บทท 5 หนสน

เนองจากการด าเนนธรกจในปจจบน กจการตองใชเงนทนจ านวนมากพอสมควรทจะน าไปลงทนในสนทรพยประเภทตางๆ ฉะนนการทเจาของกจการจะอาศยเงนทนของตนเองฝายเดยวอาจไมเพยงพอ จงตองหาเงนทนด าเนนงานเพมอกทางหนง โดยการกอหนสน เชน การซอสนคาหรอสนทรพยเปนเงนเชอ การรบเงนลวงหนา การกยมเงนจากสถาบนการเงน การกยมเงนจากบคคลทวไป โดยการจ าหนายหนก เปนตน ซงหนสนทเกดขน ถอเปนภาระผกพนของกจการทจะตองชดใชดวยการจายเงนสด หรอการโอนสนทรพยอน ๆ หรอการใหบรการตามทจะตกลงกน และตองรายงานหนสนทมทงหมดใหผเกยวของไดทราบ โดยน าเสนอจ าแนกตามระยะเวลาการจายช าระคนออกเปน หนสนระยะสน และหนสนระยะยาว ความหมายของหนสน มาตรฐานการบญช เรองแมบทการบญช ของสมาคมนกบญชและผสอบบญชรบอนญาตแหงประเทศไทย (2542, หนา 17) ใหค านยามของหนสนโดยทวไป หมายถง ภาระผกพนในปจจบนของกจการ ภาระผกพนดงกลาว เปนผลของเหตการณในอดต ซงการช าระภาระผกพนนน คาดวาจะสงผลใหกจการสญเสยทรพยากรทมประโยชนเชงเศรษฐกจ หนสน หมายถง พนธะผกพนกจการอนเกดจากรายการคา การกยม หรอจากอน ซงจะตองช าระคนในภายหนาดวยสนทรพย หรอบรการ ( ศพทบญชของสมาคมนกบญชและผสอบบญชรบอนญาตแหงประเทศไทย, 2538, หนา 2) จากความหมายทกลาวมาขางตน หนสนจงเปนหนาทหรอความรบผดชอบของกจการทตองปฏบตตามทตกลงไว จากสญญาขอบงคบกฎหมาย การด าเนนการตามปกตของกจการ ประเพณการคา หรอจากความตองการทจะรกษาความสมพนธเชงธรกจกบลกคา โดยตองชดใชดวยการจายเงนสด การโอนสนทรพยอนๆ หรอการใหบรการ ซงจะมผลท าใหสนทรพย หรอ สวนของเจาของลดลง ประเภทของหนสน

มาตรฐานการบญช ฉบบท 35 เรองการน าเสนองบการเงนของสมาคมนกบญชและผสอบ บญชรบอนญาตแหงประเทศไทย(2543, หนา 18) ไดก าหนดไววา หนสนตองจดประเภทเปน

174

หนสนหมนเวยน เมอ 1. หนสนนนถงก าหนดช าระภายใน 12 เดอน นบจากวนทในงบดล 2. กจการคาดวาจะช าระหนสนนนคนภายในรอบระยะเวลาด าเนนงานปกต หนสนไมเปนไปตามขอก าหนดขางตนใหจดประเภทเปนหนสนไมหมนเวยน

ดงน น หนสนจงสามารถจ าแนกประเภทตามระยะเวลาทตองช าระคนในอนาคต ออกเปน 2 ประเภท คอ

1. หนสนหมนเวยน (current liabilities) 2. หนสนไมหมนเวยน (long term liabilities)

หนสนหมนเวยน หนสนหมนเวยน หมายถง หนสนทกจการมภาระผกพนช าระคนภายในรอบระยะเวลาการด าเนนงานตามปกตของกจการหรอภายในหนงป แลวแตเวลาใดจะยาวกวากน และมกจะช าระคนหนสนนน ดวยสนทรพยหมนเวยน หรอดวยการกอหนสนหมนเวยนอนขนมาใหม ตวอยางรายการหนสนหมนเวยน ไดแก เงนเบกเกนบญชธนาคาร เจาหนการคา ตวเงนจายระยะสน คาใชจายคางจาย รายไดรบลวงหนา เงนปนผลคางจาย ภาษหก ณ ทจาย สวนของหนสนระยะยาวทครบก าหนดช าระในงวดหนา เปนตน (อรณ อยางธารา, อรสา วระประดษฐ, ณฐพร เหลาธรรมทศน, และวภาดา ตนตประภา, 2543, หนา11-1) หนสนหมนเวยน สามารถแบงออกเปน 3 ประเภท ดงน 1. หนสนทสามารถก าหนดมลคาไดแนนอน (determinable liabilities) 2. หนสนทอาจเกดขน (contingent liabilities) 3. หนสนโดยประมาณ (estimated liabilities)

หนสนทสามารถก าหนดมลคาไดแนนอน เปนหนสนทเกดขนแลว สามารถก าหนดจ านวนเงนและระยะเวลาทจะตองช าระคนไดอยางแนนอน ตวอยางเชน 1. เงนเบกเกนบญชธนาคาร ในการท าธรกจปจจบนมกนยมจายช าระคาสนคาและบรการตางๆ ดวยเอกสารเครดตมากกวาช าระดวยเงนสด โดยเฉพาะการสงจายโดยใชเชคธนาคารซงกจการจะตองเปดบญชเงนฝากกระแสรายวนกบธนาคารและอาจท าความตกลงกบธนาคารโดยขอเบกเงนเกนบญชในวงเงนทธนาคารก าหนดและยอมใหธนาคารคดอกเบยตามจ านวนทเบกเกนบญชทกสนเดอน ดงนน กจการสามารถจายเชคไดดวยจ านวนเงนทเกนกวาเงนฝากในบญชกระแส

175

รายวนทกจการมอย และเรยกจ านวนเงนทไดจายเกนนวา เงนเบกเกนบญชมผลท าใหบญชเงนฝากกระแสรายวนมยอดคงเหลอดานเครดต แสดงใหเหนถงเงนเบกเกนบญชเปนหนสนหมนเวยน

2. เจาหนการคา เปนหนสนอนเกดจากการซอสนคาหรอบรการเปนเงนเชอจากการด าเนนธรกจตามปกตของกจการ จะบนทกบญชเจาหนการคา ดวยจ านวนเงนทเปนหนหลงจากหกสวนลดการคา (trade discount) แลวเพอแสดงยอดเจาหนสทธ และจะไมมการคดดอกเบยส าหรบการซอเชอเนองจากระยะเวลาการใหสนเชอปกตทางการคาไมนานนก เชน 30,45,60,90 และ 120 วน เปนตน ดงนน ผขายหรอเจาหนการคาอาจจงใจใหผซอรบช าระเงนเรวขนโดยการก าหนดเงอนไขการช าระเงน เชน 2/10 ,n/30 หมายความวา จากระยะเวลาทใหสนเชอภายใน 30 วน ถาผซอช าระเงนคาสนคาภายใน 10 วนนบจากวนทซอ จะไดรบสวนลด 2% ของยอดจาหนสทธ และเรยกสวนลดนวา สวนลดเงนสด (cash discount) เจาหนการคาโดยปกตมกจะก าหนดระยะเวลาช าระหนไมเกนหนงป จงจดเปนหนสนหมนเวยน ตวอยางท 1 เมอวนท 1 มนาคม 2547 บรษท รงเรอง จ ากด ซอสนคา ราคา 100,000 บาท สวนลดการคา 5% เงอนไข 2/10 ,n/30 ค านวณมลคาสนคาทซอเปนเงนเชอ : ราคาซอสนคา 100,000 บาท หก สวนลดการคา 5% 5,000 บาท ราคาซอเชอสทธ 95,000 บาท การบนทกบญชในสมดรายวนทวไป ดงน 2547 ม.ค. 1

ซอสนคา เจาหนการคา ซอสนคา 100,000 บาท สวนลดการคา 5% เงอนไข 2/10 , n/30

95,000

-

95,000

-

176

ถาบรษท รงเรอง ช าระหนทนภายใน 10 วน นบจากวนทซอ จะไดรบสวนลดเงนสด 2% ตามเงอนไขเปนเงน 1,900 บาท (2% 95,000) จะบนทกบญชดงน 2547 ม.ค.11

เจาหนการคา เงนสด สวนลดรบ จายช าระหนทนภายในก าหนดตามเงอนไข ไดรบสวนลดเงนสด 2%

95,000

-

93,100 1,900

- -

ถาบรษท รงเรอง ช าระหนเมอพนก าหนดระยะเวลาทไดรบสวนลดเงนสด จะบนทกบญช ดงน 2547 ม.ค.31

เจาหนการคา เงนสด จายช าระหนไมทนก าหนดไดรบสวนลดเงนสด

95,000

-

95,000

-

3. ตวเงนจาย เปนหนสนอนเกดจากการซอสนคาหรอบรการเปนเงนเชอ โดยผขายจะใหผ ซอรบรองเอกสารเครดตให เชน ตวสญญาใชเงน ตวแลกเงน หรอเชคลงวนทลวงหนา เพอเปนหลกประกนการช าระหนเนองจากเอกสารเครดตเหลานกฎหมายรบรองใหฟองรองได และสามารถน าไปขายลดใหกบสถาบนการเงนไดในกรณทมความตองการใชเงนกอนก าหนด สมาคมนกบญชและผสอบบญชรบอนญาตแหงประเทศไทย ไดใหความหมายของตวเงนจาย ในศพทบญช (2538, หนา68) ไววา ตวเงนจาย หมายถง ค ามนสญญาเปนลายลกษณอกษรโดยปราศจากเงอนไข ซงกจการรบจะช าระเงนจ านวนหนงทแนนอนใหแกอกบคคลหนงในเวลาทก าหนดซงจากความหมายดงกลาว จะเหนวา ตวเงนจายจะเปนหนสนทางดานของผออกตว ทมภาระผกพนจะตองช าระหนในอนาคตโดยทวไปถาตวเงนจายเกดจากการทกจการออกใหผรบเพอเปนการจายช าระหนคาซอสนคาและบรการทเกดจากการด าเนนธรกจตามปกตของกจการจะเรยกวา ตวเงนจายการคา (notes payable-trade) จะจดเปนหนสนหมนเวยนถาตวเงนจายเกดจากทกจการออกใหผรบเปนหลกฐานในการกยมเงนหรอเปนการช าระหนเงนก จะเรยกวา ตวเงนจาย อน ๆ (notes payable – others’) จดเปนหนสนหมนเวยนส าหรบอายไมเกนหนงป และเปนหนสนระยะยาวส าหรบอายเกนกวาหนง

177

ป ซงกจการอาจแบงตวเงนจายดงกลาวโดยใชเกณฑของการมดอกเบยระบไวบนตวเงนจาย ไดเปน 2 ประเภท คอ 3.1 ตวเงนจายชนดมดอกเบย เปนตวเงนจายทมการระบอตราดอกเบยไวบนหนาตว เมอถงวนครบก าหนด กจการผออกตวจะตองจายช าระเงนตนตามจ านวนเงนทระบไวบนหนาตวพรอมดอกเบยจาย 3.2 ตวเงนจายชนดไมมดอกเบย เปนตวเงนจายทไมมการระบอตราดอกเบยไวบน หนาตว เมอถงวนครบก าหนด กจการผออกตวจะจายช าระเงน เทากบ จ านวนเงนทระบไวหนาตวเทานน ซงตวเงนจายชนดนจะมดอกเบยแฝงอย เนองจากในวนทออกตวเงนจาย กจการผออกตวเงนจายจะไมไดรบเงนตามทระบไวบนหนาตว เพราะถกหกเงนคาดอกเบยจายไวลวงหนา จงท าใหไดรบเงน เทากบ จ านวนเงนทระบไวหนาตว หกดวยดอกเบยจาย และจะบนทกดอกเบยจายทถกหกลวงหนาน ไวในบญชสวนลดในตวเงนจาย การบนทกบญชการออกตวเงนจาย ชนดไมมดอกเบย เปนดงน เดบต บญชเงนสด XX บญชสวนลดในตวเงนจาย XX เครดต บญชตวเงนจาย XX บญชสวนลดในตวเงนจาย เปนบญชปรบมลคาของตวเงนจาย แสดงรายการในงบดล โดยน ามาหกจากตวเงนจาย และตองตดบญชสวนลดในตวเงนจายไปยงบญชดอกเบยจายตลอดอายของตวเงนจาย ตวอยางท 2 เมอวนท 1 พฤศจกายน 2546 บรษท รงเรอง จ ากด ไดออกตวสญญาใชเงน 2 ฉบบ โดยตวฉบบท 1 เปนการจายช าระคาซอสนคา มลคา 100,000 บาท อตราดอกเบย 12% อาย 3 เดอน สวนตวฉบบท 2 ไดกยมเงนจากธนาคารกรงเทพ จ ากด โดยออกตวเงนจายชนดไมมดอกเบย อาย 6 เดอน จ านวนเงนตามหนาตว 212,000 บาท ซงบรษทไดรบเงนจากธนาคารในวนท เทากบ 200,000 บาท การบนทกรายการในสมดรายวนทวไป เมอวนทบรษทออกตว ดงน 2546 พ.ย. 1

ซอสนคา ตวเงนจายการคา ออกตวเงนจายเปนการจายช าระคาซอสนคา อตราดอกเบย 12% อาย 6 เดอน

100,000

-

100,000

-

178

พ.ย. 1 เงนสด

สวนลดในตวเงนจาย ตวเงนจายอน ๆ ออกตวเงนจายชนดไมมดอกเบย ในการกยมเงนจากธนาคารกรงเทพ จ ากด อาย 6 เดอน

200,000 12,000

212,000

เนองจากตวเงนจายไมไดครบก าหนดในงวดบญชเดยวกนกบงวดบญชทบรษทออกตวเงนจาย ณ วนสนงวดบรษท จะตองบนทกรายการปรบปรงเกยวกบดอกเบยคางจายส าหรบตวเงนจายชนดมดอกเบย และบนทกการตดบญชสวนลดในตวเงนจายไปยงบญชดอกเบยจาย ส าหรบตวเงนจายชนดไมมดอกเบย ซงอาจจะใชวธเสนตรงในการตดบญชสวนลดในตวเงนจาย โดยค านวณจ านวนเงนทจะตดบญช จากสตร ดงน จ านวนเงนทตดบญช = ดอกเบยจายทถกหกไวลวงหนา X ระยะเวลาทตดบญช

การค านวณรายการปรบปรง ณ วนสนป (31 ธ.ค. 2546) ตวเงนจายฉบบท 1 เปนตวเงนจายชนดมดอกเบย จะบนทกรายการปรบปรงส าหรบดอกเบยคางจายเปนระยะเวลา 2 เดอน (1 พ.ย. -31 ธ.ค. 2546) ซงค านวณได ดงน ดอกเบยจาย = 100,000 x 12% x 2 = 2,000 บาท ตวเงนจายฉบบท 2 เปนตวเงนจายชนดไมมดอกเบย จะบนทกรายการปรบปรงการตดบญชสวนลดในตวเงนจาย ไปยงบญชดอกเบยจาย เปนระยะเวลา 2 เดอน (1 พ.ย.-31 ธ.ค. 2546) โดยใชวธเสนตรง จากสตรค านวณดงน จ านวนเงนทตดบญช = ดอกเบยจายทถกหกไวลวงหนา x ระยะเวลาทตดบญช = 12,000 x 2 = 4,000 บาท

ระยะเวลาทงหมด

12

ระยะเวลาทงหมด 6

179

การบนทกบญชในสมดรายวนทวไป ส าหรบการปรบปรง ณ วนสนป ดงน 2546 ธ.ค. 31

ดอกเบยจาย ดอกเบยคางจาย ปรบปรงดอกเบยคางจาย ของตวเงนจายจ านวน 100,000 บาท อตราดอกเบย 12% ส าหรบระยะเวลา 2 เดอน

2,000

-

2,000

-

ดอกเบยจาย สวนลดในตวเงนจาย ปรบปรงตดบญชสวนลดในตวเงนจายไปยงบญชดอกเบยจายของตวเงนจายชนดไมมดอกเบย ส าหรบระยะเวลา 2 เดอน

4,000 -

4,000

-

การแสดงรายการบญชเกยวกบตวเงนจาย ในงบดล เปนดงน

งบดล ณ วนท 31 ธนวาคม 2546

หนสนหมนเวยน : ตวเงนจายการคา 100,000 ตวเงนจายอน ๆ 212,000 หก สวนลดในตวเงนจาย (12,000 – 4,000) 8,000 204,000 เมอตนงวดบญชใหม บรษทจะบนทกรายการกลบรายการปรบปรง ดงน 2547 ม.ค. 1

ดอกเบยคางจาย ดอกเบยจาย บนทกการกลบรายการปรบปรงส าหรบบญชดอกเบยคางจาย

2,000

-

2,000

-

เมอตวเงนจายฉบบท1 ครบก าหนด บรษทจะตองจายช าระตามจ านวนเงนทระบไวบนหนาตวพรอมดอกเบยจาย ซงบรษทจะมดอกเบยจาย = 100,000 x 12% x 3 = 3,000 บาท

12

180

การบนทกบญชในสมดรายวนทวไปดงน 2547 ก.พ. 1

ตวเงนจาย ดอกเบยจาย เงนสด จายช าระหนสนตามตวเงนจายพรอมดอกเบยจาย

100,000 3,000

- -

103,000

-

เมอตวเงนจาย ฉบบท2 ครบก าหนด บรษทจะตองบนทกรายการตดบญชสวนลดในตวเงนจายทเหลออยไปยงบญชดอกเบยจายทงจ านวน และบนทกการจายช าระเงนตามจ านวนทระบไวบนหนาตว ซงบรษทจะมบญชสวนลดในตวเงนจายเหลออยทตองตดบญช เทากบ 12,000 – 4,000 = 8,000 บาท การบนทกบญชในสมดรายวนทวไป ดงน 2547 พ.ค.1

ดอกเบยจาย สวนลดในตวเงนจาย บนทกตดบญชสวนลดในตวเงนจายไปยงบญชดอกเบยจาย ของตวเงนจายชนดไมมดอกเบยส าหรบระยะเวลาทเหลอ 4 เดอน

8,000

-

8,000

-

ตวเงนจายอน ๆ เงนสด บนทกการจายเงนตามตวเงนจายชนดไมมดอกเบยดวยจ านวนเงนตามทระบไวบนหนาตวใหธนาคารกรงเทพ จ ากด

212,000 - 212,000

-

4. คาใชจายคางจาย เปนคาใชจายทเกดขนจากการทกจการไดใชบรการของผอนไปแลวในรอบระยะเวลาบญชปจจบน แตยงไมไดจายช าระเงน จงยงไมไดท าการบนทกบญช เชน คาน า คาไฟฟา คาโทรศพท เงนเดอน ดอกเบยเงนก เปนตน ฉะนน เพอใหเปนไปตามขอสมมตทางการบญชเรองเกณฑคงคาง (the accrual basis) และหลกการจบคคาใชจายกบรายได (the matching principle) กจการตองท าการปรบปรงเกยวกบคาใชจายเหลาน โดยบนทกบญชรบรเปน

181

คาใชจายในงวดบญชทเกดคาใชจายขน โดยเดบตบญชคาใชจาย เครดตบญชคาใชจายคางจาย ซงจะท าใหคาใชจายประจ างวดเปนจ านวนทใกลเคยงความเปนจรง สวนคาใชจายคางจายมกมก าหนด เวลาช าระเงน ไมเกนหนงป จงจดเปนหนสนหมนเวยน

5. รายไดรบลวงหนา เปนจ านวนเงนคาขายสนคาหรอบรการทรบลวงหนาจากลกคากอนสงมอบสนคาหรอใหบรการแกลกคา ซงท าใหกจการมภาระผกพนทตองสงมอบสนคาหรอบรการ ใหแก ลกคาในอนาคต ฉะนนจ านวนเงนทรบมาลวงหนานจะถอเปนหนสนของกจการ จนกวา กจการมการสงมอบสนคาหรอใหบรการแกลกคาแลว จงจะเปลยนแปลงจากหนสนมาเปนรายไดของกจการ ตวอยางของรายไดรบลวงหนา เชน รายไดคาบรการรบลวงหนา รายไดคาเชา รบลวงหนา รายไดคาสมาชกวารสารรบลวงหนา ดอกเบยรบลวงหนา เงนมดจ าคาสนคา เปนตน รายไดรบลวงหนาสวนทกจการสามารถสงมอบสนคาหรอใหบรการไดภายในหนงปจดเปนหนสนหมนเวยน และรายไดรบลวงหนาสวนทกจการสงมอบสนคาหรอใหบรการเกนกวาหนงปจดเปนหนสนระยะยาว

6. เงนปนผลคางจาย เปนการประกาศจายเงนปนผลทจดสรรจากก าไร โดยมตทประชม ใหญผถอหนอนมตการจายเงนปนผลใหผถอหนรบทราบแตยงไมไดจายเงนจงถอวากจการมหนสน หมนเวยนเกดขน ตวอยางท 3 วนท 15 ธนวาคม 2546 บรษท รงเรอง จ ากด ประกาศจายเงนปนผลหนละ 5 บาท แกผถอหนสามญ จ านวน 20,000 หน โดยใหมารบเงนในวนท 31 มกราคม 2547 การบนทกบญชในสมดรายวนทวไป ดงน 2546 ธ.ค. 15

ก าไรสะสม เงนปนผลคางจาย ประกาศจายเงนปนผลหนละ 5 บาท แกผถอหนสามญ จ านวน 20,000 บาท

100,000

-

100,000

-

2547 ม.ค. 31

เงนปนผลคางจาย เงนสด จายเงนปนผลแกผถอหนสามญ

100,000

-

100,000

-

182

7. ภาษหก ณ ทจาย เปนหนสนทไมไดเกดจากการด าเนนงานของกจการ แตกจการมหนาทจดเกบเงนตามทกฎหมายบญญตใหบรษท หางราน มหนาทหกภาษ ณ ทจาย เงนเดอนและคาจางทจายใหพนกงานของกจการ หรอ ผมารบจางท าของใหกจการ แลวน าสงกรมสรรพากรภายใน 7 วน ของเดอนถดไปดงนน ภาษหก ณ ทจาย ทกจการจดเกบและรอน าสงใหสรรพากร จงจดเปนหนสนหมนเวยน ตวอยางท 4 เมอวนท 31 ธนวาคม 2546 บรษท รงเรอง จ ากด จายคาซอมรถยนต 20,000 บาท หกภาษหก ณ ทจาย 3% และจายเงนเดอนพนกงาน 100,000 บาท หกภาษ ณ ทจาย 5% การบนทกบญชในสมดรายวนทวไป ดงน 2546 ธ.ค. 31

คาซอมรถยนต เงนเดอน ภาษหก ณ ทจาย เงนสด จายคาใชจาย และหกภาษ ณ ทจาย

20,000 100,000

- -

5,600 114,400

- -

2547 ม.ค. 7

ภาษหก ณ ทจาย เงนสด น าภาษหก ณ ทจายสงกรมสรรพากร

5,600

-

5,600

-

8. สวนของหนสนระยะยาวทครบก าหนดช าระในงวดหนา เปนสวนของหนสนระยะยาวทครบก าหนดช าระภายในหนงปกจการจงตองโอนหนสนระยะยาวดงกลาวมาเปนหนสนหมนเวยน เพอใหงบการเงนของกจการแสดงฐานะทางการเงนตามความเปนจรง ตวอยางท 5 เมอวนท 1 มถนายน 2547 บรษท รงเรอง จ ากด กเงนจากธนาคารจ านวน 3,000,000 บาท อตราดอกเบย 10% โดยจายช าระเงนตนพรอมดอกเบย เปน 3 งวด ทกวนท 1 มถนายน ของป

183

การบนทกบญชในสมดรายวนทวไป ดงน 2547 ม.ย. 1

เงนสด เงนกยมธนาคาร กเงนจากธนาคาร เปนระยะเวลา 3 ป โดยผอนช าระเงนตนพรอมดอกเบย 3 งวดทกวนท 1 มถนายนของป

3,000,000

-

3,000,000

-

ธ.ค. 31 เงนกยมธนาคาร เงนกยมธนาคารครบก าหนดช าระปหนา โอนสวนของหนสนระยะยาว ทครบก าหนดช าระในวนท 1 มถนายน ปหนา เปนหนสนหมนเวยน

1,000,000 1,000,000

หนสนทอาจเกดขน หนสนทอาจจะเกดขน เปนภาระผกพนทอาจจะกลายมาเปนหนสนไดในอนาคตขนอยกบเหตการณบางอยางทจะเกดขนในภายหนา ตวอยาง เชน การน าตวเงนรบไปขายลดใหแกธนาคารหรอสถาบนการเงนอนๆ โดยผขายลดตวตองสลกหลงตวเงนฉบบนนดวย เพอแสดงถงภาระผกพนในกรณทธนาคารหรอสถาบนการเงน ไมสามารถเรยกเกบเงนจากตวเงนรบได กจการจะตองรบผดชอบใชเงนจ านวนนนแทนพรอมดอกเบย จงถอวากจการมภาระหนสนทอาจเกดหรอไมเกดกได นอกจากนยงมหนสนอนเกดจากกจการเปนจ าเลยในคดถกฟองรองเรยกคาเสยหาย ถากจการแพคดกจะตองชดใชคาเสยหายจงมหนสนเกดขน แตถาชนะคดกไมตองชดใชคาเสยหายจงไมมหนสนเกดขน ดงนนกจการจะบนทกหนสนทอาจเกดขนเปนบญชหนสน กตอเมอตองเขาเงอนไข 2 ขอ คอ หนสนมโอกาสทจะเกดขนเปนไปไดคอนขางมาก และสามารถประมาณจ านวนเงนไดอยางสมเหตสมผล ซงหากไมเขาเงอนไขดงกลาว กจการจะเปดเผยขอมลหนสนทอาจเกดขนไวในหมายเหตประกอบงบการเงน หนสนโดยประมาณ หนสนโดยประมาณ เปนภาระหนสนทเกดขนแลว แตยงไมทราบจ านวนเงนและก าหนดระยะเวลาทตองช าระอยางแนนอน จงตองใชขอมลทเกดขนแลวในอดตมาชวยในการประมาณ จ านวนเงนทตองช าระตามขอผกพน เชน ภาษเงนไดคางจาย หนคาสมนาคณโดยประมาณ คารบประกนสนคาโดยประมาณ บตรของขวญหรอบตรก านล เปนตน 1. ภาษเงนไดคางจาย

184

การด าเนนธรกจในรปบรษทและหางหนสวน จะตองค านวณการเสยภาษเงนไดนตบคคลในรอบระยะเวลาบญชจากก าไรสทธเพอจายภาษใหรฐบาล จ านวนภาษทค านวณขนมาจากก าไรสทธน อาจมความแตกตางจากการค านวณภาษทก าหนดไวในประมวลรษฎากร เนองจากอาจมรายไดและคาใชจายบางรายการ ทสรรพากรไมยอมใหน ามาเปนรายได หรอคาใชจายในงวดบญชนน จงตองอาจมการปรบเปลยนจ านวนภาษทกจการค านวณไวใหม ดงนน ในการบนทกภาษเงนไดคางจายในวนสนงวดบญช โดย เดบต บญชคาภาษเงนได เครดต บญชคาภาษเงนไดคางจาย ถอเปนการประมาณหนคาภาษเงนได ตวอยางท 6 บรษท รงเรอง จ ากด มก าไรสทธ ในป 2546 จ านวน 150,000 บาท คาภาษเงนได 30% การบนทกบญช ในสมดรายวนทวไป ดงน 2546 ธ.ค. 31

คาภาษเงนได คาภาษเงนไดคางจาย บนทกภาษเงนไดคางจาย 30% ของก าไรสทธ

45,000

-

45,000

-

ตอมาวนท 31 มนาคม 2547 บรษทน าภาษไปจายใหกรมสรรพากร ปรากฏวาจะตองเสยภาษ จ านวนทงสน 47,500 บาท จะบนทกบญช ดงน 2547 ม.ค.31

คาภาษเงนไดคางจาย ก าไรสะสม เงนสด จายช าระคาภาษเงนไดใหกรมสรรพากร

45,000 2,500

-

47,500

-

2. หนคาสมนาคณโดยประมาณ กจการอาจมการด าเนนนโยบายสงเสรมการขายโดยการใหของแถมเมอมการซอสนคา การใหลกคาทน าชนสวนของสนคามาแลกของสมนาคณ และการใหลกคาน าชนสวนของสนคาพรอมจ านวนเงนมาแลกของสมนาคณ ซงจะก าหนดระยะเวลาการใหของแถมและการใหแลกไว ถาระยะเวลาทหมดเขตไมไดอยในรอบระยะเวลาบญชปจจบนทมการขายสนคา แตเปนของงวด

185

บญชถดไป ในวนสนงวดบญชกจการจะตองประมาณการหนคาสมนาคณ เพอประมาณคาใชจายของสมนาคณ ใหงบการเงนถกตองตามหลกการจบคคาใชจายกบรายได โดยบนทกบญช เดบตบญชคาใชจายของสมนาคณ และ เครดตบญชหนคาของสมนาคณโดยประมาณ ตวอยางท 7 บรษท รงเรอง จ ากด ก าหนดใหลกคาทซอสนคาน าฝากลองสนคา 2 ฝา มาแลกผาเชดหนา 1 ผน ตงแตวนท 1 มถนายน 2546 ถงวนท 28 กมภาพนธ 2547 ซงในป 2546 บรษทมยอดขายสนคา จ านวน 10,000 กลอง ราคากลองละ 100 บาท ประมาณวาลกคา 80% มาแลกของสมนาคณและในป 2546 น มลกคาน าฝากลองมาแลกผาเชคหนาแลว จ านวน 2,800 ผน ตนทนผาเชดหนาผนละ 10 บาท การบนทกบญชในสมดรายวนทวไป ดงน 2546

เงนสด ขายสนคา บนทกยอดขายสนคา 10,000 กลอง

1,000,000

-

1,000,000

-

คาใชจายของสมนาคณ ของสมนาคณ (ผาเชดหนา) ลกคาน าฝากลองสนคามาแลกผาเชดหนา 2,800 ผน ราคาผนละ 10 บาท

28,000

- 28,000

-

ธ.ค. 31 คาใชจายของสมนาคณ หนคาของสมนาคณโดยประมาณ บนทกการประมาณการหนคาสมนาคณลกคา ค านวณ : ประมาณลกคาน าฝากลองมาแลก 80% x 10,000 = 8,000 คดเปนจ านวนผาเชดหนาทจะถกแลก 8,000 / 2 = 4,000 ผนระหวางป 2546 ลกคามาแลกผาเชดหนา 2,800 ผน คงเหลอคาดวาจะน ามาแลกอก 1,200 ผน เปนเงน 1,200 x 10 = 12,000 บาท

12,000 - 12,000

-

186

3. คารบประกนสนคาโดยประมาณ กจการทขายสนคา และใหค ามนสญญาในการรบประกนคณภาพสนคา โดยจะซอมหรอทดแทนสวนทช ารดเสยหายของสนคาใหภายในระยะเวลาทก าหนดฟร โดยไมคดมลคาแต อยางใด ซงถอเปนบรการหลงการขายทจดใหลกคา เชน กจการขายเครองคอมพวเตอร รถยนต เครองใชไฟฟา เปนตน ในกรณทคาใชจายในการรบประกนคณภาพสนคาอยในรอบระยะเวลาบญชปจจบนทมการขายสนคากจะไมมปญหาอะไร แตถาในวนสนงวดบญชกจการมสนคาทขายยงไมหมดระยะเวลารบประกน จะท าใหตองมคาใชจายสวนหนงเกดขนในงวดบญชถดไป ดงนนกจการจะตองประมาณการหนคารบประกนคณภาพสนคา เพอประมาณคาใชจายทอาจเกดขนจากการ รบประกนมาบนทกเปนคาใชจายในงวดนใหถกตอง โดยบนทกบญช เดบตบญชคาใชจายในการรบประกนคณภาพและเครดตบญชคารบประกนคณภาพโดยประมาณ ตวอยางท 8 ในป 2547 บรษท รงโรจน จ ากด ขายเครองใชไฟฟา 800,000 บาท โดยมสญญารบประกนซอมฟรภายในระยะเวลา 1 ป จากประสบการณทผานมาในอดตกจการประมาณวาจะมคาใชจายในการซอม 5% ของยอดขาย ซงในปนมคาใชจายในการซอมเกดขนแลว 10,000 บาท การบนทกบญชในสมดรายวนทวไป ดงน 2547

เงนสด ขายสนคา บนทกยอดขายสนคา คาใชจายในการรบประกนคณภาพ เงนสด จายเงนคาซอมสนคาทรบประกน

800,000

10,000

- -

800,000

10,000

- -

ธ.ค. 31 คาใชจายในการรบประกนคณภาพ หนคารบประกนคณภาพโดยประมาณ ประมาณหนคารบประกนคณภาพ 5% ของยอดขาย ค านวณ : ประมาณคาซอม 5% x 800,00 = 40,000บาท ลกคาน ามาใหซอมแลว = 10,000บาท คงเหลอหนคารบประกนโดยประมาณ = 30,000 บาท

30,000 - 30,000

-

187

4. บตรของขวญหรอบตรก านล หางสรรพสนคาทมการจ าหนายบตรของขวญหรอบตรก านลแกลกคา เพอใหลกคาซอไปเปนของขวญในโอกาสตางๆ ซงผทไดรบบตรของขวญสามารถน าบตรไปเลอกซอสนคา ไดตาม ความตองการ เมอขายบตรของขวญใหแกลกคาไปแลวกจการถอวามหนสนเกดขนทจะตองชดใชเปนสนคาตามจ านวนเงนในบตรของขวญ ดงนน ในวนสนงวดบญช หากมผไดรบบตรของขวญบางรายยงไมไดน าบตรมาแลกสนคา จะถอวาบตรของขวญทยงไมไดน ามาแลกสนคาเปนหนสนหมนเวยนของกจการ เนองจากบตรของขวญ จะมก าหนดระยะเวลาทน าไปแลกสนคา และถาบตรหมดอายโดยทยงไมไดแลก ใหโอนจ านวนเงนของบตรทหมดอายไปเปนรายไดอนๆ ตวอยางท 9 ในป 2546 หางสรรพสนคาโรบนฮท ไดจ าหนายบตรก านล เพอใหลกคาน ามาแลกสนคา เปนจ านวน 200,000 บาท และในปนลกคาน ามาแลกสนคาแลว 170,000 บาท บตรหมดอายในวนสนเดอน เมษายน 2547 มลกคายงไมน ามาแลกสนคา จ านวน 3,000 บาท การบนทกบญชในสมดรายวนทวไป ดงน 2546

เงนสด หนสนจากการขายบตรก านล ขายบตรก านลใหลกคา

200,000

-

200,000

-

หนสนจากการขายบตรก านล ขายสนคา ลกคาน าบตรก านลมาแลกสนคา

170,000

- 170,000

-

2547 เม.ย.30

หนสนจากการขายบตรก านล ขายสนคา ลกคาน าบตรก านลมาแลกสนคา

27,000

-

27,000

-

หนสนจาการขายบตรก านล รายไดอน ๆ โอนบตรก านลจ านวน 3,000 บาท ทลกคาไมน ามาแลกสนคาเปนรายไดอนๆ

3,000 - 3,000

-

188

หนสนระยะยาว หนสนระยะยาว หมายถง หนสนทกจการมภาระผกพนตองช าระคนเกนกวาหนงรอบ ระยะเวลาการด าเนนงานหรอเกนกวาหนงป ตวอยางรายการหนสนระยะยาวไดแกเงนกยมระยะยาว การออกหนก ตวเงนจายระยะยาว เจาหนกรรมการและลกจาง หนสนตามสญญาเชาระยะยาว เงนมดจ าและเงนคาประกนสนคา เปนตน ซงชอบญชทใชและการบนทกบญชของหนสนระยะยาวจะคลายกบหนสนหมนเวยน แตจะมหนสนระยะยาวทแตกตางไปจากหนสนหมนเวยน คอ หนก (bonds payable) ทมลกษณะการเกดขนของรายการเหมอนกบหนทน หนก เปนการจดหาเงนทนมาใชในการด าเนนงานอกวธหนง นอกจากการจดหาเงนทนโดยใชหนทน ตามพระราชบญญตบรษทมหาชน จ ากด พ.ศ. 2535 มาตรา 145 ไดใหความหมายไววา หนก หมายถง การกเงนของบรษทโดยการออกหนกเพอเสนอขายตอประชาชน โดยทแบงหนกเปนจ านวนเงนออกเปนหนๆละเทาๆกน มก าหนดการจายดอกเบยและก าหนด ระยะเวลาไถถอนราคาหนกตองไมต ากวาหนละ 100 บาท โดยช าระคาหนเปนเงนสดเทานนและผ ซอจะขอหกกลบลบหนกบบรษทไมได ราคาจ าหนายหนก หนกแตละฉบบจะมมลคาเทากน และมราคาทระบไวบนใบหน เรยกวา ราคาตามมลคา (par value) ซงอาจจ าหนายหนกในราคาเทากบราคาตามมลคา สงกวาราคาตามมลคาหรอต ากวาราคาตามมลคากได ขนอยกบอตราดอกเบยทหนกจะจาย เมอเปรยบเทยบกบอตราดอกเบยในทองตลาด ณ วนทจ าหนาย กลาวคอ ถาหนกจายดอกเบยเทากบอตราดอกเบยในทองตลาดขณะนน ราคาจ าหนายหนกกจะเทากบราคาตามมลคา ถาหนกจายดอกเบยในอตราทสงกวาอตราดอกเบยในทองตลาด ราคาจ าหนายหนกกจะสงกวาราคาตามมลคา และถาหนกจายดอกเบยในอตราทต ากวาอตราดอกเบยในทองตลาด ราคาจ าหนายหนกกจะต ากวาราคาตามมลคา ดงนน ในกรณทจ าหนายหนกในราคาสงกวาหรอต ากวามลคา จะเกดผลตางขน ระหวางราคาจ าหนายหนก กบราคาตามมลคา ใหบนทกไว บญชสวนเกนมลคาหนก หรอสวนลดมลคาหนก ซงถอเปนบญชปรบมลคาของหนก และ ณ วนสนงวดบญชจะตองปรบปรงตดบญชสวนเกนหรอสวนลดมลคาหนกน ไปยงบญชดอกเบยจายตลอดอายของหนก นบจากวนทออกหนกจนถงวนทหนกครบก าหนด เพอใหบญชดอกเบยจายเหลอยอดทถกตองตามอตราดอกเบยทแทจรง ตวอยางท 10 บรษท รวมจตร มหาชน จ ากด ออกหนกมลคาหนละ 500 บาท จ านวน 20,000 หน อาย 5 ป อตราดอกเบย 12% ก าหนดจายดอกเบยในวนท 1 เมษายน และ 1 ตลาคม บรษทจ าหนายหนกออกไปเมอวนท 1 เมษายน 2543 จ านวน 15,000 หน ในราคา 108 บาท การบนทกบญชในสมดรายวนทวไป ดงน

189

2543 เม.ย. 1 ต.ค. 1 ธ.ค.31

เงนสด หนก สวนเกนมลคาหนก จ าหนายหนก อาย 5 ป จ านวน 15,000 หน มลคาหนละ 500 บาท อตราดอกเบย 12% ในราคา 108 บาท ดอกเบยจาย เงนสด จายดอกเบยหนกคางจายจ านวน 3 เดอน ดอกเบยจาย ดอกเบยคางจาย ปรบปรงดอกเบยหนกคางจาย จ านวน 3 เดอน สวนเกนมลคาหนก ดอกเบยจาย ตดสวนเกนมลคาหนก (600,000 x 9)

8,100,000

450,000

225,000

90,000

- - - -

7,500,000 600,000

450,000

225,000

90,000

- - - -

ณ วนสนงวดบญช บรษทจะท าการการปรบปรงบญชดอกเบยคางจาย และตดบญชสวนเกนหรอสวนลดมลคาหนก ตามวธเสนตรง ซงจะท าใหจ านวนสวนเกนหรอสวนลดมลคาหนกทถกตดจะเทาๆ กนทกปตลอดอายของหนก โดยเมอครบก าหนดไถถอนหนก สวนเกนหรอสวนลดมลคาหนกนกจะหมดไป จากตวอยางท 10 หนกเรมจ าหนายวนท 1 เมษายน 2543 มจ านวนสวนเกนมลคาหนก 600,000 บาท จะถกตดบญชไปลดดอกเบยจาย ในป 2543 เทากบ 9 เดอน (1 เมษายน – 31 ธนวาคม 2543) คดเปนเงน 90,000 บาท (600,000 x 9) ป 2544, 2545, 2546, 2547 จะถกตดบญชเตมป คด

เปนเงนปละ 120,000 บาท และป 2548 เหลอ 3 เดอน คดเปนเงน 30,000 บาท

60

60

190

ตวอยางท 11 จากขอมลตวอยางท 10 ถาเปลยนมาเปน บรษทจ าหนายหน จ านวน 15,000 หน ในราคา 95 บาท การบนทกบญชสมดรายวนทวไป ดงน 2543 เม.ย. 1

เงนสด สวนลดมลคาหนก หนก จ าหนายหนก อาย 5 ป จ านวน 15,000 หน มลคาหนละ 500 บาท อตราดอกเบย 12% ในราคา 95 บาท

7,125,000 375,000

- -

7,500,000

-

ต.ค. 1

ดอกเบยจาย เงนสด จายดอกเบยหนกคางจายจ านวน 6 เดอน

450,000

-

450,000

-

ดอกเบยจาย ดอกเบยคางจาย ปรบปรงดอกเบยหนกคางจาย จ านวน 3 เดอน

225,000

- 225,000

-

ธ.ค. 31 ดอกเบยจาย สวนลดมลคาหนก ตดสวนลดมลคาหนก (375,000 x 9)

56,250 - 56,250

-

สวนลดมลคาหนก จ านวน 375,000 บาท จะถกตดบญชไปเพมดอกเบยจาย ในป 2543 เทากบ 9 เดอน คดเปนเงน 56,250 บาท ป 2544, 2545, 2546, 2547 จะถกตดปละ 75,000 บาท และป 2548 จ านวน 2 เดอน คดเปนเงน 18,750 บาท บญชสวนเกนหรอสวนลดมลคาหนก เปนบญชปรบมลคา แสดงในงบดลโดยบญชสวน เกนมลคาหนกจะน าไปบวกกบบญชหนก สวนบญชสวนลดมลคาหนกจะน าไปหกบญชหนก เพอ ใหหนกแสดงมลคาสทธทแทจรง

60

191

ระบบใบส าคญจาย ระบบใบส าคญจายเปนสวนหนงของการควบคมภายใน ส าหรบการจายเงนสดทมการ อนมตการจายเงน ไมวาจะเปนการจายส าหรบการซอสนคา ซอสนทรพย คาใชจายตางๆ และจายช าระหนตามระบบใบส าคญจาย จะถอวารายจายทกรายการใหตงเปนหนสนไวกอน แลวจงน ามาลงบนทกในสมดทะเบยนใบส าคญจาย (voucher register) และผานรายการไปยงบญชแยกประเภทใบส าคญจาย และบญชทเกยวของ เมอถงก าหนดกจะจายเปนเชคทกรายการ ยกเวน เงนสดยอยของกจการซงรายการทเกดขนแตละรายการจะตองมระบบการตรวจสอบหลกฐานการจายเงนทสามารถพสจนไดตามขนตอนทไดก าหนดไวและก าหนดหนาทของแตละบคคลทเกยวของกบการจายเงนใหเหมาะสม เชน ในการสงซอสนคา แผนกซอมหนาทสงซอ และกอนจะมการจายเงนคาสนคาจะตองเทยบใบตรวจรบสนคากบใบก ากบสนคาทผขายสงมาใหเสยกอน เปนตน วธการด าเนนงานเกยวกบระบบใบส าคญจาย วธการด าเนนงานเกยวกบระบบใบส าคญจาย เปนการก าหนดการจดท าใบส าคญจายตงแตเรมตนจนกระทงช าระหนสนทเกดขนแลว ซงมขนตอน ดงน 1. การจดท าใบส าคญจาย การจดท าระบบใบส าคญจายเรมจากการก าหนดแบบฟอรมใบส าคญจายซงอาจแตกตางกนไปตามความเหมาะสมของแตละกจการ จดเรมตนของระบบใบส าคญจายเกดขน เมอแผนกทตองการสนคาหรอสงของตางๆ จะสงใบขอซอทไดรบอนมตแลว ไปใหแผนกจดซอเพอด าเนนการจดซอให แผนกจดซอจะท าใบสงซอไปใหผขายเพอเปนการสงซอและสงเอกสารตงแตใบขอซอ ใบสงซอ ใบก ากบสนคา ไปยงแผนกบญช ในขณะทแผนกอนๆ ไดแก แผนกตรวจรบของ จดท าใบตรวจรบของสงไปยงแผนกบญช ดงนนแผนกบญชจะเปนผรวบรวมหลกฐานตางๆ ทงหมดมาตรวจสอบความถกตองตรงกนแลว กจดท าใบส าคญจายเพอขออนมตจายรายการซอครงน โดยแนบเอกสารทไดรบไปพรอมกบใบส าคญจายเพอใหผมอ านาจอนมตจาย ใบส าคญจาย ทแผนกบญชจดท าขนหนงฉบบตอรายการจายเงนหนงรายการ ควรมรายการทส าคญ ดงน 1.1 เลขทใบส าคญจาย แสดงถงล าดบทของใบส าคญ โดยปกตจะใหเลขทเรยงล าดบไปตลอดทงป แตถาใบส าคญจายมมาก อาจใหเลขทโดยแบงเปนเดอนกอน แลวจงตามดวยล าดบทของใบส าคญ เชน ใบส าคญจายเลขท 1-15 หมายความวา ใบส าคญจายท าในเดอนมกราคม ล าดบท 15 1.2 วนทบนทก ซงเปนวน เดอน ปทท าใบส าคญจาย 1.3 ชอทอยผรบเงน และวนครบก าหนดจายเงน

192

1.4 รายการ เงอนไข การช าระเงน ในใบก ากบสนคา 1.5 ชอบญชทเดบต และเครดต พรอมจ านวนเงน 1.6 รายการจายเงน จ านวนเงนทจาย วนท เลขทเชคทจาย 1.7 ลงมอชอผจดท าใบส าคญจาย ผตรวจสอบและผอนมตจาย ตวอยางใบส าคญจายแสดงได ดงภาพท 5.1 และ 5.2 ดานหนาใบส าคญจายเงน

ใบส าคญจาย บรษท...........................

ทอย................................................... เลขท.............................. วนท..............................

ผรบเงน......................................... ทอย.............................................. วนครบก าหนดช าระเงน........................ รายการและรายละเอยดการจายเงน

วนท เลขทใบก ากบสนคา เงอนไข ค าอธบาย จ านวนเงน

..............................................

ผจดท า

............................................... ผตรวจสอบ

........................................... ผอนมต

ภาพท 5.1 แสดงตวอยางลกษณะแบบฟอรมใบส าคญจาย (ดานหนา)

193

ดานหลงใบส าคญจายเงน

บญชทเดบต บญชทเครดต ชอบญช จ านวนเงน ชอบญช จ านวนเงน

ซอสนคา คาขนสงเขา คาแรงงาน คาวสด คาขนสงออก คาโฆษณา คาซอมแซม อน ๆ

ใบส าคญจาย

การจายเงน วนท........................... เลขทเชค........................ จ านวนเงนตามใบส าคญจาย...........บาท สวนลด...........................................บาท จ านวนเงนทจาย..............................บาท

การบนทกบญช ทะเบยนใบส าคญจายหนาท............................. ทะเบยนจายเชคหนาท...................................... ผบนทกบญช.....................................................

ภาพท 5.2 แสดงตวอยางลกษณะแบบฟอรมใบส าคญจาย (ดานหลง) 2. การบนทกบญชใบส าคญจาย ใบส าคญจายเมอผานการตรวจสอบและไดรบอนมตจายเรยบรอยแลว จงน ามาบนทกในทะเบยนใบส าคญจาย เรยงล าดบตามเลขทใบส าคญจายทจดท า โดยถอวารายการทจะตองจายเงนทกรายการเปนหนสนจง เครดต ใบส าคญจาย และ เดบต บญชซอสนคา ซอสนทรพย คาใชจาย หรอหนสน ตามรายการทตองจายเงนและทกวนสนเดอนจะผานรายการไปยงบญชแยกประเภท

194

ใบส าคญจายดวยยอดรวม ยกเวนบญชทอยในชองบญชอนๆ จะผานรายการไปยงบญชแยกประเภทเมอมการบนทกใบส าคญจายทนท ทะเบยนใบส าคญจาย ทใชบนทกใบส าคญจายทอนมตแลวนนจะประกอบดวย ชองรายการ ตางๆ ดงน 2.1 ชองวนท ใชบนทกวนเดอนป ของใบส าคญจาย 2.2 ชองเลขทใบส าคญ ใชบนทกเลขทใบส าคญจาย ทเรยงล าดบตามใบส าคญจายท จดท า 2.3 ชองผรบเงน คอ ผทกจการจะจายเงนให 2.4 ชองเงอนไข คอ เงอนไขการช าระเงนในกรณซอสนคาเปนเงนเชอ 2.5 ชองการจายเงน จะประกอบดวยวนท และเลขทเชค เนองจากกจการจะจายเงนเปน เชค ดงนน ใบส าคญจายทจายเงนแลว จะเขยนวนทและเลขทเชคในชองการจายเงน แตถาใบส าคญจายทยงไมจายเงน จะไมมรายการในชองจายเงน 2.6 ชองเครดต จะเปนบญชใบส าคญจาย ถอเปนหนสนใชแทนบญชเจาหน 2.7 ชองเดบต จะเปนบญชรายจายทเกดขน โดยรายการใดทเกดขนบอยๆ จะเปดชอง เดบต ชอบญชนน เชน ซอสนคา คาขนสงเขา เปนตน สวนรายการทเกดขนไมบอยใหเปดชองบญชอน ๆ ตวอยางรปแบบของทะเบยนส าคญจาย แสดงไดดงภาพ 5.3

195

196

การบนทกรายการใบส าคญจายในทะเบยนใบส าคญจาย สามารถแสดงใหเหนไดจากตวอยาง ดงน ตวอยางท 12 บรษท รงฟา จ ากด ใชระบบใบส าคญจายควบคมการจายช าระเงน รายจายทเกดขนในเดอนมนาคม 2547 ดงน 2547 ม.ค. 1 ซอสนคาจากบรษท พนสข จ ากด เปนเงน 25,000 บาท เงอนไข 2/10 ,n/30 และจายคาขนสงสนคาทซอจากบรษทพนสข จ ากด ใหร.ส.พ. เปนเงน 800 บาท 4 ซอเครองใชส านกงาน เปนเงน 16,000 บาท จากรานพลอยแสง 9 ซอสนคาจากบรษท จงเจรญ จ ากด เปนเงน 30,000 บาท เงอนไข 3/15 ,n/45 16 ซอวสดส านกงาน 2,000 บาท จากรานหนงสอด 27 ซอสนคาจากรานมตรด เปนเงน 10,000 บาท เงอนไข 2/10 , n/30 พนกงานบญชไดจดท าใบส าคญจาย เสนอผมอ านาจอนมตลงนามอนมตจายใบส าคญเรยบรอยแลว จงน าใบส าคญจายมาบนทกในทะเบยนใบส าคญจาย ดงน

197

198

เมอน าใบส าคญจายมาบนทกในทะเบยนใบส าคญจาย ซงถอเปนสมดบนทกรายการขนตน ดงนน จงตองผานรายการจากทะเบยนใบส าคญจายไปบญชแยกประเภททวไป โดยบญชทมชองเฉพาะ เชน บญชใบส าคญจาย บญชซอสนคา บญชคาขนสงเขา ใหผานรายการไปบญชเหลานน ดวยยอดรวมในวนสนเดอน สวนรายการในชองบญชอนๆ จะตองผานรายการไปเดบตบญชเหลา นน ตามวนทมรายการคาเกดขน เมอผานรายการไปบญชแยกประเภทแลว ใหเขยนเลขทบญชแยกประเภทเหลานนในทะเบยนใบส าคญจาย และในชองหนาบญชของบญชแยกประเภท ใหอางถงหนาของทะเบยนใบส าคญจาย (ทส.....) ดวย ดงน

บญชวสดส านกงาน เลขท 15 2547 ม.ค.16 ใบส าคญจายเลขท 3-5 ทส.3 2,000

บญชเครองใชส านกงาน เลขท 18

2547 ม.ค. 4 ใบส าคญจายเลขท 3-3 ทส.3 16,000 -

บญชใบส าคญจาย เลขท 21

2547 ม.ค.31 ทะเบยนใบส าคญจาย ทส.3 83,800 -

บญชซอ เลขท 51

2547 ม.ค.31 ใบส าคญจายเลขท ทส.3 65,000 -

199

บญชคาขนสงเขา เลขท 52 2547 ม.ค.31 ใบส าคญจาย ทส.3 800 -

3. การจดแฟมใบส าคญจายทยงไมไดช าระเงน ใบส าคญจายทจดท าเสนอผมอ านาจลงนามอนมตจายได จะตองมเอกสารแนบไปพรอมกบใบส าคญจาย เชน ส าเนาใบสงซอ ใบก ากบสนคา ใบแจงหนตางๆ ซงเอกสารเหลานนจะผานการตรวจสอบโดยละเอยดวาถกตองถงจะลงนามอนมตการจาย ฉะนนใบส าคญจายเปนเอกสาร ส าคญทตองเกบรกษาใหด เมอน าไปบนทกบญชในทะเบยนใบส าคญจายแลว ใหเกบเขาแฟม ใบส าคญจายทยงไมไดช าระเงน เรยงล าดบตามวนทถงก าหนดช าระ เพอใหแผนกการเงนจดเตรยมเชค เพอจายตามก าหนดเวลาช าระเงน แฟมใบส าคญจายทยงไมช าระเงนมลกษณะเปนบญชยอยของบญชเจาหนใบส าคญจาย

4. การบนทกการจายเงนตามใบส าคญจาย เมอใบส าคญจายครบก าหนดช าระเงน จะน าใบส าคญจายออกจากแฟมใบส าคญจายทยงไมไดช าระเงน สงใหแผนกการเงน เพอตรวจสอบดรายการในใบส าคญจายวาจะตองจายเงนเทาใด กจะเขยนเชคเสนอผมอ านาจลงนามในเชค โดยแนบใบส าคญจายไปดวย เมอผมอ านาจลงนามในเชคแลว พนกงานการเงนจะเขยนวนท เลขทเชคไวในใบส าคญจายเพอเปนหลกฐาน และจดสงเชคใหเจาหนหรอผรบเงนตอไป สวนใบส าคญจายพรอมแนบใบเสรจรบเงนสงแผนกบญช เพอบนทกการจายเงนในทะเบยนจายเชค และทะเบยนใบส าคญจายชองการจายเงน ทะเบยนจายเชค ใชบนทกรายการจายเงนตามใบส าคญจาย จะบนทกบญชโดย เดบต บญชใบส าคญจาย เพอเปนการลดหนสน และ เครดต บญชธนาคาร และบญชสวนลดรบ ในกรณทจายช าระคาซอสนคาจากผขายแลวไดรบสวนลด ชองรายการตางๆ ในทะเบยนจายเชค มดงน 4.1 ชองวนท ใชบนทกวนทจายเชค 4.2 ชองเลขทเชค ใชบนทกเลขทเชคทจายส าหรบใบส าคญจายแตละฉบบ 4.3 ชองชอผรบเงน ใชบนทกชอผรบเงนตามใบส าคญจาย 4.4 ชองเลขทใบส าคญ ใชบนทกเลขทของใบส าคญจายแตละฉบบทกจการจายเชค 4.5 ชองเดบตใบส าคญจาย ใชบนทกจ านวนเงนตามใบส าคญจายทกจการจายช าระหน ไปเปนการลดหนสน 4.6 ชองเครดตธนาคารและสวนลดรบ ใชบนทกจ านวนเงนทจายเชคในชองเครดต

200

ธนาคาร และจ านวนสวนลดทไดรบในชองเครดตสวนลดรบ ตวอยางรปแบบของทะเบยนจายเชค แสดงไดดงภาพ 5.5

ทะเบยนจายเชค หนา........

วนท เลขทเชค ชอผรบเงน เลขทใบส าคญจาย เดบต

ใบส าคญจาย เครดต

ธนาคาร สวนลดรบ (4.1) (4.2) (4.3) (4.4) (4.5) (4. 6)

ภาพท 5.5 แสดงตวอยางลกษณะแบบฟอรมทะเบยนจายเชค

201

การบนทกรายการจายเงนตามใบส าคญจาย ในทะเบยนจายเชค ไดจากตวอยาง ดงน ตวอยางท 13 จากตวอยางท 12 ใบส าคญจายทครบก าหนดช าระเงน และแผนกการเงนไดจายเชคช าระหนแลวในเดอน มนาคม มดงน

เลขทใบส าคญ วนทจายเงน เลขทเชค จ านวนเงน รายการ 3-2 3-3 3-1

3-5 3-4

ม.ค. 1 ม.ค. 4 ม.ค. 11

ม.ค. 16 ม.ค. 24

3501 3502 3503

3504 3505

800 16,000 24,500

2,000 29,100

จายคาขนสงเขาให ร.ส.พ ซอเครองใชส านกงานจากรานพลอยแสง ซอสนคาจากบรษท พนสข จ ากด 25,000 บาท เงอนไข 2/10, n/30 สวนลดรบ 500 บาท จายเพยง 24,500 บาท ซอวสดส านกงานจากรานหนงสอด ซอสนคาจากบรษท จงเจรญ จ ากด 30,000 บาท เงอนไข 3/15, n/45 สวนลดรบ 900 บาท จายเพยง 29,100 บาท

การบนทกบญชในทะเบยนจายเชค และทะเบยนใบส าคญจาย ดงน ทะเบยนจายเชค หนา 3

วนท เลขทเชค ชอผรบเงน เลขท

ใบส าคญจาย เดบต เครดต

ใบส าคญจาย ธนาคาร สวนลดรบ 2547 ม.ค. 1

4 11 16 24

3501 3502 3503 3504 3505

ร.ส.พ. รานพลอยแสง บรษท พนสข จ ากด รานหนงสอด บรษท จงเจรญ จ ากด

3-2 3-3 3-1 3-5 3-4

800

16,000 25,000 2,000 30,000

800

16,000 24,500 2,000 29,100

500

900 73,800 72,400 1,400

(22) (11) (56)

ภาพท 5.6 แสดงการบนทกรายการในทะเบยนจายเชค

202

203

เมอบนทกการจายเงนในทะเบยนจายเชค และทะเบยนใบส าคญจายแลว ใหผานรายการจากทะเบยนจายเชค ซงถอเปนสมดบนทกรายการขนตนแทนสมดรายวนจายเงน ไปเดบต บญชใบส าคญจาย และเครดต บญชธนาคาร บญชสวนลดรบ ดวยยอดรวมในวนสนเดอน แลวยอนมาเขยนเลขทบญชแยกประเภทเหลานในทะเบยนจายเชค เพอแสดงวาไดผานรายการไปบญชแยกประเภททวไปแลว และในชองหนาบญชของบญชแยกประเภท ใหอางถงหนาของทะเบยนจายเชค (ทช......) ดวย ดงน

บญชธนาคาร เลขท 11 2547 ม.ค. 31 ทะเบยนจายเชค ทช. 3 72,400 -

บญชใบส าคญจาย เลขท 21

2547 2547 ม.ค.31 ทะเบยนจายเชค ทช. 3 73,800 - ม.ค. 31 ทะเบยนใบส าคญจาย ทส.3 83,800 - (10,000)

บญชสวนลดรบ เลขท 56

2547 ม.ค. 31 ทะเบยนจายเชค ทช.3 1,400 -

เนองจากบญชใบส าคญจายเปนบญชหนสน ดงนนยอดคงเหลอในบญชใบส าคญจาย 10,000 บาท จงเทากบยอดหนสนทมอยในแฟมใบส าคญจายทยงไมไดช าระเงน คอ หนคาซอสนคาจากรานมตรด ตามใบส าคญจายเลขท 3-6 จ านวน 10,000 บาท

5. การจดแฟมใบส าคญจายทจายช าระเงนแลว เมอแผนกบญชรบใบส าคญจายทจายเงนแลว มาบนทกในทะเบยนจายเชค และทะเบยนใบส าคญจาย ชองการจายเงนเรยบรอยแลว ใหน าใบส าคญจายทจายเงนแลวพรอมรวบรวมหลกฐานทงหมด รวมทงใบเสรจรบเงนจากเจาหน มาจดเกบแฟมใบส าคญจายช าระเงนแลวเรยงตามล าดบเลขทใบส าคญ เพอสะดวกในการตรวจสอบและคนหาขอมล

204

การแสดงรายการหนสนในงบดล หนสนเมอแสดงในงบดล จะแยกแสดงเปนหนสนหมนเวยน และหนสนระยะยาว โดยหนสนหมนเวยนจะเรยงล าดบตามหนทก าหนดช าระเรวทสดขนกอน แตถาหนมระยะเวลาช าระทใกลเคยงกน จะเรยงล าดบตามมลคาหนทมมลคามากไปหาหนทมมลคานอย สวนหนสนระยะยาวมกมรายการไมมากนก จงใหแสดงรายละเอยดไวในหมายเหตประกอบงบการเงนดวย การแสดงรายการหนสนหมนเวยน และหนสนระยะยาว ในงบดล เปนดงน

งบดล ณ วนท 31 ธนวาคม 25XX

หนสนหมนเวยน เงนเบกเกนบญชธนาคาร XX เจาหนกาคา XX ตวเงนจาย XX คาใชจายคางจาย XX รายไดรบลวงหนา XX เงนปนผลคางจาย XX ภาษหก ณ ทจาย XX สวนของหนสนระยะยาวทครบก าหนดช าระงวดหนา XX ภาษเงนไดคางจาย XX หนคาสมนาคณโดยประมาณ XX หนคารบประกนโดยประมาณ XX หนจากการขายบตรก านล XX XX หนสนระยะยาว เงนกยมระยะยาว XX หนก (หมายเหต 1) XX บวก สวนเกนมลคาหนก XX XX XX รวมหนสนทงสน XX หมายเหต 1. หนก จ านวน 15,000 หน มลคาหนละ 500 บาท อาย 5 ป อตราดอกเบย 12% ก าหนดจายดอกเบยปละ 2 ครง ทกวนท 1 เมษายน และ 1 ตลาคม ของทกป หนกจ าหนายในราคา 108 บาท

205

สรป หนสน หมายถง พนธะผกพนอนเกดจากรายการคา การกยม หรอจากากรอน ซงจะตองช าระคนในภายหนาดวยสนทรพยหรอบรการ ภายในระยะเวลาทก าหนด สามารถจ าแนกประเภทตามระยะเวลาช าระคน ออกเปน 2 ประเภท 1. หนสนหมนเวยน คอ หนสนทกจการมภาระผกพนช าระคนภายในรอบระยะเวลาการ ด าเนนงานตามปกตหรอภายในหนงป แบงออกเปน 3 ประเภท ไดแก 1.1 หนสนทสามารถก าหนดมลคาได 1.2 หนสนทอาจ 1.3 หนสน 2. หนสนระยะยาว คอหนสนทกจการมภาระผกพนตองช าระคนเกนกวาหนงรอบ ระยะเวลาการด าเนนงาน หรอเกนกวาหนงป เชน เงนกยมระยะยาว การออกหนก ตวเงนจายระยะยาว เจาหนกรรมการและลกจาง เงนมดจ าและเงนคาประกนสนคา เปนตน การแสดงรายการหนสนในงบดล จะแยกแสดงเปนหนสนหมนเวยนและหนสนระยะยาวโดยหนสนหมนเวยนจะเรยงรายการตามอายของหนทครบก าหนดช าระขนกอน แตถาระยะเวลาใกลเคยงกน จะเรยงตามมลคาของหนจากมากไปหานอย สวนหนสนระยะยาว จะมรายการไมมาก เชน เงนกยมระยะยาว หนก จงใหแสดงรายละเอยดไวในหมายเหตประกอบงบการเงนดวย ระบบใบส าคญจาย เปนวธการควบคมภายในส าหรบการจายเงนสดทรอบคอบและรดกม โดยก าหนดใหการจายเงนของกจการทกรายการยกเวนเงนสดยอย จายเปนเชคซงจะถอวารายจายทกรายการเปนหนสน จงจดท าใบส าคญจายขน และบนทกใบส าคญจายในทะเบยนใบส าคญจายโดย เดบตบญชรายจายตางๆ เชน ซอสนคา ซอสนทรพย จายคาใชจาย และจายช าระหน และ เครดตบญชใบส าคญจาย ซงเปนบญชเจาหน เมอมการจายเงนตามใบส าคญจายจะจายเปนเชคและบนทกในทะเบยนจายเชค โดยเดบต บญชใบส าคญจาย และเครดตบญชธนาคาร และบญชสวนลดรบ วธการด าเนนงานเกยวกบระบบใบส าคญจาย จะมขนตอนดงน 1. การจดท าใบส าคญจาย 2. การบนทกบญชใบส าคญจาย 3. การจดแฟมใบส าคญจายทยงไมไดช าระเงน 4. การบนทกการจายเงนตามใบส าคญจาย 5. การจดแฟมใบส าคญจายทจายช าระเงนแลวใบส าคญทจายเงน

206

แบบฝกหดบทท 5 1. จงอธบายความหมายและประเภทของหนสน 2. จงอธบายและยกตวอยางหนสนทกจการสามารถก าหนดมลคาไดแนนอน 3. จงยกตวอยางหนสนทอาจจะเกดขน 4. จงอธบายและยกตวอยางหนสนโดยประมาณ 5. หนกคออะไร มวธการบนทกบญชไดอยางไรบาง 6.. ตอไปนเปนรายการคาทเกยวกบตวเงนของกจการแหงหน 2547 ม.ค. 1 ออกตวสญญาใชเงน จ านวน 30,000 บาท เพอกเงนจากธนาคาร อตรา ดอกเบย 8% ตอป ก าหนดเวลา 36 วน 9 ขายสนคาเปนเงนเชอใหนายสมหมาย 12,000 บาท 10 ซอสนคาจากรานเจรญพาณชย 20,000 บาท เงอนไข 2/10,n/30 12 รบช าระหนจากนายสมหมาย ดวยตวเงนจ านวน 12,000 บาท อตรา ดอกเบย 4% ตอป ก าหนดเวลา 60 วน 20 กเงนจากธนาคารโดยออกตวสญญาใชเงนชนดมดอกเบย 5% กำ าหนดเวลา 45 วน เพอใหไดเงนมาช าระคาสนคาทซอมาในวนท 10 และ ไดสวนลดตามเงอนไข และจายเงนใหรานเจรญพาณชยเรยบรอยแลวใน วนน ก.พ. 6 ตวสญญาใชเงนฉบบลงวนท 1 มกราคม 2547 จายเงนช าระใหธนาคาร เรยบรอยแลว ม.ค. 5 ตวสญญาใชเงนลงวนท 20 ม.ค. ถงก าหนดวนนจายเชคใหธนาคาร 13 ตวเงนรบฉบบลงในวนท 12 ม.ค. ถงก าหนด นายสมหมายจายเงนตามตว เงนรบได ใหท า บนทกรายการขางตนในสมดรายวนทวไป ให 1 ป เทากบ 360 วน 7. กจการจ าหนายสนคาตองการเพมยอดขาย จงมนโยบายรบประกนคณภาพสนคา 1 ปในระหวางป 2547 กจการขายสนคาได 600,000 บาท จากประสบการณคาดวาจะมคาใชจายในการรบประกน

207

คณภาพสนคาประมาณ 5% ของยอดขาย ในระหวางป กจการไดจายคาซอมแซมเปนวสด 10,000 บาท คาแรงงาน 8,000 บาท ใหท า บนทกรายการขางตนในสมดรายวนทวไป และแสดงการค านวณหนสนโดยประมาณ

8. เมอวนท 1 มกราคม 2547 กจการแหงหนงออกหนกมลคา 600,000 บาท ในราคา 650,000 บาท ก าหนดเวลา 5 ป อตราดอกเบย 10% ตอป ดอกเบยจายทกวนท 1 กรกฎาคม และ 1 มกราคม ของ ทกป กจการปดบญชในวนท 31 ธนวาคม ใหท า การบนทกบญชเกยวกบหนกในสมดรายวนทวไป ตงแต 1 มกราคม 2547 ถง วนท 31 ธนวาคม 2547 และรายการไถถอนหนกเมอถงวนครบก าหนด

9. เมอวนท 1 มนาคม 2547 กจการออกหนกจ านวน 5,000 หน มลคา 500,000 บาท ในราคาหนละ 95 บาท ก าหนดเวลา 10 ป อตราดอกเบย 9% ดอกเบยจายในวนท 1 กนยายน และมนาคมของทกป กจการปดบญชในวนท 31 ธนวาคม ของทกป ใหท า การบนทกบญชเกยวกบหนกในสมดรายวนทวไป ตงแต 1 มนาคม 2547 ถง 31 ธนวาคม และรายการไถถอนหนกเมอถงวนครบก าหนด

10. บรษท สมโชค จ ากด ไดด าเนนงานเรมน าระบบใบส าคญจายและเบกจายจากธนาคารมาใชกบระบบหนสนหมนเวยน รายการระหวางเดอนกนยายน พ.ศ. 2547 มดงน 2547 ก.ย. 2 ซอสนคาเปนเงนเชอจากรานน าทพย 18,000 บาท ก าหนดช าระ 15 วน 4 ซอสนคาจากรานเดอนรง 3,750 บาท เงอนไข 2/10, n/30 6 ซอสนคาส านกงานเปนเงนเชอจากรานมชย 1,600 บาท ก าหนด 15 วน 7 ซอเครองพมพไฟฟา 1 เครอง ราคา 8,000 บาท จากรานธานนเงอนไข n/60 14 จายช าระหนราน เดอนรง ไดสวนลด ตามเชคเลขท 111222 17 จายช าระหนราน น าทพย ตามเชคเลขท 111223 21 จายช าระหนรานมชย ตามเชคเลขท 111224 30 จดท าใบส าคญเตรยมจายเงนเดอนพนกงาน 23,000 บาท ใหท า 1. บนทกรายการในทะเบยนใบส าคญ ทะเบยนจายเชค และบญชใบส าคญจาย 2. บนทกรายการจายมยอดทะเบยนจายเชค 3. บญชใบส าคญจายมยอดคงเหลอเทาใด

208

เอกสารอางอง นกบญชและผสอบบญชรบอนญาตแหงประเทศไทย, สมาคม. (2538). ศพทบญช. พมพครงท 6.

กรงเทพฯ : พ.เอ.ลฟวง. ______. (2542). แมบทการบญช. กรงเทพฯ : พ.เอ.ลฟวง. ______. (2542). มาตรฐานการบญช ฉบบท 35 การน าเสนองบการเงน.กรงเทพฯ: พ.เอ.ลฟวง. ______. (2544). มาตรฐานการบญชของไทย ฉบบรวมเลม พ.ศ. 2544 เลม 1. กรงเทพฯ : สมาคม

นกบญชและผสอบบญชรบอนญาตแหงประเทศไทย. ______. (2544). มาตรฐานการบญชของไทย ฉบบรวมเลม พ.ศ. 2544 เลม 2. กรงเทพฯ : สมาคมนกบญชและผสอบบญชรบอนญาตแหงประเทศไทย วรรณ ชลนภาสถต และดลพร บญพารอด. (2543). หนสนและสวนของเจาของใน เอกสารการสอนชดวชา การบญชขนตน หนวยท 9-15 (หนา 337). นนทบร : สโขทยธรรมาธราช. อรณ อยางธารา , อรสา วระประดษฐ , ณฏฐพร เหลาธรรมทศน และวภาดา ตนตประภา. (2543). พมพครงท 10. กรงเทพฯ : โรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร. Chasteen , Lanny G. Flaherty, Richard E. & O’s connor , Meibin C (1995). Intermediate ccounting. 5th ed. United States of America : McGraw – Hill.