created by foundation for local development – www...

ႏငငေရး မတဆကနဒါနး

အခနး ၄။ ေတြးေခၚေျမာျမငေရးႏင “ ၀ါဒမား ”

Created by Foundation for Local Development – Thailand

www.fldasia.org

ႏ၀ငဘာ ၂၀၁၄

Introduction to politics – Chapter 4. Ideology and ‘Isms’ Created by Foundation for Local Development – www.fldasia.org; November 2014

2

၄။ ေတြးေခၚေျမာျမငေရးႏင “ ၀ါဒမား ”

ေတြးေခၚေျမာျမငေရး (Ideology) အခနး-၂။ (ႏငငေရးယဥေကးမႈႏင ႏငငေရး၀ငဆမႈ) တြင ႏငငေရးယဥေကးမႈဆငရာစတကးက မတဆက ခလက ႏငငေရးသငးပငး၀ငဆမႈက ပဂၢလတစဥးအေနျဖင ႏငငေရးယဥေကးမႈနယပယထသ႔ ၀ငဆေရး ေပါငး သငးဆကဆမႈအျဖစ တငျပခသည။ သကၤပၸေဗဒသညလညး ႏငငေရးယဥေကးမႈ၊ ႏငငေရး၀ငဆမႈတ႔ႏင နးကပစြာ ဆကႏႊယေသာ အယအဆတစရပျဖစသည။ ႏငငေရးယဥေကးမႈႏငေတြးေခၚေျမာျမငေရးတ႔အၾကား၌စညးျခားထားေသာ မဥးတစေၾကာငးရေနေသာလညး ပျပင လျခငးေတာမရေခ။ ေတြးေခၚေျမာျမငေရးအေၾကာငး ေျပာၿပးဆလင ႏငငေရးယဥေကးမႈအခငးအကငးကသ႔ပင ႏငငေရး ဆငရာစတကးမား၊ တနဖးမား၊ ယၾကညခကမား အစစပါ၀ငသညသာျဖစ၏။ သ႔တေစ ေတြးေခၚေျမာျမငေရးသည ႏငငေရး ယဥေကးမႈထက အနညးငယ “ပလြနး” ေန၏။ ယငးသည မမတ႔အားလးက ၀နးရေနေသာ အရတရားဘာ၀ (reality) ေလာကက ရးစငးသြားေအာင ရငးျပေပးေနေသာ နညးလမးတစရပျဖစေပရာ၊ ႏငငေရးလပရပ၏ သတသတမတ မတလမးေၾကာငးတစေၾကာငးက ျမငသာလာေစရမမက ေရာငလႊ၍မရေသာ အေနအထားျဖစလာေစသည။ လ ပဂၢလတစဥးသည အေကာငးဆးလပေဆာငႏငဖ႔အတြက နညးလမးရာေဖြရသည။ အရတရားဘာ၀က နားလည လာဖ႔ႀကးစားရၿပး ယငးမတစဆင လပေဆာငနညးက ေဖာထတရသည။ ယငးသညပင ေတြးေခၚေျမာျမငေရး၏အကး၀ငမႈ ျဖစ၏။ ႏငငေရးစတကး(အေတြးအေခၚ) ႏင ႏငငေရးလပရပအစက ရးရငးေစေရးႏင တရားညေစ (justify) ေရး အတြက ႏငငေရးသကၤပၸေဗဒမားက ပပးေပးရသည။ ေတြးေခၚေျမာျမငေရးဆေသာ ေ၀ါဟာရကယတငကပင အခကအခမားကေပးသည။ ၁၈ ရာစႏစအတြငးတြင ပထမ ဆးအႀကမအျဖစ ဥေရာပ၌ မတဆကစဥက ယငးက “ စတကးမားဆငရာသပၸ” ဟ အဓပၸာယဖြငဆရန ရညရြယခ ၏။ ၁၉ ရာစႏစထတြငေတာ ႏငငေရးဒနဆရာမား အထးသျဖင ကားလမာကစ၏ေစာဒကမာ ဥပမာအားျဖင ကး ကြယမႈဘာသာေရးသည “စတကးမား၏ကယ၀နးေသာစနစ” ႀကး၏ အစတအပငးတစရပဟ ေထာကျပလာလက ယငးစနစက လထအားစးမးေရးတြင အပစးသထပလႊာႏင ႏငငေရးစနစတ႔အား ပပးရငး တရား၀ငေစ၏ဟ သတ မတျခငးျဖစေနသည။ မာကစ၏ဆညႊနးခကအရ ယငး “စတကးမား၏ကယ၀နးေသာစနစ” က အပစးခလထက ေလာကႀကး၏အေနအထားအစစအမန (တစနညး) အရတရားဘာ၀က မျမငသာေအာငပတပင၏ဟျဖစသည။ သ႔ျဖစ၍ အပစးခလတနးစားသည ထေရာကေသာႏငငေရးလပရပက မေဖာေဆာငသာေတာဟျဖစ၏။ မာကစအဖ႔ ေတြးေခၚေျမာျမငေရးသည “အသစတအတအေယာင” ဟျဖစေနသည။ ၂၀ ရာစႏစထတြငလညး ေတြးေခၚေျမာျမငေရးဟေသာေ၀ါဟာရက အႏတျပသေဘာမးတြင မၾကာခဏသးေနျပန သည။ ဖကဆစႏငကြနျမနစအစးရမား၏ အာဏာစကငေခါငးေဆာငမားအေနျဖင အပစးခလထက ၀ါဒမႈငးသြငး ျခငးႏင ၀ါဒျဖန႔ခစနစတ႔အားျဖင ဖႏပေနမႈက ပေဖာေသာေနရာ၌ ယငးေ၀ါဟာရကသးျပသည။ သ႔ျဖစရာ ယခမက ေမာကေခတတြင ေတြးေခၚေျမာျမငေရးဟေသာ ေ၀ါဟာရက မာကစ၀ါဒအေတြးအေခၚအား ညႊနးဆရာ၌ မၾကာခဏသးျပေန ၾကသည။ မာကစ၀ါဒက


3

ဆဗယကယနယ၏ေခါငးေဆာင ဂးစကပစတာလငႏင တရတကြနျမနစႏငငေခါငးေဆာင ေမာစတနးတ႔က လကခေမြးစားခၾကသည။ အမနပင ယငးေ၀ါဟာရက အသးျပပက ရႈပေထြးသည။ ရဖနရခါ “ကြနျမနစေတြးေခၚေျမာျမငေရး” ဟေသာ အသး အႏႈနးျဖင အႏတျပခစားခကက ဆညႊနးတတသည။ အဓပၸာယမာ “အလြနရးစငးသညသာမက ဥးေခာသြားေသာ စတကးတစစ” ဟျဖစလက လထက မကကနးေနာကလကမားျဖစသြားေစ၏ဟဆလသည။ အခ႕ေနရာတြငေတာ ၾကားေနေသာသေဘာက ေဆာငေစကာ “ႏငငေရးအမင” (ဥးစားေပးတြယတာမႈ) ဟေသာ သတသက၀ငေနေသာ ေၾကာငျဖစသည။ ဤ “ၾကားေနဘာ၀ ” အတြငးတြင ျဖစလာလက ယငးကေဖာေဆာငေပးမည သ႔မဟတ ထနး ေဆာငေပးမညလပငနးတစရပက ေထာကျပေဖာထတႏငလာေစသည။ ဤလမးေၾကာငးအတငးအသးျပပါက သကၤပၸေဗဒအဖဖက ဆညႊနးႏငစြမးရလာေစသည။ ဥပမာ- (Conservative) သကၤပၸေဗဒ စသျဖငျဖစသည။ အဓပၸာယမာ ယဥၿပငေသာ “ကမၻာအျမင” မားဟဆႏငသည။ သ႔ေသာ ယငးတ႔သညလညး အလမအညာႏင ၀ါဒ ျဖန႔ခကမားခညးသာဟ မဆလေပ။ ဤလမးေၾကာငးအတငး သးစြလင ေတြးေခၚေျမာျမငေရး၏အဓပၸာယမာ “အေတြးဖကထပ” (Package of thinking) ဟ ျဖစလာၿပး အထကကေတြးေခၚေျမာျမငေရးမား (တစနညး) ႏငငေရးစးေၾကာငး မား သ႔မဟတ “ဥးစားေပးအမင” မားႏင ႏးေႏာႏြယသြားေတာသည။ အခ႕ပဂၢလမားကမ အမးသားေရး၀ါဒကပါ ေတြးေခၚေျမာျမငေရးတစရပအျဖစ ထညသြငးလသည။ သ႔မဟတ အခ႕ အခ႕ေသာႏငင သ႔မဟတ ျပညေထာငမား၏ အမးသားေရး၀ါဒမားကပါ ေတြးေခၚေျမာျမငေရးမားအျဖစ သတမတလၾကသည။

“ ၀ါဒမား ” (Isms) ေတြးေခၚေျမာျမငေရးဆေသာ ေ၀ါဟာရ၌ ဆကႏြယေသာလညး ျခားနားေသာအဓပၸာယႏစမးရေနသည။ (ယငးထမ တစမးသည အႏတသေဘာေဆာငေန၏) ထသေဘာအရ လတ႔သည အတကအခတ႔၏ ေတြးေခၚပက “ေတြးေခၚေျမာျမငေရး” ဟ ဆလရငးမာ အလမအညာႏင ၀ါဒျဖန႔ခကမား) မညေခၚတတၾကကာ မမတ႔၏ေတြးေခၚပက ေတြးေခၚေျမာျမငေရး ဟ သတမတခရသညတြငေတာ စတဆးတတၾကသည။ ေအာကပါတ႔သည ျခားနားေသာ ေတြးေခၚေျမာျမငေရးမားျဖစသည။ အမားက အသအမတျပထားေသာ “ႏငငေရး ေတြးေခၚပစနစမား” (ကမၻာအျမငမား) ျဖစကာ အသးသး၏ “ဥးစားေပးအမင” (preference) ႏင ႏငငေရးလမးစဥ မားျဖစသည။ သ႔တေစ သကၤပၸေဗဒဟေသာ အသးအႏႈနးက ေရာငရားေစလၾကသျဖင “၀ါဒမား” ဟ မညေခၚထား ၾကသည။ ဆရယလစ၀ါဒ၊ ကြနျမနစ၀ါဒ၊ အျမငကယ၀ါဒ (Liberalism) စသညတ႔ျဖစသည။ ဆရယလစ၀ါဒ (Socialism) ဆရယလစ၀ါဒမားအၾကား၌ ဘကေသာယၾကညခကမာ အရငးရငစနစတြင လတစစက တရားမတမႈကငး စြာ အာဏာႏင ဓနဥစၥာက ရယထားၾက၏ဟျဖစသည။ လ႔ေဘာင၏အစတအပငးကေလးက “မတညရငးႏးေငြ” က ထနးခပထားၿပး မညမေသာလ႕ေဘာငက ဖနတးထားလက အရငးရငတ႔ခစားစစားေနေသာ အာဏာက အျခားသ မားလညးရရေစႏငမည တညေသာ အခြငအလမးမားက ပတပငထား၏ဟျဖစသည။ သ႔ျဖစ၍ သာတညမလ႕ ေဘာငက ထေထာငေရးအတြက ဆရယလစ၀ါဒမားက


4

ေရ႕ရပျပလာၾကသည။ ထလ႔ေဘာင၌ ဓနႏငအာဏာက ည မစြာမေ၀ဖ႔ျဖစ၏။ သ႔ေသာ မညသညအတငးအတာအထႏင မညသ႔ေဖာေဆာငၾကမညဆေသာ လပငနးစဥကစၥ တြငမ ႀကးႀကးမားမားသေဘာထားကြေနၾကသည။ ဆရယလစ၀ါဒသည ၁၉ ရာစေႏာငးပငးတြင စတငျဖစတညလာခသည။ ဥေရာပလပသားလတနးစား၏ ႏငငေရးလႈပရားမႈႏင ပညာတတလႈပရားမႈမားက စကမႈထြနးကားျခငး၏ လ႔ေဘာငအေပၚ၌ ထခတမႈက ေ၀ဖနရာမ စတငခ၏။ ကားလမာကစ ရပတညခကမာ ဆရယလစ၀ါဒက လတနးစားရနးကနမႈႏင လပသားလတနးစား ေတာ လနေရးအားျဖင ေဖာေဆာငမညျဖစလက ဆရယလစ၀ါဒသည အရငးရင၀ါဒမ ကြနျမနစ၀ါဒသည စးပြားေရးစနစ တစရပက ေရ႕ရပျပထားကာ ထစနစ၌ ကနထတအရငးအႏးႏင ကနစညျဖန႔ခမႈက ပဂၢလကပငေနရာ၌ ႏငငပင သ႔ မဟတ စဖြ႕ (collective) ပငႏင အစားထးဖ႔ျဖစ၏။ ထ႔အျပင သာတညမ လ႔ေဘာငက ေရးရပျပထားၿပး ထလ႔ ေဘာင၌ ပဂၢလတစဥးခငးအတြက တညေသာအခြငအလမးမားႏင တရားမတေသာ သ႔မဟတ သာတညမျဖစ ေသာ ဓနဥစၥခြေ၀မႈရေစရမညဟဆထားသည။

ပ ၈။ ကားလမကစ

အခ႕ဆရယလစ၀ါဒမားက ကနထတအရငးအႏး၊ ကနစညျဖန႔ခမႈႏင ဖလယမႈတ႔က ဥသႏငငပငျပရန ေရ႕ ရပျပထားၾကၿပး အခ႕ကမ ေစးကြကစးပြားေရးမေဘာငအတြငး၌ မတညအရငးအႏးက ႏငငေတာက ထနးခပရန ေရ႕ရပျပၾကသည။ “ဆရယဒမကရက” ၀ါဒတ႔၏ အဆျပခကမာ ေသာခကကစကမႈလပငနးမားကသာ ေရြးခယ ႏငငပငျပရနႏင ေရာစပစးပြားေရး (ႏငငပငႏငပဂၢလကပငေရာစပလက) ကေဖာေဆာငရငး အခြနေငြအေျချပ သကသာေခာငခေရး အစအစဥက ေဖာထတကာ ေစးကြကမားက အစးရကသာ စညးကငမႈ (regulate) ျပရနတ႔ ျဖစသည။

ဤရႈေထာငမၾကညေသာအခါ ဆရယလစ၀ါဒသည ပဂၢလကပငဆငမႈက အေျချပေသာ စးပြားေရးစနစက ေျပာငးလပစရန အားထတသည ကမၻာအျမငအျဖစ ျဖစထြနးလာ၏ဟသးသပရသည။ ဆရယလစအေတြးအေခၚထ မ ႏငငေရးေတြးေခၚေျမာျမငေရးႏစမး ခြထြကလာကာ ယငးတ႔သညလညး သသသာသာျခားနားေနသည။ ေတာလနေသာ ကြနျမနစ၀ါဒႏင ဒမကေရစဆရယလစ၀ါဒတ႔ျဖစ၏။

မကေမာကေခတ၌ လတ႔ကဆရယလစ၀ါဒဟ သးစြလာလင ပမနအားျဖင ဒမကေရစဆရယလစ၀ါဒက ဆညႊနးျခငးျဖစကာ ဒမကေရစစနစအတြငးမသာ ဆရယလစ၀ါဒတ႔က အားထတေနျခငးျဖစၿပး


5

ယငးတ႔၏စးပြားေရး စတကးမားမာ ေစးကြကစးပြားေရးအတြငး၌ လမႈဖလေရးစနစမားက ထေရာကစြာ ေဖာေဆာငဖ႔ျဖစေနေပသည။

ကြနျမနစ၀ါဒ (Communism) ႏငငေရးေတြးေခၚေျမာျမငေရးအျဖစ ဆရယလစ၀ါဒက ကယ၀နးေသာစးပြားေရးႏင ႏငငေရးဒန အ၀နးအ၀ငး အျဖစ ႐ႈျမငခပါလင ကြနျမနစ၀ါဒက ပမနအားျဖင ဆရယလစအေတြးအေခၚ၏ သးသန႔ကငးခြအျဖစ စဥးစားႏင သည။ ကြနျမနစ၀ါဒ၏ အားထတမႈမာ နယခ႕၀ါဒႏင အမးသားေရး၀ါဒတ႔၏ ဆးေမြႏင အရငးရငစးပြားေရးစနစတ႔ က ဖနတးေသာျပနာမားက ေျဖရငးေရး ကမးလမးခကတစရပျဖစသည။ မာကစက တစခတညးေသာနညးလမး ကတငျပထား၏။ သ႔အေျပာအရ လ႔ေဘာငအတြက ဓနဥစၥာက ထတေပးေနေသာ ပဓာနအကဆး ထတလပသမား ျဖစေနလကႏင အရငးရငလတနးစား(ဘဇြာ) တ႔၏ ေခါငးပျဖတျခငးက ခေနၾကရေသာ လပသားလတနးစား (ပစၥညးမ)တ႔အေနျဖင ဘဇြာမားက ဖယရားပစဖ႔ဟဆသည။ ယငးက လြတလပေသာလ႔ေဘာငတစရပ ထေထာင ေရးႏင လတနးစားစညး႐း၊ လမးေရးစညး႐းတ႔ ကငးမေစေရးဟ ႐ႈျမငသည။ ကားလမာကစက ကြနျမနစ၀ါဒအေန ျဖင စးပြားေရးစနစတစရပက မညသ႔လညပတေစမညဟေသာ အေသးစတက မညသညအခါမ ခမတမေပးခဘး ေခ။ သ႔ေသာ ပမနသေဘာနားလညထားၾကသညမာ ကြနျမနစစးပြားေရး၌ ကနထတအရငးအႏးပငဆငမႈသည ဘ (စဖြ႕) ပငဆငမႈဟျဖစသည။ ယေန႔ကာလတြင “ကြနျမနစ၀ါဒ” ဟေသာေ၀ါဟာရက သးစြၿပဆလင ဆညႊနးခကမာ တစပါတစနစရလက မာကစ၀ါဒ သ႔မဟတ ယငး၏မခြ၀ါဒတစရပရပက သစၥာခသညအစးရတစဖြ႕ဖြ႕က ကငသးေသာႏငငေရးစနစဟ ျဖစလာသည။ ယငးစနစသည ယခငဆဗယကယနယက ကငသးေသာစနစျဖင၏။ တစပါတစနစေအာကတြင ကြန ျမနစပါတက ထနးခပေသာႏငငမားတြင တ႐တျပညသ႔သမၼတႏငင၊ ကးဘား၊ လာအ၊ ေျမာကကရးယားႏင ဗယကနမတ႔ပါ၀င၏။ ႏငငအမားအျပားတြငလညး ကြနျမနစပါတမား သ႔မဟတ ယငးတ႔မဆငးသကေသာ ပါတမားသည အေရးပါဆျဖစသည။ အခ႕ဆလင တစပါတစနစထေထာငမညဟေသာ ပနးတငက လသရငၾကား ေၾကညာထားသည။ အခ႕ကမ ၿပငဘကပါတရေသာစနစက စြကငထားဖ႔ ဆႏၵရၾကသည။

ပ ၉။ ကြနျမနစ၀ါဒ - တရတျပညသ႔ သမၼတႏငင ပစတာ


6

မငးမ၀ါဒ (Anarchism) မငးမ၀ါဒဟေသာေ၀ါဟာရက ဂရစာလး ‘anarchos’ အား အေျခခလက သြနးလပယထားျခငးျဖစသည။ မရငးအဓပၸာယမာ “ အပစးသမလအပ” ဟျဖစ၏။ ဤ၀ါဒသည “ကမၻာအျမင” တစရပျဖစလာလက အကပကင ေသာ ႏငငေတာမရသည လ႔ေဘာငဟ႐ႈျမငသည။ မငးမ၀ါဒတြင အမးအစားအေျမာကအျမားႏင ဓေလထးစအဖဖရသည။ အစြနးေရာကတစကယေတာ၀ါဒ မသည ဥသစဖြ႕၀ါဒအထ အကး၀ငေန၏။ အခ႕မငးမ၀ါဒမားက အေျခခကစြာပင အကပကငမႈပစအားလးက ဆန႔ ကငသည။ အခ႕ကမ အကပကငမႈအစအမအခ႕က ေထာကခၾကရာ လထအား အကပကငေသာ ႏငငေတာက ဖယရားေရးလမးေၾကာငး၌ ၾကမးၾကတေသာ ေတာလနေရးကပင ထညသြငးထားသည။ မငးမ၀ါဒ၏ ဂႏ ၀ငေခတသည ဆရယလစ၀ါဒကသ႔ပင ၁၉ ရာစအတြငး၌ လမႈလႈပရားမႈျဖင အလပသမား လတနးစားအားျဖင စတငခသည။ စပနျပညတြငးစစကာလႏင ျပငးျပစြာ ဆကႏႊယေနကာ ဖကဆစ၀ါဒက ဆန႔ကင ေသာ ႐နးကနမႈျဖစ၏။ ထစဥက မငးမ၀ါဒဥာဏႏးၾသဇာအားျဖင လႈပရားခေသာ ေတာငသလယသမားႏင လပသား မားက လကနကကငျပညသ႕စစမား၏ ပပးမႈျဖင ဘာစလနာၿမ႕ေတာႏင ၀နးကငေကးလကတ႔က ခပကငႏငခၾက သည။ ယငးေျမက သတ႔က စဖြ႔ပငအျဖစ ေဖာေဆာငခၾကသည။ ၁၉၇၀ ဆယစထတြငလညး မငးမ၀ါဒ ရငသန ထၾကြခၿပး အစးရကအာခေသာ ေကာငးသားမားက စဖြ႔အပစမား ထေထာငခၾကေသးသည။ ဖကဆစ၀ါဒ (Fascism) ဖကဆစ၀ါဒသည အာဏာစကငအမးသားေရး သကၤပၸေဗဒျဖစလက ႏငငျပညေထာငက ယယြငးနမပါးလာ ေစေသာ စးပြားေရး၊ ႏငငေရး၊ လမႈေရးျပနာမားက ေျဖရငးဖ႔စးစကသည။ ဖကဆစအစးရအဖြ႕သည ပမနအား ျဖင မမျပညေထာငက အျခားျပညေထာငမားႏင လကနကကငပဋ ပကၡျပရန စစဥျပငဆငတတသည။ မမျပညေထာငက ကာကြယခခရန သ႔မဟတ ျပညေထာငဖြ႕ၿဖးေရးအတြက တးခ႕ေရးရညမနးသည။ ဖကဆစ၀ါဒ၏ ပနးတငးမာ တစပါတအစးရထေထာငရနျဖစကာ ယငးႏငင၌ ေခါငးေဆာငျဖစသက အာဏာက အလြနအကၽြ ရယ ထားၿပး ပါတ၏ေထာကခမႈျဖင စဖြ႕စညးလးမႈဆသ႔ ျပညေထာငက လမးညႊနသည။ ဖကဆစ၀ါဒက ပဂၢလအကးစး ပြားက ေနရာမေပး၊ တစဥးခငးရပငခြငႏင လြတလပခြငက ထနးခပ၊ ေခါငးေဆာငႏငပါတက ဥးထပထားေစလက ပါတႏင ျပညေထာငအတြက ကယကးစြန႔ခငးသည။ ေခါငးေဆာငႀကးႏင ပါတ၏အဓပၸာယဖြငဆခကကသာ နာခရ ၏။ အစြနးေရာကေသာ အမးသားေရး၀ါဒျဖစသည။ ဖကဆစ၀ါဒသည လတနးစား႐နးကနမႈက စးစကသည။ ဖကဆစ၀ါဒက ျပညေထာငက႐ႈျမငပမာ မး႐း အႏြယအရ စညးေႏာငထားေသာ လထအားျဖင တစသားတညးရတညေနသည ဇ၀အဂၤ (single organic entity) ဟျဖစသည။ လထအား တစသားတညးစစညးထားေသာ သဘာ၀အငအားစဟ႐ႈျမငသည။ အားလးထက ျမငျမတ ေသာျပညေထာင သ႔မဟတ လမးႏြယဟေသာ အဂၤါရပကရရသညအထ ျပညေထာငက ျပနလညေမြးဖြားေစလက စးပြားေရး၊ ႏငငေရး၊ လမႈေရးျပနာမားက ေျဖရငးဖ႔အားထတသည။

ပ ၁၀။ ဘနနတ မဆလန ႏင အေဒါ ဟစတလာ


7

တစသားတညး စညးလးမႈ၊ အငအားႀကးမား မႈႏင သးသးသန႔သန႔ရတညမႈအတြက အစြႀကးအယသညးသညအထ ပးေထာငယသည။ ဖကဆစ၀ါဒတြင အတလဖကဆစ၀ါဒသည ပထမဆးပစျဖစလက ယငးေ၀ါဟာရက မလတထြငသျဖစ သည။ ပထမကမၻာစစအၿပး၌ လမႈေရးႏင ႏငငေရးတညၿငမမႈကငးမေနခနတြင ဖကဆစ၀ါဒ ေမြးဖြားလာျခငးျဖစ သည။ ႏစတစရာမတငမခန႔က ေပါငးစညးေရးလပငနးစဥအားျဖင ႏငငတစႏငငအျဖစ ေမြးဖြားလာခေသာ အတလ သည ပထမကမၻာစစႀကးေၾကာင အတလကၽြနးဆြယႀကး၏ သမငး၀ငႏငငေရး အစတစတအမႊာမႊာ ျဖစမႈထက အမး သားေရး၀ါဒက ပ၍တနဖးထားျဖစလာခသည။ ပထမကမၻာစစအၿပး၌ အငအားႀကးႏငငမား၏ မမတေသာေ၀ျခမးမႈ ေၾကာင အတလသည ပဓာနအငအားႀကးႏငငအဆငက လကလႊတခရ၏ဟ အတလအမးသားေရး၀ါဒမားက ႐ႈျမင သည။ ဘနနတမဆလနသည ဖကဆစ၀ါဒက တညေထာငသျဖစကာ ၁၉၂၂ ခႏစမ ၁၉၄၃ ခႏစအထ ႏငငကဥး ေဆာငသြားသည။ သက နာဇ ဂာမန၊ ဂပနတ႔ႏင ဒတယကမၻာစစထတြင မဟာမတဖြ႕ခ၏။ ၁၉၁၉ ခႏစ မတလထ တြင အလပလကမစစျပနမားက စစညးလက ဖကဆစပါတကထေထာငသည။ စစျပနမားက “ရပနက” (Black Shirts) ေခၚ တပစမားဖြ႕ေပးလက လကနကတပဆငကာ အတကအခမားက အၾကမးဖကေစခ၏။ ၁၉၂၁ ခႏစ အေရာကတြင ဖကဆစပါတသည ညႊန႔ေပါငးအစးရအဖြ႕ထသ႔ ၀ငခြငရသြားေတာသည။ ၁၉၂၂ ခႏစ ေအာကတဘာလအေရာကတြင အတလသည ႏငငေရးစညးပကဂယကထသ႔ ကေရာကခ၏။ “ရပနက” မားက ေရာမၿမ႕ထသ႔ ခတက၀ငေရာကလာခၾကၿပး မဆလနက ၿငမ၀ပပျပားေရးက ေဆာငၾကဥးႏငသ မာ သသာျဖစ၏ဟ ေၾကြးေၾကာခရာ ဘရငဗစကတာဧမာေႏြလက မဆလနအား ဖတၾကားကာ အစးရဖြ႔ေစခ၏။ မဆ လနသည ဒမကေရစအစးရအဖြ႔၏ စညးမဥးခပညာအမားက တစစခငးၿဖဖကလာခရာ ၁၉၂၅ ခႏစတြငေတာ သ႕ ကယသ အာဏာရငအျဖစ ေၾကညာခၿပး “အလဒးေခ” (Il Duu, ေခါငးေဆာငႀကး) ဟေသာဘြ႕က ယခသည။ သ သည အတလႏငငက ဥေရာပ၏ အငအားႀကးတစႏငငအျဖစ ျပနလညထေထာငရန အားထတလာသည။ ႏငငက တငးကပစြာကငထားရငး သ၏ဥပဓစ႐ကည႕အားျဖင တညၿမေနေစခသည။ ၁၉၃၅ ခႏစထတြင မဆလနသည အဘစၥနးယား (ယခအသယးပးယား) က ကးေကာသမးပကလက အတလအငပါယာထသ႔ သြတသြငးသည။ စပနျပညတြငးစစတြငလညး ဖရနကအား ပပးေပးခ၏။ နာဇ ဂာမနႏင ပး ေပါငးေဆာငရြကမမႈ ျမငတငလာခရာ ၁၉၃၉ ခႏစထတြင “သမဏစာခပ” က ခပဆျဖစခ၏။ ဟစတလာ၏ၾသဇာ ေၾကာင မဆလနသည အတလ၌ ပဋေယ၀တဥပေဒက ျပ႒ာနးလာသည။ ၁၉၄၀ ျပညႏစ ဇြနလတြင သက ၿဗတန ႏင ျပငသစက စစေၾကညာခရာ အတလ၏ စစအငအားသည အရာမ၀ငေၾကာငး လစျပသလျဖစခလက အေရ႕ႏင ေျမာကအာဖရက၊ ေဘာလကနစစတလငးမားတြင ႐ႈးနမခသည။ ၁၉၄၃ ခႏစ ဇလငလတြင မဟာမတတပမားက စစၥလကၽြနးသ႔ ေျခတငႏငလာသည။ မဆလနအား သ႕ဖက ဆစအစးရအဖြ႔၏ ယခငေယာငးယငးမားကပင ျဖတခလကအကဥးခလကသည။


8

စကတငဘာလထတြင အတလ သည မဟာမတတ႔ႏင အပစရပစာခပ ခပဆလာသည။ ဤတြင ဂာမနစစတပက အတလက ၀ငေရာကသမးပက ကာ ကြနမနဒမားအားျဖင မဆလနက ကယထတေပးခသည။ သ႔ကအစးရအဖြ႔သစ၏ ေခါငးေဆာငအျဖစ ဂာမနက ခန႔ထာေပးသည။ သ႔ေသာ မဟာမတတပမားက အတလေျမာကပငးက ထးစစဆငလာသျဖင မဆလန သည ဆြစဇာလနသ႔ ထြကေျပးတမးေရာငသည၌ အတလမးခစမားက ဖမးဆးလကႏငခ၏။ ၁၉၄၅ ခႏစ ဧၿပ (၂၈) ရကတြင မဆလနက ေသနတျဖင ကြပမကခသည။ နာဇ၀ါဒ (Nazism) နာဇ၀ါဒသည အမးသားဆရယလစ၀ါဒ၏ အတေကာကျဖစသည။ ဂာမနအမးသားဆရယလစလပသားပါတ၏ ႏငငေရးသကၤပၸေဗဒျဖစလက ယငးပါတက ဂာမနႏငငက ၁၉၃၃ ခႏစမစလက ၁၉၄၅ ခႏစအထ အေဒါဖဟစ တလာ၏ လကေအာက၌ အပစးလာခသည။ နာဇ၀ါဒက အဓပၸာယဖြငဆရလင ဆရယလစ၀ါဒပစတစမးျဖစကာ လမးေရး၀ါဒ၊ နယခ႕ေရး၀ါဒႏင အာဏာရငေခါငးေဆာငအား နာခေသာအဂၤါရပမားပါ၀ငသည။ ပထမကမၻာစစအၿပးတြင နာဇမားသည ဂာမနႏငင ၏ ေ၀မာသမၼတျပညနယ၌ ဒမကေရစနညးက ေရြးေကာကပြအားျဖင ၁၉၃၂ ခႏစတြင ေနရာရထငရားလာသည။ ထစဥက ဂာမနသည ႏငငေရးႏင လမႈေရးမၿငမမသကမႈဂယက ျပငးထနေနသည။ နာဇတ႔၏ေခါငးေဆာင အေဒါဖ ဟစတလာသည ေနာကတစႏစ၌ ဂာမန၀နႀကးခပရာထးတြင ခန႔အပခရသည။ ဤတြင “လပပငခြငအာဏာ ဥပေဒ” (Enabling Act) က ျပ႒ာနးလကရာ သသည အာဏာရငအာဏာမားက ရလာေတာသည။ သ႔ေသာ ဒတယ ကမၻာစစႀကးအၿပး၌ ဂာမနႏင အတလတ႔ ႏမနငးခခရသည။ ဤတြင နာဇႏငဖကဆစဟ၍ မမကယက လသရင ၾကား ေၾကညာသရားပါးသြားခသည။ ေခတၿပ ငႏငငေရးျပတရား (discourse) တြင နာဇႏင ဖကဆစေ၀ါဟာရတ႔က ညစညမးသညသေဘာမတယထားၿပး အာဏာစကငစ႐ကရသ သ႔မဟတ အာဏာစကေရး ကငသးလာသတ႔က ပ ေဖာေသာစကာျဖစလာခသည။ အစဥအလာထနး၀ါဒ (Conservatism) အစဥအလာထနး၀ါဒသည ႏငငေရးႏင လမႈေရးေ၀ါဟာရတစလးျဖစလက ႏငငအလက၊ အခနကာလ အလက အဓပၸာယေျပာငးလေနတတေသာလညး ထးစအားျဖင “ရတညေနသညအေနအထား” က ေထာကခပပးမႈ ကဆညႊနးသည။ “ျဖစေနကအတငး၊ ျဖစသငသညအတငး” ကလလားသည။ အခ႕က အစဥအလာထနး၀ါဒက သကၤပၸေဗဟ မေခၚဆထကဟေ၀ဖနထားသည။ အေၾကာငးမာ ယငး၌ “ပေဒသာပငေခတအစအစဥ” မး မရေသာေၾကာငဟဆ၏။ ယငး၀ါဒ၏ ရပတညခကမာ “တညဆစညးကမး” ျဖစေနေသာေၾကာငဟျဖစ၏။ မညသ႔ဆေစ ယငးသည အသအမတျပထကေသာ “ေတြးေခၚနညး” ျဖစေနသည။ အစဥအလာထနး၀ါဒမားက ဥစၥာပစၥညးပငဆငခြငက ျပငးျပငးျပျပ ေထာကခၾကကာ အခနကာလ၏ ဆနးစစခကမားက ခယေကာျဖတခၾကၿပးျဖစလက ေရးမးဆကအဆကဆက၏


9

ဥာဏအေျမာအျမငအား ျဖင ရတညေနေသာ ဓေလထးစမားက ဂဏေရာငဖြငသည။ အေျပာငးအလျပဖ႔ ႀကလာလင ေႏးေႏးႏင တစဆငခငးေဖာေဆာငကာ လ႔ေဘာင၏ကငထးႏင ယၾကညမႈတ႔က ဗဟျပထားေသာ စညးမဥးခပညာအ မားက အထပါးမခေခ။ ၁၇၅၀ ဆယစမ ၁၈၅၀ ဆယစအတြငးတြင ေရာကေခတဥေရာပ အစဥအလာထနး ၀ါဒသည ဆငကျဖစထြနးလာခသည။ ဥေရာပလ႔ေဘာငက ကငလႈပေသာ အေျပာငးအလအဆငဆငက တ႔ျပနေပၚေပါကလာျခငးျဖစသည။ “ဥာဏအလငးပြင” (Enlightenment) ဆငရာ “ႏႈငးစတကး” မား၊ ျပင သစေတာလနေရး၊ စစမႈေခတထြနးကားမႈ (အထးသျဖင အဂၤလန၌) တ႔အျပင ေယဘယအားျဖင အမး သားမားသာ မေပးခြငကတးခ ႕ေရး သ႔မဟတ ဘအကး၀င (universal) ေစေရး လႈပရားမႈတ႔၏ တြနးအား မားေၾကာငျဖစသည။ ယခငက “တရ” (Tory) ပါတဟေခၚေသာ အဂၤလပႏငငေရးပါတက “အစဥအလာထနး” (Conservative) ဟ ေျပာငးလေခၚဆမႈသည ၁၈၃၂ ခႏစ “ျပျပငေျပာငးလေရး အကဥပေဒ” သ႔ ဥးတညေသာ ေရြးေကာကပြျပျပငေျပာငးလေရး စကားရညလပြ၌ “ၿမ” သြားခသည။ ယေန႔ေခတတြင ႏငငအမားအျပား၌ “ အေျခပကေျပာငးလ” သ႔မဟတ “သမးကးအေျပာငးအလ” မးက လလားသမားအား ဆန႔ကငသမားက အစဥအလာထနး၀ါဒ (Conservative) ဟ အဓပၸာယဖြငၾက သည။ “ဘရငႏငငမားျပညေထာငစ” (UK) တြငသာ “အစဥအလာထနး” ဟေသာေ၀ါဟာရက သးစြအမည တပေသာပါတ “ Conservative” ပါတဟရသည။ ဂာမန၊ အေမရကန၊ ဂပနတ႔တြငမ အစဥအလာ၀ါဒမား ပငျဖစေသာလညး ယငးေ၀ါဟာရကမသးဘ “ခရစယာနဒမကရကပါတ” “ရပတဘလကနပါတ” ႏင “လစ ဘရယလဒမကရကပါတ” ဟ၍သာ အသးသးအမညေပးၾကသည။ အျမငကယ၀ါဒ (Liberalism) အျမငကယ၀ါဒက ပဂၢလကရပငခြငႏင သာတညမအခြငအလမးရရေရးက ဥးထပထားသည။ ကယ ၀နးေသာႏငငေရးဒနအ၀နးအ၀ငးျဖစကာ တစကယရညလြတလပခြငက အေရးအႀကးဆး ႏငငေရးပနး တငအျဖစ သတမတသည။ သ႔တေစ အျမငကယ၀ါဒေဘာငအတြငးတြငပင ျခားနားေသာစတကးစး ေၾကာငးမားရေနကာ “အျမငကယ” ဟေသာေ၀ါဟာရက အသးျပပအတြက ယဥၿပငၾကသည။ ဤတြင ျခားနားေသာမ၀ါဒမားက အဆျပျဖစလာသည။ အေျခခမအေတာမားမားက ေထာကခရငး အျမငကယ၀ါဒ မားက စညးလးမၾကသည။ သေဘာညမႈထတြင လြတလပစြာေတြးေခၚခြငႏင ေျပာဆခြင၊ အစးရအဖြ႔၏ အာဏာက ကန႔သတေရး၊ ဥပေဒစးမးေရး၊ ဓနဥစၥာက ပဂၢလကပငဆငခြင၊ လြတလပေသာေစးကြကမားႏင ျမငသာထငသာေသာ အစးရအဖြ႔ျဖစဖ႔ ပါ၀ငသည။ အျမငကယ၀ါဒအားလးႏင အျခားႏငငေရးသကၤပၸေဗဒ မားက ဖကတြယသအခ႕သည “အျမငကယဒမကေရစ” ေခၚ အစးရအဖြ႔ပစတစမးက ေထာကခၾကသည။ ထပစ၌


10

လြတလပလကတရားမတေသာ ေရြးေကာကပြစနစပါ၀ငကာ ႏငငသားအားလးတြင ဥပေဒအရ တနးတအခြငအေရးရေစသည။ ေရာကေခတအျမငကယ၀ါဒသည ဥေရာပ၏ “ဥာဏအလငးပြငေခတ” ၌ ျမစဖားခသည။ ေရးဥးက ေသာ အျမငကယအေတြးအေခၚမားသည ဘရငႏငငမားျပညေထာငစ (UK) တြင မလတညခ၏။ ဘရင ႏငငမား ျပညေထာငစ၏ ႏငငေရးစနစက ၾသဇာလႊမးမးခ၏။ သ႔တေစ၊ အေမရကနျပညေထာငစကသာ ပထမဆးေသာ ေရာကေခတအျမငကယႏငငေတာျဖစလာခသည။ အျမငကယေသာ အေျခခမမားအေပၚ ၌ ႏငငေတာကတညေဆာကခေသာေၾကာငျဖစသည။ ယငးအေျခခမမားမာ- “လသားအားလးသည တနး တျဖစတည၏။ ခြျခားရနမထကေသာ ရပငခြငမားက ဖနဆငးရငက ခးျမငထား၏။ ယငးတ႔အထ၌ အသက ရငခြင၊ လြတလပခြငႏင ခမးေျမ႕မႈရာေဖြခြငတ႔ပါ၀င၏။ ယငးရပငခြငက အာမခရန လသားတ႔အတြငး၌ စညးမဥးခအစးရအဖြ႔က ထေထာင၏။ အပစးခတ႔၏ အလဆႏၵအေလာကသာ အာဏာကရယရ၏” ဟျဖစ သည။ အျခားအျခားေသာ သကၤပၸေဗဒမားကသ႔ပင အျမငကယ၀ါဒ၏ မေဘာငအတြငး၌လညး နက႐ႈငး ေသာ၊ ခါးသးေသာ ပဋပကၡႏင ၀၀ါဒကြမႈမားရသည။ ျခားနားထငရားသည အေတြးအေခၚလမးေၾကာငး အခ႕သည ေအာကပါတ႔ျဖစ၏။

- “ႏငငေရးအျမငကယ၀ါဒ” က (အျမငကယ) ဒမကေရစက ေထာကခသည။ (သမၼတႏငငေရာ စညးမဥးခဘရငႏငငပါ အကး ၀ငသည။) သကဥးဆပငဘရငစနစႏင အာဏာရငစနစက ဆန႔ ကငသည။

- “ယဥေကးမႈအျမငကယ၀ါဒ” က တစကယရည လြတလပခြငက ပ၍ဥးစားေပးလက မးခစေရး ႏင ဘာသာေရးဆငေျခအရ လြတလပခြငအား ကန႔သတမႈက ေနရာမေပးေေခ။

- “စးပြားေရးအျမငကယ၀ါဒ” က ဓနဥစၥာက ပဂၢလပငဆငေရး၌ ေထာကခသည။ အစးရအဖြ႕၏ စညးကငမႈ (regulation) က မလလားေခ။

- “လမႈအျမငကယ၀ါဒ” က ဥပေဒေအာက၌ သာတညမရေရးက ေထာကခသည။ ဆငးရမြေတမႈ (သ႔မဟတ သဘာ ၀ဒကၡေၾကာင နစနာမႈမ သကသာေရးအတြက အစးရအဖြ႔တြင တာ၀နရ၏ဟ သတမတသည။

ေရာကေခတကမၻာအေပၚ အျမငကယ၀ါဒ၏ ထခတမႈသည အမခနးျဖစသည။ ႏႈးစတကးမားျဖစေသာ ပဂၢလလြတလပခြင၊ ကယပငဂဏသကၡာ၊ လြတလပစြာ လစျပခြင၊ ဘာသာေရး (ကးကြယမႈ) ဆငရာ သညးခမႈ၊ ပဂၢလကပငပစၥညးဥစၥာ၊ ဘအကး၀ငလ႔အခြငအေရး၊ ထငသာျမငသာေသာအစးရအဖြ႔၊ အစးရ၏ အာဏာကကန႔သတမႈ၊ အမားႀကကအခပအျခာ အာဏာပငမႈ၊ အမးသားအဆင ကယပငျပ႒ာနးခြင၊ သး သန႔ဘာ၀ (privacy)၊ “ဥာဏအလငးဖြင” ႏင “ေၾကာငးကးဆေလာ” မ၀ါဒ၊ ဥပေဒစးမးေရး၊ အေျခခသာတ ညမေရး၊ လြတလပေသာစးပြားေရးေစးကြက၊ လြတလပစြာကနသြယခြင စသည စသညတ႔သည လြနခ ေသာႏစေပါငး (၂၅၀) ခန႔ကဆလင “ထငရာစငး၊ မနးသခက” (radical notion) မားသာ ျဖစခရဖးသည။ အျမငကယဒမကေရစသည ယငး၏အသားကပစျဖစေသာ ဗဟပါတစနစ၊ ႏငငေရးဗဟ၀ါဒ တ႔အားျဖင ကမၻာသ႔ပ႕ႏ႔ခၿပျဖစ၏။ ယေန႔အခါတြင


11

ျပညေထာငစအမားသည ယငး၀ါဒက မ၀ါဒပနးတငမားအျဖစ လကခလာၾကသည။ ေၾကညာခကႏင ဒ႒ဘာ၀ လကေတြ႕တ႔အၾကား ကြာျခားမႈရေနေသးေသာလညး လကခထားၾကေပၿပ။ ယငး၀ါဒသည အျမငကယ၀ါဒတ႔၏ ပနးတငသာမဟတေတာဘ လမႈဒမကရကႏင အစဥအလာထနး၀ါဒမား၏ ပနးတငလညးျဖစလာေနေပသည။ အမးသားေရး၀ါဒ (Nationalism) အမးသားေရး၀ါဒသည “၀ါဒ” မားအနက အလြနအားေကာငးသည။ သ႔တေစ ယငးသည ျခားနား ထငရားေသာ သကၤပၸေဗဒတစရပ ဟတမဟတက ျငငးခနၾကဆျဖစ၏။ အခ႕က အမးသားေရး၀ါဒသည ပငကယအားျဖင သကၤပၸေဗဒ မဟတဟဆသည။ မညသ႔ဆေစ သကၤပၸေဗဒ အေျမာကအျမား၏ အေရးပါ ေသာ အစတအပငးေတာျဖစေနသည။ ဂဃနဏ ေျပာရလင ျပညေထာငမား၊ အမးသားအပစမားအတြက အေရးပါေနသည။ ဥပမာ- ျပငသစအမးသားေရး၀ါဒ၊ ထငးအမးသားေရး၀ါဒ၊ ျမနမာအမးသားေရး၀ါဒ၊ ခငး အမးသားေရး၀ါဒ၊ မြနအမးသားေရး၀ါဒ စသညျဖငျဖစ၏။ တစဖကကၾကညလင ဥပမာအားျဖင ဖကဆစ၀ါဒက သကၤပၸေေဒတစရပအျဖစ သတမတထား သည။ ဂဃနဏ ဆလင “အာဏာစကင အမးသားေရး၀ါဒ သကၤပၸေဗဒ” ဟျဖစ၏။

သ႔တေစ “အမးသားေရး၀ါဒ၏ အဓပၸာယသည ဘာလ” ဟ ေမးခြနးထတလကလငေတာ သကၤပၸ ေဗဒ႐ႈေထာငက ေရာငရားႏငသြားေစသည။

အမးသားေရး၀ါဒဟသည တစခေသာ (ဂဃနဏျဖစေသာ) ျပညေထာငတစရပအတြက သဘင ကငးပျခငး သ႔မဟတ ခးေျမာကျခငး သ႔မဟတ ဂဏဖြငျခငးပငျဖစသည။ အမးသားေရးသတမရဘ အမး သားေရး၀ါဒျဖစဖ႔ ခယဥးသည။ ဥပမာ- ျမနမာအမးသားေရး၀ါဒ၊ ခငးအမးသားေရး၀ါဒ ဆပါစ႔။ စငစစတြင အမးသားေရး၀ါဒဆေသာ အသးအႏႈနးသည လမႈေဗဒဆရာမား၊ သမငးဆရာမားက အမးသားေရးလႈငး လးမားက ဆညႊနးလျခငးျဖစသည။ ယငးလႈငးလးမားသည ျပငသစေတာလနေရး၊ အေမရကနေတာလန ေရး စသညတ႔ႏင တငဆငေနၾက၏။ ယငးကာလပငးသည “ျပညေထာငႏငင” (nation-state) တစရပ အျဖစ စးမးေသာလ႔အဖြ႔အစညး ေပၚထြနးခနျဖစသည။ ယခငကအေသးစားနယပယမား၊ ဘရငႏငငမား၊ ျပညေထာငငယမား၏ လထကစစညး စညး႐းကာ တစသားတညးႏင တစခတညးေသာ “ျပညေထာင ႏငင” ျဖစတညလာျခငးျဖစသည။ ဥပမာ- “ ၁၉ ရာစ အတလေပါငးစညးမႈ” သည အမးသားေရး၀ါဒလႈပ ရားမႈျဖစသည။


12

ကမၻာသမငးအေပၚတြင အမးသားေရး၀ါဒၾသဇာသည အလြနႀကးမားခ၏။ ၿပးေနာက စစပြမား၊

ေနာကဆတ၍မရေတာေသာ ႏငငေရးပဋပကၡမား၊ ႏငငအခငးခငးအၾကားႏင ျပညတြငးတ႔၌ ျဖစထြနး ေသာ ႏငငေရးအၾကမးကငမႈတ႔က ေလာငစာသြငးေပးခ၏။ အစြနးေရာကလြနးေသာ အမးသားေရး၀ါဒပစ ဆလင “ျပညေထာင” က သဘငကငးပ၊ ဂဏေရာငဖြင႐သာမက မမ၏ျပညေထာငသည အျခားထကပ၍ ႀကးျမတကာ အငအားႀကးမား၏ဟ သေဘာထားရယသည။ ယငးသည အစြနးေရာကမးခစဘာ၀ျဖစကာ တစခေသာလမးႏြယသည မကကနးပမာ၊ အလြနအကၽြ၊ သညးခစတကငးလက အျခားလမးႏြယမားက “ႏမ” ေသာ သေဘာျဖစသည။

အမးသားေရး၀ါဒသည ျဖစတညဆ၊ တစခေသာ (ဂဃနဏျဖစေသာ) “ျပညေထာငႏငင” က သဘငကငးပ ခးျမငေျမာကစား၊ ဂဏေရာငဖြငျခငးျဖစသလ ျဖစတညမႈမရေသာ “အပမကပနးတင” ျပည ေထာငႏငင ကလညး ရညစးတတျပနသည။ ျပညေထာငဆေသာ ေ၀ါဟာရတြင သးျခားထငရားေသာ အဓပၸာယႏစရပရေၾကာငး ျမငလာရသည။ ၿပးေနာက ယငးတ႔သည အၿပငျဖစေန၏ဟေတြ႔ရသည။

အဓပၸာယတစခက လမးစ အသကအ၀နးႏင ဆကႏႊယေန၏။ “လမးစ စတကး” သည “ေရာက ေခတအႀက” သဘာ၀ျဖစ၏။ ယငးသည “ေရာကေခတႏငင” သဘာ၀ဖြ႔ၿဖးမလာမကတညးက ေပၚေပါက ေနခ၏။ ဓေလထးစကငထး သ႔မဟတ အစဥအလာယဥေကးမႈႏင သကဆငေန၏။ ဘာသာစကား၊ မသား စသမငးတ႔ အကး၀ငေန၏။ လမးစသဘာ၀အရ “ျပညေထာင” ဟသည ဘာသာစကားလညးတ၊ ယဥေကးမႈလညးတလက ႏငငေရးအသကအ၀နး သမငးရေနသည

လမးတစႏြယ၏ေနရာဟ ျဖစေန သည။ ထလထက သတ႔ကယကယသတ႔ ႏငငေရးအသကအ၀နးဟလညး ႐ႈျမငထားသည။

ျပညေထာင၏အျခားအဓပၸာယမာ ေရာကေခတႏငငႏင တြစပေန၏။ ယငးအဓပၸာယက ျပညေထာင ၏အေတြးအေခၚတြင “ျပညသ႔ေရးရာ” (civic) က ဆညႊနးထညသြငးထားသည။ ျပညသ႔ေရးရာ သကၤပၸအရ ျပညေထာငဟသည ျပတသားစြာ ပငးျခားသတမတထားေသာ

ပ ၁၁။ အမးသားေရး၀ါဒ အငဒယာတရပ ။ ကၽြနႏပတ႔ အမနတကယ ကြျပားၾကသလား။


13

နယေျမတစရပအတြငးရ လဥးေရအားလး က ဆလလက ဘစးပြားေရး၊ ဘျပ႒ာနးဥပေဒ၊ ျပညသအားလးႏင သကဆငသည လထပညာေရးစနစတ႔ က ပငဆငေသာ ရတညမႈဟျဖစေပသည။

ဗဟ လမးစႏငငအတြငးရ လပဂၢလတစဥးအေနျဖင မမလမးစ အသကအ၀နး၏ဘာ၀ အမးသား ေရးႏင ႏငငေတာ၏ အမးသားေရးသကၤပၸေဗဒတ႔အၾကား၌ စတပငးဆငရာ လြနဆြခရမညသာျဖစသည။ သ႔ေသာ ႏငငေတာကမ တစခတညးေသာ “ျပညေထာင” အတြက ႏငငေတာသားအားလးက အသက အ၀နးတစခတညးအျဖစ ဂဏေရာငဖြငေစဖ႔ ျပ႒ာနးမညသာ ျဖစေပသည။ ။

created by foundation for local development – www...

Documents