cetinjsko-jezerska turistiČka regija

UNIVERZITET MEDITERANFAKULTET ZA TURIZAM

BAR

CETINJSKO-JEZERSKA TURISTIČKA REGIJA

ZAVRŠNI RAD

Predmet: Turisticka geografijaMentor: Prof.dr Stevan Popović Student: Milena Martinović Br.Indexa 196/07 Studijski program: menadžment u turizmu

JMBG: 2006984255026

Bar, jun, 2013. godine

Cetinjsko-jezerska turistička regija

SADRŽAJ

UVOD..............................................................................................................................................3

1. KARAKTERISTIKE CRNE GORE KAO TURISTIČKE DESTINACIJE...........................4

1.1. Karakteristike turističkog proizvoda Crne Gore...............................................................4

1.2. Turistički klasteri-regije u Crnoj Gori..............................................................................5

2. KARAKTERISTIKE I POTENCIJALI CETINJSKO-JEZERSKE TURISTIČKE REGIJE. 7

2.1. Cetinje – opšte karakteristike............................................................................................7

2.1.1. Istorijat Cetinja..........................................................................................................8

2.1.2. Kulturne vrijednosti Cetinja....................................................................................10

2.2. Turizam u cetinjsko-jezerskoj regiji...............................................................................12

2.2.1. Najatraktivnija mjesta u cetinjsko-jezerskoj turističkoj regiji.................................13

2.2.2. Hoteli i restorani cetinjsko-jezerske turističke regije..............................................20

2.2.3. Događaji i manifestacije..........................................................................................22

2.3. SWOT analiza turizma cetinjsko-jezerske regije............................................................24

ZAKLJUČAK................................................................................................................................27

LITERATURA..............................................................................................................................28

Projektni rad


UVOD

Od svog naglog razvoja koji je nastupio nakon završetka II Svjetskog rata, turizam kao djelatnost karakteriše stalan rast, nikako stagnaciju ili opadanje. Očekuje se da će turizam kao djelatnost po prometu i prihodu ubrzo dostići vodeće svjetske industrije kao što su naftna ili automobilska.

Turizam predstavlja vezu između urbanih, industrijskih i gusto naseljenih centara i regija i prostora izvorne ili dobro očuvane prirode. Takvom osobinom turizam uspostavlja komplementarnost između dva po funkcijama i fizionomiji različita dijela svijeta. Karakteristično za turizam jeste da neki resursi koji nijesu predstavljali dobra (kao što su priroda, kamen, reljef, pogled, kanjoni) postaju sada ekonomska dobra neprocjenjive vrijednosti.

Veoma je važno da turizam kompenzuje društvu korist koju ima od prostora, u smislu da preduzima sve mjere da kvalitet prostora i okoline sačuva, odnosno da se turistička izgradnja na najbolji način uklopi u okolinu. U poslednje vrijeme se stalno stavlja akcenat na koncept održivog turizma. Takav koncept se sve više potencira u razvoju Crne Gore kao turističke destinacije. Crna Gora ima velike prirodne, klimatske, kulturne, istorijske i dr. potencijale da se izgradi u veoma atraktivnu turističu destinaciju. Najvalorizovaniji turistički dio Crne Gore svakako predstavlja njena obala sa plelijepim plažama ali se ni zaleđe ne smije nikako zanemariti. Treba se imati u vidu da na zaleđu postoje ogromni potencijali koje treba iskoristiti.

Jedna od regija koja se sa svojim turističkim potencijalima ističe, a koja je opet blizu morskog pojasa jeste – Cetinjsko-jezerska regija. Geografski položaj, bogato kulturno-istorijsko nasleđe, prirodni resursi ove regije predstavljaju temelj za razvoj ove turističke destinacije. Gotovo da nema turiste koji dođe u Crnu Goru a da ne posjeti Mauzolej na Lovćenu, Njeguše, Cetinjski manastir, Rijeku Crnojevića i dr.

Iz tih razloga je ova regija i tema ovog rada. U radu se nastoji na što bolji način predstaviti ova atraktivna turistička regija. Cilj rada je da prepozna sve relevantne potencijale i resusre koji pogoduju za razvoj turizma u ovoj regiji. Ovi resursi i potencijali treba da budu osnov za građenje strategije turističkog razvoja cetinjsko-jezerske regije.

U prvom dijelu rada se govori o osnovnim obilježjima savremenog turizma. Drugi dio rada je posvećen opisivanju turističkih karakteristika Crne Gore, zastupljenim oblicima turizma kao i regijama – klasterima definisanim Master planom razvoja turizma. Treći, najvažniji dio odnosi se na Cetinjsko-jezersku regiju, njene prirodne potencijale, znamenitosti, mogućnosti za razvoj turizma. U ovom dijelu je data i SWOT analiza ove turističke regije.

Projektni rad


Projektni rad


1. KARAKTERISTIKE CRNE GORE KAO TURISTIČKE DESTINACIJE

1.1. Karakteristike turističkog proizvoda Crne Gore

Crna Gora je locirana u jugoistočnom dijelu Balkanskog poluostrva. Izlazi na Jadransko more, dužinom obalske linije od 293,5 km².1 Klima Crne Gore odlikuje se velikim raznolikostima. Nigdje u okruženju, nema toliko klimatskih razlika, kao na prostoru Crne Gore, jer temperatura najviše zavisi od reljefa, te crnogorsko primorje ima karakteristike mediteranske klime. Srednje januarske temperature iznose oko 8ºC, srednje julske oko 24ºC, čime srednja godišnja temperatura za čitavo primorje iznosi oko 15,5ºC. Sjeverni, ili planinski dio Crne Gore karakterišu promjenljive temperature, tako da na Žabljaku (1.450 m. n/m) srednja januarska iznosi – 4,5ºC, srednja julska 13,9ºC, čime srednja godišnja temperatura iznosi 4,7ºC, dok u Kolašinu (960m. n/m) srednja januarska temperatura iznosi – 1,9ºC, a srednja julska 15,8ºC, te srednja godišnja temperatura iznosi 7,6ºC.2

Crna Gora ima prelijepu obalu, prepunu pjeskovitih plaža. Broj prirodnih pješčanih plaža je 117, što čini 52 km dužine obale. Dominiraju pjeskovite i šljunkovite plaže, sa neznatno manjim udijelom kamenitih plaža. Temperatura vode se kreće od 10°C u zimskim do 30°C u ljetnim mjesecima, a pet mjeseci godišnje temperatura se kreće iznad 18°C.3

Jezera, rijeke, vrela i izvore pitke vode, predstavljaju posebnu vrijednost Crne Gore. Oko 40 jezera, od kojih su većina prirodnih, među kojima se po svojem obimu i ekološkim karakteristikama ističe Skadarsko jezero, koje rijekom Bojanom utiče u Jadransko more, čine posebnu draž i bogatstvo Crne Gore. Kod rijeka se posebno ističu Tara koja sa svojim kanjonom dužine 78 km² i dubinom od 1300 m. predstavlja najveći kanjon u Evropi i drugi u Svijetu.4 Nacionalni parkovi predstavljaju jedinstvene prirodne cjeline, koje karakterišu raznosvrsni ekosistemi, morfološki i hidrografski fenomeni, rijetke biljne i životinjske vrste, itd. Očuvana i zaštićena priroda dobija na značaju, usled sve većeg zagađenja prostora, predstavljajući time veliki turistički potencijal.

Spomenici kulture, vezani za velike svjetske religije hrišćanstvo (pravoslavlje, katoličanstvo) i islam predstavljaju posebnu specifičnost Crne Gore. Veoma značajne i relativno dobro očuvane spomenike sakralne i profane arhitekture predstavljaju: manastir Morača, manastir Ostrog, Cetinjski manastir, katedrala sv. Tripuna, itd. Crna Gora je poznata po tkz. drevnim gradovima-utvrđenjima, kao što su: Duklja, Žabljak, Medun, Soko, Cetinje-Crnojevića, a posebno u

1 Statitistički godišnjak Republike Crne Gore 2002., str. 35.2 S. Nikolić “Priroda i turizam Crne Gore”, Podgorica: Republički zavod za zaštitu prirode, 1999. 59. str.3 Strategija razvoja turizma Crne Gore do 2010. godine, 1996.4 Isto

Projektni rad


primorskim gradovima: Budva (Citadela), Herceg Novi (Forte mare i Kanli kula), Mamula, Kotor (Bastion), Sveti Stefan, Stari Bar, Nehaj, Ulcinj, Nikšić (Onogošt).

Mnogi gradovi u Crnoj Gori imaju svoje kulturne i atraktivne manifestacije, koje su od značaja za turizam. To su razne manifestacije: Herceg Novi – Dani mimoze, Filmski Festival, Sunčane skale; Tivat – Tivatsko kulturno ljeto; Kotor – Bokeljska noć, Kotorart, Tripundanske svečanosti, Karnevalske svečanosti; Budva – Pjesma Mediterana, Grad teatar, Međunarodni festival plesa; Bar – Barski ljetopis, Međunarodni susreti TV stanica; Cetinje – Cetinjski bijenale, Dani folkolora; Podgorica – Podgoričko kulturno ljeto, Decembarski dani kulture, Fiat; Nikšić – Festival jednog glumca; Mojkovac – Filmski festival; Žabljak – Vrela zima u brdima.

Crna Gora nema izgrađen autoput, tako da od 1.800 km² puteva, većinu (47 %) čine magistralni putevi. Najvažnije saobraćajnice su: Jadranska magistrala od Igala (iz pravca Dubrovnika) do Petrovca i od Petrovca do Ulcinja, odnosno do granice sa Republikom Albanijom gdje se završava; Putni pravac Bar – Podgorica – Bijelo Polje i dalje za Beograd, za koji postoje planovi, da preraste u autoput; Budva – Cetinje – Podgorica.

Na teritoriji Crne Gore nalaze se tri aerodroma: Golubovci (Podgorica) i Tivat, koji imaju uslove za međunarodni putnički značaj, kao i Berane, koji je osposobljen za unutrašnji saobraćaj, ali se ne koristi za javni saobraćaj. Montenegro airlines predstavlja nacionalnu avio kompaniju, preko koje je moguće putovanje u sve avio destinacije okruženja, kao i u značajne Evropske avio destinacije. Željeznička infrastruktura. Crna Gora na svojoj teritoriji ima izgrađene dvije željezničke pruge: Podgorica – Nikšić, Bar – Podgorica – Bijelo Polje, te dalje za Beograd. U pomorskom saobraćaju je najvećim dijelom zastupljen trajektni saobraćaj. Iz Crne Gore, odnosno iz Bara, kao najznačajnije međunarodne luke, postoje sledeće trajektne linije: Bar – Bari, Bar – Ankona, Bar – Drač. 5

1.2. Turistički klasteri-regije u Crnoj Gori

Turistički proizvod oblikuje se i stvara u opštinama. Postojeća preduzeća i opštine glavni su nosioci usluga turističke privrede. Svaki element ponude – smještaj, gastronomija, plaža, prijatni ambijent za odmor, čistoća itd. – ima isti značaj. Od svih tih usluga nastaje reputacija destinacije. U svemu tome treba voditi računa o tome šta njeni gosti misle o svom godišnjem odmoru, o čemu izvještavaju, kako su ocijenili odnos cijene i usluge. Njihove preporuke i mišljenja postaju najvažniji instrument prodaje.

Ipak je dobit od gostiju premala da bi se infrastruktura za slobodno vrijeme, kao i marketing, mogli predstaviti profesionalno, atraktivno i ekonomski prihvatljivo. Jer broj gostiju na opštinskom nivou rijetko je dovoljan da generiše prihode koji su potrebni da bi se izgradili svi poželjni objekti za diverzifikovanu ponudu. Prihodi lokalne turističke organizacije isto su tako mali za jednu efektnu reklamu.

5 Đurašević, S, Turistička putovanja – savremeni koncepti prodaje, CID, Podgorica, 2008.

Projektni rad


Dobre osobine i slabosti djeluju, osim toga, i van granica opština. Prve privlače turiste, a slabosti se prepričavaju i donose loš imidž. A gost ne pita za administrativne granice. Loše i prepune plaže, haotičan saobraćaj u mjestima, glasna muzika noću, buka, zagađivanje vode, previsoke cijene, neljubazna usluga, pravi su materijal za dalje prepričavanje. Oni štete imidžu, potražnji i nivou gostiju cijelog regiona, odnosno cijele zemlje.Kooperacija u opštinskim klasterima može ovo izbjeći udruženim djelovanjem na uklanjanju slabosti, stvaranjem varijanti ponuda, izgradnjom zajedničke infrastrukture za aktivnosti u slobodno vrijeme i marketingom. Cilj: veliki obim, kvalitet i raznolikost umjesto uniformnosti i opštinske zatvorenosti. Preduslov za klaster trebalo bi da budu isti i međusobno odgovarajućiokvirni uslovi. Crna Gora može se podijeliti na šest klastera: tri na primorju, tri u kontinentalnom dijelu, kao i dva vezivna, koja povezuju obalu sa planinama preko Nikšića i Podgorice. I samegranice klastera nisu nepropusne, nego su otvorene za susjede radi što boljeg umrežavanja i kooperacije, čime obogaćuju ponudu, stvaraju destinaciji bolju cijenu i najčešće poboljšavajuodnos troškova i dobiti.

Crna Gora kao turistička destinacija može se podijeliti na šest klastera, koji se međusobno razlikuju po karakteristikama predjela i kultura:6

Strma, stjenovita obala od Luštice do Ulcinja, sa brojnim kupališnim zalivima, centar plažnog turizma sa poznatim, najčešće modernim kupališnim mjestima, kao što su Budva i Bečići. Ovaj predio se nudi turistima koji preferiraju kupališni turizam – porodicama, parovima...

Ulcinj, grad sa primjesama orijentalizma i najdužom pješčanom plažom južnog Jadrana, Adom Bojanom i Valdanosom. Velika plaža predstavlja veliki razvojni potencijal crnogorske turističke privrede. Takođe predviđen za kupališne goste ali i turistima-nudistima, ekoturistima – posmatranje ptica (područje solane).

Bokokotorski zaliv, uokviren strmim liticama koje se visoko uzdižu iznad nivoa mora, sa ostacima mletačke kulture – predstavlja unikat na Mediteranu, najpogodniji za razvoj visokokvalitetne i diverzifikovane ponude (nautički turizam, golf tereni i ostalo) u tivatskom zalivu i na poluostrvu Luštici, pod uslovom da se riješe infrastrukturni problemi.

Prijestonica Cetinje i Skadarsko jezero, takođe dva unikata zbog njihovog istorijskog značaja, raznolikosti flore i faune i fascinantnih pejzaža na jezeru. Pogoduje najviše ciljnim grupama koje preferiraju eko turizam, planinski i kulturni turizam.

Planinski predjeli Durmitora i Sinjajevine sa kanjonom Tare i Nacionalnim parkom. Predviđeni su za ciljne grupe koje preferiraju seoski, planinski i ekoturizam. Takođe ciljnu grupu predstavljaju turistu-avanturisti.

6 Strategija razvoja turizma Crne Gore do 2020. godine, Ministarstvo turizma i održivog razvoja Crne Gore, Podgorica, 2008.

Projektni rad


Planinski predjeli Bjelasice, Komova i Prokletija sa jednim, uskoro dva nacionalna parka, manastirima i džamijama – pogoduje ciljnim grupama koje preferiraju planinarenje, seoski i agroturizam, kulturni turizam i dr.

2. KARAKTERISTIKE I POTENCIJALI CETINJSKO-JEZERSKE TURISTIČKE REGIJE

2.1. Cetinje – opšte karakteristike

Smješten u Cetinjskom polju, ispod planine Lovćen, Cetinje je grad koji je rizničar crnogorskog kulturnog i istorijskog nasleđa. Odiše arhitekturom iz XVIII i XIX vijeka koja izviruje iz bogatog zelenila ovog malog grada. Cetinje je prijestonica Crne Gore i crnogorsko - primorske mitropolije. Na Cetinju su, za vreme kralja Nikole izgrađena brojna poslanstva koja danas gradu daju specifičan izgled. Dvije najbitnije građevine po kojima je Cetinje prepoznatljivo su Cetinjski manastir i Biljarda. Cetinjski manastir je sagrađen 1701. godine.

Turci su ga više puta rušili, ali ga je narod ponovo obnavljao. U njemu se čuvaju mošti Sv. Petra Cetinjskog jedne od najsvjetlijih ličnosti crnogorske istorije. Cetinjski manastir je predstavljao duhovno i političko središte crnogorskog naroda. Njegoš je za državne potrebe izgradio Biljardu, građevinu koja je dobila ime po bilijaru koji je ovaj izuzetni književnik, vladika, filozof i državnik volio da igra. Cetinje obiluje muzejima, u njemu se nalaze umjetnički fakulteti, parkovi, a sa Orlovog krša pruža se predivna panorama grada i planine Lovćen.7

Slika 1. Panorama Cetinja

7 www.vizit-montenegro.com

Projektni rad

http://www.vizit-montenegro.com/


2.1.1. Istorijat Cetinja

Osnivačem Cetinja smatra se Ivan Crnojević, koji je podigao dvor i manastir u ravnici ispod poznate crnogorske planine Lovćen. Prema pisanim saznanjima, do kraja XVII vijeka, ravnicom je tekla rijeka Cetina, te je taj dio grada, po rijeci, nazvan Cetinjsko polje.8

U Cetinjskom polju, tada je postojalo manje naseljeno selo, po kojem je kasnije novonastali grad dobio naziv Cetinje. U istorijskim spisima Cetinje se po prvi put pominje 1440. godine. Polovinom XV vijeka (oko 1450. godine) na Cetinju je podignuta i crkva, koja je poznata i kao Vlaška crkva.

O razvoju i nastanku grada, počinje se bilježiti, krajem XV vijeka, kada je Ivan Crnojević, u mjestu koje je izabrao za svoju prijestonicu, podigao dvor 1482. godine. Prema nekim dokumentima, dvor Ivana Crnojevića, gospodara Cetinja, srušen je prije 1650. godine, ali razloge i imena onih koji su dvor porušili, te odgovor na pitanje zbog čega su to uradili, istoričari nijesu još uspjeli da odgonetnu. Zanimljiva je i činjenica, da je dvije godine nakon gradnje dvorca Crnojevića, 1484. godine, podignut i manastir posvećen Bogorodici, čiji ostaci nijesu sačuvani.

Poslije nestanka države Crnojevića, Cetinje je ipak uspjelo da zadrži status političkog i vjerskog središta Crne Gore. Odlaskom dinastije Crnojević, na Cetinju, tačnije u manastiru Presvete Bogorodice, nastavljaju da stoluju i upravljaju gradom vjerski poglavari. U to vrijeme vjerski poglavari bili su najznačajnije ličnosti u Crnoj Gori.

Pred kraj XV vijeka, dobrim dijelom Crne Gore počinju da gospodare turski osvajači. Od 1499. do 1513., godine u sklopu turske administrativne povelje, veći dio Crne Gore bio je pripojen tzv. Skadarskom sandžakatu, ali su krajevi Crne Gore poput Brda i sjeverozapadnog dijela države imali nominalnu slobodu, dok je podlovćenska Crna Gora (čiji je stozer bilo Cetinje) uspjela da zadrži trajnu slobodu.

Skoro čitav XVI vijek, Cetinje je obilježila vladavina Cetinjske mitropolije. Mitropoliti i duhovnici posjedovali su feudalna imanja koja su pripadala slobodnim seljacima. U periodu od 1603. do 1613. godine Cetinjska mitropolija prelazi iz položaja pasivnog posmatrača događaja u aktivan politički odnos. Mitropolija tada uzima aktivno ucešće u odbrambenim i oslobodilačkim borbama.

Odlukom Opštecrnogorskog zbora sa Cetinja, Crnogorci (najvećim dijelom vojnici i pojedinci iz tri antiturska uporišta – podlovćenska Crna Gora, Brda i naspram hercegovacka Crna Gora) u periodu od 1645. do 1669. učestvuju u borbama Venecije protiv Turske. Sa Cetinja i iz drugih krajeva slobodne Crne Gore, stalno je stizala i pomoć u naoružanju.9

Crnom Gorom je upravljalo više mitropilita i vladikka ali nabrajamo samo najznačajnije. Vladika Danilo slobodnim dijelom Crne Gore upravlja sve do 1735. godine. Period od 1701. – 1704. godine u Danilovoj vladavini ostao je upamćen po njegovoj požrtvovanosti za podizanje novog Cetinjskog manastira. Umjesto na Ćipuru, gdje je do miniranja i razaranja od strane Mletaka i Turaka, bilo sjedište mitropolita, novoizgrađeni manastir nalazio se malo dalje i bio je posvećen

8 Isto9 www.vizit-montenegro.com

Projektni rad



Sv. Bogorodici. Taj sakralni objekat, morao je biti više puta obnavljan jer su ga Turci tri puta razarali (1712., 1714. i 1785). godine.

Veoma važan događaj za tadašnju Crnu Goru, ali najviše za pijestonicu Cetinje, odigrao se početkom decembra 1756. godine, kada su Crngorci odnijeli pobjedu nad brojnom turskom vojskom bosanskog vezira Camil Ahmet – paše, u selu Predis, u mjestu Bjelice nadomak Cetinja.

Za novog vladara Crne Gore, u Cetinju, na opštecrnogorskom zboru u oktobru 1767. izabran je Šcepan mali, u istoriji poznatiji kao „lazni car“. On je za političkog vodju Crnogoraca izabran, jer je navodno on bio ruski car Petar III. Ipak, kasnije se saznalo da je stvarni ruski car ubijen još za dolaska Šcepana Malog na prijesto Crne Gore, te je tako otkriven njegov lažni identitet.

1784. godine, kada Cetinjem i tadašnjom državom Crnom Gorom počinje da upravlja najznamenitija ličnost crnogorske istorije mitropolit Petar I Petrović Njegoš. Njegovu vladavinu istoričari su opisali kao veoma mudru i uspješnu. Mitropolit Petar I bio je postovan, duhovni bard, darovit vojskovođa, priznati diplomata, veliki reformator. Za doba njegove vladavine crnogorska država po prvi put je dobila pisane zakone, a mitroploit Petar I Petrović poznat je i po veoma vaznoj odluci o ujedinjenju brđanskih plemena s podlovćenskom Crnom Gorom, kojoj je pripadalo i Cetinje. Isti vladar kao najugledniji književnik toga vremena, značajno je uticao na razvoj književnosti u tadašnjoj Crnoj Gori.

Na prijestolje Crnogorske crkve i drzave godine 1830. stupa Petar II Petroviš Njegoš (1813. – 1851). savremenijoj istoriji poznatiji kao veliki filozof i pjesnik. Osim velikog doprinosa književnosti, i promovisanju Crne Gore u raznim zemljama svijeta, u doba vladavine vladike Petra II Petrovića Njegoša ili vladike Rada Tomova, na Cetinju je 1831. godine izabran Upravljajuci senat crnogorski i brdski. To tijelo, poznatije kao Velji sud, čini 12 najuglednijih glavara ondašnje Crne Gore, a ima funkciju zakonodavne, izvršne i sudske vlasti. Iste godine crnogorske trupe sa Cetinja, uputile su se, u nažalost, bezuspješan napad na Podgoricu, koju su držali turski osvajaći.

Period od 1837. do 1850. godine, pamti se po izuzetno izraženom književnom radu Petra II Petrovića Njegoša. Taj veliki vladar bio je čest gost Austrije i Rusije. 1844., posjetio je Beč, 1845, objavio je djelo „Luča mikrokozma“, a 1847., najpoznatije djelo „Gorski vijenac“. 1851., objavljeno je i Njegoševo djelo „Lažni car Šćepan mali“. Za taj period vladavine značajno je pomenuti i 1835. godinu, poznatiju po pohari Žabljaka od strane Crnogoraca, te boj na Grahovu – 1836.

Doba vladavine velikog mislioca i filozofa Petra II Petrovića istorija Cetinja osim po naglom napretku obrazovanja, ali i po pristizanju prvog bilijara na Cetinje. 1838, uz novčanu pomoć Rusije na Cetinju se pravi rezidencijalana zgrada za vladiku Rada Tomova (Njegoša), u okviru koje i danas postoji sto za igranje bilijara. Čuveni bilijar dopremljen je iz Beča 1839. godine. Smješten je u najvećoj prostoriji Biljarde. Kako je Njegoš bio veoma dobar igrac bilijara, na velikom stolu svoju vještinu iskazivao bi obično igrajuci sa uglednim gostima, koje je gotovo uvijek pobjeđivao.

Na prijestolje Crne Gore u Cetinju, u oktobru 1851. godine dolazi Danilo I Petrović Njegoš. Već naredne 1852. godine, crnogorski Senat, državu je proglasio knjaževinom, a Danilo je i zvanično postao knjaz, što je odmah potvrdila i Rusija. 1853. sklopljen je mir između Crne Gore i Turske, a iste godine knjaz Danilo posjetio je austrijskog cara. 1855. godine knjaz Danilo je izvršio niz reformi u Crnoj Gori: popis stanovnistva, reorganizaciju i formaciju vojske, donesen je i Zakonik od 95 članova i uspostavljena bojna jedinica – Garda.

Projektni rad


Nakon smrti knjaza Danila Petrovića, crnogorski prijesto na Cetinju povjeren je njegovom sinovcu, Nikoli Mirkovom Petrovicu (1860. – 1918.). Za vrijeme vladavine kralja Nikole, Crna Gora je još vise dobila na značaju u svim poljima društvenog života, a njegova mudra politika promovisala je Crnu Goru kao modernu evropsku državu, dok je prijestonica Cetinje krajem XIX i početkom XX vijeka, postalo veoma vazno središte mnogih svjetskih diplomata, političara, književnika, putopisaca i drugih.

Za Cetinje i kraljevinu Crnu Goru, najznačajniji trenutak dogodio se 1878. godine, kada je na kongresu u Berlinu, Crna Gora dobila priznanje i od zemalja koje je do tada nijesu priznavale za samostalnu državu. Te godine Crna Gora je zvanično proglašena 27. međunarodno priznatom državom u svijetu. Teritorija nove države proširena je na 9 476 km², gradovima : Podgorica, Bar, Kolasin, Spuž, Plav, Gusinje, Šavnik, Žabljak i dio Pive.

1910. godine Crna Gora je proglašena za kraljevinu, a na Cetinju je tim povodom bila održana proslava zlatnog jubileja, 50- godišnjice vladavine kralja Nikole u Crnoj Gori. 1912. za Cetinje i Crnu Goru počinje mučno vrijeme jer država stupa u balkanski rat. Pobjedom u balkanskim ratovima (1912 – 1913)., Crna Gora proširuje svoju teritoriju na 14 443 km², i oslobađa deset gradova. Takođe, iste 1913. godine, Crna Gora stvaljajući se na stranu Srbije, učestvuje u ratu protiv Bugarske.

Ti događaji i za Cetinje i za državu u cjelini predstvaljali su najavu I svjetskog rata, u kojem je Crna Gora 1916. godine učestvujuci zajedno sa Srbijom, zaratila protiv Austro – Ugarske. 1916. godine dolazi do velikog prevrata u Crnoj Gori, crnogorska vojska kapitulira, a zbog prilika u zemlji, koje su nepovoljno uticale na vladara, kralj Nikola Petrovic odlazi u egzil.

Cetinje je značajno stradalo i u novijim sukobima – II svjetskom ratu. Već pred kraj 1941. godine, Cetinje zauzima italijanska opkupaciona vojska, grad živi u strahu i pod vlašću novih okupatora. Organizovani u manje diverzantske grupe Cetinjani za vrijeme II svjetskog rata pokušavaju, da na razne načine prkose neprijatelju.

Tako je sve do oslobođenja grada 1944. godine, kada su partizanske trupe i ustanici iz cetinjskog kraja donijele slobodu gradu – heroju, kako se Cetinje danas zove.

U sastavu Republike Crne Gore, nakon II svjetskog rata Cetinje više nije glavni grad te Republike, već njegovu funkciju preuzima Podgorica. Od tada pa do 1989. godine Cetinje je više privredni, istorijski i kulturni centar. Međutim, izbijanjem ratnog vihora na području bivše SFRJ, 1991. godine., i te funkcije grada polako počinju da se gase.

2.1.2. Kulturne vrijednosti Cetinja

Cetinje – grad muzej, vjekovna prijestonica Crne Gore i ishodište njene duhovnosti i državnosti.“ Teško je u svijetu naći grad koji je toliko sudbinski povezan sa svojim narodom tokom čitave njegove istorije, kao sto je slučaj sa Cetinjem. Cetinje je kao prijestonica Crne Gore u proteklih 5 vjekova bilo i ostalo kulturno i prosvjetno središte crnogorske države.

Cetinje poznato i po velikom broju obdarenih ljudi koji su i vjekovima unazad ali i poslednjih decenija rođeni ili su živjeli na Cetinju. Kulturna istorija Cetinja počinje sa prvom Đurđevića štamparijom, sagrađenoj u XIII vijeku. Najprije se za kulturno stvaralaštvo Cetinja veze ime

Projektni rad


Djurđa Crnojevića (1490. – 1496). Taj vladar bio je izuzetno poznat po veoma dobrom obrazovanju, poznavanju astronomije, geometrije i drugih nauka o čemu svjedoči i testament izdat u Milanu 1499. Istakao se u širenju kulturnih i političkih uspjeha.

Uz pomoć jeromonaha Makarija, u sopstvenoj štampariji Đurđe Crnojević je izdavao mnoga veoma značajna djela. Štampar Makarije ili „jeromonah Makarije ot Crnije Gori“ kako je sebe jos nazivao, bio je prvi štampar na južnoslovenskom prostoru. U tipografiji na Cetinju štampao je prve ćirilicne knjige na slovenskom jugu.

U periodu od 1494. do 1496. iz cetinjske štamparije izašlo je pet, danas veoma dragocjenih knjiga poznatijih pod nazivom „Crnojevića inkunabule“ i to: Oktoih prvoglasnik, Oktoih petogalsnik, Psaltiri s posljedovanjem, Molitvenik i Četvorojevanđelje. Nakon napuštanja Cetinja, jeromonah Makarije živio je u Rumuniji, a pred kraj života u manastiru Hilandar. Poslednje djelo koje ga je podsjećalo na život u rodnoj Crnoj Gori, iz štampe izlaslo 1526/28., pod nazivom „Prikaz zemalja Dakije“.

Najčuveniji je svakako veliki cetinjski i crnogorski pjesnik Njegoš (Petar II Petrović,1813. – 1851). Od svoje rane mladosti, dane je provodio podučavajući se filozofskim i istorijskim djelima, upijajući književna i stvarajući sopstvena umjetnička djela. Njegoš je često šetao cetinjskim okolišem, smatrajući da na taj način stvara najdublje emocije i prikuplja savršenu energiju nakon koje su nastala njegova čuvena djela“ „Gorski vijenac“ (štampan u Beču 1847.) „Luča mikrokozma“ (štampana u Beogradu 1845.), „Lažni car Šcepan Mali“ (štampan u Trstu 1861.), „Svobodijada“ „Ogledalo srpsko“...

U Njegoševo vrijeme istorija a posebno kultura Crne Gore pamti i njegovog učitelja Sima Milutinovica Sarajliju. On je bio veoma vazan srpski pjesnik. U društvu beogradskih književnih ljudi u početku druge polovine XIX vijeka Sima je bio pretpostavljen Gunduliću, a i njemački pisac Gete je pisao pohvale o njemu. Proučavajuci filozofiju, boravio je i u Njemačkoj i sa Geteom izdao i veoma poznati ep „Serbijanka“. Druga njegova važnija djela su: „Trojebratstvo“ i „Trojesestarstvo“ – epske pjesme, „Dika crnogorska“ – drama iz istorije Crne Gore, tragedija „Obilić“ zbirka lirskih pjesama i dva istorijska spisa: „Istorija Srba“ i „Istorija Crne Gore“.

I mnogo prije Njegoša i njegovih savremenika, na Cetinju su boravili i odatle Crnom Gorom upravljali mnogi učeni i pismeni ljudi. Za najvećeg duhovnika u istoriji i kulturi Crne Gore, smatra se Petar I Petrović Njegoš (1747. – 1830). ili “sveti vladika“. Osim po izuzetnoj oštroumnosti, taktičnosti u vladanju, obrazovanju i pravednosti, Petra I Petrovića istorija pamti i po književnom djelu „Poslanice“, koje se prema riječima mnogih crnogorskih istoričara danas smatraju „čitankama“ u kojima su se određivala i postavljala pisana a potom i izvršna pravila o postupanju u pojedinim situacijama. „Poslanice“ su zapravo tekstovi koji se uzimaju kao osnov uzvišenog morala koji je vladao u doba „zlatnog“ tj. „junačkog“ perioda države Crne Gore.

Kultura Cetinja pamti i veoma plodonosne slikare poput Mila Milunovića, rođenog 1897. godine na Cetinju. Osim školovanja u rodnom gradu Milunović je pohađao i obrazovne institucije u Skadru, Monci, Firenci.

U XX vijeku, najvještije stvaraoce Cetinje je dalo u oblasti likovne umjetnosti i slikarstva. Najpoznatiji cetinjski, samim tim i crnogorski likovni stvaralac je Miodrag Dado Đuric, rođen je 1933. godine na Cetinju. Evropskom i svjetskom slikarstvu poznat je po slikama na kojima su zastupljeni crnogorski etno motivi. Njegova djela nalaze se u mnogim svjetskim muzejima, galerijama i u privatnim kolekcijama. Strani hroničari zapisali su da je nakon Sagala i Dalija, Dado Đuric najviše uticao na pojam nadrealizma u slikarstvu. Poznate su bile njegove stalne

Projektni rad


izložbe u čuvenim svjetskim muzejima, kao sto je Bobur - muzej moderne umjetnosti u Francuskoj.

Takođe, na Cetinju je rođen i još jedan velikan - Petar Lubarda (1907. – 1965). Po dolasku u Pariz, i nakon studija na „Akademie des Beaux Arts“, počinje da izlaže u Salonu nezavisnih slikara. Lubarda je bio izuzetno kreativan, te je svojim slikarskim djelima izvršio izvjestan uticaj na razvoj poslijeratnog slikarstva u nekadašnjoj Jugoslaviji. Izlagao je u Italiji i Francuskoj. Po završetku poznate hercegnovske likovne škole odlazi u Pariz, gdje je samostalno studirao slikarstvo po muzejima i galerijama. Počinje da učestvuje na grupnim izložbama. Dobitnik je mnogobrojnih internacionalnih nagrada i priznanja. Najpoznatija njegova ostvarenja - ulja na platnu, izlagana su i u Indiji, Španiji, Njemačkoj, Sovjetskom savezu, Brazilu, Engleskoj, Belgiji, Siriji, Libanu...

Predstavnik enformela i začetnik poslijeratnog modernizma u nekadašnjoj Jugoslaviji bio je Branko Filipović – Filo, slikar rođen 1924. godine na Cetinju. Slikarstvo je učio od poznatog slikara Petra Lubarde u Umjetničkoj školi u Herceg Novom. U njegovim slikama iz 50- tih godina XX vijeka, najavljen je prekid sa pravcem kojem su tih godina mahom pripadali crnogorski umjetnici, a zvao se soc – realizam. Osim u Francuskoj i Italiji, izlagao je i u svim većim i značajnijim svjetskim gradovima. Učestvovao je i na Venecijanskom bijenalu 1990. godine.

2.2. Turizam u cetinjsko-jezerskoj regiji

Razvoj turizma na Cetinju počeo je davno. Potreba za organizovanim pružanjem ugostiteljskih odnosno turističkih usluga, javila se početkom XIX vijeka. Prvi pisani dokument o tome potiče iz 1808. godine, a odnosi se na han serdara i senatora Mila Martinovića. Sredinom XIX vijeka na Cetinju je već postojalo niz ugostiteljsko – turističkih objekata, po kojima se kasnije nazivaju i pojedini djelovi grada. Tada se otvaraju kafane „Na krčme“ ili „Na hanove“.

Ipak, prvi ozbiljniji turističko – ugostiteljski objekat bio je hotel „Lokanda“, kasnije nazvan „Grand –hotel“, koji se smatra najstarijim hotelom za pružanje turističkih i ugostiteljskih usluga u Crnoj Gori. „Lokanda“ je počela sa radom 1864. godine. Početkom XX vijeka, Cetinje već ima nakoliko hotela te veći broj manjih ugostiteljskih objekata. Porast interesovanja za Crnu Goru i pojava sve većeg broja ino – turista, uslovile su već 1901. godine, i da se štampa prvi turistički vodič na stranom jeziku o Cetinju.

Posebno nakon I svjetskog rata, na Cetinju se pojavila potreba otvaranja novih turističkih objekata. O tome dovoljno govori podatak da je na Cetinju 1928. godine bilo preko 10 kafana, a već 1931. godine Cetinje je imalo 96 hotelskih soba u 6 hotela („Grand“, „Njujork“ „Pariz“ „London“). Takođe, od te godine počelo je naglo da raste interesovanje za Cetinje kao turističku destinaciju, kako među domaćim tako i među inostranim turistima.

Ipak, sredinom XX vijeka Cetinje je sa gubitkom statusa političkog i administrativnog središta Crne Gore, izgubilo dosta i na privrednom planu, sto je najviše uticalo na stagnaciju turizma. Međutim, Cetinje je grad koji posjeduje veliki broj spomenika i muzeja, zanimljivo prirodno

Projektni rad


okruženje, te je godinama unazad Cetinje bilo veoma dobro posječna turistička destinacija, a u perspektivi Cetinje se prepoznaje kao najpoznatiji centar za razvoj kulturnog turizma u Crnoj Gori.

Danas u Cetinju postoji nekoliko hotela. Među njima treba izdvojiti hotel „Grand“ u centru grada koji ima 3 zvjezdice, te hotel „Panorama Gazivoda“ takođe sa 3 zvjezdice.

Veoma omiljena destinacija mnogobrojim putnicima i turistima, posebno u ljetnjem periodu su „Ivanova korita“, gdje postoji i veoma lijepo sređen hotelski kompleks i dječije odmaralište, te nedavno adaptirani planinarski dom.

Ipak, razne kafane restorani i kafei nalaze se u samom centru Cetinja.Veoma omiljeno i dobro posjećeno mjesto, posebno tokom ljetnjih mjeseci je i poznata „Gradska kafana“ koja se nalazi u zgradi bivšeg Bugarskog poslanstva, neposredno uz dvor kralja Nikole I Petrovica.

U svako doba dana i noći, te preko cijele godine, gostima su na raspolaganju brojni cetinjski kafei, koji uz prijatan, i na veoma originalan način, uz izlozena crngorska obilježja: zastave, kape, ... goste podjećaju na bogatu istoriju toga kraja i Crne Gore u cjelini.

Cetinjske široke ulice, preplavljene su razlicitim kafe - barovima, koji posjeduju otvorene i zatvorene baste, koje su jednako posjećene kako tokom ljetnjim tako i u drugim mjesecima u godini.

2.2.1. Najatraktivnija mjesta u cetinjsko-jezerskoj turističkoj regiji

Osim ljepote i prirodnog okruženja postoji i veliki broj znamenitih mjesta i atrakcija koje su omiljene destinacije velikog broja turista. U nastavku nabrajamo najznačajnije.

Njegošev Mauzolej

Mauzolej je smješten na Jezerskom vrhu, na visini od 1660 metara, i zvanično predstavlja najvisočiji mauzolej na svijetu. Do podnožja mauzoleja vodi asfaltni i dosta uzak put, koji se izvija u visinu, te kad se stigne do odredišta – mauzoleja dočeka nas zaravan i prijatan restoran u okviru koje se nalazi biletarnica i mini suvenirnica, u kojima se mogu kupiti ulaznice za posjetu mauzoleju i razni crngoroski suveniri. Put od startnog platoa za penjanje na Njegošev mauzolej vodi kamenim stepeništem (od podnožja do ulaska u mauzolej ima 461 stepenik), a jedan dio staze vodi i kroz lijepo urađen i osvijetljen mermerni tunel.

Prilikom izgradnje Njegoševog mauzoleja, za pet godina koliko je trajalo stvaranje tog mermernog kolosa, kako ga arhitekte sve češće zovu, utrošeno je nekoliko tona kamena. Tvorac ideje za izgradnju Njegoševog mauzoleja bio je svjetski poznati vajar, porijeklom iz Hrvatske Ivan Mestrović. Mauzolej se nalazi na mjestu nekadašnje Njegoševe kapele, u kojoj je Petar II Petrović Njegoš bio prvobitno sahranjen.

Na sledećoj slici je predstavljen Njegošev mauzolej:

Projektni rad


Slika 2. Njegošev mauzolej na Lovćenu

Posjete Njegoševom mauzoleju učestalije su tokom ljetnjeg perioda, posebno od maja do oktobra. Tada Lovćen posjeti hiljade domaćih i inostranih turista, koji zanijeme pred nesvakidašnjim pogledom koji se sa Lovćena pruža na Kotorski zaliv, otvoreno more, Skadrasko jezero, na daleke Prokletije ili na prestonicu Cetinje. Osim predivnog pogleda u kojem turisti uživaju gledajući Bokokotorski zaliv i Crnogorosko primorje, sa Lovćena se mogu napraviti i zanimljive fotografije. U predvorju Njegoševog mauzoleja stoje dvije kamene karijatide: majke i kćerke ( ili Njegoševe majke i sestre - kako smatraju neki istoričari), teške po 7,5 tona.

U pročelju mauzoleja smještena je grandiozna figura Njegoševa, izrađena od najljepšeg i najboljeg kamena teska 28 tona, a nad njom se nalazi suri orao raširenih krila. Dolje u kripti mauzoleja nalazi se Njegošev grob. Vječno počivaliste odnosno mermerni sarkofag sa posmrtnim ostacima najvećeg pjesnika i filozofa Crne Gore XIX vijeka sagrađena je od finog bijelog mermera. Sa zasvodnjene kripte svjetlucaju zlatna zrna. Za ukrašavanje svoda utrošeno je 18 kg zlata, koje je raspršeno u 27000 zrna, svuda po zidovima kripte. Na nadgrobnoj mermernoj ploši pise „Njegoš 1813. – 1851“.

Penjanje do vrha Lovćena, zbog mnogobrojnih stepenica, mnogima je veliki napor, pa se nakratko mogu odmarati, praveći mini pauze, i razgledajući okolinu. Pri povratku, spustajući se niz stepenice, turisti mogu da se opredijele za posjetu lijepom restoranu „Vidikovac“, odakle se pruža predivan pogled na padine Lovćena.

Ivanova korita

Projektni rad


Na 12- tom kilometru puta Cetinje- Lovćen nalazi se mjesto Ivanova korita, čije se naziv veže za osnivača Cetinja Ivana Crnojevića, u istoriji poznatijeg kao Ivan - beg. Tačnije, naziv se odnosi na put jednog potočića vode koja izvire iz Tresetnika, sakupljene u jedan kameni rezervar, koja se potom preliva u korito napravljeno, po predanju, od bukovih balvana, koje je izgradio Ivan - beg Crnojević. Ivanova korita, svakako su, najpopularnije turističko izletište, koje je ljeti dobro posjećeno gotovo svakoga dana, a tokom drugih perioda u godini, uvijek kada to omogućavaju vremenski uslovi, ili kada su padine izletišta prekrivene snijegom.

Ivanova korita nalaze se u sklopu Nacionalnog parka Lovćen i predstavljaju jedan od njegovih najljepših djelova. Smještena su na istočnoj strani Jezerskog vrha, u jednoj šumovitoj livadskoj zaravni. Tu se nalazi i poznato odmaralište za djecu, koje radi i u zimskim mjesecima. Iznad odmarališta je skijališna staza, na kojoj se u zimskom periodu postavlja i ski lift. Naselje ima ambulantu za pružanje zdravstevnih usluga, restoran i planinarski dom.

Slika 3. Ivanova korita

Brojni posjeticioci iz godine u godinu, svjedoče da su Ivanova korita - mjesto veoma prijatno, tiho i neobično relaksirajuće, ne samo u ljetnjim mjesecima, kada gosti uživaju u izvrsnom hladu i čuvenoj izvorskoj vodi, nego i zimi - na snijegu, kada na padinama Ivanovih korita, sve vrvi od djece predškolskog ili školskog uzrasta, željnih skijanja, sankanja i zimskih ludorija. Predio koji zahvataju Ivanova korita prekriven je bogatom šumom, koja posebno privlači razne istrazivace: geografe, zoologe, arheologe a posebno botaničare.

Poslednjih godina sve česće na prostorima Ivanovnih korita, borave i dobri poznavaoci bilja koji cesto beru razne ljekovite i mirisne trave poput: kantariona, majčine dušice, pelina, vrijesa, jagorčevine... Izletište Ivanova korita vole kako odrasli tako i djeca, jer je prostranstvo pod zelenim šumama toliko privlačno, da se ekskurzije sa turistima ili individualni posjetioci tu zadržavaju po par sati. Uz odmor od vožnje ka Lovćenu ili sa Lovćena, putnici se obično zaustaljaju da u restoranu ili odmaralištu na Ivanovim koritima prezalogaje, uz prigodno osvježenje.

Njeguši

Projektni rad


Oni koji su nekoliko puta posjetili Lovćen ili Cetinje, znaju da je turistička maršuta najljepše zaokružena, kad se nakon posjete Ivanovim koritima i mauzoleju na Lovćenu, krene ka Njegušima, rodnom selu Petra II Petrovića Njegoša, i ostalih velikana dinastije Petrović.

Tu se nalazi i Njegoševa rodna kuća pretvorena u muzej, ali je u tom selu i čuvena škola na koja je nekada bila čuvena po opismenjavanju Cetinjana, označena je turističkim znacima. U novije doba Njeguši su najpoznatiji po proizvodnji čuvenog njeguškog sira, njeguške pršute i sušenog ovčijeg mesa. U ovom planinskom naselju, na nadmorskoj visini oko 900 metara, proizvodi se i kvalitetan med i lijepo staroslovensko osvjezavajuće piće medovina. Zato se sve turističke grupe obavezno zaustavljaju u ovom naselju i probaju njeguške specijalitete. Izvan ovog prostora se već odavno proslavio izuzetno ukusni njeguški stek, koji je osvojio i brojne evropske restorane.

Slika 4. Njeguši

Iznad Njeguša, na Bukovici, postoji stara crnogorska gostionica „Kod Pera“, vlasništvo porodice Milosević, koji su ovdje otvorili prvu gostionicu u Crnoj Gori. Ovdje se redovno zaustavljaju autobusi i automobili koji se vraćaju sa Cetinja ili dolaze iz pravca Kotora i Tivta.

U samim Njegušima postoji pedesetak kuća, odmaralište, restoran „Njeguska sijela“, mnogo sušara za sušenje pršuta i košeta i jedna gostionica. Kuće su zidane od kamena, a novije su koristile savremene materijale i elemente. Duz asfaltnog puta koji vodi kroz selo Njeguše, često ćete naići i na pisana obavještenja da osim u restoranima, čuveni njeguški pršut i sir, ali i lozovu rakiju i vino, možete kupiti i direktno od domaćina u obližnjim seoskim domaćinstvima.

Cetinjski manastir

Projektni rad


Cetinjski manastir je jedno od najposjećenih vjerskih središta grada.

Do Cetinjskog manastira nije teško stici. Turisti, kao i vjernici, najprije se pokalanjaju moštima Sv. Petra ili samo razgledaju unutrašnjost manastira. Pored predivnih ikona, ikonostasa i crkvenih relikvija, impozantno i mistično djeluje kovčeg u kojem se čuvaju mošti pomenutog sveca prekrivene tamnocrvenom čojom, na kojem je krst zlatne boje. To mjesto djeluje i duhovno i mistično ali i obavezujuće za sve one koji se opredijele za tu destinaciju.

Cetinjski manastir nalazi se u podnožju Orlovog krša, na mjestu na kome se, kako se smatra nalazio dvor Ivana Crnojevica, za koga se vjeruje da je osnivač Cetinja. U odigitriji manastira mogu se kupiti razni suveniri, svijeće, crkvena obilježja, brojanice, sveto ulje, tamjan, knjižice sa molitvama i pravoslavnim učenjem kao i mnogi drugi suveniri.

Slika 5. Cetinjski manastir

Cetinjski manastir podignut je 1701. godine, u vrijeme vladike Danila Petrovića, duhovnog i svjetovnog vladara tadašnje Crne Gore, koji je u manastir ugradio arhitektonske elemente sa razorenog Crnojevića manastira. Manastirski kompleks, postao je centar duhovnog kulturnog i političkog života Crne Gore, više puta je razaran od strane Turaka, ali i više puta obnavljan i dograđivan, uglavnom prilagodjavajući svoju arhitekturu konfiguraciji terena. Poslednja temeljna obnova manstira trajala je dvije godine, a odvijala se od 1925. do 1927. godine.

Jezgro kompleksa tog manastira čini jednobrodna crkva skromnih dimenzija posvećena Rođenju Presvete Bogorodice, u kojoj se nalazi ikonostas iz sredine XIX vijeka, rad grčkih majstora. U južnoj pijevnici crkve smješten je ćivot sa mostima Sv. Petra Cetinjskog, dok se pri samom ulazu u manastir nalaze grobovi knjaza Danila i velikog vojvode Mirka, oca kralja Nikole I Petrovića.

Sa sjeverene strane crkve, uz samu stijenu nalazi se ćelija Sv. Petra, a južno od crkve izgrađeni su dvospratni konaci. U tzv. Njegoševom konaku, smješten je Manastirski muzej, koji je po bogatstvu i raznovrsnosti eksponata najznačajnija muzeoloska institucija te vrste u Crnoj Gori.

Cetinjski manastir, skladne arhitektonske cjeline, poznat i kao manastir Sv. Petra, godinama je simbol crnogorske duhovnosti, slobodoljublja i prosvetiteljstva.

Projektni rad


Njegoševa biljarda

Smještena u neposrednoj blizini Cetinjskog manastira nalazi se Njegoševa rezidencija, poznatija kao Biljarda, izgrađena 1838. godine, uz značajnu finansijsku pomoć Rusije, a po planu ruskog emisara arhitekte Jakova Ozereckovskog. U početku se to mjesto zvalo Nova kuća, ali je ubrzo po prispijeću stola za bilijar na Cetinje, dobila naziv Njegoševa Biljarda. Njen izgled odgovara arhitektonskom konceptu srednjevjekovnog zamka. Biljarda ima oblik pravougaone kamene građevine, podignute na sprat, skromne obrade, prekrivena olovom, ograđena visokim kamenim zidom sa okruglim kulama na uglovima i kapijama sa svake strane. U Biljardi ima 25 prostorija, od kojih je 11 u prizemlju i 14 na spratu.

Slika 6. Njegoševa Biljarda

Najzanimljiva za turiste je najveća od svih soba u Biljardi, u kojoj se i danas čuva Njegošev bilijar. Prvi bilijar na Cetinje je stigao iz dalekog Beča, 1839. godine. Njegovu nabavku finansirala je carska Rusija, sa kojom je Crna Gora i tada imala veoma značajne i dobre dilomatske i vojne veze. Osim po izuzetnom književnom radu, duhovnom uzdizanju i diplomatiji Njegoš je bio i veliki obožavalac streljastva i bilijara, u kojima je uvijek imao odlične rezultate i veoma često pobjedjivao protivnike.

Od vremena restauracije te čuvene građevine u njoj su još formirani i Njegošev te Etnografski muzej. Obnovom Biljarde, koja se po zadnji put desila 1979, nakon katasrofalnog zemljotresa u Crnoj Gori, prostori Biljarde isključivo se koriste kao Njegošev muzej. Inače, Biljarda je u Crnoj Gori i Zakonom zaštićena kao spomenik I kategorije.

Rijeka Crnojevića

Projektni rad


Taj predio Crne Gore i Cetinja se nekada u proslosti, naročito u doba Crne Gore, kao jedne od evropski uređenih kraljevskih država, dok je njen vladar bio kralj Nikola, Rijeka Crnojevića, koristila i kao zimska kraljevska rezidencija, a zbog svoje neobične ljepote i prirodnog okuruženja tada je dobila naziv „Crnogorska Nica“. Ljepota Rijeka Crnojevića, koliko god bila vješto opisana, teško da se može zamisliti dok se tamo ne stigne i u stvarnosti sve ne vidi. O tome najbolje govori njen sve češći naziv „ Mala Venecija“ na koji su se veoma lako i brzo navikli gotovo svi posjetioci i turisti.

Na Rijeci Crnojevića zaustavljeno vrijeme i ljudski zaborav sačuvali su ljepotu prirode neoskrnavljenom, ali su takođe uticali na to, da o slavnoj istoriji ovog nekada najjačeg trgovačkog centra, pričaju samo ruševine.

Rijeka Crnojevića ima i svoju zaista burnu, ali nadasve značajnu istoriju za narod Crne Gore. Naime, to mjesto je početkom XV vijeka bila prijestonica osnivača Cetinja Ivana Crnojevića. Pravoslavna mitropolija tada je iz mjesta Vranjinje ( poznato po snimanju crnogorskih filmova reditelja, Zivka Nikolica) bila preseljena na Obod, brdo iznad Rijeke Crnojevića.

Trideset godina posle Gutenberga, na Obodu su izlivena ćirilična olovna slova i počela je rad prva štamparija kod južnih Slovena.

Na Rijeci Crnojevića se nalazio zimovnik čuvene crnogorske dinastije Petrović, jer ovo mjesto ima malo vjetrova, a klima je čak blaža nego na Primorju. Čuveni most preko rijeke podigao je 1853. knjaz Danilo, dok je, veći most, koji povezuje Rijeku sa Virpazarom, knjaz Nikola izgradio 1905. godine.

Tokom XIX i početkom XX vijeka Rijeka Crnojevića je bila najjači pazar na ovom dijelu Balkana. Na italijanskim trpezama bio je veoma cijenjen proizvod iz ovog kraja – suva ukljeva. U Rijeci su srećno živjeli i trgovali pripadnici sve tri vjere, a za najbolje trgovce smatrani su Muslimani.

Veliko bogatstvo ovog kraja bile su i komunice koje su se nalazile na jezerskim okama, kojih u ovom kraju ima mnogo i koja su veoma bogata ribom. Prije balkanskih ratova Rijeka je bila prepuna manufakturnih radnji, a upravo ovdje je otvorena prva apoteka u Crnoj Gori, kao i prva radionica oružja. U fabrici „Marica“ smještenoj u Rijeci Crnojevića, proizvodio se biser od riblje krljušti.

Slika 7. Rijeka Crnojevića

Projektni rad


Turisti svakodnevno, posebno ljeti rado posjećuju Rijeku Crnojevića. Tu dolaze i zaljubljenici u prirodu, ljubitelji dobre fotografije i nesvakidašnjih pejzaža. Cesto se na Rijeci Crnojevića oni znaju zadržati i po cio dan, neumorno skljocajući foto aparatima, ili bilježeći kamerom, ovaj crnogoroski krajolik.

Čuveni režiser Emir Kustiruca te svjetski prvak u kanuu Milan Janjić, česti su gosti Rijeke Crnojevića, a posebno Doborskog sela, okruženog malim vinogradima od čijih sorti se prave čuvena crnogorska vina i rakije. Fjord Rijeke Crnojevića, godinama oduševljava mnoge pojedince koji se bave raznim umjetnostima, te nije čudo sto su motivi čuvenog Danilovog mosta na Rijeci, nalaze u kalendarima, na razglednicama i atlasima koji se plasiraju i kupuju širom svijeta.

Postoje razne inicijative za revitalizaciju Rijeke Crnojevića. Novi izgled Rijeke podrazumijeva postavljanje nove česme na mjestu stare, uređenje zapuštenih zelenih površina te renoviranje objekata i kuća. Mještani Rijeke sve se više nadaju da će se ubrzo asfaltirati i put od Izvora do Oboda, kako bi turisti i posjetioci mogli da vide stare mlinove, koji će, umjesto za meljavu, poslužiti ugostiteljima za atraktivne restorane ili mjesta za odmor.

Takođe, na lokalitetu zvanom „Zabran Kralja Nikole“, nadomak Rijeke Crnojevića, biće saniran dio ograde i napravljena kućica za smještaj hrane i pojilica, što će koristiti uglavnom strastveni lovci (safari-lov) i mnogobrojni ljubitelji divljači, koji ce dolaziti na Rijeku da posmatraju jelensku divljač, kojom će uskoro zabran biti obogaćen. Rezervat je bogat jelenima, te postoji ideja da se taj prostor pretvori u zooloski vrt. Do tada treba uživati u onome što je Rijeka sada.

2.2.2. Hoteli i restorani cetinjsko-jezerske turističke regije

Danas u Cetinju postoji nekoliko hotela. Među njima treba izdvojiti hotel „Grand“ u centru grada koji ima 3 zvjezdice, te hotel „Panorama Gazivoda“ takođe sa 3 zvjezdice.

Najposjećeniji i najluksuzniji gradski hotel koji radi preko čitave godine je hotel „Grand“, velikim dijelom namijenjen sportskom turizmu. Hotel „Grand“ se nalazi u velikom uređenom parku, koji je nekada pripadao crnogorskom Dvoru. To je skladno urađeno arhitektonsko zdanje, koje svojim bogatim sadržajima, te tradicionalnim crnogorskim specijalitetima gostu pruža mogućnost udobnog smještaja i gostoprimstva sa najsavremenijim zahtjevima turističkog tržišta.

Hotel ima 420 ležaja u jednokrevetnim i dvokrevetnim sobama i u 8 apartmana. Gostima su na raspolaganju 2 restorana, nacionalni restoran, kafana sa grilom, poslastičarnica, sneck i noćni bar, diskoteka, te prostrana terasa sa 400 sjedišta. Takođe, hotel ima i polivalentnu konfornu dvoranu, za održavanje skupova svih vrsta, banketa, proslava, uz koristenje savremenih tehničkih pomagala.

Za rekreaciju i zabavu gosti mogu koristiti zatvoreni bazen, saunu, automatsku kuglanu sa 4 staze, TV salu, šah – salu te čitaonicu.

Projektni rad


Slika 8. Hotel Grand

Hotel „Panorama Gazivoda“ je takođe veoma lijep i skladno izgrađen mali hotel sa 14 kreveta u 6 soba i 2 apartmana. Sobe su opremljene klima uređajima i televizorima, hotel posjeduje i bazen, a sa terasa hotela pruža se predivan pogled na Rijeku Crnojevića. Ovaj hotel od centra Cetinja udaljen je nekoliko kilometara u pravcu Podgorice.

Veoma omiljena destinacija mnogobrojim putnicima i turistima, posebno u ljetnjem periodu su „Ivanova korita“, gdje postoji i veoma lijepo sređen hotelski kompleks i dječije odmaralište, te nedavno adaptirani planinarski dom.

U odmaralištu i hotelskom kompleksu na Ivanovim koritima, moguće se udobno smjestiti u dvokrevetnim ili jednokrevetnim sobama, i apartmanima. Ishrana je na bazi polupansiona, a za đačke ekskurzije opredijeljeno je ukupno 200 kreveta, razvrstanih u trokrevetnim i šestokrevetnim apartmanima. U sklopu hotela postoji: restoran, kafeterija, sportski tereni, tv sala, kabineti za nastavu, a u zimskim mjesecima postoji mogućnost korištenja ski žičare i prateće opreme za skijanje.

Kao i u ostalim gradovima u Crnoj Gori i na Cetinju postoji veliki broj raznih lokala, među kojima prednjače kafe – barovi. U Cetinju treba posjetiti: konobu – pizzeriju: „Hogar Strašni“, koja se nalazi na tek 100 metara od dvorca Petrovića. U Njegoševoj ulici u Cetinju postoji veliki broj kafe barova i pizzerija gdje turisti mogu poručiti lagani ili brzi doručak, takođe uzivati i u poslovnom ručku, ili večeri po želji, a sve uz veoma pristupačne cijene.

Poznati po veoma dobro i ukusno pripremljenim crnogorskim specijalitetima su i restorani „Belveder“ ( na izlasku iz Podgorice ka Cetinju) i restoran „Konak“ (4 kilometra udaljen od Cetinja, na putu ka Budvi). Restoran „Belveder“ ima veliku baštu sa zadivljujućim pogledom na Rijeku Crnojevića i Skadarsko jezero. Taj objekat turisti smatraju mjestom od izuzetne tradicije i gostoprimstva. Uz dva predivna parkiga koja se nalaze u borovoj šumi, smještena je i prostrana terasa restorana. Sklad borova i kamena, uz prigodnu večeru, kakvo je jelo „njeguški stek“ za dvoje, uz crno vino i prijatne balade, preporuka su koja turiste upućuje u restoran „Belveder“.

Projektni rad


2.2.3. Događaji i manifestacije

Cetinje je zahvaljujući svojoj bogatoj kulturno – istorijskoj prošlosti ostalo grad izrazite kulturne vrijednosti, te se tako početak juna u Cetinju ne može zamisliti bez odvijanja prestižne kulturne manifestacije „Cetinjski bijenale“.

Cetinjski bijenale – je veoma značajna likovna manifestacija, kako za Cetinje tako i za Crnu Goru u cjelini. Pokretač tog zaista ambicioznog projekta je princ Nikola Petrović- Njegoš, praunuk crnogorskog kralja Nikole. Početak bijenala vezan je za oktobar 1990. godine, kada je u Cetinju po prvi put organizovana međunarodna smotra likovnih stvaralaca pod nazivom „Cetinjski bijenale“.

Ipak, ta prestižna manifestacija imala je i ostvarila pretenzije, te ubrzo prerasta u Međunarodni bijenale savremene likovne umjetnosti. Prvo svečano otvaranje bilo je je 8. juna 1991. godine. Tada su na Bijenalu predstavljene izložbe istaknutih jugoslovenskih i evropskih stavaralaca likovne umjetnosti, u oblasti animiranja te drugih vrsta umjetnosti, a posebna novina bili su umjetnički performansi. Ova prestižna manifestacija sa već navedenim i dopunjenim sadržajima održava se na Cetinju svake druge godine.

Umjetnici, stvaraoci, kritičari i modelatori iz cijelog svijeta okupe se na Cetinju da uživajući u ljepotama ovoga grada, predstave svoje radove, a nerijetko i sami organizuju razne slikarske i umjetničke radionice u kojima nastaju nova djela. Cetinjska te umjetnička publika na Cetinju, za vrijeme održvanja Bijenala je brojna, a svojim aktivnostima i specifičnostima, Bijenale ima veoma dobre kritike i odjeke ne samo u crnogorskoj već i u inostranoj javnosti.

Za vrijeme ove veoma važne kulturne manifestacije, ovom prestižnom događaju, osim učesnika, poklonika umjetnosti i brojnih gostiju, prisustvuju i brojni građani Cetinja i drugih gradova u Crnoj Gori.

Smotra folklora – to je manifestacija koja ima veoma dugu tradiciju, ali je nažalost bila prekinuta poslednjih 20. godina. Od prije četiri godine ova manifestacija je ponovo oživljena. Održava se krajem juna. Naime, na Cetinjskoj ljetnjoj pozornici podno Orlovog krša, odvijaju se razni muzičko – scenski prikazi, odnosno publici se predstavljaju melodije i pjesme te igre iz raznih krajeva Crne Gore, Srbije, ali i bivših jugoslovenskih republika te iz nekih evropskih zemalja.

Folklorne družine, iz raznih krajeva, predstavljaju se mnogoborojnim posjetiocima i gostima iz drugih gradova Crne Gore. Narodna kola i plesovi koje izvode članovi folklora publici se predstavljaju dobro osmišljenim koreografijama, te svojom umjetnošću nastupe čine scenski efektnim i originalnim. Često su od strane publike njihovi nastupi propraćeni gromoglasnim aplauzima i ushićenjem.

Osim za odrasle, poslednjih godina na smotri folklora predstavlaju se i mlade grupe plesača kao i djeca, koja imaju dara i talenta za javno izvođenje narodnih pjesama i igara.

Predstave – u Kraljevskom narodnom pozorištu „Zetski dom“, tokom čitave godine, odvijaju se različite predstave iz produkcije crnogorskih teatara, uglavnom Crnogorskog Narodnog pozorišta iz Podgorice, te iz produkcije budvanskog Grada Teatra, Tivatskog kulturnog ljeta, kao i mnogih pozorišta iz Srbije te stranih odnosno evropskih pozorišnih grupa. Međutim, najčešći gosti Kraljevskog pozorišta „Zetski dom“ su glumci Fakulteta dramskih umjetnosti sa Cetinja, pa cetinjska i publika iz drugih gradova Crne Gore, najčešće i najradije prati njihove predstave.

Projektni rad


Osim pozorišnih predstava često se u tom teatru izvode i opere, pozorišne arije, organizuju se nastupu jazz i bendova savremene muzike, a često se na pozornici „Zetskog doma“ mogu pogledati i savremeni performansi. Poštovaoci muzike, često sa pozornice „Zetskog doma“ slušaju kompozicije koje izvode simfonijski orkestri, ali i razne koncerte na gitari, klaviru, violončelu, violini, violi, harmonici i drugim instrumentima.

Iz „Zetskog doma“ povremeno se direktno medijski prenose vaznije kulturne manifestacije, kao sto su: dramske večeri, promocije, pozorišne premijere.

Jedno od najstarijih teatara u Crnoj Gori „Zetski dom“, tokom čitave godine stjecište je poklonika kulture, a i sve važnije ličnosti crngorskog javnog i kulturnog života među važnijim su gostima „Zetskog doma“.

Cetinjsko kulturno ljeto – program „Cetinjskog kulturnog ljeta“ predstavlja mozaik folklorog stvaralaštva, autorskih večeri, koncerata ozbiljne i zabavne muzike, likovnih izložbi i drugih sličnih kulturnih sadržaja. Počinje sredinom jula, i traje mjesec dana. Sve manifestacije održavaju se na scenama Ljetnje pozornice, koja ce na ovaj način biti oživljena i ponovo stavljena u funkciju, zatim na Balšića pazaru te na prostoru cetinjskog gradskog parka.

Na ovaj način, organizatori „Cetinjskog kulturnog ljeta“ – prestonica Cetinje, Kraljevsko pozorište „Zetski dom“ , Fakulteti likovnih i dramskih umjetnosti sa Cetinja, Centralna biblioteka „Đurđe Crnojević“ i Gradska biblioteka „Njegoš“, građanima Cetinja i gostima nude atraktivne kulturne programe kojih ranijih godina nije bilo dovoljno.

Osim pozorišnih predstva iz crnogorske produkcije publika će u okviru ove manifestacije moći da vidi i djela poznatih evropskih te autora iz bivših jugoslovenskih republika. Takođe, za posjetioce te manifestacije biće izvedene i poznate opere i koncerti kamerne muzike.

Brdske auto trke – ova manifestacija održava se svake godine sredinom jula, a nerijetko se organizuje i tokom proljeća i jeseni. Ipak, najzanimljivije su auto – trke, u kojima učestvuju izuzetno atraktivni i brzi sportski automobili, koje voze istaknuti crngorski auto i reli trkači. Naime, najveći doprinos trci, uz sportske i Auto – moto saveze, daje i Auto – moto društvo „Lovćen“ koje je osnovano još daleke 1946. godine. Ekipe tog kluba bile su i ostale poznate širom nekadašnje Jugoslavije pa i Evrope, jer su na raznim takmičenjima u zemlji i inostranstvu osvajale mnoge prehare i medalje (preko 100 pehara).

Najpoznatija trka je šampionat za brdsku auto trku na stazi Cetinje – Ivanova korita (Lovćen), dužine 12.200 m sa visinskom razlikom 610 metara. Od 1981. godine ova trka se nalazi i u kalendaru Međunarodne automobilske federacije – FIA. Značajno je napomenuti da se šampionat za brdsku auto trku Cetinje – Ivanova korita (Lovćen), jedina boduje po novom sistemu koji je određen uvođenjem zonskog prvenstva Evrope, 1995. godine. Na pomenutom prvenstvu trka je označena novim imenom - FIA brdski izazov.

Posebno dok traje jednodnevna ljetnja auto trka, čitava staza kojom se trka vozi, te sva dobro pregledna mjesta na dionici puta Cetinje –Ivanova korita prepuna su ljubitelja brze vožnje, autmobilskih fanova i drugih posmatrača, koji sa nestrpljenjem čekaju ishod trke, bodreći takmičare. Poseban je uzitak gledati sve te ljude koji su bez obzira na vrućinu i gužve u saobraćaju, prevalili kilometre da bi stigli da zauzmu mjesto u debeloj hladovini odakle bi mogli nesmetano da posmatraju i navijaju za svoje favorite, i da uživaju u atmosferi koju stvaraju sportski automobili koji jure neograničenim brzinama, praveći spektakl kakav se samo može

Projektni rad


zamisliti na evropskim i svjetskim takmičenjima nalik formuli 1 u Italiji, ili takmičenjima u Španiji.

Osim omladine i starijih zaljubljenika u auto sport, ovaj događaj sa posebnom pažnjom izaziva i radost kod djece, koja takođe u velikom broju, i sa velikom radošću prate dešavanja na auto – stazi. Organizatori takmičenja za pobjednike obezbjeđuju pehare i medalje, a najveći uspjeh za vozače trke je plasman u vise klase takmičenja i učešće na evropskim prvenstvima. Brdske auto trke na relaciji Cetinje – Lovćen, svakog ljeta posmatra nekoliko hiljada gledalaca.

Katunske sportske igre - manifestacija koja traje već nekoliko godina. Održava se krajem jula u selu Njeguši nadomak Cetinja, koje je rodno mjesto Petra II Petrovića Njegoša. Tada se u pomenutom selu okupi veliki broj građana, nekadašnjih stanovnika Njeguša i njihovih potomaka, da uz evociranje uspomena na stari kraj i dešavanja iz prošlosti, odmjere snage u starim disciplinama, po kojima se nekada mjerila hrabrost, spretnost, viteštvo i kroz koje se razvijao takmičarski duh.

Tih dana, davno zaboravljene igre kao što su: skok u dalj, potezanje konopca, skok u vis, bacanje kamena s ramena, jahanje konja..., postanu ponovo akutelne i nove. Osim velikog broja starijih i posjetilaca mlađe populacije, manifestaciju „Katunske sportske igre“ posjećuje i veliki broj djece. Uz veselo raspoloženje, prijatno osvježenje i posluženje, lijepe trenutke, posmatrajući pomenute sportske igre, na Njegušima ugodne trenutke provode i brojni turisti.

Izložbe, promocije – u galeriji „Gams“, i u Narodnoj biblioteci „Đurđe Crnojević“ te Vladinom domu, tokom čitave godine održavaju se razne izložbe crnogorskih likovnih umjetnika i njihovih kolega iz inostranstva. U istim prostorima često se dešavaju i različite promocije knjiga čiji su autori pisci savremene književnosti, ne samo sa prostora Crne Gore i Cetinja, već i ugledni evropski i svjetski pisci i književnici. Takođe, sve pomenute cetinjske kulturne institucije (galerija „Gams“, Narodna biblioteka „Đurđe Crnojević“ i Vladin dom) organizuju i večeri poezije, dramskih prikaza, promocija, predstavljanja mladih likovnih stvaralaca, muzičkih koncerata, filmskih kritičara, prezantcije raznih publikacija, magazina, mjesečnika, književnih listova.

2.3. SWOT analiza turizma cetinjsko-jezerske regije

Klaster „Skadarsko jezero – Cetinje“ srce je Crne Gore. Ovdje, u selu Njeguši, podnožju Lovćena, u staroj prijestonici Cetinju, na Rijeci Crnojevića, u malom utvrđenju Žabljak i na obalama Skadarskog jezera, posjetilac može na svakom koraku da se susretne sa specifičnomistorijom ali i da upozna impresivne prirodne vrijednosti zemlje. Do sada se malo toga iskoristilo.

I sama markantna mjesta, kao što je tvrđava Lesendro, stoje još uvijek neiskorišćena uz sam put. Cetinje počinje da nalazi svoje mjesto preko aktivnosti započetim u centru grada, novim muzejima, prijatnim kafićima, gradskim mapama i tur-vođenjima. Njegov glavni problem – izuzetno mali prihodi od dnevnih turista – nije riješen. Najbolji hotel „Grand“, smješten u samom parku, dovoljno je velik da odigra privrednu ulogu; nalazi se u samom gradskom jezgru, ima 3 zvjezdice, ali je potpuno zastario i jednoličan.

Projektni rad


Skadarsko jezero je nacionalni park. Njegov je potencijal enorman, već zbog samog imena i legendi: fauna, manastiri, seoska imanja i ribarska sela, tvrđave i mostovi. Prve privatne inicijative počinju da koriste šanse turizma. Nažalost često neprofesionalno i, prije svega, neu skladu sa zaštitom životne sredine.

Prednosti: 10

Priroda, jezero, biljni i životinjski svijet Nacionalnog parka, Kulturno-istorijsko nasljeđe, Šarm grada Cetinja, Mala mjesta i sela, vino, tradicija i legende.

Slabosti:

Ne postoji turistička infrastruktura – izuzev nekoliko navedenih u Cetinju – niti profesionalne ponude.

Osim hotela „Grand“ (400 kreveta) i malih hotela i pansiona na Rijeci Crnojevića, Ivanovim Koritima i u Virpazaru, ne postoji ni jedan drugi prihvatljivi smještaj.

Šanse: 11

Fokusiranje na teme: aktivan doživljaj prirode, crnogorska kultura sela i istorija. I jedno i drugo moraju kod gosta da stvaraju doživljaj, i to na dva nivoa: Cetinje se inscenira kao kulturni centar sa svim atrakcijama okoline, povezan i umrežen biciklističkim i pješačkim stazama.

Rijeka Crnojevića, Virpazar i odabrane destinacije na južnoj obali jezera postaju centri doživljaja prirode, sa opcijom regionalne izgradnje.

Bazirajući se na kulturi i prirodi, Cetinje može da postane izuzetna MICE-destinacija. Povezivanje Cetinja i Kotora modernom žičarom.

Prijetnje:

Glavna opasnost: trgovina zemljištem, neplanska gradnja. Dok su građani ovih prostora do sada očigledno imali malo interesa za destinacijom na jezeru, stanovnici sjevera Evrope drugačije reaguju.

Ekspanzija neplanirane gradnje, čime se gubi jedinstvenost i neponovljivost.

Ciljevi daljeg razvoja i pozicioniranja: 12

10 Strategija razvoja turizma Crne Gore do 2020. godine, Ministarstvo turizma i održivog razvoja Crne Gore, Podgorica, 2008.11 Isto

Projektni rad


Cetinje – Skadarsko jezero postaje jedan od najvažnijih primjera tematskog turizma. „Održivost“: zaštita i održavanje prirode, čuvanje lokalnog identiteta, dozvoljene samo one aktivnosti koje ne štete životnoj sredini, npr. solarni čamci, pješačenje i biciklizam.

Izrada menadžment plana Nacionalnog parka, prostornog plana i studije lokacije.

Strogi okvirni uslovi za sve nove objekte: lokalni stil gradnje, tradicionalna arhitektura i materijali.

Uključivanje i edukacija stanovništva, razvoj proizvoda i njegovo plasiranje na tržište.

Ograničiti izgradnju cesti, umjesto toga uvesti saobraćaj solarnim čamcima.

ZAKLJUČAK

12 Strategija razvoja turizma Crne Gore do 2020. godine, Ministarstvo turizma i održivog razvoja Crne Gore, Podgorica, 2008.

Projektni rad


Osnovna namjena i cilj ovog rada jeste da ukaže na potencijale i šanse razvoja turizma u cetinjsko-jezerskoj turističkoj regiji. Poseban akcenat je dat baš na ovu regiju jer se smatra je u pitanju zaleđe Crne Gore odnosno kontinentalni dio.

Turizam se u ovoj regiji počeo davno razvijati, s obzitom na njen položaj, klimatske karakteristike i bogatu istoriju. U radu su predstavljeni najveći potencijali ove regije. Potencijali su prije svega geografski i prirodni koji se odnose na planinu Lovćen sa okolnim selima i na dio Skadarskog jezera. Kada se tome doda bogata kultura, istorija i tradicija koja je od davnina krasila ovaj kraj dobijamo destinaciju u koju će svaki turista poželjeti da dođe.

U radu su nabrojani i analizirani svi elementi koji su releventni za razvoj jedne turističke destinacije. Prema svemu rečenom kao osnovni zaključak rada se daje da veliki potencijal za razvoj turizma upravo leži u ovoj regiji države. Brojna prirodna bogatstva garantuju razvoj više vidova turizma kao što su: kulturni turizam, ekoturizam, etno i gastronomski turizam, seoski turizam, avanturistički i dr. U ovoj regiji treba da se razvija turizam sa akcentom na održivost.

Prema SWOT analizi koja je urađena za ovu regiju najveće šanse se prepoznaju u prirodnim resursima ovog kraja, zatim crnogorskoj kulturi, istoriji kao i seoskoj gastronomiji. Ovi elementi moraju kod gosta da stvaraju doživljaj. Cetinje treba da predstavlja kulturni centar sa svim atrakcijama okoline, povezan i umrežen biciklističkim i pješačkim stazama. Rijeka Crnojevića, Virpazar i odabrane destinacije na južnoj obali jezera postaju centri doživljaja prirode, sa opcijom regionalne izgradnje. Kao kulturno-istotijsko mjesto, Cetinje može da postane izuzetna destinacija za kongresni turizam odnosno - MICE-destinacija.

Prijetnje razvoju ove destinacije predstavljaju (kao ineče u cijeloj Crnoj Gori) - trgovina zemljištem i neplanska gradnja, čime se gubi jedinstvenost i neponovljivost.

Cetinjsko-jezerska regija, prema svemu rečenom, predstavlja jedinstnenu cjelinu i neponovljivu turističku atrakciju. Zato se mora očuvati kao najveća kulturno istorijska i prirodna vrijednost Crne Gore. Postoji više mjera koje se predlažu za unapređenje i očuvanje ove destinacije i najvažnije su: očuvanje Nacionalnog parka Lovćen, uz kvalitetnu studiju lokacije; korišćenje lokalnog stila gradnje - tradicionalna arhitektura i materijali; edukacija lokalnog stanovništva, razvoj proizvoda i njegovo plasiranje na tržište.

Projektni rad


LITERATURA

1. Đurašević, S, Turistička putovanja – savremeni koncepti prodaje, CID, Podgorica, 2008.

2. Jovičić Živadin: Fenomenologija turizma. Beograd: IDP Naučna knjiga, 1992.

3. Kaspar Claude, „Die Tourismuslehre in Grundniss“. Haupt, Bern, 1996.

4. Nikolić S., “Priroda i turizam Crne Gore”, Podgorica: Republički zavod za zaštitu

prirode, 1999.

5. Pasinović M. Milenko: Osnovi Turizma (Turizam i Okruženje). Podgorica: Univerzitet

Crne Gore, 1998.

6. Planina J., Milalič T., „Ekonomika turizma. Ljubljana“: Ekonomska fakulteta, 1997.

7. Radojičić, Branko, „Geografija Crne Gore – prirodna osnova“, Podgorica, 1996.

8. Radović, Miljan, „Turistička geografija Crne Gore“, Fakultet za turizam, hotelijerstvo i

trgovinu, 2010.

9. Vukonić B., „Turizam i razvoj: s posebnim naglaskom na zemlje u razvoju“, Školska

knjiga, Zagreb, 1987.

10. Strategija razvoja turizma Crne Gore do 2020. godine, Ministarstvo turizma i održivog

razvoja Crne Gore, Podgorica, 2008.

11. Statitistički godišnjak Republike Crne Gore 2002.

12. Strategija razvoja turizma Crne Gore do 2010. godine, 1996.

13. www.vizit-montenegro.com

14. http://world-tourism.org

Projektni rad

http://world-tourism.org/


cetinjsko-jezerska turistiČka regija

Documents