Çocuklarda Görülen Davranış BozukluklarıNedenleriYaklaşımlar

GÖLCÜK REHBERLİK VE ARAŞTIRMA MERKEZİ

RPDH Bölümü

2

Davranış,Bireyin gözlenebilen eylemleridir. . Uyum, bireyin sahip olduğu

özelliklerin kendi benliğiyle çevre arasında dengeli bir ilişki kurabilmesi ve bu ilişkiyi sürdürebilmesi yeteneğidir.

3

Çocuk büyürken bir yandan doğal seyri içinde yetenek ve becerilerini geliştirirken, bir yandan da karşılaştığı ve çözdüğü problemler ile ruhsal gücünü arttırır.

Kendi kanatları ile uçmayı öğrenir.

4

Çocuk gelişim basamaklarında bir takım doğal zorluklarla karşılaşır. Bu zorluklar anne-babanın desteği ile çözümlenebilir.

Fakat anne-baba doğru yaklaşımı göstermezse, çocukta buna tepki olarak duygusal düzeyde bozukluklar görülür ve sorunlar büyür.

Bu olumsuz tepkilere uyum ve davranış problemleri denir.

5

Örneğin,,, Oyun çağında oyuna doymamış bir

çocuk yada arkadaşlık ilişkisi kuramamış bir çocuk okul çağında toplu oyunlara katılmakta yada arkadaşlık kurmakta problem yaşayabilir.

6

Bu nedenle anne babanın sevgisi, şefkati ve desteği çocuk için çok önemlidir.

Çocuğun sağlıklı ve güvenli bir kişilik gelişimi için güven veren, anlayışlı, sevgi dolu, olumlu bir çevre gereklidir.

7

Bu çevreyi bulamayan çocukta değersizlik duygusu gelişir ve dikkat çekmek için gereksiz davranışlar yapar.

Bir sınırdan sonra da çocuğun çevreye uyumu bozulur.

8

Bu tür bozuklukların başında hırçınlık, sürekli sinirlilik, kavgacılık, söz dinlememe, geçimsizlik gibi davranışlar örnek verilebilir.

Davranış problemleri dış kaynaklı da olabilir. Örneğin, araba kazası geçirme, cinsel tacize uğrama ve bunların sonucunda geliştirilen korkularla uyum problemleri oluşabilir.

9

Yine burada da önemli olan anne-babanın çocuğa yaklaşımıdır. Yani sevgi, kabul etme, hoşgörü özelliklerinin olduğu bir tavır geliştirmek gerekir.

Çocuğun eski ruh sağlığına kavuşmasında bu tutum çok önemlidir.

10

Davranış problemi olan çocuklar,

Sinirlidirler, huysuz ve rahatsızdırlar. Tırnak yeme, parmak emme vb .. Otoriteye direnme, Yalan söyleme, Çalma davranışı gösterebilirler. Motivasyonları sınırlı Enerjilerini belli bir alanda toplayamazlar. Utangaç, korkak, endişeli ve şüphecidirler.

11

Genel olarak davranış bozukluklarının nedenleri,

1. Dikkat çekmek: gerekli sevgi ve ilgi gösterilmez ya ya zaman ayrılmaz.

2. Ebeveynlere karşı güç kazanma isteği: aşırı baskı ve otorite olduğu durumlarda.

12

3. İntikam alma isteği: dayak yiyen, sevgi gösterilmeyen çocuklarda.

Aşırı baskıcı, katı disiplin gibi bir tutum gösterildiğinde öfke ve nefret gelişir.

13

4. yetersizlik: aşırı koruyucu, hoşgörülü tutum, gereğinden fazla özen gösterilmesi sonucunda aşırı bağımlı ve kendine güveni az çocuk ortaya çıkar. Çabuk kırılgan yapı sonucunda çocuk kendi kendine yetemez ve davranış bozukluklarına neden olur.

14

Olumlu İlişki Nasıl Kurulur?

1. Karşılıklı saygı: azarlamak, bağırmak, vurmak, tutarsız davranmak çocuğa saygısızlığın göstergesidir.

Çocuğu farklı bir birey olarak ele alıp, fikirlerini sorulmalı ve fikirlerine saygı gösterilmelidir.

15

2. Çocuğa zaman ayırmak:birlikteyken çocuğun hoşlanacağı faaliyetler yapmak önemlidir. Çocukla ilgilenmek, zaman ayırmak gerekir.

16

3. cesaretlendirme: çocuğunuzun kendine güvenmesini istiyorsanız, öncelikle siz ona güvenin. Onun çabalarını övün ve yüreklendirin. Cesaretlendirme çocuğun kendini değerli bir birey olarak algılayabilmesi için önemlidir.

17

4. sevgiyi anlatmak: çocuğunuzun sevildiğini ona belli edin, anlatın. Sevildiğini bilen çocuk kendini güvende hisseder.

18

Yalan Söylemek….

Bir hatayı gizlemek için gerçeğe uygun olmayan şeyler söylemek.

Yaşamın ilk 5 yılında çocuğun yalan söylemesi konusunda endişeye gerek yoktur. Çünkü bu dönemde tam olarak gerçeğin farkında değildirler.

19

Yalanı nasıl öğrenir? Diğer çocukları taklit ederek…Yalanla yaptığı hatanın sonuçlarından

kurtulduğunu gören çocuk yalana başvurur.

Yetişkinleri taklit ederek…7 yaş sonrasında mantık geliştirmeye

başlayan çocuk, yalanın kötü bişey olmadığını anlar çünkü kötü bişey olsaydı büyüklerde söylemezdi….

20

Neden yalan söyler?

1.Aileye bağımlılık, verilmiş söze saygı duyma.

Örn, annesine karnesi için söz vermiş bir çocuğun karne kötü geldiğinde karne almadığını söylemesi yada karnede tahribat yapması.

Yapabileceği şeyleri istemek gerekir…..

21

2. çekingenlik, sosyal özellikler:çok heyecanlı, kaygılı çekingen bir çocuk bildiği bi şiiri bilmiyorum diyebilir.

Durumu değerlendirirken çocuğun bu özelliklerini bilmek ve ona göre yaklaşmak gerekir.

22

3. Çocuğa aşırı karışılması ve baskı: sürekli anneni mi daha çok seviyosun babanı mı? Diye sorulan bir çocuk ikisini de sevmiyorum diyebilir. Burada hata yetişkindedir.

23

Yalanı engellemek için neler yapabiliriz?

1. cezalandırmayın, yalnızca yalanın yanlış bir davranış olduğunu, doğru söylemenin ise övgüye değer bir davranış olduğunu söyleyin.

2.Doğruyu itiraf etmesine yardımcı olun. Onu cesaretlendirin.

3. örnek olun. Yalan söyleyen anne baba yanında çocuğun dürüstlüğü öğrenmesi çok zor olacaktır.

24

4. aşırı tepki göstermeyin. Yumuşak ve hoşgörülü olun. Cezadan kaçının. Aşırı tepki gösterirseniz çocuk sizin öfkenizden korunmak için yalan söylemeye devam edebilir.

25

5. yetişkinler çocuğu araç olarak kullanmamalıdır. Örn, yalanlarına alet etmemelidir. Mesela…’bu yaptığımızı baban duymasın..’

6. çocuğun diğer çocuklarla kıyaslanmaması gerekir.

26

7. aile içi iletişim çocuğun üzüntü, kaygı ve endişelerini paylaşmasını teşvik edici olmalıdır. Çocuğu dinlemek ve çözüm yollarını kendisinin bulmasına yardımcı olması gerekir.

27

8. çocuğu yalan için suçlamamak ve etiketlememek gerekir. Bu davranışı onaylamasak bile, çocuğun kişiliğini bu davranıştan ayrı tutmak gerekir.

28

Küfür….. Nedenleri…..

1. dikkat çekme:anne babanın yetersiz ilgisi karşısında ilgi çekmek için.

2. Sarsılma: bazı çocuklar için yetişkinleri şok etme, rahatsız etme eğlenceli olabilir.

29

3. ağızdan kaçıverme: engellenme ya da kızgınlık anında yada fiziksel bir gerginlik olduğunda küfür ağızdan kaçıverir.

4. savunma: bazıları için kötü söz söyleme bir savunma davranışıdır. Bağımsızlıklarını göstermek için küfür ederler.

30

5. olgunlaşma: küfür ve kötü söz bazen yetişkin olmanın bir sembolü olarak görülür.

6. akranları tarafından onaylanması:

31

Ne Yapılmalıdır?

1.örnek oluşturma: siz kendinizi kaba ve küfürlü bir konuşmada engelleyebiliyorsanız çocuğunuz da sizi örnek alacaktır.

32

2. dürtülerini ifade edebilme: eğer çocuk ebeveyne karşı kızgınlığını daha rahat dile getirebiliyorsa küfüre daha az yönelecektir.

3. küfür içerikli kelimeler bir kağıda yazılır ve daha sonra tartışılır.

33

4. önemsememek: çocuklarınız küfürlü sözcükler kullandığı zaman fazla şaşırıp panik olmayın. Duymamış gibi yapın yada fazla önemsemeyin. Böylece davranış sönecektir.

34

5. ‘dilsizlik oyunu’ : sessizlik oyunu oynayarak ve şok olmayarak

‘ senin kullandığın kelimenin anlamını bilmiyorum nedir?’ ‘ anlamıyorum’ diyerek yanıtlamasını isteyin.

35

6. kötü sözcüklerin yıpratılması: çocuk bir kelimeyi söyledikten sonra 5 dakika boyunca bu kelimeyi söylemesini isteyin. Her kullanışında aynı cezanın uygulanacağını söyleyin.

36

7. dövme, bağırma, tehdit etme gibi ciddi cezalandırmalardan sakınmak gerekir.

37

Uygun olmayan sözcükler yerine yerine uygun kabul edilebilir sözcükler kullanması için çocuğu bilgilendirin. Olumlu sözcük kullandığında çocuğunuzu övün ve teşvik edin.

38

Tikler ….

Kaslarda istemdışı ortaya çıkan kasılma.

En çok 8-12 yaş arası görülür. Genelde ergenlik çağında kaybolur. Göz kırpma en sık görülendir.

39

Nedenleri…

İç çatışmanın, gerilimin, sıkıntının dışa yansıtılması

Çocuk bu gerilimden kurtulmaya çalışır.

Engellendikçe daha da artar. Erken yaşlarda başlayan korku,

tedirginlik, kaygı vs.. Vardır.

40

Güvensiz ve gergin ortamlar buna neden olabilir.

Ruhsal etkenlerin yarattığı tiklere örnek: 9 yaşındaki bir kız çocuğu aile içinde yaşadıklarını psikoloğa şöyle anlatmıştır. “Kardeşim beni çok rahatsız ediyor. Bana vuruyor. Buna karşılık babam beni suçluyor. Babam eve geç geliyor. Babamın gelmemesinden korkuyorum. Annem babam sık sık kavga ediyorlar.”Çocuğun aile içinde yaşadığı korku, tedirginlik,kaygı gibi durumlar onda ağız ve burun tiki oluşmasına sebep olmuştur.

41

Neler yapılabilir

Küçük tikler geçicidir. Ama kalıcı ise üzerinde durmak

gerekir. Çocukta bunlara neden olan etkenler

araştırılmalıdır. Bunlar ortadan kaldırılmalıdır. Çocuk taklid edilmemelidir. Eleştirilmemeli ve kıyaslanmamalıdır.

42

Anne babanın çocuğun bu halinden utanması ve bundan dolayı utandırılması olumlu etki yerine duygusal baskı oluşturacak ve davranışı daha da arttıracaktır.

Tikler çoğun ve devamlı ise (6 ay) bir uzmana başvurulmalı.

43

Çalma-Hırsızlık

Kendine ait olmayan bir eşyayı izinsiz olarak almadır.

Küçük yaşlarda ki izinsiz alma olaylarını çalma olarak kabul etmemek gerekir.

44

Örneğin,, 2 yaşındaki bir çocukta sahip olma

kavramı gelişmediği için herşeyi kendinin kabul eder.

3-4 yaşlarında sormadan birşeyin alınmayacağını bilir ama karşı koyamaz.

İlkokul 1.-2. sınıflarda çocukların birbirlerinin kalem silgisinde gözü kalır.

Bu yüzden bu davranışlar çalma olarak kabul edilmez.

45

Fakat bundan sonraki dönemlerde sık tekrarlanan ve özellikle 10 yaşından sonra sürekli olan bu tarz davranışların üzerinde önemle durmak gerekir.

Çünkü bu çocukta ciddi bir duygusal bozukluk göstergesidir.

46

Nedenleri…

1. doyumsuzluk: sevilmediğini yada anne babasının sevgisini kaybettiğini düşünen çocuk ilgi çekmek amacıyla bu davranışa yönelebilir. Kardeş doğumu bu duruma örnektir.

47

2. sevgi açlığı: çocukta sevgisizlikten güvensizlik oluşur. Bu güvensizlik ancak kendisine ait bir takım eşyalar elde ettiğinde giderilecektir. Sevilmediğini düşünen çocuk ilgi çekmek için çalabilir.

48

3. arkadaşlar arasında özel bir yere sahip olmak için: arkadaşları tarafından kabul görmek için onlara küçük eşyalar vermek isterler ve bu eşyaları da çalma yoluna gidebilirler. Daha çok başarısız ve kabul görmeyen çocuklarda görülebilir.

49

4. Çocuğa yeterli harçlık verilmemesi: çocuğun temel ihtiyaçlarının karşılanmaması durumunda görülür.

5. çocukta mülkiyet fikrinin yeterince gelişmemiş olması.

50

6. intikam almak: başarılı bir çocukla kıyaslanan bir çocuk, ondan intikam almak için eşyalarını çalabilir. Bu otoriter anne baba yada öğretmenden intikam almak için de yapılabilir.

51

7. Özgüvenini arttırmak için. Bazı çocuklar kendi güçlerini, erkekliklerini kanıtlamak için yapabilirler.

8. çocuk, bir grubun onayını almak için yapabilir.

52

Neler Yapılabilir?

1.çocuğun kendine ait eşyalarının olması sağlanmalı ve başkalarına ait şeyleri izinsiz alamayacağı öğretilmelidir.

2. Çocuğun ayrı odası ve çekmeceleri olması da tercih edilmelidir.

53

3. Anne-bana çocuğa örnek olmalıdır. Anne baba da başkalarının eşyalarını izinsiz almamalıdır. Bulunmuş eşyaları geri götürmelidir.

4.Çocuklara 7-8 yaşından sonra düzenli olarak harçlık verilmelidir.

54

5. eğer çocuğunuz kendisine ait olmayan bir eşyayla eve geldiyse ‘ hırsız niye çaldın, senin neyin eksik’ demek yerine hiç bişey söylenmeden oyuncak geri götürülmelidir. Çocuk bu durumda hiç bişey kazanmadığı için davranışı yinelemeyecektir.

55

6. mülkiyet hakları çocuğa öğretilmelidir:ihtiyacı olduğunda kendisine ait olmayan bir eşyayı nasıl ödünç alabileceği ve nasıl geri verileceği öğretilmelidir.

7. anne baba çocuğun eşyalarını almak istediği zaman ondan izin almalı ve çocuğa model olunmalıdır.

56

8. herhangi bir eşyayı aldığından eminseniz çocukla konuşmak ve durumu tanımlamasını istemek gerekir. ‘eşyayı alırken aklından neler geçiyordu?’ diye sorabilirsiniz.

57

9. şüphelenilen durumlarda çocukla konuşmak gerekir.

‘cüzdanımdan para alıp almadığından emin diilim fakat çok gerekli olduğu için aldıysan ve geri verirsen seninle gurur duyacağım. En önemlisi de senin kendinle gurur duyman’ şeklinde konuşulabilir.

58

Kardeş Kıskançlığı

Kızgınlık sonucu oluşan, insanlara yönelik bir içerleme

durumu diyebiliriz. Beklenen ilgi, sevgi ve şefkat

eksikliğine verilen yanıttır. Kıskançlık doğal bir olaydır ve

insanın sevdiği kişileri kapsar.

59

Yeni bebeğin hastaneden eve gelişi ise çocuğun yaşamındaki en önemli olaylardan biridir.

Büyük çocuk artık kendine tamamen yabancı olan, bakımına özen gösterilen, sevgiye ve şefkate boğulan ve herkes tarafından hayran olunan yeni bireyle uzlaşmak zorundadır.

60

Ev bebeği görmeye gelenlerle dolup taşar.

Yeni bebek hediye yağmuruna tutulur.

Bütün bunlar olurken büyük çocuğun duygularıyla kimse ilgilenmez.

61

Nedenleri…..

1. o ana kadar kendisinde olan ilgi ve sevginin başkasına yönelmesi.

2. çocuk kendini terkedilmiş, güvensiz ve desteksiz hissetmeye başlar.

3. yaş farkı az olan kardeşlerde kıskançlığın görülme olasılığı yaş farkı fazla olanlara oranla daha yüksektir.

62

Böyle bir durumda kıyaslama fazla olacağı için çocukları rekabete sokar ve kızgınlığı arttırır.

4. cinsiyetten dolayı kıskançlık da yaşanabilir. Örn: çocuk kız ve doğan çocuk erkek ise anne babanın kendi cinsiyetinden hoşnut olmadığını düşünebilir.

63

Neler Yapılabilir?

1. çocuğa aile içinde her zaman yerinin olduğu hissettirilmelidir.

2. büyük olduğu ve sorumlulukları olduğu anlatılmalı fakat fazla abartılmamalıdır. Çocuk anne ile birlikte küçüğü korumalıdır.

64

3. anne-babalar birinin üstün özelliğini diğerlerini teşvik etmek amacıyla sık sık örnek göstermemeli ve çocukları kendi aralarında kıyaslama yapmamalıdır.

4. çocuğunuza herkesin farklı olduğunu ve hiç kimsenin iki kişiyi aynı şekilde sevemeyeceğini, sevgilerin dereceleri aynı olsa bile şekillerinin farklı olabileceğini söyleyin.

65

5.Büyük çocuk kendini bırakılmış hissedebileceği için anne çocuğun okul yaşamı ve oyunları ile ilgilenmeli, aile içindeki yeri ona anlatılmalıdır.

6. çocuğa bebeği koruma görevi verilmelidir.

66

7. kesinlikle büyük çocuktan yaşının üstünde davranışlar beklenmemelidir.

8. anne ve evdeki herkes bebeği çocuğun önünde gösterişli bir biçimde sevmekten kaçınmalıdır.

9. anne bebekle uğraşırken baba da çocuk ile ilgilenmelidir.

10. anne bebeği uyuttuktan sonra çocukla ayrıca ilgilenmelidir.

67

11.Bebekten sürekli bebek diye söz etmeyip ismiyle hitap etmek onun bir nesne diil de bir canlı olarak algılanmasını sağlayacaktır.

12. bebeğe zarar vermesine izin verilmeyeceği kesin bir dille anlatılmalıdır.

68

13. anne sevgisini kanıtlamak için aşırı çaba göstermesine gerek yoktur.

Örn: kendi odasında yatan bir çocuğu bebek doğduktan sonra yanına almak, yada anne babanın odasında yatan bir çocuğu kardeş doğumundan sonra ayırmak yanlış olacaktır.

69

Tırnak Yeme

Çocukta psikolojik sıkıntı ve gerilim duygularının dışa vurulmadığı veya saldırganlık dürtüsünün davranışa dönüştürülmediği durumlarda çocuk tırnak yeme davranışına başvurur.

70

İç dünyalarında yaşadıkları korku, öfke, üzüntü gibi duygularını dışa vuramadıkları ve anne-baba ile paylaşamadıkları zaman çocuk tırnak yeme davranışına başvurabilir.

Çocukların sık başvurduğu bir davranıştır. Fakat alışkanlık haline gelmişse çocukta ciddi bir psikolojik sorunun olduğunu gösterir.

71

Nedenleri…..

Baskıcı ve otoriter aile eğitimi. Bu eğitim içinde çocuğun

azarlanması, dövülmesi, başka çocuklarla kıyaslanması…

Evde yada çevresinde tırnak yiyen başka biri varsa onu taklit yoluyla başlamış olabilir.

72

Çocuğa kapasitesinden fazla ders, iş ve sorumluluk yükleme

Yeni doğan kardeşi kıskanma, Yetersiz ilgi, sevgi, şefkat Başkalarının yanında küçük

düşürülmesi, horlanması .

73

Neler Yapmak Gerekir?

1. tırnak yemenin zararlarını anlatmak ve yememeye özendirmek.

2. çocuğu bu davranışa götüren yaşadığı öfke, üzüntü gibi duyguları aile tarafından fark edilmeli ve paylaşım için çocuk cesaretlendirilmelidir. Çünkü bu davranışın altında güven problemi yatmaktadır.

74

3. huzursuzluk davranışı tetiklediği için ev ortamının çocuğa güven vermesine yani aile içinde çatışma ve gerginlik olmamasına dikkat edilmelidir.

75

4. Aile içinde bireyler sık sık çocuğun bu davranışından rahatsız olduklarını söylediğinde bu çocuk üzerinde baskı yaratacağı için bundan kaçınılmalıdır.

76

5.çocuğa bu davranışından isterse çok kolay vazgeçebileceği söylenmeli ve anlatılarak ikna edilmelidir.

6. kendi tırnak bakımıyla ilgili malzemeler alınabilir.

7. çocukları Tv deki şiddet ve korku içeren programlardan uzak tutun.

77

8. Davranışın en çok yapıldığı zamanlarda çocuğun ağzını yiyeceği yada çiğneyeceği bir şeyle meşgul etmesi, yada elini sevdiği bir nesne ile meşgul etmesi sağlanmalıdır.

78

Alt Islatma( Enuresis)

2-3 yaşa kadar geceleri alt ıslatma normal. 2 yaş civarında gündüz, 3.5- 4.5 yaş civarında da gece kontrolü sağlanır.

Tuvalet kontrolü oluştuktan sonra başlayan alt ıslatmaya enuresis denir ve burada bir gerileme söz konusudur.

79

Genellikle sosyo-ekonomik düzeyi düşük öğrencilerde daha sık görülür. Bu ailelerde çocuklar yeterli duygusal etkileşimden yoksundurlar ve aldıkları tuvalet eğitimi yetersizdir.

80

Çocukta alt ıslatma olayında kontrol mekanizması doğal olarak kendiliğinden gelişir ve herhangi bir eğitime gerek duyulmaz. Bu gelişme ancak daha sonra fiziksel ve çevresel etkenlerle bozulur.

Bu nedenle erken yaşta tuvalet eğitimi vermek yada bunu çocuktan istemek zararlıdır.

81

Nedenleri: A. Fiziksel Olarak; 1. genetik yatkınlık 2. sinir kas kontrolünün

gecikmesi 3. idrar yollarında enfeksiyon,

idrar kesesinde tonus azlığı 4. çok derin uyku yaratacak

aşırı yorgunluk 5. fazla sulu ve tuzlu yemek

yeme 6. ayakların ve bel kısmının

aşırı üşümesi.

82

B.Psikolojik Olarak,

Anne babaya duyulan öfkenin dışa vurumu

yeni bir kardeşin doğması, okula başlama, okul değiştirme, sevilen birinin kaybı gibi stres faktörlerine karşı hayatın eski dönemlerine geri dönme isteği

erken ve baskılı tuvalet eğitimi gün içinde korku yaşanması

83

ruhsal zorlama, aşırı baskı ve üzüntü yaşanması

anne babanın ayrılması, aile ilişkilerinde bozukluklar, evde huzursuzluk

ailenin aşırı korumacı ve hoşgörülü tutumu karşısında çocukta bebeksi kalma eğilimi

ilgi çekme isteği okul korkusu

84

Neler Yapılabilir? 1. bu çocukların çoğunda uyku

derindir. Bundan dolayı sidik torbasının büzücü kasları gevşemekte yada içten gelen işeme uyarılması çocuğu uyandırmaya yetmemektedir. Uyku derinliğini azaltan ve sidik torbasını büzücü etki yapan çok etkili ilaçlar vardır. 4-6 haftalık kullanımdan sonra %70-80 etkili olmaktadır.

85

2.Mesane kontrolü başlatılarak çocuk belli saatlerde idrar yapmaya alıştırılmalıdır.

3. annenin bu konuda eğitilmesi ve yardım alması da etkili olmaktadır.

4. 7 yaşından önce çocuk her gece 2 kere çişe kaldırılmalıdır. Gece işemesi uykunun ilk saatlerinde olduğu için bu saatlerde kaldırılmasına dikkat edilmelidir.

86

Alt ıslatmada altta yatan nedenler araştırılmalı ve ortadan kaldırılmaya çalışılmalıdır.

Bir takvim hazırlanabilir ve çocuğun kendindeki ilerlemeyi görmesi faydalı olabilir.

GÖLCÜK REHBERLİK VE ARAŞTIRMA MERKEZİ

2011

87

SEMİNERİMİZE KATILAN HERKESE