บทท 3 ลกหนและสนคาคงเหลอ

ในการด าเนนธรกจ กจการยอมตองการใหมรายไดจากการขายสนคาหรอบรการเกดขนเปนจ านวนมาก จงพยายามหาวธการตางๆ มาใชเพอเพมยอดขายสนคาหรอบรการใหสงขน เชน การจดรายการสงเสรมการขาย การโฆษณาชวนเชอ การเสนอใหบรการหลงการขาย รวมถงการขายสนคาหรอใหบรการในรปเงนเชอนอกเหนอจากการขายเงนสด ซงจากการขายสนคาหรอใหบรการเปน เงนเชอ ผขายจะยอมใหผซอคางช าระเงนคาสนคาหรอบรการในชวงระยะเวลาหนง ผซอจะมฐานะเปนลกหนการคา และถอเปนสนทรพยของผขาย ซงตองน าเงนมาช าระใหผขายภายในระยะเวลาทก าหนด สวนผขายจะมฐานะเปนเจาหนการคาของผซอซงจะคาดหวงวาเมอครบก าหนดจะไดรบช าระคาสนคาหรอบรการคนเตมตามจ านวน แตในทางปฏบตจรงเมอครบก าหนด อาจจะมลกหนการคาบางรายไมสามารถเกบเงนได จงตองตดเปนหนสญ ฉะนนในบทนจงเปนเรองเกยวกบลกหน การประมาณหนสงสยจะสญ การตดหนสญ และหนสญไดรบคน ความหมายของลกหน มาตรฐานการบญช ฉบบท 11 เรองหนสงสยจะสญและหนสญ ของสมาคมบญชและผสอบบญชรบอนญาตแหงประเทศไทย (2531 ,หนา 4)ไดก าหนดคานยามศพทโดยเฉพาะไวดงน ลกหน เปนสทธเรยกรองของเจาหน ในการทจะใหลกหนช าระหนดวยเงนสด หรอสนทรพยอยางอนแลวแตจะตกลงกนโดยเจาหนคาดหมายวาจะไดรบช าระหนเตมตามจ านวนเมอถงก าหนดช าระ จากขอความดงกลาวจะเหนวา ลกหนเปนสนทรพยอยางหนงของกจการ การแสดงมลคาของลกหนในงบดลจะตองเปนยอดสทธ ซงหมายถง จ านวนเงนทคาดวาจะเกบเงนได ประเภทของลกหน ลกหนสามารถจดประเภทได 2 ประเภท คอ 1. ลกหนการคา หมายถง ลกหนทเกดจากการด าเนนการคาตามปกตของกจการ ไมวาจะเปนการขายสนคาหรอใหบรการเปนเงนเชอ ซงจะมชอบญชแตกตางกนไปตามประเภทของธรกจ เชน

86

ธรกจธนาคารพาณชย หมายถง บญชระหวางธนาคารทมดอกเบย เงนใหสนเชอและดอก เบยคางรบ กจการประกนภย หมายถง บญชเบยประกนภยคางรบ เงนคางรบเกยวกบการประกนภยตอและเงนใหกยม ลกหนการคา เมอเกดขน จะบนทกบญชโดย เดบต บญชลกหนการคา และจะแสดงรายการเปนสนทรพยหมนเวยนในงบดล เนองจากคาดวาจะสามารถเกบเงนไดภายในรอบระยะเวลาการด าเนนงานตามปกตของกจการ

2. ลกหนอน หมายถง ลกหนทไมไดเกดจากการด าเนนการคาตามปกตของกจการ เชน ลกหนและเงนใหกยมแกกรรมการและลกจาง เพอเปนสวสดการแกกรรมการและลกจาง โดยอาจมการคดดอกเบยในอตราต ากวาทอน เงนใหกยมแกบรษทในเครอและบรษทรวม เพอเปนการชวยเหลอระหวางกนภายในกลมของบรษท รายไดอนคางรบ กจการอาจมรายไดอนนอกจากการด าเนนการคาปกต เชน ดอกเบยรบ เงนปนผลรบ และถายงไมไดรบเงน ใหบนทกไวในบญชรายไดคางรบ ลกหนอน จะแสดงรายการเปนสนทรพยหมนเวยน ถาอายของหนไมเกนรอบระยะเวลาการด าเนนงานตามปกตของกจการหรอภายในหนงป แตถาอายหนเกนกวานนจะจดเปนสนทรพยอน ๆ หนสญ และหนสงสยจะสญ มาตรฐานการบญช ฉบบท 11 เรองหนสงสยจะสญและหนสญของสมาคมนกบญชและผสอบบญชรบอนญาตแหงประเทศไทย (2531, หนา 4)ไดใหความหมายโดยเฉพาะไวดงตอไปน หนสญ หมายถง ลกหนทไดตดตามทวงถามจนถงทสดแลว แตไมไดรบช าระหน และไดตดจ าหนายออกจากบญช หนสงสยจะสญ หมายถง ลกหนทคาดวาจะเรยกเกบไมได และถอเปนคาใชจายของรอบระยะเวลาบญชนน คาเผอหนสงสยจะสญ หมายถง จ านวนเงนทกนไวส าหรบลกหนทคาดวาจะเรยกเกบไมได และถอเปนบญชปรบมลคาทตงขน เพอแสดงเปนรายการหกจากบญชลกหน ในงบการเงนเพอให คงเหลอ เปนมลคาสทธของลกหนทคาดหมายวาจะเกบไดไว

87

ในสภาพความเปนจรงทางธรกจ แมลกหนโดยสวนใหญ จะช าระหนเมอถงก าหนด หรอตามทคาดหมาย แตกมกรณทลกหนบางรายไมช าระหน แมวากจการจะสงใบแจงหนไปทวงหน หรอสงเจาหนาทฝายสนเชอออกไปเกบหนซ าแลวซ าอก ซงไดทวงถามจนถงทสดแลวกจการกยงไมสามารถเกบหนจากลกหนรายนไดจงเรยกลกหนรายนวา หนสญ และใหท าการตดออกจากบญช โดยบนทกบญช เดบตบญชหนสญ เครดตบญชลกหน ซงบญชหนสญ จะรบรเปนคาใชจายทเกดขนในงวดบญช ในทางปฏบตกจการจะไมสามารถระบไดแนชดวาลกหนรายใดจะไมช าระหนจนกวาจะถงก าหนดช าระหรอไดมการทวงถามจนถงทสดแลว จงไมสามารถตดลกหนออกจากบญชได ท าใหมลคาของลกหนทแสดงในงบการเงนมจ านวนสงกวาความเปนจรง ดงนนจงตองมการประมาณจ านวนหนทคาดวาจะเรยกเกบไมไดจากลกหนขนจ านวนหนง เรยกวา หนสงสยจะสญ ซงกจการแตละแหงจะประมาณหนสงสยจะสญจากยอดขายหรอยอดลกหนกได โดยใชขอมลทผานมาจากประสบการณในอดต สภาวการณเศรษฐกจในปจจบนและแนวโนมในอนาคต โดยบนทกบญช เดบตบญช หนสงสยจะสญ เครดตบญชคาเผอหนสงสยจะสญ ซงบญชหนสงสยจะสญจะรบรเปนคาใชจายทเกดขนในงวดบญช สวนบญชคาเผอหนสงสยจะสญ มลกษณะเปนบญชปรบมลคา น าไปหกลดบญชลกหน เพอใหแสดงมลคาสทธทใกลเคยงกบมลคาตามความเปนจรง การบนทกลกหนทเกบเงนไมได การบนทกลกหนทเกบเงนไมได มวธปฏบต โดยทวไป 2 วธ คอ 1. วธตดจ าหนายโดยตรง วธนจะบนทกรายการลกหนทเกบเงนไมได เปนหนสญ เมอกจการไดตดตามทวงถามจนถงทสดแลว ไมสามารถเกบเงนจากลกหนได ซงบญชหนสญ เปนคาใชจาย แสดงรายการในงบก าไรขาดทน ภายใตหวขอคาใชจายในการบรหาร จะบนทกรายการ ณ วนททราบแนนอนวาเกบเงนไมได โดยบนทกรายการบญช ดงน เดบต บญชหนสญ XX เครดต บญชลกหน XX ในทางปฏบต วธตดจ าหนายโดยตรง เปนวธทงายและสะดวก แตมขอบกพรองทไมเปนไปตามหลกทฤษฎวาดวยการเปรยบเทยบคาใชจายกบรายไดของรอบระยะเวลาบญช ซงตามปกตคาใชจายทเกดขนจากการเกบเงนจากลกหนไมได มกจะไมบนทกรบรเปนคาใชจายในรอบระยะเวลาบญชเดยวกนกบรอบระยะเวลาทมรายไดจากการขายเชอเกดขนเนองจากกจการตองใชเวลานานพอสมควรในการตดตามทวงหน จนเกดความแนใจวาไมสามารถเกบเงนจากลกหนได จงท าการตดลกหนออกจากบญช

88

เปนหนสญ ท าใหคาใชจายทเกดขนจากหนสญเลยรอบระยะเวลาบญชทเกดรายไดไปแลว เปนผลท าใหกจการมก าไรสทธสงไปในงวดทมการขายเกดขน และมก าไรสทธต าไปในงวดทมหนสญเกดขน อกทงมลคาของลกหนทแสดงในงบดล ไมไดแสดงมลคาทคาดวาจะเกบเงนจากลกหนไดจรง รวมถงอาจจะมการบดเบอนจ านวนหนสญทรบรเปนคาใชจายในงวดบญชใดบญชหนงใหเปนไปตามความตองการของผบรหาร วธนจงเปนวธทไมยอมรบ เวนแตลกหนทคาดวาจะเกบเงนไมไดมจ านวนทไมมนยส าคญ ตวอยางท 1 สมมตวา เมอวนท 10 มนาคม 2547 กจการมลกหนรายหนงซงไดท าการทวงถามจนเกดความแนใจวา ไมสามารถเกบเงนจากลกหนได จ านวน 3,000 บาท กจการจะบนทกบญช โดย 2547 ม.ค. 10

หนสญ ลกหน บนทกลกหนทเกบเงนไมได จ านวน 3,000 บาท

3,000

-

3,000

-

บญชหนสญ จะแสดงรายการในงบก าไรขาดทน ดงน

งบก าไรขาดทน : บาท

คาใชจายในการบรหาร : หนสญ 3,000

2. วธต งคาเผอ วธน ณ วนสนป จะท าการประมาณจ านวนหนทคาดวาจะเกบไมได โดยค านวณจากยอดขาย หรอยอดลกหน และบนทกบญชรบรเปนคาใชจายทนท โดยบนทกบญช ดงน เดบต บญชหนสงสยจะสญ XX เครดต บญชคาเผอหนสงสยจะสญ XX บญชหนสงสยจะสญ เปนบญชคาใชจาย จะแสดงรายการในงบก าไรขาดทน ภายใตหวขอคาใชจายในการบรหาร สวนบญชคาเผอหนสงสยจะสญ เปนบญชปรบมลคาของลกหน โดยน าไปหกจากบญชลกหนเพอแสดงมลคาลกหนสทธทคาดวาจะเกบไดจรงในงบดล การแสดงรายการใน งบการเงน จะเปนดงน

89

งบก าไรขาดทน คาใชจายในการบรหาร : หนสญ XX หนสงสยจะสญ XX

งบดล สนทรพยหมนเวยน : ลกหน XX หก คาเผอหนสงสยจะสญ (XX) XX วธตงคาเผอ เปนวธทถกตองตามหลกการบญชวาดวยการเปรยบเทยบคาใชจายกบรายไดของรอบระยะเวลาบญช เนองจากการประมาณหนสงสยจะสญ จะรบรเปนคาใชจายในงวดบญชเดยวกนกบทมรายไดจากการขายเกดขน และบญชลกหน ณ วนสนป ทแสดงในงบดล จะเปนมลคาทคาดวาจะเกบเงนจากลกหนไดจรง แมวาวธนจะตองประมาณจ านวนหนสงสยจะสญขนกตาม การประมาณอาจจะท าไดโดยอาศยประสบการณทผานมาในอดตสภาพของตลาดในปจจบน และการวเคราะหยอดลกหนคางช าระ ตวอยางท 2 สมมตวา ในป 2547 ซงเปนปแรกของการด าเนนงาน บรษท แสนสข จ ากด มยอดขายเชอ 400,000 บาท มยอดลกหน ณ วนสนป 130,000 บาท บรษท ประมาณวามหนสงสยจะสญ 1% ของยอดขายเชอ กจการจะมการบนทกบญช ณ วนสนป โดย 2547 ธ.ค. 31

หนสงสยจะสญ คาเผอหนสงสยจะสญ บนทกรายการประมาณหนสงสยจะสญ 1 % ของยอดขายเชอ

4,000

-

4,000

-

90

การแสดงรายการในงบการเงน งบก าไรขาดทน

บาท

คาใชจายในการบรหาร : หนสญ XX หนสงสยจะสญ 4,000

งบดล สนทรพยหมนเวยน : ลกหน 130,000 หก คาเผอหนสงสยจะสญ (4,000) 126,000 วธการประมาณหนสงสยจะสญ การประมาณหนสงสยจะสญจะตองอาศยประสบการณในอดตทผานมา สภาพของตลาดในปจจบน การวเคราะหอายของลกหน รวมไปถงการพยากรณสภาวการณของเศรษฐกจ และเงอนไขหรอขอจ ากดทคาดวาจะเกดขนในอนาคต เนองจากนสงสยจะสญมลกษณะเปนผลเสยหายทอาจจะเกดขน และคาเผอหนสงสยจะสญท าใหทรพยสนมมลคาลดลง กจการจงมความตองการใหจ านวนหนสงสย จะสญ ใกลเคยงกบความเปนจรงมากทสด ซงวธการประมาณหนสงสยจะสญทนยมใชม 2 วธ คอ 1. ค านวณเปนรอยละของยอดขาย วธน กจการจะประมาณหนสงสยจะสญ โดยวเคราะหจากประสบการณทผานมาเกยวกบจ านวนลกหนทเกบไมได เทยบกบยอดขาย ดงน 1.1 ค านวณเปนรอยละของยอดขายรวมโดยถอวาการขายเปนรายการทกอใหเกดลกหน และอตราสวนของการขายสมพนธกบจ านวนหนทเกบไมได ซงมกจะน าไปใชในกรณทยอดขายสด มอตรา สวนคอนขางคงท เมอเทยบกบยอดขายทงหมด 1.2 ค านวณเปนรอยละของยอดขายเชอโดยถอวาการขายเชอสมพนธโดยตรงกบลกหนสวนการ ขายเงนสดไมไดกอใหเกดลกหนแตอยางใด ซงมกจะน าไปใชในกรณทยอดขายสดม

91

อตราสวนไมคงท เมอเทยบกบยอดขายท งหมด เนองจากการมองวาจ านวนคาใชจายหนสญ ไมเกยวของกบการขายเงนสด จงประมาณหนสงสยจะสญโดยคดเปนรอยละของยอดขายเชอ ในการค านวณหายอดหนสงสยจะสญ โดยใชความสมพนธกบยอดขาย ใหน าอตรารอยละของลกหนทคาดวาเกบเงนไมไดคณกบยอดขาย ผลลพธทไดจากการค านวณทงจ านวนจะเปนคาใชจายส าหรบปรบปรงหนสงสยจะสญในวนสนป โดยไมตองค านงถงยอดคงเหลอของบญชคาเผอหนสงสยจะสญทมอยเดม ตวอยางท 3 สมมตวาบรษท แสนสบาย จ ากด มยอดขายทงสนในป 2547 จ านวน 350,000 บาท รบคนและสวนลด 2,000 บาท ยอดลกหนคงเหลอ ณ วนสนป 136,000 บาท คาเผอหนสงสยจะสญ มยอดคงเหลอยกมาดานเครดต 1,500 บาท จากประสบการณในอดต บรษทมยอดลกหนทเกบเงนไมไดประมาณ 2% ของยอดขาย การค านวณ : ยอดขายสทธ = ยอดขาย – รบคนและสวนลด = 350,000 - 2,000 = 348,000 บาท ประมาณหนสงสยจะสญ = อ ารอยละลกหนทคาดวาเกบเงนไมไดxยอดขายสทธ = 2% x 348,000 = 6,960 บาท การบนทกบญชในสมดรายวนทวไป ดงน 2547 ธ.ค. 31

หนสงสยจะสญ คาเผอหนสงสยจะสญ บนทกรายการประมาณหนสงสยจะสญ 2% ของยอดขายสทธ

6,960

-

6,960

-

92

หลงจากผานรายการไปบญชแยกประเภท บญชหนสงสยจะสญ

2547 2547 ธ.ค. 31 คาเผอหนสงสยจะสญ / 6,960 - ธ.ค. 31 โอนไปบญชก าไรขาดทน 6,960 - 6,960 - 6,960 -

บญชคาเผอหนสงสยจะสญ

2547 2547 ธ.ค. 31 ยอดยกไป 8,460 - ม.ค. 1 ยอดยกมา 1,500 - ธ.ค. 31 หนสงสยจะสญ 6,960 - 8,460 - 8,460 -

2548 ม.ค. 1 ยอดยกมา 8,460 -

การแสดงรายการในงบการเงน

งบก าไรขาดทน บาท

คาใชจายในการบรหาร : หนสงสยจะสญ 6,960

งบดล บาท

สนทรพยหมนเวยน : ลกหน 136,000 หก คาเผอหนสงสยจะสญ (8,460) 127,540

93

ณ วนสนป 2547 บญชหนสงสยจะสญ จ านวน 6,960 บาท ซงเปนคาใชจายจะถกโอนปดเขาบญชก าไรขาดทน สวนบญชคาเผอหนสงสยจะสญ มยอดคงเหลอยกมาดานเครดต จ านวน 1,500 บาท จะถกปรบปรงเพมยอดจากการประมาณหนสงสยจะสญ 2% ของยอดขายสทธ 6,960 บาท รวมเปน 8,460 บาท เปนยอดยกมาในป 2548 จะสงเกตไดวาการค านวณคาใชจายหนสงสยจะสญตามวธน จะไมน ายอดคงเหลอในบญชคาเผอหนสงสยจะสญ ทมอยเดมมาเกยวของเนองจากตองการทราบวายอดขายในปนจะมจ านวนหนทคาดวาจะเกบเงนไมไดจ านวนเทาใด

2. ค านวณเปนรอยละของยอดลกหน วธนกจการจะประมาณหนสงสยจะสญ โดยการวเคราะหจากประสบการณทผานมาเกยวกบจ านวนลกหนทเกบเงนไมได เทยบกบยอดลกหนทคงคางอย ดงน 2.1 ค านวณเปนรอยละของยอดลกหนคงเหลอ ณ วนสนป โดยถอวาอตราหนสงสยจะสญของลกหนท งหมดคงท ซงจะประมาณอตรารอยละของลกหนทคาดวาจะเกบเงนไมไดจากประสบการณในอดต และการตดสนใจของผบรหารตามสถานการณของเศรษฐกจทเปลยนแปลงไป จากนนจะค านวณ หายอดหนสงสยจะสญ โดยน าอตรารอยละของลกหนทคาดวาเกบเงนไมไดคณกบ ยอดลกหนคงเหลอ ณ วนสนป ผลลพธทไดจากการค านวณ คอ ยอดคงเหลอทตองการของบญชคาเผอหนสงสยจะสญ ทจะน ามาหกจากยอดลกหน ณ วนสนป เพอตองการแสดงมลคาลกหนสทธ ทจะเกบเงนไดในงบดล ฉะนน จ านวนหนสงสยจะสญทจะบนทกบญช คอ ผลตางระหวางจ านวนหนสงสยจะสญทค านวณได กบยอดคงเหลอในบญชคาเผอหนสงสยจะสญทมอยเดม ตวอยางท 4 จากตวอยางท 3 ถาบรษทแสนสบาย จ ากด มยอดลกหนทเกบเงนไมไดประมาณ 2% ของยอดลกหนคงเหลอ ณ วนสนป การค านวณ ประมาณหนสงสยจะสญ = อตรารอยละลกหนทคาดวาเกบเงนไมไดx ยอดลกหนคงเหลอ ณ วนสนป

= 2% x 136,000 = 2,720 บาท จ านวนหนสงสยจะสญทตองกนไวเปนคาเผอหนสงสยจะสญ ทจะน ามาหกจากยอดลกหนคงเหลอ ณ วนสนป ในงบดล มจ านวน 2,720 บาท แตเนองจากบญชคาเผอหนสงสยจะสญมยอดยกมาดานเครดต จ านวน 1,500 บาท อยแลว ฉะนน ณ วนสนป 2547 จงตองตงบญชคาเผอหนสงสยจะสญเพมเปนจ านวน 2,720 – 1,500 = 1,220 บาท การบนทกบญชในสมดรายวนทวไป ดงน

94

2547 ธ.ค. 31

หนสงสยจะสญ คาเผอหนสงสยจะสญ บนทกรายการคาเผอหนสงสยจะสญ 2% ของยอดลกหนคงเหลอ ณ วนสนป (2% 136,000 = 2,720-1,500 =1,220 )

1,220

-

1,220

-

หลงจากผานรายการไปบญชแยกประเภท

บญชหนสงสยจะสญ 2547 2547 ธ.ค. 31 คาเผอหนสงสยจะสญ / 1,220 - ธ.ค. 31 โอนไปบญชก าไรขาดทน 1,220 - 1,220 - 1,220 -

บญชคาเผอหนสงสยจะสญ

2547 2547 ธ.ค. 31 ยอดยกไป 2,720 - ม.ค. 1 ยอดยกมา 1,500 - ธ.ค. 31 หนสงสยจะสญ 1,220 - 2,720 - 2,720 -

2548 ม.ค. 1 ยอกยกมา 2,720 -

การแสดงรายการในงบการเงน

งบก าไรขาดทน บาท

คาใชจายในการบรหาร : หนสงสยจะสญ 1,220

95

งบดล สนทรพยหมนเวยน บาท : ลกหน 136,000 หก คาเผอหนสงสยจะสญ (2,720) 133,280 ณ วนสนป 2547 บญชหนสงสยจะสญ จ านวน 1,220 บาท จะโอนปดไปบญชก าไรขาดทน สวนบญชคาเผอหนสงสยจะสญมจ านวน 2,720 บาท ซงจะเทากบ 2% ของยอดลกหนคงเหลอ ณ วนสนป โดยจะน าไปหกจากยอดลกหนในงบดล จ านวน 136,000 บาท เพอแสดงมลคาสทธของยอดลกหนทคาดวาจะเกบเงนได จ านวน 133,280 บาท 2.2 ค านวณโดยการจดกลมลกหนจ าแนกตามอายของหนทคางช าระ วธนจะแบงกลมลกหนออกตามอายของหนทคางช าระ ซงลกหนกลมทมอายการคางช าระหนนานมความนาจะเปนทจะเกบเงนไม ไดในอตรารอยละทสงกวาลกหนทเรมเกดขนในการค านวณหาจ านวนหนสงสยจะสญจะท าการก าหนดอตรารอยละของลกหนทคาดวาเกบเงนไมไดแตละกลมตามอายของหนทคาง เชน ลกหนทยงไมครบก าหนด ลกหนทคางไมเกน 30 วน , 60 วน, 90 วน และลกหนทคางเกน 90 วนขนไป จากนนใหน าอตรารอยละทก าหนดดงกลาว มาคณยอดลกหนทคางช าระในแตละกลม รวมยอดจะไดจ านวนหนสงสยจะสญ ซงในการน าไปบนทกบญชจะใชหลกการเชนเดยวกบวธค านวณเปนรอยละของยอดลกหนสนป คอ ตองน าบญชคาเผอหนสงสยจะสญมาพจารณาดวย โดยจ านวนหนสงสยจะสญทจะบนทกบญช คอ ผลตางระหวางจ านวนหนสงสยจะสญทค านวณไดกบยอดคงเหลอในบญชคาเผอหนสงสยจะสญทมอยเดม ตวอยางท 5 สมมตวา ณ วนสนป 2547 บรษท แสนด จ ากด มยอดลกหนคงเหลอ จ านวน 500,000 บาท และคาเผอหนสงสยจะสญมยอดคงเหลอยกมาดานเครดต 3,500 บาท ในอดตทผานมาพบวาอตรารอยละของลกหนทคาดวาเกบเงนไมไดแตละกลมตามอายของหนทคาง เปนดงน

96

อายของหน อตรารอยละของลกหน ทคาดวาจะเกบเงนไมได

ยอดลกหนคางช าระ

ยงไมครบก าหนด คางช าระเกนก าหนด 1-30 วน คางช าระเกนก าหนด 31-60 วน คางช าระเกนก าหนด 61-90 วน คางช าระเกนก าหนดมากกวา 90 วน

1% 2% 3% 7% 10%

280,000 120,000 50,000 30,000 20,000

รวม 500,000

การค านวณจ านวนหนสงสยจะสญ

อายของหน อตรารอยละของลกหน ทคาดวาจะเกบเงนไมได

ยอดลกหน คางช าระ

จ านวนหนสงสยจะสญ

ยงไมครบก าหนด คางช าระเกนก าหนด 1-30 วน คางช าระเกนก าหนด 31-60 วน คางช าระเกนก าหนด 61-90 วน คางช าระเกนก าหนด มากกวา 90 วน

1% 2% 3% 7% 10%

280,000 120,000 50,000 30,.000 20,000

2,800 2,400 1,500 2,100 2,000

รวม 500,000 10,800

จ านวนหนสงสยจะสญทตองกนไวเปนคาเผอหนสงสยจะสญ ทจะน ามาหกจากยอดลกหนคงเหลอ ณ วนสนป ในงบดล มจ านวน 10,800 บาท แตเนองจากบญชคาเผอหนสงสยจะสญมยอดยกมาดานเครดต จ านวน 3,500 บาทอยแลว ฉะนน ณ วนสนป 2547 จงตองตงบญชคาเผอหนสงสยจะสญเพมเปนจ านวน 10,800 – 3,500 = 7,300 บาท การบนทกบญชในสมดรายวนทวไป ดงน

2547 ธ.ค. 31

หนสงสยจะสญ คาเผอหนสงสยจะสญ บนทกคา เผอหนสงสยจะสญจากอตรารอยละของลกหนทคาดวาเกบเงนไมไดแตละกลมตามอายของหนทคาง (10,800 – 3,500 = 7,300)

7,300

-

7,300

-

97

หลงจากผานรายการไปบญชแยกประเภท บญชหนสงสยจะสญ

2547 2547 ธ.ค. 31 คาเผอหนสงสยจะสญ 7,300 - ธ.ค. 31 โอนไปบญชก าไรขาดทน 7,300 - 7,300 - 7,300 -

บญชคาเผอหนสงสยจะสญ

2547 2547 ธ.ค. 31 ยอดยกไป 10,800 - ม.ค. 1 ยอดยกมา 3,500 - ธ.ค. 31 หนสงสยจะสญ 7,300 - 10,800 - 10,800 -

2548 ม.ค. 1 ยอกยกมา 10,800 -

การแสดงรายการในงบการเงน

งบก าไรขาดทน บาท

คาใชจายในการบรหาร : หนสงสยจะสญ 7,300

งบดล สนทรพยหมนเวยน บาท : ลกหน 500,000 หก คาเผอหนสงสยจะสญ (10,800) 489,200 ณ วนสนป 2547 บญชหนสงสยจะสญ จ านวน 7,300 บาท จะโอนปดไปบญชก าไรขาดทนสวนบญชคาเผอหนสงสยจะสญ จะมยอดยกไป จ านวน 10,800 บาท โดยเทากบจ านวนทกจการ

98

ตองการน าไปหกจากยอดลกหนในงบดล จ านวน 500,000 บาท เพอแสดงมลคาสทธของยอดลกหนทคาดวาจะเกบเงนไดจ านวน 489,200 บาท คาเผอหนสงสยจะสญเกนความตองการ ในกรณทค านวณหนสงสยจะสญเปนรอยละของยอดลกหน บางครงอาจจะพบวาจ านวน หนสงสยจะสญทค านวณไดมจ านวนนอยกวายอดคงเหลอในบญชคาเผอหนสงสยจะสญ ซงอาจจะม สาเหตมาจาก ยอดลกหนคงเหลอ ณ วนสนปมจ านวนลดนอยลงเมอเทยบกบรอบระยะเวลาบญชปกอน จงท าใหจ านวนหนสงสยจะสญทค านวณไดจงนอยลงดวยหรออาจจะไดรบช าระเงนคนจากลกหนทคาดวาจะสญ ซงเปนจ านวนมาก เมอเทยบกบจ านวนหนสงสยจะสญทงหมด ดงนน จงควรปรบปรงจ านวนคาเผอหนสงสยจะสญใหคงเหลอเทากบ จ านวนทประมาณไดเพราะมฉะนนแลวจะท าใหมลคาของลกหนแสดงไวต าไป โดยการบนทกบญชลดยอดบญชคาเผอหนสงสยจะสญดวยจ านวนทเกน จ านวนหนสงสยจะสญทค านวณได ดงน เดบต บญชคาเผอหนสงสยจะสญ XX เครดต บญชหนสงสยจะสญ XX บญชหนสงสยจะสญ ซงเปนบญชคาใชจายทมยอดเครดต ใหแสดงเปนรายการหกจากบญช คาใชจายในงบก าไรขาดทน ดงน

งบก าไรขาดทน คาใชจายในการบรหาร : : : XX หนสงสยจะสญ (XX) ตวอยางท 6 ณ วนท 31 ธนวาคม 2547 บรษท แสนสะอาด จ ากด มยอดลกหนคงเหลอ จ านวน 600,000 บาท และคาเผอหนสงสยจะสญมยอดคงเหลอยกมาดานเครดต 7,200 บาท บรษทประมาณหนสงสยจะสญ เปน 1% ของยอดลกหนคงเหลอ ณ วนสนป การค านวณ ประมาณหนสงสยจะสญ = 1% x 600,000 = 6,000 บาท เนองจากคาเผอหนสงสยจะสญมยอดคงเหลอยกมาดานเครดต 7,200 บาท

99

ดงนน จะตองบนทกรายการปรบปรง โดยลดจ านวนคาเผอหนสงสยจะสญดวยจ านวนทเกน จ านวนหนสงสยจะสญท ค านวณได เทากบ 7,200 – 6,000 = 1,200 บาท ซงบนทกบญช ดงน

2547 ธ.ค. 31

คาเผอหนสงสยจะสญ หนสงสยจะสญ ปรบปรงลดยอดคาเผอหนสงสยจะสญดวยจ านวนท เ กนจ านวนหนสงสยจะสญทค านวณไว

1,200

-

1,200

-

หลงจากผานรายการไปบญชแยกประเภท

บญชหนสงสยจะสญ 2547 2547 ธ.ค. 31 โอนไปบญชก าไรขาดทน 1,200 - ธ.ค. 31 คาเผอหนสงสยจะสญ 1,200 - 1,200 - 1,200 -

บญชคาเผอหนสงสยจะสญ

2547 2547 ธ.ค. 31 หนสงสยจะสญ 1,200 - ม.ค. 1 ยอดยกมา 7,200 - ยอดยกไป 6,000 7,200 - 7,200 -

2548 ม.ค. 1 ยอดยกมา 6,000 -

การแสดงรายการในงบการเงน บาท

งบก าไรขาดทน : : XX หนสงสยจะสญ (1,200) XX

100

งบดล บาท

สนทรพยหมนเวยน : : ลกหน 600,000 หก คาเผอหนสงสยจะสญ (6,000) 594,000 ณ วนสนป 2547 บญชหนสงสยจะสญ จ านวน 1,200 บาท จะโอนปดไปบญชก าไรขาดทน โดยแสดงเปนรายการหกคาใชจาย สวนบญชคาเผอหนสงสยจะสญ จะมยอดยกไป จ านวน 6,000 บาท ซงจะเทากบจ านวนทกจการตองการน าไปหก จากยอดลกหนในงบดล จ านวน 600,000 บาท เพอแสดงมลคาสทธของยอดลกหนทคาดวาจะเกบเงนได จ านวน 594,000 บาท การตดจ าหนายหนสญ การบนทกบญชเมอเกดหนสญ จะแยกพจารณาเปน 2 กรณ ดงน 1. ในกรณทการตดจ าหนายลกหนเปนหนสญ สามารถตดเปนคาใชจายไดตามกฎหมายภาษอา กร ซงกจการไดตดตามทวงถามลกหนทคางช าระจนถงทสดแลว แตลกหนกยงไมช าระหน และกจการไดมการด าเนนการตามเงอนไขทก าหนดในกฎหมายภาษอากรแลว ใหกจการตดจ าหนายลกหนเปน หนสญ โดย เดบตบญชหนสญ และเครดต บญชลกหน และในขณะเดยวกนกใหลดจ านวนคาเผอหนสงสยจะสญดวย จ านวนเดยวกน รายการทบนทกบญช คอ เดบต บญชหนสญ XX เครดต บญชลกหน XX เดบต บญชคาเผอหนสงสยจะสญ XX เครดต บญชหนสงสยจะสญ XX

2. ในกรณทการตดจ าหนายลกหนเปนหนสญ ไมสามารถถอเปนคาใชจายไดตามกฎหมายภาษอากร ซงกจการตองคาดหมายไดคอนขางแนนอนวาจะไมไดรบช าระหนและยงตดจ าหนายตามกฎหมาย ภาษอากรไมได ใหกจการตดจ าหนายลกหนเปนหนสญ โดยการลดจ านวนลกหนและคาเผอ

101

หนสงสยจะสญ ดงน เดบต บญชคาเผอหนสงสยจะสญ XX เครดต บญชลกหน XX หนสญไดรบคน ในบางครงกจการอาจจะไดรบเงนคนจากลกหนทไดจ าหนายเปนหนสญไปแลว การบนทกบญชหนสญไดรบคน จะแยกพจารณาเปน 2 กรณเชนเดยวกน ซงขนอยกบวาเมอตดลกหนเปนหนสญนน กจการไดบนทกไวในกรณใด 1. ในกรณทการตดจ าหนายบญชลกหนเปนหนสญเปนไปตามเกณฑกฎหมายภาษอากร ให บนทกตงลกหนรายทตดเปนหนสญไปแลวเปนลกหนขนมาใหม และเครดตบญชหนสญไดรบคน เปนรายไดอน ถดจากนนใหบนทกการไดรบเงนคนจากลกหน ดงน เดบต บญชลกหน XX เครดต บญชหนสญไดรบคน (รายไดอน) XX เดบต บญชเงนสด XX เครดต บญชลกหน XX 2. ในกรณทการจ าหนายบญชลกหนเปนหนสญไมเปนไปตามเกณฑกฎหมายภาษอากร ให บนทกตงลกหนรายทตดเปนหนสญไปแลวเปนลกหนขนมาใหม และเครดตบญชคาเผอหนสงสยจะสญ เปนการกลบรายการทลงไวในตอนตดจ าหนายบญชลกหนเปนหนสญ ถดจากนนใหบนทกรายการได รบเงนคนจากลกหน ดงน เดบต บญชลกหน XX เครดต บญชคาเผอหนสงสยจะสญ XX เดบต บญชเงนสด XX เครดต บญชลกหน XX การแสดงรายการบญชทเกยวของกบลกหนในงบการเงน การแสดงรายการในงบการเงนจะแสดงบญชคาเผอหนสงสยจะสญเปนรายการหกจากลกหน เพอแสดงมลคาสทธของยอดลกหนทคาดวาจะเกบเงนไดในงบดล สวนบญชหนสญและบญชหนสงสย

102

จะสญทมยอด เดบตจะแสดงเปนคาใชจาย แตถาบญชหนสงสยจะสญทมยอดดานเครดต จะแสดงโดยใสวงเลบ เปนรายการหกจากคาใชจายและบญชหนสญไดรบคน จะแสดงเปนรายไดอน ในงบก าไรขาดทน จะแสดงรายการได ดงน

งบดล ณ วนท 31 ธนวาคม 25X1

บาท

สนทรพยหมนเวยน : ลกหน XX หก คาเผอหนสงสยจะสญ (XX) XX

งบก าไรขาดทน ส าหรบป สนสดวนท 31 ธนวาคม 25x1

บาท

รายไดอน ๆ : หนสญไดรบคน XX คาใชจายในการบรหาร : หนสญ XX หนสงสยจะสญ XX ตวอยางท 7 บรษท แสนเยน จ ากด ขายสนคาเปนเงนเชอในป 2546 จ านวน 500,000 บาท ในป 2547 จ านวน 600,000 บาท บรษทประมาณหนสงสยจะสญ 1% ของยอดขายเชอ ในวนท 1 มถนายน 2547 บรษท ตดจ าหนายลกหนนายวนยเปนหนสญ จ านวน 2,000 บาท ซงหนสญรายนจ าหนายเปนหนสญไดตามกฎหมายภาษอากรและในวนท 1 สงหาคม 2547 ตดจ าหนายลกหนนางสมใจเปนหนสญ จ านวน 1,500 บาท โดยทหนสญรายนไมสามารถจ าหนายเปนหนสญไดตามกฎหมายภาษอากร ตอมาในวนท 1 กนยายน 2547 ลกหนนายวนย ทกจการตดเปนหนสญทางภาษไปแลว น าเงนมาช าระให

103

บรษท จ านวน 800 บาท และในวนท 1 ตลาคม 2547 ลกหนนางสมใจทกจการตดเปนหนสญทางบญชน าเงนมาช าระใหบรษท 1,000 บาท บรษทลกหนคงเหลอ ณ วนท 31 ธนวาคม 2547 จ านวน 380,000 บาท การบนทกบญชในสมดรายวนทวไป ดงน 2546 ธ.ค. 31

หนสงสยจะสญ คาเผอหนสงสยจะสญ บนทกรายการประมาณหนสงสยจะสญ 1% ของยอดขายเชอ (1% x 500,000 = 5,000 )

5,000

-

5,000

-

2547 ม.ย. 1

หนสญ ลกหน – นายวนย คาเผอหนสงสยจะสญ หนสงสยจะสญ จ าหนายลกหนนายวนยทสามารถตดจ าหนายลกหนเปนหนสญไดตามกฎหมายภาษอากร

2,000

2,000

- -

2,000

2,000

- -

ส.ค. 1 คาเผอหนสงสยจะสญ ลกหน – นางสมใจ ตดจ าหนายลกหนนางสมใจ เปนหนสญทไมสามารถถอเปนคาใชจายไดตามกฎหมายภาษอากร (ตดหนสญทางบญช)

1,500 - 1,500

-

ก.ย. 1 ลกหน – นายวนย หนสญไดรบคน เงนสด ลกหน-นายวนย บนทกหนสญไดรบคนจากลกหนนายวนยทไดตดจ าหนายไปแลวตามกฎหมายภาษอากร และไดรบเงนช าระหนในวนน

800

800

- -

800

800

- -

104

2547 ต.ค. 1

ลกหน – นางสมใจ คาเผอหนสงสยจะสญ เงนสด ลกหน-นางสมใจ บนทกหนสญไดรบคนจากลกหนนางสมใจทตดจ าหนายเปนหนสญทไมสามารถถอเปนคาใชจายไดตามกฎหมายภาษอากร (ตดหนสญทางบญช)

1,500

1,500

- -

1,500

1,500

- -

ธ.ค. 31 หนสงสยจะสญ คาเผอหนสงสยจะสญ บนทกรายการประมาณหนสงสยจะสญ 1% ของยอดขายเชอ (1% x 600,000 = 6,000)

6,000 - 6,000

-

หลงจากผานรายการไปบญชแยกประเภทของบญชหนสญ หนสงสยจะสญ และคาเผอหนสงสยจะสญ ในป 2547 ดงน

บญชหนสญ 2547 2547 ม.ย. 1 ลกหน-นายวนย 2,000 - ธ.ค. 31 โอนไปบญชก าไรขาดทน 2,000 - 2,000 - 2,000 -

บญชหนสงสยจะสญ

2547 2547 ธ.ค. 31 คาเผอหนสงสยจะสญ 6,000 - ม.ย. 1 คาเผอหนสงสยจะสญ 2,000 - ธ.ค. 31 โอนไปบญชก าไรขาดทน 4,000 - 6,000 - 6,000 -

105

บญชคาเผอหนสงสยจะสญ 2547 2547 ม.ย. 1 หนสงสยจะสญ 2,000 - ม.ค. 1 ยอดยกมา 5,000 - ส.ค. 1 ลกหน-นางสมใจ 1,500 ต.ค. 1 ลกหน- นางสมใจ 1,500 - ธ.ค. 31 ยอดยกไป 9,000 - ธ.ค. 31 หนสงสยจะสญ 6,000 - 12,500 - 12,500 -

2548 ม.ค. 1 ยอดยกมา 9,000 -

การแสดงรายการในงบการเงน ป 2547 ดงน

งบดล ณ วนท 31 ธนวาคม 2547

บาท

สนทรพยหมนเวยน : ลกหน 380,000 หก คาเผอหนสงสยจะสญ (9,000) 371,000

งบก าไรขาดทน ส าหรบปสนสดวนท 31 ธนวาคม 2547

บาท

คาใชจายในการบรหาร : หนสญ 2,000 หนสงสยจะสญ 4,000 กจการทประกอบธรกจซอขายสนคา ซงมรายไดจากการขายสนคาเปนหลก จะมการซอสนคามาเกบไวใหเพยงพอส าหรบการขาย ในการสงซอสนคาเขามาเกบไวมากๆ อาจจะมขอดตรงทท าใหการ

106

ขายสนคามความคลองตว แตอาจจะใชเงนทนมากในการซอสนคานนมาเกบไว และยงตองเสยคาใชจายในการเกบรกษาสนคา รวมถงความเสยงตอการทสนคาลาสมย หรอหมดอาย ดวยเหตนกจการจงตองมการบรหารจดการสนคาคงเหลอของกจการใหอยในปรมาณทเหมาะสมตอการน าไปขายใน แตละรอบระยะเวลาบญช กจการตองท าการสงซอสนคาเขามาขายหลายครง และราคาทนทซอแตละครงอาจไมเทากน เมอน าสนคาออกขายจงเกดปญหาขนวา ในระหวางงวดบญชไดน าสนคาจากการซอครงใดออกขาย และในวนสนงวดบญชสนคาคงเหลอนจะเปนสนคาทซอเมอใด และราคาทนเทาใด ดงนนการตราคาสนคาคงเหลอ รวมถงวธการค านวณมลคาสนคาคงเหลอ จงตองเปนเรองทตองใหความส าคญ เนองจากสนคาคงเหลอเปนรายการสนทรพยหมนเวยนทมมลคาเปนจ านวนมาก เมอเปรยบเทยบกบรายการสนทรพยหมนเวยนอนๆ ความหมายของสนคาคงเหลอ มาตรฐานการบญช ฉบบท 31 เรองสนคาคงเหลอ ของสมาคมนกบญชและผสอบบญชรบอนญาตแหงประเทศไทย (2540, หนา 2)ไดก าหนดค านยมศพทโดยเฉพาะ ไวดงน สนคาคงเหลอ หมายถง ทรพยสนซง (ก) มไวเพอขายตามลกษณะการประกอบธรกจโดยปกต หรอ (ข) อยในระหวางกระบวนการผลตเพอใหเปนสนคาส าเรจรปเพอขาย หรอ (ค) มไวเพอใชในการผลตสนคาหรอใหบรการสนคาคงเหลอ ประกอบดวย 1. สนคาทซอและถอไวเพอขาย ตวอยางเชน สนคาทผขายปลกซอไวเพอขาย หรอทดน และสนทรพยอน ทซอไวเพอขาย 2. สนคาส าเรจรป งานระหวางท า รวมทงวตถดบทใชในการผลต 3. ตนทนงานใหบรการ ในสวนทสมพนธกบรายไดทยงไมรบรของกจการทใหบรการ จากความหมายดงกลาวขางตน การแสดงรายการบญชสนคาคงเหลอโดยทวไป จะถกจดประเภทไวดงน 1. สนคาส าเรจรป เปนสนคาทผลตส าเรจแลวพรอมทจะน าออกจ าหนายได 2. สนคาระหวางท า เปนสนคาทผลตยงไมเสรจ ก าลงอยในระหวางการผลตใหเปนสนคาส าเรจรป ยงไมพรอมทจะน าออกจ าหนาย 3. วตถดบ เปนสงทมไวใชในการผลตสนคา ซงเปนสวนประกอบทส าคญของสนคาส าเรจรป

107

4. วสดการผลต เปนวสดทใชประกอบในการผลตสนคา ซงไมใชสวนประกอบทส าคญของสนคาส าเรจรป ธรกจซอมาขายไป สนคาคงเหลอจะมเพยงรายการเดยว คอ สนคาส าเรจรป โดยมตนทนของสนคาประกอบดวย ราคาซอ อากรขาเขา และภาษอน รวมทงคาขนสง คาขนถาย และคาใชจายอน ซงเกยวของโดยตรงกบการซอเพอใหสนคานนอยในสภาพพรอมทจะขายได ธรกจผผลต สนคาคงเหลอประกอบดวย สนคาส าเรจรป สนคาระหวางท า วตถดบ และวสดการผลตโดยมตนทนของสนคาประกอบดวย ตนทนทงหมดในการซอวตถดบ ไดแก ราคาซอ อากรขาเขา และภาษอน รวมทงคาขนสง คาขนถายและคาใชจายอนๆ ซงเกยวของโดยตรงกบการซอวตถดบ ตนทนในการแปลงสภาพไดแก คาแรงงานทางตรงและคาใชจายในการผลตทงสวนทคงทและผนแปร รวมถงคาใชจายอนๆ ซงเกยวของโดยตรงกบการผลตเพอใหสนคานนอยในสภาพพรอมทจะขายได ธรกจบรการ สนคาคงเหลอ อาจแสดงเปนงานระหวางท ากได เพอความสะดวกโดยมตนทนของงานใหบรการประกอบดวย คาแรงงาน และคาใชจายอนทเกยวของโดยตรงกบการใหบรการรวมทงบคลากรกควบคมและดแล และคาใชจายทเกยวของกบการใหบรการในสวนทยงไมรบรเปนรายได รายการทนบเปนสนคาคงเหลอ สนคาคงเหลอเปนสนทรพยหมนเวยนของกจการ ดงนนเมอท าการตรวจนบจ านวนสนคาคง เหลอในสนงวดบญช กจการจะพจารณาทกรรมสทธเฉพาะสนคาทเปนของกจการเทานน ซงกจการอาจมสนคาคงเหลอบางประเภททไมอยรวม ณ ทเดยวกนในกจการ แตกรรมสทธของสนคาเปนของกจการกใหนบรวมเปนสนคาคงเหลอของกจการดวย เชน สนคาระหวางทางทกจการซอโดยเงอนไข F.O.B Shipping Point ซงกรรมสทธในสนคาโอนมาเปนของผซอเมอผขายจดสงสนคาใหผซอแลว แมวาสนคาอยในระหวางทางขนสงยงไมถงมอผซอกใหนบสนคาระหวางทางเปนสนคาคงเหลอของผซอ สนคาทกจการน าไปฝากขายกบบคคลอกคนหนงเรยกวาผรบฝากขายใหชวยขายสนคาใหและยงไมไดขาย จงใหนบสนคาทน าไปฝากขายนนเปนสนคาคงเหลอของกจการทฝากขายดวย สนคาทกจการผลตแยกพเศษตามค าสงของลกคาและยงไมไดสงมอบใหลกคา แตถอวาเปนการขายแลว ดงนนกจการผผลตไมควรนบเปนรายการสนคาคงเหลอของกจการ

108

สนคาทขายโดยวธผอนช าระทก าหนดใหผซอจายช าระเปนงวดๆแมวาตามกฎหมายกรรมสทธในสนคายงเปนของกจการผขายอย แตเมอดเจตนาสนคาไดจ าหนายไปแลว จงไมนบรวมเปนสนคาคง เหลอของกจการ ดงนนในการตรวจนบสนคาคงเหลอของกจการ ควรจะตองท าการพจารณาใหถถวน กอนวาควรจะท าการตรวจนบสนคาประเภทใด เปนสนคาคงเหลอของกจการ (สาคร สขมมาลนทร,2545, หนา109) การบนทกบญชเกยวกบสนคาคงเหลอ กจการทท าธรกจเกยวกบการซอขายสนคา ควรตองมการควบคมดแลรกษาสนคาคงเหลอเปนอยางด เนองจากสนคาคงเหลอเปนสนทรพยหมนเวยนทมจ านวนเงนคอนขางสงและเปนรายการทกอ ใหเกดรายไดและผลก าไรใหแกกจการจงตองมการบนทกบญชเกยวกบสนคาคงเหลอทมอยในกจการ และถามการขายออกไปจะบนทกบญชเปนตนทนขายซงเปนคาใชจายน าไปเปรยบเทยบกบรายไดจากการขาย สวนตนทนของสนคาคงเหลอทยงไมไดขาย และแสดงเปนรายการสนคาคงเหลอในงบดล ส าหรบวธการบนทกเกยวกบสนคาคงเหลอทนยมใชในปจจบน ม 2 วธ คอ 1. การบนทกบญชสนคาคงเหลอแบบสนงวด (periodic inventory system) เปนวธการบนทกบญชทนยมใชกบกจการทท าการซอขายสนคาทมจ านวนมาก และมราคาหรอมลคาไมสงนก สนคาคงเหลอทซอมาจะบนทกไวในบญชคาใชจาย คอ บญชซอและคาใชจายทเกดจากการซอจะบนทกไวในบญชคาใชจายตามประเภททเกดขน เชนคาขนสงเขา คาอากรขาเขา คาภาษขาเขา เปนตน ตามวธนจะไมมการเปลยนแปลงสนคาคงเหลอทยกมาตนงวดจนกวาจะถงวนสนงวด เนองจากกจการจะไมมการบนทกรายการในบญชสนคาคงเหลอเลยในระหวางป สวนในวนสนงวดบญชสนคาคงเหลอจะแสดงยอดทปรบปรง โดยการปดบญชสนคาคงเหลอตนงวดไปบญชก าไรขาดทน และบนทกยอดสนคาคง เหลอ สนงวดทไดจากการตรวจนบจรงใหมและ สามารถค านวณหาตนทนขาย โดยน ามลคาของสนคาคงเหลอตนงวด บวกซอสทธในระหวางงวด หก มลคาสนคาคงเหลอสนงวด

2. การบนทกบญชสนคาคงเหลอแบบตอเนอง (perpetual inventory system) เปนวธการ บนทกบญชทนยมใชกบกจการทท าการซอขายสนคาจ านวนไมมากนก และสนคาจะมราคาขายและตนทนตอหนวยคอนขางสงจงตองมการควบคมและตรวจสอบทงชนดและจ านวนของสนคาทขายและคงเหลออยอยางละเอยด สนคาคงเหลอทซอมาและคาใชจายทเกดจากการซอจะบนทกบญชโดยเปด

109

บญชสนคาคงเหลอขน ตามวธนบญชสนคาคงเหลอจะมการเคลอนไหวตอเนองกนตลอดเวลา เนองจากกจการจะมการบนทกบญชตนทนขาย ในการสะสมตนทนของสนคาทไดจ าหนายออกไปในระหวางป ท าใหยอดคงเหลอในวนสนงวดของบญชสนคาคงเหลอจะเทากบมลคาของสนคาคงเหลอทตรวจนบจรง การตราคาสนคาคงเหลอ มลคาสนคาคงเหลอทแสดงในงบการเงน สามารถค านวณไดโดยน าจ านวนสนคาคงเหลอคณกบราคาสนคาคงเหลอตอหนวย ซงราคาของสนคาคงเหลอ จะมทงราคาตนทนเดมและมลคาสทธทจะไดรบ มาตรฐานการบญช ฉบบท 31 เรองสนคาคงเหลอของสมาคมนกบญชและผสอบบญชรบอนญาตแหงประเทศไทย (2540, หนา 2) ไดก าหนดค านยามศพทโดยเฉพาะไว ดงน ราคาตนทนเดม หมายถง จ านวนรวมของตนทนทงหมดในการซอ ในการแปลงสภาพ และคาใชจายอน ๆ ทเกดขน เพอใหสนคาคงเหลอนนอยในสถานทและอยในสภาพทเปนอยในปจจบน มลคาสทธทจะไดรบ หมายถง ราคาทคาดวาจะขายไดตามปกตของธรกจ หกดวยตนทนสวนทเพมทจะผลตใหเสรจ (ส าหรบสนคาทอยระหวางการผลต) และคาใชจายอนๆ ทจ าเปนตองจายเพอใหขายสนคานนได และมาตรฐานการบญช ฉบบท 31 ยงก าหนดใหควรตราคาสนคางคงเหลอ โดยใชวธ ดงน 1. การตราคาสนคาคงเหลอตามราคาทน (cost) ซงมวธการค านวณมลคาสนคาคงเหลอทนยมใช คอ 1.1 วธเขากอน – ออกกอน (first-in , first-out method or fifo) 1.2 วธเขาหลง – ออกกอน (last-in, first-out method or lifo) 1.3 วธราคาทนถวเฉลยถวงน าหนก (weighted average method) 1.4 วธราคาเจาะจง (specific idenfication method)

2. การตราคาสนคาคงเหลอตามราคาทนหรอมลคาสทธทจะไดรบแลวแตราคาใดจะต ากวา (The lower of cost of net realizable value whichever is the lower)

110

การตราคาสนคาคงเหลอตามราคาทน วธการค านวณมลคาสนคาคงเหลอ และตนทนสนคาทขาย จะแยกเปน 2 กรณ ตามวธการบนทกบญชสนคาคงเหลอของกจการ 1. กรณบนทกบญชสนคาคงเหลอแบบสนงวด วธนในระหวางงวดกจการไมตองค านวณหาตนทนสนคาทขายทกครง ทมการขายสนคาเมอถงวนสนงวด กจการจงจะท าการตรวจนบและตราคาสนคาคงเหลอเพอน าไปค านวณหาตนทนของสนคาทไดขายไปในระหวางงวด 1.1 วธเขากอน – ออกกอน วธเขากอน –ออกกอนน จะตงขอสมมตวา สนคาทซอหรอผลตไดกอนยอมจะถกขายออกไปกอนและสนคาทเหลออย ณ วนสดทายของรอบระยะเวลาบญช จะเปนสนคาทซอหรอผลตไดมาครงหลงสดตามล าดบ วธนจะเหมาะกบสนคาทมอายจ ากด ซงเกบไวนานอาจเสอมคณภาพ จงจ าเปนตองขายสนคาทซอหรอผลตกอนออกไป ตวอยางท 1 บรษทพนทรพย จ ากด มขอมลเกยวกบสนคาคงเหลอของกจการ ดงน

ปรมาณ (หนวย)

ราคาทนตอหนวย (บาท)

ราคาทนรวม (บาท)

ม.ค. 1 สนคาคงเหลอตนงวด ก.พ. 20 ซอครงท 1 ม.ย. 14 ซอครงท 2 ส.ค. 22 ซอครงท 3 ต.ค. 18 ซอครงท 4

90 160 200 170 80

100 106 108 110 115

9,000 16,960 21,600 18,700 9,200

รวมสนคาทมไวเพอขาย 700 75,460

ในระหวางปกจการขายสนคาคงเหลอไปดงน ปรมาณ

(หนวย) ม.ค. 5 ขายครงท 1

ม.ค. 8 ขายครงท 2 ก.ค. 26 ขายครงท 3 ธ.ค. 11 ขายครงท 4

80 120 210 190

รวมสนคาทขาย 600

สนคาคงเหลอสนงวด 100 หนวย

111

การค านวณมลคาสนคาคงเหลอสนงวด สนคาคงเหลอสนงวด จ านวน 100 หนวย สามารถค านวณมลคาได ดงน ต.ค. 18 สนคาทซอมาครงท 4 จ านวน 80 @ 115 บาท = 9,200 บาท ส.ค. 22 สนคาทซอมาครงท 3 จ านวน 20 @ 110 บาท = 2,200 บาท รวมมลคาสนคาคงเหลอสนงวด 11,400 บาท การค านวณมลคาตนทนสนคาทขาย มลคาตนทนสนคาทขาย = มลคาสนคาทมไวเพอขาย – มลคาสนคาคงเหลอสนงวด = 75,460 – 11,400 บาท = 64,060 บาท การค านวณโดยวธเขากอน-ออกกอน จะนยมถอปฏบตกนทวไป เพราะมลคาสนคาคงเหลอสนงวดแสดงในงบดล จะใกลเคยงกบมลคาสนคาในราคาตลาดขณะนนมากทสด และการค านวณมลคาตนทนสนคาทขายกสอดคลองตามการไหลเวยนของสนคา ทผขายมกจะหยบสนคาทมอยกอนขายออก ไปกอน 1.2 วธเขาหลง - ออกกอน วธเขาหลง – ออกกอนน จะตงขอสมมตวา สนคาทซอหรอผลตเขามาครงหลงสดยอมจะถกขายออกไปกอนและสนคาทเหลออย ณ วนสดทายของรอบระยะเวลาบญช จะเปนสนคาทซอหรอผลตทมอยกอนครงแรกๆ ตวอยางท 2 อาศยขอมลจากตวอยางท 1 การค านวณมลคาสนคาคงเหลอสนงวด สนคาคงเหลอสนงวด จ านวน 100 หนวย สามารถค านวณมลคาได ดงน ม.ค. 1 สนคาคงเหลอตนงวด จ านวน 90 @ 100 บาท = 9,000 บาท ก.พ. 20 สนคาทซอมาครงท 1 จ านวน 10 @ 106 บาท = 1,060 บาท รวมมลคาสนคาคงเหลอสนงวด 10,060 บาท

112

การค านวณมลคาตนทนสนคาทขาย มลคาตนทนสนคาทขาย = มลคาสนคาทมไวเพอขาย - มลคาสนคาคงเหลอสนงวด = 75,460 – 10,060 บาท = 65,400 บาท การค านวณโดยวธเขาหลง-ออกกอน จะท าใหงบก าไรขาดทนแสดงผลการด าเนนงานทใกลเคยงกบสภาวการณปจจบนมากทสด แตถาเกดเหตการณกรณสนคามแนวโนมราคาสงขนเรอย ๆ กจะท าใหมลคาสนคาคงเหลอสนงวดทแสดงในงบดลต ากวาความเปนจรงมาก และท าใหกจการมก าไรสทธต า เนองจากมลคาตนทนสนคาทขายจะสงขนตามราคาสนคาทสงขน มผลใหกจการเสยภาษนอย ลง 1.3 วธราคาทนถวเฉลยถวงน าหนก วธนถอวาราคาทนของสนคาทกหนวยเทากนหมด โดยจะท าการเฉลยราคาทนสนคาตอหนวยดวยการน ามลคาสนคาทมไวเพอขาย หารดวย จ านวนสนคาทมไวเพอขาย ซงจะไดราคาทนเฉลยของสนคาตอหนวย เพอน าไปคณกบจ านวนสนคาคงเหลอสนงวด กจะท าใหไดทราบมลคาสนคาคงเหลอสนงวด ตวอยางท 3 อาศยขอมลจากตวอยางท 1 การค านวณสนคาคงเหลอสนงวด ราคาทนถวเฉลยตอหนวย = มลคาสนคาทมไวเพอขาย (บาท) จ านวนสนคาทมไวเพอขาย (บาท) = 75,460 = 107.80 บาท มลคาสนคาคงเหลอสนงวด = จำ านวนสนคาคงเหลอสนงวด x ราคาทนถวเฉลยตอหนวย = 100 x 107.80 บาท = 10,780 บาท การค านวณมลคาตนทนสนคาทขาย มลคาตนทนสนคาทขาย = มลคาสนคาทมไวเพอขาย – มลคาสนคาคงเหลอสนงวด = 75,460 – 10,780 บาท = 64,680 บาท

700

113

การค านวณวธราคาทนถวเฉลยถวงน าหนกจะเหนวาสนคาคงเหลอตนงวดซอเขามาในระหวางงวด และสนคาคงเหลอสนงวด จะมราคาทนโดยถวเฉลยเทากน ดงนนมลคาสนคาคงเหลอสนงวดจงเปนราคาทอยระหวางวธเขากอน-ออกกอน และวธเขาหลง-ออกกอน 1.4 วธราคาเจาะจง วธนจะก าหนดตนทนทเจาะจงไดกบสนคาแตละรายการโดยจะทราบวาสนคาทขายไป และสนคาทเหลออยเปนสนคาทซอมาเมอใดและราคาเทาใด จะใชในกรณทกจการมสนคาจ านวนไมมากนกและมราคาตอหนวยคอนขางสงหรอมลกษณะพเศษทสามารถแยกไดชดเจนโดยไมปะปนกบสนคาในตลาดชนดอนๆ ตวอยางท 4 อาศยขอมลจากตวอยางท 1 และสมมตวา สนคาทขายไปจ านวน 600 หนวย เปนสนคาทซอมาเมอวนท 1 มกราคม จ านวน 90 หนวย วนท 20 กมภาพนธ จ านวน 150 หนวย วนท 14 มถนายน จ านวน 160 หนวย วนท 22 สงหาคม จ านวน 150 หนวย และวนท 18 ตลาคม จ านวน 50 หนวย การค านวณมลคาสนคาคงเหลอสนงวด สนคาคงเหลอสนงวด จ านวน 100 หนวย สามารถค านวณมลคาได ดงน ก.พ. 20 สนคาทซอมาครงท 1 จ านวน 10 @ 106 บาท = 1,060 บาท ม.ย. 14 สนคาทซอมาครงท 2 จ านวน 40 @ 108 บาท = 4,320 บาท ส.ค. 22 สนคาทซอมาครงท 3 จ านวน 20 @ 110 บาท = 2,200 บาท ต.ค. 18 สนคาทซอมาครงท 4 จ านวน 30 @ 115 บาท = 3,450 บาท รวมมลคาสนคาคงเหลอสนงวด 11,030 บาท การค านวณมลคาตนทนสนคาทขาย มลคาตนทนสนคาทขาย = มลคาสนคาทมไวเพอขาย – มลคาสนคาคงเหลอสนงวด = 75,460 – 11,030 บาท = 64,430 บาท การค านวณวธราคาเจาะจง มกจะไมถกน ามาใช เนองจากในทางปฏบตกจการจะมสนคาชนดเดยวกนหรอหลายชนดเปนจ านวนมาก และมลกษณะเหมอนๆ กน จงเปนการยากทจะก าหนดราคาและ

114

จ านวนโดยเฉพาะเจาะจงของสนคานน วธนจะเหมาะส าหรบสนคาทมมลคาสงและมลกษณะพเศษทสามารถแยกไดชดเจนเทานน 2. กรณบนทกสนคาคงเหลอแบบตอเนอง วธนกจการจะตองมการค านวณราคาทนของสนคาคงเหลอและตนทนสนคาทขายทกครงทมการซอขายสนคาคงเหลอ 2.1 วธเขากอน-ออกกอน ตวอยางท 5 อาศยขอมลจากตวอยางท 1 การค านวณมลคาสนคาคงเหลอสนงวด และมลคาตนทนสนคาทขาย สามารถค านวณไดดงน

วนท รบ จาย คงเหลอ ม.ค. 1 ยอดยกมา 90 @ 100 = 9,000 ม.ค. 5 ขาย 80 @ 100 = 8,000 10 @ 100 = 1,000 ก.พ. 20 ซอ 160 @ 106 = 16,960 10 @ 100 = 1,000

160 @ 106 = 16,960 ม.ค. 8 ขาย 10 @ 100 = 1,000

110 @ 106 = 11,660 50 @ 106 = 5,300

ม.ย. 14 ซอ 200 @ 108 = 21,600 50 @ 106 = 5,300 200 @ 108 = 21,600

ก.ค. 26 ขาย 50 @ 106 = 5,300 106 @ 108 = 17,280

40 @ 108 = 4,320

ส.ค. 22 ซอ 170 @ 110 = 18,700 40 @ 108 = 4,320 170 @ 110 = 18,700

ต.ค. 18 ซอ 80 @ 115 = 9,200 40 @ 108 = 4,320 170 @ 110 = 18,700 80 @ 115 = 9,200

ธ.ค. 11 ขาย 40 @ 108 = 4,320 150 @ 110 = 16,500

20 @ 110 = 2,200 80 @ 115 = 9,200

มลคาสนคาคงเหลอสนงวด จ านวน 100 หนวย = 2,200 + 9,200 = 11,400 บาท มลคาตนทนสนคาทขาย = 8,000 + 1,000 + 11,600 + 5,300 + 17,280 + 16,500 = 64,060 บาท

115

2.2 วธเขาหลง-ออกกอน ตวอยางท 6 อาศยขอมลจากตวอยางท 1 การค านวณมลคาสนคาคงเหลอสนงวดและมลคาตนทนสนคาทขาย สามารถค านวณไดดงน

วนท รบ จาย คงเหลอ ม.ค. 1 ยอดยกมา 90 @ 100 = 9,000 ม.ค. 5 ขาย 80 @ 100 = 8,000 10 @ 100 = 1,000 ก.พ. 20 ซอ 160 @ 106 = 16,960 10 @ 100 = 1,000

160 @ 106 = 16,960 ม.ค. 8 ขาย 120 @ 106 = 12,720 10 @ 100 = 1,000

40 @ 106 = 4,240 ม.ย. 14 ซอ 200 @ 108 = 21,600 10 @ 100 = 1,000

40 @ 106 = 4,240 200@108 = 21,600

ก.ค. 26 ขาย 200 @ 108 = 21,600 10 @ 106 = 1,060

10 @ 100 = 1,000 30 @ 106 = 3,180

ส.ค. 22 ซอ 170 @ 110 = 18,700 10 @ 100 = 1,000 30 @ 106 = 3,180 170@110 = 18,700

ต.ค. 18 ซอ 80 @ 115 = 9,200 10 @ 100 = 1,000 30 @ 106 = 3,180 170 @ 110 = 18,700 80 @ 115 = 9,200

ธ.ค. 11 ขาย 80 @ 115 = 9,200 110 @ 110 = 12,100

10 @ 100 = 1,000 30 @ 106 = 3,180 60 @ 110 = 6,600

มลคาสนคาคงเหลอสนงวด จ านวน 100 หนวย = 1,000 + 3,180 + 6,600 = 10,780 บาท มลคาตนทนสนคาทขาย = 8,000 + 12,720 + 21,600 + 1,060 + 9,200 + 12,100 = 64,680 บาท

116

2.3 วธราคาทนถวเฉลยถวงน าหนก ตวอยางท 7 อาศยขอมลจากตวอยางท 1 การค านวณมลคาสนคาคงเหลอสนงวด และมลคาตอนทนสนคาทขาย สามารถค านวณได ดงน วนท รบ จาย คงเหลอ ม.ค. 1 ยอดยกมา 90 @ 100 = 9,000 ม.ค. 5 ขาย 80 @ 100 = 8,000 ก.พ.20 ซอ 160 @ 106 = 16,960 170@ 105.65 = 17,960 ม.ค. 8 ขาย 120@ 105.65 = 12,678 50 @105.65 = 5,282 ม.ย.14 ซอ 200@108 = 21,600 250@107.53 = 26,882 ก.ค.26 ขาย 210@107.53 = 22,581 40 @ 107.53 = 4,301 ส.ค.22 ซอ 170@110 = 18,700 210@109.53 = 23,001 วนท รบ จาย คงเหลอ ต.ค.18 ซอ 80 @ 115 = 9,200 290@111.04 = 32,201 ธ.ค.11 ขาย 190@111.04 = 21,097 100@111.04 = 11,104

มลคาสนคาคงเหลอสนงวด จ านวน 100 หนวย = 11,104 บาท มลคาตนทนสนคาทขาย = 8,000 + 12,678 + 22,581 + 21,097 = 64,356 บาท 2.4 วธราคาเจาะจง ตวอยางท 8 อาศยขอมลจากตวอยางท 1 และตวอยางท 4 การค านวณมลคาสนคาคงเหลอสนงวด สนคาคงเหลอสนงวด จ านวน 100 หนวย สามารถค านวณมลคาได ดงน ก.พ. 20 สนคาทซอมาครงท 1 จ านวน 10 @ 106 บาท = 1,060 บาท ม.ย. 14 สนคาทซอมาครงท 2 จ านวน 40 @ 108 บาท = 4,320 บาท ส.ค. 22 สนคาทซอมาครงท 3 จ านวน 20 @ 110 บาท = 2,200 บาท ต.ค. 18 สนคาทซอมาครงท 4 จ านวน 30 @ 115 บาท = 3450 บาท รวมมลคาสนคาคงเหลอสนงวด 11,030 บาท

117

การค านวณมลคาตนทนสนคาทขาย มลคาตนทนสนคาทขาย จ านวน 600 หนวย สามารถค านวณได ดงน ม.ค. 1 สนคาคงเหลอตนงวด จ านวน 90 @ 100 บาท = 9,000 บาท ก.พ.20 สนคาทซอมาครงท 1 จ านวน150 @ 106 บาท = 15,900 บาท ม.ย.14 สนคาทซอมาครงท 2 จ านวน160 @ 108 บาท = 17,280 บาท ส.ค.22 สนคาทซอมาครงท 3 จ านวน150@ 110 บาท = 16,500 บาท ต.ค.18 สนคาทซอมาครงท 4 จ านวน 50 @ 115 บาท = 5,750 บาท รวมมลคาตนทนสนคาทขาย 64,430 บาท จะเหนวาการตราคาสนคาคงเหลอตามราคาทน โดยวธตางกน มลคาสนคาคงเหลอสนงวดและมลคาตนทนสนคาทขาย ทค านวณไดจะตางกนดวย มผลใหฐานะการเงนและผลการด าเนนงานของกจการเปลยนไปดวย ดงนน การเลอกใชวธการใดนนขนอยกบวตถประสงคและนโยบายของผบรหาร รวมถงความเหมาะสมของสภาพ และลกษณะทางกายภาพของสนคาของแตละกจการ การตราคาสนคาคงเหลอตามราคาทนหรอมลคาสทธทจะไดรบแลวแตราคาใดจะต ากวา การตราคาสนคาคงเหลอโดยทวไปมกจะใชวธราคาทน แตในบางครงมลคาสทธทจะไดรบ หรอราคาตลาดของสนคาคงเหลอ ทคาดวาจะขายไดอาจลดลงต ากวาราคาทน อนเนองมากจากสภาพตลาด หรอสนคามการช ารดเสยหาย หรอสนคาลาสมย กจการจงตองลดมลคาของตนทนเดมลงใหเทากบมลคาสทธทจะไดรบจากการขาย เพอใหเปนไปตามหลกความระมดระวงและตามแนวความคดทวาสนทรพยไมควรแสดงราคาตามบญชทสงกวามลคาทจะไดรบ ซงการลดราคาสนคาคงเหลอลงไปสมลคาสทธทจะไดรบทต ากวาปกต จะท าใหกจการตองมรบรผลขาดทนทเกดขน โดยแสดงรวมอยในบญชตนทนสนคาทขาย ยกเวนกรณทผดปกตมากจะบนทกบญชแยกผลขาดทน แสดงเปนรายการตางหากในงบก าไรขาดทน บนทกบญชไดดงน เดบต บญชผลขาดทนจากการตราคาสนคาลดลง XX เครดต บญชสนคาคงเหลอหรอบญชคาเผอมลคาสนคาลดลง XX การเปรยบเทยบราคาทนกบราคามลคาสทธทจะไดรบแลวแตราคาใดจะต ากวา อาจจะเปรยบ เทยบแตละรายการ หรอจากยอดรวมกได แตถาเลอกวธใดแลวจะตองถอปฏบตโดยสม าเสมอตลอดไป

118

ตวอยางท 9 บรษท พนผล จ ากด มรายละเอยดเกยวกบสนคาคงเหลอของกจการ ดงน

ชนดสนคา ราคาทน มลคาสทธทจะไดรบ ราคาทนหรอมลคาสทธทจะไดรบทต ากวา

1 2 3 4

700 300 500 400

680 305 505 395

680 300 500 395

1,900 1,885 1,875

การตราคาสนคาคงเหลอ ณ วนสนงวดของรอบระยะเวลาบญช หากเปรยบเทยบราคาทนกบมลคาสทธทจะไดรบแลวแตรายการใดจะต ากวา โดยเปรยบเทยบสนคาแตละรายการ มลคาสนคาคงเหลอสนงวด จะตราคาเปนเงน 1,875 บาท แตหากเทยบราคาทนรวมกบมลคาสทธทจะไดรบรวมทต ากวา มลคาสนคาคงเหลอสนงวด จะตราคาเปนเงน 1,885 บาท สมมตวาบรษท พนผล จ ากด ใชวธเปรยบเทยบสนคาแตละรายการ รายการบนทกบญชการลดราคาสนคาคงเหลอตามราคาทนหรอมลคาสทธทจะไดรบทต ากวา ดงน 25x1 ธ.ค. 31

ผลขาดทนจากการตราคาสนคาลดลง สนคาคงเหลอ/คาเผอมลคาสนคาลดลง บนทกรายการปรบปรงสนคาคงเหลอซงมราคามลคาสทธทจะไดรบลดต ากวาราคาทน

25

-

25

-

การตราคาสนคาคงเหลอตามราคาทนหรอมลคาสทธทจะไดรบแลวแตราคาใดทต ากวาน จะเปนทนยมใชกนเนองจากเปนไปตามหลกความระมดระวง กลาวคอ หากราคาทนต ากวามลคาสทธทจะไดรบ กจการจะไมถอวาก าไรไดเกดขน จงยงคงตราคาสนคาตามราคาทน แตถามลคาสทธทจะไดรบลดลงต ากวาราคาทน กแสดงวากจการขาดทนจากการทสนคามราคาลดลง ซงจะถอวามการขาดทนเกดขนและใหบนทกเปนคาใชจายประจ างวดวธนอาจจะมขอบกพรองตรงทสวนขาดทนทไดบนทกไวเนองจากราคาตามมลคาสทธทจะไดรบลดลงต ากวาราคาทนอาจจะไมเกดขน หรอเกดขนกไม

119

จ าเปนตองลดลงมากเทากบทไดบนทกไวเชนนจะมผลท าใหงบก าไรขาดทนในงวดนและงวดหนาแสดงจ านวนผดไปจากทควรจะเปน ผลของการตราคาและการค านวณมลคาสนคาคงเหลอสนงวดสงหรอต าไป การตราคาและการค านวณมลคาสนคาคงเหลอสนงวด เปนสงส าคญมาก เพราะผลของการบนทกมลคาสนคาคงเหลอสนงวดไมถกตองจะมผลตองบก าไรขาดทนทงในงวดปจจบนและงวดบญชถดไป จะแสดงรายการตนทนขายและก าไรขนตนไมถกตอง เนองจากสนคาคงเหลอสนงวดในปกอนจะยกยอดมาเปนสนคาคงเหลอในงวดถดไป เชน ถามลคาสนคาคงเหลอสนงวดสงเกนไป จะมผลตองวดบญชปจจบน คอ งบก าไรขาดทนจะแสดงตนทนขายต า และก าไรขนตนสงไป อนสงผลใหงวดบญชถดไป งบก าไรขาดทนจะแสดงตนทนขายสงและก าไรขนตนต าไป และถามลคาสนคาคงเหลอสนงวดต าเกนไป จะมผลตองวดบญชปจจบน คอ งบก าไรขาดทนจะแสดงตนทนขายสงและก าไรขนตนต าไป อนสงผลใหงวดบญชถดไป งบก าไรขาดทนจะแสดงตนทนขายต า และก าไรขนตนสงไป นอกจากนจะมผลตองบดลเฉพาะในงวดปจจบนเทานนโดยถามลคาสนคาคงเหลอสนงวดสงไป จะแสดงสนทรพยหมนเวยนสงไป ท าใหสนทรพยรวมสงและก าไรสะสมจะสงไปดวย และถามลคาสนคาคงเหลอสนงวดต าไป จะแสดงสนทรพยหมนเวยนต าไป ท าใหสนทรพยรวมต าและก าไรสะสมต าไปดวย ดงนนการบนทกมลคาสนคาคงเหลอสนงวดผดพลาดไมวาจะบนทกสงไปหรอต าไปกตาม มผลใหงบการเงนในแตละปไมถกตอง และท าใหมความนาเชอถอนอยลง การแสดงรายการสนคาคงเหลอในงบการเงน สนคาคงเหลอจะแสดงรายการภายใตหวขอสนทรพยหมนเวยนในงบดล และใหอธบายถงนโยบายบญชทกจการเลอกใชวธตราคาสนคาคงเหลอดวยวธใดนน ในหมายเหตประกอบงบการเงน

งบดล สนทรพย

สนทรพยหมนเวยน : สนคาคงเหลอ XX

120

สรป ลกหน เปนสทธเรยกรองของเจาหน ในการทจะใหลกหนช าระหนดวยเงนสด หรอสนทรพยอยางอนแลวแตจะตกลงกนโดยเจาหนคาดหมายวาจะไดรบช าระหนเตมตามจ านวนเมอถงก าหนดช าระ ลกหนทเกดจากการด าเนนการคาตามปกตของกจการ ไมวาจะเปนการขายสนคา หรอใหบรการเปนเงนเชอเรยกวา ลกหนการคา นอกจากนยงมลกหนอนๆ ซงเปนลกหนทไมไดเกดจากการด าเนนการคาตามปกตของกจการ เชน ลกหนเงนใหกยมแกกรรมการและลกจาง เงนใหกยมแกบรษทในเครอ และบรษทรวม รายไดอนคางรบ เปนตน บญชลกหนการคาเปนสนทรพยหมนเวยนของกจการ และในกรณทมรายการเกยวกบลกหนทเกบเงนไมได กจการมวธปฏบ ตโดยทวไป 2 วธ คอ วธการตดจ าหนายโดยตรง และวธตงคาเผอหนสงสยจะสญ ในวนสนป โดยประมาณจ านวนหนทคาดวาจะเกบเงนไมได ค านวณจากยอดขายหรอยอดลกหน ส าหรบการบนทกบญชหนสญทคางช าระ และไดมการตดตามทวงถามจนถงทสดแลวทราบแนนอนวาจะไมไดรบช าระหนจะแยกพจารณา เปน 2 กรณ คอ การตดจ าหนายลกหนเปนหนสญสามารถตดเปนคาใชจายไดตามกฎหมายภาษอากร และการตดจ าหนายลกหน ไมสามารถตดเปนคาใชจายไดตามกฎหมายภาษอากร สนคาคงเหลอ เปนสนทรพยหมนเวยนซงมไวเพอขายตามลกษณะการประกอบธรกจของกจการหรอยในระหวางกระบวนการผลตเพอใหเปนสนคาส าเรจรปเพอขาย ซงธรกจซอมาขายไป สนคาคงเหลอจะมรายการเดยวคอ สนคาส าเรจรป สวนธรกจผผลต สนคาคงเหลอจะประกอบดวย ทงสนคาคงเหลอส าเรจรป สนคาระหวางท า วตถดบ และวสดการผลต ส าหรบธรกจบรการ สนคาคงเหลออาจจะแสดงเปนงานระหวางท ากได เนองจากราคาสนคาทซอหรอผลตในแตละครงอาจมราคาไมเทากน โดยมการเพมขนหรอลดลงตามสภาวะของเศรษฐกจ ท าใหเกดวธการคดราคาทนของสนคาคงเหลอหลายวธ ไดแก วธเขากอน-ออกกอน วธเขาหลง-ออกกอน วธราคาถวเฉลยน าหนก วธราคาเจาะจง ซงกจการสามารถเลอกใชการตราคาสนคาคงเหลอวธใดวธหนงกได และในวนสนงวดใหน ามาเปรยบเทยบกบมลคาสทธทจะไดรบ โดยเลอกราคาทต ากวาเปนราคาสนคาคงเหลอแสดงในงบดล

121

แบบฝกหดบทท 3 1. อธบายความหมายของค าวา “ลกหน” “หนสญ” “หนสงสยจะสญ” และคาเผอหนสงสยจะสญ 2. การประมาณหนสงสยจะสญ สามารถประมาณไดกวธ อะไรบาง อธบาย 3. กจการมวธปฏบตกบลกหน ทเรยกเกบเงนไมไดอยางไร อธบาย 4. การตดจ าหนายหนสญ สามารถการท าไดกวธ อะไรบาง 5. อธบายความหมายของค าวา “สนคาคงเหลอ” 6. วธการตราคาสนคาคงเหลอ สามารถจะท าไดกวธ อะไรบาง 7. ยอดคงเหลอของบญชแยกประเภทบางบญช ณ วนท 31 ธนวาคม 2547 มดงน ขาย 400,000 รบคน 6,000 สวนลดจาย 4,000 ลกหน 100,000 คาเผอหนสงสยจะสญ 6,000 ใหท า บนทกรายการในสมดรายวนทวไป ดงน 1. กรณกจการใชวธประมาณหนสงสยจะสญ 3% ขอ ยอด 2. กรณกจการใชวธประมาณหนสงสยจะสญ % ขอ ยอดขาย ท 8. กจการแหงหนงใชนโยบายตงคาเผอหนสงสยจะสญเปน 3% ขอ ยอด าย อ ยด ท ยวของเกดขนดงน 2545 ธ.ค. 31 ลกหนคงเหลอสนป มจ านวน 70,000 บาท 2546 1-31ธ.ค. ตดบญชลกหนเปนหนสญ 5,000 บาท ธ.ค. 31 ลกหนคงเหลอสนป มจ านวน 64,000 บาท 2547 1-31 ธ.ค. ตดบญชลกหนเปนหนสญ 3,000 บาท ธ.ค. 31 ลกหนคงเหลอสนป มจ านวน 32,000 บาท

122

ใหท า บนทกรายการในสมดรายวนทวไป เพอบนทกการตดหนสญและการตงคาเผอหนสงสยจะสญในป 2545,2546,2547 ตามล าดบ 9. รายการเกยวกบขายสนคาเปนเงนเชอและบญชลกหน ของป 2547 มดงน 2547 ม.ค.1-31 ขายสนคาเปนเงนเชอ 840,000 บาท ระหวางเดอน เกบเงนจากลกหนได 240,000 บาท ม.ค. 31 ตงคาเผอหนสงสยจะสญ 2% ของยอดลกหนคงเหลอปลายงวด ก.พ.1-28 ขายสนคาเปนเงนเชอ 500,000 บาท ระหวางเดอน รบคนสนคา 2,000 บาท ให สวนลดจาย 4,000 บาท ก.พ. 28 ตงคาเผอหนสงสยจะสญ 3% ของยอดขายเชอสทธ ม.ค. 5 ตดบญชลกหนเปนหนสญ 4,000 บาท ตามหลกการบญช ใหท า บนทกรายการในสมดรายวนทวไป เพอบนทกการตดหนสญและการตงคาเผอหนสงสยจะสญของป 10. กจการมยอดลกหนในวนสนงวดบญช 31 ธนวาคม 2547 จ านวน 80,000 บาท และมบญชคาเผอหนสงสยจะสญ จ านวน 1,000 บาท มยอดขายประจ าป จ านวน 150,000 บาท ใหท า บนทกรายการในสมดรายวนทวไป ดงน 1. กรณกจการใชวธประมาณหนสงสยจะสญ 8% ขอ ยอด 2. กรณกจการใชวธประมาณหนสงสยจะสญ 5% ขอ ยอดขาย 11. รายการรบ – จายสนคาของกจการแหงหนงในเดอนมถนายน 2547 มดงน ม.ค. 1 สนคาคงเหลอยกมา 1,000 หนวย @ 50 บาท 8 ซอสนคา 80 หนวย @ 54 บาท 12 ขาย 1,050 หนวย @ 60 บาท 20 ซอ 700 หนวย @ 52 บาท 25 ขาย 450 หนวย @ 6 บาท 28 ซอ 500 หนวย @ 56 บาท

123

ใหท า ค านวณสนคาคงเหลอตามวธ 1. first-in, first-out 2. last-in , first-out 3. weighted average method 12. ในระหวางป 2547 กจการมการซอสนคาดงตอไปน ม.ค. 1 สนคาคงเหลอยกมา 300 หนวย @ 75 บาท ก.พ. 12 ซอ 400 หนวย @ 85 บาท เม.ย. 21 ซอ 250 หนวย @ 90 บาท ม.ย. 14 ซอ 320 หนวย @ 92 บาท ส.ค. 30 ซอ 150 หนวย @ 95 บาท พ.ย. 27 ซอ 190 หนวย @ 88 บาท ณ 31 ธนวาคม 2547 กจการมสนคาคงเหลอ 500 หนวย กจการใชการบนทกบญชแบบ periodic Inventory ใหค านวณสนคาคงเหลอตามวธ 1. first-in, first-out 2. last-in , first-out 3. weighted average method 4. specific identification ประกอบดวยสนคาทซอครงหลงสด 2 ครง ๆ ละ 250 หนวย

124

เอกสารอางอง นกบญชและผสอบบญชรบอนญาตแหงประเทศไทย , สมาคม. (2531). มาตรฐานการบญช ฉบบท 11 หนสงสยจะสญ. กรงเทพฯ : เอ.พ.ลฟวง. ______. (2538). ศพทบญช. พมพครงท 6 กรงเทพฯ : พ.เองลฟวง. ______. (2542). มาตรฐานการบญช ฉบบท 31 สนคาคงเหลอ . กรงเทพฯ : พ.เอ.ลฟวง. ______. (2544). มาตรฐานการบญชของไทย ฉบบรวมเลม พ.ศ. 2544 เลม 1. กรงเทพฯ : มาคม นกบญชและผสอบบญชรบอนญาตแหงประเทศไทย. ______. (2544). มาตรฐานการบญชของไทย ฉบบรวมเลม พ.ศ. 2544 เลม 2. กรงเทพฯ : สมาคม นกบญชและผสอบบญชรบอนญาตแหงประเทศไทย. ______. เชาวลย พงศผาตโรจน. (2543). หลกการบญชขนตน 2. พมพครงท 6 กรงเทพฯ : โรงพมพ จฬาลงกรณมหาวทยาลย. ______. ธารณ พงศสพฒน. (2542). การบญชสนทรพย. กรงเทพฯ : าวทยาลยเกษตรศาสตร ______. สาคร สขมาลนทร. (2543). การบญช 2 : าบ า เทพสตร.