brabantse architectuur

Brabantse Architectuur; bestaat dat?

10 januari 2006

Regional architecture in Brabant, does it exist?

04/10/23 Brabantse Architectuur

Kantekening 1:Brabant is niet

stedelijk!

• Ruimtelijke ontwikkeling van deze provincie is anders dan de rest van Nederland (Randstad)

• Welvaartsplan 1947; Commissaris der Koningin de Quai en Welvaartsbalans 1965

• “Niet de arbeider naar het werk, maar het werk naar de arbeider”, zodat de boerenjongens thuis konden blijven wonen en niet naar de zedenloze stad hoefden

• De industrialisatie vond plaats in de dorpen (parochies)

• De steden moeten meer stad worden en de dorpen meer stad, maar Brabant worstelt nog met zijn stedelijkheid

• The urban development of this region is different

• Welvaartsplan 1947 (prosperity plan)

• “Not the worker should go to his work, but the work should go to the worker”. The farmer sons could stay at their roots and don’t have to go to the immoral city

• The industrialization found place in the villages.

Remark 1:Brabant is not

urban!


Kantekening 2:Brabanders zijn ‘dorpelingen’

• Een dominante leefstijl in deze contreien is de ‘dorpeling’

• D’n Helmonder houdt van traditionele herkenbare architectuur

• Brainport Zuidoost Brabant (Philips, ASML, TNO) trekt bèta creatievelingen aan, die doorgaans uiterst traditionele woonwensen koesteren (huiselijk, introvert, rust)

• Een stedelijke impuls aan de stad zul je dorpse kenmerken moeten meegeven,…. (zeg maar warmte).

• The dominant lifestyle in this region is a villager

• The villager loves traditional, recognizable architecture; the one where his grandma lived in.

• The brain port South East Brabant attracts beta people which usually have a traditional lifestyle and wants to live in a traditional neighborhood

• The master plan is an urban plan, which needs to have the characteristics of the countryside (the alderman call it warmth)

Remark 2:People of

Brabant are ‘villagers’


dorpeling villager


dorpeling

• Kent z’n roots• Trouwt• Ontmoet

anderen in dorpscafé

• Vindt levensduur belangrijk

• Beslist niet achterlijk

• Sociale contacten binnen woonomgeving

• Knows where he comes from

• Has a traditional marriage

• Did meet his fellows in the local pub

• Sustainability is an important

• Is not a dummy

• They like to have their contacts in their own neighborhood

villager


dorpeling


Kanttekening 3:Dit zijn geen

directe referenties!

• Dit levert wel een aanpak die referentie kan worden

• Dit zou de bestaande beeldkwaliteit uitgangspunten kunnen aanvullen

• The coming analysis will give a way of thinking that can be a reference

• This can be an addition to the proposed ‘beeldkwaliteit’ by Busquets

Remark 3:The shown pictures are

no references!


Historische analyse

• Voor stedelijke samenleving• Evolutie van de boerderij• Typologie agrarisch gebouw

rond 1900• Typologie stadshuis rond

1900• Dertiger jaren• Het Nieuwe bouwen• Traditionalisme in

wederopbouw• Bossche School• Jos Bedaux• Dierdonk en Brandevoort

• Pre urban community• Evolution of the farmhouse• Character of the agricultural

building around 1900• Character of the townhouse• 1920 – 1940 (the thirties)• CIAM• Traditionalism in rebuilding• Bossche School• Jos Bedaux (regional

architect)• Dierdonk and Brandevoort

Historical analysis


Voor stedelijke samenleving

Boerderijtje Rijsbergen ca 1850

Pre urban community


Voor stedelijke

samenleving

Bijgeloof:zonnewielmuurankerhoefijzers

Traditional buildings have a lot of superstition elements


Evolutie van de boerderij

Kapitale boerderij Gemert

Development of the farmhouse



Kapitale boerderij Breda




boerderij Uden



Typologie agrarisch gebouw

rond 1900

• Langgevel boerderij met grupstal (Hollandse stal) in het hoofdgebouw

• Woongedeelte oorspronkelijk georiënteerd op korte gevel, later opgenomen in lange gevel (stadse invloed).

• Stretched farmhouse containing dwelling and stables in the main building

• Formerly the living area was situated on the short facade of the building, later it became part of the long facade.

Character of the agricultural building around 1900


Typologie agrarisch gebouw rond 1900


Typologie stadshuis rond 1900

• Een bouwlaag met kap, afgeleid van agrarisch archetype

• Voordeur georiënteerd op de straat

• Stoepje als afscheiding met het openbaar gebied

• Verticale grotere vensters

• One level + gable roof, diverted from the traditional farmhouse

• Front door to the street (public space)

• Steps as separation from the public space

• Vertical windows



Stads maniertje; natuursteen imiteren

Like in towns; imitating natural stone.


Dertiger jaren

• Terug naar de cottage; geborgenheid

• Zwaar, door gebruik van veel baksteen en dik kozijnhout

• Grote overstekende kap• Kleine ramen met beperkte

roedeverdeling• Anti stedelijk door bij

voorkeur groene omgeving; tuintjes voor en achter. Arbeiderswoningen grote tuintjes (om groente zelf te kweken), middenstandswoningen kleine tuintjes (alleen buiten zitten).

• Back to the cottage type, covered and safe

• The volume is heavy by the use of brick and thick window-frames

• Large overhanging gable roof

• Small windows with a little separation

• Anti urban; small gardens in front. Dwellings for workers have large gardens for vegetables and dwellings for employees have small ones.


Dertiger jaren

grote dakoverstek

horizontale belijning door goten en uittimmeringen

bouwmassa opgedeeld

archetype van huis met puntdak

Overhanging roof

Horizontal lines in gutter and other wooden artifacts

Volume is separated in parts.

Type of a shed


Dertiger jaren


luifel als accent voor de entree

ramen zijn erg klein (weinig licht) als gevolg van dik kozijnhout en fijne verdeling (ramen kunnen wel open!)Horizontal lines in gutter and other wooden artifacts

Porches as a marking of the entrance.

Small windows as a result of thick window-frames


Het Nieuwe bouwen

• Komt helemaal voort uit nieuwe wijze van bouwen; licht lucht en ruimte met een sterke industrialisatie van de bouw

• Veel goedkoop, weinig tot geen versiering

• Platte daken• Open verkaveling • Dit werd de heersende

architectuurstijl in de zestiger jaren vooral in de steden.

• New methods of building, industrialization of the building process and functionalism dominate the form.

• Less is more, no decoration• Flat roofs• Open urban plan• Global style of architecture

from the sixties especially in towns


Het Nieuwe bouwen

Eenvoudig basisvolume

veel lichttoetreding door grote glasoppervlakken

ramen in de gevel zijn gekoppeld in één pui waardoor meer eenheid ontstaat en schaalvergroting

expressiviteit figuratief (borstwering)

Kap levert inefficiënte ruimte en ontbreekt derhalve (en behoudt het zicht op de bomen)

Simple volume

Big windows give much light inside

Windows are playing together which gives more unity and a bigger scale

Expressive, like the parapet

A saddle roof gives not efficient space and therefore it’s gone (and besides it leaves a sight on the trees)

CIAM


Het Nieuwe bouwenCIAM


Traditionalisme in wederopbouw

• Tegelijk met het Nieuwe Bouwen was er echter ook een andere stroming actief die meer aansloot bij de traditie (Delftse School)

• Granpré Molière, Peutz, • Ook zij maakten een

ontwikkeling door waarbij aanvankelijk nog meer in de traditie werd gebouwd en later mengvormen (shake hands architectuur)

• In the countryside CIAM was not very popular. The so called Delftse school incorporated more parts of the tradition

• Granpré Molière, Peutz• This traditional movement

gives a style something in between modern and traditional. Later on they became more modern too


Traditionalisme in

wederopbouw

Traditionele hoofdvorm (kap) en traditioneel materiaalgebruik

ambachtelijke detaillering

Gevelopeningen zijn gekoppeld in één strook waardoor meer eenheid ontstaat en schaalvergroting

Traditional mass and use of traditional material, like brick

Handicraft detailing

Holes in the façade are joined to make more unity.


Traditionalisme in

wederopbouwTraditioneel materiaalgebruik

Eenvoudig basisvolume met lessenaardak en forse ambachtelijke dakoverstek

decoratie in de gevel met metselwerk geeft de woning iets chiques

horizontale band geeft geleding aan de gevel

Use of traditional material, like brick

Simple volume with a overhanging roof like a desk

Decoration in brickwork gives a stylish impression

Horizontal line separates the façade



Traditioneel archetype; woning met zadeldak

Kap is echter opgevat als los volume boven op de hoofdmassa door geen overstek toe te passen en een horizontale band onder de gootlijn op te nemen

vensters zijn voornaam gemaakt door omkadering

Granpré Moliere



Symmetrische façade mogelijk omdat toren not done was.

Gevelafdekking met pannen refereert aan ambachtelijkheid

Granpré Moliere


Traditionalisme in

wederopbouwTraditioneel archetype; woning met zadeldak

Kap is echter opgevat als los volume boven op de hoofdmassa door geen overstek toe te passen en een horizontale band onder de gootlijn op te nemen

de entreepartij is verbijzonderd door deze twee lagen hoog te maken (koppelen van vensters)

bovenlichten zijn getransformeerd tot figuratief element (nieuwe bouwen)


Traditionalisme in

wederopbouwTraditioneel archetype; woning met zadeldak

Grote ramen, vensteropeningen geven veel licht

de begane grond is voorzien van één gevelopeningen door wit metselwerkvlak

Berghoef Klarenbeek, 1954-56


Traditionalisme in

wederopbouwTraditioneel archetype

schaalvergroting door vensters per drie te koppelen waardoor gebouw geleding krijgt (treveemaat)

bovenste rij ramen is op horizontale band geplaatst en is doorlopend (Bossche School)



vensters zijn groot, maar hebben wel een 18e eeuwse fijne roedeverdeling

de vensters zijn gelijkmatig over de gevel verdeeld

de middenverdieping suggereert een bel-etage door daar de hoogste vensters toe te passen (is er ook)

Rouville de Meux, 1954-56



smalle hoge ramen met fijne roede verdeling

kozijnen zijn van metaal; moederen verworvenheden worden derhalve toegepast op een traditionele wijze

plaatsing van de vensters maakt de massa tot een geheel



Traditioneel archetype; woning met zadeldak

vensters zijn verticaal gekoppeld, maar ook voorzien van luiken. Geheel geeft chique uitstraling


Bossche School (1945 - 1980)

• Komt eigenlijk voor het uit getalsmatige verhoudingen die staan voor schoonheid afkomstig uit de natuur (plastisch getal)

• Grondlegger Dom H van der Laan• Uiterlijke kenmerken, zware

baksteen en dikke betonnen sierbanden in de gevel.

• Gecementeerde baksteen gevels om meer eenheid in materiaal uit te stralen (werkt meer als een massa).

• Soberheid troef; de ruimtewerking moet de sereenheid en kwaliteit geven.

• Architecten: Dom van der Laan, Tom Senders, Jan de Jong

• Is based on the proportion of natural elements like flowers and stones. The proportions of the natural elements forms a mathematic range and has beauty of it’s own.

• Founded by Dom H van der Laan• Physical characteristics: heavy,

brick, concrete elements in the facade

• Facade is made of cemented brickwork; the wall becomes more a whole without eliminating the parts of where it is been built of.

• Soberness, de spatial proportions are it’s beauty.


Bossche School

Eerste gebouw met Bossche School verhoudingen staat in Helmond

(Dom h. van der Laan en Nico van der Laan)

First building where the concept of the plastic number is used(Dom h. van der Laan en Nico van der Laan)


Bossche School

Eerste gebouw met Bossche School verhoudingen staat in Helmond

(Dom h. van der Laan en Nico van der Laan)

First building where the concept of the “plastic number” is used(Dom h. van der Laan en Nico van der Laan)


Bossche School

Schoolvoorbeeld klooster Mamalis dom H van der Laan

Kracht is de verhoudingen, de soberheid en de basaliteitMain example of the Bossche School; Cloister Mamalis Dom h. van der Laan


Bossche School

Hoofdmassa is eenvoudig en herkenbaar

Hoofdmassa is zwaar, staat stevig op de grond en geeft geborgenheid door zwaar metselwerk, dikke lateien en diepe neggen

De hoofdmassa is slechts aangetast door toevoegingen, niet door weglatingen, waardoor het volume intact blijft

De toevoeging zijn opgevat als zelfstandige volumes en dus ook voorzien van kapjes, lateien etc

Twee Snoeken, 1983

Volume is a simple geometric formThe volume is heavy: brickwork, windows are holes in the façadeAdditions are also volumes in the same material and with a roof


Bossche School

Twee Snoeken, 1983


Bossche School

Gevelopeningen zijn gaten in dik metselwerk; de gevel is daardoor zelf een volume. In de Bossche School zijn alle elementen drie dimensionaal (hebben dikte)

De vensters zelf zijn juist iel in staal uitgevoerd om de kleine gevelopeningen toch voldoende licht te laten geven

Windows are holes in the wallAll elements are 3D, they have thickness


Bossche school

Bovenramen zijn gekoppeld door ze op een horizontale band te plaatsen. Het is een rij (ritmiek) gevelopeningen geworden

Het benedenraam is voorzien van dik kozijnhout waardoor het onderdeel is van de gevel

Jan de Jong, 1969


Bossche school

Het metselwerk is gecementeerd, waardoor het meer eenheid is geworden, zonder dat de individuele steen zijn herkenbaarheid verliest (hiermee staat de Bossche School precies tussen traditionalisme en nieuwe bouwen in)

Cemented brickworkThe wall becomes a unity, but you can recognize the individual stone.


Jos Bedaux (1932 - 1974)

• Traditionalist die het moderne incorporeerde en neemt daardoor bijzondere plaats in

• Wars van Bossche school, maar uit zich soms gelijk.

• Solide baksteen volumes, diepe neggen, sober, maar harmonieus

• Architect who incorporated traditional elements in the modernity


Jos Bedaux


Jos Bedaux

Koppeling van gevelopeningen laat de bouwmassa meer een solide eenheid zijn

Hoofdbouwmassa uit traditioneel bouwmateriaal; metselwerk

Symmetrie geeft de gevel meer voornaamheid (refereert aan de klassieken)

Door vensters de omkaderen worden ze belangrijker en in dit geval figuratief


Jos Bedaux

Gebouw bestaat uit twee heldere niet aangetaste volumes tegen elkaar met duidelijke hiërarchie. Hoogste is belangrijkst (de woning)

Materiaal is baksteen

This building contains two basic volumes in a hierarchy.


Jos Bedaux

Modere periode Jos Bedaux; Universiteit Tilburg

I.s..m. Van der Laan

Traditionalisme is ook vaak gebouw als object; relatie met openbare ruimte mager

In later times he designs more modern looking buildings. All of his buildings are freestanding objects. The relation to the public space is poor.


Dierdonk en Brandevoort

• Retro stijlen, dat wil zeggen, vrij letterlijk teruggrijpen op een stijl uit het verleden, zonder er iets nieuws aan toe te voegen.

• Alleen buitengevel, interieur is gewoon standaard moderne plattegrond met open keuken en woonkamer

• Brandevoort grijpt terug op de dorpse (stadse) bebouwing van rond 1900.

• Is te zien als sterke behoefte in Brabant om iets uit de traditie terug te laten komen in duurzame bebouwing en in die zin Brabants.

• Neo styles, so called retro. Both this neighborhoods are almost literally copies of the past

• Only the façades are copied, the inside is a complete modern plan existing of an open kitchen and a sitting room

• Brandevoort is more or less a copy of the urban buildings in the villages of around 1900

• The people in this province have a strong urge to tradition, especially in their living area.



Kenmerken zijn rechtstreeks overgenomen uit de dertiger jaren

Kenmerken zijn echter optisch toegepast; ambachtelijkheid ontbreekt veelal


Dierdonk

Kap dominant onderdeel van bouwmassa

grote dakoverstek


basisvolume is gedifferentieerd door aantasten volume

archetype van huis met puntdak

expressieve elementen zoals schoorsteen



Kenmerken zijn een samenstelling van de stedelijke bouwvormen in de Brabantse dorpen voornamelijk uit de negentiende eeuw

daarnaast zijn algemene kenmerken van individuele stadswoningen van voor 1930 toegepast:



verticale raamopeningen (kwam voort uit smalle panden)

Doorlopende tussenmuren (suggereert dat de panden e rooit alleen hebben gestaan en anderen er later zijn tussengebouw, een dakoverstek kon dan immers niet)




archetype hier refereert aan stadshuis en bezit ‘stedelijke’ kenmerken




archetype hier refereert aan langgevelboerderij met ‘stedelijke’ kenmerken


Andere hedendaagse voorbeelden

• Andere voorbeelden zijn schaars, maar er zijn er een paar te noemen die in de buurt komen van Brabants en deels dezelfde kenmerken hebben als hiervoor genoemd.

• Harry Gullikers• Jacques de Brouwer• Bob van Reeth

• There exists modern examples of traditional or more crafts like buildings that contains characteristics of Brabants architecture



Traditioneel archetype huis met zadeldak

Helder onaangetast bouwvolume met dikte van de gevel

Kap als onderdeel van het hoofdvolume, maar minder dominant en in ander materiaal

Omkaderde voordeuren

AWG architecten



Gevelopeningen opgevat als gaten in het materiaal (dikte, diepe neggen)

Grote openingen om veel licht te krijgen (ramen tot op de vloer)

Inbo architecten



Omkaderde vensters

Metselwerk bijzonder toegepast (ambachtelijkheid)

Frencken Scholl



Helder onaangetast bouwvolume

Vensters zijn gegroepeerd

De onderste rij is voorzien van dikke banden boven en onder die een plint afscheiden van het hoofdvolume

Harry Gullikers



Hoofdmassa baksteen, sterke verticale geleding

Harry Gullikers & Magis & van den Berg



Versiering in metselwerk

Harry Gullikers en Magis & van den Berg



Omkadering van vensters losgetrokken van gevel (moderner)

Koppeling van gevelopeningen

bouwmassa gestaffeld



Ultra moderne volume tegen een traditioneel gebouw

Jacq de Brouwer



Helder onaangetast bouwvolume met dikte van de gevel

Gevelopeningen opgevat als gaten in het materiaal (dikte)

Gevelopeningen zoveel mogelijk gekoppeld om hoofdmassa zo min mogelijk aan te tasten

Jacq de Brouwer


Industriële architectuur

• Voor de stedelijke blokken in het centrum zijn voorgaande voorbeelden slecht vergelijkbaar qua schaal en setting

• Gebouwen met grotere schaal dan de individuele woning of boerderij

• Weliswaar volstrekt utilitair gebruik en derhalve voorkeur voor modern en functioneel, maar er zijn (oudere) voorbeelden waarbij ornament is toegepast



Bouwvolume heeft symmetrie gekregen door opdeling

Klassieke indeling



Hoofdvorm afgestemd op functie en traditioneel archetype

Schaalgrootte blijft passend door toepassing van meerdere dezelfde elementen



Heldere hoofdvorm met kleinere schaal wordt steeds herhaald



Vlisco: voorbeeld van het Nieuwe Bouwen; veel glas, industrieel, ritmiek



Bouwvolume is opgedeeld in gelijkvormige traveeën

Zware lateien maken brede ramen mogelijk (zo breed als één travee



Bouwvolume heeft symmetrie gekregen door timpaan als ornament toe te passen

Bijzonder metselwerk brengt schaal en geleding in het gebouw

Eén homogeen materiaal behoudt toch een eenheid in het volume



Bouwvolume heeft symmetrie gekregen door opdeling

Bijzonder metselwerk brengt schaal en geleding in het gebouw

Klassieke indeling


Conclusie

• Breng ‘dorpse’ kenmerken aan in de architectuur door architecten te selecteren met gevoel daarvoor

• Laat die architecten zoeken naar die kenmerken in de Helmondse (Brabantse) context

• The characteristics of Brabant Architecture can be incorporated in the plan by selecting architects with a nose for it

• These architects can investigate the characteristics that fit in the Helmond context

brabantse architectuur

Education