chassant-abreviations latines francaises
TRANSCRIPT
vnw. or
c
^^V&^:^^
X
DICTIONNAIRE
ABREVIATIONSli
PROPBIETE DE L EDITEDK
Tous
droits ricrvi
IMPRIME CHEZ CHARLES BEBISSEY
.
A
EVRBl'X
DICTIONNAIREDES
ABRVIATIONSLATINES ET FRANAISESUSITES
DANS
LES INSCRIPTIONS LAPIDAIRES ET LES
MTALLIQUES
MANUSCRITS ET LES CHARTES
DU
MOYEN AGEPALECnRiPHE
PAR L.-ALPK. CHASSANTAncien oorre?pon.
circula.
Clolharius.
CO.*
Calliaco.
c^.
Clodoveus.
co.n,
coloribus.
CLA.M
Clarut Mons.clausula.clausula.
CO
commendator.conclusio.
cocor.
concordiler.condilio.
CiJci.
cleriri,
dV.
deutf
Clementiitarum.Clemeiis.circuli.
condempuali.conditio.
'
CLNS.ai.
co^.cce^.
coepiscopus.coepiscopis.
clericus.
d^CtfiCI.
c.lericali.
cmcogcoe
communes.confessioni.
chrici.cultus.
cognationc.cohercione.'
CLV.cm.
clarissimui vir.critnen.
cohabilalionf.
CT
CV
use
D
DU
DZducen.!
dbet,
distancia.
dupliciler.
demon5rra6i7ur.dterminante.
duplicem.dupliciler.
au-
dubitatur.
dyalectica.
dubia.duplici.
dyabolus.dyocesis.*
'
dummod,OiV.
Dyonisium.dbet.
dubilaliones.
dubitatur.
debent.
C'J
EEEEeGeeFeaaece:.e e c'aa
er-^ e v* e
e:
t e Ct^AEC
C'
fe
.
E
.
!
t
F
FR
33
Gg!
GA
GS^0.grali..
36
GXgeneris.gnies.
GRA
grati.
GRANDIarai^fflM^.ff^.
grati Dei.
Guido.Guillelmi.
gratiarwm.gratiarum.agnies.
GuHielmi./^graviter.
G5-
gratias.gratias.
gUit.
graviter.
.
F-
grej.
H
IiniJJIJl5TUl5TXX^I.
lA
r.
K
KLK^
KM
KMkaildkarissima.harissimi.karissimis.*
US
KR
U^TTU.*
karissimum.karissimo.*
llUVt^liJnu^
hjTlXXO*
ViVWXd
karissimus.
LAe.
Ll
LUluelucrum.Ludovicus.
51
LXIvUll.
lumen.
LVr
Luparam.lu.r.
LVG^U-
Lugdunensis.lumiiie.COi'.
septuageiima.
M
Wi
vx cv)
mM
y?
m 00 0^ lUTn/m^cNvJM
v^^^^^;tt.
M
N
OR0C1
'^^
'
/ii're.9.
VWj
\^
.
SJ
livres.
V>v*'**\
six vingls litres
Qmc^
^Cf
G,000.
"Vy^jwO.
9 livres
'^6:>,000.
'^
M
.
^0 boisseaux.
1500.
'^yV.
Wc
15,000
livres.
loOO.Ci
4(;oo.
iOllO.
so/: 6 deniers
I
SIGLES ROMAINSUSITS
DANS
LES
PITAPHES CHRTIENNES
ANTRIEURES AU VIP SICLE
A
A-B
!''
B
j
c
i'5
C-D
D
16
D
DEDP.Depositus.
147
E-F
E. L.E.
E
lege,
D. PP. Deo perpetuo.
M.
Elegit ou erexit
mo-
DPS.
Depositus.
numentum.EQ. M. Equitum magister,ET. D. P. M. V. Etplus minus qvunque.dies
D. R. N. Deus respice nos.D. S.I.
De su impens.
D.
S.
P. F. C.
De
sua pe-
cuni faciendum curavit.D. S. P. V.I.
E. T.
Ex
textamento.
S. L.
M. De
EVG.E.
Evangelist.
sua pecuni votum juresolvit luhens merito.
VIV.discessit.
DISC.
E
vivis
DT.
Duntaxat.ter
EX. A. D. V. K. DEC. Exoptimoante diem quintum kaleu-
D. T. 0. M. Deo
maximo.D. V.
das decembris.vir.
Devotus
EX. D. D. Ex decreto decurionum.
EX. DE. Exuvias deposuit.
EXP. GLO. R. Exspectansgloriam resurrectionis.E. Et, est, ex, enim, este,esse,
EX. PP. CL. Exclarissimus.
patribus
erexit,
Emmanuel^
ejus.
EX. T. Ex testamento.Esse.evocato.
EE.E.
EX. V. Ex
veto.
EV. Ex
EG. EG.E. H.
Erga.Egregius.
Ejus baeres.Eidus pour idus.F. Fuit, filius,fieri,fit,
EID.
fit,
fecit,
EIM.
Ejusmodi.
finis,
fliciter,
Ifl8
G-H
februarii, flicitas, fabricavit,
familia,fidelis,
felix,
fe-
mina,
fortuna,
G.
Genio,
geuere,
Gallia;,
fundavit, fundum, facien-
gaudiura, etc.
dum, faustum,
frons.
G. C.
Genio
civitatis.
F. ou ^. Fixit pour vixit,
GN.
Genius, gens.
%.
Filia.
GNT.fecit.
Gentes.solvit.
FE. FF.F, F.
Ferm^
G. V. S. Gratis votum
Felicissimus.Fieri, fecit.
Hfa-
FF. Fratres, fecerunt,
bricaverunt, fundavernnt,filii,
H. Hic,bet,
hic,
hc, hoc, hahonestus.etc.
felices.
heres,
F.
F.
F.
Ferro,
flamma.
hora, herus, homo,IIH.Hseredes.
F. F. Q.
Filiis filiabusque.
IIH.
Hispani du.
F. H. F. Fieri ha;res fecit.F.I.
H. A.
Hoc anno.hic, huic, hoc.
D. P. S. Fieri jussit
HC. Hune,H.I.
de pecuni su.
Hic invenies.S.
FIX. pour FIX-
vixit.
H. L.Vixitest.
E.
Hoc
loco situs
ANN. XXXII.Filius.
aunos triginta duo.
H. L.
S. S.
0. Hoc loco
sita
FL.
sunt ossa.frater.
FR.
Forum,
H.
I\[.
Honesta mulier.
FRS. ou FS.F.
Fratres.
H. M.H. M.
Hoc raonumentum.Honesta
T. C. Fieri testameutocuravit.
ma trna.
H. M. C. T. Hodie mibi,crastibi.
F. V. F. Fieri vivens fecit.
H-l-
1^9
H. M. F. C.
Hocmonumencuraverunt.
infr,vitus,
inferis,ita,
intr,
in-
tum
fieri
januarii,
Ju-
H. M. P, C. Hoc monumen-
lius, justus,
Jovi, impe,
tum
posuit coujux.
rator
,
inferi
iterm
,
H. M. P. C. Hoc monumen-
jussit, idest, etc.
tum poni
curavit.
lA.
Jam.Intr.
H, M. P. ce. Hoc monu-
lA.I.
mentum posueruntsimi.
caris-
AET. VI. In teraum vive.Secundo, iterm.
II.
H. M. PP. Hoc raonumen-
ID.I.I.
Interdm, idus.Jussu Dei.
tum posuerunt.
D,
HO. Hora.HO.PO.Horapostmeri-
D. IVD. In die judicii.Indictione.
IDNE.I.
diana.
H.H.
Jacet bic.Invenies hic.
HOSS. Hostes,H. H.H. H.S.S.
I.si tus.
Hic sepultus, hic
IM. IM.I.
Imperator,ipsaram.
B. Hic situe bonus.
Immortalis.JE. E. I. In
S. E. S.
Hic sepultus
est.
M.
manibusjaceo.
H. IMPOS. Hserede-
a:terui
EmmanuelisImmortalis.
saxum hoc imposuerunt.H.S. P.
IMM.I.
Hoc saxumHicsiti
posuit.
M. 0. D. In manu omnipotentis Dei.
H.
S. S.
sunt.
IMPP.IM. S.I
Imporatores.
Impensis suis.
IN. B. M. In bdn memori.I.
In, ibi, jacet, idus, Jsus,
IND.
Indictione,
unus,
imperii,
illustris,
IND.
la Deo.
immortalis,
impensis.
IND. PR. Indictione prima.
I-K
50
KL1
L
M
151
M-NMensibus.S. I.sit\
L. P. C. Locus publie concessus,
MES.M. E.ejus
B. G. Memoriain
'
L. S.
Locus sepulcri.
benedictioneI
glorios.
MM. Marcus, magister, mater,manibus, mea,mensis,
MG.ML.
Magis.
|
Malum.j
MM.
Meritissimus.
i
M. M. Maritus mstissimu s.
i
mors
,
minus
,
mrens
,
M. M, Mmento
mon".| \
meritus,
memor^ marmor,maxi-
MM.
Memoria, monumen|
mortuus, Martis,
tum, martyres.|
mus, memoria, monumen- JINF. Matifestum.tum, municipium, maritus,millia,
MNM.
Manumissum.po-
|
Mercurii,merenti,
mille,
MOER. PP. Mrentessuerunt.
\
missus,
j
magistratus.
M. P. Mater
pacis.'
W. Mulier ou prnom de MS.femme.
Majestas, meus.
MS.
Mensis, menses.F. S. C.
|
'
MAR.M.
Maritus.
MR.
Mrens
fecit!
E. P. Monumentumeternum posuit.
suse conjugi.
MART.
Maritus, martyris^
MRT. MT.
Mrenti.j
Mater.
Martis.
M. V. L. SVP. Mater, uxor,liberi superstites.
MAT. MAXX.MD.M. D.
Mater.
Maximi.
M. B. Mmorise bonas ou boni.Mediolanum.
NN.
Medicin doctor.
Non,
noster,
natus,
NO
15
P
153
p-Q
Q-R1
154
Q.
I
.
P. Quiescat in pace.
QM.i '
Quoiuod.obiit,
Q. M. 0. Qui mortcm
S. Sua, sacer,
sacrum, sub,
j
QQ.QS.
Quoque.Quasi.
sine, sit, super, gacellum,
;
sacerdos
,
salua,
satis,
QVM.qum.{'
Quemadmodm,
saxum,
sepulchrum, sesi-
pultura, servus, sibi,
Q. V.
ANN, XLV.
Qui
vixit
tua, soli, spiritus,
summo.
1
annos quadraginta quinque.
sunt, solvit, spectabilis,sepultus, sequitur, semis,
j
senatus, sextus, etc.
SAC.S.
SacerdoSj sacrificium.
A. D. Sub ascia dedicavit.ouI.
R.
Roma,
Romanus,resipiat,
rex^rer-
SAESAL.
SAEC.
Saeculum.in
reconditus,quiescat,
D. Salutem
Do-
respublica,
mino.S.
tro, restituit, refecit, etc.
AS. D. Subvit,
ascia dedica-
RDYS.REC.
PR.
ReverenduE
puer, reverendus pater.Recessit,requie3cit.
se. Senals-consultum. se.
MM.
Sanctse memoriae.
REF. C. Reficiendumvit.
cura-
ses. Sanctus.S.
D. V. ID. lAN. Sub diequinto idus januarii.
REG.R.I.
Regionarins.
P. A.
Requiescat
in
SE. Sepulchro.S.
pace anima ou atnen.
H. L. R. Sub hoc lapiderequiescit.
RP.
Respublica.sibi
R. S. P. Requietoriumposuit.
S.
H.
S.
Q. Sub boc saxo
quiescit.
155
T-V
S. I.
D. Spiritus
in
Deo.
S.
L.
M, Solvit lubensmerito.Scilicet.
SLT.S,
T.
Titus,terra,
titulum,
talis,
M. A. C.lium
Sit
meum
auxi-
ter,
testamentum,
Cliristus.
tutus, tutela, etc.
SN.
Sine, senatus.
TB.T.F.
Tibi.I.
S.jP. D. Salutem plurimamdicit.
Testamento
fieri
jussit.
SP. M.
C.
E.
Spes
mea
TH.
ou 0. (varo?), povr
Christus est.S.
mors, mortuus.
R.
I.
Sacri romani imperii.
TM. Testamentum,T. N. L.
tantum.
!
SS. SS.S. S.
Suis, sunt, sacerdotes.
tamen, testimonium.
Sanctissimus, sancti.Suprascriptis.
Tu
nos libra.
TP.
Tempore.Titulus, testamentum
SS. Suprascriptus, sestertius.S. |T.
TT,
T. C.
Sit tibi
testis
TVM.
Tumulus,
clum.S.
T. T. C.cara.
Sit tibi terra
S. T.
T. L. Sit
tibi
terra
V. Quinque, vale,visit,
vestra,\ i
levis.
votum, vovit, videvir,
!
SVP. CVR. Suprem
curi.
licet,
voluit,
uxor,j .
SVPER.S.
Super stites.Sit vobis terra
versus, vidua, vivens, vobis, vivas, viens, votivus,
V. T. L.levis.
j
virgo
,
ut
,
victus
,
v
,
|
S.
X. P. Q. R. Salva cruxou Christe populumredemisti.
quinte, Valerius, etc.
j
quem
V.
A.
V.
Vixit
annos
i
quinque.j
V
156
TABLE ALPHABTIQUEVE mOTSLzATIJ^S
D'UNE ORTHOGRAPHE ANCIENNEEXPLIQUS
OU
BARBARE
POUR AIDER A L'INTERPRTATION DES TEXTES OBSCURCISPAR CES MOTS OU LEURS ABREVIATIONS
AB
poui
A
-
I-K
162
K-L-M
lacit
pou
M
Q-R
16
ST
166
TV
V
TRADUCTIONDES CRITURFS BR ACH YGR APHIQUESREPRESENTEES PAGES XLVll ET XLVlll
I
(Page 47). . .
RVSTICVS EPISCOPVS EPISCOPE BONOSI FILH'S ARATORIS DE SORORE NEPVS EPISCOPI VE.NERI SOCIl L\ MONASTERIO CONPRESBITER ECCLESIE MASSILIENSIS ANNO. XV EPISCOPATVS SYI DIE ANN V TERTIO IDVS OCTOBRIS CVM YRSO PRESBITERO HERMi: TE DIACOXO ET EORYM SEQVENTLBVS COr.PIT DEPOXERE PARIETEM ECCLESIE EXYST.E TRICESIMA QYADRATVM IN FVNDAJIENTO POM SEPTIMA DIE COEPI AX.NO II VII IDYS OCTOBRIS ABSIDEM PONI FECIT [MONTANVS SVBDIACONYS,] V S..
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
II
HIC FAVSANTE SANCTO GERMANO, DIE TRANSLATIONIS, DEDIT El REX PIPINVS FISCY.M PALATIOLl, CYM APPENDITIIS SYIS OMNIBVS. YIII* S.
Ilf
ANNO AB INCARXATIONE .ETERM PRINCIPIS, MILLESIMO CENTESIMO, FACTL'M EST CLAVSTRVM ISTUD. XU" S.IV
KAROLVS, LVDOVICVS, BENE VALETE, PIPPINVS, ROBERTVS.
169
I
(Page 48)
ye
ligne
Omuibus 'episcopis et CiKtera. Notum sit quia vos prassentes Hebros Davidem, nunnum Davidis et Joseph, ligne
atque
duno
civitate sub uostra
Aminonicuin pares eorum habitantes in Lugde^msione suscepimus ac3^ligne
renemiTS. Quapropter per pr^cntem auctoritatem nostram decernimus, atque jubemus ut neque vos, nequejuniores, seu successores4
lignenullis quibuslibet Hlicitisprie-
Vestri,
memoratos hebrasos de'aut'
occasionibus mquirere,
calumniam generarePii,)
sumat.
(Charta Ludovici
II; ego prdictus Robertus prsentes Litteras sigilli mei miinimine roboravi. Actum anno Domiiii millesimo ducentesimo quadragesirr.o sexto, mense Junio. Testibus hiis; Johanne DaitEcort, Gille-
Quod
ut ratumsitet tirmum
berto Dalli, Jobanne
Le
Closier et pluribiis aliis.
III
Intrim breviter ostendere temptabibus unam esse spirationem qu Pater etFilius spirant Spiritum Sanc-
170
tum.
Una
erg spiratioiiifle
qu Puterest,
et
Filius
spirant
spiritnm
sancttini,
qu'a untis est ipse Spiritus
SHnctus, iino
modo
per
muniteret
et concorditer nb ainbobiis
omnem modum spiratiis comqnam admodm unade Lirain
per ment.)
(tx
postillis Nie.
V.
et
N. T^ita-
FHK
TABLE DES MATIERES
Pages.
Prface de la premire uitiox
i
DE LA BRACHYGRAPHIE DU MOYEN AGEor DES DIFFRENTS MODESd' ABRGER
l'CRITURE
DSITS PAR LES GRAVEURS KN LETTRES, LES SCRIBES
ET LES COPISTES DU V AU XVje SICLEI.
IX
Abrviations par sigles
xvii.
II.
III.
IV.
V.
par contraction
.
xxiii
par
suspension.
xxvi.
par signes abrviatils.
xxYinxxxvii
par lettres suprieures...
VI.VII.
par lettres abrviatives. par lettres
.
xl
monogrammarenver-
tiques ou conjointes, et parlettres
enclaves,
verses et retournesVIII.
xnxliii
par signes particuliers ....
Pa^es.
TABLE DES SIGNES ABRVIATIFSPetites lettres suprieures abrviatives
xlvxlvixlvii-xlviii
Spcimens d'critures abrges
de monogrammes
xlvii
DICTIONNAIRE DES ABRVIATIONSObservations essentiellesAbrviations latinesAbrviations
xlixli
i
commenant par
le
signe
o109
ou 9 mis pour com, con, cum, cun et co..Abrviations des expressions numrales....I.
113Id.11'.
Chiffres arabesChiffres
II.
romano-gallicans
Signes particuliers d'un usage frquentLettres
1161181
conjointes ou
monogrammatiques.
Abrviations franaises
23
Abrviations
commenant par
le
signe
9141
{com,
con)...et dates
NombresSiGLEs
142
ROMAINS uslts daus les pitaphes chr143
tiennes antrieures au vue sicle
Table alphabtique des motsgrapheancienne
latins d'une ortho,
ou
barbare
expliqus
pour
aider
l'interprtation
des
textes
obscurcis par ces mots ou leurs abrviations.
157
Traduction des critures brachygraphiquesprsentes pages XLviiet xlviii
re-
168
OUVRAGHS DE
M.
ALPHONSE CHASSANT
CHEZ JULES MARTIN
PALEOGRAPHIE DES CHARTES et des manuscRiTs DU xis AU xviie SICLE, Septime dition,te d'une iastniction sur les sceaux et leurs
augmen-
lgendes, et des rgles de critique propres dterminer l'ge des chartes et des manuscrits non dats; par Alpli. Chassant, 1 vol. pet. in^S" avec 10 pi. in -4 6 fr.
LES
NOBLES ET
LES
VILAINSla
DU
TEMPS
PASS,
OU
Recherches critiques sur
noblesse et les usurpations nobiUaires, 1 vol. petit in-S" d'environ 300 pages, tir 574 exempl., suf papier verg, orn d'un joh titre grav sur bois. Epuis. Quelques exemplaires sur papier vlin et de 12 fr, couleur
NOBILIANA.
Curiosits nobiliaires:
et
hraldiques;
Paris, du livre intitul Les Nobles et les Vilains. Aubry. 1838. Petit in-8", papier verg, blasons dansle texte [quelques ex.
suite
seulement)
4
fr.
Quelques exemplaires sur pap. vlin ou de couleur.
8fr.
L'ADVOCACIE NOTRE-DAME, ou
la Vierge Marie plaidant contre le Diable, pome du xiv sicle en langue franconormande, attribu Jean de Justice, chantre et chanoine de Bayeux. Extrait d'un manuscrit de la biblio3 fr. Paris, 1858. In-12. Epuis... thque d'Lvreux.
PETIT
VOCABULAIRE LATIN-FRANAIS DU XIIFmanusc. delbibl. d'vreux. In-lS.
SICLE-
Extr. d'un
Tir 250 exemplaires (papier verg.)Nota.
3
fr.
Des exemplaires soigneusement relis de tous ouvrages se trouvent la mme librairie.
ces
VREUX, CH. HRISSEY,
I31P
.
M
lV.
tf
-v^^
V
^^.'^'
:^
,^"^y
\v^/
1
;^'
^^-'
\tDNIYERSITY OF TORONTO
LIBRARY
m
aOHtoi
c[
13
s-
-a:;
j
*
la
M
o 3.t;
AcmeUnder
Pat.
Library Card Pocket " Rf. Index File."
Made by LIBRAKT
BUKEAU
uM^-^
r.
T