ÇOCUKLARLA İLETİŞİM

Psk.Dan.Mehmet TURGUTZübeyde Hanım Anaokulu

Rehberlik Servisi

İLETİŞİM NEDİR?

İletişim genel olarak insanlar arasındaki düşünce ve duygu alışverişi olarak ele alınmaktadır.İletişimin amacı, alan ve veren arasında bilgi, düşünce ve tutum ortaklığı yaratmaktır.

ÇOCUKLA İLETİŞİMAnne-baba ve çocuğun eğitimi ile ilgilenen

diğer kişilerin, çocuğun kendi dünyası çerçevesinde yaşadığı duyguları anlaması, düşüncelerini ortaya çıkarması ve ihtiyaçlarının neler olduğunun anlaşılması amacıyla çocukla yapılan sözlü ve sözsüz her türlü temasa denir…

Çocuğun Anne-Babaya Mesajı

Baba susar mısın, ne çok konuşyosun sen öyle!!! Neden diğer anneler gibi normal davran mıyosun sen

anne!!! Baba yine ne yaptın sen!!! Baba daha bisikletimi tamir etmeyi bile becere

miyson.Ne becerikssizsin sen öyle!!! Anne sen kasten üstünü başını batırdın değil mi!!! Baba annemle kavga edersen seni öcüye veririm

bak

İLETİŞİM ENGELLERİ

Sorunu olan veya kendinden bir şey anlatmaya çalışan bir kimseye uyarı, ikaz, yargılama gibi müdahaleler, konuşan kişinin susmasına veya kendini duyulmamış hissederek küsmesine, içine kapanmasına neden olur. Bu gibi müdahalelere İletişim Engelleri diyoruz.

Anne-babalar genellikle çocuklarını dinlediklerini düşünürler, oysa çocuk konuşurken sürekli ikaz, hatırlatma, önerilerde bulunma, fikir yürütme gibi müdahalelerle çocuğu aslında dinlemezler.

ANNE-BABA VE ÇOCUKLAR ARASINDAKİ İLETİŞİM ENGELLERİ

NELERDİR?

1.Çocuğa ‘emir vermek’ ve sürekli onu ‘yönlendirmek’

‘Benimle böyle konuşma!’ ‘Hemen o yemeği bitir çabuk!’ ‘Şimdi arkadaşlarının yanına git

oyna!’

2.Çocuğu ‘tehdit etmek’ ve ‘korkutmak’

‘Okula gitmezsen babana söylerim!’

‘Kardeşini sevmezsen ben de senin annen olmam’

‘Yaramazlık yaparsan seni öcüye veririm!’

3.Çocuğu ‘yargılama-eleştirme-suçlama’

‘Neden diğer çocuklar gibi değilsin!’

‘Bu yaptığın çok ayıp’ ‘Tuvaletini kasten odada

yaptın değil mi!’

4.Çocuğu ‘gülünç duruma düşürmek’ ve başka çocuklarla ‘kıyaslamak’

‘Aptal çocuk, sen bir şey beceremez misn!’ ‘Sen adam olacaksın da ben göreceğim.’ ‘Hülya teyzenin de çocuğu var o niye senin gibi

yaramazlık yapmıyor.’

5.Çocuğa ‘isim takmak’ ve onunla ‘alay etmek’ ‘Bana bak bebek gibi ağlamayı bırak artık.’ ‘Daha ayakkabını giymeyi bile beceremiyorsun.’ ‘Bu yaptığını kim duysa sana güler.’

6.Çocuğu ‘soru yağmuruna’ tutmak ve ‘sorgulamak’

‘Dilini çıkarmayı da kimden öğrendin böyle!’ ‘Sen ne dedin öyle çabuk söyle bakim.’ ‘Arkadaşının boyasını sen mi aldın doğru söyle.’

7.Çocuğa ‘nutuk çekmek’ ve kendini çocukla ‘karşılaştırmak’

‘Biz çocukken yiyecek ekmek bulamıyorduk bir de senin yaptığına bak.’

‘Ben senin yaşındayken böyle miydim!’ ‘Büyüklerine karşı öyle davranmamalısın!’

8.Çocuğu ‘yanlış yorumlamak’ ve ona ‘tanı koymak’

‘Sen kardeşinden nefret ettiğin için oyuncaklarını alıyorsun.’

‘Sırf beni kızdırmak için elbiselerini kirletiyorsun!’ ‘Yooo bu kadar da olmaz, sende kesin bi sorun var

artık.’

9.Çocuğa verilen ‘sözü tutmamak’ ve onu ‘oyalamak’

‘Sen okula git bak sana neler alacağım’ ‘Uslu durursan teyzenlere gideriz.’

10.Çocuğunuzun sorduğu sorulara ‘cevap vermeme’ veya ‘konuyu değiştirme’

‘Bu tür şeyler nerden geliyor aklına senin!’ ‘Sen onu boşver de okulda ne yapıyorsun onu

anlat.’ ‘Bu soruyu babana sor!’

ÇOCUKLA İLETİŞİM NASIL OLMALIDIR?

1.Anne-baba öncelikle karşısındaki bireyin çocuk mu yetişkin mi olduğuna karar vermelidir. Bazen çocuğa yetişkinmiş gibi mesajlar verip bazen de çocukmuş gibi davranmak çocuğun kafasını karıştırır ve iletişimi engeller.

Örnek: Babanın isteği yerine getirilmediği için ağlayan oğluna ‘Sen artık kocaman adam oldun, erkek adam hiç ağlar mı!!!

2.Anne-baba çocuğun bulunduğu yaş özelliklerini iyi bilmeli ve onun gelişim özelliklerini dikkate alarak iletişime geçmelidir.

Örnek:Anne, kendisine melekleri, nerden geldiğini vb. soran 5 yaşındaki çocuğuna bu yaş özelliklerine göre kısa, basit ve somut cevaplar verme yoluna gitmelidir.

3.Anne-baba çocukla iletişim kurarken nasıl ki bir yetişkinin çok hassas olduğu ‘onur’ kavramının çocuklarda çok daha güçlü bir şekilde bulunduğunu unutmamalı ve çocuğun çok geniş bir dünyaya sahip olduğunu göz ardı etmemelidirler.

Örnek:Babanın, aşırı yaramaz olan 6-7 yaşındaki çocuğuna ‘Senden adam olmaz veya sen nasıl bir çocuksun böyle!’ demesi.

4.Anne-babanın çocukla sağlıklı bir iletişime geçebilmesinin öncelikli koşullarından biri iyi bir dinleyici olabilmeleridir:Dinlemeyi bilmek

Örnek:Çocuk okulda oynadığı oyunu heyecanla anlatırken annenin TV’nin başında dizisini izlemeye devam etmesi.

5.Anne-baba çocuğuna sevgisini her durumda belli etmelidir. Çocuk ne olursa olsun anne-babasının onu sevdiğini, önemsediğini güçlü bir şekilde anlamalıdır.Sevgiyle büyüyen çocuklar her zaman güçlü olurlar.

Örnek:Anne-baba derslerinde başarısız olan çocuğuna ‘Sen ne olursa olsun bizim çocuğumuzsun ve biz seni derslerin için değil bizim çocuğumuz olduğun için seviyoruz’ diyebilmelidirler.

6.Çocukla konuşurken onun göz seviyesine inmek ve çocukla aynı seviyede durmaya özen göstermek onun kendini ifade etmesi ve önemli hissetmesi açısından çok önemlidir.

Örnek:Babanın kendisine bir şey anlatmaya çalışan 4 yaşındaki kızını kucağına alıp konuşması veya onun yanına oturarak konuşması.

7.Çocuğun düşündüğü, ifade ettiği, hissetiği şeyler ne olursa olsun(yanlış da olsa) saygı ile karşılanmalıdır ve sonuna kadar dinlenmelidir.

Örnek:Annesine, kardeşini sevmediğini ve onu dövmek istediğini anlatan çocuk ; ‘Sen nasıl kardeşini sevmezsin hiç olur mu öyle bişi’ diye çıkışmak yerine, onu sonuna kadar dinlemek ve yaşadığı duyguları anlamaya çalışmak daha yerinde ve iletişimi devam ettirici bir davranış olacaktır.

8.Çocukla konuşurken ona ismi ile hitap edilmeli ve onunla kurulan cümleler kısa,net ve anlaşılır olmalıdır.

Örnek:Ecrin, mutfağa gidip bardak getirebilir misin?

9.Çocuğun karşılaştığı problemlerde onun çözüm yolu bulması için ona fırsat verilmeli; zorlandığı durumlarda onun adına problemi çözme yerine yol gösterme yoluna gitmek daha yerinde olacaktır.Çünkü çocuk kendisinin çözümler bulabildiğini yaşayıp görmelidir.

Örnek:Okulda kendisini birkaç kez rahatsız eden çocuğu her seferinde öğretmenine şikayet ederek bu durumdan kurtulmaya çalışan Mustafa, evde durumu babasına anlatınca, baba ‘Gidip o arkadaşınla yaşadığın durumu ve duygularını anlatman bu sıkıntıyı aşmanda yardımcı olabilir mi acaba?’ derse çocuğa sıkıntısını aşması konusunda fikir vermiş olur.

10.Çocuğun yaptığı yanlış davranışlar düzeltilmeye çalışılırken olumsuz cümleler yerine olumlu cümleler ve olması gereken davranışlar daha çok vurgulanmalıdır.

Örnek:Okuldaki resim etkinliğini yapma yerine oraya buraya zıplayan çocuğa ‘Koşma artık!Gel ödevini yap.’ demek yerine ‘Şimdi resimleri boyama zamanı hadi şimdi resimleri boyayalım, sonra seninle top oynarız.’demek daha etkili olacaktır.

11.Çocukla konuşurken veya bir şey yapması istenirken ‘emir dili’ yerine ‘istek dili’nin kullanılması çocuğun daha iyi anlamasında ve istekleri yerine getirmesinde çok daha etkilidir.

Örnek:Sofrada mızmızlanan çocuğa ‘Hemen tabağını bitir!’ demek yerine ‘Senin tabağındakini yemeni istiyorum, çünkü büyümen ve hastalanmaman için yemek yemen gerekiyor.’ demek daha doğru olacaktır.

12.Çocukla konuşurken ‘sen dili’ yerine ‘ben dili’nin kullanılması verilmek istenen mesajın çocuğun kişiliğine yönelik olmadığı ve sadece davranışa dönük olduğu açısından çok büyük öneme sahiptir.

Örnek: -Anneyle bu şekilde konuşulur mu ne saygısız bir çocuksun sen!

-Bu şekilde cevap verdiğin için üzülüyorum, üstelik bana saygı duymadığını düşünüyorum.

13.Çocuğun duygu ve düşüncelerini ifade etmekte zorlandığı durumlarda anne-baba onun konuşması için özendirici cümleler kullanmalıdır.

Örnek: -Bugün Esma ile neler yaptın, anlatmak ister misin?

-Kevser,seni bugün üzgün görüyorum, biraz konuşmak ister misin?

14.Çocuk yanlış bir davranış yaptığında önce çocuğun olumlu yönlerini vurgulanmalı; daha sonra yapılan yanlış davranış uygun bir şekilde söylenip olması gereken davranış çocuğa anlayacağı şekilde açıklanmalıdır.

Örnek: Muhammed arkadaşlarınla oyuncaklarının paylaşman ve onlarla oynaman çok güzel şeyler; ama etkinlik esnasında yerine oturmayıp sınıfta dolaşman bütün sınıfın dikkatini dağıtıyor ve bu bizi üzüyor.

15.Çocuğa söz verilmişse kesinlikle yerine getirilmeli ve karşılanamayacak şeyler konusunda da söz verilmemelidir.Tutulmayan sözler çocuğun çevreye güvenini zedeler.

Örnek: Çocuğum sen okuluna git sana her şeyi alırım.

16.Anne-baba her akşam çocukla özel aktiviteler planlamalıdır.Çocuğun her akşam anne-babayla bir şey yapacağını bilmesi onu mutlu eder, rahatlatır ve iletişimini güçlü tutar.

Örnek: Baba:Ömer bu akşam seninle oyun oynayacaktık.Bunu konuşmuştuk değil mi bugün için.

17.Çocuğa yaşına uygun sorumluluklar verilmelidir ve yerine getirdiğinde teşekkür edilmeli ve bazı durumlarda küçük ödüller(istediği bir oyuncak,istediği bir yere götürmek) verilmelidir.

Örnek: Rümeysa ben bugün evi temizleyeceğim. Senin de bana evi temizlememde yardımcı olmanı istiyorum.

18.Anne-baba çocukla ilgili yeni bir karar almışlarsa bunu ona nedenleri ile birlikte açıklamalı ve tutarlı bir şekilde uygulamaya koymalıdırlar.

Örnek:Abdullah, biz senin okula gitmen gerektiği konusunda annenle bir karar aldık ve bunun senin için çok önemli olduğunu düşünüyoruz.Okula başladığında oyun oynayacağın yeni arkadaşların olacak, orda yeni şeyler öğrenip resimler ve etkinlikler yapacaksın. Bu senin için çok gereklidir.

19.Çocukla önemli bir konuda konuşuluyorsa onun anladığından emin olmak için söylenen cümlenin ona tekrar ettirilmesi faydalı olacaktır.

Örnek: Söyle bakayım Aleyna misafir gelince ne yapıyor muşuz?

20.Anne-babaların iletişimde dikkat etmeleri gereken önemli noktalardan biri de çocuğa karşı onu küçük düşürücü konuşma biçimidir. Eğer çocuğa sürekli olarak onun pısırık, korkak, aptal ve beceriksiz olduğu biçiminde mesajlar verilirse, yalnız çocukluk döneminde değil, zihninde de o biçiminde yer ettiği için sonra ki yıllarda bile birey kendini o biçiminde algılayabilir ve toplumla olan ilişkilerinde zorluklar yaşayabilir.

 

ALTIN KURALLAR Bir çocuk düşman bir çevrede yaşarsa kavgacılık öğrenir. Bir çocuk korku içinde yaşarsa korkmayı öğrenir. Bir çocuk kıskançlık içinde yaşarsa nefret etmeyi öğrenir. Bir çocuk vermeyi öğrenirse sevmeyi öğrenir. Bir çocuk ona cesaret veren bir çevrede yaşarsa kendine

güvenmeyi öğrenir. Bir çocuk onu öven bir çevrede yaşarsa o da taktir etmeyi

öğrenir. Bir çocuk sevilirse sevmeyi öğrenir. Kendine değer veren bir çevrede büyürse bir gayesi olduğunu

öğrenir. Daima dürüst muamele görürse adaletli olmayı öğrenir. Daima dostluk güler yüz ve anlayış gösteren bir çevrede yaşarsa

dünyanın içinde yaşanacak güzel bir yer olduğunu öğrenir.