1JA

AR

GA

NG

10

NU

MM

ER

23

AP

RI

L 2

01

3

BIJ ELKAAR KENNIS HALEN

DE WEERBARE LEERLING

EEN TANDJE MINDER KAN (NOG)

NIETS ZO COOL ALS RADIO

2

ANDERE RUBRIEKEN

STANDPUNT VAN EEN SCHOOLLEIDER . . . . . . . . . . .3

BELPANEL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6

MIJN PASSIE. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7

COLUMN ROMAIN RIJK. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

KORT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

HOE GING HET VERDER MET . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

COLUMN JOS BAACK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21

OPMERKELIJK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

STICHTING CARMELCOLLEGE omvat 12 instellingen

voor bijzonder voortgezet onderwijs. Op ruim 50 locaties

verzorgen we een breed onderwijs aanbod in een

kleinschalige en veilige omgeving. Zo begeleiden we

onze leerlingen. Elke dag opnieuw. Onderstaande

- voornamelijk brede - scholengemeenschappen zijn aan

Carmel verbonden:

◗ Almelo, Pius X College, Canisius

◗ Deventer, Etty Hillesum Lyceum

◗ Eindhoven, Sg. Augustinianum

◗ Emmen, Carmelcollege Emmen

◗ Enschede, Bonhoeffer College

◗ Gouda, Carmel college Gouda

◗ Groenlo, KSG Marianum

◗ Haren, Maartenscollege, International School Groningen

◗ Hengelo, Scholengroep Carmel Hengelo

◗ Oldenzaal, Twents Carmel College

◗ Oss, Het Hooghuis

◗ Raalte, Carmel College Salland

In dit nummer

BIJ ELKAAR KENNIS HALEN

Succesvolle samenwerking praktijkonderwijs

Carmel resulteert in lespakket.

EEN TANDJE MINDER KAN (NOG)

DE WEERBARE LEERLING

Waarom strengere regels niet helpen tegen

pesten.

NIETS ZO COOL ALS RADIO

4

16

8

18

pesten.

@stgc

armel

@CarmelVacat

ures

Volg ons

op Twitter

!

3

A P R I L 2 0 1 3

(Standpunt) van een schoolleiderHierbij hoeft helaas niet al te veel te worden gerekend op

de steun van de ouders, integendeel zou ik zeggen.

Prachtig vond ik het voorbeeld van een rapport met veel

onvoldoendes op een spreekavond met ouders en leerling.

In 1975 vroegen de ouders woedend aan de leerling wat

hij toch had uitgespookt, in 2010 werd op dezelfde

woedende toon aan de docent gevraagd wat de school

bezielde. Een helaas herkenbaar beeld.

DE SCHOOL ALS KENNISINSTITUUTIntussen neemt ook de roep om kwaliteit toe. Zwaardere

eisen aan taal en rekenen, een toenemend gewicht voor

de vakken Nederlands, Engels en wiskunde, meer techniek

in de scholen, veel aandacht voor de Cito-toets en voor

rendementen in het VO, het houdt niet op. En veel van

deze eisen verdienen nog begrip ook.

Natuurlijk ben ik ook van mening dat de school aandacht

moet hebben voor beide bovengenoemde aspecten, maar

het combineren ervan wordt steeds ingewikkelder.

Wat maakt het werken in het onderwijs dan toch zo leuk?

Na het noemen van deze lastige uitdagingen zou je daar

toch bijna aan gaan twijfelen.

De meerwaarde van onderwijs is evident in beide rollen.

We herinneren ons allemaal docenten waaraan we veel

hebben gehad. Hoeveel schrijvers noemen niet hun leraar

Nederlands als bron voor inspiratie? We hebben allemaal

veel geleerd op school en dan heb ik het bepaald niet

alleen over het opdoen van kennis.

Klagen over “de jeugd van tegenwoordig” doen we letterlijk

al eeuwen en toch blijft het onderwijs een prachtig iets.

Wat meer begrip en waardering van overheid en ouders

zou het nog mooier maken. ◗

STANDPUNT

‘Die jeugd van

tegenwoordig...’

HANS BOERSRector Carmelcollege Emmen

Leerlingen leven niet gezond, bewegen te weinig, drinken

te veel, gebruiken verdovende middelen. Het gebruik van

social media kent een aantal negatieve bijwerkingen,

vooral het pesten van elkaar, het onderlinge respect

ontbreekt, evenals het respect voor docenten, maar ook

voor bijvoorbeeld politie en andere gezagsdragers.

Steeds meer leerlingen hebben te maken met een

moeilijke thuissituatie, het aantal leerlingen met een

specifi eke problematiek neemt alleen maar toe.

Kortom: “die jeugd van tegenwoordig...”

DE SCHOOL ALS OPVOEDERWat daarbij opvalt, is dat er vrijwel ogenblikkelijk naar het

onderwijs wordt gewezen. Voor alle maatschappelijke

problemen dient het onderwijs een oplossing te bieden.

Kinderen naar school van 7.00 uur tot 19.00 uur, de

gezonde school, maatschappelijke stages, actief burger-

schap, passend onderwijs en ga zo maar door. Plannen

komen en gaan.

Gelukkig overtreft het aantal leuke leerlingen

het aantal “moeilijke” leerlingen nog altijd

aanzienlijk en als schoolleider kom je elke dag

veel heel gemotiveerde medewerkers tegen.

We mopperen graag even in de personeels-

kamer, maar zijn tot veel bereid en in staat als

het gaat om onze leerlingen.

4

“Waardegericht onderwijs” is niet de eerste term waar

mensen bij praktijkonderwijs aan denken. De meeste

leerlingen in dit onderwijstype houden nu eenmaal

meer van praktisch bezig zijn dan van boeken en theorie.

‘Maar waardegericht onderwijs ís ook niet abstract en

theoretisch’, zegt Henk Antonissen, docent

praktijkonderwijs aan het Carmel College Salland in

Raalte. ‘Zeker niet de lessenreeksen die onze werkgroep

heeft gemaakt. Ik begrijp het wel: “waardegericht”

klinkt nogal vaag. Mijn eigen collega’s waren het meest

sceptisch van allemaal! Maar toen zij het materiaal

gingen uitproberen, merkten ze dat het juist heel dicht

bij de leerlingen ligt. Waardegericht onderwijs geeft

levensbeschouwing handen en voeten, heel praktisch.

Een van de lessen gaat bijvoorbeeld over de bio-industrie.

Die les hebben we gemaakt aan de hand van materiaal

van Wakker Dier. Op onze school, hartje platteland, past

zo’n thema perfect in de belevingswereld van de

leerlingen.’

FACILITEREN

De schrijfgroep Waardegericht onderwijs bestaat uit

docenten van het Carmel College Salland in Raalte

(Henk Antonissen, Nicole Platzer), het Bonhoeffer College

in Enschede (Aynur Orgulu en Soraya Damen) en het

Twents Carmel College in Oldenzaal (Niek Schefer).

Hun samenwerking past in het streven van Carmel om een

kennisalliantie te zijn. In de praktijk blijkt die schoolover-

stijgende samenwerking echter lastig te organiseren.

Dat het bij de schrijfgroep Waardegericht onderwijs goed is

gelukt, komt allereerst doordat de behoefte van onderaf

‘Bij elkaar kennis halen’Zoeken, plakken en knippen. Voor praktijkscholen die in het kader van waardegericht onderwijsles wilden geven, zat

er tot voor kort niets anders op. Maar binnenkort is voor alle afdelingen pro (en vmbo) binnen Carmel een lessen-

reeks beschikbaar, geschreven door een groep docenten van diverse Carmelscholen. Wat maakte hun samenwer-

king succesvol? En wat zit er eigenlijk in dat lespakket?

Succesvolle samenwerking praktijkonderwijs

Carmel resulteert in lespakket

OPROEP

Welke voorzieningen kan Carmel het beste

treffen om kennisdeling te stimuleren?

Mail ideeën naar het bestuursbureau:

hoogendijk@carmel.nl.

5

A P R I L 2 0 1 3

sociale netwerk’, één over omgaan met anderen en één

over ethiek. De lessen kunnen als reeks gegeven worden,

als een soort ‘vak’ op het rooster, maar ook afzonderlijk.

De structuur is zodanig dat docenten er gemakkelijk een

losse les kunnen uitlichten, bijvoorbeeld rond een

feestdag of een ingrijpende gebeurtenis, zoals het

overlijden van een dierbare. Het materiaal is kant-en-klaar

en uitgeprobeerd binnen het praktijkonderwijs. Er hoort

bijvoorbeeld een didactische placemat bij die het

materiaal vanuit de verschillende soorten ‘intelligenties’

benadert. Ook is er een bak met opdrachtkaarten.

Henk Antonissen is ervan overtuigd dat het materiaal

tegemoetkomt aan de behoeften van zijn collega’s - in

het praktijkonderwijs, maar ook in het vmbo. ‘Leerlingen

vinden het vaak moeilijk om op een passende manier te

reageren op gebeurtenissen. Ze hebben het hart op de

tong, maar dat kan bij een ander soms storend

binnenkomen. Als je veel aandacht besteedt aan het

omgaan met elkaar, is dit materiaal daarvoor heel

geschikt.’ ◗

Geïnteresseerd in de lessenreeks Waardegericht

onderwijs? Mail dan naar het bestuursbureau:

soepboer@carmel.nl of goossens@carmel.nl.

kwam, vermoedt docent levensbeschouwing Peter van

Lange van het Bonhoeffer College. Op een studiedag over

waardegericht onderwijs werd Van Lange benaderd door

twee collega’s uit het praktijkonderwijs, die in hun

programma aandacht voor wereldgodsdiensten en

levensbeschouwing misten. Van Lange - zelf werkzaam in

het havo/vwo - vroeg en kreeg van het College van Bestuur

tijd en geld om een schooloverstijgend schrijfproject voor

het praktijkonderwijs op te zetten en te begeleiden.

Bij de beslissing van het College van Bestuur om het

project te faciliteren, heeft het belang dat Carmel hecht

aan waardegericht leren een belangrijke rol gespeeld,

geeft Sylvia Goossens van het bestuursbureau aan.

‘Als wij dat thema belangrijk vinden en er blijkt voor het

praktijkonderwijs helemaal geen materiaal te zijn, dan ligt

het voor de hand dat wij daarbij helpen.’

STERKE KANTEN

Van Lange en de twee docenten die het onderwerp

hadden aangekaart, hadden wel versterking van anderen

nodig. Op een oproep binnen het Carmelnetwerk kwamen

via-via reacties binnen van docenten uit het

praktijkonderwijs die ook geïnteresseerd waren.

De schrijfgroep was geboren.

In twee jaar tijd kwamen de schrijfgroepleden ruim

twintig keer bijeen. Eerst wilden ze de bijeenkomsten

deels gebruiken als schrijftijd, maar al snel bleek het

effectiever om de gezamenlijke tijd te benutten voor

inspiratie en feedback en het schrijfwerk te verdelen en

mee naar huis te nemen. ‘Af en toe konden we een

gastspreker uitnodigen,’ zegt Henk Antonissen, ‘heel

inspirerend.’

De formule werkte ook goed omdat de docenten bij de

verdeling van het werk echt gebruik maakten van elkaars

kwaliteiten, denkt Sylvia Goossens. ‘De docent die alles

weet van social media, maakte ook de lessen daarover.

Zo kun je bij elkaar kennis halen.’

De open cultuur binnen het praktijkonderwijs

vergemakkelijkte de samenwerking nog verder.

Opmerkelijk, vond havo/vwo-docent Peter van Lange:

‘Wat docenten in het praktijkonderwijs gemeen hebben,

is de aandacht voor de mens. Het gaat echt om de

leerlingen. Samenwerken is heel gewoon. Er bestaat

binnen Praktijknet, de organisatie van scholen voor

praktijkonderwijs, bijvoorbeeld een hele structuur van

vakgroepen. Dat zie je niet op die manier in het havo/vwo.’

LESPAKKET

Inmiddels nadert de lessenreeks Waardegericht onderwijs

zijn voltooiing. In juni hoopt de schrijfgroep twee mappen

te kunnen opleveren met in totaal vier lessenreeksen:

één over religie en levensbeschouwing, één over ‘mijn

Soraya Damen en Aynur Orgulu

6

Leerlingen twitteren, appen, sms’en. Vaak zitten ze ook nog eens op Facebook. Leuk, maar soms ook riskant. Bijvoorbeeld

als de ene leerling de andere lastigvalt of pest. Of als er te veel persoonlijks op internet wordt gezet. Wat daar staat, is

moeilijk weg te halen. En dat kan akelige gevolgen hebben voor het dagelijkse leven van leerlingen. Nu en later, als ze op

zoek gaan naar een baan. Daarom wordt steeds vaker gezegd dat scholen hun leerlingen moeten opvoeden in het gebruik

van social media. Maar willen we dat wel? Is de leerling niet zelf verantwoordelijk? Of de ouders? We leggen al deze vragen

voor aan ons belpanel, dat de tanden zet in de stelling:

Het wordt tijd voor het vak mediawijsheid!

ILSE OTTINK, LEERLING 4 VMBO-KADER (KSG MARIANUM, LOCATIE LICHTENVOORDE):

‘Eens. Het lijkt me goed

leerlingen bij te brengen

wat wel, en wat niet kan.

Kijk naar de rellen in

Haren: iedereen zet alles

op Facebook. Zelf heb ik er

nooit last van gehad, ik

scherm mijn pagina goed

af. Ik heb geleerd ermee

om te gaan, vooral door mijn ouders. Dan nog vind ik dat het

tijd is voor goede voorlichting, al is het maar één ochtend in het

jaar. Bij ons op school ligt het bij onszelf. We kunnen aan de bel

trekken als er iets gebeurt, maar de school zelf is nog niet zo

actief. Dat mag anders, ook vanwege alles wat we de laatste

maanden hebben gehoord over pesten.’ ◗

FREEK VAN OENEN, DOCENT ECONOMIE/LEERLING-COÖRDINATOR VMBO DE GRUNDEL (HENGELO):

‘Volgens mij heeft elke

generatie eigen problemen

en heeft ze het recht om

zelf oplossingen te vinden.

Daar leren de jongeren het

meest van; zo hebben wij

dat in onze jeugd ook

gedaan. Social media zijn

nu een hype, maar ik

verwacht dat die wel bijtrekt en dat we er over tien jaar anders

naar kijken. Het is nog nieuw, we moeten eraan wennen.

Vooral het positieve ervan zien en benadrukken. Daarom ben

ik het niet eens met de stelling, al vind ik wél dat de school

er aandacht voor moeten hebben en moet handelen volgens

een duidelijke visie. Dat geldt overigens ook voor de ouders.

Maar, let wel: ik heb het niet over cyberpesten. Daar moeten

we zeker iets aan doen.’ ◗

MICHELLE ASMA, LEERLING 6 VWO, TWENTS CARMEL COLLEGE (LOCATIE DE THIJ):

‘Ik vind het niet nodig.

Wie zou dat vak moeten

geven? Wij hebben er

meer verstand van dan de

meeste docenten. En wie

verkeerde bedoelingen

heeft, laat zich door dat

vak echt niet tegenhouden.

Bovendien praten we er

onderling zelf vaak over, omdat er vrij veel vervelende

sexfi lmpjes worden geappt. Je ziet de mensen nooit helemaal,

maar iedereen probeert te raden wie het kan zijn en dan gaan

de namen wel rond. Dat kan niet, vinden we. Op school wordt

er soms aandacht aan geschonken, bijvoorbeeld in teksten die

we bij Engels krijgen. Maar ik denk dat we er al genoeg mee

bezig zijn. Zo’n vak mediawijsheid voegt niets toe. We hebben

bovendien al zoveel vakken.’ ◗

MICHEL HAGMOOLE OF TEN HAVE, OUDER (CARMELCOLLEGE EMMEN):

‘Ik ben het hiermee eens.

Het vak had er al veel

eerder moeten zijn en

moet op de basisschool

beginnen. Op internet en

social media wordt heel

gemakkelijk een schijn-

veiligheid gecreëerd, die

kinderen en jongeren

verleidt meer informatie prijs te geven dan goed is.

En volwassenen niet minder. Dus hoe eerder, hoe beter.

Ik vind overigens wel dat we hier als ouders een nog grotere

taak hebben. Hier thuis houden we zicht op de manier

waarop onze dochter haar mobiel en iPad gebruikt. We leren

haar een ander niet aan te doen wat ze zelf erg vindt, en

geen onbekende als vriend toe te voegen. De risico’s zijn

gewoon te groot en dan denk ik nog niet eens aan

cyberpesten.’ ◗

Belpanel

7

A P R I L 2 0 1 3

7

JOHN DE HEIJ (48) - THEATERMAKER, DOCENT CKV, COÖRDINATOR CULTUUR-PROJECTEN CARMELCOLLEGE GOUDA

‘Als ze eenmaal hier achter de coulissen staan, dan heb ik ze.

Een week eerder zeiden ze nog “niets voor mij.” Toch staan ze er,

trillend weliswaar, maar ze doen auditie. En dan kómt er soms toch

ineens een geluid uit die strot… Dat is zo’n moment waarop je

denkt: dit is het. Maar dat gevoel heb ik ook als ik fi guren die er bij

ckv geen zak aan vinden, zo ver weet te krijgen dat ze toch een

fi lmpje maken. En als ik die jongens dan ver na schooltijd zie

monteren, omdat het wél goed moet worden.

Mensen over drempels helpen, dat is het. Drama en

theater geven je als docent een unieke kans om dichtbij

te komen. Ik heb dat hier zelf als leerling meegemaakt.

De docenten die de theatervoorstellingen deden,

werden net iets meer dan “gewoon docent”. Wel vijf

leerlingen uit mijn jaar zijn naar de theaterschool

gegaan. Twee jaar later ging de telefoon. Of wij op

onze oude school een voorstelling wilden maken. Zo is

het begonnen, en nu werk ik hier al 25 jaar. Where the

magic is, is de slogan van de school. Reclame natuurlijk,

maar er zit iets in. Ik werk ook op andere scholen, maar hier

is iets… een warm gevoel. Ik heb ooit een jongen zo ver

gekregen dat hij meedeed in een Westside Story-achtige productie.

Het was een jongen van de straat, hij speelde een bendelid. Hij stond

letterlijk te trillen in de coulissen. Ik vroeg: “Ben je zo zenuwachtig?”

Hij zei: “Nee, ik heb me nog nooit zo sterk gevoeld.” Pas sprak ik hem

weer. Het is hem altijd bijgebleven.

Naast mijn werk op school ben ik theatermaker. Ook mooi, werken

met professionals. Maar deze jongeren raken en inspireren me.

Ook ík leer hier. En wat ik hoop, en soms ervaar, is dat ik op dezelfde

manier richting mag geven aan de ontwikkeling van jongeren zoals

dat destijds bij mij gebeurd is.’ ◗

‘Jongeren

ráken en

inspireren me’

MIJ

N P

ASSI

E

8

DE WEERBARE LEERLING

Carel Vaneker, adjunct-directeur van locatie De Thij van

het Twents Carmel College in Oldenzaal kan zich die

dagen in november meteen voor de geest halen. Tim

Ribberink was er immers twee jaar leerling geweest.

‘Geen gemiddelde jongen, hij viel op. Dan heb je het

helaas niet altijd gemakkelijk, dat is gebleken’, zegt hij.

Het nieuws van zijn zelfgekozen dood kwam hard aan in

de school. ‘We waren onthutst’, blikt hij terug, ‘we

hebben ons vele malen afgevraagd of we iets gemist

hadden.’ De troost ligt in Tims verzoek, kort na zijn

eindexamen, om in het kader van zijn hbo-opleiding

geschiedenis op zijn oude school stage te mogen lopen.

‘Voor ons het teken dat hij zich hier prettig moet hebben

gevoeld.’

Dat vond ook de inspecteur, die vrijwel meteen belde.

‘Hij zei te weten dat we onze leerlingenzorg op orde

hebben. Dat hebben we heel erg gewaardeerd. Het komt

ook naar voren uit de jaarlijkse enquêtes die we houden

onder leerlingen, ouders en oud-leerlingen. Steevast

scoren we een 8 voor veiligheid.’ Daarmee is de kous

bepaald niet af. Vaneker: ‘De gebeurtenissen van vorig

De weerbare leerlingHet overlijdensbericht van Tim Ribberink, begin november 2012, galmt nog na. Op 20-jarige leeftijd maakte hij een

einde aan zijn leven, volgens een achtergelaten verklaring omdat hij zijn hele leven was ‘bespot, getreiterd, gepest

en buitengesloten.’ De ontzetting nam nog toe toen na hem andere jongeren eveneens rust in de dood zochten.

Sindsdien is het voorkomen van pesten ook binnen Carmelscholen onderwerp van gesprek.

BUITENGESLOTEN

Waarom strengere regels niet helpen tegen pesten

9

A P R I L 2 0 1 3

jaar hebben hier het nodige losgemaakt. En veel energie

vrijgemaakt: we hebben een studiedag gehouden en zijn

een traject “Weerbaar en betrokken” begonnen, om nog

meer te doen om pesten te voorkomen.’

PHOTOSHOP

Eveneens eind vorig jaar kreeg Freek van Oenen,

leerlingcoördinator op De Spindel in Hengelo, te maken

met een akelig geval van cyberpesten. Klasgenoten

hadden het gezicht van een medeleerlinge op het

lichaam van een naakte vrouw gephotoshopt en via hun

mobieltjes rondgestuurd. Aangevuld met opmerkingen

die zich laten raden. ‘Ik heb meteen haar vader gebeld en

met hem overlegd, waarna hij haar heeft opgehaald’,

vertelt hij. ‘Ze is al lang weer terug op school. Het gaat

goed. Was het een allochtoon meisje geweest, dan waren

er misschien cultuurgerelateerde problemen bijgekomen.’

Het gebruik van de mobiele telefoons voorzag in

bewijslast én sporen naar de daders. ‘Met de jongens die

betrokken waren en met de klas heb ik een stevig gesprek

gevoerd. Opvoedkundig ook. Ik heb ze voorgehouden wat

dit voor zo’n meisje betekent en gevraagd hoe ze zelf

zouden reageren als hun of een zusje dit zou overkomen.

Dat is wel overgekomen. We hebben bovendien contact

opgenomen met bureau HALT, voor een workshop

“virtueel leven”. Janneke Riphagen heeft die eind januari

gegeven aan de derdeklassers.’

STAATSSECRETARIS

Inmiddels heeft pesten uitgebreide landelijke aandacht

gekregen, en niet alleen in de media. Staatssecretaris

Sander Dekker van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap

heeft na Kamervragen schoolbesturen en deskundigen

geraadpleegd. In een brief aan de Tweede Kamer, van

22 januari 2013, schrijft hij: “Het pesten staat prominent

op de agenda.” En: “Pesten is helaas van alle tijden en

gebeurt op te veel scholen, maar ook op werkplekken en

sportclubs en op te veel andere ontmoetingsplaatsen in

onze samenleving.”

Hij stelt verder voor maart een plan van aanpak in het

vooruitzicht. Maar: “Bij de aanpak van pesten vormt wet-

en regelgeving en de handhaving daarvan het sluitstuk.

Het gaat hier ten diepste om de mentaliteit, het gedrag

en de omgangsvormen op een school en deze laten zich

lastig voorschrijven.”

WAARDEGERICHT

Vrij vertaald: strengere regels helpen niet. Zie ook de

Carmelbrede studiedag waardegericht leren, die op

11 april in Deventer werd gehouden. Thema: hoe zetten

we de leerling in zijn kracht? Een positieve invalshoek,

benadrukt Sylvia Goossens, adviseur op het bestuurs-

bureau van Carmel: ‘De leerling in zijn kracht zetten,

betekent hem of haar leren omgaan met verschillen

tussen mensen. Ieder van ons heeft ‘eigen-aardigheden’

en eigen waarden. Daar moeten we mee uit de voeten

kunnen. Dat volgt uit de missie van Carmel: “Elke mens,

heel de mens en alle mensen”. Juist hier, zou ik zeggen.’

Ze verwijst naar de studiedag op De Thij, waarover Carel

Vaneker al sprak. ‘Hij zei er onder meer dat we de realiteit

onder ogen moeten blijven zien. Er is nu eenmaal ergens

een hiërarchie en in deze levensfase zoeken jongeren hun

plek. Je kunt daar een positieve draai aan geven: hoe zorgen

we dat iedereen zijn plekje vindt, zonder anderen

te beschadigen en zonder zelf beschadigd te worden?

Hoe maken we onze leerlingen sterk?’ Cabaretier

Bart Melief en verschillende workshops, onder meer van

Niels Baas, hebben de deelnemers daarvoor handvatten

aangereikt. ‘We hebben docenten steun willen geven.

Door handelingsverlegenheid weg te nemen, een

constructief perspectief te bieden en informatie te

‘Dit is niet iets

voor de school

alleen’

geven waarmee ze verder kunnen. Alleen maar strenge

regels helpen niet, die stimuleren jongeren eerder om de

grenzen op te zoeken. En dat wil niemand.’

WEDERKERIGHEID

De fi losofi e past bij het project “Weerbaar en betrokken”

van De Thij. De termen spreken boekdelen. ‘Pesten is

een rampzalig verschijnsel van alle tijden’, licht Carel

Vaneker toe, ‘en een verschijnsel met verschillende

kanten. Ik kan jou alleen maar willen plagen, maar jij

kunt dat ervaren als pesten. Het is al waardevol als je

probeert in te schatten wat die ander kan hebben

bedoeld. Op onze studiedag was adviseur Jan Ruigrok

10

hier. Hij had het over de “pedagogische dansvloer”, waar

kwetsbaarheid een uitnodiging voor betrokkenheid zou

moeten zijn. We willen immers, net als ons gebouw, een

transparante school zijn, waar we elkaar zien, ons van

elkaar bewust zijn en ons rekenschap geven van de

opdracht om voor elkaar te zorgen.’

Hierin ligt een wederkerigheid besloten. De betrokkenheid

bij elkaar moet de potentiële pester ertoe bewegen van

zijn acties af te zien, en het potentiële slachtoffer in staat

stellen om het verschil tussen plagen en pesten scherper

te zien. Zijn grotere weerbaarheid kan hem helpen om te

gaan met de eigen kwetsbaarheid. Vaneker: ‘Let wel: dit is

waaraan we werken om pestgedrag en de gevolgen te

voorkomen, omdat we het leed van bestaande

slachtoffers kennen. We zien nog scherper toe en er is nu

een digitaal meldpunt. In de lessen besteden we meer

aandacht aan begrippen als weerbaarheid en sociale

cohesie. We kiezen voor een integrale benadering, door

alle vakken heen. Het slaat aan, het draagvlak is groot.’

NERGENS BESCHERMD

Vaneker, en ook Sylvia Goossens, bezien cyberpesten

vanuit een ander perspectief. De impact is nog groter,

menen ze. ‘Je krijgt alleen maar beeld, of beeld en tekst

en doorgaans anoniem’, meent Vaneker. En Goossens:

‘Vroeger gooide je een beledigend papiertje weg.

Maar dit is nagenoeg onuitwisbaar.’ Er is nog een andere

dimensie, weet Freek van Oenen: ‘Met cyberpesten

kunnen anderen je thuis raken. Je bent nergens meer

beschermd.’

Dat was de strekking van het fi lmpje dat Janneke

Riphagen van HALT voor derdeklassers afspeelde.

Op het scherm zagen ze een jongen die op het

schoolplein klappen krijgt. Thuis vraagt zijn moeder hoe

het met hem gaat en wat hij voor zijn proefwerk heeft

HET DOEL

‘Mijn doel is dat de school een plek is en blijft waar

ouders hun kinderen met een gerust hart naartoe

sturen, leraren graag en veilig werken en waar

jongeren graag naartoe gaan, om te werken aan

hun toekomst. Goed onderwijs vereist een veilige

school, alle kinderen verdienen een veilige school.’

Staatssecretaris Sander Dekker van OCW,

22 januari 2013

11

A P R I L 2 0 1 3

‘MAAK LEERLINGEN TOT EXPERTS’

‘Het heeft weinig zin pesters meteen hard aan

te pakken. De kans bestaat dat je daardoor de

drempel voor het slachtoffer ongewild nog hoger

legt.’ De uitspraak is van Niels Baas (25), junior

docent/junior onderzoeker aan de Universiteit

Twente. Op 11 april heeft hij meegewerkt aan

de studiedag waardegericht leren, met een

inleiding en workshops over de verwante thema’s

internetgebruik en cyberpesten.

‘Ik weet zelf wat het is gepest te worden’, zegt Baas.

Hij vertelt over de onmacht en schaamte die er het ge-

volg van zijn. ‘En dan had ik het geluk dat cyberpesten

nog niet bestond, zodat ik in elk geval thuis veilig was’,

voegt hij eraan toe. Toch wil hij daarbij niet te lang

stilstaan: ‘Ik heb geleerd die negatieve ervaringen om

te zetten in positieve. Omdat ik ben gepest, kan ik nu

leerlingen, ouders en docenten verder helpen.’

Voor dit doel heeft hij de website

www.cyberpestendebaas.nl opgericht en verzorgt

hij ouderavonden en workshops over cyberpesten

en internetgebruik door kinderen en jongeren.

Daarnaast werkt hij samen met de Kindertelefoon,

mijnkindonline.nl en pestweb.nl, en is hij gespreks-

partner voor de overheid. ‘Pestgedrag tast het

welzijn van leerlingen aan en beïnvloedt hun

schoolprestaties’, legt hij uit. Of het gaat nóg verder,

zoals recente zelfdodingen leren. Baas, met nadruk:

‘Dat mag niet, zo hoeft het niet af te lopen.

We moeten écht een heel ander signaal geven.’

SCHAAMTEHier grijpt hij terug naar zijn eigen ervaringen.

‘Wie gepest wordt, vindt het vreselijk om erover te

praten. De schaamte is groot. Als je weet dat de dader

hard wordt aangepakt, ligt de drempel nog hoger.’

Baas adviseert het slachtoffer allereerst een luisterend

oor, stabiliteit en rust te bieden. ‘Pas daarna komt de

volgende stap, op basis van wat het gepeste kind wil.

Hij of zij is de expert en wil meestal vooral rust en

veiligheid. Scholen willen vaak slachtoffer en dader met

elkaar in gesprek brengen. Dat hoeft niet de wens van

het slachtoffer te zijn. Betrek hem of haar dus.’

Meer preventie is eveneens nodig. ‘Brandjes blussen

helpt niet. Investeer in laagdrempeligheid, want vaak

worden signalen niet opgevangen. Waarom blijft die

leerling na de les in het lokaal hangen? Is er misschien

iets wat hij wil zeggen? Durf het gesprek aan te gaan,

wees niet bang te signaleren en je verantwoordelijkheid

te nemen. Praat erover, met leerlingen en met elkaar.’

Dat is ook wat hij adviseert over het internetbeleid van

scholen. ‘Maak ze ook hier tot experts, dan worden ze

medeverantwoordelijk en raken geïnteresseerd. Zo zet

je leerlingen in hun kracht en kom je tot wisselwerking.

Laat bijvoorbeeld je Facebookpagina door je leer-

lingen maken. Dan helpen ze jou terwijl jij hen bege-

leidt. Ik ken docenten die dat steeds leuker vinden.’ ◗

‘Luisterend oor,

stabiliteit

en rust’

gehaald. De jongen gaat naar boven, zet zijn pc aan en

ziet meteen de boodschap: ‘We krijgen je nog wel.’

Van Oenen: ‘Stel je voor. Je zit in je veilige kamer en het

gaat gewoon door. Het was dood- en doodstil in de klas,

de boodschap kwam heel goed binnen. Je moet het zien

om het te kunnen begrijpen. Dán ga je nadenken. En dat

is wat er gebeurde, mede door de inzet van Janneke.

Zo blijft het hangen en dat past bij onze opdracht om

duidelijk te maken wat kan en niet kan.’

Met de nodige behoedzaamheid. Vierdeklassers hebben

de fi lm niet gezien. ‘Die zijn bijna weg, dan kan dit net de

verkeerde uitdaging zijn om nog een keer de grens op te

zoeken. Bovendien, als je wilt sturen, moet je dat eigenlijk

doen voordat de leerlingen 16 worden. Op bijvoorbeeld

het ROC zijn ze veel minder kneedbaar.’ Vervolgens komt

hij bij een punt dat hem nog steeds verbijstert. De school

wilde de ouders nauw bij het project “virtueel leven”

betrekken. ‘In de driehoek leerlingen-school-ouders

moeten we bij elkaar aansluiten’, legt hij uit. Maar slechts

vijf ouders meldden zich aan. ‘Ik ben ervan geschrokken’,

zegt hij. ‘Ouders hebben ook een voorname rol. Zie de

moeder uit dat fi lmpje. Ze vroeg niet door, dus zei die

jongen niets. En heel veel ouders zijn echt betrokken.

Maar we moeten er wel over nadenken hoe we meer

ouders bereiken. Dit is geen zaak voor de school alleen.’ ◗

12

Facts & fi gures over pesten

‘Een zeer ernstige volksziekte’

GETREITERD

‘Pesten is een stelselmatige vorm van agressie waarbij één of meer personen proberen een andere persoon fysiek,

verbaal of psychologisch schade toe te brengen. Bij pesten is de macht ongelijk verdeeld.’

Bron: Nederlands Jeugdinstituut, www.nji.nl

GEVOLGEN VAN PESTEN• Last van sociale en emotionele problemen

• Gevoelens van eenzaamheid en depressie

worden vergroot

• Bestaande problemen verergeren

• Slachtoffers gaan zichzelf door het pesten

minder leuk vinden, wat kan leiden tot

uitlokken van nog meer pestgedrag

Bron: Nederlands Jeugdinstituut, www.nji.nl

PROFIEL DADER• Doorgaans populair in de klas, hoog zelfbeeld en

wil leider blijven

• Sterke manipulerende houding en minder

inlevingsvermogen

• Erkent het pestgedrag meestal niet en zegt dat

het “maar een geintje” was

Bron: Niels Baas, www.cyberpestendebaas.nl

PROFIEL SLACHTOFFER• Doorgaans zenuwachtig, onzeker en gevoelig

• Heeft meestal een negatief zelfbeeld

• Is fysiek zwakker dan de daders

Bron: http://prima.nigz.nl

13

A P R I L 2 0 1 3

COLU

MN

CARMEL IN BEWEGING

De wereld draait door en verandert in razend tempo.

En één ding lijkt zeker: die veranderingen gaan steeds

sneller. Toen collega’s in de personeelskamer dagen en

vooral nachten doorbrachten met het aan de praat krijgen

van de eerste computers en vol vuur ervaringen en

ontwikkelingen uitwisselden, dacht ik: leuk tijdverdrijf,

maar computers zijn toch niet echt nodig. Hetzelfde jaren

later met de eerste mobieltjes. Intussen zijn we dag en

nacht bereikbaar en regelen secretaresses je agenda met

behulp van mooie programma’s en gadgets. Maar als je

60 bent blijf je op ICT-gebied toch eeuwig achterlopen,

vermoed ik.

Onze leerlingen leven meer dan ooit in een andere wereld

die in de toekomst toch zeker meer dan nu vanuit de

(nu nog) opkomende landen zal worden gedomineerd.

Europa als echt oude wereld, veel te veel investerend in

het agrarische verleden en te weinig in innovatie.

Oude belangen versus nieuwe toekomst voor onze jeugd.

Willen onze leerlingen in een hun vertrouwde ICT-omgeving

in de toekomst optimaal kunnen leren, dan wordt het tijd

dat Carmel het collectieve denken over ICT in een volgende

versnelling zet. Op elke school het ICT-wiel uitvinden is

vooral nuttig op die onderdelen waarin scholen zich specifi ek

onderscheiden van elkaar. De krachten bundelen en kosten

besparen door collectief standaarden te hanteren en slim in

te kopen, levert essentiële ruimte op voor innovatie.

De tijd dat budgetten alleen maar konden stijgen ligt echt

achter ons.

In de afgelopen maanden is het adagium van

“decentraal, tenzij” gaan kantelen. Financiën en ICT zijn

domeinen waar collectief denken en strakkere sturing

ruimte kunnen scheppen voor optimale kansen voor

scholen, leraren en leerlingen. Ook Carmel zal moeten

bewegen om bij te blijven. Soms collectiever in het

belang van het decentrale. Het lijkt een tegenstelling,

maar dat is het niet! ◗

ROMAIN RIJKVoorzitter College van Bestuur, Stichting Carmelcollege

ENKELE CIJFERSVolgens onderzoek van de School Attitude

Questionnaire Internet (SAQI) is pesten ‘een zeer

ernstige volksziekte’. Een enquête onder 90.000

leerlingen uit het basis- en het voortgezet

onderwijs (schooljaar 2011-2012) wijst uit dat:

• 76% naar eigen zeggen ‘minstens enigszins’

deelneemt aan het pesten van medeleerlingen

• 40% ‘relatief sterk betrokken’ is

• 12% geldt als ‘heftige pesters’

• 12% zegt ‘ernstig’ te worden gepest

• 65% vindt ‘min of meer gepest’ te worden

• Jongens grotere pesters blijken dan meisjes

Bron: www.saqi.nl

CYBERPESTENHoewel nader onderzoek nodig is, lijkt één op de

vijf leerlingen te maken te krijgen met cyberpesten.

De werkelijke aantallen liggen naar verwachting

hoger. In 2010 werd nog altijd meer ‘in het echt

gepest’ dan online.

Bron: www.scp.nl

OOK DE LERAAR WORDT GEPESTHoewel bekend is dat ook docenten worden

gepest, ontbreken vooralsnog harde

onderzoeksgegevens. Dat geldt eveneens voor een

ander euvel: pesten onder volwassenen op de

werkvloer en daarbuiten. ◗

14

Kort

GESLAAGDE AANBESTEDING LEERLINGENINFORMATIE-SYSTEEM

Stichting Carmelcollege heeft per 1 januari

2013 een overeenkomst gesloten met

Simac Onderwijs voor de aanschaf van het

leerlingeninformatiesysteem SOM. De keuze

voor SOM is een voortzetting van het

bestaande leerlingeninformatiesysteem.

Naast de aanschaf van SOM heeft het

College van Bestuur besloten tot stichtings-

brede aanschaf van het aan SOM gerelateerde

programmatuur. Hierbij gaat het om de

programma’s Cum Laude van MagnaView

(een programma voor schoolleiders dat

managementinformatie toont over de

onderwijsinstelling) en SOMtoday van

Topicus (een ELO-functionaliteit) die geheel

in SOM is geïntegreerd). ◗

SLUITING BODEGRAVEN

CARMELCOLLEGE GOUDA, LOCATIE ANTONIUSCOLLEGE BODEGRAVEN

Het afgelopen najaar heeft het College

van Bestuur besloten de onderwijsactiviteiten

van het Antoniuscollege Bodegraven te

beëindigen en de locatie met ingang van

cursusjaar 2013-2014 te sluiten. Directe

aanleiding hiervoor is - naast de reeds jaren

dalende leerlingaantallen - het sneuvelen van

het perspectief op nieuwbouw op korte en

middellange termijn.

Carmel blijft investeren in de Goudse locaties

van Carmelcollege Gouda: De Meander als

Power School en het Antoniuscollege Gouda

als ‘School Where the Magic is’. ◗

CARMEL ACTUEEL DIGITAAL!

Alle Carmelmedewerkers ontvangen sinds dit

schooljaar de Carmel Actueel in hun eigen

mailbox. Dit betekent: niet meer op papier

maar digitaal! ◗

UPDATE PROJECT DATATEAMS

De eerste tranche rondt af aan het einde van

dit schooljaar. Ter afsluiting hiervan is een

ontmoetingsmiddag gepland voor alle

datateams en belangstellenden, waar de

datateams de resultaten presenteren.

De ontmoetingsmiddag staat gepland op

donderdag 20 juni 2013, van circa 13.00 tot

17.00 uur.

In september 2013 starten nogmaals tien

datateams: de zogenaamde tweede tranche.

De aanmeldtermijn voor de tweede tranche

sluit op 22 april 2013.

Wilt u meer lezen? Meer inhoudelijke informatie

en publicaties vindt u op www.datateams.nl. ◗

15

A P R I L 2 0 1 3

‘De award stimuleert leerlingen het beste uit zichzelf te

halen’, zegt Astrid Wassink enthousiast. De adjunct-

directeur bovenbouw vwo van Twents Carmel College

locatie De Thij zit al sinds de start in de werkgroep achter

de Carmel Award. Het idee kwam voort uit het strategisch

beleidskader Koers 2014, waarin talentoptimalisatie als

doel wordt genoemd. Wassink staat daar vierkant achter.

‘Ik vind het een aanwinst dat we goede prestaties belonen.

Op scholen hebben we het vaak over wat niet goed gaat.

Met de Carmel Award zeggen we: excelleren mag.’

WETENSCHAPPELIJK

In de praktijk pakt het ook echt zo uit, heeft Wassink

bij de eerste Carmel Award ervaren. ‘Het is heel

stimulerend voor leerlingen om te merken dat ze het in

een competitie goed doen. Maar niet alleen voor

leerlingen, ook voor scholen. Want er is bij de

profi elwerkstukken echt nog wel iets te winnen aan

kwaliteit. Nu worden de beste profi elwerkstukken van

Carmel bekeken door een nominatiecommissie waarin

naast docenten ook wetenschappers zitten. Zij houden

de scholen een spiegel voor: hoe scoren onze

profi elwerkstukken als je criteria aanlegt die bijvoor-

beeld gelden voor de KNAW Onderwijsprijs? Heel

leerzaam.’ De acht beste werkstukken, één voor elk

onderwijstype en profi el, gaan door naar de fi nale.

Daar beoordeelt een jury ze op onder meer originaliteit

en maatschappelijke relevantie.

HAVO ÉN VWO

De eerste Carmel Award werd gewonnen door drie

leerlingen van het Etty Hillesum Lyceum. Zij konden

hun prijs, een mediacheque van 500 euro, op 8 juni 2012

mee naar huis nemen. De fi nale van de Carmel Award

2013 is al kort na het verschijnen van dit magazine, op

19 april 2013. De genomineerden waren bij het schrijven

van dit artikel nog niet gekozen. Wel zijn enkele aan-

passingen in de opzet bekend. Zo kunnen scholen voor-

taan een beperkt aantal werkstukken inzenden. Ook

worden voor havo en vwo aparte awards uitgereikt. Nieuw

is verder de spin-off voor docenten. Op woensdag 16 mei,

in de aanloop naar de Carmel Award 2014, vindt voor het

eerst een workshopmiddag plaats voor docenten die de

kwaliteit van ‘hun’ profi elwerkstukken willen verbeteren.

Van alle scholen zijn een of meer docenten welkom.

Vanzelfsprekend zijn er in het vmbo ook voldoende

talenten die het verdienen hun kwaliteiten te tonen.

Een award voor het vmbo is wellicht een volgende stap. ◗

Laatste nieuws op Twitter via @stgcarmel (#CarmelAward).

Nieuws over de workshop is te vinden op het Carmel Intranet.

De Carmel AwardDe eerste Carmel Award voor het beste profi elwerkstuk ging vorig jaar naar de

jonge makers van de rooster-app Edudeck. Had de verkiezing het

bedoelde effect? En wat is er dit jaar nieuw of anders?

Hoe ging het verder met…

‘Met de

Carmel Award

zeggen we:

excelleren mag’

16

Eerst het macroniveau. In 2013 heeft Carmel te maken

met € 3 miljoen minder inkomsten van het rijk. ‘Dat is de

onvoorspelbaarheid, zo niet onbetrouwbaarheid van de

overheid’, zegt Rijk. Hij duidt op de kasschuif, een

kabinetsmaatregel om de hogere kosten van de laatste

CAO-VO te kunnen opvangen. Feitelijk zijn het

voorschotten, die worden verrekend zodra nieuwe

loonruimte beschikbaar komt. Maar het kabinet heeft het

voorschot voor 2013 geschrapt. Op een ongelukkig

moment, volgens controller Karel van der Velden:

‘In september vorig jaar, toen de begrotingen al bijna

waren vastgesteld.’

Dat is niet het enige. Het kabinet raakt niet aan de

basisbekostiging, maar houdt die op hetzelfde niveau.

Terwijl de kosten fors stijgen. Rijk: ‘Nu iedereen langer

moet werken, stijgen de salarislasten, waaronder de

BAPO-kosten en de gemiddelde personeelslast. Net als

energieprijzen, pensioenpremies en btw-tarief.’ Zo tekent

de tendens zich af: stijgende kosten bij een gelijk-

blijvende geldstroom betekent op termijn minder

werkgelegenheid. ‘Niet alles is kommer en kwel’, tekent

Rijk aan. ‘De Prestatiebox, uitvloeisel van de afspraken

tussen de VO-raad en het kabinet, brengt tijdelijk extra

middelen. En we kunnen zelf verbeteren door strakker te

begroten en te sturen. Het is een tandje minder, maar we

kunnen ons werk nog goed doen.’

DE REK ERUIT

Alex Quinten, senior beleidsmedewerker planning & control

van Het Hooghuis in Oss, heeft een overeenkomstig

verhaal. ‘De stijgende kosten zijn het grootste probleem’,

legt hij uit. ‘We krijgen niet minder geld, maar we hadden

meer moeten hebben. Dit zijn impliciete bezuinigingen.

Het gaat nog, de “werkvloer” merkt er relatief weinig van

en onze kwaliteit blijft hoog. Maar de rek is eruit.’

Het Hooghuis zoekt onder meer compensatie door scherper

in te kopen. Hoewel steeds vaker sprake is van centrale

inkoop door Carmel, betrekt Het Hooghuis ook veel van

lokale ondernemingen. ‘Daar proberen we voordeel te

behalen.’ Want Quinten ziet de problemen dichterbij

komen. ‘Bezuinigingen in het onderwijs gaan niet met

tientallen procenten tegelijk, maar een bezuiniging van 1%

is door de kleine marges in het onderwijs al snel fors. Reken

maar mee: 1% is voor ons € 400.000. Oftewel zeven

personeelsleden. Dan gaat het hard. En wij mogen niet

eens klagen. Er zijn scholen, binnen en buiten Carmel, die er

veel moeilijker voor staan.’

GEDEELDE URGENTIE

Rijk beaamt die laatste opmerking: de verschillen tussen

de scholen zijn soms groot. ‘Maar vanuit het gedeelde

Een tandje minder kan (nog)De fi nanciële problemen van het kabinet en de recessie raken ook Stichting Carmelcollege. Romain Rijk, voorzitter

van het College van Bestuur, is echter allesbehalve somber. ‘Als we door de begrotingsperikelen heen zijn, ziet de

wereld er fi nancieel zonniger uit. Dan kunnen we blijven investeren.’

URG

ENTIE

Romain Rijk

17

A P R I L 2 0 1 3

besef van urgentie, kunnen we betere afspraken maken

voor een gezamenlijk stringent fi nancieel beleid.’ Van der

Velden: ‘We hebben daarnaast de synergievoordelen van

de schaal van Carmel. Die blijken nu nog meer waard dan

in ruimere tijden. We kunnen nog steeds werken aan

Koers 2014, al moeten we de verduurzaming van onze

schoolgebouwen opschorten.’

En er is de Carmelsolidariteit. ‘Alleen als iedereen strak

begroot en stuurt, dat is de voorwaarde’, benadrukt Rijk.

‘Dan ondersteunen we de school in kwestie om zo snel

mogelijk uit de rode cijfers te komen. Daarbij helpen we

elkaar ook op een andere manier. Alle scholen kijken in

groepjes van drie bij elkaar in de keuken. Dat is de lerende

organisatie van Koers 2014.’ Van der Velden: ‘Ook hier

werkt de schaal mee. We hebben gezamenlijk veel kennis

in huis, die we nu nog meer delen.’

DILEMMA’S

Dan nog doen zich op schoolniveau lastige dilemma’s

voor. Harry Claessen, rector van het Twents Carmel

College in Oldenzaal, noemt als voorbeeld het ICT-beleid.

Zijn school onderzoekt de mogelijkheid om via iPads vorm

te geven aan onderwijsdifferentiatie. ‘Als we hiermee

doorgaan, moeten we investeren. Terwijl banenverlies

dreigt. Zo staat de gewenste onderwijsontwikkeling onder

zware druk.’

Er zijn bovendien de gevolgen van de recessie en de

tendens naar meer algemene, minder beroepsgerichte

opleidingen. Net als elders, kiezen in Oldenzaal meer

leerlingen voor vmbo-tl of havo. Claessen: ‘Minder

aanwas voor de beroepsgerichte opleidingen. Maar we

zitten met dure praktijklokalen, waar minder leerlingen

les krijgen, zodat we minder vergoed krijgen. Wij hebben

het geluk dat ons totale leerlingenaantal nog jaren stijgt,

maar scholen in een krimpregio, zoals Carmelcollege

Gouda en KSG Marianum, krijgen het dubbel voor de

kiezen.’ We willen dat Nederland een stevige kennis-

economie wordt, maar we kunnen aankomende docenten

voorlopig alleen nog kleine banen bieden. Dat maakt het

vak niet aantrekkelijker, terwijl de grote uitstroom van

ervaren docenten op leeftijd nadert. Dat is het echte

recessieprobleem: alles stapelt op en grijpt ineen.’

BASIS OP ORDE

Van dat laatste zijn Rijk en Van der Velden zich bewust.

‘We hebben stevig ingezet op “de lat omhoog”, maar

stellen ook vast dat de basis nog meer op orde moet’,

constateert Rijk. ‘Er zijn weinig Carmelscholen waarop de

Inspectie niets aan te merken heeft. Daarmee mogen we

niet tevreden zijn. Aan de kwaliteit moeten we integraal

blijven werken. Daarvoor moeten we de basis ook

fi nancieel op orde houden.’

En dat gaat lukken, is zijn overtuiging. ‘Als elke school

een stringent fi nancieel beleid voert en dezelfde regels

volgt, en zover zijn we nu, kunnen we blijven investeren.

De komende maanden zijn niet gemakkelijk, maar daarna

is de wereld fi nancieel echt zonniger.’ ◗

DILEM

MA

‘Stevig ingezet op:

de lat omhoog en

de basis op orde’

Karel van der Velden

18

Niets zo cool als radioZe maken radio alsof hun leven ervan afhangt: de elf jonge dj’s van sCOOLradio in Oss. Onder veel mediabelang-

stelling gingen ze op 18 januari live. En Het Hooghuis is niet de enige Carmelschool met media-aspiraties.

VERBINDEND

19

A P R I L 2 0 1 3

1:50:14Op het studioscherm van sCOOLradio tikt een digitale

klok de uren, minuten en seconden af. Nog even en dan

gaat sCOOLradio live!

Het plan voor een eigen zender op Het Hooghuis

ontstond een half jaar geleden. Er was in de school

behoefte aan een verbindende factor: een manier om

leerlingen, ouders en docenten van elkaar te laten

horen wat er in en buiten de lessen en projecten

allemaal gebeurt. Aanvankelijk dachten de

initiatiefnemers nog aan televisie. ‘Maar radio is

makkelijker, sneller en net iets minder privacygevoelig’,

verklaart muziekdocent en cultuurcoördinator Paul van

der Heijden. Samen met muzikaal leider Stanley

Stokkermans is hij verantwoordelijk voor sCOOLradio,

dat uitzendt vanaf de locatie Titus Brandsmalyceum.

Van der Heijden coördineert, Stokkermans doet de

techniek en geeft de aankomende dj’s elke

dinsdagmiddag les. Hij krijgt hulp van leraar-in-opleiding

Nigel Korthout, die net als Stokkermans veel radio-

ervaring heeft.

0:35:40

Vanuit hun gloednieuwe studio zien Michelle Oosterhoff

(5 vwo) en Jeroen van der Hoeven (6 vwo) hoe de aula

volstroomt met leerlingen die de opening willen

meemaken. Toch wel spannend...

Samen met nog twee meiden en zeven jongens zijn

Michelle en Jeroen de eerste lichting dj’s van sCOOLradio.

Ze werden vorig najaar gekozen uit vijftig kandidaten.

Na vandaag is hun zender 24 uur per dag in de lucht: met

muziek, eerder opgenomen programma’s, maar ook een

dagelijkse live-uitzending, die ze in duo’s gaan

presenteren. Waarom willen ze eigenlijk radio maken?

Is dat niet ouderwets? ‘Welnee,’ zegt aankomende

dj Levi Tulkens (5 vwo), ‘de jeugd luistert juist heel veel

naar radio.’

Wel is radio op de jongerenzenders nog veel te veel een

mannenzaak. Daar wil Michelle verandering in brengen.

‘Je hebt Paul & Sophie, je hebt Claudia de Breij, maar

verder bijna geen meiden. Waarom niet?! Ik zou niet

weten waarom jongeren liever een man zouden willen

horen.’

0:16:20

‘Heb je ook suiker?’ Opleidingscoördinator Timo Kamst

van Radio 3FM werkt nog snel een kop koffi e naar binnen.

Toen Van der Heijden vorig jaar bij de 3FM dj-school

20

aanklopte voor samenwerking, was Kamst meteen

enthousiast. ‘Mijn werk bestaat uit heel veel talent

scouten. Door heel Nederland reizen en eindeloos veel

demo’s luisteren om dat ene talent te spotten. Hoe eerder

je ze vindt, hoe meer ze nog kunnen leren. Dat maakt

samenwerken met Het Hooghuis voor ons interessant.

Bovendien is het natuurlijk onze taak als publieke omroep

om radiokennis over te dragen. Wij gaan de dj’s van

sCOOLradio coachen.’

0:15:20

In Oss hebben de makers van sCOOLradio intussen over

media-aandacht niet te klagen. NOS-radio, het Brabants

Dagblad, lokale kranten en NOS op 3: allemaal zijn ze

afgekomen op de primeur van de middelbare school die

haar eigen internetradiostation opent. Of Het Hooghuis

echt de enige in het land is, kan Paul van der Heijden niet

zeggen. ‘Maar als er nog meer scholen zijn, dan kom ik

graag met ze in contact. Kunnen we ervaringen

uitwisselen.’

Een eigen studio en zender zullen echter niet voor veel

scholen zijn weggelegd. De aanloopkosten lopen in de

duizenden euro’s vanwege de behoefte aan een studio.

Daarnaast zijn er terugkerende kosten, bijvoorbeeld voor

de rechten om muziek te streamen. En dan blijven de

kosten van de binnenschoolse dj-opleiding nog buiten

beschouwing.

Dankzij steun van de directie en het feit dat diverse locaties

meebetalen, wist Van der Heijden de begroting van

sCOOLradio toch rond te krijgen. ‘Een eigen zender is

natuurlijk een prachtig visitekaartje voor de school.

Maar belangrijker vond de directie de onderwijskundige

meerwaarde. sCOOLradio heeft niet alleen een samen-

bindende rol, het is ook een nieuwe manier waarop

leerlingen hun talenten kunnen ontwikkelen en laten zien.’

RTV IN HUIS

Vooralsnog is Het Hooghuis de enige school

die samenwerkt met 3FM. Maar er zijn wel

andere scholen die banden met media-

bedrijven hebben. Zo huist RTV Raalte

sinds oktober 2012 in het gebouw van het

Carmel College Salland. Sectordirecteur

vmbo Jan Podt: ‘Wij bouwen ons

vmbo om naar een intersectoraal

programma, waarin we

leerlingen willen laten

kennismaken met alles wat

er in de wereld te koop is.

Ze volgen een basisprogramma

en leggen daarin accenten

die overeenkomen met hun

interesses. Maar wat we tot

nu toe niet in huis hadden, was

de wereld van media: radio, tv,

grafi media. En dat is wel een richting

waarin veel van onze leerlingen hun

vervolgopleiding kiezen. Het toeval wilde

dat RTV Raalte dringend behoefte had aan

verjonging en op zoek was naar nieuwe

huisvesting. Nou, jeugd hebben wij genoeg in

huis en ons gebouw gingen we net aanpassen

aan ons nieuwe onderwijskundig concept.

Mooier kon het niet.’

Inmiddels zijn docenten van het Carmel

College Salland bezig radio- en televisie-

opdrachten te ontwikkelen voor derde- en

vierdejaars vmbo. De groep wordt onder-

steund door RTV Raalte en een aantal

bevriende middelbare beroepsopleidingen

op mediagebied.

Besloten is alle vmbo-leerlingen kennis te laten

maken met de mediawereld. Ze gaan onder

andere zelf programma’s maken, die - als ze

aan de eisen voldoen - door RTV Raalte worden

uitgezonden. Nog voor de zomer worden de

eerste lessen uitgeprobeerd.

Jan Podt verwacht veel van dit alles.

‘De interesse bij de jeugd voor radio is vele

malen groter dan voor bijvoorbeeld een

ouderwetse schoolkrant of voor traditionele

tv.’ (Lachend:) ‘RTV Raalte had tot voor kort

veel last van storingen door illegale zenders.

Daar zaten leerlingen van ons bij! Die zijn nu

met RTV Raalte in gesprek.’ ◗

‘Samenbinden

en talent

ontwikkelen’

21

A P R I L 2 0 1 3

COLU

MN

BESTE CITO

Over een paar weken is het weer zo ver, de eindexamens

beginnen. Met een beetje pech moet ik surveilleren bij

Nederlands en dan word ik steevast overvallen door gevoelens

van afwisselend treurigheid en kwaadheid. Beste medewerkers,

kunnen jullie alsjeblieft ophouden met die rare opgaven?

Ik word gek van die eindeloze metavragen. Vragen over alinea-

verbanden, vragen over argumentatie op basis van autoriteit,

controleerbare feiten, vermoedens en waardeoordelen. Is dit

het sluitstuk van vijf, zes jaar leesonderwijs in je moedertaal?

Lieve mensen, het oorspronkelijke doel van lezen is volgens

mij kennisverwerving en meningsvorming. Daar moet dat

eindexamen over gaan. Elke dag verschijnen er krantenvol,

schermenvol, boekenvol spannende, informatieve, leuke,

prikkelende teksten waar je prachtige discussies over kunt

voeren met de leerlingen. Wat doen jullie? Jullie brengen alles

terug tot miezerige boekhoudvraagjes die vooral eenduidig

na te kijken moeten zijn. Goed kunnen samenvatten is een

nuttige vaardigheid. Wat doen jullie? Jullie zetten de hele

samenvatting er al onder, keurig gestructureerd in zeven

aandachtspunten! Mag een leerling ook nog zelf nadenken en

zelf een samenvatting maken? Leerlingen willen uitgedaagd

worden. Wat doen jullie bij de vreemde talen? Jullie reduceren

elke schrijf- of spreekopdracht tot geestdodende

vertaaloefeningen.

Ik heb medelijden met mijn collega’s Nederlands.

Ze voelen de hete adem van de minister en de schoolleiding

in hun nek. Nederlands kernvak. En dus, met de moed der

wanhoop, proberen ze klassenvol puberende jongens en

meisjes te interesseren voor vragen over functies van alinea’s.

Met keuze uit (ik citeer) opsomming, gevolg, oorzaak,

tegenstelling, verklaring, weerlegging, advies, uitwerking,

voorbeeld, aanbeveling, samenvatting.

Lieve, lieve medewerkers, kijk eens nuchter naar dit soort

vragen. Dit willen jullie zelf toch ook niet? Kunnen jullie hier

please please mee ophouden? Jullie hebben vroeger allemaal

een taal gestudeerd, veronderstel ik, jullie houden van taal. En

kijk nou eens met wat voor treurigheid jullie generaties

leerlingen en docenten lastigvallen. Snappen jullie een beetje

wat ik bedoel? ◗

Jos BaackDocent Frans en CKV, Twents Carmelcollege, locatie De Thij

0:04:44

Een onhoorbare zucht van verlichting gaat op in de

studio. Op het nippertje arriveren daar Barend van Deelen

en Wijnand Speelman, het dj-duo van 3FM dat

sCOOLradio offi cieel gaat openen. Binnen de kortste

keren moeten ze zich door de menigte een weg banen om

bij de dj’s te komen, die ze een hart onder de riem willen

steken. Na een snelle groepsfoto volgen wat praktische

tips. Hoe word je nou echt een goede dj? Barend en

Wijnand hoeven niet lang na te denken. ‘Je moet

radiomaken gewoon het allerleukste op aarde vinden.

Wat dat betreft is het net als school: het komt aan op

motivatie.’

0:01:43

De deur van de studio gaat stevig dicht. Binnen zetten

Jeroen en Michelle hun koptelefoons op. Het aftellen

wordt ingezet en de hele aula scandeert mee. ‘Tien!

Negen! Acht!... Twee! Een!’ En... het is zo ver! SCOOLradio

is in de lucht.

Terwijl op het podium van de aula druk handen worden

geschud, start Michelle snel een toepasselijk plaatje in.

De klanken van Britney Spears golven door de aula.

“All eyes on us, all eyes on us...”

Met sCOOLradio komt het wel goed, constateren Barend

en Wijnand als ze een halfuurtje later de microfoon

defi nitief aan Jeroen en Michelle overhandigen. ‘Jongens,

veel plezier hè!’. ◗

www.scoolradio.nl. Voor luistertips op Twitter: @sCOOLradio

22

OPM

ERKE

LIJK

22

23

A P R I L 2 0 1 3

OPMERKELIJK: VAN GROOTSTE ANGST NAAR GROOTSTE VRIEND

Jordy (15) kon niet goed lezen. Hij was snel afgeleid,

keek alle kanten op behalve naar het boek. Tegenwoordig

zit hij rustig te lezen in de zitzak met Indy om zich heen.

‘Hij zegt niet of ik het goed of fout doe’, zegt Jordy.

Lezen is voor hem een plezier geworden dankzij

schoolhond Indy van het praktijkonderwijs op het

Bonhoeffer College.

Indy loopt inmiddels twee jaar rond op de

praktijkschool en wordt als begeleidingshond

ingezet bij leerlingen met autistische

stoornissen, angsten of onzekerheden.

Hij brengt plezier in school en is een grote

steun voor veel kinderen. Zo zijn er

leerlingen die moeizaam over problemen

praten of niet met boosheid om kunnen

gaan. Een eindje wandelen of aan tafel

kletsen met de leerlingbegeleider of de

zorgcoördinator én Indy zorgt soms voor

een vlottere babbel of het wegvagen van

verdriet en woede. Indy veroordeelt de leerlingen

niet en daarom is een vertrouwensband snel

opgebouwd. Zelfs Ilse (16), die voorheen een grote

angst voor honden had, loopt nu vrolijk met hem weg.

‘Als ik dit aankan, kan ik alles aan!’

Met behulp van een individueel begeleidingsplan levert

Indy een bijdrage aan de voortgang van leerlingen.

Maar natuurlijk alleen als de leerling dit zelf wil.

De vrolijke Labradoodle komt niet ongevraagd in de

klas, is altijd aangelijnd en mag alleen los in de

koffiekamer en op de kamer van onderbouwcoördinator

en eigenaresse Julisca Prins. ‘De leerlingen weten precies

wat wel en niet mag, hoe ze met een hulphond om

moeten gaan en dat ze altijd toestemming moeten

vragen om wat met Indy te doen. Het klinkt voor

buitenstaanders vreemd wat deze hond voor veel

leerlingen kan betekenen. En dat is het ook! Naast de

leerlingen vinden collega’s het ook een gezellige

aanwinst. Voor ons is het heel normaal.’, aldus Julisca.

‘Of we nog zonder Indy kunnen? Eigenlijk niet, iedereen

is gek op hem! Het moet natuurlijk niet zo zijn dat

leerlingen alleen nog maar kunnen functioneren met

Indy erbij. In de onderbouw zetten we hem daarom echt

in voor begeleiding en daarna bouwen we het af.

Borstelen en kammen is vaak nog wel weggelegd voor

leerlingen in de bovenbouw. Zo zorgen we ervoor dat

leerlingen niet afhankelijk worden van Indy.

Van ruziemakende leerlingen is ook geen sprake; het

rooster om hem uit te mogen laten, te borstelen en

water te geven is voor het hele jaar ingepland.’

Nieuwsgierig geworden naar Indy? Bekijk dan het filmpje

op www.youtube.com/stgcarmel. ◗

Genomineerd voor

de Onderwijsprijs

Overijssel 2013

COLOFON

Carmel Magazine wordt gemaakt

voor medewerkers en relaties

van Stichting Carmelcollege en

verschijnt drie keer per jaar.

REDACTIE

Fijke Hoogendijk

Daphne Razi

(Stichting Carmelcollege)

Hans Morssinkhof

(Hans Morssinkhof Publicity,

Arnhem)

Suzanne Visser

(Perspect, Baarn)

FOTOGRAFIE

Marty van Dijken

(Van Dijken, Enschede)

GRAFISCH ONTWERP

nieuwewind communicatie reclame pr,

Enschede

DRUK

Gildeprint, Enschede

OPLAGE

4.850

24

Stichting Carmelcollege

Drienerparkweg 16

Postbus 864

7550 AW Hengelo

(074) 245 55 55

info@carmel.nl

www.carmel.nl

@stgcarmel

@CarmelVacatures

LUISTEREN ALS BEGIN

Alle leren begint met luisteren. Van de peuter die zich

door mama of papa iets laat uitleggen tot en met de

leerling in het voortgezet onderwijs. Luisteren vraagt

om openstellen, voor de ander die kennis aanreikt.

Zoals die, op zijn of haar beurt, probeert aan te sluiten

bij de wereld van de lerende. En zelf eveneens luistert

en daarvan ook zelf weer leert.

In die gedurige wisselwerking leiden en voeden we

onze jongeren op. Met respect voor elkaar en, liever

nog, zorg voor elkaar. Zodat ze veilig kunnen opgroeien,

de wereld en zichzelf ontdekken en tegelijkertijd

weerbaar worden. Signalen kunnen doorzien en

weerstaan. En daarmee een stevige basis leggen voor

hun verdere reis door het leven.

Betrokken en verbonden, boeiend en bindend. Maar het

begint met luisteren. Met horen en omzien. Naar elke

mens, heel de mens en alle mensen.