietnodig is. Waar mogelijk gaat allesin de slaapstand.”Alferink Installatietechniek heefteen indrukwekkende line-up vangrote werken opgebouwd. Vanhet Regionaal Archief Rivieren-land en SCW in Tiel tot de Rabo-bank in Doetinchem. Maar ook ge-meentewerven in Montferland enArnhem en gemeentehuizen inBronckhorst, Haaksbergen en Din-kelland-Denekamp.Sterkstroom, noodstroom, verlich-ting, communicatie en beveili-ging, het zit allemaal in het pak-ket van Alferink, evenals vraag-stukken op het gebied van werk-tuigbouwkunde, regeltechniek,

service, onderhoud en beheer.En toch vindt Laurens Grashofnog tijd als voorzitter van de In-dustriële Kring Groenlo-Lichten-voorde. Hij kijkt zowel realistischals idealistisch tegen deze klusaan. „We zijn een netwerkclub.Geen belangenbehartiger. Ik stoorme er wel aan dat de discussiesover het bedrijfsleven te weinigover de inhoud gaan. Ik heb nietde illusie dat ik daar veel aan kanveranderen, maar wel het idealis-me om er voor te gaan. We heb-ben in Oost Gelre een nieuwe bur-gemeester, een nieuwe raad en ikben ook nieuw. Noem het maareen frisse start.”

alferink.nl

We zijn erg enthousiastover de mogelijkhedenvan de workshopruimte

Laurens Grashof, Alferink

Annemieke en Judith

Laurens Grashof isde nieuwe praesesvan de industrie inLichtenvoorde enGroenlo en leidt eeninstallatiebedrijf.

‘Beter goede club dan grote’

Mengelmoes: Warenhuis met zelfstandige winkeliers

� Annemieke Fousert van Creamieke (voorgrond) en Judith Peters (Juuden-zo) in hun winkels bij Mengelmoes. foto Theo Kock

“

“

� Laurens Grashof, de nieuwe voorzitter van de Industriële Kring Groenlo-Lichtenvoorde: „Mijn motto is: de toekomst begint vandaag.” foto Theo Kock

DE GELDERLANDER ZATERDAG 17 MEI 2014 DE ONDERNEMER 5

In de meeste ontwikkeldelanden hebben de mensendie toch al het meest ver-dienden hun inkomen deafgelopen 30 jaar veel ster-ker zien stijgen dan mensendie met minder rond moe-ten komen. In Nederlanddaarentegen bleven inko-mensverschillen in die pe-riode relatief klein. Datmeldde de Organisatie voorEconomische Samenwer-king. De Amerikaanse rijkenpakten in 2012 20 procentvan de gehele taart: de Ne-derlandse slechts 6,3 pro-cent, iets meer dan de 5,9procent uit 1981.

China wordt mogelijk ditjaar al de grootste economieter wereld. Dat stelde deBritse krant Financial Timesop basis van nieuwe bereke-ningen van de Wereldbank.Het belang van opkomendelanden in de wereldecono-mie is groter dan gedacht.De Chinese economie wasin 2011 al ongeveer evengroot als 90 procent van deAmerikaanse economie. Opbasis van de voor China ende VS verwachte groei tus-sen 2011 en 2014 zou Chinadaardoor dit jaar de VS kun-nen inhalen als grootste eco-nomie.

N a vier jaar en met veel suc-ces het Centrum voor JongOndernemerschap te heb-

ben opgezet zoekt Rolf Wintereen ‘aanjager’ als opvolger. Hetconcept CvJO blijft zijn eigen-dom, maar hij wil zijn onderne-merslust op andere vlakken deruimte geven.Rolf Winter begon het CvJO alsstichting in oktober 2010 alsbroed- en vestigingsplaats voorstartende ondernemers en voorhbo-studenten, die een stageplekzochten om voor regionale bedrij-ven projecten op te pakken. Aan-vankelijk werd het CvJO finan-cieel gesteund door de gemeenteDoetinchem en de provincie Gel-derland. Inmiddels zorgt het Cv-JO zelf voor de exploitatie mid-dels een eigen verdienmodel.Misschien mede daardoor – hetkost overheden geen geld – werdhet CvJO een succes. Inmiddelszijn er acht vestigingen: Doetin-chem, Apeldoorn, Nijmegen, Zut-

phen, Ede, Arnhem, Rijssen-Hol-ten en de Noordoostpolder.In de Doetinchemse vestigingzijn momenteel zestien bedrijvengevestigd met twintig medewer-

kers. Er zijn 42 startende bedrij-ven geholpen en een aantal is in-middels ‘uitgevlogen’ naar een ei-gen vestiging. Meer dan zeventighbo-studenten doen vanuit hetCvJO Doetinchem diverse projec-ten.

InspirerendZo’n succes en waarom dan stop-pen? Rolf Winter: „Zeker niet om-dat ik het niet meer leuk vond. Ikhoud van de mensen om meheen en vind het dagelijks een ge-not om met deze inspirerende,creatieve en ondernemende men-sen te mogen werken.”Rolf Winter voelt ‘simpelweg’ dathet tijd is om te gaan. „Er staat

een sterke en financieel gezondestichting en de toekomst ziet ergoed uit. We zijn ook bezig overde Duitse grens CvJO-vestigingentot stand te brengen. Overigensga ik niet helemaal weg. Mijn be-drijf PUIK (webshops, websites,applicaties) blijft bij het CvJO ge-vestigd. En – alleen als het ge-wenst is – blijf ik beschikbaar alssparringpartner. Mogelijk is ernog een rol voor mij weggelegd inde raad van toezicht. Het is enblijft toch een stukje van jezelf.”Rolf Winter heeft nóg een bedrijf-je: Dwars Bedacht. „Vorig jaar kre-gen de zevenhonderd medewer-kers van de gemeente Doetin-chem een kerstpakket met alleenproducten van Doetinchemsewinkeliers. We gaan dit conceptverder ontwikkelen met als doelbestedingen binnen de lokale ge-meenschap te houden. Ik moetsteeds wat nieuws ondernemen,want ik ben en blijf in hart en nie-ren een pionier als ondernemer.”

Het ICT Netwerk Nijmegenheeft voor maandag 26 meisamen met de HAN de acht-ste MeetINN op touw gezet.Het thema is: ICT & SoftSkills. Informatietechnolo-gie draait niet enkel om detechniek, maar ook om men-sen. Deze MeetINN zal hetbelang benadrukken vancommunicatie- en organisa-tievaardigheden. Ella Hue-ting zal uitleggen hoe enwaarom technische opleidin-gen meer aandacht zijn gaanbesteden aan zachtere vaar-digheden, zoals communice-ren en presenteren. Aan-vang 17.00 uur: TechnoviumHeyendaalseweg 98.

De verkoop van bedrijfswa-gens in de Europese Unie isin maart voor de zevendeachtereenvolgende maandgestegen. In totaal werdenvorige maand 185.520 nieu-we vrachtwagens en bestel-busjes op kenteken gezet.Dat was ruim 11 procentmeer dan een jaar eerder.De groei bleef duidelijkzichtbaar bij alle voertuigty-pes en in veel belangrijkemarkten. De Spaanse marktgroeide opnieuw het hardst,ditmaal met 27 procent tenopzichte van maart 2013. InDuitsland werden bijna 10procent meer bedrijfswa-gens verkocht.

‘Inkomensverschilhier vrij klein’

ICT draait nietlouter om techniek

Bedrijfswagens:weer meer verkocht

’China al bijnagrootste economie’

Naast te hebben gewerkt als ma-nager bij diverse bedrijven (zoalsAkzo Nobel en MSD) is Paul Snel-der al jarenlang zelfstandig IT-ad-viseur. Vorige zomer besloot hijzich ook toe te leggen op het3D-printen.

Vanwaar die keus?„Omdat 3Dprinten de toekomstis. Een term als derde industriëlerevolutie zal ik niet snel gebrui-ken. Maar er is wel iets gaande.Oude productieprocessen veran-deren. Ze worden op de kop ge-zet.”

Hoe ziet u dat?„Neem de cnc-machines die in deAchterhoekse maakindustrie vol-op worden gebruikt. Cnc werktmeestal van buitenaf. 3D begintonderaan door de producten enonderdelen laagje voor laagje teproduceren. Wat je nodig hebt iseen precieze ontwerptekening enprintbestand die ingevoerd wor-den in de computer. En natuurlijkeen deskundige operator die er-voor zorgt dat het proces uiterma-te zorgvuldig verloopt.”

En verder geen personeel nodig?„Nauwelijks. Ik doe het nu ook inmijn eentje. De printer doet z’nwerk. Laag voor laag. Vaak zo stildat je er rustig een telefoonge-sprek bij kunt voeren. Na eenpaar uur is het product klaar, af-hankelijk van de omvang. Het he-le proces begint bij kennis. Zon-der kennis geen product. De 3D-printer is het maakproces.”

Hoeveel 3D printers en van welktype heeft U?„Ik heb er drie. Een daarvan hebik samen met een partner zelf ge-maakt. Dat is een vrij kleine, ge-schikt voor kleine producten enonderdelen. Ook heb ik een grote-re, van Opiliones Winterswijk.Sommige 3D producenten wer-ken met poeder of vloeistof als

grondstof. Ik werk uitsluitendmet dun draad. Vaak van kunst-stof, soms gevuld met houtvezelof kalk. Sinds kort werk ik ookmet een flexibele kunststof die ei-genschappen heeft van rubber.”

Maakt u ook grote series?„Nee, daar zijn andere bedrijvenvoor. Die maken mallen en latenvervolgens duizenden productenspuitgieten. Ik beperk me tot klei-ne series en unieke (onder)delendie niet meer te verkrijgen zijn.”

Waarmee gaat u in de toekomst uw

geld verdienen?„Door werk te maken voor enmet de klant. Ik geloof in een to-taalaanpak. Als ik het zelf niet aankan zoek ik er partners bij, zo mo-gelijk in de Achterhoek. Die zijner genoeg. Wat we hier bepaaldniet moeten doen is het wiel op-nieuw uit vinden. ”

Gelooft u ook in het initiatief om tekomen tot een 3D metaal printval-ley in de Achterhoek?„Dat is een uitstekend idee. Er isontzettend veel kennis in demaakindustrie. Het productiepro-

ces dat tot nu toe werd gehan-teerd wordt weliswaar omge-keerd, maar dat is voor deze be-drijven vrij eenvoudig. Kennishebben ze, nu de methode veran-deren. En dan is er ook nog altijdde regio Twentewaar waarop eenberoep kan worden gedaan.

Is het een voordeel dat er in de Ach-terhoek vooral veel kleinere, flexibelemaakbedrijven zijn?Absoluut. Ik zie een wereld ont-staan waarin voorraden niet meerin de fabriek of magazijn aanwe-zig zijn, maar dat er digitale maga-zijnen ontstaan, van waaruit jesnel over producten en onderde-len kunt beschikken.

Gaan partners op 3D gebied samenin plaats van tegen elkaar werken?Samenwerken. Daar heb ik hetvolste vertrouwen in, mede dooreen verbindend figuur als MartinStor van het ACT.

www.3dprintingachterhoek.nl

Ik voel dat het tijd is omte gaan. Het CvJO is sterken financieel gezondRolf Winter, directeur CvJO

3D begint bij kennis van het product

� Naam: Paul Snelder, woonachtigin Hoog-Keppel

� Bedrijf: 3dprintingachterhoek.nl� Vestigingsplaats: Paul werkt van-

uit bouwmarkt De Tolbrug in Tol-dijk. Daar heeft hij drie 3D prin-ters tot zijn beschikking

� Personeel: 3dprintingachter-hoek.nl is een eenmansbedrijf

� Werkzaamheden: Het adviserenen begeleiden van bedrijven bij3D printingprojecten; het verta-len van een bedrijfsstrategie inconcrete IT-termen en het ont-wikkelen van innovatieve concep-ten, zoals cloud solutions.

� Tekst: Jacob Schreuder� Foto: Theo Kock

Rolf Winter verlaat succesvol CvJO als ‘aanjager’

“� Rolf Winter foto Theo Kock

� Paul Snelder: „Er is wel iets gaande. Oude productieprocessen worden op de kop gezet.”

PAUL SNELDER HELPT BEDRIJVEN OP WEG IN 3D PRINT

De stoel

O E S O

G R O E I

M E E T I N N

W E R E L D B A N K

6 DE ONDERNEMER

door Frank Thooft

‘G eef mensen technologieen ze worden creatief’.Met deze woorden be-

gon de Amerikaan Neil Gershen-feld op het befaamde Massachus-sets Institute of Technology(MIT) in 2005 de ontwikkelingvan de alom bekende FabLabs. De-ze fabrication laboratories, of an-ders gezegd open werkplaatsen,zijn nu overal ter de wereld te vin-den, in Nederland momenteel inalle grote steden.In Arnhem staat het FabLab datals eerste ontstaan was vanuit eenhogeschool: de Hogeschool vanArnhem en Nijmegen (HAN). Ma-nager van het FabLab is Inez Kohl-mann. Deze van oorsprong indus-trieel vormgever werkte jarenlangbij het innovatieve kennisnet-werk Syntens en schreef een boekover intervisie: een krachtige toolvoor innovatieve organisatieveran-dering. Daarnaast is ze verbonden

aan de regionale centra voor tech-nologie, waar de innovatiemake-laars werkzaam zijn. In het Fab-Lab in Arnhem , waar ze onder-steund wordt door Sergio Ca-

nestrelli, neemt 3D-printen mo-menteel een belangrijke plaats in,vertelt ze. „Door de opensource-aanpak kan iedereen3D-printen. Ik had laatst in één

door Thed Maas

H et bedrijf Mecon inDoetinchem heeft eenrobotarm ontwikkeldmet een ‘gripper’ aanhet eind. Zeg maar

een kunsthand.„We hebben die gripper als proto-type in 3D laten printen. In kunst-stof, waarbij we voor het definitie-ve model nog uitgingen van me-taal. Maar dat protoype bleek tij-dens het testen zo goed te zijn,dat we besloten hem in productiete nemen”, zegt Jeroen Schaarsvan Mecon. De 3D-printtechniekbestaat al lang. Al sinds de jarentachtig wordt deze techniek com-mercieel ingezet. Inmiddels staanwe aan de vooravond van een re-volutie, aldus de goeroes, die desamenleving meer zal veranderendan internet deed. Op dit momenvindt een ware explosie plaatsvan allerlei nieuwe 3D-technie-ken en de verwachting is dat bin-nen vijf jaar in alle huishoudenseen 3D-printer staat, waarmeemen van alles zelf kan printen.Theekopjes, sieraden, voedsel enzelfs nieuwe organen, al zal ie-mand dan nog wel naar het zie-kenhuis moeten voor implantatie.De markt voor deze nieuwe tech-niek bedraagt nu 3 miljard perjaar en in 2020 naar verwachting12 miljard. Vooral voor het mkbliggen er volop kansen, zoals re-centelijk tijdens een 3D-conferen-tie in de Nijmeegse Vasim duide-lijk werd.

VoedselHet is mogelijk om voedsel teprinten. Denk aan een verzorging-

stehuis waar elke bewoner een3D-printer (zie het als een soortmagnetron) op de kamer heeft.De broccoli wordt elders tot eenpasta vermalen, allergenen wor-den eruit gehaald en extra voe-dingsstoffen danwel medicatieworden eraan toegevoegd en inhet verzorgingshuis wordt er

weer broccoli van geprint.

GrachtenhuisIn Amsterdam-Noord wordt mo-menteel van beton een grachten-pand geprint. Bouwer Heijmansis begin dit jaar partner gewordenin dit project. In China bouwteen bedrijf met de 3D-techniektien betonnen noodwoningenvan 25 kuub binnen 24 uur.

SieradenYvonne van Summeren begon alin 2011 met haar bedrijfje Dyv-sign. Ze ontwerpt sieraden; eenvriendin maakt er een CAD-teke-

Admatec in Moergestelmaakt horlogekastjesvan keramiek: die veroorza-ken geen huidirritatie

Het 3D-printen gaatvolgensdeskundigen vooreen grotererevolutie zorgendan internet.

Een luchtfilter voor

FabLab Arnhem omarmt 3D-printen

�

HAN-studentenwordenvoorbereidopeentoe-komst met 3D-printing

De Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN) heeft met hetFablab de beschikking over een experimenteerlab waar, via digitaalaangestuurde machines, zo ongeveer alles is te maken, elke vorm,elke constructie. Steeds meer HAN-opleidingen, technische éncommerciële, maken gebruik van het Fablab. Hierdoor wordenstudenten in staat gesteld om aan de hand van 3D–scannen,3D-ontwerpen, 3D–printen en lasersnijden productontwikkelingnaar een hoger niveau te tillen. Bedrijven kunnen hiervan profite-ren.

3D-printing is een ontwikkeling waarvan wereldwijd hoge verwach-tingen bestaan. “We staan aan de vooravond van een nieuweindustriële revolutie”, aldus Willem Vermeend, internetondernemeren bijzonder hoogleraar Economics en Internet Business. Vermeend:“De potentie van deze technologie voor de innovatieve maakindus-trie is groot.”

Steeds meer bedrijven zetten de technologie in. Siemens maaktmetalen onderdelen voor onder meer gasturbines met een 3D-prin-ter. De printers zorgen ervoor dat reparaties aan de turbines veelsneller en goedkoper kunnen worden uitgevoerd. Het ‘printen’ vaneen individueel onderdeel is heel efficiënt en het houden van durevoorraden kan worden vermeden. In UMC Utrecht hebben chirurgeneen op maat gemaakte schedel van plastic in het hoofd van eenpatiënt geplaatst. Door 3D –scannen en –printen is een optimalepasvorm mogelijk.

In de VS wordt geëxperimenteerd met het printen van organen. Hetbio-printingbedrijf Organovo heeft aangekondigd dat dit jaar eenmenselijke lever uit een 3D-printer zal rollen. Vooralsnog zal de leverenkel voor onderzoek in het lab gebruikt worden om diverse medicij-nen te testen. In de toekomst kan het mogelijk het schrijnende tekortaan donororganen tegengaan.

Regionaal wordt er ook aan de weg getimmerd. Ikea Duiven krijgteen printstore om defecte onderdelen te printen. Manager van hetFablab Inez Kohlmann: “Architectenbureaus tekenen in 3d en meldenzich bij het Fablab van de HAN om fysieke exemplaren te verkrijgen.We adviseren een grote Nederlandse opticienketen die zich oriën-teert op het printen van brillen. Bestuurders en MKB-ers melden zichmet ideeën of volgen onze lezingen. Media Markt Arnhem en FabLabArnhem hebben woensdag 2 april jl. een instore 3D-shop bij deMedia Markt aan het Velperplein in Arnhem geopend. Klantenkunnen kennismaken met 3D printen, direct hun eigen 3D-ontwerpenlaten printen en zich inschrijven voor workshops.

Steeds meer opleidingen van de HAN integreren 3D-technologie inhet curriculum. Bij de opleiding Bouwkunde leren studenten 3Dtekeningen maken en ontwikkelen zij de maquettes met 3D-printersvan het Fablab. Vorig jaar had het bijbehorende Innovatielab Bouween primeur: Bij de HAN werd op de Dag van de Duurzaamheid(10-10-2013) het eerste Nederlandse wiki house gemaakt. Een wikihouse is een bouwwerk waarvan de bouwtekening via open sourcevoor iedereen beschikbaar is (downloadbaar). Het bestaat uitduurzame materialen en kan in zeer korte tijd worden geproduceerden gemonteerd. Bouwmaterialen komen middels geautomatiseerdemachines exact op maat gereed en de gebruiker heeft een enormevrijheid om te kiezen uit allerlei vormen. Dit alles tegen een fractievan de prijs van traditioneel vervaardigde huizen. Verwacht wordtdat deze innovatieve aanpak een compleet nieuw tijdperk inluidt ophet gebied van duurzame woningbouw. Bij het project is de opleidingElektrotechniek aangehaakt. Studenten krijgen de opgave om tekomen tot een energieneutrale studentenwoning. Voortbordurendop dit concept wordt er komend najaar een wiki strandtent ontwik-keld door studenten.

Industrieel Product Ontwerpen (IPO) is een andere HAN-opleiding dieveel gebruik maakt van het Fablab. De techneuten van IPO krijgenbijval van internationale studenten van de opleiding InternationalBusiness and Communication (IB&C) van de Faculteit Economie &Management. “De IPO-studenten ontwerpen en maken 3D geprinteproducten in samenspraak met IB&C-studenten die zich buigen overhet businessplan. Een sterke co-creatie waar techniek en commerciesamenkomen. Studenten worden gestimuleerd om buiten de padenvan hun opleiding te denken en met andere disciplines te communi-ceren,” aldus Wido de Kruijff, projectleider Fablab en docent Industri-eel Product Ontwerpen bij de HAN.

� Sergio Canestrelli demonstreert enkele toepassingen van de 3D-printtech-nologie in het FabLab in Arnhem. foto Jacques Kok

DE GELDERLANDER ZATERDAG 17 MEI 2014 DE ONDERNEMER 7

week een 11-jarig jongetje uitgroep 8 dat naar het Technasiumwilde op bezoek, én een vrouwvan 83. Het jongetje had een3D-kasteel ontworpen en wildedat graag printen; de vrouwkwam met een kapotte fitting.Beiden begrepen de strekking van3D-printen uitstekend.’’ Het Fa-bLab wil rond 3D een kennisfunc-tie vervullen.

RavioliVolgens Kohlmann printen webinnen enkele jaren zelf allerlei ar-tikelen, omdat de technologieenorm snel voortschrijdt en zeerbeschikbaar is. „Ik weet dat er inSpanje een 3D-printer is die ravio-li kan printen. Eetbare, echte ra-violi.’’ Een eenvoudige 3D-printeris nu al voor zo’n 1.000 euro ver-krijgbaar, en die prijs kan alleenmaar zakken, denkt ze, gezien deontwikkelingen via open sourceen bijvoorbeeld crowdfundingsi-tes. Er kan inmiddels niet alleen

met plastics, zand, metalen etce-tera geprint worden, maar ookmet andere materialen. Disney Re-search heeft een 3D-printer ont-wikkeld die met stoffen teddybe-ren kan printen. „En er zijn veelontwikkelingen met bio-printen,bijvoorbeeld huid. Een huidtrans-plantatie kan zo patiëntvriendelij-ker. Onlangs is een schedeldeelvervangen door een geprinte ver-sie. Er kan al erg veel. Je kunt jeechter wel de vraag stellen: hoega je om met de ethiek als jestraks alles kunt vervangen?’’Ook verandert 3D-printen de lo-gistieke wereld. Je hoeft immersniet langer je producten van verte halen; je print ze hier in Neder-

land uit. Dat ook het intellectueleeigendom een verandering zal on-dergaan lijdt voor Kohlmanngeen twijfel, net als de aansprake-lijkheid die met 3D-geprinte arti-kelen samenhangt. Er wordt ookveel geld opgehaald met crowd-fundingprojecten die met 3D sa-menhangen, weet ze. „Shape-ways, een spin-off van Philips,haalde vorig jaar 30 miljoen eurobinnen.’’ Recentelijk heeft eennieuwe 3D-printer van 300 dollarin één dag 1 miljoen dollar opge-haald. Van 20 tot en met 23 meihoudt de HAN met de RadboudUniversiteit en verzekeraar VGZeen Challenge Week voor studen-ten en het bedrijfsleven. Het openkarakter van het FabLab is de voe-dingsbodem voor de innovatiedie we hard nodig hebben. „Detijd dat we in ons schuurtje ietsbedachten, is nu voorbij. Samenis nu het motto.”

fablabarnhem.nl

ning (technische tekening) vanen de firma 3D-Worknet in Edeprint de sieraden in kunststof uit.Soms worden de sieraden vervol-gens verguld. Van Summerenheeft inmiddels veertig verkoop-punten in vijf landen.

ProtoypesHet bedrijf Opiliones.nl in Win-terswijk bouwt zogenaamde Del-taprinters. Die kosten 1.995 euro.Lucas Sluiter van Opiliones: „De-ze printers zijn bijzonder ge-schikt voor het onderwijs. Ze zijn

open, zodat je van alle kantenkunt zien wat er gebeurt: het laag-je voor laagje printen (opbou-wen) van dingen. Het is boven-dien een volledig open source-pro-ject. Je kunt er dus zelf mee doenwat je wilt. We hebben er inmid-dels dertig van verkocht: de mees-te klanten willen er prototypesvan een product mee printen.”

MarketingNanning de Jong richtte ander-half jaar geleden het bedrijf3Dwergen op, een marketingbu-

reau. Hij liet onder meer striphel-den – gemodelleerd naar het per-soneel van de betrokken opdracht-gever – printen met daarop de be-drijfsgegevens.„Een nieuw type visitekaartje”, al-dus Nanning. „Dat kon tot voorkort niet. Dan moest je eerst eenmal maken. Voor één poppetje isdat veel te duur. Dan moet je erminstens duizend van laten ma-ken. De 3D-techniek maakt veellagere aantallen mogelijk.”

DienstverleningDe ontwikkelingen gaan zo sneldat er inmiddels ook al dienstver-leners zijn opgestaan.Nico Velzel richtte Geopoints op,een 3D-scanservice. „Ik maak3D-scans van objecten die vervol-gens geprint kunnen worden. Bij-voorbeeld van een automotor dieniet meer gemaakt wordt. Ik hebook een scan gemaakt van eenman met een centenbakje vooreen modelbouwbedrijf. Die had-den wel een draaiorgeltje maargeen mannetje erbij. De scan vande man is op schaal uitgeprint. Jekunt zelfs de vouwen in zijnbroek zien.”

AutomotiveHet bedrijf CNC in het DuitseWerte print onder meer luchtfil-ters uit kunststof en metaal voorBMW, VW, Opel en Porsche.Han Kok: „We maken nu nog pro-totypes in de ontwerpfase vaneen auto. Printen gaat veel snellerdan het traditionele spuitgieten,maar is wel duurder. De prijzengaan echter wel snel naar elkaartoe.” Bij CNC werken inmiddels130 mensen.

KeramiekDe firma Admatec (sinds 2013) inMoergestel heeft zelf printers ge-bouwd die keramiek (van kera-miekpoeder) kunnen printen.Giel Ulijn: „We dachten eerst:keramiek printen dat kan hele-maal niet. Dat kan dus wel.”Admatec print onder meer horlo-gekastjes van keramiek: die leve-ren geen huidirritatie op. Sommi-ge mensen krijgen daar met eenmetalen horloge wel last van.

Hoe ga je om met deethiek als je straks alleskunt vervangen?Inez Kohlmann

een BMW printen

en is voedingsbodem voor innovatie

“

� CNC print luchtfilters voor BMW, Opel, VW en Porsche. foto Mariska Hofman

3D-printeninteressantvoorhetbedrijfsleven?

3D-PrintChallengeWeek:3D-PrintenindeZorgVan20t/m23meiaanstaandevindtde3D-PrintChal-lenge-Weekplaats.Eenuniekontwikkeleventgerichtop3D-printen in de zorg. Tijdens deze week worden multi-disciplinaireteamsuitgedaagdominteressantezorgtoe-passingentebedenken.

Het betreft een samenwerking tussen FabLab Arnhem,zorgverzekeraar VGZ, Radboud ReShape Centre, het PCTen RNCT. Het doel van dit event is om interessante zorg-toepassingen en -producten te ontwikkelen vanuit 3D-print kansen. Multidisciplinaire teams bestaande uitalumni van de HAN, studenten van Radboud UniversiteitNijmegen, medewerkers van VGZ en bedrijven zullen aande slag gaan met elkaar. De Challenge zal eindigen metenkele productconcepten die verder uitgewerkt zullengaan worden.FabLab Arnhem, VGZ en ReShape zullen van 20 t/m 23mei hun kennis delen en faciliteiten openstellen voor deteams.De FabClass is een openbare les en is onderdeel van de3D-Print Challenge-Week. Thema: “3D-printen in organi-saties en de effecten op bedrijfsprocessen”. Deze lezing -georganiseerd door het FabLab op 20 mei a.s. - is vooriedereen toegankelijk.

FabClass: 3D-Printen in organisatiesen het effect op bedrijfsprocessen20mei16.00-18.00

Dat3D-printeninopkomstis,iseenfeit.Demogelijkhe-den van 3D-printtechnologie zijn veelzijdig, maar watzijn de consequenties wanneer u dit wilt implemente-ren?Watbetekentditvooruwstrategie,keten,bestaan-de processen en technologie? Hoe verweeft u eennieuwetechnologieinuwhuidigebedrijf?Watleertdepraktijk en wat zegt de theorie?

Studenten bedrijfskunde hebben bij zeven bedrijvenonderzocht wat 3D print kansen kunnen zijn en metwelke bedrijfskundige aspecten het bedrijf te maken kankrijgen bij toepassing hiervan. Tijdens de FabCLass op 20mei a.s. zullen deze studenten hun bevindingen presente-ren.

Sprekers:• Prof. dr. ir. Jannes Slomp, lector World Class Perfor-mance bij het lectoraat LEAN, licht de technologischeconsequenties vanuit technology road mapping toe.

• Dr. Jan Jurriëns, Lector Innovatie in de Private Sector,zal inzicht in de bedrijfskundige kant verschaffen.

FabClass is openbaar en gratis.Gelieve aan te melden bij Doreen Tolmeijer via:T: (026) 365 81 36E: doreen.tolmeijer@han.nl

8 DE ONDERNEMER

door Frank Thooft

H et heet Powerbox, en hetdringt de kostbare werk-tijd van de installatietech-

nicus terug tot maar liefst een der-de van de oorspronkelijke tijd. Devinding staat op naam van Ker-sten Retail uit Elst, OverBetuwe,en is met twee octrooien be-schermd. „De werking is in feitesimpel: het is als een reusachtigekabelgoot voor álle kabels en lei-dingen in een winkel’’, legt HenkJansen, eigenaar van het bedrijf,uit. „Je monteert op tafelhoogteen daarna wordt het naar het pla-fond gehesen.’’Kersten Retail, met de focus opde retailmarkt, werkte eerdervoor Primark in Nijmegen, zoalshet dat momenteel ook in Arn-hem, Venlo en Enschede doet.Een vijfde Primark-vestiging is alin aantocht, aldus Jansen.Daarnaast heeft Kersten Retail on-der andere ketens als McDonalds,

Van Haren, Jumbo, Hennes &Mauritz en Tesla als (internationa-le) opdrachtgever. Jansen begonal in 2003 met het professionalise-ren van zijn installatiebedrijf

door een duurzame samenwer-king met het ROC Rijn IJssel opte zetten. Het optimaal ontwikke-len van de competenties van zijnmensen gold daarbij als uitgangs-

door Francien van Zetten

O ndernemers in de Gelder-se maakindustrie willenbeter samenwerken met el-

kaar, toeleveranciers en vooralmet onderwijs- en kennisinstel-lingen. Met als doel elkaar te ver-sterken en vernieuwende ideeënen producten sneller op de marktte brengen. Dat bleek afgelopenmaandag tijdens het debat ‘Waarverdienen we in Gelderland in2025 ons geld mee?’Op uitnodiging van de Geldersegedeputeerde van Economie Con-ny Bieze (VVD) waren ruim twee-honderd Gelderse ondernemers,adviseurs en politici naar ToyotaMaterial Handling Nederland inEde getogen. Bieze en haar colle-ga’s Annemieke Traag (D66) enJan Jacob van Dijk (CDA) wildengraag horen wat ondernemers in

de nabije toekomst van de provin-cie verwachten als het gaat om sti-mulering van de Gelderse econo-mie. „Er is een kloof tussen hetbedrijfsleven en het onderwijs.Spin-off-bedrijven van de medi-sche faculteit van de RadboudUniversiteit zouden meer kennismoeten hebben van de bedrijvenin de regio”, stelde Mike Martensvan Future Diagnostics inWijchen. Zijn bedrijf ontwikkelttesten voor ziekenhuislaboratoria.Het beroepsonderwijs sluit onvol-doende aan op de praktijk, von-den andere ondernemers. VoorBieze bevestigde de discussie watal uit onderzoek van de provincieis gebleken: „Als het gaat om deverbinding tussen kennisinstellin-gen en het bedrijfsleven kan deprovincie heel goed het olieman-netje zijn dat de partijen met el-kaar in contact brengt.”

Metaalbranchekomt met grootoffensiefsterk uit de crisis

door Frank Thooft

I CER, de nieuwe publieksattrac-tie in de oude DRU-fabriek inUlft, is een goed voorbeeld van

hoe de techniek steeds meer ‘naarje toe komt’, zo omschrijft ToineStraatman de situatie in de me-taalbranche.Straatman is regiosecretaris vande Metaalunie in Gelderland enheeft de twee decennia dat hij ditwerk doet, alle ups en downs inde metaalsector meegemaakt.„Momenteel zie ik een lichtegroei’’, aldus Straatman. Ook lan-delijk wordt die groei gesigna-leerd, zo blijkt uit de recentelijkverschenen cijfers van de Metaal-unie. Daarbij wordt ondernemerser wel op gewezen dat ze nogsteeds uiterst flexibel en innova-tief te werk moeten gaan. Het con-tact met de werknemers van detoekomst, leerlingen van de basis-scholen, is daarbij essentieel. Debranche zet daar dan ook zwaarop in.

Verdubbeling„Dat koning Willem-Alexanderen koningin Máxima deze attrac-tie op 6 mei officieel geopend heb-ben, geeft voor mij aan hoe be-langrijk ook zij de metaalbranchevinden’’, zegt Straatman. Hijwordt gesterkt in zijn opvattin-gen door de groei van het aantalleerlingen dat voor een opleidingin de metaalbranche kiest: eenverdubbeling ten opzichte van vo-rig jaar. Straatman is overigensniet alleen positief, maar ook kri-tisch. Hij ziet dat opleidingsinsti-tuten zich wel steeds meer rich-ten op het bedrijfsleven om hun

lespakketten aan te passen aan deontwikkelingen in het (metaal)bedrijfsleven, maar het kan altijdmeer. „Er zijn stagecoördinatorendie hun school niet uitkomen, en

die niet goed meer weten waar-over ze praten als ze stages zoe-ken voor hun leerlingen.’’ In dezetijd van internet en transparantiein de informatievoorziening is datvolgens Straatman juist de valkuilwaar je niet in moet trappen.

BijeenkomstenDaarom ook zet hij zwaar in opnetwerken en bijeenkomsten, zo-als de PING-bijeenkomsten.PING staat voor Productie Innova-tie Netwerk Gelderland, een net-werk van de Metaalunie, Syntensen de Kamer van Koophandelwaar steeds meer technische be-drijven lid van worden om kennisern ervaringen uit te wisselen enmogelijkheden tot samenwerking

te onderzoeken.Op 3 juli vindt de volgende bijeen-komst plaats in Groenlo, bij deMeilink Groep. Die staat in het te-ken van samenwerking in de ke-ten. Maar ook in de andere regio’svan Gelderland zijn er bijeenkom-sten, zoals op 27 mei in SchlossMoyland, net over de grens, waarde Metaalunie Nederlandse enDuitse ondernemers bij elkaarbrengt.

TechniekpactIn het Rivierenland brengt Straat-man het ROC met de vmbo-oplei-dingen in Tiel samen om een bete-re doorstroming te realiseren; netals in Harderwijk en Nijmegen. Inde Achterhoek wordt momenteel

hard gewerkt aan een Techniek-pact, waarvoor het bedrijfslevenuit de Achterhoek en de Liemersen de onderwijsinstellingen eindvorig jaar een intentieovereen-komst hebben getekend. Al eerderwerd het Techniekpact Gelder-land opgezet: allemaal initiatie-ven om het bedrijfsleven en hetonderwijs beter bij elkaar tebrengen en een handreiking tekunnen doen naar de werkne-mers van de toekomst.Want dat de metaalbranche zichklaarstoomt voor een groot offen-sief om sterk uit de crisis te ko-men, stelt Straatman, dat staatwel vast.

metaalunie.nl

Toine Straatman

Groei in metaal zetvoorzichtig in.Opleidingenmoeten meer gaanaansluiten bij hetbedrijfsleven

Metaalbranche: stijgende lijn

� Henk Jansen (l) en Stefan Arts bij de door hen ontwikkelde Powerbox,waarbij het werken op tafelhoogte vele uren bespaart. foto Jacques Kok

Installatietechniek geprofessionaliseer

“

Maakindustrie: meersamenwerking nodig

� Koning Willem-Alexander en Koningin Máxima verrichten de opening van ICER door een reuzemagneet op zijn plaats te zetten. foto Theo Kock

DE GELDERLANDER ZATERDAG 17 MEI 2014 DE ONDERNEMER 9

Op een nader te bepalen da-tum in oktober gaan VNO-NCW Achterhoek en Pr8werkeen manifestatie houden.Pr8werk is een mede door degemeente Oude IJsselstreek op-gezet project om de 12.000 zelf-standige professionals in deAchterhoek in te schakelenvoor het werk dat er in de re-gio in allerlei branches is. Vo-rig jaar werd werk voor de‘flexibele schil’ in de zorgsec-tor onder de aandacht ge-bracht. Dit jaar ligt de nadrukop ondernemingen. Vandaarde samenwerking met VNO-NCW. Volgend jaar komt de on-derwijssector aan bod.

Manifestatie Pr8werkmet VNO-NCW

De Doetinchemse onderne-mersvereniging IG&D houdtmaandag 2 juni een zakenmani-festatie voor leden/bedrijvenin schouwburg Amphion. Erworden 25 ‘connectpoints’ en25 stands ingericht.IG&D verwacht dat de zaken-manifestatie een beeld geeftvan wat er zoal op zakelijk ge-bied in de gemeente aanwezigis. De manifestatie, die gratistoegankelijk is, biedt de IG&D-leden gelegenheid kennis en er-varing uit te wisselen.De beurs is geopend van 12.00tot 21.00 uur en wordt afgeslo-ten met een netwerkborrel tot22.00 uur.

Ondernemers binnen het mkblopen onbewust grote risico’swanneer ze vasthouden aan ei-gen automatisering. Die waar-schuwing komt van het bedrijfICT Spirit uit Haaksbergen.„Het zelf regelen van kantoor-automatisering lijkt vanuit dehistorie logisch, maar het actu-eel houden van beveiliging vande software en het bescher-men van essentiële bedrijfsge-gevens vraagt veel tijd, energieen geld.”ICT Spirit adviseert het mkbzich te laten informeren overonline werkplekken, waarmeehet risico op verlies van infor-matie wordt voorkomen.

Europe Traffic Support in Zel-hem heeft een forse toeloop ge-zien van mensen die vast werkals verkeersregelaar willen.Het regelen van verkeer op deopenbare weg mag niet meerdoor vrijwilligers gebeuren,maar allee door opgeleide be-roepsregelaars.Na een artikel in de Onderne-mer van april meldden zichtientallen kandidaten. Inmid-dels zijn groepen van 23 en 35personen geinformeerd. Naeen selectie wordt een deel op-geleid en geëxamineerd. Vol-gens Mirjam Roozegaardemeldden zich vooral ouderewerkzoekenden en vutters.

Startende ondernemers in deregio Doetinchem die mee wil-len doen (of al meedoen) aanhet project Ik Start Smart kun-nen voortaan terecht bij hetCentrum voor Jong Onderne-merschap in Doetinchem.De drie consulenten van IkStart Smart zijn gehuisvest inhet kantoor van het CvJO aande Terborgseweg in Doetin-chem.Ik Start Smart is een meerjarigproject dat startende onderne-mers een steuntje in de ruggeeft door middel van begelei-ding en coaching. Met het slui-ten van de regionale vestigin-

gen van de Kamer van Koop-handel werd Ik Start Smartvoor ondernemers uit de Ach-terhoek minder goed bereik-baar. De huisvesting van deconsulenten bij CvJO brengt IkStart Smart terug naar Doetin-chem.Het CvJO biedt sinds vier jaarhuisvesting aan startende on-dernemers. De organisatiemaakt zich sterk voor de ont-wikkeling van beginnende on-dernemers en voor de groeivan dit ondernemerschap.De doelstelling van Ik StartSmart sluit daar vrijwel naad-loos bij aan.

Jonge professionals uit de Ach-terhoek krijgen donderdag 26juni in Club 22-24 in Doetin-chem de kans zichzelf te pre-senteren aan innovatieve be-drijven in de regio.De Achterhoek moet door deaanstaande bevolkingskrimpvolgens de jonge ondernemersniet veranderen in een ‘spook-gebied.’De grootste zorg van de onder-nemende talenten is dat de re-gio behalve de Pabo geen hbo-instellingen kent.„Ze gaan geen studie volgen inde Achterhoek, trekken naarsteden waar ze op kamers gaan

wonen. Daar vinden ze vaakook werk. Een desastreuze ont-wikkeling voor de sociaaleco-nomische samenstelling vande Achterhoekse bevolking Degevolgen zijn merkbaar in hetbedrijfsleven.”De groep jonge ondernemersvan de Talententuin zegt dathet hen niet gaat lukken hbo-en wo-instituten naar de Ach-terhoek te halen. „Wel kunnenwe laten zien welke innovatie-ve bedrijven in onze regio opzoek zijn naar hoger opgeleidejongeren.”

talentenvijverachterhoek.nl

D e Achterhoek kan zelf een3D-metaalprinter aanschaf-fen, maar voor de ontwik-

keling van een echte 3D-metaal-printvalley is dat niet genoeg. Hetwordt pas interessant voor de he-le Achterhoek als men in staat isom met een open source-aanpak(internet) een eigen printer tebouwen en eigen metaalpoedersvoor die machine te ontwikkelen.Dat staat in een haalbaarheidson-derzoek naar de mogelijkhedenom van de Achterhoek een regiote maken die zich primair gaatrichten op het 3D printen van me-taal. Volgens de onderzoekers zijnde voorwaarden om hierin te sla-gen positief. „Door 3D metaalprin-ten kan er veel spin-off voor Ach-terhoekse bedrijven ontstaan.Waar het ijzergieten ooit het be-langrijkste productieproces wasvoor de Achterhoek kan nu het3D printen worden. Dat geeft eenimpuls op alle fronten”, schrijvende samenstellers Peter van derMeulen, Trudy te Loo Korts enTanja Abbas. Zij trekken in de stu-

die een vergelijking met het AdLab in Eindhoven, dat het 3D prin-ten met metaal zelf onder de kniewil krijgen in plaats van opdrach-ten naar Duitsland of België testuren.De metaalprintvalleys Eindhovenen Achterhoek hoeven elkaar vol-gens het haalbaarheidsonderzoekniet te bijten. „Eindhoven zal zichmeer op de hightechmarkt rich-ten en de Achterhoek zal produc-tiegericht zijn. Deze regio zal zichtoeleggen op toegankelijke materi-alen en zich – in eerste instantie –meer op de ‘gewone markt’ rich-ten om zo veel mogelijk bedrijvenvertrouwd te maken met het 3Dmetaalprinten.”De Achterhoek onderscheidt zichvolgens de onderzoekers ook van

andere regio’s doordat de menseneen ‘doenersaanpak’ hebben. „Demensen voelen zich verbondenmet de streek en zijn betrouwba-re werknemers. De loonkostenzijn ook minder hoog dan in eenhightech gebied en dat betekentdat er slimme combinatiemoge-lijkheden zijn in de kostprijs vande te leveren 3D-metaalpr0duc-ten.”Het onderzoek begint met de con-statering dat 3D printen de me-taalwereld gaat veranderen, maardat er nog veel onderzoek nodigis om tot een ideale materiaalsa-menstelling te komen. „Dat is no-dig om zowel ontwerpers, engi-neers als producenten inzicht tegeven in de nieuwe mogelijkhe-den om de basis van metaalken-nis te verstevigen.”Voor de Achterhoek is volgens destudie noodzakelijk dat een3D-metaalprintvalley op groteschaal een nadere financiële on-derbouwing, een nadere verken-ning van de afzetmarkt en een ge-zamenlijke strategie vergt.

punt. Het resultaat van de samen-werking was het RTC, het RetailTechnisch College.Acht docenten leren de werkne-mers van Kersten Retail de vollebreedte van het installatievak,wat dus verder gaat dan alleenelektro of water. „Onze mensenzijn niet alleen allround, maarook in elk deelgebied specialist’’,aldus Jansen. „Ze snappen ook datelke vierkante meter vloeropper-vlak in een winkel een veelvoudaan omzet kan opleveren, dus datze het installatiegedeelte zo krapen efficiënt mogelijk moeten hou-den.’’Bovendien leidt Kersten Retailook de winkelmedewerkers op,zodat die zelf kleine storingenkunnen oplossen. „Een soort tech-nische bedrijfshulpverlening’’.Daarnaast zorgt de Powerbox erook voor dat er minder afval enverspilling komt, wat op het ge-bied van maatschappelijk verant-woord ondernemen weer een on-

derscheid maakt. „De Powerboxwordt in onze assemblage-afde-ling gebruiksklaar gemaakt, en opde werkplek klik je de elementener eenvoudigweg in. En bij renova-tie vervang je slechts onderdelen;in plaats van hele stukken kabelof leiding.’’Jansen ontwikkelde de Powerboxin 2008, vlak voordat de kredietcri-sis uitbrak. Daar heeft het bedrijfechter niet van te lijden gehad.Sterker nog: het bleef elk jaargroeien. Product- en innovatiema-nager Stefan Arts: „Juist doorvoortdurende innovatie kun jesteeds efficiënter werken. Een ge-middeld winkelpand wordt elkezeven tot negen jaar op de schop

genomen, hetzij door de bestaan-de eigenaar, hetzij door de nieu-we eigenaar. Winkelketens diesuccesvol nationaal en internatio-naal werken, passen hun strategieechter vaker aan. Want alleen dankunnen ze de steeds veranderen-de voorkeur van het publiek blij-ven bijbenen. Dan kies je ookvoor de meest efficiënte maniervan renoveren en het aanpassenvan de installatietechniek. Hetgaat niet meer om de techniekvan het installeren, maar om deorganisatie achter die techniek.Het optimaal plannen van je in-stallatietechiek is een onderschei-dend element.’’Dit werd vorig jaar ook opge-merkt door het Financieele Dag-blad, dat samen met de Telegraaf,de Kamer van Koophandel, RTL-7en RTL-Z Kersten Retail bekroon-de als het beste installatiebedrijfvan Nederland.

kerstenretail.nl

ZakenmanifestatieIG&D in Amphion

‘Mkb neemt risicomet automatisering’

Veel animo voor baanals verkeersregelaar

CVJO biedt ruimte aanproject Ik Start Smart

Talentenvijver wil ondernemerseen ‘pitchpodium’ biedenDoor 3D metaalprinten

kan veel spin-off ontstaanvoor andere bedrijven

Door voortdurendeinnovatie kun je steedsefficiënter werken

Haalbaarheidsstudie 3D printen

Stefan Arts

� Deze printer bij ICER in Ulft is bezig een designvaas van kunststof te printen. Op de voorgrond een exemplaar datal af is. eigen foto

“

O U D E I J S S E L S T R E E K

rd met octrooien en brede scholing

Studie: Achterhoek moet zelf een3D-metaalprinter gaan ontwikkelen

“

D O E T I N C H E M

H A A K S B E R G E N

Z E L H E M

D O E T I N C H E M

I N N O V A T I E V E B E D R I J V E N

Remeker kaas, u hebt er vast wel eensvan gehoord. Deze unieke natuurkorst-kaas is afkomstig van een speciaal rasJersey koeien die op de zuivelboerderijvan Jan Dirk van de Voort in Lunterenwordt gemaakt. Prachtige koeien die zon-der antibiotica en met puur natuurlijkevoeding hun bijzondere melkproductieopleveren. U kunt de Remeker kaas inspeciaalzaken krijgen, en de betere hore-cazaken serveren de kaas voor u speciaalop een plankje.

Al tien jaar maakt Jan Dirk van de Voort sa-men met zijn vrouw Irene en de kinderen Peteren Anne Marie deze verrukkelijke kaas, en hetsucces deed de productie stijgen. Daar kwamhij echter voor een uitdaging te staan, waarbijinnovatiemakelaar Wicha Benus van RCT deVallei hem bij ondersteund heeft. De koelpak-huizen konden namelijk niet dát klimaat bie-den waaronder deze kaas het beste kan rijpen.Jan Dirk van de Voort: „Er heerst in de traditio-nele koelpakhuizen een te lage luchtvochtig-heid, de luchtcirculatie is te hoog en de isolatie-materialen zijn niet-natuurlijk. Dat maakte datde smaak onvoldoende tot zijn recht kon ko-men. We hebben nu, samen met RCT de Val-lei, in een proefopstelling kunnen investerenwaarbij die smaakontwikkeling wél optimaalis.”

Natuurlijk

Deze proefopstelling is van puur natuurlijkematerialen gemaakt. Het toegepaste koelmid-del, CO2, is eveneens een noviteit in de wereldvan koelpakhuizen.Als isolatiemateriaal vonden Wicha Benus en

Jan Dirk van de Voort het materiaal biofoam,wat volkomen natuurlijk is en een uitstekendeisolerende werking heeft. Voorts wordt er ge-bruik gemaakt van het optrekkende vocht uitde (van nature vochtige ) bodem van het ge-bied van de Gelderse Vallei om het koelpak-huis een natuurlijke manier van noodzakelijkevochttoediening te geven.Jan Dirk van de Voort: „Het leuke is dat we opdeze manier, in samenwerking met het RCTde Vallei, hebben kunnen aantonen dat hethaalbaar is om op deze manier onze kaas goedte kunnen laten rijpen. We zijn daar ook heel

open over; collega-kaasmakers zijn welkomom een kijkje in onze keuken te komen ne-men. En dat hebben ze ook al meermalen ge-daan. We zijn tevens, ondersteund door hetRCT de Vallei, in gesprek gegaan met de pro-vincie Gelderland om aanspraak te kunnen ma-ken op een subsidie uit hun innovatiepot.”

Prijzen

Jan Dirk van de Voort won al eerder de Eko-land Innovatieprijs voor de natuurkorst die hijmet behulp van de ghee, een product van de

weiboter, voor zijn kaas wist te maken. Norma-le kaas heeft immers een korst van plastic. DeRemeker is hiermee de enige kaas in Neder-land met een natuurkorst. Niet de enige met na-tuurkorst, wat heel weinig voorkomt, wel deenige met Ghee als korst. Ook won de kaas vo-rig jaar de prijs voor de Best Belegen Kaasvan Nederland.Jan Dirk van de Voort: „Zonder innovatie kunje echter niet op deze schaal een natuurproductmaken. Ik ben erg blij dat we samen metWicha Benus deze innovaties voor mekaar heb-ben kunnen krijgen.”En wie de Remeker kaas eenmaal geproefdheeft, kan dat alleen maar volmondig beamen.

Wicha BenusPostbus 2706710 BG EdeT 06 52 52 43 36E wicha.benus@rct-devallei.nl

Bijzondere kaas door innovatie

Een dwarsdoorsnede van het koelpakhuis.

Jan Peter van der Voort met zijn Remeker kazen.

(INFOTORIAL)

De provider in stabiliteit

LAAGSTE PRIJS GARANTIE VAN NEDERLAND!

ZAKELIJK

DOETINCHEMINDUSTRIETERRE

INEN

JML GLASVEZEL | Vlijtstraat 40 | 7005 BN DoetinchemTelefoon 0314-820223 | WWW.JMLGLASVEZEL.NL | INFO@JML.NL

Verheulsweide : www.glasvezel-verheulsweide.nlKeppelseweg : www.glasvezel-keppelseweg.nlWijnbergen : www.glasvezel-wijnbergen.nlDe Huet : www.glasvezel-dehuet.nl

Lees de voorwaarden en meldt u nu aan !!

Wilt uw bedrijventerrein ook profiterenvan de voordeligste aanbieding voorZakelijk Glasvezel Internet? Laat uw park-management contact met ons opnemen.

100Mbps internet

slechts

€ 198,-p/mnd.

DE GELDERLANDER ZATERDAG 17 MEI 2014 DE ONDERNEMER 11

D e Doetinchemse Uitdagingheeft vorig jaar matchestussen bedrijfsleven en

maatschappelijke organisaties totstand gebracht met een totalewaarde van 280.000 euro. In 2012was dat nog 250.000 euro. GerdaGeurtsen, manager – en uitvindervan het concept De Uitdaging – istrots op dit resultaat.De Uitdaging is een project dat be-middelt tussen bedrijfsleven enmaatschappelijke organisaties omsamen te werken aan het oplos-sen van maatschappelijke vraag-stukken. Dat kan met geld, maarvooral ook met (hand- enspan)diensten en materialen.Gerda Geurtsen begon in 1999met De Arnhemse Uitdaging. Depraktische steun die van het pro-ject uitgaat sloeg aan en het con-cept werd uitgerold over het heleland. Mede dank zij het Oranje-

fonds, dat De Uitdaging omarmdeals maatschappelijk fenomeen. In-middels zijn er 17 ‘Uitdagingen’ inNederland. De Doetinchemse Uit-daging ontstond drie jaar geledenen is volgens burgemeester NielsJoosten van Doetinchem ‘een ver-binder in de Doetinchemse sa-menleving’ geworden.De Doetinchemse Uitdagingheeft bewust gekozen voor eenmatchgroep met ‘oude rotten’ en‘jonge honden.’ De eerste groepheeft veel kennis en ervaring, detweede wil graag de handjes latenwapperen. In het jaarverslag wor-den alle matches tot in detail be-schreven. Dat kan gaan van hetplaatsen van een ooievaarsnesttot spullen voor de Voedselbankof de Mini Manna Markt.Gerda Geurtsen: „Het gaat langniet altijd om grote zaken, maarook om kleine hand- en spandien-

sten. Bedrijven hebben de moge-lijkheden die te leveren en de sa-menleving is er erg blij mee zon-der dat ze op kosten wordt ge-jaagd.”Het resultaat over 2013 werd doorDe Doetinchemse Uitdaging be-kend gemaakt op een bijeen-komst die samen met de gemeen-te Doetinchem in de Rabobankwerd georganiseerd. Er was een fo-rumdiscussie, waarbij burgemees-ter Niels Joosten zich ontpopteals geroutineerd debatleider.Een van de vragen in de discussiewas of maatschappelijk verant-woord ondernemen niet ten kos-te gaat van de bedrijfsvoering.Een reactie: „Soms kan maatschap-pelijk verantwoord ondernemendit gevolg hebben, maar dat moetje voor lief nemen. Ons personeelvindt het juist uitdagend om hulpte bieden aan de samenleving.”

We hebben bijUlamo Metaal delevertijden verkortvan vier tot vijfweken naar één

door Jacob Schreuder

‘Ik zat na de prijsuitrei-king naast de hoogstebaas van Rettig aan ta-fel. Ik vertelde dat ikmavo, havo, vwo en uni-

versiteit had afgemaakt, maar datik nog nooit zo’n mooi ‘diploma’had gekregen als deze prijs. Vondie wel leuk.”Marco te Pas, ceo van Ulamo inUlft, is niet alleen voor zichzelftrots op de Rettig Award (glazendriehoek met inscriptie), maarvooral voor de 180 mensen die bijhet Ulftse bedrijf werken.Rettig ICC is een Fins moederbe-drijf met 25 ondernemingen inverschillende landen. Het bedrijfheeft een kwart van de radiatoren-markt ter wereld in handen enheeft daarnaast een rederij en eenkalkbedrijf. Jaarlijkse omzet: 560miljoen euro.Ulamo levert aan Rettig, maarook aan andere radiatorfabrikan-ten. Het gaat om halffabrikaten zo-als zij- en voorpanelen, boven-roosters en consoles: ophangmate-rialen om de radiatoren te bevesti-gen.

Korte levertijdDe prijs ‘supplier of the year 2013’was voor Marco te Pas een enor-me verrassing. „Er waren 24 be-langrijke leveranciers uitgeno-digd, waaronder Ulamo Metaal alsenig Nederlands bedrijf. Een drie-tal leveranciers, die uitzonderlijkeprestaties over de afgelopen jarenhadden geleverd, werden naar vo-ren gehaald. Ulamo was daar eenvan.”Marco te Pas: „We kregen deze le-

veranciersprijs omdat we de laat-ste jaren de meeste vooruitgangin prestaties hebben weten te boe-ken. We werden geprezen om on-ze snelle levertijden. Die hebbenwe drastisch ingekort van vier totvijf weken in het verleden tot éénweek nu. Naast betrouwbaarheidin levertijd werden we ook gepre-zen om onze flexibiliteit, reactie-snelheid en verbeterde kwaliteit.En dan over een reeks van jaren.”Te Pas noemt een voorval uit dekerstperiode 2008/2009, toen bijRettig een leverancier uitviel.„Wij hebben in minder dan vierweken tijd en deels zonder decomplete gereedschappen meerdan 25.000 nieuwe en betrouwba-re bevestigingssets voor radiato-

ren voor verticale consoles wetente produceren. Dat waren ze bijRettig nog niet vergeten.”„Na zo’n prestigieuze prijs kun jeachterover gaan leunen, maar datgaan we niet doen. Integendeel,het geeft ons de verplichting ookin de toekomst verder aan onzekwaliteit te werken. Niet op onzelauweren rusten, maar zorgenvoor toegevoegde waarde voor on-ze afnemers.”Ulamo is in 1960 door Jan te Pasals kleine lak- en moffelindustriebegonnen. Op dit moment neemtUlamo Metaal met de toeleveringvoor de radiatorenindustrie 65procent in van de totale productievan het Ulftse bedrijf. Bijna alleradiatoronderdelen zijn bestemd

voor de export.Het bedrijfsonderdeel Ulamo Coa-ting ging het de afgelopen tijdenminder voor de wind. Een recht-streeks gevolg van de crisis in de

bouw, waardoor minder nieuwehuizen werden gebouwd. Tochziet Marco te Pas ook hier een op-leving. „Met name in de project-markt. Door samen te werkenmet ontwikkelaars, aannemers enarchitecten. Onze covers zijn ide-aal om oude, maar nog goed wer-kende radiatoren een totaal nieu-we uitstraling te geven.”Via de website biedt Ulamo dezenieuwe covers ook aan particulie-ren aan. „Vorm, maat en kleur uit-zoeken via de website, bestellenen binnen een paar weken heb jedie covers thuis. Ze zijn in eenpaar minuten te bevestigen.”

ulamo.nlsentimo.nl

Marco te Pas, directeur Ulamo

Ulamo Ulft won de‘Best supplier award2013’ van het Finsebedrijf Rettig, datwereldwijdradiatoren levert

Prestigieuze prijs voor Ulamo

� Burgemeester Niels Joosten leidde de discussie. foto Theo Kock

Doetinchemse Uitdaging brengt280.000 euro op in 2013

“

Hoogwaardige juridische kennis toegepast op actuele praktijkcases: de KienhuisHoving

Academy brengt uw mensen – en dus uw organisatie – verder. Bekijk ons brede

opleidingsprogramma online en neem vandaag nog contact op.

ALS UW MENSEN LEREN, SLAAGT

UW ORGANISATIE.

(053) 480 42 08 of kijk op kienhuishoving-academy.nl

� Marco te Pas: „We gaan door deze prijs niet achteroverleunen maar proberen de toegevoegde waarde voor de klant verder te vergroten.” foto Theo Kock

12 DE ONDERNEMER

P aninoteca Pizzeria AmiciMiei is uitgeroepen tot desociaalste ondernemer van

Winterswijk. De prijs, een oor-konde, is op 1 mei door fractie-voorzitter Jeroen Rensen en afde-lingsvoorzitter Mos Meijler vande SP overhandigd.Amici Miei is pas sinds januarivan dit jaar gevestigd aan de Vre-denseweg 16 in Winterswijk. Bei-de eigenaren, Elaine Toenbrekeren Omar Marras, waren totaal ver-rast en zelfs geëmotioneerd dat zegewonnen hadden. Toenbreker:„De nominatie op zich al was eengrote eer.” Marras: „Laat staan datwe zouden winnen, want we win-nen nooit wat.” Volgens Mos Meij-ler heeft Amici Miei de prijs dub-bel en dwars verdiend. „Voedselwat over is verdwijnt niet in devuilnisbak, maar wordt weggege-ven. Zowel via de eigen site, de

voedselweggeefhoek of via anderekanalen die het eten geven aanmensen die het nodig hebben.”De jaarlijkse prijs heeft volgensMeijler als doel om sociaal onder-nemen te bevorderen door aan-dacht te besteden aan onderne-men als onderdeel van de lokalesamenleving. „Nominaties wor-den gedaan door leden van de SPWinterswijk, waarna het bestuurvan de afdeling bekijkt of de voor-gedragen bedrijven wel voldoenaan de criteria die wij aan socialeondernemingen stellen. Daarna la-ten we het aan de leden en de be-zoekers van onze website overwie de uiteindelijke winnaarwordt.” De criteria waar een on-derneming aan moet voldoen omvoor de prijs ‘sociaalste onderne-mer van Winterswijk’ te wordenuitgeroepen, worden door Rensentoegelicht: „Het gaat vooral om

rechtstreekse inzet van bedrijvenvoor mensen die het moeilijk heb-ben. Ook wordt gekeken naar kan-sen die de onderneming biedtaan medewerkers om zich te ont-plooien. De inzet van het bedrijfs-leven voor de gemeenschap doorin brede zin sociaal beleid te voe-ren is een belangrijk criterium.”Sociaal beleid moet speerpuntvan de ondernemingsstrategiezijn. Andere kandidaten waren ca-fé de Kerk, waar beginnendebands gratis gebruik kunnen ma-ken van het podium, en Knutsel-maatje, die een huiskamerfunctieheeft en mensen bijstaat die pro-blemen hebben of gewoon hunverhaal kwijt willen. Meijler: „Wehebben het de mensen dit jaarkennelijk heel moeilijk gemaakt.Uit de reacties blijkt dat de keuzenog nooit zo lastig is geweest alsdit jaar.”

Het Duitse staalconcern Thyssen-Krupp heeft in het afgelopenkwartaal voor het eerst in bijnatwee jaar een nettowinst weten teboeken. Onder de streep stondeen plus van 269 miljoen euro, te-gen een min van 129 miljoen euroeen jaar eerder. De omzet in hettweede kwartaal van het gebro-ken boekjaar kwam uit op 10,3

miljard euro. De winst is te dan-ken aan kostenbesparingen en deverkoop van slechter presterendeonderdelen. Het concern uit Es-sen richt zich meer op zijn indus-triële activiteiten om zo de zwak-te op de Europese staalmarkt tecompenseren. ThyssenKrupp ver-hoogde zijn winstverwachtingvoor het hele gebroken boekjaar.

In 2009 begon‘het groteinvesteren’ endaar zijn we noglang niet klaar mee

door Jacob Schreuder

Directeur operationsRolf van de Puttebenadrukt dat dieinvesteringen nietalleen zijn gedaan

in hallen en (peperdure) machi-nes, maar ook in comfort en veilig-heid voor het personeel. „Onze fo-cus ligt op de klant en op het per-soneel. We zetten hoog in op vei-ligheid en hebben bijvoorbeeldnegen bedrijfshulpverleners indienst.”Contour Covering Technologymaakt, zoals de naam al zegt,covers van verschillende soortenstaal en aluminium. Geen eind-product, maar omkastingen vanvaak zeer gevoelige producten.Plaatwerk wordt geleverd als on-derdelen en subassembly en is tevinden in apparatuur op luchtha-vens, in ziekenhuizen, laboratoriaen winkels. Maar ook in schakel-kasten van Philips en andere mul-tinationals zijn omkastingen vanContour aanwezig.Plaatwerk van Contour CoveringTechnology is aangebracht in vi-tro diagnose apparatuur, in X-rayscanners, besturingskasten voorkantbanken en digitale printers.Ook heeft Contour een productie-lijn voor desinfectie, drogen enconditioneren van flexibele endo-scopen. Zeer precies werk is hetmaken van inchecksystemen voorluchthavens. „Die systemen zijnzeer complex en als ze niet directwerken heb je een gigantisch pro-bleem op het vliegveld”, zegt Rolfvan de Putte.Als directeur operations/QA is hijverantwoordelijk voor de hele

technische gang van zaken bijContour. Willem Zwiers is alge-meen directeur. Behalve de vesti-ging in Winterswijk heeft Con-tour in Varsseveld een dochterbe-drijf, Contour Advanced Systems(CAS). Daar wordt de elektronicain de door Contour Winterswijkgemaakte schakelkasten inge-bouwd en getest. Beide Contour-vestigingen zijn kort na elkaar be-zocht door leden van VNO-NCWAchterhoek.

PlaatwerkcentrumContour is ontstaan uit de SorbaSheet Metal BV, in 1945 opgerichtin Gouda en later verhuisd naarWinterswijk. Het bedrijf heeft on-stuimige tijden meegemaakt. Con-

tour, inmiddels eigendom van Va-do (van de familie Van Doorn vanDAF), besloot zich in 2009 te cen-traliseren in Winterswijk. Omhet bedrijf weer lean te krijgenwerd het personeelsbestand inge-krompen van 230 naar 88. Inmid-dels zijn dat er weer honderd enin Varsseveld veertig.Van de Putte: „En in 2009 begonhet grote investeren. Elk jaar heb-ben we veel geld gestoken in ont-wikkelen, monteren, testen, coa-ting, robotisering, lassen, kantenen CNC-snijden. Vorig jaar zijnwe begonnen met het nieuweplaatwerkcentrum. In april 2013 isde opdracht gegeven en in augus-tus was de hal operationeel. Dooressentiële samenwerking met on-

ze partners tijdens de bouw heeftniemand er iets van gemerkt.”In de hal staat en werkt inmid-dels een gigantische robot die demetalen platen uiterst precies be-

werkt. Dat moet ook wel, want detolerantie is heel verschillend. Inhet plaatwerk is nog ruimte vooreen tweede geautomatiseerdeplaatwerkmachine.Voor de periode 2014 tot en met2017 heeft Contour Winterswijkopnieuw een miljoenen vergendinvesteringsplan gemaakt. Zoalseen nieuwe laserinstallatie, eenTrumpf kantbuiglijn en CNC-ap-paratuur. Bovendien wordt de lo-gistiek in het bedrijf, dat uit ver-schillende aangebouwde ruimtesbeschikt, verbeterd, zodat verschil-lende afdelingen dichter en dus lo-gischer bij elkaar in de buurt ko-men te zitten.

contour.eu

Rolf van de Putte, directeur

Contour CoveringTechnology inWinterswijk heeftal vele miljoenengeïnvesteerd engaat daar mee door

Investeren noodzaak Contour

Toenbreker en Marras (Amici Miei)sociaalste ondernemers Winterswijk

“

Eindelijk weer winst voor Duitsestaalgigant Thyssen/Krupp

� Rolf van de Putte, directeur operations van Contour Covering Technology, in het nieuwe plaatwerkcentrum. foto Jan van den Brink.

GRATIS NOTARIS INLOOPSPREEKUURVOOR ONDERNEMERS

MAANDAG A.S. VAN 16.30 TOT 19.00 UUR

VWDKNOTARISSEN.NL

DE GELDERLANDER ZATERDAG 17 MEI 2014 DE ONDERNEMER 13

DeKwestie

● De maakindustrie is de grootste exporteur (62 po-cent) en grootste inkoper (jaarlijks ruim € 60 miljardbinnen Nederland).● De sector groeit de laatste vijf jaar harder dan

de economie als geheel.● 44 procent van de bedrijven in de maakindustrie

heeft geen strategisch plan.

Z even zelfstandige professio-nals op het terrein vansales, communicatie en aan-

palende vakgebieden hebben hunkrachten gebundeld onder denaam Jansen Training. Maar hunwerktitel is Kennisproeven. Ze ge-ven daarmee aan dat opdrachtge-vers eerst van de diensten van Jan-sen Training kunnen ‘proeven’voordat ze een of meerdere ledenvan het zevental inschakelen.De plek die ze voor hun trainin-gen hebben uitgekozen heeft ookalles met proeven te maken: Wijn-gaard Um den Olden Smid aan deKeijenborgseweg 31 in Zelhem.„Desgewenst kunnen de deelne-mers na het proeven van de ken-nis ook proeven van de wijn,maar het liefst wel in die volgor-de”, lacht Paul Gerritsen van PGSales Power uit Doetinchem. Hijdoet verkooptraining, coaching,advies en projectmanagement.Berry Jansen uit Zelhem is gespe-cialiseerd in training, coaching en

outplacement. „Ik werk zelfstan-dig, maar vond dat er in de margevan ons vakgebied veel wordt ge-rommeld. Ik wilde stappen ma-ken. Dat moet je met meer men-

sen doen om een breder aanbodte kunnen presenteren. Kennis-proeven bestaat uit zeven profes-sionals. Daardoor hebben we talvan vakgebieden verenigd: com-

municatie, leiderschap, manage-ment, verkoop, ICT, coaching, out-placement, leanmanagement, pro-cesverbetering en interimmanage-ment in sales.”Paul Gerritsen en Berry Jansennoemen deze diversiteit van dien-sten in één combinatie uniek inNederland. „Al die diensten heb-ben raakvlakken”, zegt Paul Ger-ritsen. „Het is een en-en verhaal”,vult Berry Jansen aan. „Wij mik-ken met Kennisproeverij op de be-slissers, de beleidsmakers zoalsondernemers, HR-managers enandere leidinggevenden. Zij kun-nen op basis van onze adviezenen diensten veranderingen door-voeren die ze nodig achten. Wijkunnen ze daarbij helpen.”De in Jansen Training verenigdezelfstandige professionals gevenook incompanytrainingen. PaulGerritsen: „Dat blijven we ookdoen, maar soms is het zinvol demensen uit de sfeer van hun ei-gen bedrijf te halen. Dan kunnen

ze ook niet worden gestoord. Wehebben hier in het proeflokaalvan de wijnboerderij een prachti-ge ruimte waar we tussen de 10en 25 mensen kunnen ontvangen.We hebben de workshops spot-goedkoop gemaakt: 50 euro perpersoon.”Berry Jansen: „Dat we ons werkKennisproeverij hebben genoemdis een bewuste keuze. Vergelijkons werk met een supermarktwaar je soms hapjes kunt proe-ven. Bij ons kunnen ze tal vandiensten proeven. Diensten dieanders dan anders zijn. Wij trek-ken namelijk niet een stereotiepverhaal van de plank, maar leve-ren maatwerk.”

Maakindustrie is grootste exporteur

Bij ons kun je dienstenproeven, zoals in eensupermarkt hapjesBerry Jansen, Kennisproeverij

Exportvereistfocus

� Rob LentinkLentink GroepVarsseveld

� Hans Willemsendirecteur WILALochem

� Cees PronkMondra GroepUlft

� Jan-Willem de Rover MSc.JWR elektrotechniekWijchen

In de rubriek De Kwestie laat deredactie ondernemers aan hetwoord over een stelling.

� De zeven deelnemers aan het project Kennisproeven. Tweede van linksPaul Gerritsen. Derde van rechts Berry Jansen. eigen foto

� Michel BartelsDe Smidse V.O.F.Arnhem

� Dr. ir. John LapréNucletron bvVeenendaal

� Sander van GelderHuisman Elektrotechniek,Druten

� Axel Jansen,Jazo,Zevenaar

Kennisproeverij: ‘Geen stereotiepe trainingen van de plank’

„Het onderscheiden vanthuismarkt en export isoud denken. Metaal en elek-tro moeten kijken welkeklantbehoefte zij kunnenvervullen. Door het buiten-land tot het afzetgebied terekenen is een veel grotereschaal te bereiken, kan menzich verbinden met groei-sectoren en een grotere rolvan betekenis spelen. Ditkomt vervolgens van pas opde thuismarkt en helpt onsland de industrie te behou-den en te ontwikkelen.”

‘Sectoren als metaal en elektro missen onher-roepelijk de boot als zij niet (nog) meer focus-sen op export.’

“

„Voor ons maakt meer ofminder export geen door-slaggevend verschil uit. Wijzetten de meeste van onzeproducten in Nederland af.Een kleiner deel gaat via op-drachtgevers in de petroche-mische industrie naar bij-voorbeeld booreilanden.Ook exporteren we eendeel van onze productennaar Duitsland en België.Voor veel collega’s in debranche is het echter wel es-sentieel om meer aandachtaan export te geven.’’

„Voor ons bedrijf geldt dezestelling zeker, maar het ver-eist focus en inzet.Als producent van tumorbe-stralingsapparatuur is reeds97 procent van onze omzetop export gebaseerd.Onze ervaring leert dat hetvan groot belang is om debuitenlandse regelgevingen logistiek goed en op tijdop orde te hebben.Ons bestaansrecht als be-drijf ontlenen we onder an-dere aan deze kennis.”

„Wanneer je, naast het koes-teren van de Nederlandseklant, groei wil realiseren,biedt export extra mogelijk-heden. Dat is prima voor deonderneming en uitdagendvoor technische medewer-kers. De uitstekende exper-tise waar industrieel Neder-land over beschikt, is glo-baal gezien een absolutemeerwaarde. Huisman Elek-trotechniek, met een prag-matische benadering, komje al jarenlang tegen in degehele wereld.”

De stelling van deze maand luidt:

„Oneens, export is een keu-ze. Er zijn voldoende moge-lijkheden in de thuismarktvoor innovatieve bedrijven.Bedrijven die traditioneelblijven denken en doen mis-sen de boot. De focus dientveel meer te komen op ver-gaande ketenintegratie ensamenwerking. Samenwer-king met uitvoerende par-tijen maar ook samenwer-king met de opdrachtgever.Ons vak draait uitsluitendop toegevoegde waarde envertrouwen.”

„De genoemde sectorenzijn te groot om het alleenvan de lokale markt te heb-ben.Veel bedrijven zouden zichgraag meer focussen op ex-port en tevens hun concur-rentiepositie ten opzichtevan het buitenland verster-ken.Hiervoor dienen we oudegewoonten los te laten endienen de vakbonden metde bedrijven mee te denkenom dit bereiken. Het is 5voor 12!”

„Export is voor de maakin-dustrie van levensbelang.Bij een gedegen bedrijfsstra-tegie is dat voor ons vanzelf-sprekend, de maakindustrieis voor Nederland eenvou-digweg te klein. Neem eenvoorbeeld aan onze ooster-buren die met hun maakin-dustrie al decennia lang we-reldwijd voorop lopen. Vande zogenaamde dienstverle-nende sectoren hebben wemeer dan genoeg, de recen-te ontwikkelingen zijn daareen goed voorbeeld van.”

„Het is zeker heel belang-rijk om meer te focussen opexport, maar dat moet uiter-aard niet het enige zijnwaar je als ondernemernaar kijkt.Kijk eerst eens naar welkeafnemers er allemaal in Ne-derland zitten. Want datzijn er vaak meer dan jedenkt.Wij exporteren zelf niet, endat is omdat we een heelgroot netwerk van Neder-landse afnemers hebben op-gebouwd.”

14 DE ONDERNEMER

Henk Dekker: groeiAlles wat er ten opzichte van deOekraïne en Rusland gaat gebeu-ren is bepalend voor onze econo-mie in de komende periode. Alshet daar rustig blijft, zal het bijons steeds beter gaan. Want er ko-men steeds vaker geluiden doordat het met onze ondernemingenbeter gaat. Ondanks de nog steedste hoge werkeloosheid voorzie ikeen geleidelijke groei van onzeeconomie als er geen echt onver-wachte dingen gaan gebeuren.

Marcel Hielkema: positiefHet vertrouwen van de verschil-lende werkgevers-, inkopers-, con-sumenten- en huizenmarktin-dexen neemt weer gestaag toe. De-ze positieve ontwikkelingen moe-ten we nu op regionaal niveau op-pakken; er kan weer wat meergeïnvesteerd worden en naar delange termijn gekeken worden.Uiteindelijk zijn het onderne-mers die door hun activiteit werk-gelegenheid creëren.

Antoine Driessen: snel herstelBedrijven profiteren van het on-verwacht snelle herstel van deeconomie. Voor alle sectoren be-halve de gezondheidszorg zijn deverwachtingen beter dan een halfjaar geleden. Het consumentenver-trouwen is gestegen als gevolgvan de hervormingen op gebie-den als pensioenen, woningmarkten sociale zekerheid. Ondanks hettoegenomen vertrouwen verwach-ten we dit jaar een verdere dalingvan het particuliere consumptie-volume. Huishoudens gaan ditjaar verder met het afbouwen vanschulden of het opbouwen vanvermogen.

Henk Berg: twijfelsEr stromen Europese gelden rich-ting Gelderland. Maar als erwordt geïnvesteerd via provincieof Oost NV, komt het werk danbij regionale ondernemers te-recht? Ondanks alle goede zakendie Europa op het terrein van vei-ligheid en stabiliteit met zichmeebrengt, zijn dit voor mij twij-fels die horen bij een te politieken bureaucratisch overheidsor-gaan.

Hein van der Pasch: kickstartMet een 7 zijn we niet tevreden.Voor meer groei helpt een vliegen-de start met een ruggensteuntje.Zo gaf EU-commissaris Neelie

Kroes bij het ontvangen van deVrede van Nijmegen Penning, aanjonge generaties een kickstartvoor de toekomst.

Roy Tillmann: ondersteunenHoewel de industrie het goeddoet, is de expansie in de chemi-sche sector wat beperkter. Het

zou jammer zijn onze (vaak groe-ne) technologische voorsprongdaardoor te verliezen. De chemi-sche industrie zorgt voor eengroot deel van de Nederlandse ha-veninkomsten, veel werkgelegen-heid, export en daarmee grote in-komsten voor de staatskas. Deoverheid heeft de chemie tot eenvan de topsectoren verkozen enzou deze bedrijfstak met maatre-gelen moeten ondersteunen.

Michiel Smits: maakindustrieWe vinden dat de markt zich posi-tief blijft ontwikkelen. Diversebranches zien we uit de crisiskruipen, sommige sneller dan an-dere, maar we zien ook structure-le kenteringen. Zo zijn er mooievoorbeelden in de maakindustrie(metaal en elektro) die de afgelo-pen jaren productie naar het bui-tenland verplaatsten, maar die nutoch weer meer kiezen voor inno-vatie en hoogwaardige productiein Nederland.

Esther-Mirjam Sent: herstelDe weg omhoog lijkt gevonden.De groei trekt aan, het vertrou-wen herstelt en het dieptepunt

op de huizenmarkt lijkt achter derug. Alleen de werkloosheidstemt somber. Deze loopt dit jaarnog op en zal waarschijnlijk pasvolgend jaar dalen. Nu is dit ookniet zo vreemd, omdat de werk-loosheid altijd achter de economi-sche conjunctuur aan loopt. Gaathet beter, dan bieden meer werk-nemers hun diensten vol vertrou-wen aan, maar wachten de werk-gevers als gebruikelijk nog even al-vorens deze aan te nemen.

Ronald Migo: triple helixDe collegeprogramma’s zijn na degemeenteraadsverkiezingen ge-schreven. Hopelijk worden demooie woorden in de glossy’s inde praktijk ook toegepast. Zekerals het om het belang van regiona-le en Euregionale samenwerkinggaat. Gelukkig laten de burge-meesters in onze regio het goedevoorbeeld zien door in te zettenop de samenwerking in de triplehelix: overheid, ondernemers enonderwijs. Ook de Euregio RijnWaal laat van zich horen met eeninspirerende strategische agenda.

Guido Dierick: Neelie KroesIn deze barometer wil ik nog-maals de aandacht vestigen op deuitreiking van de prestigieuze Vre-de van Nijmegen Penning 2014aan Neelie Kroes.Zij kreeg de penning voor haar bij-drage aan de ontwikkeling en po-sitie van Europa. Dat doet zij van-uit de gedachte dat ICT-technolo-gie mensen bij elkaar kan breng-en, levens kan verbeteren en vangrote economische betekenis is.„Durven we toe te geven en te er-kennen dat Europa een ‘two waystreet’ is?” Mijn antwoord luidtvolmondig: ja.

Theo Lemmen: somberNijmegen heeft een nieuw colle-ge van B en W. Maar we mogenhet geen Havana 3 noemen, om-dat dit een negatieve klank zouhebben.Ik ben pessimistisch over het on-dernemersklimaat in Nijmegende komende tijd. Het enige licht-puntje is de wethouder EZ, Tur-kay Tankir. Hij heeft de afgelopencollegeperiode vanuit zijn rol alswethouder Werk en Inkomenzich al vaak bij de ondernemersvertoond.

Eline Koers: meer kopersDe geluiden over de economiezijn positiever. Wij zien dat ver-taald in de ontvangst van meerkoopovereenkomsten. Ook zienwe dat cliënten weer eerder be-reid zijn geld te stoppen in goedadvies, hun testamenten graagup-to-date hebben en hun huwe-lijkse voorwaarden laten beoorde-len en aanpassen. En dat is goednieuws; uiteindelijk is goedkooptoch vaak duurkoop. Uitgaven aanonder meer voornoemde actiesverdienen zich meestal dubbel endwars terug!

7,4-7,47,4-7,47,1-7,26,6-6,87,4-7,17,3-7,38,0-8,07,0-7,06,5-7,07,0-7,06,5-6,56,6-6,87,0-7,0

7,0-7,07,5-8,0

Naam

Het Barometerpaneltoont zich verheugdover het‘onverwacht snelleherstel’ van deeconomie.

‘Een onverwacht snel herstel’

Chemische bouwstoffenOSGoud-directeur KvKRabobankOndernemerscaféCold StoresDTZ ZadelhoffMercator IncubatorVNO-NCWBax AdvocatenRadboud UniversiteitLindusWeeghel DoppenbergKampsOKANXP

Roy TillmanHenk BergRonald MigoAntoine DriessenTheo LemmenJan BloklandMichiel SmitsHein van der PaschMarcel HielkemaHanno LittinkEsther-Mirjam SentHenk DekkerEline Koers

Bart van MeerGuido Dierick

Bedrijf

Barometer

Henk Dekker

Bart van Meer

Michiel Smits

Hein van de Pasch

Chris Doomernik

Henk Berg

Antoine Driessen

Roy Tillman

MarcelHielkema

Eline Koers

Hanno Littink

Esther-Mirjam Sent

Jan Blokland

Theo Lemmen

Ronald Migo

GuidoDierick

7,1-7,2

� Esther-Mirjam Sent: „De weg omhoog lijkt gevonden”. foto Bert Beelen

DE GELDERLANDER ZATERDAG 17 MEI 2014 DE ONDERNEMER 15

Lindus LiemersDinsdag 20 mei, Bergvrede-straat 7, Didam, aanvang 17.00uur. Happy hour met bedrijfs-bezoek aan Vink Kunststoffenbv te Didam. Informatie en aan-melden: www.lindus.nl

OKA ArnhemDonderdag 22 mei, T-Huis Eten& Drinken, Laan van Presik-haaf 3, Arnhem, aanvang 08.00uur. Specialistenontbijt, themaSociaal Ondernemen. Informa-tie: www.oka.nl

Broodfonds NijmegenMaandag 26 mei, Ridderstraat27, Nijmegen, aanvang 19.30uur. Informatieavond over hetvierde in Nijmegen te vestigenBroodfonds. Informatie en aan-melden: www.broodfonds.nl

Vrouwentafel NijmegenMaandag 2 juni, Het Wijnfort,Bemmelsedijk 4, Lent, van

17.00 tot 20.00 uur. Netwerkdi-ner voor ondernemende en am-bitieuze vrouwen. Informatieen aanmelden: www.vrouwen-tafel.nl

Internationaal zakendoenDinsdag 3 juni, GoffertstadionNijmegen, aanvang 11.30 uur.Bijeenkomst Internationaal Za-kendoen van ING Bank. Overexport en import. Informatieen aanmelden:www.ing-events.nl/izd

VNO-NCW RivierenlandDonderdag 5 juni, restaurantDe Betuwe, Hoog Kellenseweg7, Tiel, aanvang 16.00 uur. Af-sluiting verenigingsseizoenmet mw Annemarie Vreugden-hil, directeur Zakelijk ING Ne-derland.Informatie/aanmelden: www.vno-ncwmidden.nl.

P. Aarnoudse te Arnhem, hodn Vi-sitekaartjesonline; Zakelijk Nijme-gen (Za Nijmegen); Zakelijk Zwol-le (Za Zwolle); Zakelijk Liemers(Za Liemers); Za Media; Za Druk-werk; Zakelijk Arnhem (Za Arn-hem); Zakelijk Ede/Wageningen(Za Ede/Wageningen); Za Well-ness; Za Doetinchem; GrenzeloosArnhem; Za Incasso; GrenzeloosDoetinchem (Gd); Grenzeloos Nij-megen (Gn); Grenzeloos Utrecht(Gu); curator mr. J. van de Peppel,Arnhem.Bouwbedrijf Weustenenk bv teHengelo, curator mr. A.M.T. Weer-sink, Doetinchem.Bouwbedrijf Teunissen Wehl bvte Wehl, curator mr. A.M.T. Weer-sink, Doetinchem.Bouwbedrijf Oolthuis bv te Lich-tenvoorde, curator mr. A.M.T.Weersink, Doetinchem.Bouwbedrijf Slotboom Winters-wijk bv te Winterswijk, curatormr. E.H. Steentjes, Lichtenvoorde.Kleurrijk Talent bv te Zevenaar,

curator mr. F. Daemen, Nijmegen.Installatiebedrijf Wiltink bv teVorden, curator mr. Th.R.M. Wel-ling, Doetinchem.Scheffer Glaswerken bv te Didam,curator mr. D.J.J. Vrijbergen, Doet-inchem.Mens Mond en Gezicht bv te Zed-dam, curator mr. A.M.T. Weer-sink, Doetinchem.Financieel Diensten CentrumWinterswijk bv te Winterswijk,curator mr. E.H. Steentjes, Lich-tenvoorde.Bosma Bouwkundig Tekenbureaubv te Silvolde, curator mr. C.A.Prinsen, Doetinchem.EK Beheer bv te Westervoort, cu-rator mr. W.W. Korteweg, Arn-hem.H.A. Vink te Zelhem, hodn R.Vink, tevens hodn Spar te Brede-voort, curator mr. E. Voskuil, Doe-tinchem.

Autorijschool Zoutman cv te Cor-le, hodn Autorijschool Zoutman;

Zoutman Education; Zoutman Se-curity, curator mr. V.L.M. Verwei-jen, Doetinchem.

Vereenvoudigde afwikkeling fail-lissementenP & B Communicatie bv te Beesd,hodn P&B Presscom; Ikwileen-tekst.nl. Althoff Bedrijfsdienstenbv te Doesburg. Landerd Vast-goed bv te Bergharen. GreenGranbv te Ede. Installatiebedrijf B&Dbv te Ede. Verkerk Bedrijfsonroe-rendgoed Zevenaar bv te Zeve-naar. Stadelmaier bv te Nijmegen.Verkerk Holding bv te Zevenaar.Dales bv te Doetinchem, Tilburg;De Meern; Nijmegen. Du Frenebv te Babberich. Dales Tegels bvte Doetinchem. Bronckhorst Kli-maat Techniek bv te Doetinchem,hodn Installatiebedrijf WeulenKranenbarg; Ecocomfort. AlthoffBedrijfsdiensten bv te Doesburg.Shamp 3 bv te Arnhem. EimersTransport Velp bv te Duiven.

agenda

Henk Wanders ridderEr stond een bescheiden berichtin De Gelderlander: Lintje voorWanders. In werkelijkheid werdHenk Wanders - eigenaar van eenaantal bedrijven en zeer actief omonderwijs en bedrijfsleven bij el-kaar te brengen - benoemd tot rid-der in de Orde van Oranje Nas-sau. En er gebeurde nog iets op-merkelijks op 6 mei, nadat hij deonderscheiding door burgemees-ter Alberse opgespeld kreeg.

Hand van de koningKoning Willem Alexander, diedag op werkbezoek bij ICER ophet DRU-terrein, zag de onder-scheiding op de revers van de Ach-terhoekse ondernemer, liep ophem af en feliciteerde hem. Rid-der worden en een hand van dekoning krijgen, dat is niet mis,maar Wanders bleef er beschei-den onder. Hij is van het type diewaardering voor zijn verdiensten(o.a. oprichter van de Metaalvak-school Anton Tijdink) met ande-ren wil delen. „Ik doe het niet al-leen”, is zijn lijfspreuk.

Jan-Paul was er ookNamens VNO-NCW Achterhoekmocht vice-voorzitter Jan-PaulKiefmann ook aan het bezoek vankoning en koningin deelnemen.Hij refereerde ook nog aan de rid-derorde voor Wanders en zei datde regio toch wel heel bijzonderemensen opleveren die zich mate-loos inzetten voor het bedrijfsle-ven in de Achterhoek. Jan-Paulstond ook op de sprekerslijst. Vol-gens het protocol voor 3,5 minuut.Het werden 35 seconden. Via eensnelle ‘pitch’ kon hij toch zijn ver-haal kwijt.

VoorbeeldfunctieHoofdonderwerp tijdens het ko-ninklijk bezoek was de krimp vande bevolking. Een belangrijk the-ma, omdat de gevolgen voor en ef-fecten op het ondernemerschapgroot kunnen zijn. Het bezoekaan de Achterhoek was het eersteechte werkbezoek van het ko-ningspaar na al hun kennisma-

kingsbezoeken. Volgens Jan- PaulKiefmann was het koninklijk paaronder de indruk van de matewaarin onderwijs en bedrijfsle-ven samenwerken. „De koningvond dat de Achterhoek een voor-beeldfunctie in Nederland ver-vult”, zei Kiefmann.

Licht- en geluidshowHelaas kon ik zelf niet bij het ko-ninklijk bezoek aanwezig zijn

(geen accreditatie), maar ik bendiezelfde avond wel even bijICER gaan kijken. En was onderde indruk van alles wat dit ‘leer-en praktijkcentrum’ techniekstu-denten te bieden heeft.Maar ook voor het neutrale pu-bliek is ICER interessant genoegom een kijkje te nemen. Zelf wasik geimponeerd door de licht- engeluidshow die de bezoekers kre-gen voorgeschoteld.

Bernard WientjesNog één keer ICER. Daar wordtdonderdag 12 juni de laatste bij-eenkomst van VNO-NCW Achter-hoek van het seizoen gehouden.Aan bod komen regiomarketingin het kader van de Agenda 2020en een crossmediale presentatievan het ICER tussen onderne-mers en kunstenaars. Hoofdgastis Bernard Wientjes die op 1 juliafscheid neemt als landelijk voor-zitter van VNO-NCW. Snel aan-melden is wel nodig, want hetaantal deelnemers is beperkt:

www.vno-ncwmidden.nl

Partner voor ICT SpiritICTSpirit uit Haaksbergen heefteen strategische alliantie ge-vormd met cPacket, Amerikaansfabrikant van intelligente dataver-keer controlesystemen. ICT Spiritis nu voor Nederland de partnervoor levering en implementatievan inspectieoplossingen vooroverheid, financiële instellingen,telecom providers en grote data-centers. Het partnerschap werdbezegeld door Ruben Savazzi vancPacket en Bart Brevink van ICTSpirit (foto).

Stofkam door FavorietDe stofkam gaat door de Liemer-se radiozender Favoriet FM. Hetbestuur heeft besloten program-ma’s te veranderen en zich meteen nieuwe uitstraling te richtenop een groter publiek. Ook wordtoverwogen televisie-uitzendin-gen in de Liemers te gaan verzor-gen. De 23-jarige ondernemerStorm Heerink (I’m Storm, inter-net, media en reclame) is aange-trokken om de organisatie te hel-pen veranderen.

Informatie startersEen eigen bedrijf beginnen startmet een goed idee. Vervolgensgaan starters voortvarend aan deslag. Ze willen hun bedrijf zogoed mogelijk verkopen en zoveel mogelijk opdrachten. Maarhoe pak je dat aan? Hoe verkoopje jezelf en hoe onderscheid jejouw bedrijf van de rest? Daargaat het Starterscafé de Liemersover op 21 mei in cultureel cen-trum Onderling Genoegen in Dui-ven.

Experts leggen uitMarieke de Jong en Guido GrootObbink van Bureau de Clou uitDuiven zijn experts op het gebiedvan communicatie en marketing.Zij vertellen in het Starterscafé op21 mei aan de hand van eigen erva-ringen en expertise. De verschil-lende vormen van reclame makenkomen aan bod, maar ook het be-palen van de doelgroep en hoeconcreet met de adviezen aan deslag kan worden gegaan.Aanvang 19.00 uur.

Lindus bij VinkLindus, de ondernemersvereni-ging van de Liemers, houdt elkederde dinsdag van de maand eenhappy hour voor leden. Op 20mei zijn die leden te gast bij VinkKunststoffen in Didam. Vink issinds 1954 voorraadhouder en dis-tribiteur van kunststof halffabri-katen. De bijeenkomst van Lin-dus aan de Bergvredestraat 7 inDidam begint om 17.00 uur.

� Een sfeerbeeld van de lichtshow bij ICER. foto Eigen foto

Faillissementen

� Bart Brevink van ICT Spirit (l.) en Ruben Savazzi. foto Eigen foto

� Henk Wanders. foto Theo Kock

Door Jacob Schreuder

geknipt en geschorenTips of informatie? deondernemer@gelderlander.nl

n

Te huur ArnhemFraaie kantoorvilla

Te huur ArnhemRijntoren: office with a view

Te huur ArnhemKantoorgebouw ‘Groenveste’

Te huur ArnhemZichtlocatie aan de A12

Te huur VeenendaalFunctioneel en solitair bedrijfsgebouw

Te huur/te koop ArnhemKwalitatief kantoorgebouw ‘B42’

Vosdijk ong.Fraaie, deels monumentale, kantoorvilla aande rand van het terrein waar ook AkzoNobelgevestigd is.

• circa 725 m2, verdeeld over tweebouwlagen

• voldoende parkeergelegenheid op eigenterrein

• veel originele elementen nog aanwezig• gelegenheid tot gebruikmaking vanuitgebreide services en facilities op hetAkzoNobel-terrein

Velperweg 35Fraai kantoorgebouw op een uitermate goedbereikbare locatie aan de rand van hetcentrum van Arnhem. NS Station‘Velperpoort’ ligt op loopafstand.

• circa 5.375 m2 kantoorruimte, in unitsvanaf 200 m2

• 83 parkeerplaatsen op eigen terrein• aanvaarding in overleg

Meander 861Turn-key luxe kantoorruimte op dezesde etage op businesspark‘IJsseloord 2’ aan de A12. Metmogelijkheid om naamsaanduidingop de oostgevel te plaatsen.

• 652 m2 kantoorruimte, in units vanafcirca 281 m2

• 20 parkeerplaatsen• gebruikmaking van aanwezige faciliteitenbespreekbaar

Broekstraat 9Het object staat op een zeer royaalperceel van 16.710m2 naast hetRijnstate-ziekenhuis en het Golden Tuliphotel nabij het ‘Velperbroekcircuit’ aan deA12. Het gebouw heeft onder andere eenzorgfunctie gehad.

• circa 2.550 m2, verdeeld over driebouwlagen

• 20 parkeerplaatsen bij het gebouw• diverse mogelijkheden voorherontwikkeling

Dijkgraaf 38Multifunctioneel bedrijfscomplex opbedrijventerrein ‘Nieuwgraaf’ in Duiven.Het bedrijfscomplex bestaat uitbedrijfsruimte, kantoren en showroom.

• circa 2.100 m2 bedrijfsruimte,circa 810 m2 kantoorruimte encirca 210 m2 showroom

• uitstekend bereikbaar door liggingdichtbij de A12

• 20 parkeerplaatsen op eigen terrein

Impact 2Fraai vrijstaand kantoorgebouw opbedrijventerrein ‘Centerpoort-Noord’ inDuiven. Het gebouw is 15 jaar geledengebouwd en ligt direct aan de afrittenvan de A12.

• mogelijkheid tot realisatie bedrijfsruimteop het perceel

• circa 2.073 m2, verdeeld over vierbouwlagen

• 114 parkeerplaatsen op eigen terrein• flexibel in te delen

Impact 6Een functionele vrijstaande bedrijfsruimtemet representatieve kantoorruimteverdeeld over twee bouwlagen. Gunstigeligging op bedrijventerrein ‘CenterpoortNoord’ direct aan de A12.

• circa 6.217m2 bedrijfsruimte en circa1.516m2 kantoorruimte

• twee overheaddeuren en een loadingdock• vrije hoogte zesmeter• aanvaarding eerste kwartaal 2016

Oranjesingel 1Representatieve kantoorruimte opeen prominente locatie in het centrumvan Nijmegen aan het KeizerKarelplein naast concertgebouw‘De Vereeniging’.

• circa 3.114 m2 beschikbaar, in units vanaf450 m2

• 50 parkeerplaatsen in de parkeerkelder• uitstekende bereikbaarheid

Arnhemseweg 4Gemoderniseerde kantoorruimte op deeerste verdieping van het voormaligpostkantoor in het centrum van Ede.

• circa 446 m2

• drie parkeerplaatsen op eigen terrein• goed bereikbaar met eigen en openbaarvervoer

Storkstraat 23Solitair bedrijfsgebouw op een ruimekavel van circa 4.465 m2 opbedrijventerrein ‘De Compagnie’.

• circa 1.842 m2 bedrijfshal met circa568 m2 kantoorruimte

• vrije hoogte tot 10 meter• twee loadingdocks en separateoverheaddeur

• 35 parkeerplaatsen op eigen terrein

Nieuwe Stationsstraat 10Zeer compleet en energiezuinig kantoorgebouw‘Rijntoren’ op NS Station ‘Arnhem Centraal’.Met onder andere een gedeelde receptie,restaurant en vergaderfaciliteiten.

• circa 6.000 m2, eventueel in unitsverhuurbaar

• parkeren direct onder het gebouw• uitstekend bereikbaar met eigen en openbaarvervoer

Utrechtseweg 310Het kantoorgebouw ligt direct bij de ingangvan ‘Arnhems Buiten’, een businesspark inde parkachtige omgeving tussen Arnhemen Oosterbeek.

• circa 3.000 m2, verdeeld over vierbouwlagen

• uitstekend bereikbaar met eigen enopenbaar vervoer

• vergadercentrum op de begane grond• 62 parkeerplaatsen op eigen terrein

Huurprijs: EUR 130,- per m2 per jaarEUR 600,- per parkeerplaats per jaarHuurprijs: EUR 115,- per m2 per jaar

Huurprijs: EUR 125,- per m2 per jaar Huurprijs: EUR 125,- per m2 per jaar

Huurprijs:bedrijfsruimte: EUR 45,- per m2 per jaarkantoorruimte: EUR 100,- per m2 per jaar

Koopprijs: EUR 1.100.000,- kosten koperHuurprijs: op aanvraagKoopprijs: EUR 1.450.000,- kosten koper Huurprijs: op aanvraag

Huurprijs: op aanvraagKoopprijs: op aanvraag

Huurprijs: EUR 75,- per m2 per jaar

Huurprijs: EUR 175,- per m2 per jaarEUR 1.250,- per parkeerplaats per jaar

Huurprijs: op aanvraagKoopprijs: EUR 2.750.000,- kosten koper

Alle

bedrag

enzijn

exclus

iefBTW.

Meer info 026 4 452 445 of via www.dtz.nl

De beste objecten vindtu bij DTZ Zadelhoff

Te huur NijmegenToplocatie in stadscentrum

Te huur EdeKarakteristiek kantoorgebouw

Te koop VelpKantoorgebouw op ruim perceel

Te huur/te koop DuivenMultifunctioneel bedrijfscomplex

Te huur/te koop DuivenRepresentatief kantoorgebouw

Te huur DuivenMultifunctionele bedrijfsruimte