cum auxilio dei

28
Cum auxilio Dei. La ayuda divina en los textos médicos latinos medievales y renacentistas Cristina de la Rosa

Upload: cristina-de-la-rosa

Post on 02-Dec-2014

5.907 views

Category:

Education


2 download

DESCRIPTION

La ayuda divina en los textos médicos medievales y renacentistas

TRANSCRIPT

Page 1: Cum auxilio dei

Cum auxilio Dei.La ayuda divina en los textos médicos latinos

medievales y renacentistasCristina de la Rosa

Page 2: Cum auxilio dei

• Desde tiempos inmemoriales los aspectos terapéuticos son muy difíciles de separar de los religiosos.

• Encontramos en la medicina de todas las épocas el elemento sobrenatural como ingrediente o requisito fundamental para que funcione la medicina realizada por los hombres.

EN ROMA

Page 3: Cum auxilio dei

HOSPITALES

Page 4: Cum auxilio dei

Con la ayuda de una diosa…Iapix extrae a Eneas la punta de flecha

Fresco de Pompeya.

(Nápoles, Museo Arqueológico nacional)

Pinza articulada (Mérida)

Page 5: Cum auxilio dei

A DIOS ROGANDO …SIN OLVIDAR LOS MEDICAMENTOS

• Árula dedicada a Minerva por una mujer, Celia Juliana, liberada de una grave enfermedad “con ayuda de medicinas”.Emilia. Piazenza, Museo Cívico.

Page 6: Cum auxilio dei

EXVOTOS: LA SANACIÓN MILAGROSA

Page 7: Cum auxilio dei

EXVOTOS: ISIS SANADORA

Page 8: Cum auxilio dei

Medicina medieval

Page 9: Cum auxilio dei

EN LOS TEXTOS MÉDICOS MEDIEVALES Y RENACENTISTAS

• Plinio ya describía pociones amatorias a medio camino entre la magia y la medicina Es la delgada frontera que separa magia, religión y medicina en el Mundo Antiguo y que permanece en los textos médicos medievales y renacentistas

• En un ambiente cristiano como en el que se enmarcan las obras estudiadas, este elemento sobrenatural aparece cristianizado: Dios, Jesucristo, la Santísima Trinidad, la Virgen, los santos, los Reyes Magos, la Santa Cruz de Jerusalén, llegan en forma de recetas, de invocaciones, de letanías, de amuleto protector.

• Algunos de ellos en realidad son recursos mágicos enmascarados con elementos de la liturgia o de la Biblia que los cristianizan y legitiman.

Page 10: Cum auxilio dei
Page 11: Cum auxilio dei

En los prólogos

1.-In nomine sancte et individueTrinitatis , que omnia creavit, que singula dotavit virtutibus propriis, a qua omnis sapientia data est sapientibus et scientia scientibus, opus supra vires aggredior, de ipsius adiutorioconfidens, qui per nos operatur omniaopera nostra, sicut per instrumentum(…)

2.-In quo, si attente legatur, omnium fere infirmitatum faciles et efficaces invenientur medicine, si medicus illum cooperatorem habuerit, qui creavit de terra Medicinam .(...)

3.-Et ne datorem scientie, Deum , scientia impugnet (…)

(Petrus Hispanus, Thesaurus pauperum)

Page 12: Cum auxilio dei

A>rtem medicine ab antiquis diffussius traditam prestrinxi cum Dei auxili<o> ne verborum pluralitas pigros egenosque retrahat a tamparticulari luce, non glorians dicere novitates nec erubescens edoctarememorare

Prólogo de la Summa Medicinae, texto anónimo del XIV compilado en la Escuela Médica de Montpellier

Page 13: Cum auxilio dei

El tópico del Cristus medicus

4.-Igitur Ihesu Christi Summi Medici gratia, ui sanat prout vultomnes infirmitatesnostras, quia ipse estcaput fidelium, abinfirmitatibus capitisincipiamus, descendendo usquead pedes.

(Petrus Hispanus, Thesaurus pauperum)

Page 14: Cum auxilio dei
Page 15: Cum auxilio dei

• Inspiración divina como fuente de conocimiento:Adde secundum ipsum processum quod tibi revelaverit Deus(Petr. Hisp. thes, 24)• Auxilio divino en la curaciónCura est vocare auxilium divinum qui sanat omnes infirmitates nostras, et

hoc in principio quo facto fiat clistere de communibus, etc.(Gadd. Rosa, 16rb)• Enfermedades que tienen un origen diabólicoSed quia hec sunt diabolicae et maxime sunt in mulieribus, aliquando

divinis aliquando humanis auxiliis curantur(Const. pant 29)• Enfermedades que sólo con la ayuda divina puede cur arse:Igitur si cui hoc contingerit, speret in Deo et ipse dabit benignitatem(Ibid. 23)• Las pociones sanadoras surten efecto Deo iuvante:Huiusmodi sirupo Deo iuvante multos liberavi(Gadd. Rosa, 171ra)

Page 16: Cum auxilio dei

TERAPIA

REMEDIOS TRADICIONALES

• Fármacos• Dietas• Baños etc.

Page 17: Cum auxilio dei
Page 18: Cum auxilio dei
Page 19: Cum auxilio dei
Page 20: Cum auxilio dei

LOS REMEDIOS A VECES NO SE ENCUENTRAN EN LAS FARMACIAS

Page 21: Cum auxilio dei

REMEDIOS EMPÍRICOS

• Magia• Superstición• Prácticas populares• También aparecen en los tratados médicos

PETRUS HISPANUS

Page 22: Cum auxilio dei
Page 23: Cum auxilio dei
Page 24: Cum auxilio dei

• enfermedades mentales• trastornos ginecológicos o andrológicos• epilepsia• peste

¿Dónde tenemos que buscar estas recetas de corte em pírico-religioso?

Page 25: Cum auxilio dei

La ayuda divina en la cura de la epilepsia y los problemas en la concepción (motivada por la

intervención diabólica)

• Oración

• Oración + medicamento

• Agua bendita• Amuleto• Exorcismo

Page 26: Cum auxilio dei

Ayuda divina contra la epilepsia• 1.-Aliquando autem non indigebat appodiatione, sed veniebat sibi perturbatio in capite

et caligo in oculis et ipse praesentiens dicebat Ave Maria et antequam compleuisset, transiuerat paroxismus(...)(GORDON lil. 7, 2, 318r)

• 2.-Item pollitricum tritum et datum cum Oratione Dominica valet potenter.(Petr. Hisp. thes, 10)

• 3.- Item solum antimonium datum cum Aqua Benedicta curat. (Petr. Hisp. thes, 27)

• 4.-Item expertum: pater eius uel mater ducat eum ad ecclesiam feria quarta et sexta et sabbato et audita missam totam et dominica die, missa audita, dicta sacerdos supercaput eius Euangelium in quo dicitur:“ Hoc genus demoni non eicitur nisi oratione et ieiunio”.Siue sit epilenticus , siue lunaticus siue demoniacus liberabitur

(Gadd. Rosa, 134ra)

• 5.-Item pro certo dicitur quod Deus concessit tribus regibus, qui adorauerunt Dominum, quod quicumque nomina eorum secum portauerit scripta non ledetur abepilentia . Et sunt nomina eorum Baltasar, Gaspar, Melchior.(Petr. Hisp. thes, 62)

Page 27: Cum auxilio dei

Ayuda divina para la concepción

• Item summe infante virginem et in dieveneris vel sabbati vel dominico in hora ante ortum solis, stet ante rubum et salutet Virginem Mariam, que per rubumfuit figurata. Postea dicat ter Pater Noster et ter signe rubum in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti, Amen. Et tunccolliget de foliis rubus et floribus, si sint, et fructibus vel de foliis tantum, si alia desint, tres pugnos et recede. Et cum fueris in domo, sponsus et sponsaclaudant se in camera, in qua ponaturfocarium plenum carbonibus incensis et unusquisque eorum ad partem oretdeum, quod Deus ministre fructummatrimonii usque ad sui servitium. Quo facto, sumant folia rubi et flores, si sint, et ponant supra carbones incensos et perfumabant totam cameram et serpensfugiet et signatis de signo crucis coeantin Dei nomine.

Constantinus Africanus, Pantegni en Omnia opera Ysaac…, Lugduni1515, 29, 7

Page 28: Cum auxilio dei

La peste como castigo divino, Cristo lanza lluvia de flechas sobre las victimas de este mal.

Alemania 1424