dış ticaret - ondokuz mayıs...

1

Dış Ticaret, Büyüme ve Kalkınma

2

Dış Ticaret

Dünya ticaretinin dağılımı, tek başına hiçbir açıklamanın tatminkar bir cevap vere-

meyeceği kadar karmaşıktır. Başka ülkelerle ticaret yapmanın en açık nedeni o

ülkede üretilmeyen veya çok büyük maliyetlerle üretilebilecek olan malları

almaktır.

2

3

Dış Ticaret

Dünyada hiçbir ülkenin tek başına bütün ihtiyaçlarını karşılayacak miktarda

kaynağa sahip olduğu söylenemez. Ülkelerin kendilerinde fazla miktarda olan

kaynaklan da imha veya israf etmeleri mantıkla bağdaşmaz. Bu yüzden ülkeler

çeşitli sebeplerle ellerinde fazla olan ürünleri verip, kendilerinde az olan veya hiç

olmayan ürünleri almak, uluslararası ticarette bulunmak zorundadırlar. Ülkeleri

birbirleri ile ticaret yapmaya iten sebepler şu şekilde sıralanabilir:

4

Dış Ticaret

Üretim farklılıkları: Bazı ülkelerde belirli mallar ya hiç üretilemez ya da ihtiyaçtan az

üretilebilir. Diğer ülkelerde ise bu mallar ihtiyaçlarından fazla üretilebilir.

Toplumun ihtiyaçlarını karşılayabilmek için, üretim açığı kadar diğer ülkelerden

mal ithal etmek yoluna gidilir. Öte yandan ülkenin ihtiyacından fazla üretilen

mallar, ihtiyacı olan ülkelere ihraç edilir. Üretim farklılıklarına yol açan nedenleri

coğrafi farklılıklar, iklim, teknoloji, yetişmiş insan gücü vb. şeklinde sıralayabiliriz.

3

5

Dış Ticaret

Malların kalite ve kullanılışlılık açısından farklı oluşu: Farklı ülkelerde üretilen ve

aynı ihtiyacı karşılamaya yönelik mallar, dayanıklılık, şekil, fonksiyon, ergonomi gibi

farklılıklar göstermekte olup, farklı ülkelerde, farklı tüketici gruplarına hitap

etektedir. BMW marka otomobil ile Lada marka otomobilde olduğu gibi.

6

Dış Ticaret

Fiyat farklılıkları: Üretilen mallar homojen olsa bile, bazı ülkeler daha ileri üretim

teknikleri veya üretim faktörlerinden bazılarının ucuz olması nedeniyle, aynı mal-

ları daha düşük fiyatlardan arz edebilmektedir. Özellikle talep esnekliğinin yüksek

olduğu mallarda, ihraç fiyatları düşük olan ülkeler dünya piyasalarında satışlarını

artırmaktadırlar.

Tüketici zevkleri: Zevkler, bazen milli sınırlan aşarak ülke dışında bir talebin doğma-

sına yol açarlar. Türkiye'de bazı tüketiciler pizza yemeyi, buna karşın bazı İtalyanlar

da lahmacun yemeyi tercih edebilirler.

4

7

Ödemeler Dengesi

Bir ülkenin belli bir dönemde bireylerin, firmaların ve devlet kurumlarının diğer

ülkelerin bireyleri, firmaları ve devlet kurumlarıyla gerçekleştirdiği uluslararası iş-

lemlerin parasal değerlerini gösteren hesap tablosuna ödemeler dengesi denir.

Diğer bir deyişle Ödemler dengesi tablosu, yurt içinde yerleşiklerle yurt dışında

yerleşik ekonomik birimler arasında mal ve hizmet ticareti ile diğer ekonomik

faaliyetleri gösteren bir bilançodur.

8

Ödemeler Dengesi

Ödemeler bilançosunun diğer bilançolardan farkı ödemeler dengesine giren

rakamların belli bir zaman diliminde gerçekleşen akımları göstermesidir.

Ödemeler dengesi, ülkenin mal, hizmet ve sermaye akımları bağlamında dış

dünyadan sağladığı gelirlerin yaptığı ödemelere eşit olup olmadığını

göstermektedir. Bu dengenin açık veya fazla vermesi, milli gelir seviyesi, büyüme

hızı, fiyatlar genel seviyesi gibi makroekonomik büyüklükleri önemli ölçüde

etkilemektedir. Ödemeler dengesi kabaca üç bölümden oluşmaktadır; cari

işlemler dengesi, sermaye ve finans hesaplan ve net hata ve noksan.

5

9

Döviz Piyasası

Döviz, yabancı ülke paraları ve para yerine geçen tüm Ödeme araçlarıdır. Döviz pi-

yasası ise, döviz alım satımlarının yapıldığı piyasalardır. Uygulamada, nakit yabancı

banknotlara, eldeki para anlamına gelen efektif 'denir. Nakile dönüştürülebilir

yabancı banka havaleleri, ödeme emirleri, döviz poliçeleri gibi Ödeme araçlarına

ise döviz denilmektedir.

10

Döviz Piyasası

Döviz piyasası, mal ve hizmet piyasasında olduğu gibi alıcı ve satıcıların bir araya

geldiği Örgütlü bir piyasa değildir. Bu piyasada alıcı ve satıcılar arasında doğrudan

ilişki yoktur. Satıcı dövizi, ticari bankalar, döviz büfeleri ve döviz komisyoncuları gibi

aracı kurumlara satarlar, alıcıda bu kurumlardan satın alır.

6

11

Dış Ticaret Politikası

Dış ticaret politikası, esas itibarıyla ödemeler dengesi açıklarından kaynaklanan so-

runları gidermek için genel ekonomik gidişe yapılan müdahaleleri kapsamaktadır.

Diğer bir ifade ile hükümetin ithalat ve ihracatı sınırlandırmak, özendirmek veya bu

işlemlerin yapılış biçimlerini düzenlemek için aldığı Önlemlerin oluşturduğu siste-

matik bir bütündür.

12

Dış Ticaret PolitikasıDış Ticaret Politikasının Amaçları

- Ekonominin belirli bir seviyeye gelinceye kadar dış rekabetten korunması

- Dış ödemeler dengesizliklerinin giderilmesi

- Ekonomik kalkınmanın sağlanması

- İç piyasadaki aksaklıkların giderilmesi ve istikrarın sağlanması

- Ekonominin uluslararası piyasalara açılması

- İhracat ve ithalattan vergi alarak Hazineye gelir sağlanması

- Dış piyasalarda, ülkenin tek üretici olduğu mallardan daha fazla gelir elde

etmesinin sağlanması

7

13

- Bir ülkenin kendi kendine yeterlilik politikası izlemesi

- Hükümetlerin belirli bir üretici grubunu korumak istemesi, ülke güvenliği, halk

sağlığı, çevre sağlığı gibi sosyal veya siyasal nedenlerle dış ticarete kısıtlamalar

veya teşvikler getirilmesi

- Ülkeler arasında ortaya çıkan siyasal ve askeri sorunlar nedeniyle ambargola-

rın uygulanması


14

- Bir ülkenin kendi kendine yeterlilik politikası izlemesi

- Hükümetlerin belirli bir üretici grubunu korumak istemesi, ülke güvenliği,

halk sağlığı, çevre sağlığı gibi sosyal veya siyasal nedenlerle dış ticarete kısıt-

lamalar veya teşvikler getirilmesi

- Ülkeler arasında ortaya çıkan siyasal ve askeri sorunlar nedeniyle ambargola-

rın uygulanması


8

15


Dış Ticaret Politikasının Araçları

Devletler dış ticaret politikasının amaçlarına ulaşabilmek için dış ticaret ilişkilerine

müdahale etmek zorundadır. Bu müdahaleleri şu araçları kullanarak yapar:

a) Gümrük Tarifeleri

Gümrük tarifeleri, ithal malların ülke sınırlarına girişi sırasında uygulanacak

gümrük vergilerinin oranlarını gösteren listelerdir. Yerli üretimin dış rekabetin

olumsuz etkilerinden korunabilmesi için, parlamento ya da parlamentonun yetkili

kılması halinde hükümetlerce, ithalatın vergilendirilmesi yoluna gidilmektedir.

16

İthalat iki farklı biçimde vergilendirilmektedir.

1) Ad Valorem Tarife: İthal edilen malın, parasal değeri üzerinden, belli bir

orandan vergilendirilmesi öngörülmektedir.

2) Spesifik Tarife: İthal edilen malın, fiziki birimi esas alınarak vergilendirilme-

sidir. (Örneğin otomobil başına 5000$ gibi)



9

17

b) Tarife Dışı Araçlar

İthalat kotaları, ülkeye ithal edilecek mal miktarının hükümet tarafından miktar ya

da değer olarak üst sınırının çizilmesidir.

İthalat yasakları, bazı malların ülkeye girişinin kanun yoluyla engellenmesine denir.

İthalatı kısıtlayıcı önlemlerin en serti olan ithalat yasaklarına, ülkeler ekonomik

olduğu kadar politik, ahlaki ve sağlık nedeniyle de başvurabilmektedir.



18

Dış Ticaret PolitikasıDış Ticaret Politikasının Araçları

c) Karşılıklı Ticaret Sistemleri

Uluslararası ticari ilişkilerde dövizle ödeme yapmanın mümkün olmadığı durumlarda

karşılıklı ticaret sistemleri kullanılır. Karşılıklı ticaret, mal ve hizmet ihracatı karşılığında,

Ödemenin mal ve hizmet vb. şekillerde yapılmasıdır.

Takas, yaklaşık olarak eşit değerdeki mal, hizmet veya teknolojinin para kullanmak-sızın

mal, hizmet veya teknoloji ile değişimidir. Takasta, iki ülkenin hem ithalatçı, hem de

ihracatçı özellikleri olan karşılıklı istekleri çakışan iki firma vardır.

10

19


Kliring: Dört taraflı takas işleminde devreye iki ülkenin Merkez Bankaları, başka yetkili

bankalar veya kliring ofisleri devreye girince, kliring tekniği ile ticaret uygulamasına

geçilmiş olur. Kliring anlaşması olan ülkeden mal ithal eden ithalatçı, malın bedelini kendi

ülkesindeki kliring ofisine kendi milli parası cinsinden öder. Aynı şekilde, aynı ülkedeki

ihracatçı ihraç ettiği malın bedelini kendi ülkesindeki kliring ofisinden milli para cinsinden

tahsil eder.


20


Geri Satın Alma: Geri satın alma anlaşmaları ile bir ülkedeki firmadan, bir diğer ülkedeki

firmaya makine, teknolojik bilgi veya komple fabrika satıp, karşılığında bunların kullanımı

sonucu üretilen mallar satın alınır. Geri satın alım yöntemi, döviz çıkışına neden olmadan,

teknoloji, makine ve fabrika ithalim kolaylaştırır. Ayrıca, üretilen malların uluslararası

piyasalara pazarlanması, pazarlama masrafı yapılmadan garanti altına alınır. Bu tür

anlaşmalarda süre uzundur.


11

21

Büyüme ve Kalkınma

Büyüme, bir Ülkenin zaman içinde bünyesel olarak genişlemesi ve buna bağlı olarak milli

gelirin artmasıdır. Büyüme salt sayısal değişmelerle ilgilidir. Kalkınma ise, bir ekonomide

büyümenin yanı sıra sosyal ve kültürel unsurlarda da gelişmenin olması anlamına gelir.

Yani kalkınma, sayısal göstergelerin yanı sıra okur-yazarlık oranı, doğum oranı, ortalama

ömür gibi sayısal olmayan göstergeleri de içine alır.

Kalkınma genellikle az gelişmiş ülkeler için kullanılan bir kavram iken büyüme genellikle

gelişmiş ve sanayileşmiş ülkeler için kullanılır.

22

Büyüme Modelleri

Ekonomik büyüme ile ilgili olarak pek çok model geliştirilmiştir. Bunlardan bazıları

uygulama imkanı bulmakla birlikte büyük bir kısmı teori safhasında kalmıştır. Belli başlı

bilinen ekonomik büyüme modelleri kısaca aşağıda verilmiştir.

12

23

Büyüme Modelleri

Klasik büyüme teorileri, çok sayıda klasik İktisatçının düşüncelerini yansıtır. Ancak klasik

büyüme teorisine başlangıç niteliğindeki en önemli katkıyı Ricardo yapmıştır. Bu yüzden

klasik büyüme teorisi Ricardo modeli olarak da bilinir

24

Büyüme Modelleri

Aynı zamanda makro ekonomik gelir dağılımı modeli olan Ricardo Büyüme Modeli, iki temel ilkeye

dayanmaktadır. Birincisi, toprak sahiplerinin toplam hasıladan aldıkları payın (rant payının) açıklanmasına

yardım eder. İkincisi ise, toplam hasıladan geri kalan kısmın ücret ve kâr olarak nasıl dağıtılacağını belirtir.

Klasikler, toprağın sabit olduğunu, nüfusun giderek arttığını göz önüne alarak, yatırım fırsatlarının zamanla

azalacağım ve sonuçta da büyümenin duracağını öne sürmüşlerdir.

13

25

Büyüme Modelleri

Büyüme teorileri içinde Harrod-Domar büyüme modeli önemli bir yere sahiptir. Ekonomik büyümeyi

etkileyen faktörleri göz önüne alan bu model hesaplanabilir bir nitelik taşımaktadır. Büyüme en açık

şekilde milli gelirdeki artışlarla ölçülebilmektedir.

26

Büyüme Modelleri

Solow'ün büyüme modeli ise, dışa açık olmayan kapalı bir ekonomide, gelişmeyi gösteren en basit neo-

klasik tek sektörlü bir modeldir. Solovv sermaye ve emeğin farklı oranda büyüyebileceklerini belirtmeye

çalışmıştır. Solow'a göre nüfusun büyüme oranı ekonomik büyüme oranını etkiler. Ancak ekonomik

büyüme, nüfusun büyümesini etkilemez.

14

27

Büyüme Hızı

Ekonominin büyüme hızı, genellikle gayri safi milli hâsılanın yıllık artışını ifade eder. Bir ülkede ekonomik

büyümenin sağlanabilmesi için, her şeyden önce yatırımların arttırılması gerekir. Yatırımların arttırılması

içinde, yatırımların kaynağı olan tasarruf miktarının yükseltilmesi zorunluluğu vardır. Bir ülkede tasarruf

oranı ne kadar büyükse yatırım oranı da o denli büyük olacak ve dolayısıyla büyüme hızı da (öteki

koşulların değişmemesi şartıyla) yüksek olacaktır.

28

Kalkınma Modelleri

Kalkınma arayışı içindeki ülkeler için, iktisatçılar tarafından çeşitli kalkınma stratejileri üretilmiştir. Az

gelişmiş ya da gelişmekte olan ülkeler kalkınma politikaları doğrultusunda uygun tercihler yapmak

zorundadırlar. Yapılmak zorunda olunan tercihlerden bir tanesi de ülkenin dengeli kalkınma stratejisi mi

yoksa dengesiz kalkınma stratejisini mi seçeceğidir.

15

29

Kalkınma ModelleriDengeli Kalkınma

Bu görüsü savunan iktisatçılara göre ülke kalkınmak istiyorsa her sektörde eş zamanlı olarak önemli bir

atılım yapmak zorundadır. Aksi takdirde kalkınmanın gerçekleştirilmesi mümkün değildir. Kısmen, parça

parça kalkınma olmaz. Ekonominin her alanında yatırım seferberliği öneren bu strateji büyük itiş olarak da

adlandırılmaktadır.

30

Kalkınma ModelleriDengesiz Kalkınma

Dengesiz kalkınma stratejisine göre, ekonominin kendi kendini besleyen bir kalkınma sürecine girebilmesi

için izlenmesi gereken yol, yatırımları sektörlere dengeli olarak dağıtmak değil, belli sektörleri öncelikli

kılarak bu sektörlere yığmaktır. Çünkü dengeli kalkınma gelişmekte olan ülkelerde durgunluğa yol açacak

ve gelişme hızının düşmesine neden olacaktır. Az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin kalkınabilmeleri için

dalgalanma ve sıçramalara ihtiyaçları vardır, bu da yatırımların dengesiz dağılımıyla sağlanabilir.

16

31

Ekonomik Kalkınmanın Başlıca Türleri

Ekonomik kalkınma, hangi Ülkede olursa olsun birtakım güçlüklerin yenilmesine ve bazı temel sorunların

doğru yöntemlerle çözümlenmesine bağlıdır. Bu güçlüklerin yenilmesi ve ekonomik kalkınmanın

sağlanabilmesi farklı şartlar altında değişik modellere göre olmuştur:

32


Spontane kalkınma, batı ülkelerinin kalkınmasında olduğu gibi, devlet

müdahalesi ve zorlaması olmadan kendiliğinden oluşur. Uzun süre içinde

piyasa mekanizmasının otomatik işleyişi içinde kalkınma sağlanmıştır. Fakat

bu tip kalkınmada strüktürel işsizlikler ve üretim krizleri görülmüş, gelir

dağılımında büyük dengesizlikler meydana getirmiştir.

Uyarılmış kalkınma, Japonya da olduğu gibi, gelişmenin, hemen hemen

tamamı devlet tarafından hazırlanmış, finanse edilmiş güdümlü bir

kalkınmadır.

17

33


Zorlanmış kalkınma da devlet eliyle ve merkezi otoritenin zorlamasıyla

gerçekleştirilmiştir. Müteşebbisin yerini merkezi otorite almaktadır.

34


Demokratik kalkınma modeli, bu modelde kalkınma hızlandırılmış ve devlet

eliyle düzenlenmiş bir kalkınma olacak ancak zorlama ve otoriter metotlara

başvurulmayacak. Sermaye birikiminin hızlandırılması için bir taraftan iç

diğer taraftan dış finansman kaynaklan seferber edilecek ve bunu yaparken

hem Özel teşebbüsün potansiyelinden hem de devletin gücünden

yararlanılacaktır. Kalkınmanın yükü herkese ve her sınıf halka sosyal adalet

ilkelerine göre dağıtılacak, kalkınma açık ekonomi ve demokratik kurallar

içerisinde yürütülecektir.

18

35

Gelişmekte Olan Ülkelerin Temel ÖzellikleriEkonomik Özellikler

- Gelişmekte olan ülkelerde tarım sektörü ekonomide önemli bir yere

sahiptir ve nüfusun önemli bir kısmı tarım sektöründe çalışmaktadır.

- Gelişmekte olan ülkelerde sanayi sektörü yeterince gelişmemiştir.

- Kredi ve pazarlama mekanizmaları çok geri olan bu ülkelerin dünya

ticareti içindeki paylan çok düşüktür.

- Kişi başına düşen milli gelirleri gelişmiş ülkelere oranla düşüktür.

36

- Gelir dağılımında büyük adaletsizlikler söz konusudur. Zengin ile fakir

arasında büyük uçurumlar söz konusudur.

- İşletmeler küçük ve daha ziyade aile işletmeleri şeklindedir. Bu

işletmelerin ömürleri aile reisinin ömrü ile sınırlıdır.

- Köyden kente yoğun bir göç söz konusudur ve bunun sonucu olarak

kentlerde çarpık yapılaşmalar söz konusudur.

Gelişmekte Olan Ülkelerin Temel ÖzellikleriEkonomik Özellikler

19

37

Gelişmekte Olan Ülkelerin Temel ÖzellikleriDemografik Özellikler

- Gelişmekte olan ülkelerde nüfus artış oranı ve çocuk ölüm oranı

yüksek, ortalama ömür kısadır.

- Modern tıp yanında kocakarı ilaçlan ile tedavi yaygındır.

- Halk yeterli ve dengeli beslenememektedir.

38

Sosyo-Kültürel Özellikler

- Okuma yazma bilmeyenlerin oranı yüksektir.

- Eğitimde erkekler, kız çocuklarına göre daha ön plandadır.

- Gelir dağılımındaki aşırı adaletsizlikten dolayı sadece fakir ve

zenginlerin bulunduğu gelişmekte olan ülkelerde orta sınıf yok

denecek kadar azdır.

- Toplum yeniliklere kapalıdır.

Gelişmekte Olan Ülkelerin Temel Özellikleri

20

39

Hızlı Nüfus Artışı

Gelişmiş ülkeler açısından bakıldığı zaman nüfus artışı ekonomik büyümeyi

olumlu yönde etkileyebilir. Ancak gelişmekte olan ülkeler açısından durum

farklılık arz etmektedir. Gelişmekte olan ülkelerde işgücü arzı bol iken,

sermaye kıt kaynak durumundadır. Hal böyle olunca hızlı nüfus artışı

gelişmekte olan ülkelerde kalkınmayı olumsuz yönde etkilediği görüşü ön

plana çıkmaktadır.

Gelişmekte Olan Ülkelerde Kalkınmayı Engelleyici Faktörler

40

Girişimci Ruhunun Eksikliği

Ne, nasıl ve kimin için üretilecektir sorularını bir önceki nesil ile aynı şeyleri

yaparak cevaplandıran bir toplum, ekonomik kalkınma için temel bir bileşen

olan girişimcilikten yoksun demektir. Girişimciler risk üstlenen, yenilikleri ve

yeni teknolojileri kullanan bir gruptur. Bazı toplumlarda diğerlerine göre

daha fazla girişimci ruhlu bireylerin olması o toplumları diğerlerine göre

daha avantajlı hale getirmektedir.


21

41

Politik Engeller

Kamu yönetimindeki yetersizlikler, politik istikrarsızlık, risk, baskı gruplarının iktisat politikasındaki

değişiklikleri engellemesi vb. gibi politik faktörler gelişmekte olan ülkelerde ekonomik kalkınmanın

önündeki en belirgin problemlerdir.


42

Yetersiz İnsan Kaynakları

Gelişmekte olan ülkelerde kalkınmanın önündeki engellerden bir diğeri de nüfusun eğitim ve kültür

düzeyinin düşük olmasıdır. Eğitim sisteminin kalitesiz ve yetersiz oluşu modern teknolojileri transfer

edebilecek işgücünü yetiştirilememesine sebep olmaktadır.


22

43

Doğal Kaynakların Yetersizliği

Doğal kaynaklar ile ekonomik kalkınma arasındaki ilişki ilk bakışta, zengin doğal kaynaklara sahip olan

ülkelerin ekonomik kalkınmayı sağlayacağı, buna karşılık doğal kaynak yönünden fakir olan ülkelerin

ekonomik kalkınmayı gerçekleştiremeyeceği şeklinde algılanmaktadır. Bunun haklılık payının olmasına

rağmen gelişmekte olan ülkeler açısından doğal kaynaklara ilişkin sorun bu kaynakların yokluğu değil, eksik

ya da yanlış kullanılmasıdır.


44

Yetersiz Sermaye Birikimi

Gelişmekte olan ülkelerde, emeğin verimliliğini arttıran sermaye birikimi yeterince oluşturulamamıştır.

Gerek eğitimsizlik gerekse bilgisizlik sebebiyle emeğin verimliliği düşüktür.


23

45

Finansal Piyasaların Yetersizliği

Finansal piyasalar, bir ülkede toplumun tasarruflarını, yatırımların finansmanında kullanmak üzere

girişimcilere transfer eden kurumların oluşturduğu yapı olarak bilinir. Finansal kurumların yeterince

gelişmediği bu ülkelerde halk tasarruflarını büyük ölçüde altına, gayri menkule yönlendirmek zorunda

kalmaktadır. Bu durum da işletmelerin uzun vadeli kredi temininde güçlüklerle karşılaşmasına neden

olmaktadır. Yeterli kredi temin edemeyen işletmeler üretken kapasitelerini arttıramamaktadırlar.


46

Sosyal ve Kültürel Engeller

Gelişmekte olan ülkelerde kültür düzeyi düşüktür. Kendi mevcut statülerini korumak isteyen art niyetli

kişiler halkın bu durumunu gelişme ve kalkınmaya karşı kullanabilirler. Gelişmekte olan ülkelerde aile

İşletmeleri çoğunluktadır. Bu tarz işletmelerde babalarından işleri öğrenen evlatlar babalan ölünceye kadar

onun yanında çalışmak zorundadır. Yaşlı babanın hakim olduğu işletmelerde büyüme arzusu hissedilmez

ve zamanla genç evlat da baba gibi düşünmeye başlar.


24

47

Gelişmekte Olan Ülkelerde Kalkınmayı Engelleyici Faktörlerİktisat Politikası Değişikliklerine Direnme

Politikacılar ülkelerinin ekonomik refahını maksimize etmek isterler. Ancak siyasi baskılara maruz kalan

politikacılar ekonomik büyüme hedeflerini geri plana atarak daha popülist olan bazı hedeflere yönelmek

zorunda kalabilir. Ekonomik olarak yapılması zorunlu olan dönüşümler ve düzenlemeler halkın,

bürokrasinin direnmesi sonucunda uygulanamaz hale gelmektedir.

48

TeşekkürlerÖğr. Gör. Şenol DOĞAN

Genel Ekonomi

Dış Ticaret, Büyüme ve Kalkınma

Ünite 14

dış ticaret - ondokuz mayıs...

Documents