isidore.co · caput i. de ratione legendi. r.legendi apud hebraeos literis, punctis, et accentibus...

This is a reproduction of a library book that was digitized by Google as part of an ongoing effort to preserve the information in books and make it universally accessible.

https://books.google.com

https://books.google.com/books?id=k7c0WEwebBwC

GRAMMATICA HEBRAICA.

I T E M.

O H A L D A I C A.

--_—_-_-_ - - - … - . • ---- - -- -

GRAMMATIA HEBRAIGA

A U C T O R E

JEDWARD® SLAÜÖÀJHtTBR S, T,

I T E M

CHIA LI)AICA

A U C T O R E

T®lit, DAVf, \TltQilAJBJBlTS.

Editio movissima

moiliGeNTER EMENDATA , Et vAhiis AccEssioNibUs locuplETATA

A VINCENTIO F. CASTELLINI

I. I N G tj A e A RA B I CA E i N R O M A N O A R C ti i G \ MN A § 1 O p m 0 f E SSO h e.

^* :IR.OIMAE /^ )

TYpis S. CONGREGAT10NIS DE PR0pAGANDA FIDE / /

ΣΩD0G CII, I,

C A P U T I.

DE RATIONE LEGENDI.

R. legendi apud hebraeos literis, punctis , et accentibus

constat. Literae sunt viginti duae, omnes consonantes : nam

vocalium munere funguntur puncta. Earum figuram, nomen, et

potestatem subjecta tabella indicabit.

Figura. Nomen. Potestas.

§& Aleph (') Spiritus lenis graec.

> ! Beth b , vel v Consonans.

Í Ghimel g , vel gh

•, Daleth d, vel dh

p. He h.

1 Vau v Consonans

7 Zain z,

r] Hheth hh

ô) Teth t

® Jod j Consonans

-p Chaph ch vel c

() Lamed l.

DY) | Mem m.

4 01aAMMATICAE HEBRAICA*

Figura.

f*

t)

J/

£B

yx

P.

•,

ύψ;

pm

IVomen. Potestas.

IVun my

Samech s

Aajin Aspiratio densissima

Pe p , vel ph

Tzade tz

Koph Â«

Resch pr

Scin, Sin sch , vel s

Tau t , vel th

INota 1. Ex literis , gutturales dicuntur yTTTS , labiales

*p*a, quiescentes sy : et undecim sunt serviles compre

hensae his nominibus =??? Ty8 ryn.

Nota a. Quinque literae comprehensae voce sequenti no%ns

in fine diclionum, ad versum explendum, fieri possunt lon

giores, ut in Bibliis passim videre licet.

Puncta vocalia

Puncta vocalia sunt quatuordecim.

Quinque

longa

Momen. Fig. Potest.

IXamètz •r di.

Tzerè - e

Chirekgadùl s. i

Vau cholem ij o.

Schurek *] u.

CAPUT I. DE RAT1ONE LEGENDI. 5

IWomen. Fig. Potest.

Quinque Pathach - cr.

hrevia. Saegöl •* e

Chirek-katón - i

Kamètz-chatùpli • r o

Kibbùtz *. ue

Quatuor Schevâ simplex : e

brevissima Chatèph-pathach -: œ

Chatèph-saegöl - e

Chatèph-kamètz *r: o

Accentus.

Accentuum alii sunt grammatici sive Tonici , alii rhetorici

sive Euphonici. Quaelibet vox (nisi alteri jungatur per makkàph)

habet accentum grammaticum, qui dat tonum syllabae , cui

apponitur. Si ergo vox habeat unicum accentum, ille est gram

maticus: si duos, posterior est grammaticus ; alter rhetoricus

ornans. Praecipui ex grammaticis synt quatuor, qui dicuntur

distinguentes sive pausantes, sive Reges majores ; quos vide

in tabula subjecta applicatos ad nomen as.

Fig. et sit. Nomen Valor

>§ Sillùk vel Soph-pasük Punctum.

3§ Athmách Duo puncta:

>§ Sakèph-katón Punct. et virgula ;

>§ Rebhiah Virgula,

Ex rhetoricis, unus est praecipue in usu , i. e. Maethaeg , in

ter schevà el kamëtz, ut in voce my*}. Dicitur Maethaeg , id est* ■

fraenum , quia linguam fraenat, ut postea explicabitur.

6 GRAMMAtICAE IHEBRAICA.

Quoad sedem, accentus grammaticus semper est in ultima , vel

in penultima syllaba : plerumque in ultima. Dictio, quae ac

centum habet in ultima, vocatur milrah ; quae in penultima ,

vocatur milhel. Ceterum quaenam dictio sit milrah , quae milhel,

usus melius docebit. Makkaph est virgula transversa, que dictiones

accentu tonico privatas simul connectit, ut *3-5; omnis gens.

His praecognitis, ut ratio legendi constet, omnia necessa

ria paragraphis paucis comprehendam.

I. De punctis vocalibus ad literas applicandis.

Haec tria puncta (i) (ì) (* ) literis adjunguntur ad la

tus, sic: 35 55 »5. Et (quia in lingua hebraica, sicut et in

ceteris orientalibus , lectio inchoatur a dextera, et pergit ad

sinistram) legendum est, li, lo, lu. Porro (*i) saepe scri

bitor sine (i) expresso, sic: (*); unde contingit aliquando, ut

coincidat cum puncto literae vj. „%•'

Reliqua puncta vocalia scribuntur sub literis, sed post illas

pronunciantur. Sic En legendum est Ram, non Arm.

Excipe pathach suffuratum, seu pathach necessitatis , sub

literis n, y , et n (cum puncto illo, quod dicitur mappik ,

seu extensor he) in fine vocum. Quando enim illae literae sunt

in fine vocum , et non praecedit immediate kamètz, aut pathach ;

ut recte pronuncietur, ponitur sub illis pathach, quod praeter

leges communes, et quasi furtim ingreditur inter illas literas, et

punctum praecedens. Sic ryjp legitur masciahh, non mascihha.

II. De literis quiescentibus sy.

Initio dictionis, nulla illarum quiescit. I,iteram autem quie

scere, silere, aut mutam esse, apud grammaticos idem est

ac non legi: et moveri, idem est ac legi.

42A{P. I. D£ RATI0NB LEGENDI. ?

In medio, nulla quiescit, nisi puncto vocali careat.

In fine R semper quiescit. Similiter ri , nisi puncto map

pik notetur. Sic ( 5 ) post ( " ), ut 58 ubi, lege e, non ei.

4Cum ceteris autem vocalibus coalescit in diphthongum, ut *r*

hhai , vivus.

Dicitur etiam (*) quiescere, quando eonstituit chirek gadòl.

£t (i), quando constituit (*) aut (5): alias (i) nunquam

quiescit in fine.

III. De schevà quiescente.

Schevâ aliquando movetur, aliquando quiescit: ut ergo schevà

mobile a quiescente distinguas, haec sit regula :

Schevâ silet post grammaticum accentum, aut breve punctum.

Nota tamen 1. Schevà veniens post aliud schevà (sive ex

pressum, sive intellectum) non quiescit ; quia sic non venit

post breve punctum , sed post brevissimum. Si autem duplex

schewà veniat post accentum grammaticum, utrumque quiescit.

Nota a. 8chewà semper movetur, sub litera degheshata , ut

*y% lege limmedü , non limdù. Similiter sub priore ex li

teris geminatis juxta positis, ut ¥%n lege haleliì , non hallù :

IV. De schevâ subintellecto.

£chevâ mutum inscribitur omni chaph finali, sic T ; nisi in

seribatur kamëtz, sic q. Sub aliis literis in fine vocum, aliquando

exprimitur schewà mutum. Quando autem non exprimitur, sub

inlelligitur sub omni litera mobili, quae dictionem claudit.

V. De daghèsh.

Punctum in medio literae impressum vocatur daghèsh.

£xcipe tamen punctum in medio literae ri, quod non est

8 GRAMMATICAE HEBRAICAE

daghèsh, sed mappik ; et punctum in medio literae a quando

cum illa constituit schurek.

Daghèsh autem duplex est: lene , et forte.

Daghèsh lene inscribitur solis literis nP; πχ:, ; illisque

raro inscribitur, nisi sint in principio sententiae, vel veniant

immediate post schevâ mutum , sive ejusdem, sive diversae di

ctionis. Dicitur lene, quia mere tollit aspirationem ; nam, sine

daghèsh, literae illae sonant Bh seu V, Gh, Dh, Ch, Ph, Th.

Cum daghèsh autem sonant B, G, D, C, P, T.

Daghèsh forte invenitur in omnibus literis, exceptis gut

turalibus , et n. Dicitur forte, quia non mere tollit aspira

tionem a literis illis aspiratis ; sed etiam illas et quascumque

alias, in quibus infigitur , ingeminat.

VI. Do Kamètz-chatùph distinguendo a Áamètz.

Κamètz-chatüph, figura, non differt a kamètz : ut ergo

aliunde distinguatur, haec sit regula :

Nisi accentus mediet, Kamètz ( o ) ante schevâ sit.

Quadruplex est casus, et quatuor exemplis proponam.

myri EP3] *53-5; *?

1. Hhochmà. 2. Vaijàkom. 3. Col.goi. 4. Collù.

In 1. exemplo (*) venit ante schevà expressum. In a. et

3. venit ante schevà mutum , quod (juxta dicta IV.) intelli

gitur sub D et 5. In 4. exemplo, sub litera 5 geminata per

daghèsh intelligitur etiam schevà mutum ; perinde enim est,

ac si scriberetur 555p. Nullus autem accentus in dictis exemplis

mediat inter kamii, et schewà.

Vide nunc quatuor exempla apposita.

πρ>Π ty- systy my

1. Hhachemà. a. Devaràm. 3. Sa-nà. 4. Lamma.

cAP. I. DE RATI0NE LEGENDI. 9

In 1. exemplo venit quidem ( * ) ante schewà expressum ;

sed mediat accentus maethaeg. In a. et 4. venit (*) ante schevà

subintellectum, sed mediat accentus grammaticus. In 3. exem

plo non venit ante schevâ sive expressum sive subintellectum.

Nota insuper quod (*) ante (*) sit o, licet mediet

accentus, sicut saepe mediat inter punctum compositum , et

breve affine.

A P P E N D IX

De accentibus , et kerì kethiv.

Magnam grammaticorum accentuum turmam omisimus, quia

tyronum captum transcendit : id tantum scire sufficiet , sylla

bam, quae habet accentum, tono afficiendam. Tenenda est

ergo regula superius tradita pro sede accentus grammatici , et

observanda sunt paradigmata grammaticalia nominum, et verbo

rum: in istis enim, ad singulas voces, loco accentus grammatici,

simplicem lineolam (instar sillùk, et maethaeg , a quibus tamen

differt usu) apposuimus, quae syllabam indicet tono afficiendam.

Restat nunc unum advertendum, id est, saepe inveniri

in Bibliis circellum, qui supra vocem positus significat , vo

cem illam legendam aliter, quam scribatur in textu. Et in

multis Bibliis vera lectio notatur in margine. Sic Gen. 25, a3.

in textu habetur E**3, in margine autem tj*ix , adjuncta lit

tera p. Circellus in textu monet lectorem, non haberi ibi

omnes literas debitas : et P. in margine significat vocem le

gendam esse per literas marginales, applicatis punctis textuali

bus : p enim est abbreviatio pro “ip lectum. Tota vero haec

diversitas inter lectionem et scriptionem, vocatur a rabbinis

Keri kethiv. Voces autem illae *y et syn: sunt in forma

10 {}RAMMATICAE HEBRAICAE

chaldaica ; et significant idem, quod hebraice sanP et san?,

id est: lectum , scriptum.

C AP U T II.

DR NOMINE, PRAEFixis ET PRoNoMINE.

N. accidunt genus , numerus , casus , et , apud he

braeos, praefixa casuum expressiva, sicut et suffixa , quae

originem ducunt ex pronomine primitivo , et locum supplent

pronominis possessivi. Unde, ut haec omnia breviter et distincte

explicentur, sit:

I. De genere.

Genera in nominibus hebraicis sunt tria : masculinum, fe

mininum, et commune ; pro quibus haec sit regula :

Feminea IT. , n., n*., ni gens, urbs, membra gemella.

Mascula eetera pleraque sunt ; Communia multa.

8ensus est : Feminini generis esse solent nomina terminata

$n Π. , sicut et in n., n*., ni, cum n (ut plerumque fit)

servili. Item nomina, quae significant gentes, urbes et membra

gemella, qualia sunt oculi, aures, manus etc. Hinc

Adjectiva feminina formantur a masculinis communiter, ad

dendo (n.), ut >'itn bonus, my$to bona, sed prius tollitur

terminatio (n.), ut mp; puleher, πβ; pulchra.

Aliquando addendo (n.), ut nns alius, nºys alia. 3Et

utroque modo fit in participiis, ut suo loco videlimus.

Femininum per ( n*.) formant nomina ordinalia , et gen

tilia , terminata in (*.); ut yuj secundus, nyj secun

da ; sy hebraeus, ny hebraea. Alio item modo, ut

ry.

cAP. 11. Dr Nomine, PaAErix. , Er PaoNoM. 1 1

Genus neutrum (licet aliquando per masculinum) commu

niter exprimitur per femininum, ut notat s. Hieronymus ad

finem cap. 7. Eccle. Et hinc in Psalmo dicitur : Unam petii a

Domino, hanc requiram.

Gradus comparationis (ut, hos explicando, simul complea

mus doctrinam de adjectivis) fiunt circumloquendo sic : >\t)

jyr) bonum prae vino, i. e. melius vino : ~isp xiu) bonum

valde, i. e. optimum : vel sic tyjgs nP; Cant. 1 , 8. pul

chra in mulieribus , i. e. pulcherrima : sic benedicta tu in

mulieribus, i. e. benedictissima mulierum.

II. De numero.

Numeri sunt tres, singularis, dualis, et pluralis.

Dualis fit, addendo (Es.) ut c** dies, Eypis bi.

duum : sed nomina terminata in (n.) prius mutant π in n

ut nps cubitus , Eys duo cubiti.

Pluralis in masculinis fit addendo ( c°.), ut -my com

ticum , pl. Eyyv : sed prius tollitur terminatio (n.), ut n£ os,

E*P ora. -

Pluralis in femininis fit addendo syllabam nî , ut nìs

signum , pl. ninis ; sed prius tollitur terminatio (It.), sicut

et n servilis, ut npim murus, pl. ni;im : nys epistola,

pl. n*as. Speciale est n>52 regnum, pl. rì>32, sicut

et mys ancilla , pl. nimjs, retento mi. v. -

Anomala.

1. Quaedam nomina habent singularem numerum tantum ,

ut nomina propria , appellativa, metallorum , etc.

a. Quaedam dualem tantum, ut ty aqua, typ\j cale

• j- • .- -

li, etc.

12 ®MAMMATICAE HEBnAiCAe -

3. Quaedam pluralem tantum, ut tyn vita , ty£ facies, etc. w

4. Quaedam habent terminationem masculinam in singulari,

et femininam in plurali, ut >§ pater, pl. n'y8.

5. Quaedam e contra, ut syis columba, pl. pyì*.

6. Quaedam in plurali habent utramque terminationem ; ut

N;$ eacercitus, pl. E*833; vel nisy ; *i*i aetas, genera

tio , pl. cymin vel ninin etc.

III. De casu.

Casus genitivus exprimitur per regimen.

Quoties enim in lingua latina, ex duobus substantivis con

currentibus, posterius debet esse in genitivo casu ; toties in

hebraica, prius dicitur esse in regimine, seu in statu constru

cto. Regimen autem mutat terminationem (m) in (n.), ut n???

regina , Eypuj n2%o regina caelorum. Item terminationem

pluralem ( c.) et dualem (Ew.) mutat in ( * ), ut tyr

vita, Eys syn vita Abrahami ; Eyy oculi, ty** *yy

oculi columbarum.

Accusativus exprimitur per particulam n8.

Reliqui casus exprimuntur per literas quasdam nominibus

praefixas ; quas simul cum aliis praefixis , quae frequenter oc

currunt, breviter nunc explicabo.

IV. De praeficis.

Sunt septem literae (comprehensae his vocibus 3%? Πυ^)

quae, quia praefigi solent, vocantur praefixa. Quid significent

dum praefiguntur, et quibus punctis instrui debeant, tabula

subjecta indicabit.

cAp. 11. De NoMiNE, PaAefix., Er PaoNOM. 13

Significatio Modus praefigendi

'^) A, E, Prae. per (') Infixo daghèsh

vj Qui, quae, quod. per (*) X forti in litera

n. δ, í, τδ, per (*) sequente.

•, Et

>) Sicut C. - hewä

5 Ad, signum dativi. ommuniter per schewà.

Y In

De daghèsh autem infigendo , hic et alibi passim locum

habet haec

Regula generalis.

Si litera , quae deberet dagheshari, non potest recipere

daghèsh ; compensatio debet fieri mutando punctum breve prae

cedens in longum, idest (*) in ("), (*) in (i), (-) in (*).

Sed ad pleniorem notitiam de his praefixis, sit

A P P E N D I X I.

De π.

Juxta dicta, n demonstrativum praefigitur per pathach, se

quente daghèsh. Et, ob daghèsh exclusum, pathach, juxta regu

lam generalem, mutatur in kamëtz. Observandae tamen sunt hae

Regulae speciales.

1. n demonstratiyum anle literas ri , n et o schewatumI. s


participii, quae excludunt daghèsh, praefigitur per pathach. Et

sic nulla fit compensatio. Imo pathach ante ri, et n raro mu

tatur in hamètz ob compensationem.

a. Ante , et y kametzatas in penultima syllaba existentes,

et ante II kametzatam, sive in penultima sive, alibi, pathach

mutatur in saegöl.

3. It praefixum, aliquando est interrogativum. Tunc autem

communiter praefigitur per ( *), ut N5II an non P

A P P E N D I X II.

De i.

Dictum est quod ( i ) praefigatur communiter per schewà ;

Observandae tamen sunt hae

Regulae speciales.

1. Ante literas schevatas, aut labiales, mutari solet in (5),

et schurek illud habetur pro brevi.

a. Quando ( i ) copulat nomina , quorum posterius est

monosyllabon, aut milhel, praefigitur per (*) etiam ante la

biales.

3. Aliquando ( i ) non tantum copulat, sed, quoad si

gnificationem, convertit praeteritum in futurum, et contra.

( i ) conversivum praeteriti, praefigitur juxta regulas jam

datas : sed in 1. et a. persona sing. trajicit accentum in ul

timam syllabam: ut Fnp8] et dices, *Fy) et custodiam.

Excipe verba quiesceiitiâ iamed aleph , et lameihe.

( i ) conversivum futuri praefigitur per (-), sequente da

ghèsh. ( * ) autem futuri schevatum, non recipit daghèsh , nec

ülla fit compensatio.

€AP. 11. D* NoMiNE, PaAef. , ET PRonom. 15

Nota. Hoc i conversivuu futuri saepe retrahit accentum,

et simul mutat ultimum (") aut (-) in (*), sicut et ul

timum (A) aut (*i) in kamètz-chatüph, ut Ty cP\ a

Ty ti;;. Aliquando etiam mutat ultimum (*) in (-) ante

gutturales et *).

A P P E N D I X III.

De literis > 5 >.

Praefiguntur communiter per schevà , ut dictum est : Ob

servandae tamen sunt hae

Regulae speciales.

1. Ante (*) schevatum habent chirek. Et hoc juxta regu

lam generalem tradendam Cap. sequenti. Insuper autem abjici

tur schevà ipsius (*): et sic , pro duplici schevà, manet unum

chirek, ut rrpma in Judaea, loco dicendi πρπχ.

a. Saepe excludunt n demonstrativum, et , iiccedentes •

punctum ejus assumunt, ut π395 regi, pro π5gn5.

3. Ante verba infinitiva, si sint monosyllaba, aut milhel,

5 praefigitur per kamëtz. Sic etiam aliquando ante nomina

monosyllaba, et milhel.

V. De pronomine primitivo.

Pronomina primitiva sunt perfecta , quia declinantur cum

genere, et numero, habentque suo modo casus per praefiaes

exprimendos, ut in tabula sequenti ;

1 6 GRAMMATICAE HEBRAICAE

Ego, com. *yS •%y »5 snis | *y?^

- g.

Tu, masc. nFs § $i; jnis Tyra

Tu, fem. | fs | 3 | |3 | Tis ] IpnPo

£- - - - -

Ille si;i | §. | 55 | inis | wyn

Illa ssp | 3 Fi% | Finis | nggp

B

gob » .

Nos, com. *xriys *g 5;? ¤yis | *3?n

■o

âYos, masc. | EPI8 || §. | E>5 | cyns [EPAn- co r* •r r* : * r* :

Yos, fem. | 158 | 3 | |P* | IBnS | Prpp

Ê

- g -

Illi EF || ; E3 | Epìs | ET°

Illae II | # | |3 | |Nis ] I^

4nnotationes.

1. Frequenter dicitur *$$ pro sys. 2. Aliquando per

aphaeresin , ¤IT; pro **T38. 3. Poetice i^; pro Ey%. 4. Cum

π paragogico , T£T , T3T , n;Es , pro ET , ■ , jEs.

5. Abjecto altero ^, j? pro *y^ etc.

Huc reducuntur alia pronomina.

1. Demonstrativum. Sing. masc. n; hic , iste. Sing. fem.

nN; » rit, iy. Sing. comm. $y. Plur. comm. 58, n5s , hi et hae.

a. Relativum -i\j8 omnis gener. et num. ut praefixum vj.r* -:

3. Interrogativum. de persona, •p quis? quae? et de alia

re quavis, mp, mp, mp quid ?

cAP. ii. De NoMiNE , PaAef. , ET PRONOM.17

VI. De pronomine possessivo, seu suffiaeis.

Pronomina possessiva sunt particulae desumptae ex primi

tivis: et, quia nominibus suffigi solent, dicuntur suffixa. Non

variantur ob diversum genus nominis, cui suffiguntur, sed ob

diversum genus personae possidentis, ut patet ex tabula se

quenti :

Nomen Singulare. Nomen Plurale.

Person. | Suffix. -iyvj Person.] Suffix. | Eyv;

§ | 1. C. | . •yvj | g | 1. C. | *. -pv

5; -3… sro

Ü5 . | .5 -

1 || 2. M. -I, sinv [^ ] 2. M. || si. -pyv2. • - ac §

ä | 2. F. T. Tyv |3 | 2. F. I. | Tyv

uo -;

Co

3. M. i; imuj 3. M. *. nyv

3. F. || si. myv 3. F. || 7. | yy

1. C. | **. sxyv 1. C. s> | wynºw;

-3 .:

3 , | TE -

5, | 2. M. E> | E?yv |3 | 2. M. t>. [E>*y

e || 2. F. | j>. | j>- v [f | a. F. | j>. |j>'-'w;áé - - - - Σ - -

- 3

quo J5

. M. | E. tyvj 3. M. Et |-y-^v

. F. 7, Tyv 3. F. Iii ||T-^v

2

18 gRAMxt. hebr. cAP. 11. DE NoM., PRAEF. £tc.

Annotationes.

1. Nomina singularia terminata in (m.) hanc terminationem

abjiciunt, antequam adjungatur suffixum : ut mjig ager, *y\g

ager meus. -

Terminata autem in (n.) mutant rf in n , ut n352 re

gina , •n>52 regina mea. mTE duae , $TIE duac tuis.

Νomina pluralia terminata in n*i , ut ni??? reginae ,

niys patres, sumi possunt tanquam masculina singularia , ut

inde fiant pluralia cºpi»%r, t*n*>s : si enim his plura

libus fictis jungantur siiffira more solitâ, omnia recte se ha

bebunt : ut snj>%p, pn*>%^ reginae meae, tuae etc. *p*>s

*pp*>s patres mei , tui etc. Sed hujusmodi nomina recipiunt

etiam suffixa D, , et I. , ut ty*»%^ reginae eorum , Int>8

patres earum.

A P P E N D I X

De formatione nominum.

Nomina formantur a verbis diversimode :

1. Per meram mutationem punctorum, ut π5? reac , a verbo

*|3} regnavit. -

a. Per repetitionem alicujus literae radicalis, ut πρτβ ver

teae , a verbo πρ inclinavit verticem.

3. Per literas *fypSy superadditas. Ex his autem literis R ,

et o praeponi solent , ii postponi, reliquae praeponi vel postponi.

Variae etiam sunt nominum classes, per analogiam ad va

rias conjugationes verborum. Nomina autem derivata a verbis

imperfectis sequuntur, ut plurimum, illorum anomalias , seu

irregularitates, de quibus postea.

C A P U T III.

DE MUTATIONE PUNCTORUM.

I, Capite praecedenti, ut facilior esset doctrina illa generalis,

eligendo exempla, in quibus non requirebatur punctorum mn

tatio, studiose vitavimus hanc difficultatem, quae, ut plerisque

videtur, est hujus linguae praecipua. Nunc autem, ut eam eno

demus, sit

I. De mutatione ob accentum.

Ob accentum distinctivum, praecipue si sit unus ex majori

bus, varia fit mutatio ; punctis, propter pausam, productis.

1. Generaliter pathach praecedens mutatur in kamëtz : ut

•j5s Deus meus , pro sri58 ; *y28 dixit, pro -ip8.at *: - i- •*: a r r r- •r

2. In nominibus schewà mutatur in (*) retracto accentu :

ut •-ig fructus pro •yE. Quod frequenter fit ante suffixum

sT, ut Ty manus tua, pro Ty. Sic (**) aliquando mutatur

in chòlem, ut »5ii morbus, pro •5t.

Item (*) praecedens saepe mutatur in (*) ut wjyj sol ,

pro vjyj: sic aliquando in verbis, ut nyj? sedere, pro ny5.

Unum est nomen Υ8 terra, quod, quando ei praefigi

tur π , semper mutat prius (*) in kamètz, licet non adsit

accentus distinctivus. E contra *[32 rex, et py justitia, nun

quam mutantur ob accentum.

3. In verbis schevà mutatur in punctum longum, ex quo

ortum habuit, retracto accentu : ut ***** tradent, pro ant*

a fut. sing. -yery. Illud autem schewà mutandum, si ortum

habuit ex brevi, mutatur in longum simile, ut ¤t; tradide

runt , pro ¤pp a sing. npy. -

*

20 GRAMMATICAE HEBItA1CAE

Makkàph e contra mutare solet puncta longa in similia bre

via, i. e. (*) in (-), (*) in (*), (*i) in kamèlz-chatüph : ut

-mo quid, pro ny ; -55-ns totum, pro 5%> ns.

II. De mutatione ob alias causas.

Praeter accentum, quatuor sunt causae, ob quas saepe mu

tantur puncta in nominibus, idest : suffixum , regimen , nu

merus (dualis aut pluralis), genus femininum, quando in ad

jectivis genus femininum formatur ex masculino. Et (generatim

loquendo de mutatione ob istas causas) quatuor tantum sunt

puncta mutabilia, i. e. (*) (*) (*) (i), nec nisi in ultima, vel

penultima syllaba. Mutantur autem quatuor dicta puncta, ob

quatuor dictas causas, juxta regulas sequentes :

Pro (*) (*) (*) in penult.

ReguLA. Kamètz, tzerè , saegòl, quando sunt in penulti

ma syllaba , debent mutari in schevâ, ob quamlibet ea dictis

quatuor causis.

Fit tamen exceptio: quia regimen singulare retinet saegol,

et tzerè similiter quando constituit quinque puncta, ut in no

mine 5y vitulus.

Pro eisdem in ultima syllaba.

•

1. ReculA. Kamètz ultimum mutatur in singulari in (-)

ob regimen , et cum affix. z> , 12. In plurali vero mutatur

in (*) ob regimen, et cum affiacis E3, I3 , et ET, TIT.

2. REGULA. Tzerè ultimum si praecedat (*), mutatur ut

kamètz : si praecedat aliud punctum in regim. sing. manet

immotum ; alias semper mutatur in (*).

3. Regula. Saegöl ultimum ( extra regim. sing. ubi manet )

CAP. III. DE MUTATlONE PUNCTORU M. 21

fere mutatur in (*), praeterquam in plurali tam status ab

soluti, quam in affiacis aliis ab cy , Τ, C3 , 15 , in qui

5us mutatur in. (*).

Pro (*)

RegulA. Cholem non mutatur, nisi sit in penultima syl

laba , et veniat ante saegòl, aut pathach. Tunc autem muta

tur in (o) brevissimum, seu chatèph-kamètz.

Excipitur tamen regimen singulare, ubi proinde nulla fit

mutatio.

Nota 1. Pathach vicarium roö (*) habetur pro (*), et

easdem leges sequitur. Est autem pathach vicarium τοδ saegöl ,

quando venit sub, vel ante gutturalem in dictione milhel: ut

$y? dominus, pro $y? , nEE pascha , pro npg.

Nota 2. Saepe contingit, ut mutatio facta juxta regulas

praecedentes (licet primo, et per se debita) corrigenda sit, juxta

regulas assignandas in paragrapho sequenti.

III. Regulae generales pro schevâ.

1. REGULA, Schevâ simplex , licet quiescens , raro , mo

bile autem nunquam ponitur sub gutturali ; sed, loco ejus ,

poni debet schevâ compositum. Hoc autem schevâ compositum,

plerumque est (*), aut aliud affine puncto praecedenti.

Hinc obiter evincitur, dari (o) brevissimum , seu punctum

compositum, quod vocavimus chatèph-hamètz. Nam sicut ce

tera puncta composita, sic (*) ponitur pro (:) sub gutturalibus,

praesertim post (o) breve. Sic dicitur $ys oholò, taberna

culum ejus, pro $ris ohlò, ab $is. Et similiter fit per

totam conjugationem Hophäl, quando prima radicis est gut

turalis.

22 G taA M M AT ICAE HEBRA1CAE

2. RrgulA. Punctum compositum , ante aliud schevâ, amittit

suum : ut, ex m pyo opus, fit jùyo opus tuum, pro Typ.

In pausa autem esset Tyyo.

3. REGULA. Schevâ simpleae non legitur ante aliud schevâ,

sive simplex , sive compositum. Sed 1. schevâ simplex ante

aliud schewà simplex mutatur communiter in chirek-parvum :

frequenter in pathach, praesertim sub, vel ante gutturalem: ali

quando in saegöl, praesertim si schevà mutandum originem du

cat ex tzerè. 2. Schevâ simplex ante schevà compositum mutatur

in punctum affine ipsi composito, ut sysy et ego, nps: in

veritate, *y? in afflictione.

Hinc oritur specialis contractio , ut dicatur yits? in

Sic frequens est nins; dicere , pro ni^s%.

Mutatio ergo punctorum, facta juxta regulas datas in pa

ragrapho praecedenti, debet ita corrigi juxta has ultimas tres

regulas generales, ut neque schevà simplex legatur sub guttu

rali, neque legatur schevâ simplex, sive compositum, ante aliud

schevà. Et sic mutatio redditur completa.

IV. Exempla mutationis completae.

Patet ex regulis de mutatione punctorum , quod eadem mu

tatio, quae fit pro regimine, seu forma constructa, inserviat

etiam suffixis E>, i> , ET, TIT ; cum interim reliqua suffiaea

sequantur potius formam absolutam. Hinc quatuor illa suffiaca

vocabo constructa , reliqua vocabo absoluta : et ut res magis

adhuc pateat, adjungam exempla, juxta varias nominum classes :

Sing. yj verbum, cum suffixis absolutis, •yi etc.

Regim. ->-i ; et sic suffixa constructa , ut tyt.

Plur. cºnsi ; et sic suffixa absoluta, ut •yi.

{2AP. it I. DE MUTATiONE PUNCTOnUM. 23

Regim. *y*; et sic suffixa constructa, ut ty^at.

Sing. Py vicinus , cum absolutis ut *y>\j etc.

Regim. j5vj , et sic cum constructis ut E>\j.

Plur. ty>\j , et sic cum absolutis ut •y>\j -

Regim. *yvj, et sic cum construetis ut c>*>wj.

τχ vestis Nil mutant ob re- •yx

-15; reac gimensing.,sed cum *)33r

5y vitulus omnibus suffixis sic: •%y

vi; sanctitas •yip

= | PT3? *I33,

~ c*33^ Et sic cum suffixis *55^

ä c*5y absolutis, ut - *%y

* | Engj; •gjp

: •yxa t>*T:a

3. *552 Et sic cum suffixis t>*>%*?

… $y constructis, ut c3*5Xy

5 •yjTP t>*wj-ip

ΠΕΤΣ justitia. Suffixa absoluta ut *nPT$.

Regim. nPy. Suffixa constructa ut EynpTs.

Pl. niPT;, quasi a sing. PJ:, quia ut dictum est C. II.

fl. 2. (n.) tollitur priusquam addatur ni.

Regim. nipy. Plurale fictum (de quo Cap. II.) EnipTx,

unde omnia suffixa ut •pipy, spniptx etc.

Eamdem formam sequitur πῦ ancilla cum aliis multis

similiter contractis. Nam ( quasi esset in singulari nΠΕὐ ) fit

in plurali absoluto ninguj. .•

24 GRAMMAtiCAE HEBRAICAE

A P P E N D I C E S

De punctorum mutatione anomala,

Inter legendum, multae occurrunt punctorum mutationes

anomalae, quarum praecipuas in his Appendicibus breviter ex

plicabo.

A P P E N D I X I.

De accentu distinctivo.

Accentus distinctivi, praecipue majores soph-pasùk et ath

måk , faciunt

<j? 75 | my πFy

Tyfis jnìs ÌTnR πή8a*r ro um : ~rar ro -

p. *} i; p *;

Tg^ Typ | *>y8 PixS

T3 5IA [ *38 *y8

In illis transponuntur puncta, et syllabarum numerus con

trahitur : in istis producuntur puncta, et accentus retrahitur.

A P P E N D I X II.

De nominibus ortis eae defectivis y.

Haec nomina nil solent mutare ob regimen sing., sed aucta

a fine per suffixum , numerum pluralem , aut terminationem

femininam, habent daghèsh ad significandum defectum, et pun

ctum longum praecedens mutatur in breve, idest (*) in (T),

(") in ('), (i) in (*).

"~.-—-__ ——------~------

CAP. III. DR MUTATIONE PUNCTORUM. 25

Sic pìg saccus, suffix. 3Py , EF perfectus , integer, pl.

typf , fem. ngr.

>5 cor , *A5 cor meum, jn gratia, ign gratia ejus.

my robur, sy robur meum, tif perfectio , *?R etc.

In his autem nominibus (*) repertum sub augmento ante

cedente, manet. Ut jyy clypeus, a jy protexit, pl. D*}¤ ,

suffix. *}xry etc. Excipitur %n; chorus.

Nomina sequentia

nP buccella , y, praeda

pp tributum np Iimen

¥ latus na torcular

nΠ terror

Aucta a fine, mutant (-) in (*) sequente daghèsh, sic pl.

t**® buccellae etc.

Ad defectiva reducuntur

n? filia, pro n33 , suffix. *F*, etc. pl. niy. Et cetera

inde regulariter. - -

nps veritas , pro ny28 , suff. *Rps etc. n8 facies ,

nasus, ira , pro n38 , suff. *Ps.

A P P E N D I X III.

De nominibus ortis eae quiescentibus y.

Sequentia nomina

ny mors Contrahuntur per ( i ) ,

I . +TF medium ut \ ni^) mors mea etc.• rr I*

TS iniquitas

•m*jvj bos In plur. dilatantur per

2. piwj platea * mobile, ut cºyj bores.

*t*i*i canistrum | etc.

____*_-----------------. -—- ----**

26 GRAMMATIC AR HEBRAICAE

Sed ny oliva Contrahunt ( * ) et ( ' ),

jy oculus 'in unum ( " ) , ut tyni

et cetera hujusmodi; olivae , syy oculus meus.

Excipe vero -

$yri robur , exercitus tyri

-; pullus asini quae in pl. Ey

vjyn hircus habent tyr

n*? domus E*F;

ny vepres, habet cum suffixo (.) invj.

Tandem

7? * l ,,,„ \ °? l £„£vjR-m caput - tys) per ' mu

tn*i* dies in pl. ty tabile.

A P P E N D I X IV.

De nominibus ortis eae quiescentibus lamed-he.

1. Dissyllaba quaedam terminata in (n.) et (ni) non mutant

(*) in penultima.

ri5s juramentum sn5u tr • - cum suffix. ι• •

nay esca, etc. -,

Huc reducuntur my et nary excelsum. Item ryj ma

lum, πΧ angustia. Et alia quaedam similia.

2. Nomina finita in (n.), ut (17gpp) possessio (a TyE pos

sedit) ob regimen sing. mutant (*) in ("), ut jN: Typ^ pos

sessio pecoris. Aucta a fine amittunt n, unde fit in plurali

typn. Denique recipiunt suffixum verbale an, ut syp- pos

sessio ejus.

3. Quaedam monosyllaba variantur, ut sequitur :,

cAp. 111. de MuTATioNE PuNcroauM. 27

>§ pater. Suffixa absoluta sys, Tys , qys pater meus

etc. vel anys , ys , *>*>s pater eorum etc.

Regim. singul. *38. Suffixa constructa E3*38 etc.

IPlur. niys. Regim. nîy$. Suff. regulariter. -

n§frater, ut 3§ , sed in plur. tyris. Regim. sns.

τη socer, ut >§ , sed in Bibliis tantum iion,' jpr.

Ei sanguis. Omnia regulariter, praeter τ>^*i.

-y manus nil irregulariter praeter EST , I3T -

π£ os , regim. sing. *P, suffixa *£ , T**, etc. ut in >8.

In Plur. E*B, ni P, nisB , njspºs

sit; agnus. Regim. Πυ. Suffix. iyw et πυ.

Έ filius. Reg. Έ vel Ή. Pl. ty?

Ej nomen. Reg. Eyj. Pl. niinuj

} cetera regularia.

A P P E N D I X V.

De kamètz.

cy*%\j tribuni- - guantur a tyvj*%wj, tertyav septimanae , - s T 1

Retinent ( * ) ut distin

} tiani, et a Eyyvj jurati.

Et alia quaedam similia

2 t*stgn peccatores

-tynys agricolae

c* j^m fabri } ubique retinent (*).

Nota. E* gyri est ejusdem formae cum c*8pr. Primum

enim (*) ponitur pro (T) ad compensandum daghèsh exclusum

ex -m.

28 GRAMMATICAE HEBRAICAE.

jgp parvus Et alia quaedam similia,

523 camelus euphoniae gratia , mutant

3 Igìs rota! ultimum (*) in (-), se

>j\^ refugium quente daghèsh , ut

j£\j cuniculus typp etc.

A P P E N D I X VI.

De Tzerè.

li ¥ 1 t.Haec et quae- n%28 ea se ι) }>s ugentes

• •- π>**, piscina n*rt*^υ laetantesdam similia • •• : • u* •• :

nya rapina | cypri volentesretinent (*).

(") n%s\j petitio t-*■>\j obliviscentes

Item ns; puteus, et similia, frequentius retinent (").

Haec autem * • • • • •

πYYR unumucutia•• ••

$yri templum

sic venit ante quie

njs , principium Et omnia, ubi (")

constanter }scentem.

Nota. v^m surdus est ejusdem formae cum t%8 mutus.

Primum enim (") ponitur pro (.) ob daghèsh exclusum ex

n. Et ideo manet in plurali Euj)r.

A P P E N D I X VII.

De Saegòl.

« Saegöl in dualibus ubique mutatur in schevà. Ut jiis cau

ris , dual. Dy8 , suffixa omnia ut ys etc.

CAP. 111. DE MUTATIONE PUNCTORUM. 29

Nota. 5y (unde plur. cy573 prunae) sicut et cyg

carbo , sunt ejusdem formae cum ää fur. Illud enim (*) po

nitur pro (-) ante y (ut dictum est pag. 14.), et ideo (°) illud

manel, quamdiu manet n kametzatum. At quando mutatum

fuerit (*) sub n, tunc etiam (-), excluso (*), sedem sibi de

bitam occupat. Unde dicitur in regimine vjs-*5IIa prunae

ignis. - -

A P P E N D I X VIII,

De Cholem.

np; mune

5y5 actio In plurali absoluto mutant

1 ypp pugillus cholem in schewà , ut

mo*, spiculum cºy;, etc.

cn*, juniperus

2 v¤ galea suffixis, aliquando reti

5ns tabernaculum In plurali absoluto , et cum

- 5y5 actio } nent cholem.

Cetera hujus formae nomina, juxta regulam generalem, mu

tant cholem in (*), quod (sicut cetera puncta composita) ante

aliud schevâ, amittit suum, et sic transit in (o) breve. Ali

quando tamen transit in («) ut $ta magnitudo ejus a 5j}.

Cholem ultimae syllabae saepe, Euphoniae gratia, mutatur

in (*) sequente daghèsh. Ut ciTs rufus , plurale typts : sic


Eiipnri magnus niRg punctatum

Ejnp securis -ipy variegatum

Ejny sity fraudulentumciy { us pºiry profundum.

Praeter omnem regulam ab vjjxs homo fit in plur. tyvjy8.

C A P U T VI.

DE VERBO PERFECTO.

V„ apud Hebraeos habent duo tempora , praeteritum et

futurum ; pro praesenti utuntur participio , quod ideo vocatur

benoni, seu intermedium, quia medium est inter praeteritum,

et futurum. Dicunt v. g. ego tradens, tu tradens etc. pro trado ,

tradis etc.

Sunt quatuor Conjugationes.

1. Kal, seu Pahal ; cujus passiva est Niphal.

a. Pihel ; cujus passiva Puhal.

3. Hiphil; cujus passiva Hophal.

4. Hithpahel ; quae, quia est reciproca , non habet pas

sivam. Haec autem conjugationum nomina ortum ducunt ex an

tiquo paradigmate %y$.

Idem verbum inflectitur per omnes illas conjugationes: sed

sic acquirit diversas significationes; v. gr. npy

In 1. conjug. unde significat actionem, idest tradidit; vel

passionem npy traditus est.

In a. additur emphasis : -pra diligenter tradidit , ~p2

diligenter traditus est.

In 3. significat actionem , mediante alia actione, vel pas

sione : n^p^n fecit tradere, npy factus est tradere.

CAP. 1V. DE VERBO PERfeCtO, 31

In 4. significat actionem reciprocam ; nppnm tradidit se

ipsum. -

Sic plerumque ob varias conjugationes , variatur Verborum

significatio : quando aliter continget, Lexicon indicabit. Hoc spe

cialiter notari potest , quod Verba , quae in Kal sunt neutra,

in Pihel fiant activa. Quid autem quaeque conjugatio contineat,

sequens tabula exhibebit, simul cum paradigmate , ad cujus

normam conjugari debent omnia Verba Perfecta. Si Kal accurate

discatur , ut debet , nulla fere restabit difficultas in Niphal ,

ceterisque conjugationibus addiscendis. Ipsa conjugationum no

mina Miphal, Pihel etc. primam vocem suggerent ; et reliquae ,

quasi sponte venient ad imitationem ipsius Kal, praesertim si

prius legeris adnotationes subjungendas.

t^v -

vi$33$3o

CAP. IV. De venibo perafecto. 33

PIHEL I NIPHAL KAI, pensoNA

-p** - E*; nPy || 3. m

mye* | T> | TE; || 3. f. | g.

EnE^ | EnE^: | EYEW || 2. m. | §.

FYP* | F^p^y | FnE' || 2. f. | # | -

•f- E^ | 'P-E^y | •f- p^ | 1. c. È

anso | sntss | sns: [TITI E

Ene> [ERYE> | EFTE^ | ,. „. | - | j

jEne^ | 15 --> | jEne: | „ t | i*>^P^ | 5>"Py | *** pp | ,. ... go

-P^s npys nip^s 1. c.

-*on -p°n -ip×r | o. m. g,

πεψη | -b;n | •n$or | a. f | i

- P^ | -5; -i52.] 3. m. á | .

¬E°; -p*n -*;:n . f. É

~p2> | -po: | -isss|T|T| 3

*£** | TE* | ****] , „ | g |

*E?; | snby, **E^ || 3. m §.

TYP* |UiE pr |;*:n| ; t | *


HITHPAHELI HOPHAL HIPHII, PVHAL

eo

-pcnm | § | (^P)et-pºn | §

•yepnm 5* •- prn Ê

¤ponm || 3 3- p^r || §

my- Pronm | á myºp^T || §: . - co -r : ••• : -

. 9

-p^nm | ^p^y | - prn -iyp

-prii

-p^n^ | ^pry | ^-p^^ | - p2>

, TP;^^ |, Terr |., myB^^ |, myan

nnp^no nEry nyppo nnEp^

c*p^n^ | E*y? | Eyypro | Eygry

ninp^n^ | ninppp | ninoppo | ny^

CAP. IV. DE VERBO PFRFECTO.

|

NIPHAI, KALPIHEI, 1* E RSONA

-is^ | -b^n -*i>*^ | a. m g) 3.u-• - ,-• r • I : -;

s-is^ I s-ibsn •^E^ | o. f. σs ÉI : - u • : •r • I* . P

ππε> | S-ip×2m nnc^ | 2. m +E :m : - n : -r . - - e

Igne: | mj-syn | ng---- | 2. f. | 5 || ?

-E^ | -Eym | - E; 3

nit: 3

-po; -E*; -pio in. C/)

ri-it>*^*^ | n- >*^* | ' n-ip$o Â'et i*r : - : et. u-r -r : • et - : . f. - e~

nnP^^ | nnp* | n-p^^ 3

EYE2> | EYE^: | E- pio | m. *t :

niYE2^ | ninp^: | nint*^ | f. â

-;-; m. g2

πyp^ | f. δ | s- :

-

c*-*-^ | m. *e 3.

ninsB* | f. 5

36 GRAMMATICAE HEBRA1CAE

Annotationes generales.

1. Incipitur conjugatio a tertia persona praeteriti ; quia illa

in Kal est simplex radix. Et inde formantur reliquae fere

omnes personae praeteriti, addendo ultimas syllabas pronominum.

a. Infinitivus dicitur njEyy, i. e. fons , quia inde forman

tur reliqua fere omnia.

Gerundia ab infinitivo formantur per literas p5> praefixas.

Sed in Kal, et Hiphil (praeter formam communem primo loco

expressam in tabula) est alia infinitivi forma aequivalens gerundio

in do. Haec autem nude usurpatur, (seu, sine litera praefixa), et ple

rumque in duplicatione verbi, ut -ip^n nip; tradendo trades.

Futura ab infinitivo formantur, praefigendo literas jy8 ,

per se loquendo, schevatas: pulcre alludunt ad pronomina la

tina R ego, n tu , * ille, j nos. Unde illas, hoc ordine

numeratas , vocabo etinales.

Participia etiam ( exceptis participiis primae conjugationis )

ab infinitivo praecipue formantur, praefigendo p , quod etiam

per se loquendo, est schevatum. Sed regula est generalis.

Literae etinales , et *) participii, excludunt r characte

risticum sequens , et punctum ejus assumunt.

3. Participia, (ut in paradigmate vidimus) instar nominum

declinantur: sed habent in feminino singulari duplicem formam.

Sic

In Kal. In Niphal.

Sing, masc. -ip*^ | Sing, masc. np^*

nnbio nntyfem. r . . fem. et ut *r :

nnpio nnp^y

Plur. masc. Eypio | Plur. masc. ty

fem. niyti^ fem. nìnpy

cAr. IV. DE VER80 PERFE£T0. 37

Annotationes speciales

Pro Kal.

u. Kal habet pro nota charaeteristica , quod nullum ha

heat daghèsh forte, nec augmentum antecedens, praeter literas

•tinales : et ab hujusmodi oneris carentia vocatur Kal, i e.

levis.

a. Praeter terminationem eommunem, praeteritum Kal ali

quando terminatur in ('), ut jP; senuit. Sed inflectitur ad pa

radigma commune sic : IRI , πχβι , ΕΧΡy etc. Tunc autem

benoni non differt a praeterito : dicitur enim ΊΒΣ senuit, et

IRY Seme$cen$.

Aliquando etiam , sed rarius, terminatur in cholem , ut

55; potuit. Hoc autem cholem, prorsus ut pathach, aut ma

net, aut mutatur. Sic enim inflectitur : 53;, n333, F55; etc.

0b translationem tamen accentus, cholem transit in kamëtz

chatüph, ut ¥%3y et poteris. Unde in secunda persona

plur. debet similiter dici E?;, j; 53*.

3. In multis verbis neutris, et illis quae habent guttura

lem pro secunda, vel tertia radicis, futurum et imperativus

Kal non terminantur juxta paradigma commune in i , sed in

(-), ut >?\jy cubabit, 5s? redime, ypuj audi. Sic infini

tivus aliquando , ut >?\j5 cubare.

4. Literae etinales saepe retinent punctum breve, eis de

bitum propter affinitatem cum puncto composito, quod literae

sequenti debetur, licet illud punctum compositum non expri

matur. Sic contracte dicitur - ibn, pro nibns deficiet, -gri;

pro npn erubescet,

----- -- -------- --- *

•*•

- —-—-

38. GRAMMATICAE HEBRAICAE

Annotationes speciales

Pro reliquis conjugationibus.

1. Niphal pro nota characteristica habet > in fronte. Quia

autem illud > non exprimitur nisi in praeterito, et participio,

compensatur in futuro ejus defectus per daghèsh in prima ra

dicis ; utque illud daghèsh sentiatur, infinitivo , et imperativo

praefigitur π. Etinales hoc faciunt in futuro.

a. Pihel pro nota sua habet daghèsh in media radicis.

Sic etiam Puhal, sed praecedente kibbùtz. Nullum autem ha

bent augmentum antecedens, praeter etinales, et r) participii.

3. Hiphil pro nota sua habet rt praefixum per (.), aut

(*), et quando ab etinalibus , aut o participii, excluditur

illud π, punctum ejus (-) manet sub litera excludente: me

diat etiam (*) inter secundam, et tertiam radicis ; per quae

satis distinguitur conjugatio. Sed

Nota : Saepe in futuro Hiphil mutalur illud (.) in ("),

praesertim quando adest \ conversivum.

4. Hophal pro nota sua habet m praefixum per kamètz.

chatüph. Quod etiam, excluso n per etinales , aut o parti.

cipii, manet sub litera excludente. Sed

Nota : Illud kamèlz-chatùph aliquando, praesertim in partici

pio, mutatur in kibbùtz.

5. Hithpahel pro nota sua, praeter daghèsh forte in media

radicis , habet praefixam particulam nnt, aut aliam similem,

quando π excluditur ab etinalibus, aut » participii. Sed

Nota : Quando prima radicis est una ex literis vxor, ad

vitandum stridorem , n characteristicum illi postponitur , ut

nenujn custodivit se, pro ^y\jnm. Idemque n post , in -i,

- ----

CAP. IV. DE VERBO PERFECTO. 39

post x in to mutatur, ut pytxri justificavit se, pro pynn.

Haec autem raro.

A P P E N D I X.

Pro gutturalibus.

Quando literas, juxta paradigma schevandas, contingit esse

gutturales, observandae sunt regulae generales de schewà. Vide

illas supra Gap. III. Juvabit autem specialius notasse sequentia :

1. Si prima radicis sit gutturalis, in praeteritis Hiphil, et

Niphal, ac in hujus participio, habet plerumque (*), et aug

mentum antecedens habet (*), ut ¬yri transire fecit.

2. Idem fit interdum in futuro Kai , si prima radicis sit

8 , aut η , ut “Psy amiciet, -priy erubescet.

3. Item in iniperitivo , et infiiitivo Kal, si prima radicis

sit N, ut nbs dic, nbs? congregare.

CAPU* ' V.

DE VERBO IMPERFECTO.

V„ Imperfecta sunt vel Defectiva, vel Quiescentia. Defe

ctiva sunt, in quibus litera aliqua radicalis inter conjugandum

deficit, facta compensatione per dagheh. Quiescentia sunt, in

quibus litera aliqua radicalis quiescit, aut abjicitur, compensa

tione facta non per daghèsh, sed per punctum vocale longum.

Reduci possunt ad sex Classes :

1. Defectiva pe-nun , ut vjx} accessit.

2. Quiescentia pe-jod, ut >yj; sedit.

3. Defectiva duplicantia ajin , ut 32P circuivit.

4. Quiescentia ajin-vau , ut trip surgere..


5. Quiescentia lamed-aleph, ut N; creavit.

6. Quiescentia lamed he, ut nyp possedit.

Explico terminos. Ab antiquo paradigmate 5y5 , prima li

tera cujusque radicis vocatur pe , secunda vocatur ajin , tertia

vocatur lamed. Unde verbum defectivum pe-nun , esl verbum

defectivum, in quo prima litera radicis est 2. Verbum quie

scens lamed-he, est verbum quiescens, in quo tertia litera ra

dicis est ri. Et sic de ceteris.

Aliqui ponunt aliam classem , idest quiescentia pe-aleph , ut

5:28 comedit, -i38 periit, nps dixit etc. Sed pauca illorum

sunt imperfecta, nec nisi in futuro Kal, quod sic formatur :

528 comedam 528

32Nn comedes m. vel per (") m. 52sn

•5: Nn comedes f. etc. f. *3:8n

Pro verbis ergo pe-aleph, sufficit dicere, quod pauca il

lorum habeant istam specialem anomaliam in futuro, in cujus

prima persona singul. R radicale abjicitur ; in reliquis autem

personis manet quiescens in cholem. Illa vero pauca sunt, prae

cipue tria praedicta. Eamdem tamen anomaliam sequuntur n;8

voluit, ng8 coacit ; et aliquando haec tria >y8 dileacit, τΠ8

tenuit, np8 congregavit. Pergamus nunc ad propositas sex

Classes explicandas.

I. C L ASSIS.

Defectiva pe-nun.

In his verbis num schevandum tollitur ( excipe praeteritum

Kal , et participium Pahul), et defectus, ubi potest, notatur

per daghesh forte in litera sequente, ut vja, accedet, pro vjyy.

DE VERBO IMPER TECTO. 41

Item infinitivus Kal assumit (n.), ut nvja accedere.

In nullo alio differunt haec verba a Perféctis. Unde suf

ficeret in paradigmate exhibere illa , in quibus j, quia sche

vandum esset, tollitur. Fit ergo a v¤ accessit,

HOPHIAL HIPHIL NIPHAL KAL

praAetera1tum PRAEteraituM praAeteraitu M PRAETERiTUM

vjgy vj°ym vjax vji?

nysii | mj;m njax rrj3;

Euj; | Evam Ivjy Εὐχ}

fvjy | Rv:m fujgy Rvj3

*n\jam | sfujam | shvjg; *Fvjy*

πύλη | πυγεπ auja; *\jy

t Fujgi | EF jam | Evj;; EFvjx;

'jFj:ii | IIvjam | IFys: TR\j3;

¤¤¤ ¤vjgii ¤¤¤ ¥¥¥¥¥

futurum FUTURUM futuraU M fUTURUM

vas |vys et vjgs wjy3s |wj*38 et vjgs

vjgR vjyr. vjy}R vjaf

•j;fi *j*A* | •yjx;r *yan

vi; ù*g; vj:3* vjgy

viri vjyf vjyjR, wjgn

vg wj**j vj}32 vjgy

nyári | wwjjf | vj: jn ¥\jìn

ajj πυγχ | avjxg, a\jy

Tyjgf | m;\jr | njvjjf | mygf

-------__---_

42 GRAMMATICAE HEBIAAICAE

HOPHAI, HIPHIL NIPHAI, KAI,

£? IMPERATIVUS IMPERATIVUS IMPEBATIVUS

•-,

eo

5 |JyiTet vjgn vjxJT | vja et vjg

? •vjy •yjjT •jA

5 πυγχη πύχχπ ayja

mg\jy | ng\jxgT m;\jg

INfiNITIVUS INFINITIyUS INFIN1TIyUS INFINITIVUS

vjam |ujy et vjy vjyjn | vix: et nvjg

- benoni BeNONI BE NoNi BENON i

vjàp wjy^ vj3: vjjìx

Πgap ngvar |njy etnjj: Tjyix

cyg^ | E*g*ap | cygy | Eyjxix

nijg? nijsap njg: n* jyix

PA it Ul

¢ £ §° vjixi

2. 9. 3. , •

--> --> ~ Tg*x*

É- É- §- DYvjy

£ . £. 5- - *. :

- - ny*x;

Annotationes.

1. Hanc formam sequuntur quaedam alia verba, mp3 dic

cepit , ny reliquit, nPy circuivit ; et quae incipiunt a (xy),

excepto uno 8;; eaeivit, quod pertinet ad classem sequentem.

CAP. V. DE VERBO IMPERFECTO. 43

a. Formam in paradigmate expressam sequuntur verba pe

num, quatenus, recedendo a forma Perfectorum, sunt Imper

fecta. Saepe autem fit, ut illa (sicut et alia verba imperfecta)

contra formam propriam, aliqua ex parte sequantur formam

perfectorum. Sic a 5py cecidit, fit in futuro Kal 5#8 » 53r

elc. cum terminatione cholem , more perfectorum : et prorsus

perfecte *j;n impelles. Sic in imperativo, n*y custodi: in

infinitivo -ijy5 Voyere.

II. C L A S S I S.

Quiescentia pe-jod.

Haec Classis multum convenit cum praecedente: nam etiam

hic infinitivus assumit (n.). Et sicut ibi * , ita hic (*) sche

vandum tollitur. Compensitio autem non fit per daghèsh, sed

per punctum vocale longum , idest per (") in Kal , per ì

in Miphal, et Hiphil, per $i in Hophal. Fit ergo a verbo

agy habitavit , ut in paradigmate sequenti:

HOPHAI, I HIPHIL NIPHAL KAI,

PrAeteraituM PrAeteritu Mt prAeteritum PRAETERITUM

=gan syin >gì* >yj}

nyjar mygin myjîx ΠΕὐ;

E>gin | F;gìn Ryj* Fyj;

Rygin | Fyjîn | Fyjix jyjy

•fyjhm | s5: gin | •fyìx | ' •fyj;

¤ujam s>syin ¤ûï* ¤wj;

tyvjam cp:ujin Eyj** EF;uj,


HOPHAI, I HIPHII, NIPHAI, KAI,

PRAeteni tu M PRAETERITUM praAeteritum pRAETERiTUM

jyj* n | jiyvjin | jiyvjix jF;vj;

¤;gπ ¤¤îm ¥¥¥¥¥¥ $>}vjs

FUTU R U M FUTURUM FUTURUM futuraum

>yjns syìs >yjj8 >yjs

>yjin >*gìn >¥R >yjf

*; jn | •>*gin *xvjR •yvjf,

=gas >*gis >yjy >yj,

>y\n syin >yjR >yjf

>g> >*y* >yj}? >y;

¤¤n | *>*g*in ¤vjR ¥¥¥r.

¤¤¤ *>*g*i* ¤\jy s;vj.

Tyjyn | nygin | nyj P n;;jr,

£? IMPERATIyUS IMPeraATivus IMPERATIVUS

-i

ce

g* syin >gy >§

? sa* gim •yvjT *>wj

â *x*yìm | Š 5yj

- m;;gin | my3IT Π35;

t NP 1 NITIyUS INFINITIyUs INfinitivus INfinitivus

>yam =*yim >yjìm n>§

>gìm

*-*-_…_*-_ r

CAp. v. DE VeraBO IMPERFECTO. 45

1HOPHAL I HIPHII, NIPHAL KAI,

BENONi BeNONi BENONI BENONI

>gi^ sagio >yjix sgis

(n.), m;j5^ [n.),n5*vj*^ | (n.), m;\j%> | (n.), ΠΕὐτ*

E¥\ji^ Eyºvio D*:ujìx Essujis

nî;vji^ nymujio n -vj** nisujw

pAHUl.

«- 2. e - >yj;

~ -e »-* -

É- à- É- nysiv)*

El E- EL r-, *

- - - ty;v;

nisauj;

Annotationes.

1. Futurum Kal aliquando non abjicit ipsum (5) schewan

dum, sed tantum ejus schevà : tunc autem solet terminari in

(-), ut wjys arescam , wjyr) aresces. Dicitur tamen wy

arescet , pro vjy , (\) radicali, et servili concurrentibus in

unum (*). Sic et in Pihel, vjgy siccabit, pro wjy.

a. Unum verbum 53; potuit, dici solet formare futurum

Kal speciali modo, sic ; 5>As , 5>An etc. Sed quid prohibet

dicere , illud esse futurum Hophal ? paradigma sic exigit, et

convenit significatio propria conjugationis Hophal.

3. Niphal mutat (*) dagheshandum in m, ut yy inha

bitari, pro >g;it. Sic etiam aliquando in Hithpahel (*) mu

tatur in n, ut nynm confessus est, vynn se notum fecit,

nynm disceptavit; pro mynm etc.


Quaedam verba hujus classis, in Hiphil non abjiciunt (*)

schevandum, sed illud retinent quiescens in ("), ut >*g*ri

benefecit, a sp; ; sic pyri dextravit, p*gn lactavit, 5};iululavit.

III. C I, A S S I S.

Defectiva duplicantia ajin.

In hac classe, Pihel, Puhal, et Hithpahel vel omnino non

differunt a verbis perfectis, vel in hoc tantum differunt, quod,

abjecto daghèsh characteristico, punctum praecedens mutent in

$i immutabile. Unde in Pihel, pro 33t) dicitur.>*b etc.

Reliquae etiam conjugationes aliquando sunt perfectae: quando

autem deficiunt, formantur ut in paradigmate sequenti, >>

circuivit, quod contracte, sive defective, dicitur 5p.

HOPHAI, I HIPHIL NIPHAI, KAI,

PRAeteraituM PraeteraitUM prAeteraituM praAeteraITUM

npan >PIT 35} 3P

πρππ πχρη π}p; ΠAp

niAtam ntADIT IiAp; n°;p

nippam nî;pI n*;E; nºap

»ni;pim sn Ap- *ni;e; •ni;p

¤pam ¥APIT ¤p; *AD

Enìapam tp*>pIT Ep*>p; tn* ap

Inìapan | |niaDII | In ap: jyiap

¤ïapam ¤¤p; ¤¤p; ¤î¤p

CAP. v. de VERBO IMPERFECtO. 47

HOPHAL HIPHIL NIPHAL KAI,

fUtu RuM Futu Rum futu RUM futurum

>pis >p8 >e8 =*ps

>p3n >E; =EF >“ER,

*3p*n *zpI 52pr. sa*p;

>p* >p; >P? ='p;

spin SPE =PF =ìp;

>p*> 3P3 3P3 >“p;

*=p*n *=PR ¥Apn *x*p*

*=p* *=p; >p3 ¤$p;

ITAEF | πχΡΗ Ι Πg;en ny*;pR

e) iMPeRAtiWu8 IMPERAT1VUS imperaAtivUS

Po

3 -

§ =py >En > ip

Έ •zp7 *: En *ab

§. >pri 52 ENT $>ab

Co - . .

- nggeri πχET ny*;t,

1 nf 1NITIVUS INfinitivu8 infinit IvUS infinitivu9

>En =ET , =PT >}'ib- e - r- • • I.

> ET

BEnON I Benoni HENONI benoni

>Par >pp 35} >b

mge*^ mgDy ΠΑΡΧ n3:ab

E*Ap*r^ E*Apy E*Ap; tyb

ni;par ni;p; nìAp; ni;;b

48 G RAMMATICAE HEBRAICAE

HOPHAI, HIPHIL NIPHA L KAL

e) p g) PAh ui,

Έ. É- É- πχτ>;t- - - E*;*>t,

n*;*>t.

Annotationes.

1. In his defectivis secunda radicis litera abjicitur. Unde

ad defectum significandum infigitur daghèsh in tertia, ubicum

que, aucta voce a fine, sentiri potest.

a. Ut daghèsh illud melius sentiatur in praeteritis, tertia

radicis habet ' , ubi deberet habere schevâ, hoc est, in pri

mis, et secundis personis. Et, si fuerit punctum longum mu

tabile sub augmento antecedenti, ( ut contingit in Niphal et

Hiphil) corripitur in schevà ; quia tunc removetur accentus.

Quae ratio facit etiam ut punctum longum sub prima radi

cis mutetur in breve: quod patet ex paradigmate in pluribus

locis.

3. Ad defectiva reducuntur verba, quae desinunt in j vel

n. Abjiciunt enim illas literas ante servilem similem ; et

servilis duplicatur per daghèsh : ut *>\j habitavimus, pro

¤¤y, a Py habitavit, •^y succidi, pro snny, a nysuccidit.

eAP. V. I)E VERBO IMPEI\FECT0. 4Q

IV. C L A S S I S.

Quiescentia ajin-vau.

Haec Classis in multis convenit cum praecedente. In Pihel,

Puhal, et Hithpahel, prima radicis habet ì immutabile, et

duplicatur tertia. Sic a tip surgere (in hac enim Verborum

Classe, infinitivus est radix) fit in praeterito Pihel Epip »

πρῆp; E^pºp, etc. ; in futuro tptps , cpipfi etc. In

Puhal tpip , etc. In Hithpahel Egipnm , etc. Unde in his

conjugationibus haec Classis prorsus convenit cum praecedente.

Quid autem fiat in aliis conjugationibus, paradigmata sequentia

verbi EP surrexit , indicabunt :I i-r

HOPHAL I HIPHIL NIPHAL KAL

PRAETERITUM prAeterituM PRAeteraituM PRAETERITUM

τρππ cºpii Epy EP

πΧΕπ πypΠ Typ; πλP

r^pin | ■*** PII I*^*p; R^P

πρππ | n*p*pri | n*p; f^P

*R*pam | sniypri | •nii;*p; •n^p

¤¤m ¤ypm ¤p; arP

EF^pin | Eni^pII | Ey*^°p; tyrP

jF^pym | |n*o*pII | |n*o*p* jR^P

¤¤pam ¤îp*pT ¤î¤px ¤¤p

4

6(j GRAMMATICAE HEBRAICAE

HOPHAI, HIPHII, NIPHAI, KAI,

rutunUM FUtU huM FUTURUM FUTURUM

EPAN EPS tjP8 Eps

tpin EYPR EPF EPE

*^P*n *^ pR soipn *^ P;

EP* EP; EP; EP;

τρπη typR EjPF EPE

Ep*> EP3 EjPx EP3

¤Pan $o;PR, ποΊΕΠ ¤p;

¤pa* ¤p; *^ P* ¤py

ny^pyn TyøPE πχρη ΠgypF

e) IMPERATIVUS 1 MperaAtivus IMPERAT1vUS

â- EPIT EPIT Ep

-â *rypy •rjpfi *p p

É ¤PIT arjpm i^ip

9 nynpy my^jPIT ng^ip

INFINITIVUS INFINITIyUS INf INITIVU8 INFINITIVUS

EPτη [EPI et Epy EjPI | Eip et Ep.

fenoni Benoni IBeNoni BeNoni

EPYr) Epp EjPg EE

πχρτο , } myP^ nyipx ΠΕΡe mºr • : u-r - - u-r i-r

typP* ^ npp^ typmp; Eºpp

ni^gao typi? nhpip; ninp

nippr)

CAP. V. DE VERIBO IMPERFECTO. 51

IIOPHAI, H1 PHII, NIPH \ I, K A L

c. e) ey pA Ii l ' I.

-= -E -= EP

È È = Typ

e<*>

n*;

Annotationes.

1. In tertiis personis praeteriti Kal, prima radicis habet

fere semper (*), ut in paradigmate. Aliquando tamen habet ("),

ut ( a nìo mori) np, Typ,.*n?. Sed etiam tunc habet

(-) in reliquis personis, ut Γ2 , Γ2 , sfp, pro Rnp ,

fnp , sfnp. Aliquando habet * in omnibus personis, ut

nis , ΠΥs ; Enìs, Rnis ; snnis. Et tunc tertia persona

sing. masc. praeteriti Kal non differt ab infinitivo. Unde dicitur

-is splenduit , et nis splendere ; vj*; erubuit, et υ; eru

bescere. Non tamen valet e converso, ut * , si sit in infini

tivo Kal, debeat etiam esse in praeterito: dicitur enim in in

finitivo s*; ingredi, sed in praeterito 83 ingressus est.

a. Sicut in Classe praecedente, ita et hic in praeteritis

Niphal, et Hiphil, tertia radicis habet , in primis, et se

cundis personis, et punctum longum sub augmento antecedente

corripitur in schevà. Sed simul notandum est, quod in Niphal

alterum *, praecedens, euphoniae causa, muletur in i ; et quod

Hiphil alio etiam modo inflectatur sine , sic E*pn, my-En;

R^PT, etc.


3. Fulurum Kal habet aliquando cholem pro * , ut nb;

morietur pro ny. Et hoc contingit praecipue in pausa.

4. Imperativus et infinitivus Kal saepe habent (*) pro * ,

ut cy vel ny pone , cy; vel ny; ponere. Et multa

sunt, quae sic habent ( * ) constanter ; aut nunc (*), nunc A.

Unde verba imperfecta hujus quartae classis vocari solent Quie

scentia ajin- vau, vel jod. Multi tamen omnia exempla , in

quibus occurrit illud ( * ), reduci volunt ad Hiphil ; ita ut di

catur v. g. ny; ponere , per syncopen , pro nyj* ; et ny

pone, per aphaeresin, pro n^yy, vel potius pro nyjT. Sí

autem ita sit, nulla erunt Quiescentia ajin-jod, seu habentia

(*) quiescens pro secunda radicali ; nam (*) in Hiphil est ad

scititium, et non pertinet ad radicem. Quod vero in his Verbis

imperfectis, (*) in medio quiescens , sit aliquando radicale ,

vel inde colligi videtur, quia in multis eorum raro , aut

numquam invenitur *. Idemque (*) aliquando fit mobile in

Pihel, ut Egp vel Ep stabilivit. Et tunc Pihel inflectitur

more perfectorum EP, Tpsp ; R^°P , etc. Sic >yn debi

torem fecit.

Facilius admittitur, dici per aphaeresin ty- contendisti,

Job. 33, 13. pro r*:•-ii, et sniy.a intellexi, Dan. 9, a.

pro *nºy*=■ : licet haec exempla reduci possunt ad specialem

anomaliam ipsius Kal imitantis conjugationem Hiphil.

5. Ubi in paradigmate infinitivus habet duplicem formam

(ut in Kal, et Hiphil), posterior habet vim gerundii in do ;

et usurpatur in duplicatione verbi : ut ττρη cip surgendo

surges, *^ypri EPIT suscitando suscitarunt. Et quia infinitivus

sic sumptus per modum gerundii conjungitur plerumque cum

suo verbo in eadem conjugatione, dum dicitur τγῆ Ejù

ponendo pones, Deut. 17., 15., et υγs υυ gaudendo

cAP. V. DE VERiBO 1MPERFECTO. &3

gaudebo, Isa. 61., 1 o., videtur quod futura ista (licet non

differant ab Hiphil) sint in Kal perinde ac infinitivi adjuncti.

V. C L AS SI S.

(Juiescentia lamed-aleph.

Regula est generalis: litera 8 quiescens petit quie$cere in

puncto longo, aut (*): hoc est, petit, ut punctum longum ,

aut (*), immediate praecedat : litera enim quiescens dicitur quie

scere in puncto immediate praecedente. Debemus ergo assignare

punctum, quod in his Verbis praecedit literam quiescentem N.

1. In his verbis non auctis a fine, (*) praecedit, ubi (-)

deberet praecedere, ut 873 creavit, sy creabit, Ny: crea,

pro Ny:}, 8y , NyA ; nam ultima gutturalis, juxtà dicta s.

facit, ut in futuro, et imperativo Kal, debeat esse (-) pro i.

Haec autem gutturalis 8 quieseens, facit ut debeat esse (*)

pro (*).

a. In praeteritis auctis a fine, (") praecedit, ut 1787:33 ,

nsy, snxy ; pro Fsy etc.

Êxcipe praeteritum Kal: ibi enim (*) praecedit, ut nsy

creasti. Sed, si (") praecessit in praeterito non aucto , manet

etiam in praeterito aucto, ut s%y plenus fuit, Is5y ple

nus fuisti etc.

3. In futuris , et imperativis femininis pluralibus, (*) prae

codit ; unde in Kal, mysyn invenietis, vel invenient fem. ,

πysy^ invenite fem. Et $ic in reliquis conjugationibus eadem

est terminatio (π38)

Haec sufíiciunt. pro 8 quiescente. Ubi autem N non

quiescit, haec Verba sunt prorsus Perfecta. Sed praeter infini


tivum ordinarium, habent alium terminatum in (n8'i) , ut in

Kal, s\x^ et ns**^ invenire. Et sic in aliis conjugationibus.

Sed en iiitegra paradigmata hujus Classis, praeter Pihel, et Puhal.

II () PII \ I, HI P H IIL NIPHAI, KAI,

pRAeTeRitu M praAeteraitum praAeteraituM pRA t.renituM

sy^y | s*x*y syy 8;?

nssy | ns*3^T | ns*^: n§3')

nsy ^y | I'ss'T | rss^? ns;;?

nsy | ns§^T | nsy nsy?

*: s327 | *ns s^T || snsy^y | snsy

as327 | ass^T || sy^x *832

tysx^T | Enss^T | Ensx^y | tnsy^

jnsx^T | Insx^T | Tsxy | jns$y

*:ss^y ¤s;ym ¤s;^; ¤s;?

r u t u Ru M fu't ('rat, at f U tu rau M f U tu nu M

s§^s || 8°;s's sΣ?s s§^s

s§^R | s*;^E s3*3; s;^*

*S>yE ] *s*;^F | <s>?R | *sx^F

8;^; s*;** sy s;^?

s;^R | s*3^F sS?R s;^F

83y | s*¥*^> s§'y s;^?

*ss^; | *s*$>F || *$*£n | *s**n

*s** | *s**** | *sy *s;**

Πgs;;27 | Tgs;§*2T | n;s;?^ | nyssyn

CAP. v. de veraBO IMPERFEC*ro. 55

YHOPHAI, HIPHIL NIPHAI, KAI,

£? IM PERATivus IMPERATIVUS i MPERATIvus

-*

eo

5* t | Nyγπ Nχψπ 8312e I - I - - - :

Έ 8*x*y YNXY^nt * 83*)■ - . u- . • • - .

â •s^y?- 1 i8xyn 58Ση- . e I : -r I :

*s*yy ¥xym ngs;^

mgs;^T | ngs;y

InfinitivUS iNFiNiTivus INFINITIVUS 1N fi N IIivU&

Nix*^

s$*y || s;^T 8S2NT · · · ·t r * * 1 et - : et r * : | et NYYY^

ns32i7 |` l sºxon nNXY^ni 3 :- : -r I* : ■ - • ns*^

menoni peNON i Benoni Benoni

83^2 | s*;;^^ 8;^? syii^

π§3^2 t. nS*x*yQ a } Π§¥?: ] , nSx*^- • •. e - : - rr • . • r* • .

E*83^2 | t ns;;^? | t nsy nsy*^

nis;^2 | Esºxyp | Essy E*s*in

nis xpo nis gry nisyi^

pAhui,

e) e) e)

â â â N¥¥¥

- - - πSixrj

</ *E *E - -

È- - - p*8ixrj

3 . £ £- ' :

nis*x*y

-

56 G RAMMATICAE HEBIlAICAE

- w

VI. C L AS SI S.

Quiescentia lamed-he.

1. In his verbis non auctis a fine, per omnes conjugationes

terminanlur

Praeterita in n. Π3P possedit.

Futura et - - nyps possidebo.

- - - in ri ut in r*: « -

Participia •* Kal nyip possidens.

du .*

Imperativa in n πχρ posside.

Infinitivi. in ni$i ni;p possidere.

Excipe Participium pahul, quod mutat n in (*), ut **: P

possessus. Infinitivus, praecipue quando sumitur per modum

gerundii, terminatur in (ni), aut (n.), et aliquando in (n.),

ut snsy misy videndo vidi ; npn npn percutiendo percu

ties ; πΒΥs mann multiplicando multiplicabo.

2. Auctis his Verbis a fine, π semper tollitur, aul mutatur.

Si augmentum incipiat a puncto vocali , rt tollitur ; et prae

cedens litera sibi sumit punctum illud, ut Eyip possidentes,

pro cyip ; 53P possederunt pro ¤P.

Excipe tertiam fem. sing. praeteritorum: ibi enim (ne, ab

jecto π , non differat a tertia masc.) mutatur π in n , ut nyp.

illa possedit, pro ΠΤΡ. Aliquando autem, tum ibi tum alibi,

m mutatur in (*) mobile, ut my speravit fem., **PIT speraverunt, **£IT sperabunt. -r ,

Sí augmentum incipiat a consonante , rt mutatur in ( * )

quiescens, quod in praeterito Kal quiescit in ('), ut yp

possedisti. In aliis autem praeteritis , licet frequenter quiescat

in (:), frequentius quiescit in (*), ut nºypx possessus es. Im

futuris, et imperativis femininis pluralibus quiescit in (*), ut

J>


s*

nyypa possidebitis , vel possidebunt fem., ngýp possidete ,

Paradigma in una conjugatione exhibitum sufficeret. Ex di

ctis enim patet, quomodo secunda syllaba horum Verborum uni

formiter se habeat in omnibus conjugationibus: prima autem syllaba

variatur , propter varias conjugationes, prorsus ut in Verbis

Perfectis. Vide tamen in subjecta tabula paradigmata fere omnia

verbi η53 migravit.

HOPHAL HIPHIL NIPHAL KAI,

PraAeteraituM PRAeteraitUM prAeteraituM PRAETERITUM

π%y πχη m3x: η%?

πΓ5y | mp3x7 my nn33

175y ty%xm fy%x: n%?

n°5:5 n%;m n%;; n%

»n5;; •ns;; *n*: •n$g

$$a; 35ait 35y 553

EF $y | En*5xn | En-*:: ty%;

In**y | In5xn jn*5** In%

**%;; ¤¤¤i ¤¤: ¤%3

fUTURUM FUTURUM FUTURUM futuraum

m%xs n%;s n%as n%xs

n5:5 π%xr, n%3F - nyr,

*5}; *53r *53r •5in

n5; n;:s n5; n5y

n5a5 η5;; m%3r n5 an

n5:; n5:: π53; π%x}


-

IIOPHIAI, HIPHII, NIPHAI, KAL

FUT u RUM F UTU n UM fUTlJRUM futuraUM

35:5 ¤¤ ¥%;^ ¥%An

553; 35y ¥33; s5y

ny5:5 | πρχπ | ny%3f πy%yf

e) iMPeRATIVUS IMpeaAtivus IMPERATIVUS

^o

É π5y n5an n5j-; - .-• • • I-• :

*; *5xn *5};i *5a5; • : u- -r • - .

£. 55y 55}n 53;

© mg%xn | my%η ny*%

JAF1NITIVUS 1NFINITIyUs iNFiNitivuS INFINITIVUS

„ i;37 | „ n;xn ii;;m | ria et ri};

ni$i | * ni;;n ni%;m | ni$i et ni}}

JBENON i IbENONI IBENoN i Benoni

n%xp ηχτχ πχ π%a

Π3xy n:32 n;x; η%ia

E%xy | E%x> E%y Ey%ìa

ni%y ni3> ni$y ni$i

pAhul,

§> £? §>

3 3. 3 *33

*; *3 'E ny*5a—-

- -

- -

£. £. E. psy*5 a

nis53


Annotationes.

1. Verba terminata in £i mappikkatum, adeoque mobile ,

non pertinent ad hanc classem Imperfectorum, sed sunt om

nino perfecta ; nisi quod unum ex illis sit defectivum pe-nun.

Illa autem sunt haec quatuor Ęgâ excelluit, FTP? concupivit,

fiy splenduit, RyE miratus est. Quibus adde ypTpnm

cunctatus est.

a. Futurum Kal saepe, et diversimode patitur apocopen ,

praecipue quando adest vau conversivum, et accentus retrahitur

ad literam etinalem.

Plerumque sic,y et aedificavit m. pro ny.

Quandoque sic, Ny et vidit f pro n§y.

cum (-) { nrin

vicario vgy

•roö (*) vnRY

cum (*) %yy

- jy*]orto ex (T) ,

vys]

andoque ;\jy]quandoq } Ty]

COntracte ;

fw;]

et excanduit. m., pro myrtn

et respexit m., pro myjy

et erravit f., pro mynny

et ascendit m., pro n5yy

et respondit m., pro iiyn

et fecit m., pro rigyi -

et captivavit m., pro πλύn

et flevit m., pro <I>i -

et bibit m., pro m;ijn

Speciale est sy et vidit m., pro msy.

Speciali item niodo in futuro Kal contrahuntur Verba my

fuit , myri vixit. Saepe enim dicitur •;is, syn, *iy, •y

pro mys, n;nn, etc. Eodemque modo contráhitur futurum

verbi πη -

£0 <GIAMMATICAE HEBRAICAE

3. In reliquis futuris (exceptis Puhal, et Hophal) saepe

fit apocope : sed, fere, tantum tollendo terminationem (π.), ut

In Niphal, sy et visus est , pro n§y. -

In Pihel, B>y et texit, pro npoy. -

In Hiphil, $ym et ascendere fecit, pro myy ; p\j£i

et potavit f., pro mpvjfy ; sic sy et ostendit, (quod semel

legitur in Hiphil) pro n§y.

In Hithpahel $yny et retexit se, pro n;any.

4. In imperativis Ρihel , Hiphil, et Hithpahei, 'eodem modo

fit apocope, tollendo terminationem (n.), ut -

In Pihel 3 praecipe, Dy sile, pro nix, mpr.

In Hiphil 5yy ascendere fac, pro n5yn. Et ex defe

ctivis pe-nun tby inclina , π percute, prò npn , n?n.

In Hithpahel $pirit finge te aegrotum, pro n£rinn -

5. Futurum, et imperativus Hiphil, dum fit apocope, ha

bent aliquando duplex (*), ut DyE liquefacies pro pp^^ ;

>YR multiplica, pro ΠΕΡ. Sed, more solito , sub vel ante

gutturalem mobilem, prò (*) venit (~) vicarium.

6. Futurum Hithpahel in uno Verbo πχηΓυπ adoravit,

speciali modo patitur apocopen, ut aTfyjy èt adoravit, pro

myjy. -

A P P E N D IX

*

De J'erbis Compositis,

Verba Composita voco illa, quae utrinque sunt imperfecta,

ut ny aspersus est. Talia autem in utraque syllaba sequuntur

classes, ad quas pertinent. Sic a my fit in fut. Kal ny.

pro niy. Nun schevatum tollitur, et infigitur daghèsh li

terae sequenti : quia Verbum istud est ex defectivis pe-nun,

CAP. V. DE WERBO IMPERFECTO. 6f

Et terminatio per (n.) acquiritur, quia talem exigunt Verba

quiescentia lamed.he. -

Hinc, relicta unica litera radicali, per apocopen dicitur pi

et Ysy et aspersus est. In Hiphil, y et aspersit , ubi p.

pro j:, quod pro ny, ut reducatur ad formam Perfecto

rum. Sic a n; teteiidit, in futuro Kal y, in Hiphii

by. Et a ΠΕ (inusitato in Kal) fit in fut. Hiphii Ty et

percussit. Et in imperativo Hiphil by et T.

In imperativo tamen, et infinitivo Kal, Verba sic utrinque

imperfeeta mon abjiciunt primam radicis x , aut (*). Excipe

8§3 tulit, 83; eacivit, quae habent in imperativo Nìg, 83,

et in infinitivo, per specialem contractionem, nsiy vel nsg

pro nsg; ns; pro ns;;.

Huc reduc . Verba quaedam conflata ex variis conjuga

tionibus. Sic πΕΕn numerarunt se, Jud. ao., 15., conflatur

ex Kal, et Hi:hpahel. At πΕΕΠ numerati sunt, Num. 1.,

47. et a., 33., conflatur ex illis simul, et ex Hophul; njn,

persequetur, Ps. 7., 6., conflatur ex Kal, et Pihel.

a. Verba, quae licet ad unam classem imperfectorum per

tineant, ex parte tamen imitantur aliam classem. Sic vj*; eru

bescere, in prima syllaba fut. Kal imitatur Verba pejod. Di

citur enim vjj>s , ù>n etC. -

3. Verbum in} dedit, quod utrinque deficit, inflectitur sic:

Praet. In}, nyng ; £ng, Fnx ; sfni etc.

Fut. jEs , jFn etc. Imper. TR. Infin. nP pro ny ,

neque aliud est in hoc Verbo speciale.

4. Verba quaedam orta ex aliis, geminata una vel altera

litera radicis. Sic a 5>, 555> vel 555» : a n*5, nEnE :

a 353, %a%a : a nnp, nTITE : a myj, ygy\j. Sed in

flectuntur regulariter ad formam Pihel. Sic 555>, π5>5> 3

G2 GRAMMATICAE HEBRAICAE

r%232 etc. Fut. 5?%28, 525>R etc. Eodemque modo Verba

iüe, ob quatuor quas habent literas radicales, dicuntur qua

drata, ut EPY> devastavit.

C A P U T VI.

DE sUffixis vERBoRUM, ALiisQUE sUffixis.

V„ ( licet pro ipsorum suffixis pronomina separata suffi

cere possent) saepe recipiunt suffixa : habentque, praeter ea,

quae ipsis et nominibus sunt communia , aliqua sibi propria ;

idest sy me, in vel ¥¥. illum, π}. illam. Multis etiam

praepositionibus, et adverbiis adjunguntur suffixa. Ut ergo res

tota (quantum sufficit ad propositum) breviter, et distincte ex

plicetur, sit

I. Restrictio difficultatis , ut paretur via

ad regulas generales.

1. Hithpahel non recipit suffiaca ; nec passivae conjugatio

nes, nisi valde raro, et fere nonnisi in infinitivo. Ut DSTEITA

in creari eos. Reducitur ergo difficultas ad activas conjügüones

Xal, Pihel, et Hiphil.

a. De Pihel autem, et Hiphil, nulla fere est difficultas.

Pihel tantum mutat (") in (:); et hoc cum omnibus suffi

acis. Hiphil nil mutat, nisi in Verbis imperfectis ; et in illis ,

cum omnibus suffiacis, (*) vel (*) sub augmento antecedente

mutatur etiam in (:).

3. In Kal participium recipit suffixa more nominum. Et

in praeterito . tertia sing, masc. recipit suffixa ut nomen sing.

nΣτ. Prima litera ubique habet (:). Secunda ubique (*) ,

nisi quod cum suffixis Ex, j> habeat (-). Sic etiam in

CAP. VI. DE SUFFIXIS VERBORUM ETC. 63

tertia sing. fem., prima litera ubique habet (:), secunda ubi

que (*), et r mutatur in n , ut fit in nominibus. Sed mo

dus adjungendi suffixa est valde specialis, ut in tabella se

quente :

rry illa tradidit.

Me com. *;ny Nos com. ¤y

Te m. Iny Vos m. Eyrinty

Te f. InnQ^ Vos f. j?n^pn

Eum anny Eos Dnyn

Eam IIIy Eas Tryp

Annotationes.

1. Pro ἀπηγή dici potest contracte any. Sic ann%

Prov. 31., 1 a. et contracte an%p; 1. Sam. 1., 24. -

a. Pro Πηp^ (quod, quia deest exemplum Biblicum ,

ponitur confìrmiter ad Amy^) dici potest contracte Ryph.

Hujusque formae contractae habetur exemplum in Pihel nEEya

1. Sam. 1., 6. Sed additur n , ut saepe fit, post (*) finale :

et semper subintelligitur, si non exprimatur.

3. Pro Dny (licet poni etiam possit Ey^ habentur

exempla Biblica tum in pausa , tum extra piüsim. Sed, cum

in pro tu, dicitur irnpy cinxit eos, Psal. 73., 6.

II. Regulae generales de mutatione punctorum

in J^erbis ob suffiaea.

1. In aliis personis praeteriti (seu in omnibus, praeter

tertiam sing., de qua diximus) ob suffixum prima radicis ha

bet (:); secunda, si prius habuit, (-) retinet; pro (:) autem

habet (*).

Ü4 ÜRAMMATlCAE HEBRAICAE

a. Futuri terminatio ì mutatur in schevà : sed ante r>,

j> , T , mutatur in kamètz-chatüph. -

3. In infinitivo , prima radicis habet kamètz-chatüph, se

cunda habet schewà. Et etiam contra, cum suff. Ex , j> , T.

4. Imperativus sing. masc. habet se ut infinitivus. Sing.

fem. et plur. masc. nil mulant. Plur. fem. non recipit suffixa.

III. Modus adjungendi su//i.va }'erborum.

1. Facta mutatione jam dicta, voces quae terminantur in

(Y.) aut $i immediate (seu sine alio puncto interveniente) reci

piunt suffixa, ut Ty tradidi te, sypy tradent me.

2. Talem terminationem acquirit in praeterito secunda sing.

fem., assumendo (*.): item secunda plur. et masc. et fem. mu

tando EF et jR in in.

3. Reliquis omnibus, quae nec habent, nec acquirunt talem

terminationem, suffixa adjunguntur ut sequitur :

E et j } Preet. a infin. per (')

Futuris et imper. per ( )

Mn , et ix praeteritis per (*), reliquis per (*)

$i praeteritis per (-), reliquis per (")

E> , TR • *T , omnibus per (:) ; π omnibus per (")

¥A, et ng. , quia suffiguntur per suum (*) inseparabile, non

suffiguntur terminatis in (* ) aut 5 . Habent etiam hoc sibi

proprium, quod non suffigantur praeteritis.

IV. Notanda specialiter.

1. Futura, et imperativi quando (juxta dicta C. IV. p. 37.)

terminantur in (-); ob suffixum mutant illud (-) in (*), ut

a 583 redime, *:583 redime me , a fut. n%uj, mittet, syn;\j.

mittet me. Infinitivus autem sic terminatus mutat (T) in (:)

cAP. vi. De sUFfixis VERBORUM , ETC. 65

ut ( a nfEa in aperire) snnra in aperire me. Ezech.

37., 13. - - -

2. Quiescentia lamed-he, dum recipiunt suffixum, abjiciunt

m, ut syP*, pro syP* possidebit me. Unde in praeterito

fit relrogradatio punctorum , et excluditur schevà, quod alioquin

esset sub prima radicis, ut *yP pro *yP possedit me.

V. Adverbiorum et praepositionum compositio

cum st!ffivis.

Voces, quae separatim stare possunt , raro (nisi in nomi

nibus propriis), aliquando tamen in unam vocem coëunt, ut

ny%; (ex 5; et ny) umbra mortis ; •j^%£ (ex *j%£ et

*y^%s) individuum , cujus nomen celatur, seu non nominatur ;

N. N., δ δέίνα , unus , quidam ; ny%n laudate dominum.

Ex meris autem praefixis et suffixis plures voces compo

nuntur, ut *; in me, Š in te, s5 mihi, j5 tibi etc. Sed

et plura aliquando coacervantur praefixa, ut *p%y; in quo

cui , seu propter quem ; *%\j; propter me.

Frequentissime vero cum aliis vocibus in compositionem ve

niunt tum praefixa, tum suffixa. De praefixis diximus Cap. II.

De suffixis nominum, ibidem, et toto fere Cap. III. De suf

fixis verborum, in hoc Cap. VI. Nunc ergo, quia adverbia,

et praepositiones recipiunt eadem suffixa, et eodem fere modo,

quo verba et nomina ; sufficiet, si in exemplis breviter modum

illum explicemus.

Adverbia.

In vel myn ecce, *y;n vel syn ecce ego.

j¥n ecce tu, iìm vel inyn ecce ille etc.

jºs non, *33*8 non ego, jyºs non tu.

66 GRAMMATICAE HEBIBAICAE

¤¤s non ille, sic ¤¤S , E>:*8, Egº 8 , etc.

-iy adhuc, sty vel •yiy, πy, syiy etc.

*^: sicut, ***?? , Ti^;, $n*'>. Sed cum suffixis con

structis t>*^> etc. In ista voce $p>, syllaba ip est mere

sustentaculum praefixi. Sic dicitur *^> in , et ip5 ad. His

autem nulla adjunguntur suffixa. - -

Huc reduci potest verbum substantivum indeclinabile vjs ,

unde fit jùs tu es , E>vjs vos estis, et (cum suffixo *.

ciali) jujs ipse est.• : •.•

Praepositiones.

Ey cum , *£y, Ty, Ty, *?y , T3y ; y , Ey

j3y , E?y , jy.

ns cum, * Fs, TFs etc., ut Ey.

*y mecum, non invenitur nisi cum hoc suffixo.

5xs apud , •%s etc.

π;; coram , $iy etc.

Tyø*, ->y2, 5:a, propter; •yo;, Ty25 ete.

, Quaedam praepositiones recipiunt suffixa more nominum plu

»

ralium. Sic :

•YIIs post, •nns, Tnns , yniis etc.

nΠΠ sub, vel pro, sEITE, TRITE, Y;^TF, etc. legitur

tamen **fr E et EFITE. -

j;:, inter, *y*?, Ty*? vel sTy*?, ***? vel *ya , \x**>

vel ¤yn***:, t>*x**, ty*? vel ty*?.

5s ad , et 5y super, recipiunt suffixa more nominum plu

ralium : et simul, cum suffixis absolutis, mutant puncta sua

brevia in longa similia, ut 35s, sp;s etc. $y, *T*y etc.

cum constructis autem, mutant sua brevia in brevissimum (T*)

ut E>*%s etc. t>*5y etc.

CA P. VI. DE SUFFIX 1S VERBORUM ETC. 67

Sic Ty usque, ad. Unde *Ty, TTy etc. Eyºy etc. Sed

a yA pro , fit *y2 , Ty- , iy> etc.

--- VI. De literis paragogicis._

Ad suffixa reducuntur literae paragogicae, quae, dum ad

duntur, vocis significationem non mutant. Tales literae nume

rantur quinque ; idest, quatuor quiescentes , et nun ; ex quibus

ortae sunt, ut vidimus, quinque e sex classibus verborum im

perfectorum.

1. N paragogicum invenitur aliquando in verbis terminatis

in i , ut s>%y qui iverant , Jos. 1 o., a4.

2. j paragogicum habetur in voce inT (pro nsn) Gen. 1.,

25. et in paucis aliis. Dici quidem potest, esse j paragogicum

in ** (quasi pro t% eX ty;, sicut E3 ex ET;), item in

iyns fructus eorum , i^£? operuit eos, iypnim dejice

eos, yiT-it depelle eos etc., quia, sublato î , manet signi

ficatio integra. At rectius dicitur illud i pertinere ad suffixum

iro, quod in libris metricis frequens est, non tantum pro t ,

sed et pro t7, et semper facit vocem milhel : ut ›› os

eorum , ioyvj dentes eorum , i^ 5s ad eos , $o%y super eos.

3. (*) paragogicum est in fine vocis •>*g*^ habitare fa

ciens. Et plura exempla habentur in Psalm. 1 o3. et 1 13.

4. ] paragogicum frequens est, praesertim in futuris plur.,

ut jy^j* , vel cum (*) Tyøùs audient. Accentum (quando

eum invenit in penultima), trahit ad ultimam : et inde fit, ut

punctum longum sub augmento antecedente corripiatur in schevâ,

ut j¤wj, Psalm. 1 o4. , 29. pro *>* j; redibunt.

Suffixum aliquando jungitur post > paragogicum , et tunc

> illud vocatur epentheticum, seu interposititium ; ut Tynyvj,

Psalm. 63., 4. pro πη;vj; laudabunt te. Porro > epenthe

*

68 G It AMAIATICAE HEBRAIC.\ W.

ticum alibi etiam invenitur, ubi > paragogicum locum non habet ;

ut *n>y benedicet ei. Psalm. 7a., 26. Et speciale suffi

xum i> (de quo supra pag. 66. ) conflatur ex communi ì et

> epenthetico.

5. π paragogicum frequens est in futuris, imperativis, et

infinitivis. Ut mys custodiam , my custodi , πῦς5

ungere , pro ¬Ýùs etc., mutatis punctis ut propter $uffixi.

Suffixum aliquando jungitur infinitivo post m paragogicum

mutatum in n , ut EynP*, pro EnP; in appropinquare

eos, Exod. Mo., 32. ìy^j? pro y^ j> secundum audire

ipsum , Isa. 3o., 19. Sic Gen. ag., 2o. ΠΤs $y$; in amare

ipsum eam. Sed infinitivus hic venit ex terminatione (-), utque

plene explicetur , recurrendum est ad superius dicta.

VII. Dp n locali.

Litera n saepe additur in fine nominum, et quorumdam

adverbiorum loci: ibi autem raro est pure paragogica ; sed re

spectu ad locum significat ad , in , versus ; unde vocatur rt

locale. Relinquendo accentum in sede pristina , facit ut vox

maneat, vel fiat milhel. Sic y^s terra, cum π locali, myns ad

terram , vel terram versus ; E: mare, my ad mare; typvj come

lum,nyj in caelum, vel caelum versus ; Ej ibi, my illuc.

Aliquando tamen in nominibus invenitur π pure paragogi

cum. Sic ex %%, pYII, 5Γι, ny fiunt, cum π parago

gico, m;;5 nox, npy sol, n5ry torrens, my mors ;

et sunt, ut ante, masculina.

Aliquando etiam femininis superadditur n in fine, mutata

priore terminatione (n.) in (n.). Tunc autem censetur adau

gere significationem. Sic ■yvj, salus, cum rt supradicto, fit

niynv, magna, geminata , aut plena salus.

CAP. vi. DE sUFFixis vEaBORUM, ETC. 69

Nota. Illud n addititium in nominibus, sive sit, ut ple

rumque est, .locale ; sive sit pure paragogicum, ut in quibus

«dam masculinis ; sive adaugens, ut in quibusdam femininis ; per

accentum in penultima facile dislinguitur a pura, vera, et pro

pria terminatione feminina (n.) quae accentum postulat in

ultima.

APPENDIX SUPPLEMENTITIA.

1. Literae quiescentes saepe inter se commutantur, et ali

quando omittuntur. Puncta etiam, praeter legitimas, varias su

binde mutationes admittunt.

Hinc invenitur aliquando punctum breve, et daghèsh, pro

longo ; sicut et longum, pro brevi, et daghesh, etiam ubi nulla

est necessitas excludendi daghèsh.

Saepius kamètz-chatùph pro (*), et contra. Etiam (*) pro

si, praesertim ante aliud * , ut a^Py. pro ar* Py surgent.

Et in quibusdam editionibus (*) pro (*) brevi ; sed fit propter

imperitos, ut distinguant a (*) longo.

Aliquando (*) pro (-), ut ny pro ny^ (in regimine) ex

ny pars. Item (*) pro (*), ut *A%s\j pro *n%s\j petii.

Et (*) pro (*), ut tn%s\j pro cp%s\j petiistis.

Aliquando (*.) pro (*), ut qyiri pro 12 in sustentan s.

Et (*) pro (*) ut n;'* pro -*i locutus est. Saepe autem

(-) pro (*), praesertim ante gutturales, et …. En exempla :

τΆs perdidit, ngwj confregit , ri$u; dimisit, npx* germinare

faciet, yy cognoscet. In quibus et similibus est (*) pro (*).

At in vy et similibus milhel, est (-) vicarium τοῦ saegöl ;

cum , ob accentum retractum, (*) deberet esse pro (*), juxta

dicta Cap. II. Pag. 15.

2. Quod literis gutturalibus proprie debetur , aliis praeser

70 GRAMMATICAE HEBRAICAe

tim geminatis et * , aliquando datur habere (*) pro schevà

simplici. Ut >y pro y (in regimine) ex >y aurum,

3353 demersi sunt , j5ynT et benedicentur. Geminatae etiam

aliqüando excludunt daghèsh characteristicum, ut in s%n lau

date, in conjug. Pihel. Imo literae schevatae, licet iion ge

minentur, saepe excludunt daghèsh , ut ty;; levitae, vjpa

quaesierunt. Sed si daghèsh exclusum sit characteristicum, vox

legenda est non aliter, quam si adesset daghèsh. Unde lege

s;n hallelú, vjpa bikkeshù.

3. Pro daghèsh leni, brevem regulam dedi Cap. I. Nunc

autem, ut compleatur ista regula, explicandae sunt tricae, qui

bus lectorem tunc detinere nolui; cum jllarum notitia non re

quiratur ad rationem legendi, sed tantum ad accuratiorem pun

ctationem literarum nP> Ta;.

Initio vocis, literae istie licet neque sint initio sententiae,

nec veniant immediate post schevà mutum , habent aliquando

daghèsh lene. Sed ( quia nulla certa lege sic fit, et Codices

variant) potest, salva orthographia, omitti.

In fine vocis aliquando habent ' daghèsh lene post (-). Sed

tnnc illud (-) stat pro schevâ muto. Sic dicitur Rypùj pro

fyoj audisti fem. Gutturalis, pro schewà , accipit (*) quod ,

• ante aliud schevâ, amittit suum (:), unde sub gutturali manet

nudum (-) pro schevâ : Try et laetatus est, Exod. 18., g. pro

πηγ, quod pro mTy.

"i, medio vocis non habent daghèsh lene, nisi veniant post

schevâ mutum. Sed neque tunc habent, si schevà illud sit pri

mitivum, ut in 5:5 ad terminum ; aut si oriatur ex puncto

longo, ut •> secundum verbum meum , E>>? in corde

vestro, y servite ; ex n3T , ==3, -iiy. Sic t>*y

servi vestri, ex ty. Praeterea quaedam nomina, n>5°

* -- -- , -------——-—-_ _

cAp. vi. DE suFfixis vERBoaUM, ETc. 7 1

regnum , niy servitus , nii; juventus , et suffixa t>

p constanter respuunt illud daghèsh.

Maximam anomaliam habet vox tyEvj duae (quasi pro tyr;vj)

a πχύ iteravit, unde et ty\j duo.

4. Daghèsh forte ponitur aliquando initio vocis, ut siip-no

quam bonum : et tunc legi debet vox illa per modum unius

cum praecedentc. Hinc invenitur myo, pro mrno , quid hoc ?

E??, pro t>%*mo, quid vobis ?

5. Accentus saepe retrahitur, ne immediale concurrat cum

accentu in voce sequente. Ut ny my*; aedificans civitatem,

n5y; NYE vocavit noctem , npg -; peperit mendacium.

pro nyìx , sy- , j5;.

6. Quoad syntaxin, (de qua vide G. VIII.) hebraei eas

dem concordantias habent quas latini. Sed maxima irregulari

tas est in numeris cardinalibus. Illi enim , a 3. ad 1 o. in ma

sculino genere, habent terminationem femininam, et contra. Item

in singulari numero habent adjuncta substantiva pluralia ; et

in plurali , singularia. Reliqua usus melius docebit.

7. Quoad poeticam , optimum erit, eodem prorsus modo

procedere, quo in linguis vulgaribus. Carmina enim hebraica

hoc modo fiunt facilius ; et facta, sunt suaviora , quam si ,

juxta aliorum praecepta, major fuisset labor impensus.

C A P U T VII.

I)E VOCE INDECLINABILI.

V. indeclinabilis est quae genere et numero flecti non po

test ; estque vel adverbium , aut praepositio, vel conjunctio, aut

interjectio.

GRAMMATICAE HEBRAICAE

I. De Adverbio.

Adverbium est vox indeclinabilis, quae alii voci adjungitur

ad explicandam circumstantiam, vel qualitatem aliquam, veluti

ubi ?

hic

ibi

foris

intus

latenter

supra

infra

ante

retro

simul

seorsim

unde ?

quo ?

huc et illuc

nys, *s

E$, ri£

Eyj

yyn^, yari

ny^

b32

nyp

πῦp

E*y£

niris

-irº, miri;

- 55

jySp

Ni38, ]§

my

ny

quando ?

jugiter

die

et nocte

nunc

tunc

hodie

cras

heri

sni,

¬p;

cpis

m;;3;

ny

y8, §

Ei;i

-ino■* •r

5*?ns, 5i;n

nudius tertius civj%vj

ante Ej£;

jampridem n3?

antequam Ej

post nΠs

{ n^5quare ? - ^r rr

v¤p

annon ? 831,

sic, ita π> , ΊΡ

certe E3^8, ]>8

non. x%

} ;;nome -

Ty8 , jys

forte *%s

ne 58

ne forte jP

hac vice ty£n ns;

semel nΠs

secundo nºyuj

quoties ? np»

parum tyr)

plus -ni

multum nynii, an

valde *$*,

maxime -is^ is^a

CA P. VII. DE VOCE IN DEC lIN AD ILI. 73

] tps | vane syquomodo { n3*s | vacue Et'*,

sic , taliter n53 | gratis Egri

bene =pºn , sit? leniter tos?

male vj paulatim ty^ eg?

cito mnmy -pro judaice nojiri;

t$n$ | syriace - n**^*is

repente } $EF etc. ad eumdem modum. - -.

II. De praepositione.

Praepositio est vox indeclinabilis, verbo nomen, tanquam

terminum vel causam motus aut quietis, adjungens, sic:

sine •5: » 83: - npy5

•πy52 $$o

“T;* * | contra , e -

praeter n5n - 5yr)I reguone I.

-■%^ n>?

ultra ns*; n>35

secundum •p; a , eae, prae jp

coram yE5 trans n=y

reliquas praepositiones vide supra Gap. VI. Pag. 66.

III. De conjunctione.

Conjunctio est vox indeclinabilis, quae multiplices orationis

partes conjungit, sic /

etiam Ea , nS itane , cur , Gen. 3, 1. -

aut *$ | quanto magis Prov. 1 1,31. { sp-nssi , an ? Es quanto minus v.Reg.8,27.

quia , quod si *> | forte s5

sed, quod si cs-•> nisi s5:5

74 GraAMMATICAE IIEBRAICAE

tantum, T8 , py -… jyy.

: §. »5 »

Verum } Jî || 5 nys yy

338 | , *? yy

certe t%is $ >Py

eo quod etiam Dävj; §. njs >Py

itaque{ P; *? >Py

j??

IV. De interjectione.

Interjectio est vox indeclinabilis, quae per se in oratione

posita animi affectum cum singulari commotione indicat, ut

Oh, vae, heu **y | eja, age ny

Vae *8, **s utinam , quaeso s5

heu njs sis | utinam *%ris, *3ris

ah riR, rfrf, rtrtS π}8 , 838rr r*r rr -: quaeso ºr wwr ~r rr

euge , vah nSy *? N?

absit m;;t; dumen jp8

c A P U T VIII. (1)

DE INVESTIGATIONE RAdicis, sivE THEMATis ,

ET USU DICTIONARII.

Dai-i. hebraeorum non continent ordine alphabetico no

mina, et verba , ac ceteras dictiones omnes , sed solum The

mata , sive Radices, quibus subjiciunt eas omnes voces, quae

ab illis derivantur. Ut igitur , quocumque vocabulo oblato, ra

dicem ejus investigare possimus, primum mandanda est memo

riae divisio literarum in undecim Radicales et undecim Serviles ,

(i) Doctrinam hujus et sequentis Capitis, in praesenti editione, tyronum com

wmodo, additam, ex Grammatica V. R. Bellarmini S. R. E. Cardinalis mutuati sumus.

cAp. viii. DE 1NvrsTiGATioNE RAdicis, ETc. 75

quam jam tradidimus. Deinde sciendum est, ex undecim Ser

vilibus quatuor esse, quae etsi initio dictionis aliquando ser

viant, tamen in medio ac fine semper sunt de themate, vi

delicet 55s\j. Item alias quatuor in principio et fine dictionis

non raro servire, in medio autem semper ad radicem pertinere,

videlicet ΠΕΡ. Denique reliquas tres •y£ ubique Radicales

et Serviles esse posse. Quibus observatis, oblata voce, cujus

radicem quaerimus, initio removendae sunt omnes literae ser

viles, et si quidem remanent literae tres Radicales, eae sine

dubio Radicem efficiunt; quod si, Servilibus remotis, non re

manent tres literae radicales, videndum est, num ex servilibus

ejusdem vocis aliquae sint de numero earum, quae sunt sem

per de Themate ; si vero ne hoc quidem modo invenietur Thema,

expendendum erit, num fortasse reliquae literae dictionis ejus

dem, quae ex se Radicales et Serviles esse possunt, in ea

dictione sint Radicales. Si denique constet, eas non esse ullo

modo radicales, manifestum erit vocem ex Imperfectis esse, hoc

est ex Quiescentibus vel Defectivis; et idcirco praeponendum

erit initio x , aut (*) ; vel inserendum in medio i , aut (*); vel ad

finem addendum rt, aut i ; aut certe secunda litera duplicanda.

C A P U T IX.

DE SYNTAXI.

Qui- ea quae ad constructionem pertinent, sunt fere om

nia hebraicae linguae cum ceteris communia, et usu ac lectione

Scripturarum facile percipi possunt, rem totam paucis comple

ctemur ; ac explicabimus constructionem primum nominis cum

verbo, deinde adjectivi cum substantivo, tum substantivi cum

substantivo, postremo relativi cum antecedente.

- -- - --- --_

•

—<

76 GBAMMATICAE HEBRAICAE.

1. Nomen et verbum in genere, numero et persona con

venire debent, ut Gen. 1 , a. my y^SIT , et terra erat ;

¬s •;T, erit lumen. Hoc tamen non ubique servatur: saepe

enim nomen generis masculini jungitur verbo generis femini

ni, ut a. Reg. 13, 37. -iy; 52F] , et cessavit David ; et con

tra, ut 1. Reg. 25, 27. InT£vj s xn, attulit ancilla tua.

Sed in his et similibus videtur intelligendum aliquod verbum

commodum, ut cessavit David, id est anima Davidis ; attulit

ancilla tua , id est servus praemissus nomine meo , quae sum

ancilla tua ; vel certe Scriptura magis ad rem significatam re

spicit, quam ad vocem significantem , ut Cant. 2, 7. syA\jy

mysTns nniy^ cs, an*y* cs E%\j\n, nix: Ens

et Eccl. 1, a. n5iip nps.

a. Quod diximus de genere, etiam de numero dici potest.

Invenitur enim saepe nomen numeri singularis cum verbo nu

meri pluralis, ut Hag. 2, 8. tyia nyr as;i, et venient

desiderium gentium ; et contra, ut Gen. 1, 1 4. njnis. •;,

sit luminaria : solet autem hoc fieri praeter communem regu

lam, quando nomen singularis numeri regit nomen numeri pluralis,

vel contra: tunc enim verbum convenit in numero cum posteriore

nomine, etiamsi in obliquo sit, ut Job. 15, ao. nPE^ *;£xy

cyg, numerus annorum reconditi sunt ; Eccl. 1 o, i.ni? •>; »

Ty yy vj}s: muscae mortis perdit suavitatem unguenti.

3. Solet etiam id fieri, quando nomen pluralis numeri di

stributive exponi potest, ut Gen. 49, 22. my3 nºx;, fi

liae discurrit, id est unaquaeque filiarum disciirrit.

4. Interdum quoque id fit, cum nomen plurale rem sin

gularem significat , ut Exodi a1, 4. jF* *yi-is t8 , si domini

ejus dederit , id est si dominus ejus dederit; accipitur enim

passim nomen tyi-is , pro jTs.

CAP. IX. DE SYNTAXI. 77

5. Ad mysterium denique Trinitatis insinuandum, ut Gen.

1 , I. tyri5s 873, creavit Dii, id est Deus in personis

trinus creavit.

6. Est etiam observandum, saepe apud hebraeos deside

rari verbum substantivum, ut Ps. 34, 8. nim ait) *> *8- ,

videte quia bonus est Dominus. - -

7. Item non raro usurpari tertiam personam verbi activi in

passiva significatione, ut Gen. 16, 1 4. ns: ¬s:5 sy2 j>-£y

•§- sn5, propterea vocatum est putei, id est, putei nomen,

puteus viventis et videntis.

8. Adjectivum et substantivum in genere, numero, et casu

plerumque consentiunt, ut Cant. 4, 1. •ny- n£;, pulchra

amica mea. Cant. 5, 1 o. ng sin, dilectus meus candidus.

Interdum tamen, sed raro , invenitur adjectivum generis ma

sculini cum substantivo generis feminini, ut Exod. 1 1 , 6. anip?

ITEyx, sicut ipse acclamatio.

g. Aliquando etiam adjectivum numeri singularis cum sub

stantivo numeri pluralis, ut Esa. 19 » 4. πςp tyi-is do

minorum duri, id est, durorum. Quando autem adjectivum

cum substantivo non concordat in casu, sed adjectivum in no

minativo, substantivum in genitivo est , exponi debet adjecti

vum per superlativum vel comparativum, ut 1. Reg. a 1 , 7.

cyinti nis, potentissimus pastorum. Esa. ag , 1 1. •p>Π

•yyìs sapientissimi consiliariorum , vel, sapientiores consilia

riorum.

1 o. Adjectiva quoque, quae apud latinos ablativum regunt,

apud hebraeos regunt genitivum, ut Joël. 2, 5. πςη$o Tyny ,

instructus praelii, id est praelio. Ps. 24, 4. -si ty£? $p;

333 , mundus manuum, et mundus cordis , id est , mundus

manibus et cordc.

`~

78 GnAMMAT1CAE HEBRAICAE CAp. 1X. DE SYNTAXI.

1 1. Substantivum quando jungitur substantivo, fere unum

nominativi, alterum genitivi est casus , ut Eccl. 1 , 1. •>*

-iyrjs n5;ip verba Ecclesiastae filii Davidis.

1 a. Solet etiam substantivum habere formam regiminis ge

nitivi, etiam non sequente genitivo, sed literis servilibus E5xvj,

ut Ecclesiastae 1 1 , 4. $eg tjpp , locus quo cadet, a.

Reg. 1 , 2 1. y%>%x> »y, montes in Gelboe. Job. 18, a.

p%r} *¥yp, fines sermonibus, Ezech. 13, a. Eg$^ *s*>;

prophetae ea corde suo. Idem judicium de particulis his li

teris significatione respondentibus, ut n8 , njs et similibus.

Porro frequentissime apud hebraeos genitivus nominis substan

tivi feminini ponitur pro adjectivo, ut Exodi 3, 5. vjjp-npTs •

terra sanctitatis , idest terra sancta.

13. Relativum et antecedens apud hebraeos non possunt

non convenire ; cum nys , quod est relativum , sit utriusque

generis et numeri, nec per casus declinetur. Est autem dili

genter notandum , relativum interdum omitti, ac subintelligi:

sicut etiam aliquando omittitur ac subintelligitur antecedens :

interdum autem subjungi relativo pronomen, quod apud grae

cos et latinos supervacaneum videretur. Exempla Job. 1 g, 1 g.

*¥*>£T •fys my, et hi , (quos subintellige) diligebam ,

versi sunt in me , Gen. 44, 1. inva-*y ngs-ns Y$$i ,

et praecepit ( ei subintellige) qui super domum suam praepo

situs erat. Gen 1 , 1 1. $:-yn- gs cujus semen ejus in

ipso sit.

A N A L Y SIS

PSALMI XXXIV.

semper: tempore omni in Dominum Benedicam

¬££ ry-52: nyn-ns mys

meo ore in ejus laus

: *P: ;;IIR

ΠΣΥΕs 1 persona futuri Pihel, Radix *In:, benedixit.

Unde deberet esse T>s cum daghèsh in media radicis. Sed

quia * non capit daghèsh , fit compensatio, mutando praece

dens (-) in (*). Illud n in fine est litera paragogica habens

se per modum suffixi. Et ideo (°) sub *) mutatur in (*): Li

neola inter (*) et (*) est maethaeg , distinguens illud (*) a

kamëtz-chatüph.

-n8 Est signum accusativi casus. Habet (*) pro (*) propler

makkaph.

rim, Nomen Dei, dictum Tetragrammaton , significans

ipsum esse. R. Γη fuit. Est vere inefïabile, quia vera il

lius pronunciatio ignoratur. Cum enim Judaei , ob reveren

tiam , a nomine illo pronunciando diu abstinuissent, factum est

tandem, ut nemo sciret, quomodo pronunciandum esset. Loco

autem illius legerunt aliud Dei nomen *x*i*t8 : et, punctis po

stea inventis, huic nomini πΊπ* apposuerunt puncta nominis

yits. Sub prima tamen litera (*) posuerunt (*), quia prima

litera alterius nominis deleret etiam halere (*) ; sed, quia est

gutturalis, pro (*) habet (*). -

Imperite ergo errant quidam neoterici , qui , videntes ista

80 ANALYSIS

puncta apposita, et ignorantes causam apponendi, legunt Jehova,

momen antiquis inauditum. Si per conjecturam determinanda

esset vera nominis lectio, rpm legendum esse dicerem. Fun

data est conjectura in eo, quod alia nomina propria hujus

formae coincidant cum tertia persona singulari fut. Kal. Et

Deus ipse, Exod. 3., 14., nomen suum ponit nys , quod

est prima persona fut. Kal a verbo ny fuit. - - -

Quod autem legendum sit Adonai potius quam Jehova ,

variis confirmari potest argumentis. 1. Quia quando illud nomen

concurrit cum yì-is, habet puncta alterius nominis E*;i5s -

Sic nim *yi-is, nt scilicet non legatur Adonai Adonai, sed

Adonai Elohim. Qui legunt Jehova, deberent in hoc casu

legere Jehovi : quod tamen perabsurdum esset ; cum constet ,

puncta illa non esse propria istius nominis, sed aliena : tum

quia non applicantur isti nomini, nisi in dicto casu concur

rentiae : tum quia nec literae (*) competit habere (**) , nec

literae n quiescere in chirek. Literae serviles <5>n prae

figuntur per (-), sicut debent praefigi nomini *y*s ; cum

tamen , si legendum essel Jehova , praefigerentur per chirek.

Item litera ^, quae solet praefigi per chirek, sequente da

ghèsh, hic praefigitur per (*), quia gutturalis in voce *y*is

hoc exigit. 3. Post nomen min, literae ITE: T*; habent -

daghèsh lene : quod non fieret, nisi legendum esset •j-is po

tius quam Jehova. Ibi enim sub ultima litera (*) utpote mobili,

intelligitur schevà mutum, ratione cujus habetur illud daghèsh.

Hic autem sub ultima litera n , utpote quiescente, schevà mutum

mon intelligitur. /

Jam ergo, quia loco nominis my substituitur nomen •yi-is »

etiam hujus danda est explicatio. R. est Tts inusitala. Inde TTs

basis, et TiTs Dominus. Cum suffixo, •yi-is Dominus mcus.

IPSALMI XXXIV. 81

Illud (*) in penultima deberet mutari in (*); sed N , quia

est gutturalis, habet (*) pro (*). Porro , de persona excellenti,

dicitur in plurali syì-is domini mei; et, de Deo, yì-is

cum (*) pro (-), distiiictionis causa. Hoc tamen momen, licet

vere sit nomen plurale cum suffixo, sumitur tanquam purum

nomen singulare, et latine redditur Dominus.

-53; Litera > significat in, habetque (*), ut solet. Habet

etiam ághesh lene, quia venit post schewà mutum , ut modo

explicatum est in argumento tertio. Quoad alteram partem vo

cis, radix est 33? perfecit, et inde nomen 53 omnis. Sed hoc

loco , pro cholem , habet kamets datipli propter makkàph.

Quod autem ibi sit kamëtz-chatüph potius quam kamètz, col

ligitur per regulam traditam. Praeterea > , hoc loco , cum nec

sit in initio sententiae , nec veniat post schewà mutum, non

habet daghèsh. Quando autem 53 absolute ponitur, seu extra

contextum hebraeum, prima litera habet daghèsh ; quia tunc

censetur esse in principio sententiae. Idemque dicendum de omni

voce, quae incipit ab aliqua e literis nP;) T*;.

ny Nomen est ortum a verbo, vix usitato, ffy. Accentus

distinctivus athnak claudit sententiam.

¬p; Est adverbium, a verbo inusitato *i*on. Prima litera

n habet daghèsh, quia est in principio sententiae.

in$itr, R. 355, et in Pihel significat laudavit. Inde no

mem ii;iin laus. Cum suffixo mutatur r in n, et sic fit

in$ti; laus ejus. Prima litera venit post schevà mutum , quod

siiiintélligitur sub ultima litera vocis praecedentis ; et ideo, cum

sit una e literis nP3 23, , habet daghèsh lene: 5 vero habet

daghèsh forte, ad significandum defectum alterius 5 radicalis.

Hoc fit in his verbis imperfectis, et in nominibus inde ortis.

: *P; Litera > significat in , praefigitur per schevà , ut

6

82 ANALYSIS

solet; n5 os, est Radix. Ob adjunctum suffixum, amittit n. Unde

fit *5 'os meum, et *EA in ore meo. Sed hoc loco, propter

rationem superius explicatam, daghèsh omittitur tum in b,

tum in n. Anomaliam hujus nominis n5 vide suo loco. De

nique apponitur accentus soph-pasük , ad finem versus deno

tandum.

2•

audiant: mea anima laudabitur Domino in

syy, yFy %ηηΛ ΠΥng

laetabuntur et, mansueti

: arywy Ey

ΠΥπχ Juxta dicta legendum est ¤î"83, quod etiam con

tracte dicitur pro yivsz. a habet digheh, quia est in

principio sententiae. Habet etiam (*) pro (*), propter affini

tatem cum puncto composito sequente. Reliqua ad hanc vocem

spectantia, jam explicata sunt in versu primo.

%jnn Est 3. sing. fem. Fut. Hithpahel a radice %;.

Propter 'schevâ mutum, quod, juxta superius dicta, subintelli

gitur sub ultima litera vocis praecedentis, prima litera hujus

vocis habet daghèsh lene.

*j£y R. est ipsum nomen vjty anima. Habet suffixum,

ed ideo primum (*) mutatur in (5. Sed, ne legatur (*) ante

aliud (*), mutatur iterum primum (*) in (*); et sic tandem

habetur *y£x anima mea.

synujy Έst 3. pers. plur. masc. Fut. Kal a R. yp j

audii. Sed, quia 3. pres. imperat. exprimitur apud hebraeos

per futurum, vox haec verti potest audient, vel audiant.

Ey R. y audivit, respondit etc. Inde nomén y

PSALMI XXXIV. 83

mansuetus. Pluralis fit addendo E; , (*) in penultima mutatur

in (*). Sed ne schevâ simplex legatur sub gutturali, iterum

mutatur in (-); et sic fit E*y mansueti.

angùy R. npy laetatus est. Prima litera ■ significat et :

praefigitur, ut solet, per (*). Verbum ipsum deberet esse

srrip* , et sic explicaretur prorsus ut aypvj, . Sed, propter

accentum distinctivum, retrahitur tonus : et posterius (*), ortum

ex (") brevi, mutatur in (*) longum simile. Dico autem illud

(') ortum esse ex (*), quia in singulari numero est ηψυχ

cum (-) pro î , juxta regulam traditam. Unde, dum fit in

plurali ampìp, (*) sub b oritur ex (-).

3.

exaltemus et: mecum Dominum Magnificate

mgy, sps rjn$ a$$a

pariter ejus nomen

: yriy iyj

337; R. 3T3 magnus fuit. Plur. masc. imperat. Pihel.

fijm$ Lę syi-is3. Et vide primam vocem versus prae

cederis. .

*ps Componitur ex particula ns cum, et suffixo adjuncto.

nyin;* Illud * significat et, ponitur pro , propter

schevatam, quae sequitur. Et, quia illud $ habetur pro brevi,

(*) sequens quiescit. Quoad reliquam vocem, radix est ci-i

ultum esse. In Pihel est Epi- per ì immutabile. Unde

juxta paradigma verborum perfectorum (dicta irregularitate prae

supposita) regulariter fit epi-; in 1. pers. plur. fut. Pihel.

Hic autem additur n paragogicum habens se per modum suf

fixi. Et ideo (") sub o mutatur in (*). Et sic fit mgryin;

84 ANALYSIS

eacaltabimus, vel eacaltemus. Sicut enim 3. persona (ut dictum

est supra), ita et 1. pers. imperat., apud hebraeos, exprimitur

per futurum.

iiy j R. Etj nomen. Propter suffixum, mutatur (") in (*).

njri; Est adverbium a R. qn; unitus fuit.

4.

omnibus eae et, me exaudivit et, Dominum Quaesivi

-$yn- *yy rjn-ns *r\jy;

me liberavit meis pavoribus

: •y%%t spnnxfi

snjj 1. pers. sing. praet. Kal, a R. vjj quaesivit.

njn-ns Vide in vers. 1.

*y) Iilud j significat et, y est suffixum proprium. Hujus

autem verbi radix est ny exaudivit. Propter suffixum, (*)

sub prima radicis mutatur in (*). Ipsum autem suffixum ad

jungitur per pathach (sub ultima radicis). Unde fit *y

vel, posito sub gutturali (*) pro (*), *y. Sed abjecto

n , et facta punctorum retrogradatione, juxta regulam pro hu

jusmodi verbis, fit •y exaudivit me. Hic tamen, propter ac

centum distinctivum, (-) mutatur in (*). Et sic tandem ha

betur *y.

-$yn- Illud à significat et. Ponitur pro * propter labia

lem quae sequitur. r) significat eae , et more solito praefigi

tur per chirek, sequente daghesh, Reliquam vocem vide expli

catam verS. 1.

*p*wxy R. -iia pavere , peregrinari etc. Inde my

pavor, cui duabus literis heemanticis nominum formativis. In

plur. njixn, cum suffixo sp*x*y. Vide regulam traditam.

PSALMI XXXIV. 85

: •yxn R. 5xx inusitat. in Ral, in Niphal, evasit, in

Hiphil, evadere fecit. In praet. autem Hiphil, 3. sing. de

beret esse 5yy. Sed, quia verbum est defectivum pe-nun,

abjecto nun schevato, fit eompensatio per daghèsh. Et sic ha

betur %¥i evadere fecit, seu liberavit. Cni suffixum y de

beret adjungi per (-), sed accentus distinctivus mutat illud /(-)

in (*); et sic habetur *y%%y liberawit me. -

5.

eorum facies et, sunt illuminati et, eum ad Aspexerunt

EiyyEi sy *y%s abyzn

erubescent non

: angn-%s

absy R. u>. In 3. singul. praeteriti Hiphil deberet

esse by. Sed, quia verbum est defectivum pe-nun (sicut

ultima vox versus praecedentis), est uovam, et in 3. plur.

πυχή.

iy58 Componitur ex 58 ad, et suffixo, juxta regulam

traditam. -

**y Illud , est notum praefixum. Quoad reliquam vo

cem, R. èst ny çonfluxit. Unde in 3. plur. praet. Kal, juxta

paradigma, fit y ; et, posito (*) pro (*) propter guttura

lem, ay. Seâ, propter accentum distinctivum, retrahitur

tonus, et (') illud mutatur in (*).

cy Ponitur â pro j, tum quia ante labialem, tum quia

ante scheiatam. Reliquae vocis R. est ny5 aspexit. Inde nomen

ty£ facies, quod caret singulari. Sed quia sumitur, tan

quam esset ex singul. j3, illud (') habetur pro (') in ultima

syllaba. Unde cum suffixis absolutis non mutaur ; sed in re

86 ANALYSIS

gimine, et cum suffixis constructis mutatur in (*). Uno verbo

vox Ey5 habet se ut tyi, prima syllaba *, abjecta.

5s Dehortandi, et negandi particula, ne, non.

: Angri; R. - Pr, erubuit, fodit etc. Unde in 3. masc.

sing. fiiiii Xai, fit -prº, ubi gutturalis n habet (*) pro (*).

Et (*) formativum futuri (per se loquendo schevatum) habet

(*) propter affinitatem. Jam vero licet gutturalis cedat suo juri

habendi punctum compositum, et habeat tantum schevâ sim

plex ; adhuc litera formativa retinet punctum titulo affinitatis

debitum. Et sic fit ¬gny , cum (-) pro *, quia est verbum

neutrum. Ab hoo singui. fit in plur. πεη erubescent. Sed

hic , propter accentum distinctivum, (*) miütur in (') •et re

trahitur tonus. Et sic tandem habetur a-gri;

6.

audivit Dominus et , clamavit pauper Iste

y£\j njmy sy- yy y

eum sanavit ejus angustiis omnibus eae et

: yyim min3-53^.

ny Pronomen demonstrativum.

sy Nomen a R. ny pauper, vel afflictus fuit.

sy R. ipsa. Habet (*) in ultima ob literam quiescentem N.

njn Lege *y*is) , et vide primam vocem vers. 2.

ypυ R. ipsa. Frequentius legitur ypvj. Sed, pro com

muni 'terminatione (*), aliquando est ("). Ét tunc ultima litera

y debet habere (-) suffuratum, ut hoc loco habet.

-53^* Explicatum est vers. 4.

n;in; R. -y arctare. Inde my angustia. In plur.

niy , cum suffixo nynin;. Primuiii (*), cum juxta re

PSALMI XXXIV. 87

gulam communem deberet mutari in (*), in hoc nomine non

mutatur.

: yvjim R. yvjs inusitat., in Hiphil gwjin salvavit,

cum j pro (*) schevato , juxta paradigma verborum pe-jod.

Et cum (-) suffurato sub y. Sed illud (-) suffuratum evane

scit, quando additur suffixum : et sic fit syvjim salvavit eum.

7.

eum timentes circa Domini Angelus Castrametans

nis¬5 sysí mín-Ts%^ rgit

eos liberavit et

: Ey%ry

myh Particip. a ny castrametatus est. Sumitur etiam pro

tempöre praesente. '

*Is52 R. -Is5 inusitat. Inde Ts%^ angelus. Illud au

tem (*) hoc loco mutatur in (-) tum propter regimen, tum

propter makkàph.

>y R. 32P circuivit. Inde >p circuitus, et adverbialiter, circa. r

sys* R. Ny timuit. Et idem est participium. Unde in

plur. fit tysy 'inentes, cum suffixo ¤sy timentes eum.

Praefix. 5 est signum dativi casus ; non habet ('), ut solet ; sed

quia venit ante (*) schevatum, pro duplici (*) est unum chirek.

ty%ry Illud j praefixum significat et, simulque est con

versiviin fituri, ut colligitur ex modo praefigendi. Ipsius verbi

R. est y%r, liberavit, eruit etc. Inde 3. sing. masc. fut. Pihel

y£n. Cum suffixo autem mutatur illud (") in (*). Et suffi

xum c adjungitur per (*), sicque, simul addito praefixo , fit

ty%ry et liberavit eos.

38 ANALYsis

beatus : Dominus bonus quia ; videte et , Gustate

•yjs yn, aity-A \sy yp

eo in sperabit vir

: ;-npri* ^335

¤ytp R. Eyb gustavit. Inde, juxta paradigma, fit plur.

masc. imperat. Kal yb. Sed gutturalis y habet (*) pro (');

et ideo alterum (*), quod per se loquendo deberet esse sub

to ( sicut est in sing, masc. et plur. foem.), non mutatur in

chirek, sed in (*), propter affinitatem cum puncto composito

sequente ; et sic fit aryb gustate.

sy Ponitur $ prò i ante schevatam. Quod si habetur

pro brevi. Itaque non legitur (*) sequens, quia venit post

vocalem brevem. Ipsius verbi R. est nSy vidit , e quiescentibus

lamed-he. Unde in imperat. Kal fit plur. masc. *s* videte.

-*> Conjunctio, significans quoniam.

xiun Bonus, Nomen a R. >*i\o bonum esse.

•yjs R. nujs incessit, in Pihel, beavit. Aliqui vo

lunt esse nomen adjectivum indeclinabile. Sed si ita esset, di

ceretur m£§ •yjs beatus tu, potius quam spyjs . Con

trarium tamen constat ex Bibliis. Alii volunt esse adverbium,

ita ut cum suffixis explicetur sic bene , seu beate tibi etc.

Plerique tamen dicunt esse substantivum, inventum tantum in

forma regiminis pluralis, et cum suffixis. Juxta hos rà beatus

vir idiotismo hebraico exprimitur sic: beatitudines viri ; et te

beatus tu , sic : beatitudines tuae. Huic modo loquendi favet

Apostolus dicens Rom. 4, 6. David dicit beatitudinem ho

minis etc.

PSALM1 XXXIV. 89

¬yri R. nya praevaluit. Inde ny vir ; et, cum m de

monstrativo, seu rt emphatico, ny. Praefigitur, ut solet, per

(*), sequente daghèsh. - -

~NDIT R. npr, speravit, e quiescentibus lamed he. In 3.

maSC. sing. futuri Kal, juxta paradigma, est npn ; sed guttu

ralis n habet (**) pro (*); unde et litera etinalis habet pun

ctum affine.

: ;, Componitur ex praefixo > et suffixo 5. Illud punctum

in > est daghèsh forte. Et vox haec legi debet per modum

unius cum praecedente.

9•

defectus non quia , ejus Sancti Dominum Timete

* Eri* ps-; yjip jm-ns asyeum timentibus

: mysn*5

Asy R. sy timuit. Unde in imperat. Kal fit plur. masc.

reguläriter *sy. Sed haec coincidit cum 3. plur. masc. futuri

Kal, a verbo ris , vidit : et ideo, distinctionis causa, tollitur

(*) sub * ; ut sic, puncto vocali â pertinente ad * , 8 quie

scat, et cognoscatur verbum esse e quiescentibus lamed-aleph.

Jam vero redit alterum (*), quod, per se loquendo, debet

esse sub prima radicis, ut diximus in prima voce versus prae

cedentis. Cum enim illud (*) non mutetur in chirek, nisi pro

pter (*) sequens ; hoc sublato, illud debet manere. Et sic ha

betur sy timete.

mg-i5 R. vjTP sanctus fuit. Inde nomen vjiT, sanctus,

plur. tyi-ip, cum suffixo myji-ip sancti ejus, (*) in pe

mvltima mutatur in (*), * non mutatur. Sed hoc loco ponitur

90 ANALYSIS

cholem sine i expresso, et coincidit cum puncto in cornu

literae vj.

***) Conjunctio, quoniam.

ps Adverbium , non.

nitrio R. -pri defecit, inde nitrio defectus. Prima

litera Est heemantica.

: mysy% explicatum est vers. 7.

I O.

Dominum quaerentes et : esurierunt et, eguerunt Leunculi

iri, syny yy ajj -- E>

bono omni deficient non

ap-55 nnprp-s5

EyE: R. nP; pice obduxit etc. nomen ny leuncu

lus , plur. - E*y£?. .

avjj R. v;- egere , pauperari. Inde 3. plur. praeteriti

Kal. xvjj.

5yy R. >y , esuriit, cum (") in ultima. Inde in plur.

*y) , séd ponendum esset (*) pro (*) sub gutturali , nisi ades

sét accentus distinctivus. Hic autem accentus retrahit tonum,

simulque mutat (*) in punctum longum , ex quo ortum habuit ;

et sic fit $yy.

*gn* R. vjnj, quaesivit. Inde in benonì vini* , vel vii •

plur. tiujni, iä regim. •yjii. Participia enim declinantur ut

nomina; (*) in ultima mutátur in (*). Regimen autem plur. fit

mutando (c*) in (*_).

πρη-85 Vocula N5 est adverbium significans non. Jpsius

verbi R. ¬bri defecit. Inde 3. plur. masc. fut. Kal * pr*.

Sed litera' etinalis habet (T) propter affinitatem cum iuncto

PSALM1 XXXIV. 91

composito, quod debetur gutturali n. Vide etiam quae dicta

sunt de ultima voce versus 5.

sito-53 Vide vers. 1. et 8.

I I.

vos docebo Domini timorem : me audite , filii Venite

: E>Ty%s fijri, nsy 35-y^vj Ey*>5

-as; R. 13; e quiescentibus pe-jod. Inde plur. masc. im

perat. Kal 355.

E*}} R. 733 aedificavit. Inde j? filius, plur. E¥.

-ypti Plur. masc. imperat. Kal. a ypvj audivit.

35 componitur ex suffixo (*.) et praefixo 5.

nsy R. sy timuit. Inde nSy timor ; in regimine.

autem fit nsy. -

EST?5s R. p% didicit. In Pihel, docuit. Inde 1. sing.fut. Pihel -i35s . Cum suffixo mutatur (") in (*), et quia

suffixum c> adjungitur etiam per (*), (*) venit ante aliud (*);

ideoque prius (*) ortum ex (") mutatur in (*). Et sic fit

EST?5s docebo vos.

I 2.

dies diligens, vitam volens qui, vir ille Quis

E%; 3ns Eyn y£T vjvsyxp

bonum videndum ad

: ait, nisi5

-^p Pronomen interrogativum, quis ?

wjysy Prima litera est m emphaticum. Solet praefigi per

(*), sequente daghèsh ; sed, quia 8 , utpote gutturalis, non

92 ANALYSIS

capit daghèsh, fit compensatio, mutando (*) in (*). Nomen vj\N

vir est ipsa radix.

YPIT Iterum venit It emphaticum, seu demonstrativum ;

sed cum (*), quia ante n kametzatam. R. YPI voluit, idem

que est participium benoni.

tyr, Nom. pluralis tantum numeri, R. ;y viacit.

>;is Particip. benoni. R. >y$ dilexit.

E*?; Nom. plur. R. Eys dies.

nis i5 Solet 5 praefigi per (*). Sed illud (*) hic, quia venit

ante aliud ('), mutatur in chirek. Reliquae vocis radix est Πs ,

vidit. Inde fit in infinit. Kal nisi, et cum 5 praefixo nisy •

13.

tua labia et, malo a tuam linguam Custodi

singύ yy^ jyj% — yy

dolum loqui a

:nyn^ ^y^

n;} R. yy custodivit. Est verbum defectivum pe-nun,

sed sequitur formam perfectorum ; unde in imperat. Kal fit n¥: -

sjjiuj; R. quj5 inusitata in Kal ; inde autem fit nomen

ji\j3 lingua. Propler suffixum, (*) mutatur in (*), et sic fit

jyiuj; lingua tua.

yyy Illud o significat ab, praefigi solet per chirek, se

quente daghèsh ; sed , quia * non capit daghèsh, fit compensa

tio, mutando chirek in ("). Quoad reliquam vocem, R. est yan

malum esse. Inde yn vel yn malus, et substantive malum.

Hic autem , propter accentum distinctivum , debet scribi yj

cum (*).

πχngύΙ Β. mgù labium, dual. tygw ; nam primum

PSALMI XXXIV. 93

(*) mutatur in (*). Additur autem (c*._), et n mutatur in n*

lUnde cum suff. fit *I;n£\y. Praefixum à ponitur pro j ante

literam schevatam. Et, quia illud $i habetur pro brevi, (*)

sequens quiescit. Quia autem (*) illud oritur ex puncto longo,

litera b non habet daghèsh.

najn R. ›› locutus est. Inde infinit. Pihel nat, et najn

cum p praefixo.

:rynn R. y projecit. In Pihel, dolose egit. Inde no

men nynn dolus.

14.

pacem quaere: bonum fac et , malo a Declina

Ei%\j viPa sìg myyy yyQ np

eam persequere et

: πηΕΤ

nat, Verbum e quiescentibus ajin.vau. Est hic in imperat.

Kal., eademque vox est infinit. Kal, et ipsa radix.

vy^ Explicatum est in vers. praeced.

πυyy R. ηύy fecit. Inde imperat. Kal ηυy cum (*)

pro (*) sub gutturali. Unde et litera M, quae solet praefigi per

(*), habet (-) propter affinitatem.

vip× Imperat. Pihel a viPa quaesivit.

ci%\j R. t%\j perfecit, pacificus fuit etc.

: an£y R. ηη persecutus est. Inde imperat. Rai niin,

Sed cum suffixo, 1. radicis habet kamètz-chatùph, a. habet (*) ;

et suffixum in , Verborum proprium, adjungitur per ("); et

sic fit arET], cui praefigitur i more solito. Porro p , licet

ibi veniat post (*) mutum, non habet daghèsh : quia illud (*)

oritur ex puncto longo i.

94 . ANALYSIS

1 5.

ejus aures et, justos ad Domini Oculi

niy§, Ep-y-%s mjn, yy

eorum clamorem ad

: Eyy-58

*yy R. Ty oculus, dual tyy. In regim. *yy.

Ep**■*-*s Prima vocula est praepositio significans ad; alte

rius vocis R. pT; justus fuit. Inde p*y justus, plur. typ**y.

iy8] R. jys inusit. Inde Ty§ auris, dual. ty$, et

cum suffixo ys. Illud cholem, juxta regulam communem,

mutatur in (*), Sed, quia punctum compositum ante aliud (*)

amittit suum (*), inde fit kamètz-chatüph.

: cyyj R. yyj clamavit. Inde myyj clamor. Cum

suffixo $titur ri in n, et sic fit ETyjj.

16.

exscindendum ad : malum facientes in Domini Vultus

nºn>t; yy •jyA mjn, y?

eorum memoriam terra de

: Ey YjS^

*y5 R. Π}}, inde nomen plur. Ey$, in regimine ***).

vide de hac §öce plura in vers. 5. - -

*yyA R. njy fecit, e quiescentibus lamed-he. Inde par

ticip. benoni mìjy, Plur. c*$y, in regim. •jy. Cholem

ponitur sine , expresso, ut saepe fit.

nysii; R. ny exscidit. Inde infinit. Hiphil nyn,

praefigitur 5 more solito, ut fiat gerundium,

PSALMI XXXIV. 95

ynsb Componitur ex yns et » praefixo , y^s terra est

ipsa radix, o praefigi solet per chirek, sequente daghèsh. Hic

autem , quia gutturalis N non capit daghèsh , fit compensatio

per (").

ty R. ny recordatus est. Inde -y memoria. Cum

suffixo , utrumque (*) mutatur in (*), prius autem (*), quia

venit ante aliud (*), mutatur in (*), et sic fit ty memo

ria eorum.

17.

omnibus eae et, audivit Dominus et , Clamaverunt

-53n* yy ry 5py;

eos liberavit eorum angustiis

. E%xn tit in;

aPy$ R. Pyy clamavit. Inde 3. plur. praet. Kal y;

cum (*) pro (*) sub gutturali.

Et ing-53^. yy rijm Explicata sunt v. 6.I : E%xri ut vers. 4., pro suffix. vide regulam traditam.

1 8.

contritos et : corde attritis Dominus Propinquus

-syrns, 33-*-yjy5 my = YR

salvabit spiritu

: yy* r -,

>*P R. >y2 appropinquavit.

-•- auj;5 R. -y fregit. Inde particip. Niphal ng\j:, plur.

Ey$. , in regim. *yy ; 5 praefigitur, ut solet, per (*).

=5 Nomen contractum ex >ξ%. Utrumque significat cor.

96 ANALYSIS

*n8° Praefigitur i , ut solet, per (*), vocula n8 est signum

accusativi casus, (*) pro (") propter makkàph. -

-•spi R. s35 contrivit. Inde momen N3T contritus ,

plur. Ey837, in regim. *§;'*i.

rnn R. my respiravit. Pro (-) sub n vide regulam.

: yyjis a R. inusit. yvjs , e quiescentibus pejod. Inde 3.

sing, masc. futuri Hiphil yyjìs, cum (-) suffurato sub y.

I9.

illis omnibus ex et: justi qfflictiones Multae

t535* py niyj niay

Dominus eum liberabit

: njn, a3%;

niyn R. > ! multiplicatum est. Inde >y multus , plur.

ryan, fem. mg^, plur. ni;n. Est laghesh in a ad signifi

candum defectum alterius >) radicalis. Sic fit in his verbis du

plicantibus ajin, et in nominibus inde ortis.

niyn R. yin malum esse. Inde my'] malum, malitia,

qfflictio, plur. nyj. Primum (*) in hoc nomine non mutatur.

p*;* Ut supra, vers. 15.

cyri Componitur ex duplici praefixo, et ex nomine simul

cum suffixo; primum praefixum â significat et : ponitur pro ,

ante labialem. Alterum praefixum ro significat eae : praefigitur,

ut solet, per chirek, sequente daghèsh. Nomen est 55 omnis ,

a R. 53? perfecit. Cum suffixo mutat cholem in (*); et da

ghèsh ponitur in 5 ad significandum defectum alterius 5 radicalis.

**%*** R. 5xx inusitat. in Kal ; in Niphal, evasit, in

Hiphii, evadere fecit, ubi, juxta paradigma verborum perfecto

rum, 3. sing, masc. fut. deberet esse 5;xy. Sed quia est

PSALMI XXXIV. 97

verbum defectivum pe-nun , nun schevandum tollitur ; et, ad

defectum significandum, ponitur daghèsh in Iitera sequente. Et

sic fit %%, cui adjungitur suffixum verborum proprium, et

fit ¥¥¥¥¥¥ liberavit eum.

20.

illis ex unum : ejus ossa omnia Custodiens

mjiib nps yioxy-52 -pù

est confractum non

: mng\jy 83

-pυ Participium benoni a verbo -py custodivit , vim

habens temporis praesentis, quo carent iìisei.

*yioxy-5? De prima voce dictum est vers. 1. Quoad

alterì vocem, R. Egy roboratus est. Inde ty os , ossis.

Ob numerum plur. primum (*) mutatur in (*). `Sed pro (*)

sub gutturali ponitur (*), alterum (*) mutatur in (*), et sic

fit typ3y ossa, et, cum terminatione femin. niiy. Jam

si juxta regulam traditam fingas hanc vocem esse in num. sing.,

et inde formes pluralem ; debes addere (c) ). Debes etiam mu

tare (*) in (*); et tunc quia (*) venit ante aliud (*), debet

amittere suum (*). Et sic habetur plurale fictum cynioxy ; cui

si adjungantur suffixa, more solito, habebitur mniisy ossa ejus.

nΠ8 R. Τ8 unus, cum (*) pro (-) ante n kametza

tam. Inde nomen fem. nΠ8 una, quasi pro nys.

my Litera ^ , licet soleat praefigi per chirek, sequente

daghèsh, hoc loco habet (") pro compensatione ob daghèsh ex

clusum e sequente litera gutturali, my est pronomen, signi

ficans idem quod jn illae.

83 Adverbium, significans non.

98 ANALYSIS

: ny\jy R. -y fregit ; inde 3. sing, masc. Praet. Niphal

-zv;,'iiin. ΠΕὐ;, ubi (*) sub n ortum habet ex (-);

ei ideo accentus üistinctivus mutat illud (*) in punctum lon

gum simile, seu in (*); et simul retrahit tonum. Et sic fit

myjy.

2 1 .

osores et : malitia impium Interficiet

•sy nyy yy) nnior

delinquent justi

: apyjs, py

nnibn R. nyp mori. In Pihel, interficere. In Pihel

autem horum veriorum quiescentium ajin , 1. radicis habet

ubique * , et duplicatur tertia. Unde in 3. singul. fem. fut.

est nninf. -

yyjn Nomen a verbo yyjj impie egit.

nyn Nomen a verbo yyn malum esse.

*sywy R. N;\? vel (quod magis usitatum est) Nyγ odio

habuit. Unde Ny\y sumi potest vel ut participium a Ny,

vel ut nomen ; ideoque verti potest, odio habens, vel osor,

plur. tysyv. In regim. *§yw. Litera i praefigitur, ut so

let , per (*).

pyx ut supra vers. 15.

: apyj8y R. Eyj§ deliquit , desolatus est. etc. Unde fit

abyjs; Érsus eodem modo quo Angriy versu 5. Vide quae

' dicta sunt, et applica singula.

PSALMl XXXIV. 99

2 2.

delinquent non et, suorum servorum animam Dominus Redimens

ib\j§: s3, y υPy ηπι πΊe

illo in sperantes omnes

: 3 Espin;i-55

myiB R. nya redemit. Verbum quiescens lamed-he. Inde

particip. benoni myiB vim habet temporis praesentis.

vj£} Est ipsa indix.

my R. "Ey servivit. Inde πy servus. Plur. Ey.

Cuim îo My. Primum (*) mitatur in (*). Et pöö

sub gutturali ponitur (*), alterum (*) mutatur in (*).

s3, Gomponitur ex praefixo i , et adverbio s% ruon.

¤\jsy Haec vox nullam habet difficultatem novam, nec

ullo ihodo difert ab ultima voce versus praecedentis, nisi quod

careat mutatione, quae ibi facta est propter accentum distinctivum.

53 Ut supra versu 1.

typinm R. ny speravit. Verbum quiescens lamed-he.

Inde 'partie benoni npin. Plur. typim , praefigitur π demon

strativum per (-) nuli feta compensatione ob daghèsh exclu

sum ex gutturali rt. Vis istius participii simul cum praefixo,

optime exprimitur graece oi ίλτίζοντες ; potest et latine exprimi

sic, qui ( sunt) sperantes, vel qui sperant. Sicut enim par

ticipia supplent vices temporis praesentis ; ita et π demonstra

tivum, dum participiis praefigitur, vices supplet pronominis

relativi.

*; Ut supra versu 8.

*-- -

L I B E R J O N A E

8

-$s 13 É-p :-i;s5 spps-js mys-5s riim-ni $m* 1 2

Eyy mp3y-p y sypa n3itan nyy ny ' "

$: inìm mìm y£5? mgvnn rj:5 iiyis Epy. :;95 3

s*a3 Éiy Ty rij>v jiy vj\j\r, ns; i ■ys sy^*]

$$ima-r * $•pn riimy : rijm yE$o mjig;, $y 4

: ^Eym* nyr mysT t;a $y-yP *y =;Ir5s

-ns s%siy iij5s-%s vjvs §pyy Eii}y asy 5

%y mji* Epyp 5PI5 ET%s $y$g ^gs p.52r

%ihy >y $•}s =yy :Ey ayy mjper sy-58 6

nyyn- *%s sii;i5s-3s syp cap Ey $i$-mp i% ^psy

$>% smyn-5s vss **insy : mys* s3, a35 Eji5s; 7

$$$J y% nsin myy %va my ni5y; — 3 Py

¤$ syrpyn *%s'\ jpsí:;iyi-5g5y 55*, ni5yj 8

πρ §*=*) ps^- jf>s%-mo sy* ns{II myy-\p% ^ysg .

-ns) *>;8 *y Ey%s ^psy :m£s Ey yrvs] T$)» 9

-ns , ETns figy-ys s'y ys êýr si%s fijm;

-mo y5s ysy njina nsy èyysy ssy : mjgy ro

*? IT** sy fijn, y£5^°° Ejjsy yy*? ryjgy ns;

$y2 Eym phjm 15 mùyy-mo $•}s *yxy :E; vg:i • *

-%s yty $§y Eijs npsy :-yb, I3im Em sp 12

-ypri $y$ *? *;$ yjis •> Ey%yp En py E;ii

Tj£I-5s sig; nij;s; synffy : Epyrgi $i in *3

#;n-5s $§7; i ' : cp%y -yÈ j;im En sp's53, §3, *4

~%sy njn vjssy ù£j;, mys; sy%s $in, ngs a*rysy

* "• : ■yy £xpI^ys? £n, mfs*? §;py Ej ¥%y IFR

: *£yy^ =y iyy Ey%s %n%ty -ji-ns ìsùm ι5

ILIBER JONAE. 101

16 m;in3 fini- ny yn-ns n3ita misy cygsy ssy

: Ey ay

- Y

1 syna hyis sy yi-ns y% %\ia yi ín py

a nym-%s njis 535nam : ni%$ mg%\j\ Evp; my%\j ajn

3 myr-%s % mrgn snsj mpxì : myn syy^ n^;j5s

4 í%x^ **?*%\jry :*5\p £yy •fyvj %\s\j pa^ syyi

: any *%y T 32) Tyn-53 sy ny Ejry >y%*

5 -%8 b*#n5 hypºs Ts Ty tyn *n\jy •fybs ys]

6 np •yy ciTE vjgj-y èyà yiggs : Tgp 52*n

7 *yy yy yy •fTì; E-y *Axp% : sys-5 Jyri

8 *v£y %y rgynna : •;i5s mjr gn nrgo $yP] E%y%

: Tyj? 53* T%s %3ER ip$s w\a£ sy nyrns

το ρ ἐr in %p* *is : *>y cypri syj*5;n cyj^

1 2 ^psy : my*$ mtyuj, ng*ujs •^y ^js i5-ntys

: mg3rT%s yi-ns spy xy* yi;

Σ -

1 a -$s i5 cap :-iys* pyv yw-$s nim--si sy

*358 ^js mi$- prrns íp$s xypx τχττλη ^^yy yy

3 myy yn. - T» yy-5s Ty rjis Egy : T}s ^**

4 figi- 5rum : cmp; nuj; g 13:p ni$s$ $ima-my npy

bis cygns iy njs* & py itûs cy βηβ -y; w\>5

5 èìx-wyy cºti$s2 my »yys sxps* : n>gny nyy)

6 I33-58 *3jn yyy : EgoP-y c%-ix^ c*pv ya%*]

>yy pύ y yp inys -yy \kb»^ ÈÈì mìy

7 ****** T3yn cyg^ miyy: * psô, pyy : -psy-%y

mya&^ ioyty*-58 INärn ^pAn mány cjsy nys%

8 myrri èysij c*pw syny : aruj-%s cap. yy-%s

-in myy y^ \j\s \>vy yry cºti$s-%s xsy.

>y) E*fi%sy cy saw; yji-p : -yE>: -js ppIT

1 02 LIBER JONAE

ETvyy-ns è ri5sy sy : iysy 85) Es iinnp 1o

-vjs mynT-%y Exii%sT ET! myy Ey^ y*?

: πyy sy -y?-niüy5 - 37

-;

fim-*s %$£nn : ; -r- n:ina myn nym-5s yy

-$y •fys-y ìnimn-iy ~yt mrs $it $ym mys nosn

Tyr-*s £i£s •> •^y* ** m gynn rj55 snnp 12

ΠΕy : ynT5y =y ipfi-an è És Tns Eifrm

nosy : yrip •nin aity •> • pn *g£y-ns symp rijn,

ciB^ sujy ^^yjTo fji* syn : 15 mnm spirit rijn,

nsm -yy %y $$* $fnr agn m5b Eg 5 èym my;

5yo , %yy jiºpp Eri5§-ήm Ipsi : mys my-mo

ny- mpum iryy^ 5$ $gt; \&s-%v %s ni;ri; my*

ny* ny$in Eri5sy py : ήτι πρυ Ιμμμπ%y

rijs , sy : vjgy iyip Errhs Ini ny* ^rgn

-5y vjyii TP, nùnr E-iP ran Eyti$s j^y vjpyri

snin sitj ^psi, ni$ $vjpyrns 5sujy fynn ngi* vjs)

-%y ii*-mm sp;in my-$s $ti$s nosa : yrip

riim -psy : ny-y %-mri spin -ips$ jyEn

-jauj y 83, ia £5?y-s? -js jip×PIT5y ÉPri mfs

nyii mijj-%y bifis §3 §ysi : i;s ;i53-p- iy ri}%

-js njs in miwy-E*Rujp $an- tij-vj, ys ;ττλη

: mgn mons- i5xov% yo-pa $trs;

I. 2.

$

SPECIMEN

Silluk

Athnach

Rebhiah

Sakephkaton

Sakephgadol

Saegolta

Sarka

Gaeres

Gaeresaim

Paschta

Paser

Salscaelaeth

Telisa major

103

ACCENTUUM

pmn

Karnè Parà

Tiphcha

Tebhir

Jethiv

Munäch

Mahpach

Merca simplex

Merca duplex

Darga

Jaerach

Κadma

Telisa minor

I N D E X

G R A MM ATICAE HEBRAICAE.

Xo*-•8%$•<•(

CAPUT I. Da ratione legendi. . . . . . . . . .

§.

§

§

§.

§

§ :

1.De punctis vocalibus ad literas applicandis.

De literis quiescentibus Ran* . . . . . .

De schevà quiescente . . . . . . . . . .

De schevà subintellecto . . . . . . . . .

De daghèsh . . . . . . - - - - - - • •

De kamètz-chatuph distinguendo a kamètx.

APPENDIX de accentibus, et keri ketkiv. . .

CAPUT II. De nouine, praefixis et pronomine. . .

§. 1. De genere. . . . . . . . . . . . . . .

§. a. De numero . . . . . . . . . . . . . .

§. 3. De casu. . . . . . . . . . . . . . . .

§. 4. De praefixis . . . . . . . . . . . . . .

APPENDIX I. De n . . . . . . . . .

APPENDIX II. De q. . . . . . . . . .

APPENDIX III. De n5> . . . . . . . .

§. 5. De pronomine primitivo. . . . . . . . .

§. 6. De pronomine possessivo, seu suffixis . . .

APPENDIX de formatione nominum . . . .

CAPUT. III. De mutatione punctorum . . . . . .

§. 1. De mutatione ob accentum . . . . . . .

§. 2. De mutatione ob alias causas . . . . . .

§. 3. Regulae generales pro schevà. . . . . . .

§. 4. Exempla mutationis completae . . . . . .

index105

APPENDICESDepunctorum mutatione anomala.

APPENDIX I. De accentu distinctivo . .

APPENDIX II. De nominibus ortis ex de

fectivis y. . . . . . . . . . . . . . .

APPENDIX III. De nominibus ortis ex quie

scentibus y. . . . ° . . . . . . . . • • . . .

APPENDIX IV. De nominibus ortis ex quie

scentibus lamed-he . . . . . . . . . . .

APPENDIX V. De kamèts . . . . . .

APPENDIX VI. De tzerà . . . . . . .

APPENDIX VII. De saegol. . . . . . .

APPENDIX VIII. De cholem. . . . . . .

CAPUT IV. De Verbo Perfecto. .

Ejusdem Paradigmata per omnes conjugationes .

Annotationes generales . . . . . . . . . . . .

Annotationes speciales pro Kal . . . . . . . .

Annotationes speciales pro reliquis conjugationibus. .

APPENDIX pro gutturalibus. . . . . . . .

CAPUT V. De Verbo Imperfecto. . . . . • • •

I. CLASSIS. Defectiva pe-nun . . . . . .

II. GLASSIS. Quiescentia pe-jod . . . . .

III. CLASSIS. Defectiva duplicantia ajin. .

IV. CLASSIS. Quiescentia ajin-vau . . . .

V. CLASSIS. Quiescentia lamed-aleph . . .

VI. CLASSIS. Quiescentia lamed-he . . .

APPENDIX de Verbis compositis . . . . .

CAPUT VI. De suffixis Verborum, aliisque suffixis.

§. 1. Restrictio difficultatis, ut paretur via ad re

gulas generales. . . . . . . . . . . . .

24

ibid.

ibid.

a5

106 , GRAMMATICAE CHALDAICAE

§. a. Regulae generales de mutatione punctorum in

Verbis ob suffixa. . . . . . . . . . . .

§. 3. Modus adjungendi suffixa Verborum. . .

. Notanda specialiter . . . . . . . . . . .4

§. 5. Adverbiorum et praepositionum compositio cum

suffixis . . . . . . . . . . . . . . . .

§. 6. De literis paragogicis . . . . . . . . . .

§. 7. IDe π locali . . . . . . . . . . . . . .

APPENDIX SUPPLEMENTITIA. . .

CAPUT VII. De voce indeclinabili. . . . . . . .

§. 1. De adverbio . . . . . . . . . . . . . .

§. a. De praepositione . . . . . . . . . . . .

§. 3. De conjunctione . . . . . . . . . . . .

§. 4. De interjectione . . . . . . . . . . . .

CAPUT VIII. De investigatione Radicis, sive The

matis, et usu Dictionarii . . . . . . . .

CAPUT IX. De Syntaxi . . . . . . . . . . . .

ANALYSIS. Psalmi XXXIV. . . . . . .

LIBER JONÆ . . . . . . . . . . . . .

Specimen accentuum . . . . . . • • • • • • •

----—-————**^--_

*-—_-

--

*_-----

ibid.

74

ibid.

79

I oo

1 o3

GRAMMATICA CHALDAICA.

I–-*-—-

I) E R A T I O N E L E G E N D I

I. Consonantes eaedem quae Hebraeorum.

L- Chaldaicam, ea vero est Aramaea orientalis, Ghal

daeae et Assyriae olim vernacula , ita tradendam suscipio ,

ut a Judaeis, cum in pericopis quibusdam textus Bibliorum

(Dan. 11. 4.-vii. Ezdr. rv-vii., Jerem. x. 11.), tum in chal

daicis versionibus, quae Thargumim appellantur, hebraicis literis

scribi solet: ipsi enim earum terrarum indigenae, ortu non

judaei, aliis literis utuntur ; sed illae jam nihil ad nos, ex

doctissimi Büttneri tabulis discendae, ac forte parti secundae

Chrestomathiae syriacae in posterum praemittendae. Hebraico

ergo alphabeto hic contenti esse possumus, quod describere non

est opus.

Leges etiam cognationis et permutationis literarum genera

liores, eaedem quae apud hebraeos, ut ex grammatica hebraica

tuto transferri, et ex syriaca ditari possint : hic non copiae

sed brevitatis rationem habeo, taedetque repetere, quae chal

daismi studiosis aut tradita jam sunt in hebraicis, aut traden

tur in syriacis initiis.

II. Peculiaria chaldaismi in consonantibus. •

Haec tamen pauca ignorare nolim tirones, Chaldaismo quo

dammodo priva, et a consueta ratione Hebraismi recedentia.

1. Literae R et n serviles, quin et tertiae radicales, in

chaldaismo biblico pene promiscue ponuntur : i. e. terminatio

generis feminini et status emphatici linguae aramaeae usum

proprium si species, ecribi debet per R, nec tamen raro scri

110 GRAMMATICAE CHALDAICAE

bitur per n ; idemque tenendum de 8 initiali conjugationis

Aphel et passivarum, deque tertia radicali N , pro quibus saepe

per imitationem hebraismi n ponitur. Est tamen haec ortho

graphiae peregrinitas frequentior in Daniele et Ezdra, quam

in Thargumim.

2. Amant Aramaei universim, atque in his Chaldaei, pro

sibilantibus hebraeorum reponere d et t, nec id promiscue,

ita ut quaelibet sibilantium mutari possit in quamlibet earum,

quae vim d et t habent, sed certa aliqua lege. Nempe :

a) \ hebraeorum chaldaeis saepe fit -i : ut >T , qu

rum, chaldaice >i.

b) Σ hebraeorum chaldaeis saepe fit un , ut -iix petra ,

chaldaeis *inum mons ; πχx caprea, chald. Nytp.

c) vj hebraeorum chaldaeis saepe fit n, 'ut x%\j niae,

chald. x3r. - -

Horum quidem aliquid quandoque in hebraismo observatur ,

sed rarissime: in multis autem verbis lingua aramaea ita ab

hebraica sejungitur, ut d et t pro sibilantibus hebraicis habeat.

3. υ, quod nunquam habent syri occidentales, semper pro

eo to ponentes, raro quidem, sed tamen usurpat orthographia

chaldaica, sive imitatione hebraicae, sive per archaismum. Ipse

certe Moses, Genes. xxxi. 47. Nηπτήg scripsit. Quo autem

recentioris sunt aetatis scripta duldaicâ, eo rarius in illis υ,

frequentius p.

4. Frequens mutatio literae hebraicae x in y , ut yns

terra, chaldaeis Nyns , de scribarum laspu cogitari ob figu

rae similitudinem posset, nisi idem et in lingua syriaca, et

in vivente adhuc reliquisque cognatis superstite arabica, fieret,

in quibus figurae dissimillimae. Ipsum illud, quod in exemplo

posui, terrae nomen , arabibus y^s est, syris y^s. Quid

II. PECULIARIA CHALDAISMI IN C0NS0NANtIBUS 1 1 1

factum sit video ; cur factum, cur x in y mutatum, conji

cere nunquam potui.

5. Chaldai, plane ut syri et arabes, in terminatione dualis

et pluralis masculinorum amant purius quid sonans n, hebraei

m , obtusioris soni literam. Est tamen, ubi judaici scriptores,

hebraismum suum imitati, m posuerunt.

III. De vocalium ratione, anomaliis,

et quantitate.

Vocales chaldaeis eaedem , quae hebraeis, novem numero,

non antiquae, ut equidem puto, sed sensim inde a saeculo

sexto usque ad decimum a judaeis inventae, textuique addi

tae. Habuerintne antea chaldaei alias vocales, tres forte, jam

non disputo.

Longarum et brevium vocalium, rei summam si spectes,

eadem lex, quae apud hebraeos : nisi quod plures sunt ano

maliae, ut p%y Dan. iv. 4.

Harum aliquae ad certam revocari rationem possunt , ut

patach in *%tg; similibusque : licet enim ketalu scribatur, ex

syriasmi tamen analogia, omissa vocali ultima, ketal appellatum

fuisse videtur, syllaba in consonantem jam desitura, ut brevi

vocali opus sit. Aliae evanescunt, modo ea sumas, quae in

hebraica grammatica tradere soleo; nec chirek duplex esse, et

schurek in ancipitibus numerandum. Huc referes syjisa

Exdr. Iv. 1 a., et NETy Dan. 11. 4g. Reliquarum anoma

liarum caussa esse videtur, quod in chaldaicis punctis plures

habemus antiquioris temporis reliquias, quo nondum leges quam

titatis aut inventae aut plane perfectae erant, parciusque li

bros, non ea lingua scriptos, quae Sancta putabatur, Maso

rethae correxerunt, quam hebraicos.

1 12 GRAMMATICAE CHALDAICAE

IV. Mutationis vocalium hebraicarum

in chaldaicas , leges praecipuae.

Notent autem tirones haec chaldaismi ab hebraismo in vo

calibus divergia :

1. Saepius chaldaei schewà ponunt, quam hebraei, ut, si

a nostris vocalibus ad antiquam pronunciationem argumentari

licet, correptius videantur pronuntiasse : 5υμ hebr. %tjp chald.

2. Pro duplici saegol hebraeorum ponere amant pathach aut

tzerè, praecedente schevà, quod in omnibus prope saegolatis,

his quoque quae tzerè ante saegol habent, obtinet; ut

T%ry reae, 131,

5y a dominus, 5y;a

ryty sapor, sapientia , É Eyí

TP cornu, § Tjp

x%\j niae, x3f

npp liber , *ipp

Judaei tamen chaldaica scribentes, aliquando et formas sae

golatas in Danielis et Ezdrae libris retinuerunt, ut Dan. vii. 8.

Tp : quin et eamdem secuti analogiam in terminatione feminina

tertiae personae singularis praeteritorum nonnunquam schevà et

pathach in duplex saegol mutarunt, ut Dan. v. 1o. ny8 ,dixit, pro nnras. Plura dabit paradigma verborum. - -T -T

3. Cholem hebraeorum saepe transit in kametz ; unde fit ,

ut in chaldaica lingua, a litera sit longe frequentissima. Lege

alta voce Dan. 111. a. 3. 4., habebisque rei exemplum.

4. Kametz ex cholem ortum est invariabile, atque nec in

statu constructo nec in plurali abjicitur. Vide paradigma no

minis E%y, saeculum. Sunt, fateor, libri, qui in statu con

v. 1de notis DIACRitteus. 113

structo ty scribunt, idque in grammaticas etiam irrepsit; sed,

ex analogia syriasmi, altera scribendi ratio , c5y , verior videtur.

Chaldaei ubi kamëtz habent, syri, seu aramaei occidenta

les, suam vocalem zekofo, id est o, substituunt : idque etiam

ibi faciunt, ubi hebraei kamètz cum chaldaeis commune habent,

ut in terminatione feminina. Contra chaldaei , seu orientales,

ipsum illud zekofo syrorum, sicubi legant, ut a efferunt.

V. De notis diacriticis.

Notas diacriticas easdem habent chaldaei, quas hebraei.

Omissis ergo, quae ex grammatica hebraica transferri possunt ,

haec modo memoriae mandemus nova et chaldaismo propria.

1. Daghesh lene

a) plane exsulat post jod schevatum, quantumvis illud

schevâ sit quiescens :

b) multo frequentius, quam apud hebraeos, in tertia

radicali desideratur, ubi praecedens schevà quiescens, illud po

scere videbatur : idque eo tenendum diligentius, quia nonnullae

grammaticae, ex analogia hebraica daghesh ponentes, falsa ha

bent nominum verborumque paradigmata, exemplisque in Da

niele et Ezdra obviis contraria.

Huc referendum, quod in formis nominum π%. et *3b

totus pluralis in tertia radicali daghesh non habet, licet ha

buerit in statu emphatico singularis numeri. Excipienda tamen

nomina nys et ny. Sunt et alia hujus generis ex paradig

mate verborum petenda : sed hic sufficiat, genus exceptionis

indicasse, ad quod singula referri exempla paradigmatum poterunt.

a. Daghesh forte

a) in verbis mediae radicalis geminatae, ad compensa

tionem mediae raedicalis elisae, primae potius, si id fieri poe

8


sit, quam tertiae radicali imprimitur. Vide paradigma eorum

verborum. p.

b) In n passivarum coujugationum saepe ponitur, ad

compensandum s elisum primae radicalis, et conjugationis Aphel,

ut 5 pprs pro 5t2Psns.

c) Pro eo substituitur

a) Nun schevatum, literae, ex qua daghesh forte excidit,

praemittendum. Frequens hoc in verbis anomalis, sed uno

exemplo, rem hebraismo ignotam illustrante, contenti simus.

Ab 55y ingressus est, dici in Aphel debuisset 5ys aut 5yy ,

introduxit, cum daghesh in y, si gutturales daghesh admit

terent : sed pro eo legimus 5yyn Dan. 11. , a5. Vide et fu

tura verborum primae radicalis '(•). Nec id in verbis solum,

sed et in nominibus usu venit.

Est tamen hoc ita peculiare chaldaismo judaico , ut vel

syriasmo sit ignotum : natum forte ex errore judaeorum, in

exilio chaldaice loqui discentium, qui cum saepe a chaldaeis

primam radicalem > distincte pronuntiari audirent, ubi he

braeis per daghesh in sequente litera compensatur, id ultra

modum imitati sunt, etiam , ubi alia de causa geminanda erat

litera, daghesh in nun schevatum resolventes. Sic forle apud nos

indoclior, elegantiam adfectans, pro collum scripserit conlum,

quod videt aliquando a quibusdam se doctioribus conlega, pro

collega , scribi : memini certe, similes errores in lingua germa

nica committi a plebe inferioris Saxoniae, superioris dialectum

imitante.

g) Aleph moljile, post literam, ex qua daghesh abjicitur,

ponendum, sono non multum dissimili. Sic pro Ty humilia

bitur, Hos. v., 5. leges qs^*. Est hoc contrarium numeri b),

et forte inde ortum.

VI. DE tONO. 1 15

3. Pathach gnubha , seu suffuratum , non omnino quidem

ignorant libri chaldaici, (vide Dan. v., a4. ri*5uj); est tamen

rarissimum, nec in suffixis, ut in ΠΥujB Dan. ii., 6., ante Ft

mappikkatum ponitur. (§. XXIV.)

VI. De tono.

Tonus ultimam tenere syllabam solet : a qua lege minus

etiam frequentes, quam in lingua hebraica, exceptiones ; ad

quas referes :

1. perpauca saegolata, hebraismi imitatione facta, (§. IV.

n. 2.)

2. primam et tertiam personam pluralis praeteritorum, et

alia minora. Dualem autem (v. g. p5y) in exceptionibus non

numero, quippe cujus a et i in diphthongum cöeunt, unamque

syllabam faciunt.

Est hac parte valde diversus a chaldaismo syriasmus, to

num saepe in penultima figens ; idque utriusque dialecti ara

maeae dissidium etiam in hebraica manavit. Cum enim Judaeis

aramaea lingua per multas aetates esset vernacula, accidit, ut

mortuam quoque hebraeam, quam in consonantibus solis biblio

rum habebant, ad aramaeae morem adpellarent ; qui chaldaice

loquebantur, ut qui in Chaldaea aut Judaea proprie sic di

cta, Hierosolymisque degebant, chaldaeorum more ; quibus sy

riaca dialectus vernacula, Nisibeni et Galilaei, syriace. Aucto

res quidem punctorum et accentuum in tono plerumque chaldaeos

sequuntur, amantque oxytona ; cumque his faciunt judaei hi

spani, aliique ortu nobiliores , id est, ut verisimiliter praese

ferunt, hierosolymitani: nostri contra in Germania et Polonia

judaei, pro galilaeis habiti (mesopotamiorum nomine aut nesi

benorum eos solarer, si solatio esset), plura etiam quam ipsi

1 1 6 GRAMMATICAE CHAHADAICAE

syri faciunt paroxytona, ac toni sedem plerumque in penultima

figunt. I

D E v E R B I s

VII. Conjugationes.

Verba, ut apud hebraeos, trilitera, et radice8 sunt, ex

quibus nascitur reliqua vocabulorum sylva. Ab his oriuntur ali

qua quadrilitera, eodem, quo apud hebraeos, modo. Habe pa

radigma conjugationum octo, 1. Peal, 2. Ithpeel, 3. Pael,

4. Ithpaal, 5. Aphel, 6. Itthaphal, 7. Sceaphel, 8. Ischthaphal :

quarum prima, tertia, quinta, et septima, activae sunt ; re

liquae, secunda, quarta, sexta, octava, passivae. Hebes esset,

qui non agnosceret Peal esse Kal hebraeorum; Pael, Pihel; Aphel,

Hiphil ; cum forma, tum significatione.

Passiva ab activis formantur, praeposita syllaba n8 , plane

ut apud syros. Hebraismo, rt nmanti, acceptum referendum,

quod in Daniele et Ezdra nonnunquam syllabam praeformativam

nn habent. n earum characteristicum

i. transponitur cum prima radicali sibilante, et cum vj

characteristico conjugationis Sceaphel :

a. 'transpositum mutatur, post f in *t , et post y in un.

Exempli loco sufficiatjfy praeparatis vos, Dan. 11., g.

5

|

PARTICIPIUM

FUtURUM

IMPERAt.

INFINIT.

PRAETER.

Acti

anum

$pP

5pps5pp5

pp?

5pp|

Peal

Passivum

$p;

•.■•-•.■•::

Passivum5

pprp

$typns

$opns

s%typns

$typns|

Ithpeel

Acti

$pY

C.

sum

$igp

:

5eps

$ep

83ûp

%tep

Pael

Passivum

5t£p^

-r

.-r

---

Passivum

5t9pn^

5epns

%tppns

s3t£pns

5tepns|

Ithpaal

Activum5

ppr

$tpPIIS

-■.--•

i:--h.1

Passivum5

ppp|

vel

$eps

$eps

s}ιγρs

$eps|

Aphe

Passivum

$pPF^

$epFs

5υμΕs

83UPE8

5υPEs]

Iuhaphal

Activum

%υργη

$uobuj55

$uopvj|

Sceaphel

:-

:»

Passivum,$e;ę|

*°P°°

typy|

s?t?Py

tppw|

Sceaphe

Passivum5

pprvj?

5υΡΕὐs

%υPRvjs||

s;UpE\js

5ppnùs|

Ischthaphal


Ex his conjugationibus rarior paulo Itthaphal, nec chaldaeis

modo, sed et syris in Daniele et Ezdra nusquam occurrit ,

semperque pro ea hebraicum Hophal ponitur , sed quo nolui

numerum conjugationum augere.

Duas addidi a plerisque omissas, Sceaphel, idem fere si

gnificans quod Hiphil hebraeorum, ejusque passivum Ischthaphal:

e. g. ab ^>y faciunt chaldaei tyvj servire coegit , inde

que Tyfyj8 servire coactus est. 'Hujus conjugationis satis

frequens in chaldaismo usus, frequentior certe quam Itthaphal.

Alii ejusmodi verba ad quadrilitera retulerunt; aliquando et vj,

per errorem , pro radicali habuerunt.

In vocali secundae radicalis, multa varietas. De tzerè (vel

chirek) et cholem in praeterito Peal nihil jam dico ; est enim

utrumque ex grammatica hebraica et syriaca notum : de reliqua

varietate vocalium praeteriti et futuri Kal infra agam. Id ta

men hic scitu necessarium, 1. in praeterito et futuro Ithpeel,

a. in praeterito, imperativo et futuro Pael, 3. in futuro Ithpaal ,

4. demum in praeterito, imperativo, et futuro Aphel, non raro sub

secunda radicali pathach pro tzerè , aut tzerè pro pathach , quin,

et pro utroque, chirek poni. Aliquid hujusmodi in hebraicis quo

que libris, maxime in Hiphil, fieri recordabuntur lectores :

chirek in Pael (5tap Dan. iii., 22.) et similia forte ex eo

tempore reliqua, quo tres admodum vocales habens lingua ara

maea, una eademque figura e et i exprimebat.

Conjugatio Aphel, ex puro chaldaismo, habere debet prae

formativam 8 , 5tpps , ut apud Syros et Arabes : in Daniele ta

men et Ezdra saepe, hebraismi imitatione, per n scribitur $upri »

illudque π in futuro et participio non raro post praeformativas

manet, $typns, 5υμπη etc. %tpr^ et %bpnp.

Tertiam radicalem gutturalem rt et y, praetereaque — ,

VIII. DE PRAETERITO PEAL. 1 19

ante se pathach amare, loco aliarum vocalium, ex hebraismo

transferendum : nec opus duco, paradigmata verborum guttura

lium addere, impedimento futura.

VIII. De praeterito Peal.

Praeteritorum per conjugationes omnes eadem in termina

tione flexio, ut uno prope paradigmale contentus esse posses;

sed quia vocalium praecedentium ratio non eadem, malo sin

gularum conjugationum paradignata ponere. Peal ergo sic flectitur:

fem. COmmune maSc.

n$t;p - %pp 3 pers. g?

R%p; a pers. 3.

n5bp 1 pers. j.

s%t P $uop 3 pers.

jn%pp Tin$e; | a pers. §

sy%pp pers. É

Mallet forte aliquis paradigma tertiae radicalis begadche

phath ; ut statim dignoscere possit, utrum daghesh ponendum

sit an raphe. Ergo et hoc adjicio, eoque lubentius, quod ab

aliis grammaticis hic peccatum, et daghesh ultimae literae sui

paradigmatis npE impressum video, ubi non erat imprimendum.

fem. commune masc.

nTp£ -ip$ | 3 pers. g.

fTPE a pers. §.

nTPE 1 pers. 3.

Plurali non opus. Vides ergo, hic in tertia radicali daghesh

non poni, praecedente licet schevà quiescente : idque ne dubium

videatur, aliis grammaticis per errorem nTPE habentibus, con

-———————-—-—• •• •** - --—-——-—-————— —— ——

120 G la AXIMIATICAE CHALDAICAE

• _---*-*•***

fer exempla Dan. v., 1 o. nppn ; vi., 23. ny ; vii., 16.

nyp.

Ad libertatem grammaticam et orthographicam, interdum et

ad errores eorum, qui puncta adscripserunt, haec referenda,

pleraque non in Peal modo, sed et in reliquis conjugationibus, usn

venientia, ut adjectis indicabo ceterarum conjugationum exemplis.

Tertia persona feminini singularis , n%typ

1. Nonnunqnamn per kamètz scribitur, ut Dan. vii., 8. np5p.

Est hic forte lapsus punctatorum, verbum regulare cum verbo

tertiae radicalis N confundentium: alii certe codices ad regulam

np5p habent. -

a. Pro schevà et pathach, juxta §. IV. n. 4. duplex

saegol adsciscit, ut Dan. v., 1 o. nnps ; 11., 34. nninm ;

11., 45. nnyan8 ; mutatoque, sive 'ob tertiam radicaleii n

et y, sive pro arbitrio librarii, duplici saegol in duplex pa

thach, Dan. v., 12. nΠ>Ryn, Levit. x., 2. npEy, Pro

verb. xxxi., 16. nypj. Quamquam de his codices manuscri

ptos consulens, nonnunquam alia puncta ad legem paradigmatis

invnnies, ut Dan. 11., 45. in codice Cassellano nnfans , ideo

que mihi suasi faciliter hoc duplex saegol et duplex pathach

ad manifestos punctorum errores referenda esse. Destituitur

certe linguae syriacae occidentalis analogia.

3. Media radicalis vocalem suam servat in n5t>, Ezdr.

iv., a4. (sed ne id quidem sine lectionis varietate, in Cassel.

lano enim codice, primae personae verbum reperi n%ty, ces

savi ab opere , vel opus cessare jussi). In Thargumim non

nunquam vocalem cum matre lectionis invenies, ut Genes. xxnx.,

34. np5s peperit.

A. Prò chirek sub prima radicali nonnunquam , more syro

rum occidentalium , reperies saegol, ut Dan. 11., 13. npE;,

viii. DE PRAETERITO PEAL, 131

Secunda persona masculinorum singularis numeri nonnun

quam, more hebraeorum, kamètz sub n habet, E%υP ut Dan.

11., 31. ny et v., 32. in codice Cassellano ITEy ; nec sola

sic punctoiiriant, sed est, ubi et consonantes hunc pun

ctatori hebraismum praeiverunt, matre lectionis 8 vel rt po

sita, ut Dan. 11., 41. myri , Ps. Lii., 5. syrii.

In prima persona singülaris numeri alicubi feperitur n%typ

et n%pp ; Dan. ii., 25. nΠΣύπ, w., 33. nypnT; sed hic

forte error est punctatoris, primam personam cum tertia fe

minini , iisdem literis scripta, confundentis : duo certe codices

Erfurtenses Dan. iv., 33. regulariter habent nypny.

In Thargumim etiam n%tpp et n%typ usitatum, non

vocalium modo, sed et literarum alia scriptione: Nempe cum

prima et secunda persona, ac tertia denique feminina, iisdem

literis n5bp scribatur, possitque (ut saepe fecerunt punctato

res) ab imperitis confundi ; placuit judaeis, matrem lectionis,

qua indigenae et syri occidentales non aegre carent, addere.

Exempla sunto Genes. xxix., 34. non 5, Zach. 111., 5. nºnps,

iii. , 9. nºy, » W. » I. n*Epy, IX. , 1 I. nºpY£.

In tertia persona pluralis numeri nonnunquam, ad leges

quantitatis vocalium hebraicas, kamètz sub media radicali poni

tur, $up , s?pp, quin et femininum per π , n%tpp scri

bitur. Dan. 111., 13. ¤¤n, v., 5. in keri mPE: , vii., 8. in

keri myns.

Praeter consuetum eonjugationis Peal praeteritum , signifi

catione activum , de quo hucusque egi, aliud quoque passivum

habent chaldaei, formatum ex participio Peil, hoc typo:

122 GBAMMATICAE CHALDAICAE

fem. commune. masc.

n%typ $typ | 3 pers.

n%tnp a pers.

n5sep 1 pers.

s5*vp *%wp | 3 pers.

jn%•typ pn%bp a pers.

sy%oty; 1 pers.

i

i

IX. Praeterita reliquarum conjugationum.

In terminationibus praeteritorum conjugationes omnes eun

dem typum servant, quem Peal, ut pene supervacaneum vi

deri possit earum quoque paradigmata adjicere , nisiin vo

calium abjectione discreparent. Hoc autem cum ita sit, nolui

tirones paradigmata desiderare.

Ithpeel, 5typns , sive per hebraismum 5ppnm

1. loco chirek in syllaba praeformativa nonnunquam ad morem

syrorum occidentalium saegol habet, ut Dan. vii.,8;nyns. Idem

et in reliquis passivis fieri teneamus, ut Dan. 111., 1 g. *yvj8.

a. sub media radicali pathach quoque et chirek admittit,

$opns, %•typns • %typns. Tertia autem radicalis, si sit nt

vel y, non admittit solum pathach, sed et poscit :

semper deinde tenendum, ubi de pathach sub media

sermo inciderit. Flectitur autem :

n%typns %tppns | 3 pers.

n%typns a pers.

n%typns 1 pers.

8}typns 35ppns 3 pers.

jn%typns pn5ppns a pers.

sy%typns 1 pers.

idque

radicali

;

i

ix. PRAETEaiTA ReliQ. coNjUG. 123

Pro chireck sub prima radicali, ex schevâ orto, licet etiam

pathach ponere, n%typns etc., plane ut syri occidentales

A$Aël/ flectunt.'• AÉ 2 eCtum

Ρael 5tap, pro quo nonnunquam reperies 5tpp, Dan. 111.,

22. , et 5gp (hoc quidem semper in verbis tertiae radicalis

n vel y), vocalem primam abiicere nequit, ob daghesh forte

mediam sadicalem geminans.

fem. commune masc.

n%t> $ep | 3 pers. g.

f%tgp a pers. $.

n%tap t pers. §.

s%tgp 33eP | 3 pers. _

jn%tgp Tin$taP | a pers. §

sy%ep 1 pers. £

Ortum hinc Ithpaal, $tppns , %tjpns , et 5typnm, hunc

typum sequitur :

fem. commune masc.

n%tppns $opns | 3 pers. g.

n%tgpns a pers. $.

n%typns 1 pers. §.

s}úpns s%tppns | 3 pers. _

j*%tppns pr;ppns | a pers. §

sy%tjpns 1 pers. 7*

In secunda persona pluralis numeri fas quoque est, chirek

sub media radicali ponere, ut, in keri, Dan. 11., g. jìnym.

(De transpositione et mutatione n characteristici relege §. VII.)

124 GrAMMATICAE CHALDAICAE

Aphel, $tpps , vel, hebraizante scriptione, $pPr. , sub me

dia radicali pathach quoque et chirek admittit, 5υρs, %bps :

inque verbis tertiae radicalis n vel y, pathach poscit. Flectitur :

fem. commune

n%typs

f%typ8

n%typs

s$eps

jn%typs

| s;tps

Hinc formatum Hophal chaldaismi biblici flectitur :

fem. commune

n%typ;

n%tppy

n%py

s%tppy

jn%υPs

sy%υPy

msc.

$typs

*5typs

Trypps

msc.

5υPI

$uppy

In$up;

3

2

$

:2

pers.

pers.

pers.

pers.

pers.

pers.

pers.

pers.

pers.

pers.

pers.

pers.

!

{

i

Ithaphal $typEs, contractum ex $typsns : est tamen ubi

et pleniorem formam invenies, quamquam, ut in conjugatione

rarissima, rarissime : exemplo sit ex Thargum Pseudo-Jonathanis

Gen. 111., 18. vjy8n* ; n pro 8 positum me legere non

memini : Fleclitur:

fem. commune

n5typns

n5typns

n5bpns

masc.

5υPFs3

2

pers.

pers.

pers. {

1x. PRAETERITA REL1Q. CONJUG. X. DE 1NFINITIVIS. 125

fem. commune masc.

s%tpfs *%tpPEs | 3 pers. -

jn%υΡΕs Tn%υPEs | a pers. §.

s;%t>PEs 1 pers. *

Sceaphel, $ppuj et $upvj, ejusque passivum $upnvjs

hunc typum sequuntur.

.fem. commune masc.

n%tpj $pFv || 3 pers. g.

n%tpy a pers. $.

n%typvj 1 pers. j.

s%tppvj ¥%typùj | 3 pers. -e

pr%tpj-

jìn$u)pvj a pers. §.

sy%typvj 1 pers. #*

n%tjpnvjs %vprys | 3 pers. g.

r5t PF\js : ■ }

n%typRvjs 1 pers. 3.

s}υρτυs *%t>PRvj8 | 3 pers. „

jn%υPF\js jin$upF\js | a pers. É

sy%υμπῦs 1 pers. #

X. De infinitivis.

Infinitivus Peal praeformativam literam *^ habet , $upra,

plane ut apud syros ; sed quae (hoc chaldaismo proprium) post

praefixum 5 excidit. (Vide praefixa §. XXXVI.)

Reliquarum conjugationum infinitivi unius formae sunt, no

minis nempe feminini in N desinentis. Vide paradigma. Est

autem in rarioribus notandum, quod hic chaldaismus a sy

riasmo occidentali, infinitivos a b incipiente, et in à pro n*

•^

posito finiente , (e$$eN* id est *%typn^), non VOCa


libus solum , sed aliquando etiam literis differt. Ante suff. tamen,

chaldaeorum quoque infinitivi terminationem ni adsciscunt, ut Dan.

VI., 15: Fin*>yy $ VI., 2 i . πη*>y^vj; Ezdr. v., 1o. πyjn$.

XI. De imperativis.

Imperativum non activis solum conjugationibus, sed et pas

sivis chaldaeorum, dare solent grammatici ; quos, licet jamjam

exemplorum lecti a me imperativi passivi recordari nequeam,

sequor tamen, quia apud syros occidentales passiva imperati

vum habent.

Imperativus Peal defective scribitur $p; , plane ut futu

rum. Media radicalis kibbutz habet, sed pro quo non paucis

in verbis, maxime in his, quorum tertia radicalis est n, y,

et -i, pathach vel kamètz ponitur: ny , no8, et Dan. iv.,

m 5. niys. Flectitur : -

fem. moisc.

*5gp 5gp sing.

Nyγυμ ¥%p plur.

Ithpeel

*%pns %tppns sing.

sy%ppris | ¥%ppns plur.

Pael, sub media radicali , pathach et chireck admittens,

(Dan. iv., 1 1. *>$p exemplo esto) sic flectitur:

*5tsp 5úp sing.

Ny%tpp a%tgp plur.

Ithpaal:

*%tgpns | $tppns sing.

sy%tppns *5tepns plur.

XI. DE IMPERATIVIS. Xll. DE FUTURIS. 127

In Aphel, triplicem vocalem praeteritorum ad imperativos

transferto ; ac scito, in plurali masculinorum chirek frequen

tius poni :

fem. masc.

*%typs - 5υρs sing.

sy%υρs *%wps plur.

Hinc Ittaphal, sed quod, exemplorum defectu ob raritatem

conjugationis, ex analogia pono:

*5tppns %ppEs sing.

Ny%tppns ¥%tppns plur.

Sceaphel

*5typuj $uppwj sing.

sy%tjpvj *5t Puj plur.

Ischthaphal

*5upprvjs , $pPF\js sing.

sy%υμπῦs *%tpprvjs plur.

XII. De futuris.

Futurum Peal $typs , kibbùtz sub media radicali habet,

et defective, id est sine i, scribitur ; qua in re notari a pe

ritioribus velim diversitatem chaldaicae orthographiae a syriaca

occidentali. Nempe in hoc futuro, ubi media radicalis vocalem

habet matrem lectionis vau

1. Syri occidentales ponunt: \άA—e/ -» \és—el •

^ ^

^ 4.

\$$e; • \&se! »

2: Chaldaei et Arabes non ponunt: 5ups, Jx5],

12:8 GRAMMAT1CAE CHALDA1CAE

3. Hebraei , inter utrosque hic medii, jam ponunt, fre

quentius etiam omittunt.

Est tamen, ubi et ex hebraismi imitatione $ibps scribi

tur, ut Levit. iv., 4. ποργ. -

Loco kibbùtz licet quoque sub media radicali tzerè et pa

thach ponere, nec tamen pro arbitrio, sed certo usu. Pathach

amant verba tertiae radicalis n , y, et * , itemque neutra,

semipassiva, et, quae his accensentur in Oriente, verba adfe

ctuum. Ne tamen quidquam dissimulem, non eadem hujus legis

constantia in chaldaicis, quae in syriacis, arabicis et hebraicis:

librarii enim, qui linguam non a matre, sed a magistris didi

cerant, puncta adjecerunt, inque eo negotio saepe negligentiam

cum linguae ignorantia conjunxerunt.

Tertia persona sing. numeri masculini generis (*) praefor

mativum habet, 5ppy , plane ut apud hebraeos et arabes : qua

- - - - - - 4.

in re longissime a syriasmo occidentali, \Â§e$ habenle,

secedit chaldaismus :

.fem. Commune masc.

$typn - $ep; 3 pers. g?

p%pr) $ePr | a pers. g.

$eps 1 pers. 3.

j% P* | j*5typ$ | 3 pers. -e

j3typF j¥%typn 2 pers. íi

$up> 1 pers. *

Tertia persona feminina pluralis numeri (*) praeformativum

habet, iterum arabismo conformis : hebraeis enim per n , sy

ris occidentalibus per : initiale scribitur.

Ad eundem typum reliquas quoque conjugationes flectes:

ne quid autem desiderent tirones, babebunt paradigmata. Com.

XII. DE FUTURIS. 129

pendii caussa sufficiat semel monere, quod semper tenendum ;

in quarum conjugationum praeteritis pathach , tzerè, et chirek

sub media radicali alternant, idem et in futuris usu venire :

e. g. PaR,vjf

fem. commune. moisc.

5ppnn 5 ppn | 3 pers. g.

p5typnF %tpnn | a pers. j.

$typns 1 pers. §.

j3wpn* * [ ] %t pn* | 3 pers. _

13typnf Ti%wpnn | a pers. §

$typny 1 pers. £

In tertia radicali bgadchephath hic quoque daghesh lene

poni non solet, licet praecesserit schevà quiescens: Exod. xxxiv.,

16. Tyn* .

Pael flectitur :

5tppr. $tppy 3 pers. g2

p%pr) 5ppr | a pers. i

5taps 1 pers. 5.

15tap; I*%t Py || 3 pers. _

j% PR, p5tapr 2 pers. É

5ûp; 1 pers. £

Ithpaal:

5υρπη 5tapny | 3 pers. g.

p5typnm %ppnr, a pers. $.

5tgpns 1 pers. §.

i%typns j5typns 3 pers. *…

1%pnF pi$typnm 2 pers. É

5tppnx - 1 pers. Ε

130 GRAMM ATICAE CHALDAICAE

Aphel 5 pps , vel servato m characteristico %typns , flectitur:

fem.

$ppn

p5tapr

j3typo

j%typf

Itthaphal :

5υΡΕn

p5typFr,

j3typns

1%typER)

Sceaphel :

$typujn

p5typujn

j3ppvj;

j3typujn

Eschthaphal:

5 ppnvjn

j%typFvj.

j3wprwjn

commune

%typs

%typi

5ppns

5oPry

$upvjs

$pPg;

5υμΕὐs

5υPRvjy

musc.

5topy

3t>PF

j¥%typy

p5wpr,

5tppfy

5υμβη

j*5typny

pi$typEn

5wpvj;

$ppujn

p%typυ,

In$upjn

$top^vj;

$pPrujn

j5typnvj;

pi$typΕὐn

:mi

2

$

pers.

pers.

pers.

pers.

pers.

pers.

pers.

pers.

pers -

pers-

pers-

pers.

pers.

pers.

I. pers.

pers.

pers.

pers.

perS.

pers.

pers -

pers.

pers -

pers.

ii

i

i

i

i

;

i

XIII. DE PARTICI PIIS. 131

XIII. De participiis.

Paradigmata flexionis participiorum hic omissa, §. XXII.

invenies.

Peal duo habet participia:

1. Activum %tjp , cujus kamètz est invariabile (§. IV.

num. 3.) Pro tzerè nonnunquam chirek scriptum , ut 52; -

Dan. 111., 17.; iv., 34.

a. Passivum Peil 5° pp, cum chirek invariabile.

In Ithpeel pro 5bpnn nonnunquam invenies 5»wpnp,

ut Job. v., 3. n*xynry.

Pael, Aphel, et `Sceaplel duplex participium habent :

v. Activum, ex tzerè sub media radicali agnoscendum :

pro quo tzerè tamen et chirek poni potest, ut 552r) Dan.

vii., 2o. -

In verbis tertiae radicalis n, y et * , tzerè in pathach

mutatur, quod ubi fit, nec sono nec scriptione distingui par

ticipium activum a passivo potest, sed sola serie orationis.

2. Passivum ex pathach sub media radicali agnoscendum :

Haec participia in solo statu absoluto masculinorum vocalibus

diversa sunt, in statu emphatico pluralique masculinorum, et in

femininis, nec literis nec punctis differunt ; utque exemplo utar,

j?tpr, 833tapn ; %tpp^, p%typn ; s%pr), sn%tapn

n3tapn activa et passiva esse possunt, utcumque voluerit ne

xus orationis.

In Aphel post praeformativam literam o non raro rt cha

racteristicum hebraizans servatur, ut niyriy, Dan. 11., 15. ;

sx\jiTn 11., ai.


XIV. J^erba primae radicalis Aleph.

Ad Anomala venio. De verbis gutturalibus, itemque * ha

bentibus, non opus est dicere ; anomalias enim et paucas ha

bent, ad omissionem daghesh fortis, schevà compositum loco

simplicis, et pathach loco aliarum vocalium ponendum redeun

tes, ex grammatica hebraica satis notas. Verbi autem primae

radicalis N , quod praeter anomalias gutturalium, alias quoque

quiescentium literarum habet, paradigma omnino dandum : so

las omittam conjugationes Sceaphel et Ischthaphal, tum quod

earum certa exempla in his Verbis nondum collegi, (quae enim

habeo, de illis forte alius aliter judicet, putetque esse primae

radicalis vj), tum brevitatis studio.

itthAPHAL

APhei,

ItHPA

AL

PAEL

Ith

PeeL

peAl.

52ins

5>is

52sns

528

538n8

528

Praet.

5>;s

52ns

52ns

5y*s

--

N5>sns

N5>

NnN

||5>Nn

Infi

85>

in8

8%>\s

••-:

83:28

33sns

|2sn

infin.

-----

853Fs

**

s%3Fs

52**)

--

5»sns

%>sns

5>8

Imper.

%y\ns

5>*w

--;•

5>R

--:

:

28

imper

53n8

--

5>Fs

528

--

52sns

5288

5>sns

55*8

Futur.

52ns

528

%>ns

52inry

5>in

52snr

52s?

%>snr

528

Partic.

1.

5:22

%>nr.

52in

538r

%*>s

Partic.

a.

522

3

134 GRAMMAtlCAE CHALDAICAE

Praeteritum Peal flecte:

fem. commune umsc.

n5>8 538 | 3 pers. g

- n%>s 2 pers. â

n538 1 pers. j.

83:28 *%28 | 3 pers. „

jn%28 Tin%2s | a pers. §

N;528 1 pers. £

In conjugationibus Ithpeel et Ithpaal duplex forma usitata,

quarum altera, 8 abjiciens et per daghesh compensans in Thar

gumim saepe, in chaldaismo biblico, si recte memini , nun

quam occurrit.

In tota conjugatione Aphel, ejusque passivo, N fit

1. plerumque i quiescens in cholem :

2. nonnunquam (*) sive quiescens sive diphthongescens ,

prm, •non Dan. 111., 13. ; v., a. 3. 13. 23. ; vii., 17. 25.

Observant autem in hoc verbo *n*n , ubi passive accipitur,

adductus est, cum (*) quiescente scribi, *n*iT Dan. iii., 13. ;

vi., 18. In Itthaphal inde fit •n^ns Levit. xiii., a. ; xiv., a.

Ex infinitivo Peal nonnunquam N plane excidit , Nyro

Dan. 111., g.

Imperativus Peal irregulariter, vel potius vitiose, 578 scri

bitur, Ezdr. v., 15., errore, ut puto, punctatoris. Regulariter

ibi habet codex Cassellanus 5ys.

In futuro Kal N primae radicalis post praeformativum N

semper transit in (*), 5>*s : alia autem praeformativa litera

praecedente, liberum est $>sn et 5>•n scribere.

In futuro et participiis Èael duplex, ut apud syros, flexio ;

52s*, et R eliso 55). In prima persona sing. semper N radi

XV. VeRbu M pRlMAE RADICALIS J0D. 135

calis excidit, nec unquam scribitur 5288 , licet in paradigmate

posuerim, ne altera futuri forma, in reliquis personis usi

tata, desideraretur.

XV. J^erbum primae radicalis Jod.

Verborum primae radicalis (*) solae conjugationes. Peal et

Aphel notandae : reliquae enim aut regulares sunt, aut ex his

pendent. -

Peal in infinitivo et futuro triplicem formam habet:

1. (*) in tzerè quiescentis, -i5», -i5*s :

2. (*) elisi, et per daghesh forte compensati, -i52, -i58 -

3. Hujus daghesh in > schevatum resoluti , -i5yn, -i5ys ;

sic a verbo yy reperies ytys , vel secundum alios yys

Dan. 11., g. v¤ 11., 3o. ; v, 2a. a3. 29.; Ezdr. iv. , 15. ;

jy-y. Dan. rs, 1 4.

In futuro etiam sciendum, haec verba, plane ut apud he

braeos , pathach et tzerè sub media radicali amare : reperitur

tamen $>y et 55** Dan. 11., 1 o. ; 111., ag. ; itemque in kethib

5>nn, et in keri 52n Dan. v., 16.

Imperativus, abjecto (*), habet -i5, y*i etc.

In Aphel duplex forma usitata :

1. Frequentior, (*) in m quiescens mutans, plane ut apud

hebraeos, praet. -i5is, infin. NΤΕis, fut. -i5is vel -i5ins,

part. -i5in vel -i5imp.

Hinc in Daniele formatur Hophal, posito schurek pro cho

lem, nppim rv., 33., et in Thargumim Itthaphal, -ipins

Lev. iv., 12. ; vi., 9. 3o. ; vii., 1 9. ; x., 16. ; xiii., 52. pppins

Zach. 11., 1 1.

2. Servato (*), et quiescente in tzerè, 5a>n Ezdr. v., 1 4.

>*tp*n Psalm. xLix., 1 g.

136 GRAMMAT1CAE CHALDAICAE

Quam alii addunt formam *i*s , citantes nps Jud. xi., 18.

certiore exemplo opus habet : potest enim nps ad radicem

fipx referri.

Sceaphel horum verborum paucis exemplis cognitum : in

*x*vj, vel, ut thargumistae punctarunt, *x*vj , exitium attu

lit, a Rx* , (*) quiescens habet ; in aliis forte ì quiescens.

XVI. De verbis mediae radicalis J^au

vel Jod quiescentis.

Verba i vel (*) mediae radicalis typo flexionis conveniunt,

licet radice sint diversa ; nec enim illis accedere grammaticis

velim, qui verba mediae radicalis (*) omnino tollunt, licet fa

tear, rariora esse apud chaldaeos.

Flectuntur ergo in praeterito Peal : (tonum, addita post

vocalem linea, notabo):

fem. commune msc.

npp EP 3 pers. g.

npp a pers. Έ.

npp 1 pers. 3.

spP *^P 3 pers. *G

IP* P | In P | 2 Pers. §.

83^2 1 pers. 5*

Tertia persona sing. fem. npp tonum in ultima syllaba

habere creditur a grammaticis, idque est syriasmo occidentali

analogum : cum tono tamen in penultima legitur Dan. iv., 3o.

nPE. Sed sunt puncta in chaldaicis fere ad lubitum posita,

atque hoc ipso in loco fluctuantia : Cassellanus enim habet

n=>D ; quapropter grammaticos analogiamque syriacae linguae

secutus sum.

xvi. De verbis Med. AAD. vAu vel Jod Quiesc. 137

In prima persona singularis, tono etiam retracto, invenies ,

npìg Ezdr. vi., 12. ; nPj Deut. ix., 2 1. ; inque Aphel

Dan. 111., 14. ny*pII, vel defective npET. -

Infinitivus Peal EPp vel Dpr) scribitur. Exempla invenies

Jos. iv., g. ; Jerem. xviii., ao. Posterior punctatio syriasmo

analoga.

Imperativus Ep, fut. taps habet, facili reliqua flexio

ne, nec paradigmatis novi indigente. Invenies tamen et nyf.

defective scriplum, Dan. iv., 1 1. et Ty, atque TIT. Ezár.

v., 5. ; vi., 5.; vii., 13.

Praeteritum, imperativum et futurum invenies quoque per

chirek et jod scripta, n*o, >*p , innip Ezdr. iv., 21. Haec

ad mediam radicalem (*) referes, intercedentibus tamen gram

maticis aliis.

In participio Peal, si nulla accedat terminatio, i mutatur

in R mobile, ESP ; accedente terminatione, ut feminini, sta

tus constructi, pluralis numeri, suffixi, hoc R plerumque tran

sit in (*), pya ; nonnunquam tamen et manet. Vide keri et

kelhib Dan. 11., 38. ; 111., 31. ; Iv., 32. ; vi., a6.

Participium Peil contrahitur in Ep. Ortum inde praete

ritum passivum Dan. vi., 18. scribitur per kibbùtz, npυ ,

vereor, ut recte ; analogia enim posceret npv. -

In tota conjugatione Ithpeel i elisum compensatur in n

praeformativo per daghesh forte ;

Praet. EpFs

Infinit. Nyγμ;s

Imperativ. . Epfs

Futurum Epfs

Particip. τβηη


Hic quoque suspecta puncta esse possent, nisi illis opem

ferret syriasmus occidentalis, bis etiam posita litera n , scribens

»^-ell^ etc.. n daghesshatum regulae 1. paragraphi vii. non

subjectum est, id est non transponitur cum prima radicali

sibilante. Vide Ezdr. rv., a 1. τύπ* , Dan. 11. , 6. prjfy

Ezdr. v., 8. τύπη. -

Habet praeterea haec conjugatio aliam formam, propius ad

syriasmum accedentem , typns , in omnibus temporibus modis

que usitatam, ut pins Dan. iv., 9., 5*>n Jer. xxxiii., 22.

Huc et referendum p>Rs Job. xxviii., 23. quod vitiose

punctatum jyns alii in exceptionibus singularibus numerant.

In Pael et Itthaphal nihil anomaliae, nisi quod media ra

dicalis solet in (*) mobile mutari, typ , EPn8. Notum id ex

hebraismo. Forma Poël ciyìnn et Enninnm Dan. iv., 34. ;

v., 23. hebraizat, estque in chaldaicis rarior.

Aphel habet in

Praeterito typ8

Infinitivo soHs

Imperativo Eºps

Futuro Dyps

Participio 1. cºp^

Participio a. Ep^

Non repetam, pro chirek quoque tzerè poni posse: sed

haec modo monebo :

1. Licet etiam praeformativis futuri et participii kamëtz

subjicere, ut Dan. 11., 44. npE ; v., 19. E^y.

2. Formam integram futuri , quae π characteristicum ser

vat, licet utroque modo punctare, Epys et cºpiis Dan.

11. , 2 1. ; v. , 2 1. ; Ezdr. vi., 18.

xvI. DE WERBIS MED. AAD. WAu VEL JOD QUIESC. 139

3. Ab Aphel oritur Hophal nnpm Dan. vii., 4. 5. flu

ctuante punctatione inter npspy, np^py, Cassellanique co

dicis lectionem no*pII. Prima analogiae optime conveniens.

4. p*y^ arctatus, 1. Sam. xxii., a., non est, ut pun

ctator voluit, participium Aphel, sed passivum Pael, punctis

que his instrui debuisset, py^. Hanc observationem, in uno

exemplo positam , ad plura similia transferes.

XVII. De verbis tertiae radicalis Aleph

et He quiescentis.

Verba hebraeorum tertiae radicalis 8 et n quiescentis nullo

indicio distinguunt chaldaei : universa per N scribunt, cujus

loco in Daniele quidem et Ezdra non raro ri ponitur, sed

promiscue, nullaque certa orthographiae lege. Scriptio per 8

est genuina aramaea, apud syros quoque occidentales sola usu

recepta.

In praeterito Peal duplex flexio :

fem. commune masc.

n5n 85ra 3 pers. g2•r : n*5^ ' I » pers. i

fi5^ 1 pers. §.

88%n - s5; 3 pers. *d

n*5o *n*5^ || a pers. Éjn*>r. sy%^ pn>* m T. §.

Tertia persona sing. fem. n3r) scribi quoque potest

1. plene servato 8 , nsy Dan. 11., 35.

a. per pathach, njt Dan. 11., 35. nty Dan. iv., 19.

21. quin et aliqui codices, quos inter Gassellanus, pleniorem

quoque formam per pathach scribunt, nw%^ Dan. 11., 35.

14o GRAMMATICAE CHALDAICAE

Quod in secunda persona n sine daghesh habeo , secus

quam alii grammatici, in eo secutus sum auctoritatem exem

plorum Dan. 11., 31. 34. 41. 43. ; iv., 17. analogiamque re

gulae §. V. 1. a). Anomalice (*) quoque schevâ destitui videbis

Dan. iv., 1 g. n*y* , sed cum varietate lectionis.

(*) quiescens primae personae moveri incipit, accedente suf

fixo, Dan. iv., 27. ny aedificavi illam.

Typus alter, quem reliquae conjugationes omnes sequun

tur, hic est :

fem. commune masc.

ns5r) *5^ | 3 pers. g2- -

-

n5n 2 pers, “â.

n*5^ 1 pers. §.

88*5^ AN*5*)• r • : et - 3 pers.

3*5r) se

- É

jn5n pin-5r) a pers. È:

sy%y 1 pers. '

Ad hunc typum flectes cum nonnulla verba Peal, atque

omnia Peil, tum praeterita reliquarum conjugationum omnia,

•%yris ; *32, %^ns ; *%*s, •52Fs ; *5^uj, %y£yjs.

`Quod tertiam fem. sing. h*5» ciim (*) dagiesslato scripsi,

ae plur. ss*%*? cum 8 duplici, feci equidem exemplorum au

ctoritate ; nec tamen reprehendo grammaticos, qui aliter habent.

Colligam, forte in posterum, utriusque scriptionis exempla. . .

In eadem tertia persona invenies quoque in singulari n*n*rt,

et in plurali $•nm Dan. 111., 13. ; vi., 18.

Infinitivi sunt, in Peal 85ryn. Invenies tamen et mutato

N in (*), *priy Ho8. 1., a. et, ac si esset in statu empha

tico, ny^ Ézdr. v., g. Ante suffixa regulariter 8 in (*)

transit ; Dan. iii., 19. Hyp.

-

xvII. DE veftbis TERTIAE RAD. Alef h ET HE QUiEsc. 141

In Ithpeel, ss3^ns.

In Pael, 88}^ etc.

Imperativi sunt, Peal *% vel *5^, Ithpeel *5pns, Pael

*52, Ithpaal *52ns, Aphel *5^s, flectunturque ;

fem. masc.

•%r) •%n sing.

„ 83? 55; plur.

j3p

Sciendum autem, kamètz in »3n non licentia punctatorum

poni, sed ex regula, atque syriasmi occidentalis analogia.

Futura omnia, in (8 ), (n), (* ) aut (*.) desinentia sic flectes :

fem. commune masc.

85pr. 85^* | 3 pers. g.

p%ryn s5yn 2 pers. j.

s%^8 t pers. 5.

p5py j%^* | 3 pers. _

152r Ti%yn | a pers. §

85* 1 pers. 5*

reperies tamen et pnyn, Dan. vii., 26. ππῦ. V. , 1 o.

Participiorum activi Peal 852, Peil s5; et *5^, Ithpeel

*5yno, Pael activi 83:212 et •52r) (Dan. v., 12.), passivi

*}^^, Ithpaal s%2n^ , Aphel actii *%*y et 832p, pas

sivi 55:22 , etc. flexionem ex §. XXII. 'disces. -

XVIII. De verbis defectivis et geminatis.

Verba primae radicalis j eamdem habent anomaliam, quam

apud hebraeos, > schevatum in medio vocis elidentia, et per

daghesh compensantia ; quae cum ex grammatica hebraica satis


nota sit, non opus duco paradigma adscribere. Id unum scien

dum, frequentius apud chaldaeos > schevatum retineri, ver

bumque ad paradigma regulare flecti. Vide Dan. 11., 16.; Ezdr.

iv., 13. ; vii. , ao. In nns Ezdr. v., 15. Schevà ante lite

ram daghesshandam positum consuetis regulis repugnat ; magis

analogice habet Cassellanus nns. -

De Verbis mediae radicalis geminatae tenendum , chaldaeos

mediam literam elisam, modo id fieri possit, in prima radicali

compensare, p*i8 pro ppT8 ; fieri autem ubi id nequit ,

tertiae radicali daghesh compensativum imprimere : porro daghesh

forte primae radicalis nonnunquam in > schevatum resolvere.

Vide §. V. a. α) 5yy Dan. 11., 25. ; vi., 19. n3yy iv., 3. v

Praeteritum Peal flecte:

fem. commune masc.

n%p 5p 3 pers. g2

r%p 2 pers. <j

n%p 1 pers. j.

s?p 35p 3 pers. *0

j^3P Tf%P | a pers. §

Ny%p 1 pers. #*

Quod Dan. 11., 35. invenies * PT , forte ad lapsus pun

claloris referendum ; in Cassellano certe codice per pathach et

daghesh forte scribitur. n5%y Dan. v., 1 o. duplex est et di

versa lectio a librario et punctatore in unam conscripta : nempe

alii codices habebant ad formam paradigmatis perfecti n55y,

quod n%y adpellari debuisset ; alii n5y : illam lectionem se

cuti sunt, qui consonantes ; hanc, qui puncta descripserunt.

Est ergo aliquod tanquam keri et kethib.

Infinitivus est 5P^, si prima radicalis gutturalis sit, ad

xv I I I. DE VERBIS DEFECTIVIS ET GEM1NAT1S. 143

regulam gutturalium mutandus, ut TT^ , 5yra: imperativus 5p

vel 5p , sic flectendus :

fem. musc.

*%p 5p sing.

835p 35p plur.

Futurum :

fem. commune mouSc.

5p8 sing.

etc. p%PF 5pr.

Participium activum, sive perfecte formari potest 55p Levit.

xvi., a. 3., sive contracte 5P. In Daniele illam formam li

terae, hanc puncta sequuntur, p%y iv., 4., p%y v., 8.

Tota conjugatio Ithpeel duplicem flexionem habet, integram,

%%pns, et contractam , media radicali in n characteristico

compensata, 5pns. Ad hanc referes $yns et 5yr* Levit.

x., 1 g. ; xi., 32. si puncta sequaris ; potest enim et demtis pun

ctis esse Itthaphal.

Pael et Ithpaal omni anomalia vacant : 5p5p enim non ad

illas , sed ad quadrilitera referendum.

Aphel 5ps , Itthaphal 5Prs , Sceaphel 5pvj , pro quibus,

et forma integra, invenies 55tor, Dan. iv., g. et in Thargumim

nnnvj manumisit, --inFujs 'manumissus est, paradigmate opus

non habent. π;y7 Dan. v. , 7. saegol habet ob sequentem

gutturalem kamelzatam ; $yT et s5yt Dan. v., 13. 15. ad

Hophal perlinet. Sceaphel in forma contracta simulat verbum

primae radicalis vj, unde factum, ut per errorem sed usu con

firmatum, nova verba primae radicalis vj confingerentur. A crrt

incaluit, est Aphel crTj, urere, denigrare ; sed inde in Peal

exstitit crTvj nigrescere, cum suis derivatis.


ID E N O M I N I B U S.

XIX. Genus nominum.

Genus nominum duplex, masculinum et femininum, signi

ficatione noscitur et terminatione ; illa, ut apud hebraeos ; hac,

ut feminina sint in a , i et u terminata, reliqua omnia ma

sculina. Quod ut paulo dicam distinctius, primo sciendum, ter

minationem non dici literas omnes vel syllabas, in quas nomen

desinit, sed solas serviles. Jam sunt feminina, quae in statu

absoluto singularis numeri terminantur

1. in (8.), seu ejus loco, ex imitatione hebraismi, in

(n.), ut sy sapientia.

2. in * et (*.), ut *>%r), *5y, nempe haec sunt apo

copata pro n=>32 et n*5y, n etiam, quod apud hebraeos

nota feminini est, in statu constructo redituro.

Scio, quod huic regulae addi posset, ix*, myrias, n33 ,

collega, sed prudens omitto. Alterius enim formae femininae

punctum cholem incertum ; alterius n syriacis potius quam chal

daicis exemplis firmatur: fac autem utrumque recte se habere,

formae sunt rariores, quibus nolim memoriam discentium one

rare, terminationibus a , i , u , quarum oblivisci vix volens po

teris, contentus.

XX. Numerus nominum statusque tripleæ.

Status emphaticus copiosius eæplicatur.

Numerum chaldaei habent, ut hebraei, singularem, dualem,

et pluralem, legibus iisdem ponendum. De terminatione infra

videbimus.

Statui absoluto et constructo , (id est regenti genitivum),

XX. NUMERUS ET STATUS NOMINUM, 145

tertium addunt, emphaticum, in quo declarando exemplis mihi

linguae germanicae utendum est, cum latina lingua ipsa ar

ticulo carens, minus sit explicandae status emphatici naturae

commoda. -

Norunt mei cives omnes, articulum nos habere, der, die,

das; il , la, lo , quem nomini definite posito, nec tamen pro

prio, praemittimus ; aliudque esse, koenig, ein koenig, der

Koenig; re, un re, il re. Exempla habe:

Georg der dritte vard im jahre 176o koenig. Giorgio III,

fu fatto re nell'anno 176o: indefinite, et universaliter.

Im jahre 1772 wird ein koenig sterben. Nell' anno 1772.

morrà un re: indefinite, ita ut hujus vaticinii eventum prae

stare omnino ausim ; certus, aliquem eo anno regem Europae,

Asiae, Africae, Americae, aut terrarum incognitarum, moriturum.

Jeder Unterthan wuerde sich freuen, wenn der Koenig

nach Deutschland kaeme. Ogni suddito si rallegrerà, quando

il re verrà in Germania: definite. Quilibet intelligit, de no

stro Rege sermonem esse.

Der koenig von Preussen, Friderich der zweyte, hat viele

Kriege gefuehret. Il re di Prussia, Federico II., ha fatto molte

guerre: definite.

... und so stellete der koenig durch die zwey schlachten

bey Rosbach und Lissa alles wieder her. E così il re dopo

le due battaglie di Rosbach e Lissa rifece tutto: definite. In

praecedentibus oportet de aliquo individuo rege sermonem, ejus

que nomen expressum fuisse.

Koenig hat gestohlen. Nomen proprium, articuli non egens ;

nec vertenda verba: rea: furatus est, sed: Koenigius furatus est.

Hunc articulum nos quidem germani habemus, dedimusque,

tanquam insitione in linguam latinam facta, victae a majoribus

10


nostris Italiae, Galliae , Hispaniae, Lusitaniae : habent eum

Graeci in 3, i, t3, Arabes in Ji (ai), Hebraei in n suo

demonstrativo. Ignorant contra, ut dixi, Latini.

Jam Aramaei utrique, non quidem articulum, quem no

mini praeponant, rem tamen ejusque signum habent, termina

tione, nomina definite et individue sumenda distinguentes, plane

ut Sveci, Norvegi et Dani, konung , re , indefinite ; konungen ,

il re, definite. Haec terminatio apud chaldaeos est a : e. gr.

-|5r) ein koenig , um re , N352 der koenig , il re. Hunc ergo

statum nominis, emphaticum dicunt grammatici, id est demon

strativum : nec enim existimandum, statum emphaticum inde

dici, quod insolentiorem emphasin nomen cum eo positum adi

piscatur, fortiusque quid et sonantius dicat, sed emphasis hic

idem esl ac demonstratio rei individuae , ab ipyaiv», monstro.

Nimium tamen emphasiologiae studium, initio hujus saeculi fer

vens, in errorem nonnullos hic abripuit grammaticos, a quo

sibi caveant, chaldaica discentes.

Est et hoc sciendum, adcuratiorem esse chaldaicam linguam

in usu status emphatici, occidentali syriaca, quae illo non raro

abutitur, statumque emphaticum pro absoluto ponit.

XXI. Paradigma Jpu/merOrU//m ac $tatuum

trium nominis.

Paradigma singularis et pluralis numeri masculinorum facil

limum, id est, nullis vocalium permutationibus obnoxium, pri

mum propono n8 , signum :•

Emph. Constr. Abs.

8n8 n§ n§ sing.

83n8 *n8 pn§ plur.

xxi. PAaADiGMA N UMER. Ac sTAT. TaiuM NoM. 147

Sic flecte -y canticum , j¥. nubes, n5s Deus, aliaque

monosyllabica kamètz habentia.

In statu emphatico pluralis numeri, qui adjecta termina

tione (8.) a statu constructo syrorum occidentalium sns for

matur, nonnunquam ultimae syllabae (s*') ita contrahuntur, ut

constructo fiat similis : v. gr. **y pro sy Genes. 1., 1 o. ; *E8

Exod. xxxiv., 33.; *s*iw> in keri, et sº-iw> (quod s;iv>

pro syù> legendum opinor) in kethib, Dan. 11., 5. s RER

aliquando cum keri *s;5r Dan. 111., a. -

Pro R status emphitici posse et m poni, jam supra §. II.

monui: id vero paulo frequentius, si aliud R immediate prae

cessit, ut in Π8jJ>, misy etc.

Femininorum paradigma est :

Emph. Constr. Abs.

sy np>r; Nyr, sing.

Ny | ny | Tyr, plur.

Stalu absoluto pluralis ideo prae reliquis notando, quod

maxime ab hebraico paradigmate differt: singulari autem et plu

rali status constructi et emphatici non literis discernendo, sed

aut ex vocalibus aut ex serie orationis agnoscendo. Sic flecte

pleraque, s352 regina , s%n; virgo , sy-yy provincia , syy

hora, vocales nec abjicientia nec mutantia. -

Dualis in (p') desinit, tono in pathach ponendo, ut a

Inp vel InP cornu, fit

syp synp Ty

vel, ut et exemplum ponam nominis feminime terminati, a π8^

centum , est

8;ns; •nsy pnN*;


Potest tamen et terminatio (]*'), in (1.) et (p.) con

trahi, ut jnsy ducenti, p^r duo.

XXII. Paradigmata alia variarum

formarum.

Jam subjungo paradigmata aliarum formarum , in quibus aut

mutari vocales solent, aut alia de causa haerere possent tirones.

Masculina.

Emph. Constr. Abs.

Ny%y c5y t%y seculum

8y »%y pp%y

Κamètz est invariabile, quia ex cholem hebraico ortum. Sunt

tamen, qui in statu constructo p5y ponunt, non grammatici

solum, sed et codices: verum altera scriptio ex suffragio sy

riasmi occidentalis praeferenda.

Nyìn? mins min: praeco

sying | siins prin>

s35r) | 152 -|5^ consilium

s>%^ »>%? p>%^

s35"> | i5? -|5^ rex

s>32 •>5? p>%?

Pro 45; in Daniele saepe per hebraismum scribitur 15p »

eadem in reliquis flexione. Qui autem grammatici 13:2 habent,

aut in plurali daghesh lene imprimunt tertiae radicali, in utro

que erroris convincuntur, in illo (quod sine exemplis fingunt),

a syriasmo occidentali ; in hoc, exemplis biblicis.

Ad haec duo paradigmata, exigua mutatione, quam litera

gutturalis infert, flectes :

XXII. PARADIG. ALIA VAR. fORM. 149

Emph.

sy

8:2IT

Nytp

83ryta

Quin et saegolata

Ny%ri

832%n

Aliter paulo %n;

Nya

sya

Constr.

>Π

•yi

tyty

*pyo

hebraizantia

c5n

»p%n

et n>a

n>a

~sa

Abs.

paiTi

tyty

pryto

E5r

pra3r

n>*

p- :a

Atque cum daghesh in tertia radicali nys et

NÉy

83£y

8g;

Ny

NÉa

sptyn

»;?ty

83»

sy

*Ey

Ty

sy

na

*£a

nymo

•ny

>ã

pbnri

sponm

55

ny

p£y

TY

py

na

p5a

nyo

pr;T?

>à

paa

Ebnri

prognn

55

aurum,

sapientia

somnium

vir

ny

folium

species

ala

altare

fovea

philosophus

universitas

1 50 GI\AM MATICAE CHALDAICAR

Hujus nominis status emphaticus tonum habere solet in pe

multima. Vide Dan. 11., 4o.

Emph. Constr. Abs.

sSyTp | •pTP | syTp primus

•syip *syTp psytp

Ad hunc typum, de cujus statu emphatico jam supra dixi,

gentilitia , ut •-;;;^ aegyptius , •jù> chaldaeus , •; levita ,

flectuntur. Quod in statu absoluto sing. haec nomina per kamètz

ante (*) scribuntur, non fit auctorilate loci (Dan. 11., 1 o.) ob

pausam dubii, sed ex analogia syriasmi , zekofo habentis.

nsy

sysy

sy

•sy

sy propheta

psy

Ne daghesh in (*), meo ausu posuisse videar, confer Ezdr.

v., 1. 2.; vi., 1 4.

82D>

83px

NP;

*px

sp; purus

j'P*

Ad hunc typum etiam participia verborum tertiae radicalis

8 flectuntur. In plurali absoluto tonus retrahitur, ut dualem

simulent : quin et potest Typ* in ΊΕ contrahi.

Aliter syns , s>-; et similia , pluralem a femininis in u

terminatis mutuum sumentia.

syns

syns

sy^s

nyns

Nyns leo

Ty

Status emphaticus singularis, quein ex Thargumim sum si »

( 1. Reg. xiii., 24.) contractus ex sy- s, ut a sp"> solium ,

dicitur 8;>>.

XXII. PARAD1G. ALIA VAR. FORM. 151

In his omnibus, quae hactenus habuimus, masculinis, sta

tus constructus singularis numeri plane similis absoluto, quod

memoriae subsidium notari potest ; in una modo forma differt,

Emph. Constr. Abs.

5»n

•%n

83yri

s%n

5yri ea:ercitus

p%r

Quod nomen pluralem quoque adsciscit femininum

styn | nyn | Tyri

in Thargum obvium, nisi quod in illis, contra analogiam sy

riasmi, (*) quiescit p5n.

Sic et

Ny py jy oculus

sy sy py

Feminina.

systy ngº^ sy"; provincia

syºn ny-in Ig"^

Sic et Nyγ>ι, s%na etc. nulla adhuc dum vocalium

mutatione.

N£\jy nujy Ny;y terra

Nyy | njy I Tjy

NE;^^ nynp syR^ donum

syrp | nymp | ΒΓη

Sic et reliqua flectes nomina, in quibus concursus duorum

schevà mobilium, vocalem adsumi jubet pathach , saegol, aut

chirek, ut NFTpy ardens, a NTP; Dan. iii., 6.

— ~ - , , ,

152 GRAMMATICAE CIIALDAICAE

Emph. Constr. Abs.

NηγΊp nsyip msyTp primus

syTP | ns?TP | Isºytp

Statum emphaticum, quem alii habent in singulari Nηγητρ

et in plurali Nysytp, sumsi ex Dan. vii., 4. 8. Flecti utro

que modo potest: -

Nn*5y n,5; *%y sacratum

sí:33 | n%; | Ty

sr>%^ n>52 $>%p regnum

sty>32 | n>%^ T>52

Participia.

Addo jam aliqua flexionis participiorum utriusque generis

paradigmata, non quasi necessaria putem esse, sed quod forte

grata erunt tironibus.

Activum Peal

83typ 5pp. 5pp. masc.

8%typ *5typ j*5typ

NF $typ n%tpp. s%typ fem.

Nη%typ n%bp j%typa

Ny%y s5; s5y masc.

835) »5? p5y

Nη*5y n%y Ny%y fem.

sy%y n%y jy%y

Peil

s%typ $•typ 5. pp masc.

s%typ •$•pp p5spp

N£%*wp n5stop 85*wp fem.

NI3*wP n%typ j5^up

-- -

-—- ^ ^ - ---—-—---— —— ———— —

XII. PARADIG. ALIA VAR. FORM. 1 53

Emph.

8:32

833;

Ny52

sy%r)

Ithpeel - -

83wpnra

N;$tppnry

Ny%typnn

Nη%typnn

Pael, act. et pass.

8%\ppi;

833?p^

85%tgp^

Nη%typi,

• Ny%y

8352r)

sy%y

Ny%y

Constr.

s5?

*5r)

n352

ny52

%bpnp

^ *%typnp

n%typnp

n%typny

$t pryet -

%tgp^

•%p^

n%py

n%p^

8%yyet -

•%y

*%*y

n%22

n%ry

Abs.

s5y

p3r)

Ny%o

Ty

$upnp

p%bpnp

83typnn

j3t,pnn

$t pp

$epp

p%p?

N3t,pr?

j3t;pb

83:22et -

*$*y

p$o;

Ny%pr)

p%pr)

masc.

fem.

1maSC.

fem.

maSC.

fem.

maSC.

fem.

Haec sufficiant ; ad quae reliqua quoque participia flectere,

facile.

Anomala.

Sunt et aliqua, flexione, anomala, illa maxime quae plura

lem ab alio nomine aut forma nominis mutuantur. Exempla

eorum ponam; non omnia colligam, quod infinitum foret, cum

*»


in Thargumim multa sibi aut ipsi auctores aut eorum librarii

permiserint, syris non licita, ac forte indigenis chaldaeis aeque

illicita.

Emph.

N38

Nys

Nys

syys

sy

833:a

RFA

Nη};

Nyγύ

Nyγύ

Constr.

>8

nys

t8

nys

na

*,35

n?

ng;

ty

ny\j

n*?

*;

et

Abs.

>8 pater

ITES

t8 mater

Typs

nia filius

p>A

nia filia

}33

trvj nomen

jyj

n*3 domus

pr?

8y\j dunnus

py\j

XXIII. Nomina numeralia et mensium.

Numeralia habent Chaldaei ordinulia et cardinalia.

Ordinalia Cardinalia

fem. ma8C.

primus •pTp syrº -mri

secundus Tyn prinr, pnn

XIII. N0M1NA NUMERALIA ET MENSIUM. 155

Ordinalia Cardinalia

fem. maSC.

tertius *n**; n5n syr. 3

quartus •y***) yy sy;ns 4

quintus •vj*rn vjpri TSjrri 5

sextus snvj nuj sEv 6

septimus *y*xvj y>vj syxvj 7

octavus YYYY^n *y^n et syn 8

• • : •• : - s;^n

nonus •ysvjn yujn 8yvjn 9

decimus •ve; -sy sy=; I o

Ex his cardinalia a 3. usque ad 1 o. substanliva sunt ; unde

fit, ut possint, vel potius soleant, sub forma feminina mascu

linis, sub masculina femininis praeponi, non sane insolentiore

constructione, quam est haec latina : hebdomas annorum. Ab

ordinalibus formari possunt adverbia numeralia, adjecta termina

tione ni , ut Dan. 11., 7. n*;:;) , secundum , denuo.

Ab 1 1. ad 1 g. numeri componuntur ex praecedentibus, qua

de compositione adscribo verba Buxtorfii ( Leae. chald. p. 164o.)

Notanda est compositio -ipy cum alio numero, qua litera y

absorbetur, et apud Paraphrastas hierosolymitanos , et talmu

dicos usitata. Dicitur autem promiscue -ity et **ity. Si an

tecedens voae desinat in y, tum et illud eliditur » iit in yys

et yvjn. Ponuntur autem numeralia cardinalia decade majore

etiam iro ordinalibus, ut Exod. xii., 18. sy syyvs:,

syis decimo quarto die, et :-in pnBy sy* -y usque ad

diem vigesimum primum.

~Etn, -p in contracte ^sy in I m.

•nbnn, -onn . . . ^ty -n 12


»np*$n, -ip$i, -p*r*E contracte ^ty Nr. 31, 13

**b*a*s , npyis . . . npy Nyγs 14

»^p^pri, nppn, nppr . . . nty syyr 15

*^En. v, ^pº^vj . . . nby NEW 16

•^p:\j, npyj . . . npy wy:uj 17

np^yyE . . . nty sy 18

•^pujn pro *^Enwj vel “pnuj . . . ^py syujn 19

- pn3n 3o p^py,p^py ao

pvj^n 5o pyys 4o

pyyv 7o pruj 6o

py\jn go jyyn, j;nn 8o

jnsy, pnsy aoo nsn ioo

*ix* 1 oooo n5s IOOO

Hinc reliqui numeri componuntur ; e. gr.

-in pnby vel pnby, in 2 I

ns^ n$n 3oo

j*£%8 p^f aooo

(Jon. iv., 1 1.) Ty- •^by RFYR 12oooo

Multiplicativa circumscribunt per -in praepositum, ut Dan.

iii. , 1 9. my:\j -in septuplum.

Subjungo, quae non ingrata discentibus linguam chaldaicam

futura puto, nomina Mensium. Sunt autem illi lunares, ideo

que non cum nostris solaribus plane iidem : comparari tamen

cum his possunt, quia intercalatione integri mensis ad solares

annos identidem redire, seque illis adproximare solebant luna

res judaeorum, qui chaldaice scripserunt, anni. Cur autem in

comparatione mensium Buxtorfium recentioresque omnes deseram,

sequar syriacam linguam et Josephi auctoritatem, ex mea Com

xiii. NoxIiNA NUMeR. ET MENS1UM. 1 57

mentatione de mensibus hebraeorum discant lectores, si opus

esse arbitrantur. Ergo circiter respondet nostro

Aprili jty, seu N;*:ST sTny primus

Majo -ys, ^^;s secundus

Junio Typ tertius

Julio ***^* quartus

Augusto >8 quintus

Septembri 5n58 seactus

Octobri •-ujri septimus

IWowembri Tyrint, octayus

Decembri *55; monus

Januario nyu decimus

Februario tyj undecimus

Martio ¬js duodecimus

post quem, quoties opus erat, intercalando addebatur

s§ya njs decimus tertius

annum lunarem solari adproximaturus, facturusque, ut primi

mensis die xvi. spicae Deo offerri possent.

D E P R O N O M I N I B U S.

XXIV. Pronomina personalia et suffiaea.

Pronomina personalia haec sunt :

fem. commune ' musc.

nys et Nys 1 pers. g.

n38 2 pers. 3.

N›› - - 8imi 3 pers §.

„ s;T;s 1 pers.

NyTJ 3:

jfys jìn;s | a pers. §.

]38 pìs | 3 pers. "

1 58 GRAMMAT1CAE CHALDAICAE

Secunda persona singularis (tu), quoties masculini generis

est, in Daniele et Ezdra nniN scribitur, ut distingui a femi

nino possit: monentibus in margine Masorethis, n redundare.

Nempe Danielis et Ezdrae tempore, judaei adhuc per hebrais

mum, (tu) masculinum extulisse videntur πΕΣs : qui autem

multis post seculis puncta adjecerunt, pronuntiationem suo tem

pore usitatam sequuti , mys punctaruut , ut n jam plane

otiosum esset. Quae autem literae cum punctis non conveniunt,

eas ut redundantes notare solent Masorethae.

In 3. pers. plur. mascul. licet dicere, j¥II, jiem et

iram. In feminino Dan. vii., 17. habes T*as , seu, ut Cas

sellanus codex a prima manu habet, px*s. •.

Pronomina personalia aliis partibus orationis , verbis, prae

positionibus, et nominibus in fine addita, cumque illis in unam

vocem contracta , suffiaca dicuntur. Post verba et praepositio

nes, propriam personalium significationem perfecte retinent, ut

*y%y terrebant me, ***) a me etc.; at post participia et

nomiiia alium quodammodo significatum adsciscunt.

Paradigma suffixorum verbis in unius tertiae personae praet.

sing. masc. exemplo proponam :

fem. commune mdSC.

•y$typ - 3 pers. g.

q%typ π%typ | a pers. §.

n%p fi355 | 1 pers. §.

8;3t,p 3 Pers. _

j>%υP T>;yp | a pers. §

(*) j*5op Tx%typ | 1 pers. #

(*) Haec duo suffixa solis literis ac sine punctis scripsi,

quod, tacente syriasmo, Danielisque el Ezdrae chaldaismo, qui

XXIV. PRONOMINA PERS0NALIA ET SUFFIXA. 159

ea non habet, sed pronomine separato utitur (Dan. 11., 34. etc.)

incertum est, utra melior sit punctatio, j¤%typ Hos. 1., 4.

an quam aliqui grammatici in paradigmate ponunt, j¥5op?

Verbo substantivo praesentis temporis cum careant orienta

les, ejusque loco pronomina personalia usurpent, ut 838 si

gnificet sum , f;;8 es , Riit est etc. factum est, ut aramaei

ex compositione participii cum pronomine personali novum ali

quod verbum praesentis temporis formarent, eoque linguam suam

ditarent.

Sic pro jìfys p5typ dicunt, j*n*5typ, occiditis. Nec

tamen audeo, ut alii fecerunt, paradigma adjicere hujus prae

sentis : paradigmata enim non ex analogia aliqua auribus per

cepta proponi a grammatico debent , sed decerpi ex magno

exemplorum numero: exempla autem contracti cum pronomi

nibus personalibus participii neque ipse collegi, qui nunquam

antea in animo habebam grammaticam chaldaicam scribere, eam

que nunc festino ; nec collecta ab aliis, quibus uti possim ,

reperi.

Post nomina, ut apud hebraeos ita et apud aramaeos, suf

fixa non quidem desinunt esse personalia, sed tamen novauu

quodammodo significationem induunt, ac vice fungunlur prono

minum possessivorum : e. gr. rex mei, et rex nostrum , dici

tur pro reae meus , et reae noster: paradigmata sunto -|5; reac ,

et 8332 regina , seu, ut ante suffixa in statu emphatico con

cipi debent, 83%b et. Ny%o. Eundem typum sequi quoque

solent suffixa particularum ; notum id ex grammatica hebraica.

Singularem ante suffixa simulant particulae ny , nna , 32P, ;

pluralem, nºs , j*a , ETP, *5y , quamquam aliquae ex his

aliisque utriusque sunt numeri.


Paradigma suffiaeorum nominis masculini.

s>32

T>5o T??? „

(2) F 352 () Πλ}p j

N;?%b È

j>;5p j>»%o *

py%p jiny%o

*>$o

•>:>32 (3) p.352

(5) Ny%o (3) »ni>%o §

Ny%n É

j>*>%o jì>*>%b

Typ%p (6) jin*>32

Addere nonnulla liceat , quibus ipsum paradigma onerare

nolui.

1. F 252 sine pathach gnubha. Pro fi mappikkato R poni

crediderunt Masorethae in Rvj£ Dan. iv., 15. 16.; v., 8.

Verum est duplex lectio in uiam vocem a librario et puncta

tore confusa. Literae textus legendae sunt in statu emphatico

syj£ ; vocales pertinent ad aliam lectionem nnvn in codi

ciùs obviam, ut ex Bibliis Io. Henrici Michaelis discitur.

a. Aliquando et per pathach, ut πχ Dan. 111., 15.

3. Cum (*) quiescente, quod Masorethae ut superfluum

notare solent, adscripto "* *i*n*. Vide Dan. 111., 1 a. 18. ;

Iv., a4. Ultimo loco invenies quoque cum (*) mobili, nec

tamen servili pluraliter, sed radicali Tyri, addito in non pau

cis codicibus et editionibus keri -tson.

4. In Thargumim sequioribus, i. e. hierosolymitano et Pseudo

Ionathanis, saepe reperies •i>%p.

XXIV. PRONOMINA PERSON. ET SUFFIXA. 161

5. Pro Ny%o Daniel plerumque habet n=52, ut ris aa

et n*£a c. vii., 4., Ft*): ty 19., Fi*pTP, 7. 8. ao., n5y

19., FtYjvj 5. 19.

6. Pro hoc j nonnunquam, ad imitationem hebraismi, poni

tur o , Ezdr. v., 3. 4. 5. 1 o. ; vii., 24.

Paradigma suffiacorum nominis feminini.

•n>5p

In:32 T>? ,

Hy%o nr* H

Ny%^ £.

pn>%n j>n>%^ *

jnn»%^ jinn>52

*n352

Inp%r) JE?? .

ΠΓ352 Πny%^ £

Ny%p §.

j>n3%^ j>n3%b

jTn;*^ jinn352

Exemplum amomalorum >8 , n8 et trt.

*yS

<p>8 T¤s

NIH>8 π>s

Ny>8

p>8 ji>*>s

jiixs jimiis

Quod alii volunt pro *28 etiam formari 838 , teneri non

potest : N38 est status emphaticus, quo filii patres, suos qui


dem, alloquebantur, sed propterea (N.) non est pronomen,

meus ; est tamen plane singulare, quod pro ΥΣΥΣ inter me,

interdum reperitur Ry, Gen. xiii., 8.• ••

XXV. Pronomina demonstrativa, relativum,

interrogativa, reciproca , possessiva.

Reliqua jam sequuntur pronomina

1. Demonstrativa :

Singul. masc. ji , Ti, j>* , inque statu emphatico nyi :

hoc enim , quod alii grammatici feminino soli adsignant, sae

pissime in Daniele masculine ponitur. Exempla invenies in Bux

torfii Concordantiis.

Singul. fem. NT , Tj , yi et nyi Dan. 11., 1o.

Orlum videtur ab hebraico πy. litera T , quae interdum in

fine additur, est suffixum superfluum secundae personae. Sic

Arabes dicunt, hi tibi sunt fideles , pro , hi sunt fideles.

Vide gramm. arabicam §. 51.

Plur. 58 , n%s, j$8, et cum eodem T secundae perso

nae, [38. -

a. Relativum , nonnisi unum **i , ex eoque truncatum si

praefixum. Neque solum relativum qui, quae, quod, in omni

genere et numero significat, indeque circumscriptioni genitivi

casus inservit, ut N3%^ •*; sty*$vj Dan. 11., 19., sed et

conjunctivam particulam ut, vel quod.

3. Interrogativa sunt p et 332 quis ? atque de rebus, πψ,

jy et sy^ quid? Ex his j? ( <• syrorum ) ob locum

hebraicum Mosis Exod. xvi., 15. notandum.

4. Reciproca faciunt, adjecto suffixo ad nomina auxiliaria

na, Esy, Ena, et wj£:: ac lenique

XXVI. PRAEFIXA CHALDAEORUM. 163

5. Possessiva separata, adjecto suffixo post 5** et -in-i:

15** qui est tibi , id est tuus, etc.

D E P A R T I C U L I S.

XXVI. Praefiaea Chaldaeorum.

Ex particulis sola notabimus praefixa, septem numero, n ,

5, > , i , η, π, o, nec de illis multa dicemus, quod ple

raque ex grammatica hebraica nota sunt : reliquas particulas

omnes lexicographis relinquemus.

p, n, > et 5 idem significant chaldaeis, quod hebraeis ;

eodemque, quo apud hebraeos, modo praefiguntur.

De uno 5, addendum

1. Saepe futuris praeponi, eaque in imperativum convertere,

aut per ut explicandum esse.

2. Post illud saepe abjici (*) praeformativum futuri, et o

praeformativum infinitivi Peal.

Exempla habe pyri; sunto , proy5 Dan. v., 17. Ny5

pro Nyγ% Dan. 11., 28. ag.; s>5 pro sy^5 Ezdr. v., 13.

m non est demonstrativum, (eo enim non opus est chal

daeis, statum emphaticum habentibus), sed interrogativum, prae

figiturque per chateph-pathach aut pathach , iisdem quas gram

matica hebraica habet legibus atque exceptionibus, Dan. 11., a6.

Ippºsn tunc es ? vi., a 1. 5> si potuitne ?

* conversivum ignoranl chaldaei, solum habent copulativum,

eodem modo, quo hebraei , praefigentes.

" cum particula separata **i significatione convenit, estque

1. qui , quae , quod , 2. ut vel quod, 3. nota genitivi. Ortum

videtur ex hebraico ny relative accepto, neutiquam ex vj prae

164 GRAMM. CHALDAICAE XXVI. PRAEF. CHALDAEORUM.

fixo: nec enim vj solet in si mutari, estque vj praefixum he

braeorum ex imitatione potius chaldaismi ortum , frequens in

libris recentioribus , sed nullo certo exemplo in toto Penta

teucho Mosis repertum. Praefigitur per schevâ, s3%nt, regis ,

quod schevà, ante aliud schevà , notas ex grammatica hebraica

mutationes subit.

\{R( 2o>- !-_-_ - _-- -- - -

I N D E X

G R A M M AT I CA E C H A L D A I C A E,

X+-*$%£-<o((

D E R A T I O N E L E G E N D I.

I. Consonantes eaedem quae hebraeorum. . . pag. 1 og

II. Peculiaria chaldaismi in consonantibus. . . . ibid.

III. De vocalium ratione, anomaliis, et quantitate. 1 1 1

IV. Mutationis vocalium hebraicarum in chaldaicas,

leges praecipuae. . . . . . . . . . . . . . . I 1 2

V. De notis diacriticis . . . . . . . . . . . . 1 13

VI. De tono. . . . . . . . . . . . . . . . . . i 15

D E V E R B IS.

VII. Conjugationes. . . . . . . . . . . . . . . 1 1 6

VIII. De praeterito Peal. . . . . . . . . . . . 1 1 9

IX. Praeterita reliquarum conjugationum. . . . . I 22

X. De infinitivis. . . . . . . . . . . . . . . 125

XI. De imperativis . . . . . . . . . . . . '. . 126

XII. De futuris. . . . . . . . . . . . . . . . 127

XIII. De participiis. . . . . . . . . . . . . . . 131

XIV. Verba primae radicalis Aleph. . . . . . . . 132

XV. Verbum primae radicalis Jod. . . . . . . . 135

XVI. De verbis mediae radicalis Vau vel Jod quie

scentis. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136

XVII. De verbis tertiae radicalis Aleph et He quie

scentis. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139

XVIII. De verbis defectivis et geminatis. . . . . . 141

1 66 1NDEX GRAMMATICAE CHALDAICAE.

D E N O M IN I B U S.

XIX. Genus nominum. . . . . . . . . . . . . .

XX. Numerus nominum statusque triplex. Status

emphaticus copiosius explicatur. . . . . . . .

XXI. Paradigma numerorum, ac statuum trium no

XXII. Paradigmata alia variarum formarum. . . . .

XXIII. Nomina numeralia et mensium. . . . . . .

DE P R O N O M I N I B U S.

XXIV. Pronomina personalia et suffixa. . . . . . .

Paradigma suffixorum nominis masculini. . . . . .

Paradigma suffixorum nominis feminini. . . . . .

XXV. Pronomina demonstrativa, relativum, interroga

tiva, reciproca , possessiva. . . . . . . . . .

DE P A R T I C U L I S.

XXVI. Praefixa Chaldaeorum. . . . . . . . . . .

144

ibid.

146

1 48

154

157

1 6o

161

162

REIMPRIMATUR

Fr. Dominicus Buttaoni Ord. Praed. S. P. A. Mag.

REIMPRIMATUR

Fr. A. Ligi Or. Min. Conv. Episc. Icon. Vicesgerens.

■__■_

_

■ Antoi oooius ■ CELLENO (Jul.) Iblus in Congregatio

-eforma s. Bernardi - mor- rc , ^ cn • ■ descriptoribus, et scriptis Hebraicis, ordine alphabetico. Inebraice

et latine digestis , in qua complures identidem interseruntur

assertationes, et digressiones, ibis-os. ' vol in-fol. Sc. 12.

■on vnus Carolos.) Congregationis s. Bernardi suo

■ _o-nemo , sive de Scriptoribus Latinis , qui

contra Judaeos, vel de re hebraica, scripsere. Additis observa

■nms ones ete. Cui accedit adventus Messiae ab Judaeo

Eum blasphemis, ac haereticorum calumniis vindicatus ig

vol. in-fol. Sc. s. .

__ adjectis ad calcem notulis , voces difficiliores I.enodanubus issc. i vol in-s lu- lu.

■on a Jo- ■ res- -sive quatuor Evangelia.

■iops, vol in-fol. se- e Daiso. -

____

■

■US IV. Ilol., S. R E C. noctus - camusri

■,cum nonnullis precibus ac indulgentiis, in ver

m Cnaldaeorum linguam translata 1. 11, 1 vol. in-18.

■ o.

■cmcu , opera Josephi IV. Patriarchae Chal

■ em lore , i vol in-fol. Sc. .

enoressio omopo- rum ab orientalibus facienda , jussu

Papae Urbani VIII edita irę, I vol in- s. Bai. 20.

■mum cmpucum, in usum Nationis Chaldaeae editum.

sua, a vol in-s. Sc. 1. e Bai- do.

||II

■____

■sso _o nouniis, rieo- _ _ s congru-G

■■__ |

-

isidore.co · caput i. de ratione legendi. r.legendi apud hebraeos literis, punctis, et accentibus...

Documents