cnc freze İşlemleri 1

8/3/2019 CNC Freze lemleri 1

1/39

T.C.

MLLETM BAKANLII

MAKNE TEKNOLOJS

CNC FREZE LEMLER 1521MMI130

Ankara, 2011


2/39

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereveretim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarakrencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renmemateryalidir.

Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir. PARA LE SATILMAZ.


3/39

i

AIKLAMALAR.................................................................................................................... iiGR ....................................................................................................................................... 1RENME FAALYET1 .................................................................................................... 31. CNC FREZE PROGRAMINI SMLASYON LE KONTROL ETME ............................ 3

1.1. Programn Test Edilmesi............................................................................................... 31.1.1. Programn Mantk ve Yazm Hatalarn Kontrol Etme .......................................... 51.1.2. CNC Programn Kaydetme................................................................................... 51.1.3. Programn Simlasyon Modu ile altrlmas..................................................... 71.1.4. Yava lerleme Modunda Programn Test Edilmesi (Dry Run) ............................ 8

1.2. Programn letilmesi .................................................................................................... 9

1.2.1. Satr Satr Modda altrma (Single Block) ......................................................... 91.2.2. Seri Modda altrma ......................................................................................... 12UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 14LMEVE DEERLENDRME .................................................................................... 15

2. CNC FREZE TEZGHINDA DZLEM YZEY FREZELEME LEMLERNPROGRAMLAMA ................................................................................................................ 17

2.1. CNC Tezgh Program Yaps .................................................................................... 172.1.1. Program Ad Verme ve Kontrol nitesine Girme ............................................... 182.1.2. Devir Says ve lerleme Hz .............................................................................. 20

2.2. Kesici Yarap Telafisi................................................................................................ 212.2.1. Kesici Yarap Telafisi Soldan (G41).................................................................. 22

2.2.2. Kesici Yarap Telafisi Sadan (G42) ................................................................. 232.2.3. Kesici Takm Telafisi ptali (G40) ...................................................................... 232.3. Kesicinin Parasna Yaklamas ve Uzaklamas ................................................... 242.4. Dzlem Yzey Frezeleme ........................................................................................... 25UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 30LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 31PERFORMANS DEERLENDRME .............................................................................. 31

MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 32CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 34KAYNAKA ......................................................................................................................... 35

NDEKLER


4/39

ii

AIKLAMALARKOD 521MMI130

ALAN Makine TeknolojisiDAL/MESLEK Bilgisayarl Makine malatlMODLN ADI CNC Freze lemleri 1MODLN TANIMI

Bilgisayar destekli freze tezghna yaplan programlarsimlasyon ile test etme ve dzlem yzey frezeleme

ilemlerini yapma becerisi kazandran renme materyalidir.SRE 40/24

N KOUL Gvenlii, Kazalarna Kar Gvenlik nlemleri,

CNC Frezede Programlama ile alan ortak modllerini almolmak

YETERLK CNC frezeleme ilemlerini yapmak

MODLN AMACI

Genel AmaBu modl ile uygun ortam ve ara gereler

salandnda CNC frezeleme ilemlerini yapabileceksiniz.

Amalar1. CNC freze programlarn simlasyon ile kontrol ve

dzeltme yapabileceksiniz.2. CNC freze tezghndadzlem yzey frezeleme program

ve ilemlerini yapabileceksiniz.ETM RETMORTAMLARI VE

DONANIMLARI

Donanm: CNC freze, bilgisayar, ders kitab

LME VEDEERLENDRME

Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra verilenlme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz.

retmen modl sonunda lme arac (oktan semeli test,doru-yanltesti, boluk doldurma, eletirme vb.) kullanarakmodl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerilerilerek sizi deerlendirecektir.

AIKLAMALAR


5/39

1

GR

Sevgili renci,

Makine imalatlnda gnmz teknolojisi ba dndrc hzyla ilerlemektedir.Gelien teknolojiye yetiebilmek ve ona ayak uydurmak zorundayz. Piyasayla rekabetedebilmemizin tek art budur.

Sizler ve sizden sonraki nesil daima daha ansl olacaktr. nkhep teknolojiyle iie olacaksnz. Onlarca yl nce niversal tezghlarda saatlerce uraarak rettiimiz birmakine parasn artk bilgisayar destekli takm tezghlar sayesinde dakikalarasdrabilmekteyiz.

CNC freze tezghlar gnmzde en ok kullanlan takm tezghlardr. Hassasiyet,ekonomiklik, gvenilirlik ve zaman bakmnda stnlkleri ok fazladr.

Sizlere bu modl ierisinde Trkiyede yaygn olarak kullanlan SIEMENS(Sinumerik) kontrol sistemi anlatlacaktr. Bu modl ile CNC freze tezghlarnda basit olaraksimlasyon yapmay reneceksiniz. Programda mantk ve yazm hatalar olduunda anndadzeltebileceksiniz. retime balamadan nce son kontrolleri (dry run-deneme altrma)yapabileceksiniz.

GR


6/39

2


7/39

3

RENME FAALYET1

Bu modl ile uygun ortam ve ara gereler salandnda CNC freze programlarnsimlasyon ile kontrol edip dzeltme ilemleri yapabileceksiniz.

CNC frezede kullanlan programlar internet aracl ile aratrnz. Topladnzbilgileri snfa getirerek arkadalarnzla paylanz.

evrenizde bulunan iletmelere giderek CNC freze tezghlarn inceleyiniz.Kullandklar programlama yntemlerini reniniz.

1. CNC FREZE PROGRAMINI

SMLASYON LE KONTROL ETME

1.1. Programn Test Edilmesi

Gnmzde ok eitli CNC freze tezgh retilmektedir. retilen tezghlar kontrolniteleri bakmndan farkllklar gsterebilir. CNC Frezede Programlama modlnde bukontrol nitelerinden bahsedilmiti. Bu modlde FANUC ve SINUMERIK sistemlerindekullanlan kontrol panellerine gre simlasyon yapma ilemleri anlatlmtr.

CNC freze tezghlarnda retime balamadan nce programn mutlaka test edilmesigerekmektedir. Yaplan programn istenilen ekilde alp almad gzlenmelidir.

Ayrca simlasyonlu freze tezghlarnda ilk nce kontrol paneli zerindeki ekrandantakm yollar kontrol edilir. Ancak bazen gremediimiz kk hatalar paralarn

bozulmasna sebep olablir. Bunun iin ekran zerindeki simlasyondan sonra hzl hareketler

kapatlarak yava ilerlemede para ilenerek programn kontrol yaplmaldr. Hzlilerlemeyi kapatmak iin tezghtaki Dry run (deneme altrma) modu almaldr.

RENME FAALYET1

AMA

ARATIRMA


8/39

4

Resim 1.1: Kontrol paneli

Resim 1.2: Sinumerik i paras simlasyonekran


9/39

5

1.1.1. Programn Mantk ve Yazm Hatalarn Kontrol Etme

Yaplan programada mantk hatalar veya yazm hatalar mevcutsa simlasyondahatal olan satrlar grntlenir. Bunlar dzeltmek iin tekrak program zerinde deiiklikyapmak gerekir. Kk hatalar tezgh kontrol panelinden de dzeltilebilir. Mantkhatalarnda genellikle kodlama hatalar olur. Noktalama iaretleri unutulmu olabilir.Parantez iinde yazlan aklamalarda parantez sembol unutulmu olabilir.

Mantk ve yazm hatalar genellikle elle programlama yapldnda oluur. CAD/CAM(Bilgisayar Destekli Tasarm ve retim) gibi zel yazlmlarla yaplan programlar ok nadirdurumlarda hata verir.

1.1.2. CNC Programn Kaydetme

Karmak paralarn programlar zel yazlm programlar ile bilgisayarda hazrlanr.Bu programlar bilgisayar belleine kayt edilerek saklanr. Tezgha gnderildikten sonratezgh kontrol sisteminde de saklanabilir. Ancak tezgh kontrol sistemlerinin bellekleri

bilgisayarlara gre daha snrl olduundan abuk dolar. Kullanlmayan programlarbilgisayara geri kayt edilir. Bilgisayara kaydedilen programlar istenirse RS232 seri kabloaracl ile tezgha aktarlabilir.

Basit programlamada CNC freze tezghnn kontrol paneli yardmyla programyazlabilir. Kontrol edilebilir ve simlasyonu yaplabilir. Sinumerik sistemlerinde program

hazrlarken her aamada program kaydetme diye bir seenek sz konusu deildir. Bunusistem otomatik olarak yapar.

Kontrol paneli CRT (Catod Ray Tube-Katot In Tp) ekran,saysal ve harf tular,ve tezghkontrol tular olmak zere ksmdan meydana gelir(Resim 1.1). Kontrol panelizerindeki harf ve say tular kullanlarak program yazlr.

FANUC kontrol paneli zerinden ellebilgi girmek ve kaydetmek iin;

MODE SELECTanahtar EDIT moduna getirilir. PRGRMdmesine baslr. Sistemde olmayan bir porgram ad yazlr(rnein O0001). INSERTdmesine baslr. Daha sonra satr satr program yazlp her satr sonunda INSERT dmesine

baslr. Program yazm bittikten sonra MODE SELECT anahtar AUTO konumuna

getirilerekkaydetme ilemi yaplm olur.


10/39

6

Resim 1.3: Fanuc sisteminde program yazma ekran

Sinumerik programlama sisteminde yeni klasr oluturulur(Resim 1.4a). Sonra klasrierisinde program dosyas oluturulur. Yazlacak program bu dosya ierisinde yazlmaya

balanr(Resim 1.4b). Sistem otomatik olarak kayt yapacandan kayt ile ilgili herhangi birilem yaplmaz.

a)


11/39

7

b)

Resim 1.4: Sinumerik sisteminde a) Program yazma ekran, b) Yazlan program

1.1.3. Programn Simlasyon Modu ile altrlmas

Gnmzde retilen CNC tezghlarnn ounda simlasyon programlar vardr. CNCtezghna retim esnasnda program yazabilir ve yazdmz programlarn simlasyonunukontrol edebiliriz. Resim 1.5te Sinumeriksistemi ile alan bir programn ekran grntsgrlmektedir. Program manager seeneine girilir. Programn bulunduu klasr iinegirilir. Program iine girilir. Buradan simulation seenei seilerek simlasyon ilemiyaptrlr. Bu esnada grn seeneklerinden istenilen grnte simlasyon izlenebilir.

Program yazldktan sonra Fanuc kontrol nitesinde AUX GRAPH tuuna baslr veekrandan GRAPH seilince simlasyon ekranna gelinir ve CYCLE START tuuna baslncasimlasyon ekrandan izlenebilir. Simlasyonu balatmadan nce tezgh kilitlemek iinMACHINE LOCK (tezgh kilitle) tuuna baslrsa tezgh almaz sadece simlasyonalr.

Sinumerik kontrol nitesinde ise Program tuuna baslnca ekrana programklasrleri gelir. Buradan istenen program hafzaya yklenir ve Simulationtuuna baslaraksimlasyon altrlr (Resim 1.5).


12/39

8

Resim 1.5: Sinumerik ekrannda bir i paras simlasyonu

1.1.4. Yava lerleme Modunda Programn Test Edilmesi (Dry Run)

CNC tezghlarna yaplan her program daima Dry Run (deneme alma) modundatest edilmelidir. Bylece programda yaplan hatalar varsa bunlar annda grp dzeltme

ilemi yapabiliriz. Deneme alma modu aldnda programdaki tm hzl ilerlemekomutlar kapatlr ve tala alma ilerlemesinde hareket eder. Programda hata olsa biletezgha arpma engellenmi olur. Program kontrol edildikten sonra bu mod kapatlr.

Deneme alma modu bittikten ve hatalar varsa onlar da giderdikten sonra tezghseri modda altrarak retime geebiliriz. Resim 1.6da Sinumerik sistemde Dry Runseenei seilerek yeil renkte grnen CYCLE START tuuna baslarak ilemgerekletirilir.


13/39

9

Resim 1.6: Dry Run seenei

1.2. Programn letilmesi

1.2.1. Satr Satr Modda altrma (Single Block)

Program tezghhafzasna alndktan ve tm hazrlklar bittikten sonra program satrsatr (blok blok) emniyetli bir ekilde denenmelidir. Program yazlrken ya da tezghaaktarlrkenoluabilecekhatalarnnceden tespit edilmesi gerekir. Aksi hlde kesici tezghaveya i parasna arpabilir veya para profilinde l hatalar oluabilir.

Programsatr satrmodda altrmak iin aadaki sralama takip edilmelidir.

MODE SELECT anahtar EDIT moduna getirilir. RESETtuuna baslarak program baa alnr. Hzl ilerlemeleri kapatmak iin DRY RUN (deneme alma) dmesi ON

konumuna alnr. FEED RATE OVERRIDE (ilerleme) dmesi sfr konumundaiken hareketler durur.

Mode seim anahtar AUTO konumuna getirilir. SINGLE BLOK dmesi ON konumuna alnr. Bu dme ON konumunda

olduundan program satr satralr. Tezghnkaps emniyet konumunda ise kapatlr. CYCLE START (otomatik alma) tuuna baslarak ilk blokun almas

salanr.


14/39

10

Bloklar satr satralrken soutma svs otomatik olarak alacaktr. Takmnalma pozisyonlarn grmemizi engellerse operatr paneli zerindekiCOOLANT OFF tuu ile soutma svsnnakmas kesilebilir.

CYCLE STARTtuuna baslarak dier bloklarn almas da salanr. Parann satr satrilemesi bittikten sonra hatalar varsa dzeltilir. lenen para sklmeden lleri kontrol edilir. llerde farkllk varsa

programda lnn ilendii satrlar kontrol edilir. Birinci para istenilen l ve kalitede karsa otomatik konuma geilerek seri

imalata balanr.

Resim 1.7: Satr satrmodda ileme

lk retilen i parasnn kontrol edilmesi: retilen ilk i parasnn lme vekontrol aletleri yardmyla tm kontrolleri yaplr (Ayrntl bilgi iin Temel Frezelemelemleri1 modlndeki ilgili faaliyetlere baknz.). Eer llerinde farkllklar varsa

programdaki ilgili satrda gerekli dzeltmeler yaplr.

Takm boyutlarnn ayarlanmas (offset): Takm boylar ve aplarn yenidentanmlamak veya deitirmek iin kontrol panelinin zerinde bulunan OFFSET SETTINGtuuna baslarak offset penceresine geilir. Dzeltme ofset deeritakm boyuna veya takmapna yazlr.

Takm boyunda dzeltme yaplacakise imle takm numaras hizasndaki DATAnnaltnda bulunan deer zerine yazlr. rnein 1 numaral takm iin derinlik 0.1 mmartrlacak ise klavyeden -0.1 deeri yazlr ve INPUT tuuna baslr. Bylece 1 numaraltakmn hizasndaki DATA -220.956 olacaktr(ekil 1.1).


15/39

11

Yine 1 numaral takmn derinlii 0.1mm azaltlacak olsayd o zaman klavyeden 0.1

yazp INPUT tuuna basacaktk. Bylece DATA -220.756 olacakt.

Dier takmlarda herhangi bir l deiiklii yaplacaksa ayn ekilde takm numarashizasndaki l zerine imle getirilir ve deer girilir.

ekil 1.1: Fanuc OFFSET penceresi

Sinumerikte nce Offset tuuna baslr (Resim 1.7a). Ekrana Resim 1.7bdeki takmlistesi kacaktr. lgili takm hizasndaki uzunluk (Length) ksmna istenen boy deeri, ksmna da ap deeri eklenir ya da kartlr.

(a) (b)

Resim 1.8: Sinumerikte Offset ekran

OFFSET O0123 N00000

NO DATA NO DATA

001 -220.856 009 -253.368

002 -181.856 010 0.000

003 -197.856 011 0.000

004 0.000 012 0.000

005 0.000 013 0.000

006 0.000 014 0.000007 0.000 015 11.000

008 0.000 016 -8.000

ACTUAL POSITION (RELATIVE)

X129.5 Y107.305

Z 0.000

S 0 T0003

NO. 013 =

15:37:19 MDI

(OFFSET) (SETTING) (WORK) ( ) (OPRT)


16/39

12

1.2.2. Seri Modda altrma

Programn denenmesi ve gerekli tm deiiklikler tamamen (l, devir says,ilerleme hz vb.) bittikten sonra seri imalata geilebilir. Seri imalatta ok fazla sayda paraileneceinden takm anmasn unutmamak gerekir. Bu yzden retilen paralar sk skkontrol etmekgerekir. l hatalarilgili satrdaki koordinatlar deitirilerek dzeltilmelidir.

Seri imalata geilirken;

MODE SELECT anahtar EDIT moduna getirilir. Kullanlacak program ekranda yoksa PRGRM tuuna baslarak programn

ekrana gelmesi salanr.

RESET tuuna baslarak program baa alnr. MODE SELECT anahtar AUTO moduna getirilir. SINGLE BLOK tuu OFFkonumuna alnr. DRY RUNalma tuuOFFkonumunda olmaldr. FEED RATE OVERRIDE,RAPID TRAVERSE OVERRIDE ve SPINDLE

OVERRIDE dmeleri %100 konumuna getirilir. parasnn ve kesici takmlarn emniyetli bir ekilde balanp balanmad

kontrol edilir. Tezghkaps kapatlr. CYCLE STARTtuuna baslarak otomatik ilemeye balanr. retilen paralarnsk sk l kontrol yaplr.Kullanlan kesiciler belli bir sre sonra anacandan kesiciler sk sk kontrol

edilmelidir.


17/39

13

Resim 1.9: Seri modda ekran grnts


18/39

14

UYGULAMA FAALYET

CNC freze programlarn simlasyon ile kontrol edip dzeltme ilemleri yapnz.

lem Basamaklar neriler

Yazlanprogramsimlasyon yardmylainceleyiniz.

nlnz giyiniz. Tezgh bana getiiniz zamanevredeki ikaz levhalarn okuyunuz. stenilen profillerin elde edildiinikontrol ediniz.

Hatalar simlasyon yardmyla kontrolediniz.

Programda oluan hatann kaynanaannda mdahale ediniz. Yazm hatas varsa dzeltiniz. ncelikle yazlan programda noktalamahatalar olup olmadna bakmalsnz(rnein Fanucta X170. yazlmasgerekirken noktay unutup X170 yazarsakl mikron kabul edildii iin kesici sfrapa yakn konuma gider.).

Deerlendirme ltleri Evet Hayr

1. nln giyipgerekli gvenlik nlemlerini aldnz m?2. Yazlan program simlasyon yardmyla incele diniz mi?3. Program mantk ve yazm hatalatn kontrol ettiniz mi?4. lk retilen i parasn gerekli lme ve kontrol aletleri ile

kontrol ettiniz mi?

5. Tespit edilen l farklarn dzelttiniz mi?6. Seri modda altrp retime baladnz m?

DEERLENDRME

Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnzEvet iselme ve Deerlendirmeye geiniz.

UYGULAMA FAALYET


19/39

15

LME VE DEERLENDRMEAadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.

1. CNC freze program neden simlasyon ile test edilmelidir?A.) Seri imalata balamadan nce tezghtest programna ayarlolduu iinB.) Program yazmndan veya bilgi transferinde oluabilecek hatalara kar hasar

nlemek iinC.) Takm anmasnnlemek iinD.) Programn doru alp almadn kontrol etmek iin

2. DRY RUN aadakilerden hangisinde en iyi ifade edilmitir?A.) Hzl ilerlemeleri kapatarak tala alma ilerlemesinde kesiciyi hareket ettirme

modu

B.) paras zerinden tala kaldrarak daha hassas ileme moduC.) Seri imalatta alma moduD.) Satr satralma modu

3. CAD/CAM terimin anlam aadakilerden hangisinde en iyi ifade edilmitir?A.) Bilgisayar destekli imalatB.)

Bilgisayar destekli izimC.) Bilgisayar destekli tasarm ve imalat

D.) Bilgisayar destekli takm tezghlar4. CNC freze tezghnda program girii yapmak iin kontrol panelindeki hangi ksm

kullanlr?

A.) Kontrol nitesiB.) Kontrol paneli harf ve say tularC.) Mode Select dmesiD.) Simlasyon ksm

5. CNC freze iin yaplm olan programda imalata balamadan nce aadakilerdenhangisi ilk nce yaplmaldr?

A.) Program simlasyon ile kontrol edilmelidir.B.) Satr satrmodda altrlmaldr.C.) Program seri modda altrlmaldr.D.) Programn mantk ve yazm hatalar kontrol edilmelidir.

LME VE DEERLENDRME


20/39

16

6.

Aadaki ifadelerden hangisi dorudur?

A.) lk retilen i paras lme ve kontrol aletleri yardmyla kontrol edilmelidir.B.) Satr satraltrma modunda tezghai paras balanmaz.C.) llen i parasndaki l farklarn offset mensnden dzeltebiliriz.D.) Seri modda alrken tezghkaps ak kalabilir.

DEERLENDRMECevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap

verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.


21/39

17

Bu modl ile uygun ortam ve ara gereler salandnda CNC freze tezghndadzlem yzey frezeleme program ve ilemini yapabilceksiniz.

CAD/CAM sistemleri hakknda internetten bilgi toplaynz. Topladnz bilgilerisnfa getirerek arkadalarnzla paylanz.

evrenizde bulunan iletmelere giderek CNC freze tezghlarn inceleyiniz.Kullandklar CNC tezghkontrol nitelerini reniniz.

Snfnzdaki arkadalarnzla birka grup oluturarak CNC freze tezghlar olaniletmelere gidiniz. Burada grdklerinizi ve dikkatinizi eken durumlar raporhlinde snfta arkadalarnza sununuz.

2. CNC FREZE TEZGHINDADZLEM

YZEY FREZELEME LEMLERNPROGRAMLAMA2.1. CNC TezghProgram Yaps

parasnn istenilen ekilde imalatnn yaplabilmesi iin rakam ve harflerden oluan baz kodlamalar yaplmtr. Bu kodlamalar bir kelime ve adresi oluturur. Takm ve i parasnn her hareketini bu kodlar yardmyla yaptrrz. Kodlar ve koordinatlar CNCsatrlarn oluturur. CNC satrlarna blok da denir. Aada rnek bir CNC satr verilmitir.

N10 G00 X225.4 M03 S1100 ;

Kelime Bilgileri Blok sonu

Adres Yukarda kelime adres format gsterilmitir. Her bir kelime bilgisi CNC programn

temel elemandr ve bu kelimelerin birletirilmesi ile tala kaldrma ilemini yerine getiren

program oluturulur.

RENME FAALYET2

AMA

ARATIRMA


22/39

18

Program satrlardan oluur. Yazlrken her satra bir satr numaras verilir. Bir satr,satr numaras, teknolojik bilgiler ve geometrik bilgilerden oluur. Bir CNC programaadaki unsurlar ierir.

PROGRAM ADI O1234

SATIR NUMARASI N10

TAKIM SEM T1 M6

PROGRAMLAMA TP SEM G90, G91

PARK KONUMUNA GNDERME G00 X0 Y0 Z100

DEVR SAYISI VEDN YN SEM

S1000 M3

LEME UYGUN G KODU SEM G0, G1, G2, G3,

SOUTMA SIVISI AMA-KAPAMA M8, M9

TALA ALMA DURUMUNDALERLEME DEER F120

KOORDNATLAR X, Y, Z

PROGRAMI SONLANDIRMA M30

2.1.1. Program Ad Verme ve Kontrol nitesine Girme

Fanucta program ad bir saydan oluur. Bu say drt rakamdan oluur. Saynn nneO harfi, Sinumerikte %iareti konur. Sinumerikte dosya adlar harf ve rakam grubu ile

verilebilir. Fanuc kontrol sistemlerinde tezgh programlarn bana ve sonundaki satra %iaretini otomatik olarak koyar.

Fanuc sistemine gre;% Program numarasnn st satrnda ve program sonunda bulunur.O1234 (deneme); Program numaras 1234tr. Parantez iinde aklama yazlabilir.N05 T01; 1. bloksatr numaras yazlarak programyazlmaya balanr.N10 G90; 2. blok

N10 G00 X0. Y0. Z100.;3. blok

N20 S1200 M03; 4. blok

N320 M30 Program sonu

%


23/39

19

Her satr sonunanoktal virgliareti konur.Satrn bittiini gsterir.

Sinumerik sisteminde ise ekranda program yazmaya balamadan nce yeni klasroluturulur(Resim 1.4). Bu klasr iinde bir dosya oluturulur. Bu dosya program ad olmuolur. Sistem otomatik olarak kayt yapar.

Program adnn kontrol nitesine girilmesi birinci faaliyette detayl olarak aklamtr.Bunun iin birinci faaliyete baknz.

Balang blm ve komutlar:

Balang blmnde, i koordinat sistemi seimi (G54), kesici takm seimi (T01),

mutlak (G90) ya da artl (G91) koordinatta alma modu,park konumuna gnderme, devirsays ve fener mili yngibi ilemler iin gerekli satrlar bulunur.

Fanuc sistemlerinde genel olarak programlarn balang blm aadaki ekildeoluturulur.

N10 G54; koordinat seimi

N15 G21; Metrik l sistemi seimi

N20 G90; Mutlak koordinatlarda alma kodu seimi

N25 T4 M6; Takm seimi

N30 G00 X0 Y0 Z150.; Takm parknoktasna gndermeN35 S1500 M03; mili dn yn ve devir says seimi

N40 G43 H4 Z5. ; Takm boyu telafi ve i paras yzeyine yaklama

N45 .

Tablo 2.1: Fanuc balang blm

Sinumerik sistemlerinde ise genel olarak programlarn balang blm aadakiekilde oluturulur.

N10 G54 koordinat seimiN15 T4 L6 LF Takm seimi ve deiimiN25 G90 LF Mutlak programlama

N20 G00 X50 Y50 LF Park konumuna gnderme

N20 S600 M03 LF Devir says ve i mili dn yn seimi

N30 G43 Z10. H10 LF Takm boy telafisinin seimi

N40

Tablo 2.2: Sinumerik balang blm


24/39

20

paras sfr noktas:

Programlamada mutlak ve artlolmak zere iki koordinat yntemi kullanlmaktadr. parasn ileyebilmek iin para zerinde nceden belirlediimiz bir noktay referansnoktas olarak seeriz. Koordinatlar da bu noktaya gre veririz. ekil 2.1de n grnte vesol yan grnte parann referans noktas iaretlenmitir. Referans noktas olarak parazerindeki herhangi bir nokta seilebilir. Ancak ayarlamas daha kolay olmas nedeni ilegenellikle parann ke noktalar seilir.

ekil 2.1: paras sfr noktas (referans noktas)

2.1.2. Devir Says ve lerleme Hz

Programda devir saysnn (S), daima i milinin dn ynyle ayn satrda verilmesigerekir. Ayn satrda verilmezse program alarm verir.M03 fener mili saat ynnde ve M04ise fener milini saat ynne ters ynde dndrr. Eer fener mili durdurulmak isteniyorsaM05 kodu kullanlr.

S1200 M03; Fener milini saat ynnde 1200 dev/dk. ile dndrr

lerleme hz G00 kodu kullanldnda verilmez. G01, G02, G03 gibi tala almailerlemesi gerektiren kodlar kullanldnda verilir. Yeni bir ilerleme hz verilene kadar

geerlidir.lerleme hz birimi mm/d.k veya mm/dev.dir.

G01 X110. Y50. Z10. F150; (Fanuc, Takm 150 mm/dk. hzla belirtilen koordinatlaragider.)

G01 X110 Y50 Z10 F150 LF (Sinumerik)


25/39

21

Program kodlar erik

%

O9999 (YZEY FREZELEME); Program numaras ve ad

N102 G21;

Balang blm ve komutlar

N104 G28G91X0Y0Z0;

N106 G00G17G40G49G80G90;

N108 T2M6(PARMAK FREZE);

N110 G00G90G54X30.Y40.;

N112 G43H2Z50.;N114 M03S800;

Devir says ve ilerleme hz blmN116 G00Z5. M08;

N118 G01Z-25.F800;

N120 G42D15Y0.0;

Ana program blm ve komutlar

N122 X446.F150;

N124 Y90.;

N126 X0.0;

N128 Y-20.;

N130 G01F1000Y-30.G40;

N132 G0Z50. M09;

N134 M05;

Program sonu ve komutlarN136 G28G91X0Y0Z0;

N138 M30;

%

Tablo 2.3: CNC program yaps

Ana program blm ve komutlar:

Bu blmde paray ilemek iin gerekli program satrlar bulunur. Her kesici hareketiiin bir G kodu ve kesicinin gidecei noktann koordinatlar ve gerekli parametreler yazlr.Ana program blm komutlarn hatrlamak iin CNC Frezelemede Programlamamodln inceleyiniz.

Program sonu blm ve komutlar:

Program M02 veya M30 kodlar ile bitirilir. Program sonlarnda i mili durdurma(M05), soutma svsn kapama (M09), i parasndan uzaklama, referans noktasna (G28)veya park noktasna gnderme gibi komutlar kullanlr (Tablo 2.3).

2.2. Kesici Yarap Telafisi


26/39

22

evresel frezeleme yaparken kesici merkezi, yarap kadar kaydrlarak evre profil

ilenir. Al yzeylerin evresel frezeleme ile ilenmesi iin ak merkez konumunuhesaplamak birtakm trigonometrik hesaplamalar yaplmasn gerektirir.

Takm yarap telafisi frezeleme esnasnda takmn yarap kadar kaymas demektir.Programda sadece takm merkezkoordinatlar verilir. Takm yarap da kontrol nitesinin

belleine nceden girilir. Takm yarap telafi kodu girilince sanki yarap sfr olan birkesici ile profil zerinde dolalyormu gibi program yaplr. Bilgisayar otomatik olarakyarap deeri kadar profilin solundan veya sandan dolar.

Bir blokta G41 veya G42 ile ifade edilen yarap telafi kodlarndan biri bulunabilir.Tezghnkontrol sistemi bellekte bulunan takm yarapn dikkate alarak kayma miktarnhesaplar ve koordinatlara bu hesaplamaya gre gider.

Telafi miktar, daha nce kontrol nitesinin belleine, H (Fanuc) veya D (sinumeric)adresleri ile saklanabilir.

2.2.1. Kesici Yarap Telafisi Soldan (G41)

Kesici, profilin solundan giderek tala alyorsa G41 kodu kullanlr (ekil 2.2). H veyaD adresleri ise kesici yarapn belirtir.

Program format aadaki ekildedir.

G41 H... (Fanuc)

veya

G41 D... (Sinumerik)

ekil 2.2: Kesici yarap telafisi G41


27/39

23

2.2.2. Kesici YarapTelafisi Sadan (G42)

Kesici, profilin sandan giderek tala alyorsa G42 kodukullanlr (ekil 2.3).Program format aadaki ekildedir.

G42 H... veya G42 D...

ekil 2.3: Kesici takm telafisi G42

2.2.3. Kesici Takm Telafisi ptali (G40)

Kumanda nitesi G41 veya G42 yarap telafisi hesaplarn yaptktan sonra herhangibir iptal komutu gelene kadar bu ly hafzasnda tutar. kinci bir farkl deerde telafiyaplana kadar telafi deeri geerlidir. Bu nedenle gerekli yerlerde iptal fonksiyonlarkullanlmaldr.

G40 kodu takm yarap telafisini iptal eder.

Telafi kodlar ile ilgili u hususlara dikkat etmek gerekir.

G41 geerli iken G42; G42 geerli iken G41 yazlmamaldr, telafiilemeyebilir.

G40, G41 ve G42 kodlar G00 ve G01 ile ayn blokta yazlabilir. Ancak G02,G03 kodlar ile birlikte kullanlamaz.

Tezgh ilk alma dmesine basldnda, kontrol panelinin RESETdmesine basldnda veya program M02 ve M30 ile bittiinde telafisizdurum (G40)otomatik olarak geerli olur.

Program ierisinde G41 veya G42 telafi kodlar kullanlmsailemin sonundatelafi iptal (G40) komutu kullanlmaldr.


28/39

24

Telafi kodlar modaldir,yani bir kere yazldnda baka bir telafi kodu yazlana kadar

geerlidir. G17 (XY), G18 (ZX), G19 (YZ) kodlar ile belirtilen dzlemlerde geerlidir. G17telafi dzlemi seili ise telafi sadece o dzleme ait eksenlere yani X ve Y koordinatlarnauygulanr.

2.3. Kesicinin Parasna Yaklamas ve Uzaklamas

Kesici takm i parasna yaklarken emniyet noktasna kadar G00 kodu kullanlaraktezghn maksimum ilerleme hznda gelir ve kesici tala almaya hazr konuma getirilir.Tala almaya balama noktasna hzl ilerleme ile gelindii iin koordinatlarda hata yaplrsakesici paraya veya balama elemanlarna arpabilir. Bu nedenle G00 satrlar tekrar kontroledilmelidir.

evrimde balang biti noktas tanmlama (G98-G99):

evrimlerde tala almaya balama noktas bir parametre ile tanmlanr. rneinFanucta evrimlerde emniyet noktas R ile tanmlanr. evrimde tala almaya balanacakolan bu noktaya da kesici G00 kodu ile gelir. R noktas ile i paras temas yzeyi arasndaistendii kadar emniyet mesafesi braklr.

evrime balamadan nce G98 kullanlrsa ilem bittikten sonra kesici evrimebalamadan nceki Z yksekliinegeri kar (ekil 2.4 A, B, C noktalar).

ekil 2.4: evrimde balang ve biti noktas

Komutun uygulama ekli:

G98

(G81/G82/G83/G86 veya benzer evrim kodu) X... Y... Z... R... P... Q F... ;

evrimden nce G99 kodu kullanlrsa ilem bittikten sonra kesici R emniyetnoktasna geri kar (ekil 2.5).


29/39

25

ekil 2.5: evrimde emniyet noktasna dn (G99)

Komutun uygulama ekli:

G99

(G81/G82/G83/G86 veya benzer evrim kodu) X... Y... Z... R... P... Q F... ;

2.4. Dzlem Yzey Frezeleme

Dzlem yzey frezelemede kesici takm ap (D), i paras geniliinden (b) bykise tek paso ile istenilen miktarda tala kaldrlr (ekil 2.6). Eer i paras genilii kesicitakmdan byk ise kesici takm tala aldktan sonra yana kaydrlarak birden fazla pasodadzlem yzey frezeleme ilemi yaplr.

Kesici takm, X ve Y eksenlerinde dzlem yzey frezeleme balang noktasna hzl

hareket kodu ile gelir. Z ekseninde hzl ilerleme ile tala derinlii verilir. Dzlem yzeyfrezelemeye balamadan nce kesicinin paraya arpmamas iin kesici giri mesafesi kadargeriye konumlandrlr. Kesici G01 kodu ile dzlem yzey frezeleme yaparaki parasndank mesafesi kadar darya ktktan sonra hzl hareket kodu ile Z ekseninde paradanuzaklar (ekil 2.6).


30/39

26

ekil 2.6: CNC frezede dzlem yzey frezeleme

Altrma 1:ekil 2.6dakiuygulamada takm ap 50mmdir. paras genilii 40 mm,

uzunluu 210 mm olup i paras referans noktas ekilde gsterilmitir.Buna gre i parasyzeyinden 2mm tala kaldracak ekilde CNC programn yapalm.

%

N100 G21;

Metrik l sistemi seilmitir. Bu kodtezghlarda otomatik olarak seiliolduundan yazlmayabilir.

N102 T01 M6; Bir numaral takm seimi

N104 G54 G90 koordinat sistemi ve mutlak

programlama modu seimiN106 G00 X0 Y0 Z100; Takmn park noktasna gnderilmesi

N108 G17G40G80;XY dzlemi seimi,takm telafilerininiptali, sabit evrim kodunun iptali

N110 G00X0.Y-30.;Hzl hareket ile balang noktasnahareket

N112 G00 G43H1 Z5.;

Takm boyu telafi numaras 1 ve iparas yzeyinden 5 mm yksekliktedurma

N114 M03S800; mili saat ibresi ynnde ve 800dev/dk. ile dnmesi

N116 M08; Soutma svsnnalmas


31/39

27

N118 G00 Z-2.; 2 mm tala derinliinin

N120 G01X240.F100; 100 mm/dk. ilerleme hz X eksenindedzlem yzey frezeleme

N122 G0Z100. M09;

Kesicinin i paras yzeyinden 100mm mesafeye gitmesi ve soutmasoyunun kapatlmas

N124 M05; milini durdurma

N126 G00 X0Y0; Takm parknoktasna gnderme

N128 M30; Program sonu ve baa dnme

%

Altrma 2: ekil 2.6daki uygulamay imdi Sinumerik sisteminde CNC programnyapalm.

N102 T1 L6(Tarama kafas) ; Bir numaral takm seimi

N104 G54 G90 G00 X0. Y-30. ;

koordinat ve mutlak progaramlamaseimi,hzl hareket ile X0 ve Y-30koordinatna hareket

N106 G00 G43 D1 Z50. ;Takm boyu telafisi ve i parasyzeyinden 50 mm ykseklikte durma

N108 M03 S800 ; mili saat ibresi ynnde ve 800

dev/dk. ile dnmesiN110 G00Z5. M08 ;

Para yzeyinden 5 mm mesafededurma ve soutma suyunun almas

N112 G00 Z-2. ; 2 mm tala derinliinin verilmesi

N114 G01 X240. F100 ;100mm/dk. ilerleme hz ile Xekseninde dzlem yzey frezeleme

N116 G0 Z50. M09 ;Z ekseninde 50 mm yukar gitmesi vesoutma suyunun kapanmas

N118 M05 ; milini durdurma

N120 M30 ; Program sonu ve baa dnme

Fanuc ve Sinumerik kontrol sistemlerinde G00, G01, M08, M09, M03, M04 gibitemel komutlar benzer yapda programlanr. evrimlerin proramlanmasnda tanmlama farkvardr.


32/39

28

Altrma 3: ekil 2.7deki parann CNC programn Fanuc sistemine gre hazrlayarak

simlasyonunu kontrol ediniz.

ekil 2.7: Uygulama paras

ekil 2.7deki parann CNC program

%

N02 G17 G80 G49 G40 ;Dzlem seimi, evrim iptali, takm boyutelafi iptali, takm yarap telafi iptali

N04 G00 X50. Y50. Z50. ; Parka gnderme

N06 T01 M6 G54 G90; Takm deitirme

N08 G00 X20. Y20. S800 M3;Balatma noktasna pozisyonlandrma, devirverme ve i milini dndrme

N10 G43 Z50. H1 ; Takm boyu telafisi ile yaklama

N12 G00 Z-15. M8 ;Derinlik mesafesine pozisyonlama, soutmasuyunu ama

N14 G01 G41 X0.Y0. D1 F80 ;Takm yarap telafisi ile ileme noktasnagelme

N16 G01 Y75.87 ; Dorusal kesme

N18 G01 X49.45 Y101.43 ; Dorusal kesme

N20 G03 X126.92 Y61.02 R56.14 ; Dairesel kesme CCW


33/39

29

N22 G02 X138.46 Y15.58 R-24.56 ;Dairesel kesme (A 180 dereceden byk

olduundan R deeri (-) olarak verildi.)N24 G03 X84.06 Y-33.81 R59.77 ; Dairesel kesme CCW

N26 G01 X0. Y0. ; Dorusal kesme

N28 G00 G40 X-20. Y-20. ;Takm yarap telafisi iptali ile balatmanoktasna pozisyonlama

N30 G0 Z50. M5 ; Takm yukar karma, i milini durdurma

N32 G00 Z50. M9 ; Sfra gnderme, soutma suyunu kapama

M30 ; Program sonu

%


34/39

30

UYGULAMA FAALYETCNC freze tezghnda dzlem yzey frezeleme program ve ilemini yapnz.

lem Basamaklar neriler

CNC frezede dzlem yzey frezelemeilemlerini komutlarla yaznz.

CNC freze tezghnda almaya balamadan nce komparasrn akolduunu kontrol ediniz.

CNC freze tezghnda alrkentezghkapsn kapal tutunuz.

Acil durumda acil stop dmesinebasnz.

Doru program altrdnzdanemin olunuz.

Program bitmeden tezgh kapsnamaynz.

Hatalar simlasyon yardmyladzeltiniz.

Hatalar dzeltirken noktalamaiaretlerine dikkat ediniz.

Her dzeltmeden sonra simlasyonlakontrol ediniz.

Kontrol Listesi

Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iinEvet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizideerlendiriniz.


1. nln giyipgerekli gvenlik nlemlerini aldnz m?2. CNC frezede dzlem yzey frezeleme ilemlerini komutlarla

yazdnz m?3. CNC freze tezghnda alrken tezgh kapsn kapal tuttunuz

mu?

4. Hatalar simlasyon yardmyla dzelttiniz mi?5. Hatalar dzeltirken noktalama iaretlerine dikkat ettiniz mi?6. Her dzeltmeden sonra simlasyonla kontrol ettiniz mi?

DEERLENDRME

Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnzEvet iselme ve Deerlendirmeye geiniz.

UYGULAMA FAALYET


35/39

31

LME VE DEERLENDRMEAadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.

1. Fanuc sistemine gre aada verilmi olan program adlarndan hangisi dorudur?A.) 1234;B.) O (frezeleme);C.) 0123456;D.) O1234;

2. Aadaki seeneklerden hangisinde devir says kodu doru olarak yazlmtr?A.) S1200M03;B.) G00S1200;C.) M1200S04;D.) S1200F03

3. G28G91X0Y0Z0; satrnn aklamas aadaki seeneklerden hangisinde doruolarak yazlmtr?A.) Takmn verilen koordinatlarda sfr noktasna gitmesiB.) Takmn tezghreferans noktasna dnC.) paras yzeyinden tala kaldrmadan ilerlemesiD.) Tezghn seri modda almas

4. T8M6; satrnn aklamas aadaki seeneklerden hangisinde doru olarakyazlmtr?

A.) 8 numaral takm seimiB.) 8 numaral takm deiimiC.) 6 numaral takm seimi ve deitirilmesiD.) 8 numaral takm seimi ve deitirilmesi

5. Yandaki ekilde telafi ekli nasldr?A.) G42B.) G41C.) G43D.) G40

PERFORMANS

DEERLENDRMEDEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevapverirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.Cevaplarnzn tm doru iseModl Deerlendirmeye geiniz.

LME VE DEERLENDRME


36/39

32

MODL DEERLENDRMEekil 2.9dakiuygulamada i paras lleri, i paras referans noktas gsterilmitir.Buna gre i paras yzeyinden iki pasoda 4 mm tala kaldracak ekilde CNC programnhazrlayarak simlasyonunu kontrol ediniz.

R12

8

8

35

47

55

63

7598

110

820

50

65

R12

R15

R12

Uygulama paras

MODL DEERLENDRME


37/39

33

Kontrol Listesi

Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iinEvet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizideerlendiriniz.


1. nln giydiniz mi?2. Komparasr atnz m?3. Kesici takm seip magazine balayabildiniz mi?4. Parann programn hazrlayp tezgh sistemine kaydettiniz mi?5. Programn mantk ve yazm hatalarn kontrol ettiniz mi?6. Programsimlasyon modu ile altrtnz m?7. Program Dry Run modu ile test ettiniz mi?8. Program satr satrmodda altrdnz m?9. lk retilen i parasn gerekli lme ve kontrol aletleri ile

kontrol ettiniz mi?

10.Tespit edilen l farklarn dzelttiniz mi?11.Seri modda altrp retime baladnz m?12.Emniyet tedbirlerine uydunuz mu?

DEERLENDRMEDeerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.

Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetlerini tekrar ediniz. Btn cevaplarnzEvet ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.


38/39

34

CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET-1N CEVAP ANAHTARI

1- B

2- A

3- C

4- B

5- D

6- A

RENME FAALYET-2NN CEVAP ANAHTARI

1- D

2- A

3- B

4- C

5- B

CEVAP ANAHTARLARI


39/39

KAYNAKA ERGN Mehmet, Saysal Kontroll Tezghlar ve Progamlama Prensipleri,

Mercan Ofset Ambalaj San.Tic., zmir, 2004. ETK Mehmet, CNC Takm Tezghlar ve Johnford CNC leme Merkezi,

Marmara niversitesi Teknik Eitim Fakltesi Lisans Tezi, stanbul, 1999. FANUC Series OMC, FANUC Series OOMC, FANUC Series OMate MC

For Machining Center Operators Manual, Fanuc Ltd., 1988. GIBBS David, T.Eng. MIED, CNC ile lemeye Giri, Senior Lecturer in the

Department of Technology Readying College of Technology, MEB, Etam A

Matbaa Tesisleri, Eskiehir, 1994. GIBBS David, T.Eng. MIED, CNC Para Programlama, Senior Lecturer inthe Department of Technology Readying College of Technology, MEB, Etam

AMatbaa Tesisleri, Eskiehir, 1994. GLESN Mahmut, AbdulkadirGLL, zkanAVCI, GkalpAKDOAN,

CNC Torna ve Freze Tezghlarnn Programlanmas, Asil Yayn Datm,Ankara, 2005.

GLESN Mahmut, Aslan ERSAN, NC Makine Programcl ve ProgramTasarm(eviri), MEB, 1994.

LEATHAM B., BTECH J., PGCE, Bilgisayarl Nmerik Kontrol KonusunaGiri, Head of Department of Engineering Worcester Technical College, MEB,

stanbul, 1997. Sinumerik & simodrive Automation Systems for Machine Tools Catalog NC 602004 Sinumerik AG, 2004.

TAICHUNG Hsien, Shen Kang HSIANG, Shen Chou Rd., Johnford, VerticalMachining Centers Instruction Manual, Roundtop Machinery Industries Co.,

Ltd. 232-1, Taiwan. R.O.C.

KAYNAKA

cnc freze İşlemleri 1

Documents