bölgesel rekabet dinamikleri - bilim ve teknoloji

Gündüz Ulusoy1

Bölgesel Rekabet Dinamikleri Bölgesel Rekabet Dinamikleri --

Bilim ve TeknolojiBilim ve Teknoloji

Prof. Dr. Gündüz UlusoyProf. Dr. Gündüz Ulusoy

Mühendislik ve Doğa Bilimleri FakültesiMühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi

Sabancı Üniversitesi, İstanbulSabancı Üniversitesi, İstanbul

Direktör, TÜSİAD-Sabancı ÜniversitesiDirektör, TÜSİAD-Sabancı Üniversitesi

Rekabet ForumuRekabet Forumu

6. Sanayi Kongresi, Cevahir Kongre Merkezi, İstanbul, 26-27 Kasım 2007

Gündüz Ulusoy2

İçindekiler

Bölge tanımı

Ekonomik ilişkiler

Dünya Ekonomik Forumu: Türkiye ve komşu ülkeler

Bilim ve teknoloji: Girdiler ve insan kaynakları

Bilim ve teknoloji: Çıktılar

Bazı görüşler

BÖLGE TANIMI

Gündüz Ulusoy4

Akdeniz ve komşu ülkeler

Gündüz Ulusoy5

Bölgeler ve ülkeler

AKDENİZ ÜLKELERİFransa, İtalya, İspanya, Yunanistan, Hırvatistan, İsrail, Tunus, Cezayir, Mısır, Fas.

KOMŞU ÜLKELERBulgaristan, Romanya, Yunanistan, İsrail, Ukranya, Rusya, Gürcistan, Azerbeycan, Ermenistan, İran, Suriye.

EKONOMİK İLİŞKİLER

Gündüz Ulusoy7

Akdeniz ve komşu ülkelerde nüfus ve gelir 2006

Nüfus ve Gelir

Sıra Ekonomi Büyüklüğü (cari USD) Sıra Nüfus (milyon kişi) Sıra Kişi Başı GSYİH (cari USD)

6 Fransa 2.231.631 9 Fransa 60,7 17 Fransa 35.404

7 İtalya 1.852.585 21 İtalya 58,1 21 İtalya 31.790

9 İspanya 1.225.750 26 İspanya 43,4 24 İspanya 27.767

11 Rusya 979.048 8 Rusya 142,5 53 Rusya 6.856

18 Türkiye 392.424 17 Türkiye 74,2 60 Türkiye 5.408

27 Yunanistan 307.709 60 Yunanistan 11,1 25 Yunanistan 27.610

41 İsrail 140.195 80 İsrail 6,8 31 İsrail 20.399

45 Romanya 121.901 42 Romanya 42,6 58 Romanya 5.633

48 Cezayir 114.322 31 Cezayir 33,4 72 Cezayir 3.413

50 Mısır 107.375 16 Mısır 75,4 93 Mısır 1.489

51 Ukranya 106.072 25 Ukranya 46,0 86 Ukranya 2.274

59 Fas 57.407 33 Fas 31,9 72 Fas 3.413

63 Hırvatistan 42.456 91 Hırvatistan 4,6 45 Hırvatistan 9.558

71 Suriye 31.505 46 Suriye 19,5 91 Suriye 1.645

72 Tunus 30.620 63 Tunus 10,2 78 Tunus 2.982

73 Bulgaristan 30.608 74 Bulgaristan 7,7 68 Bulgaristan 3.995

Kaynak: World Economic Forum, Global Competitiveness Report 2007-08

Gündüz Ulusoy8

Türkiye’nin Akdeniz ve komşu ülkelerle ihracat ve ithalatı 2000-2005

6,2

17,4

11,9

20,9

3,3

11,08,5

24,9

0

5

10

15

20

25

30

2000 2005 2000 2005

İhracat İthalat

Mily

ar $

Akdeniz ülkeleri Komşu ülkeler

İhracat İthalat

2000 2005 2000 2005

Akdeniz %22,4 %23,6 %22,0 %17,9

Komşu %12,0 %15,0 %15,8 %21,3Kaynak: UN Commodity Trade Statistics Devision, Comtrade

Gündüz Ulusoy9

Bölge ülkelerinin Türkiye’ye Doğrudan Yabancı Yatırımı (milyon USD) 2002-2006

2002 2003 2004 2005 20062002-2006TOPLAM

TOPLAM 622 745 1.291 8.534 17.817 29.009

Yunanistan 0 24 38 11 2.787 2.860

Fransa 22 120 34 2.107 444 2.727

Rusya 0 0 0 1.605 7 1.612

İtalya 241 1 15 692 209 1.158

2002 2003 2004 2005 2006

Yunanistan % 0,00 % 3,22 % 2,94 % 0,13 % 15,64

Fransa % 3,54 % 16,11 % 2,63 % 24,69 % 2,49

Rusya % 0,00 % 0,00 % 0,00 % 18,81 % 0,04

İtalya % 38,75 % 0,13 % 1,16 % 8,11 % 1,17

TOPLAM % 42,28 % 19,46 % 6,74 % 51,73 % 19,35

Kaynak: Hazine Müsteşarlığı

DÜNYA EKONOMİK FORUMU:Türkiye ve Komşu Ülkeler

Gündüz Ulusoy11

Dünya Ekonomik Forumu (WEF)rekabetçilik modeli

Temel GerekliliklerKurumlarAltyapıMakroekonomik istikrarSağlık ve temel eğitim

Üretim faktörleri odaklı ekonomiler

Verimlilik ArtırıcılarYüksek öğrenim ve hizmet içi eğitimÜrün piyasalarının etkinliğiEmek piyasalarının etkinliğiFinansal piyasaların çeşitliliğiTeknolojik altyapıPazar büyüklüğü

Verimlilik odaklı ekonomiler

İnovasyon ve Çeşitlilik FaktörleriFaaliyet çeşitliliği (İş Gelişmişliği)İnovasyon

İnovasyon odaklı ekonomiler


Gündüz Ulusoy12

Dünya Ekonomik Forumuna göre ülke grupları

1. Aşama 1 → 2 2. Aşama 2 → 3 3. Aşama*<2000 $ *2000-3000 $ *3000-9000 $ *9000-17.000 $ *>17.000 $

Endonezya Arnavutluk Arjantin Barbados Almanya

Ermenistan Azerbaycan Brezilya Çek Cumhuriyeti ABD

Fas Bosna Hersek Bulgaristan Estonya Belçika

Gürcistan Çin Cezayir Hırvatistan Finlandiya

Hindistan Kazakistan Makedonya Macaristan Fransa

Kenya Kolombiya Malezya Malta İngiltere

Kırgızistan Tunus Meksika Slovakya İspanya

Mısır Ukrayna Polonya Tayvan İsrail

Nijerya Romanya İtalya

Pakistan Rusya Japonya

Senegal Şili Kanada

Suriye Tayland Kore

Vietnam TÜRKİYE Yunanistan

*Kişi başına GSYİH


Gündüz Ulusoy13

Komşu ülkeler (batı ve kuzey)

2,5

3

3,5

4

4,5

5Temel gereklilikler

Etkinlik artırıcılar

Faaliyet çeşitliliği

İnovasyon

Temel eğitim

Yüksek öğrenim

Hizmet içi eğitim

Teknolojik altyapı

Bulgaristan Yunanistan Romanya Rusya Türkiye Ukrayna


Gündüz Ulusoy14

Komşu ülkeler (doğu ve güney)

2

2,5

3

3,5

4

4,5

5

5,5




İnovasyon

Temel eğitim

Yüksek öğrenim

Hizmet içi eğitim

Teknolojik altyapı

Ermenistan Azerbaycan Gürcistan İsrail Suriye Türkiye


Gündüz Ulusoy15

Akdeniz ülkeleri (kuzey)

3

3,5

4

4,5

5

5,5




İnovasyon

Temel eğitim

Yüksek öğrenim

Hizmet içi eğitim

Teknolojik altyapı

Hırvatistan Fransa Yunanistan İtalya İspanya Türkiye


Gündüz Ulusoy16

Akdeniz ülkeleri (doğu ve güney)

2

2,5

3

3,5

4

4,5

5

5,5




İnovasyon

Temel eğitim

Yüksek öğrenim

Hizmet içi eğitim

Teknolojik altyapı

Mısır İsrail Fas Tunus Türkiye Cezayir


Gündüz Ulusoy17

Teknolojik altyapı ve Küresel Rekabet Endeksi


Endonezya

Malezya

Çin

Kore

Fransaİsrail

İspanyaTunus

İtalya

Rusya

Türkiye

Hırvatistan

Gürcistan

Ermenistan

Azerbaycan YunanistanRomanyaUkrayna

BulgaristanSuriye

R2 = 0,8332

3,5

4,0

4,5

5,0

5,5

2,0 2,5 3,0 3,5 4,0 4,5 5,0 5,5 6,0

Teknolojik altyapı skoru, 2007

Kü

rese

l Rek

abet

En

dek

si s

koru

, 200

7

Gündüz Ulusoy18

İnovasyon ve Küresel Rekabet Endeksi


Endonezya

Çin

Malezya

Kore

Fransa İsrail

İspanyaTunus

İtalya

Türkiye

GürcistanErmenistan

RusyaFas Azerbaycan

SuriyeBulgaristan

Ukrayna

R2 = 0,9121

3,5

4,0

4,5

5,0

5,5

2,0 2,5 3,0 3,5 4,0 4,5 5,0 5,5 6,0

İnovasyon skoru, 2007

Kü

rese

l Rek

abet

En

dek

si s

koru

, 200

7

Gündüz Ulusoy19

Yüksek öğrenim ve Küresel Rekabet Endeksi


Endonezya

Çin

Malezya

Kore

İsrailFransa

İspanyaTunus

İtalyaTürkiyeHırvatistan

RusyaAzerbaycan Fas YunanistanUkrayna

Suriye Cezayir Mısır

Ermenistan

Gürcistan Bulgaristan

R2 = 0,6959

3,5

4,0

4,5

5,0

5,5

2,5 3,0 3,5 4,0 4,5 5,0 5,5

Yüksek öğrenim skoru, 2007

Kü

rese

l Rek

abet

En

dek

si s

koru

, 200

7

BİLİM VE TEKNOLOJİ:Girdiler ve İnsan Kaynakları

Gündüz Ulusoy21

GSYİH içindeki Ar-Ge payı 2004

*2003, **2002, ***2000 yılı verisi

Kaynak: WDI online, TÜBİTAK

4,46

2,16

1,17

1,16

1,14

1,14

1,11

0,67

0,63

0,62

0,58

0,51

0,4

0,3

0,29

0,25

0,19

0,79, 2005 y ılı0,67

0 1 2 3 4 5

İsrail

Fransa

Rusya

Ukrayna**

Hırvatistan*

İtalya*

İspanya*

İran

Türkiye

Tunus**

Fas**

Yunanistan

Bulgaristan

Romanya

Azerbaycan**

Gürcistan**

Ermenistan**

Mısır***

% (GSYİH içindeki)

BTYK Kararı 2004/1-4:

2010 yılına kadar GSYİH içinde Ar-Ge payının %2’ye çıkması için 2005 yılı bütçesinden başlayarak yeterli bütçe tahsisi edilmesi. 2005 yılı için tahsis edilen ek bütçe 446 milyon YTL.

Gündüz Ulusoy22

GSYİH içindeki Ar-Ge payı artışı

GSYİH içindeki Ar-Ge payı ortalama yıllık artışı [İlk 5 ülke]

Çin (2000-2005 dönemi): %18 İzlanda (1995-2005 dönemi): %12 Türkiye (1995-2004 dönemi): %11 Meksika (2004-2005 dönemi): %10 Güney Afrika (1997-2004 dönemi): %8

OECD Science, Technology and Industry Scoreboard 2007, OECD, Paris, 2007.

Gündüz Ulusoy23

Ar-Ge harcamaları içinde özel sektörün payı

Ar-Ge Harcamaları İçinde Özel Sektörün Payı

Yıl Yüzde Pay

1995 23,6

1998 31,6

2001 33,7

2002 28,7

2003 23,2

2004 24,2

2005 33,2

Gündüz Ulusoy24

Bir milyon kişiye düşen tze1Ar-Ge personeli 2004

1 Tam zaman eşdeğeri *2003, **2002


3319

3213

2195

1413

1296

1279

1263

1213

1013

976662, 2005 yılı

542

0 500 1000 1500 2000 2500 3000 3500

Rusya

Fransa*

İspanya*

Yunanistan

Hırvatistan*

İran

Bulgaristan

İtalya*

Tunus**

Romanya

Türkiye

BTYK Kararı 2004/1-5:

2004 yılında 27.000 olan tze bilim insanı sayısının 2010 yılına kadar 40.000e çıkarılması.

Gündüz Ulusoy25

Akdeniz ülkeleri okul kayıt oranları 2005

*Ortaöğretim 2003 yılı verisi, **Ortaöğretim 2004 yılı verisi, ***2003 ve 2004 yılı verileriKaynak: WDI online

0 20 40 60 80 100

İspanya

Yunanistan

İtalya

Fransa

İsrail

Tunus*

Cezayir**

Mısır

Türkiye

Hırvatistan***

Fas*

%

İlköğretim Ortaöğretim Yükseköğretim

Gündüz Ulusoy26

Komşu ülkeler okul kayıt oranları 2005

*İlköğretim 2002 yılı verisi, **İlk ve ortaöğretim 2004 yılı verisiKaynak: WDI online

0 20 40 60 80 100

Yunanistan

İsrail

İran

Suriye*

Bulgaristan

Gürcistan**

Romanya

Rusya

Türkiye

Azerbaycan

Ukrayna

Ermenistan

%

İlköğretim Ortaöğretim Yükseköğretim

Gündüz Ulusoy27

Kayıtlı öğrenci adedi ve yüzdesi 2004-05

Yüksek lisans Doktora

Sayı Yüzde Sayı Yüzde

Matematik ve Fen

Bilimleri6.903 7,5 3.186 11,7

Teknik Bilimler

19.305 20,9 6.450 23,6

Türkiye AB31

2004-05 2005-06 2004-05 2005-06

ÖğrenciGiden 1.142 2.852

144.035 154.482Gelen 299 828

Öğretim üyesi

Giden 339 58120.876 23.448

Gelen 218 440

AB Erasmus programı kapsamında AB31 ülkeleri ve Türkiye arasındaki öğrenci ve öğretim üyesi mübadelesi

ve AB31 ülkelerinin kendi içindeki toplam hareketi

Kaynak1: YÖKKaynak2: European Commission, Education and Training, Erasmus

Gündüz Ulusoy28

Eğitimin kalitesi

Eğitim Sisteminin Kalitesi

Sıra Ülke

12 Tunus

25 İsrail

27 Fransa

46 Rusya

47 Ukranya

52 İspanya

58 Romanya

61 Hırvatistan

70 Türkiye

76 Bulgaristan

Matematik ve Fen Bilimleri Eğitiminin Kalitesi

Sıra Ülke

6 Fransa

7 Tunus

12 Romanya

28 Hırvatistan

31 İsrail

38 Rusya

42 Fas

44 Ukranya

50 Bulgaristan

52 Yunanistan

59 İtalya

60 Türkiye

Gündüz Ulusoy29

Temel eğitim ve yüksek öğrenime yatırım

Temel Eğitime ve Yüksek Öğrenime Yatırım(Gayri Safi Ulusal Gelirin Yüzdesi)

Sıra Ülke

5 İsrail

17 Fas

18 Tunus

35 Fransa

47 İtalya

48 Cezayir

51 Mısır

52 Ukranya

62 Hırvatistan

63 İspanya

79 Rusya

80 Azerbeycan

81 Türkiye

82 Bulgaristan

83 Romanya

BİLİM VE TEKNOLOJİ:Çıktılar

Gündüz Ulusoy31

Bilimsel ve teknik dergilerdeki makale sayısı 2003

31.971

24.696

16.826

15.782

6.941

3.770

2.089

1.806

1.720

988

845

829

452

428

285

175

117

107

67

18.406, 2006 y ılı

düny a sıralamasında

y eri 19.12.435, 2003 y ılı,

düny a sıralamasında

y eri 22.

0 5.000 10.000 15.000 20.000 25.000 30.000 35.000

Fransa

İtalya

İspanya

Rusya

Türkiye

İsrail

Yunanistan

Ukrayna

İran

Mısır

Romanya

Hırvatistan

Bulgaristan

Tunus

Fas

Cezayir

Ermenistan

Gürcistan

Azerbaycan

Suriye


Dünya toplam yayınları içinde payı %0,9 (2003). ABD, AB15 ve Japonya %70,3 (2003). Kendi ülkesi dışında dünyadan aldığı referans verilme oranının dünya payına oranı %27.


Gündüz Ulusoy32

Patent başvuruları (TPE) 2004

*2003, **2000 yılı verisiKaynak: WDI online, TÜBİTAK

30.190

17.290

10.258

9.273

5.778

3.184

1.224

1.100

694

514

458

396

392

151

5.175, 2006 yılı2.262

0 5.000 10.000 15.000 20.000 25.000 30.000 35.000

Rusya

Fransa

İsrail*

İtalya**

Ukrayna

İspanya

Türkiye

Hırvatistan

Romanya

Mısır

Yunanistan

Gürcistan

Bulgaristan

Cezayir

Ermenistan*

Gündüz Ulusoy33

Patent sayılarında (triadic) artış

1995-2005 dönemi (triadic) patent sayılarında ortalama yıllık artış [İlk 5 ülke]

Çin: %36,7 Türkiye: %29,8 Hindistan: %27,6 Yunanistan: %25,9 Kore: % 25,6


Gündüz Ulusoy34

Patent sayılarında (EPO) artış

1997-2004 dönemi yüksek ve orta yüksek teknoloji alanlarında (EPO) patent sayılarında ortalama yıllık artış [İlk 5 ülke]

Çin: %43 Hindistan: %42 Türkiye: %39 (büyük çoğunluğu yüksek teknoloji) Slovenya: %31 Kore: % 30


Gündüz Ulusoy35

Faydalı model (TPE) başvuruları 2002

Kaynak: World Intellectual Property Organization, TÜBİTAK

6.696

3.103

204

127

15

2.456, 2006 yılı

927

0 1.000 2.000 3.000 4.000 5.000 6.000 7.000 8.000

Rusya

İspanya

Türkiye

Yunanistan

Bulgaristan

Ermenistan

Gündüz Ulusoy36

Fen Bilimleri, Matematik ve Mühendislik alanlarındaki mezun sayısı1 2005

80312

31350

22311

23302

9398

9162

55240

56428

29490

21513

5924

4270

0 20.000 40.000 60.000 80.000 100.000 120.000 140.000

Fransa

İtalya

İspanya

Türkiye

İsrail

Yunanistan

Fen Bilimleri, Matematik Mühendislik

1 Tüm düzeylerde.Kaynak: OECD

Gündüz Ulusoy37

Doktora ve yüksek lisans mezun öğrenci sayısı1

5.057

5.419

8.070

7.539

8.329

8.518

7.943

9.556

13.719

16.433

21.850

1.466

2.104

2.364

2.214

2.472

2.680

1.623

1.879

2.577

1.985

2.815

0 5.000 10.000 15.000 20.000 25.000

1993-94

1994-95

1995-96

1996-97

1997-98

1998-99

1999-00

2000-01

2001-02

2002-03

2003-04

Doktora Yüksek lisans

1 Tıp hariç tüm dallar.

Kaynak: YÖK

Gündüz Ulusoy38

Sanayi ihraç ürünleri içinde yüksek teknoloji mal grubu ihracatı (Akdeniz ülkeleri)

*2004 yılı verisiKaynak: WDI online

23,75

25,09

13,33

11,28

9,17

7,64

4,81

4,14

0,29

11,51

4,93

8,47

3,42

20,02

13,93

10,19

10,15

7,84

7,05

1,51

1,05

0,64

0 5 10 15 20 25 30

Fransa

İsrail

Hırvatistan

Yunanistan

Fas

İtalya

İspanya

Tunus*

Türkiye

Cezayir *

Mısır*

% (Sanayi ihraç ürünleri)

2000 2005

Gündüz Ulusoy39

Sanayi ihraç ürünleri içinde yüksek teknoloji mal grubu ihracatı (Komşu ülkeler)

*2004 yılı verisi

Kaynak: WDI online

25,09

13,33

13,53

5,14

5,55

4,81

4,49

2,2

22,58

4,68

0,53

1,88

2,77

13,2

0,73

0,81

1,02

1,51

2,59

3,43

3,66

8,09

10,19

13,93

0 5 10 15 20 25 30

Gürcistan

İsrail

Yunanistan

Rusya

Bulgaristan

Ukrayna

Romanya

İran*

Türkiye

Suriye*

Azerbaycan

Ermenistan

% (Sanayi ihraç ürünleri)

2000 2005

Gündüz Ulusoy40

Bazı görüşler

Türkiye bir yol ağzındadır. Kaybetmekte olduğu ucuz işçiliğe dayalı rekabet avantajından inovasyon yolu ile üretkenliğini artırma, katma değerini yükseltme, pazarlarını genişletme yoluna geçiş aşamasındadır.

Türkiye’nin inovasyon alanında sorunları var. Örneğin, finansman gibi. Ancak inovasyon Türkiye’de imalat ve hizmet sektörlerinin gündemine girmiştir. İnovasyon göstergeleri arasında yer alan patent ve faydalı model sayıları düşük olmakla birlikte son yıllarda önemli artışlar gözlemekteyiz. Benzer şekilde, yayın sayılarında da önemli artışlar gerçekleşmektedir.

Türkiye temel eğitim ve yüksek öğrenimde önemli atılımlar yapmak durumunda. Yoksa mevcut rekabetçilik pozisyonunu kaybedecektir. Ekonominin diğer sektörlerinde gelişme sağlama veya bazen salt sürdürülebilirliği sağlama amacı ile verilen teşviklerin bilgi sektörünün gelişmesi için de sağlanması gerekir. Eğitimin, özellikle yüksek öğrenimin yönlendirilmesinde özel sektöre de önemli görevler düşmektedir.

Teşekkür ederim…

bölgesel rekabet dinamikleri - bilim ve teknoloji

Documents