biljni pripravci

FARMACEUTSKA TEHNOLOGIJA I

LJEKOVITI OBLICI DOBIVENI EKSTRAKCIJOM IZ DROGAFarmaceutska tehnologija IDr.sc. Vera Kerleta, Univerzitet u Tuzli1

od davnina poznata upotreba biljnih i ivotinjskih droga preparata dobijenih od istih pored modernih, hemijski i farmakoloki tano karakteriziranih AS biljne droge u irokoj upotrebi rasprostranjena je upotreba aja

upotreba praaka dobivenih iz droga (pulveres titrati) je jako rijetka u upotrebi i tinkture i ekstrakti droge kao gotovi preparati u kapsulama i draejama se mogu nai na tritu

Farmaceutska tehnologija IDr.sc. Vera Kerleta, Univerzitet u Tuzli2LJEKOVITI OBLICI DOBIVENI EKSTRAKCIJOM IZ DROGA

biljne droge se koriste za dobijanje slijedeih formi: uvarci dekokti macerati tinkture ekstrakti aromatske vode medicinski spiritusi medicinska ulja medicinska vina sirupi ljekovite masti ovo su ili krajnji produkti ili meuprodukti namijenjeni za dalju obradu do krajnjih oblikaFarmaceutska tehnologija IDr.sc. Vera Kerleta, Univerzitet u Tuzli3LJEKOVITI OBLICI DOBIVENI EKSTRAKCIJOM IZ DROGA

pripravljanje savremenih produkata biljnog i ivotinjskog porijekla mora ispunjavati slijedee: sigurnost dobijanja supstanci u nepromijenjenoj formi iz visoko kvalitetnog i istovjetnog poetnog materijala, to odgovara zahtjevima farmakopeje,

postizanje dobre koliine,

garant za dugo odranje sadraja supstance (stabilnost supstance tokom proizvodnje i tokom lagerovanja) kroz izbor odgovarajue tehnologije proizvodnje i odgovarajue forme,

dobijanje standardizirane formeFarmaceutska tehnologija IDr.sc. Vera Kerleta, Univerzitet u Tuzli4LJEKOVITI OBLICI DOBIVENI EKSTRAKCIJOM IZ DROGA

kao polazni materijal za biljne ljekovite oblike slue: svjee i suhe biljke dijelovi biljaka produkti biljaka (smole i mlijeka)

preduslov za dobijanje kvalitetnih oblika je visoki kvalitet droge opisan u monografijama monografije daju i taan opis o uvanju droga (naroito za one koje sadre eterina ulja ne dre se u formi praka) pri branju i suenju biljaka mogu se nai razna oneienja koja se moraju ukloniti jo vai vizuelna i kontrola na traci, a metalna oneienja se uklanjaju detektorom metalaFarmaceutska tehnologija IDr.sc. Vera Kerleta, Univerzitet u Tuzli5LJEKOVITI OBLICI DOBIVENI EKSTRAKCIJOM IZ DROGA DROGA KAO POLAZNI MATERIJAL

pored oneienja droge sadre i razne apatogene i patogene mikroorganizme te tetoine, njihove larve i jaja reduciranje istih je potrebno radi higijenskih ali i ekonomskih razloga (bolja odrivost pri lagerovanju) ranije se koristio etilen-oksid problem je bio u uklanjanju njegovih zaostataka i detekciji sa zrakom je eksplozivan i kancerogen od 1988 zabranjen upotreba drugih metoda poput jonizirajuih zraka ili isparenja alkohola ili sterilizacija pod pritiskom negativan uticaj na drogu i njene sastojke u zadnje vrijeme se preporuuje PEXFarmaceutska tehnologija IDr.sc. Vera Kerleta, Univerzitet u Tuzli6LJEKOVITI OBLICI DOBIVENI EKSTRAKCIJOM IZ DROGA DROGA KAO POLAZNI MATERIJAL

PEX proces pressure expansion

upotreba CO2 pod pritiskom kod kratkotrajnog djelovanja sa 10-30bar se uklanjaju insekti i larve jajaca trebaju vei pritisak (20-50bar) ili duu izloenost djelovanju prednosti PEX-a su: nema tetnih zaostataka nema promjena njenih sastojaka ekonomian je povoljan za okoliFarmaceutska tehnologija IDr.sc. Vera Kerleta, Univerzitet u Tuzli7LJEKOVITI OBLICI DOBIVENI EKSTRAKCIJOM IZ DROGA DROGA KAO POLAZNI MATERIJAL

enzimi su neophodni u ivoj biljci ALI pri suenju i lagerovanju oni smanjuju kvalitet droge

stabilizacija droge sve mjere koje vode ka smanjenju enzimske aktivnosti i ouvanju kvaliteta droge tokom lagerovanja svi enzimi imaju aktivne centre odgovorne za reakcije osjetljivi su za temp >60C i alkohole postoji reverzibilna i ireverzibilna stabilizacija droge: odvod vode tretiranje pripravka sa supstancama koje upijaju vodu mijenjanje pH vrijednosti precipitacija i otklanjanje enzima (npr.sa amonium-sulfatom) Farmaceutska tehnologija IDr.sc. Vera Kerleta, Univerzitet u Tuzli8LJEKOVITI OBLICI DOBIVENI EKSTRAKCIJOM IZ DROGA DEAKTIVIRANJE ENZIMA U DROGI

ireverzibilna stabilizacija droge izaziva oteenja enzima i te supstance se zovu destruktori, napadaju koenzim ili izazivaju denaturaciju proteina

toplota temperature preko 60C

alkohol uinkovit je hladni alkohol, a vreli djeluje jo i bolje

enzimski inhibitori enzimski otrovi (formaldehid, jake kiseline i baze) se malo koriste za farmaceutske svrheFarmaceutska tehnologija IDr.sc. Vera Kerleta, Univerzitet u Tuzli9LJEKOVITI OBLICI DOBIVENI EKSTRAKCIJOM IZ DROGA DEAKTIVIRANJE ENZIMA U DROGI

prilikom prevodjenja droge u eljeni farmaceutski oblik pojavljuju se razliite grupe supstanci

djelotvorne supstance glavne i sporedne djelotvorne supstance(npr.glikozidi koji dolaze u raznim varijacijama)

sporedne supstance mijenjaju terapeutski efekat glavne supstance

balastne tvari bez dejstva ali nepoeljne jer mogu uticati na boju preparata, bistrinu, te na analizu aktivnih sastojaka (hlorofil, smola, itd)

tvari koje grade skelet biljke za razliku od ostalih tvari, celulozne ostaju u biljnom materijalu Farmaceutska tehnologija IDr.sc. Vera Kerleta, Univerzitet u Tuzli10LJEKOVITI OBLICI DOBIVENI EKSTRAKCIJOM IZ DROGA DROGA KAO SISTEM VIE SUPSTANCI

Biljni ljekoviti oblici mogu biti proizvedeni putem:

presovanja (cijeenja) ekstrakcije Farmaceutska tehnologija IDr.sc. Vera Kerleta, Univerzitet u Tuzli11LJEKOVITI OBLICI DOBIVENI EKSTRAKCIJOM IZ DROGA PREVODJENJE BILJAKA U LJEKOVITI OBLIK

Presovanje

za dobijanje biljnih sokova polazna supstanca usitnjene svjee biljke ovako dobijeni sokovi su vodeni rastvori i sadre vodotopive supstance i u istom omjeru kao u biljci koriste se: hidraulika presa osovinska presa sok podlijee daljem: razbistravanju radi uklanjanja bjelanevina, dekantiranju centrifugiranju filtraciji zavrnom reduciranju broja mikroorganizama - uperizacijaFarmaceutska tehnologija IDr.sc. Vera Kerleta, Univerzitet u Tuzli12LJEKOVITI OBLICI DOBIVENI EKSTRAKCIJOM IZ DROGA PREVODJENJE BILJAKA U LJEKOVITI OBLIK

Presovanje (2)

uperizacija proces smanjenja broja mikroorganizama ultrakratko zagrijavanje sok se pod pritiskom zagrije na 150C, 2-3 sec puni se u sterilne posude na 70C prolazi kroz tunel za hlaenje smanjuje se termalno optereenje ASFarmaceutska tehnologija IDr.sc. Vera Kerleta, Univerzitet u Tuzli13LJEKOVITI OBLICI DOBIVENI EKSTRAKCIJOM IZ DROGA PREVODJENJE BILJAKA U LJEKOVITI OBLIK

Ekstrakcija

vana za spravljanje biljnih preparata usitnjene biljke ili biljni dijelovi se tretiraju sa tenou za ekstrakciju

koja vrsta ekstrakcije i koja tenost (menstruum) se koriste ovisi o: topivosti AS stabilnosti AS

za veinu ekstrakcija se kao menstruum koristi mjeavina vode i etanola Farmaceutska tehnologija IDr.sc. Vera Kerleta, Univerzitet u Tuzli14LJEKOVITI OBLICI DOBIVENI EKSTRAKCIJOM IZ DROGA PREVODJENJE BILJAKA U LJEKOVITI OBLIK

i kod presovanja i kod ekstrakcije se dobiju sistemi supstanci ALI

kod presovanja sve supstance dolaze u istom omjeru kao i u biljci

kod ekstrahirane tenosti sastav ovisi o koliini i vrsti menstruuma

Farmaceutska tehnologija IDr.sc. Vera Kerleta, Univerzitet u Tuzli15LJEKOVITI OBLICI DOBIVENI EKSTRAKCIJOM IZ DROGA PREVODJENJE BILJAKA U LJEKOVITI OBLIK

Stepen usitnjenja droge

preduslov za dobijanje AS vei stepen usitnjenja vea dostupnost za menstruum fino pulveriziranje nije poeljno ekstrakcija ovisna o anatomskoj grai biljke difuzija oteana kod epiderma sa debelom kutikulom uvjeti za ekstrakciju su najbolji kod lia menstruum prolazi kroz stome razliiti nivoi usitnjenja za razliite ljekovite forme

Farmaceutska tehnologija IDr.sc. Vera Kerleta, Univerzitet u Tuzli16LJEKOVITI OBLICI DOBIVENI EKSTRAKCIJOM IZ DROGA PREVODJENJE BILJAKA U LJEKOVITI OBLIK

topivost i stabilnost biljnih sastojaka vane osobine ekstrakcija sa EtOH/H2O ili lipofilnim tekuinama te uljima i mastima

voda ekstrahira dosta supstanci, ali i balastne tvari ALI voda potie enzimatske i hidrolitike reakcije koje potiu razgradnju supstanci vodeni pripravci su podloni mikroorganizmima

etanol ne vodi bubrenju elijskog zida etanol stabilizira biljne supstance vodi precipitaciji proteina i koenju enzima 70% etanol (V/V) daje najbolje rezultateFarmaceutska tehnologija IDr.sc. Vera Kerleta, Univerzitet u Tuzli17LJEKOVITI OBLICI DOBIVENI EKSTRAKCIJOM IZ DROGA TOPIVOST I STABILNOST BILJNIH SASTOJAKA

Glikozidi su openito u vodi i etanolu dobro topivi, a u eteru, kloroformu ili benzolu veinom netopivi Razblaene kiseline i baze a esto i samo zagrijavanje vodenih otopina, dovode do cijepanja glikozida.

Saponini se slino ponaaju kao i glikozidi

Biljna tavila su lako topivi u vodi, acetonu i esteru siretne kiseline, a manje topivi u eteru, kloroformu i benzolu U vodenim otopinama tavila mogu da asociraju i djelimino da se nadju kao micelni koloidi a baze, kiseline, zrak i dejstvo kisika mogu dovesti do raspadnih procesa.Farmaceutska tehnologija IDr.sc. Vera Kerleta, Univerzitet u Tuzli18LJEKOVITI OBLICI DOBIVENI EKSTRAKCIJOM IZ DROGA TOPIVOST I STABILNOST BILJNIH SASTOJAKA

Gorke supstance se radi njihove heterogene hemijske strukture tope u razliitim otapalima, neke su lako topive u vodi, neke u organskim otapalima a najee se upotrebljava etanol Eterina ulja su u apsolutnom etanolu, eteru, hloroformu i petroleteru, te u uljima lako topivi a u vodi nisu U razblaenom etanolu je topivost supstanci sa kisikom, vea nego terpenskih ugljikohidrata Pod uticajem svjetla, zraka i toplote dolazi lako do njihove promjene, naroito do polimerizacije. Balastne tvari - vodeni pripravci od biljaka i njihovih dijelova mogu sadravati tvari iz ove grupe (eere, sluz, amine, vitamine, organske kiseline, anorganske soli kao i produkte raspada proteina). Etanolski pripravci sadre smolu, balzame i hlorofil, a djelimino i organske kiseline, anorganske soli i eere

Farmaceutska tehnologija IDr.sc. Vera Kerleta, Univerzitet u Tuzli19LJEKOVITI OBLICI DOBIVENI EKSTRAKCIJOM IZ DROGA TOPIVOST I STABILNOST BILJNIH SASTOJAKA

u procesu ekstrakcije iz biljaka razlikuju se dvije faze:

faza ispiranja faza ekstrakcije

Farmaceutska tehnologija IDr.sc. Vera Kerleta, Univerzitet u Tuzli20LJEKOVITI OBLICI DOBIVENI EKSTRAKCIJOM IZ DROGA PRINCIPI EKSTRAKCIJE IZ BILJAKA

Faza ispiranja

prilikom sitnjenja biljaka nastaju oteene elije koje su bez ogranienja dostupne za ekstrakcionu tenost prilikom sjedinjenja ekstrakcione tenosti i droge supstance prisutne u drogi su lake za otopiti i isprati iz ovoga slijedi da u ovoj prvoj fazi procesa dolazi do instantnog prelaza tvari u ekstrakcionu tenost to je droga bolje usitnjena, to je vei znaaj za fazu ispiranjaFarmaceutska tehnologija IDr.sc. Vera Kerleta, Univerzitet u Tuzli21LJEKOVITI OBLICI DOBIVENI EKSTRAKCIJOM IZ DROGA PRINCIPI EKSTRAKCIJE IZ BILJAKA

Faza ekstrakcije ova faza je neto komplikovanija, jer menstruum mora dospjeti u unutranjost neoteene elije da bi otopila u njoj sadrane supstance u osuenom materijalu se prvo elijski zid mora dovesti u stanje u kojem e propustiti menstruum to se deava bubrenjem, gdje elijski zid kroz upijanje molekula menstruuma dobija na volumenu - izazvani vodom

sposobnost celuloznog skeleta da vee molekule tenosti vodi do oputanja njegove strukture te nastaju intermicelarni prostori koji menstruumu dozvoljavaju ulazak u unutrnjost elije


Faza ekstrakcije (2)

tokom suenja svjeih biljaka je protoplazma prilino smreurana, u suhom stanju gradi samo jedan tanki sloj biljne supstance prelaze u kristalnu ili amorfnu formu pa tokom dospijea tekuine u unutranjost elije, protoplazma bubri i supstance se tope ovisno o njihovoj topivosti i molekularno otopljene prolaze kroz intermicelarne prostore sila pokretanja je zapravo koncentracioni gradijent izmedju menstruuma u eliji i van nje gdje gotovo nema supstanci supstance iz elije izlaze putem difuzije dok se koncentracija s obje strane elijske membrane ne izjednai


Maceracija (macerare = natopiti) najjdednostavniji proces izvlaenja droga, usitnjena prema pravilima u farmakopeji se pomijea sa ekstrakcionim sredstvom uva se od direktnog svjetla (radi sprjeavanja svjetlosno kataliziranih reakcija te promjene boje) i esto muka vrijeme maceracije je razliito, veina farmakopeja propisuje 4-10 dana


Maceracija (2) teoretski maceracijom nije mogua potpuna ekstrakcija to je vei odnos droge naspram ekstrakcione tenosti to je vea dobit nakon maceracije slijedi koliranje i cijedjenje ostatka za to se koriste osovinske ili hidraulike prese tenost od maceracije i ona od cijedjenja se sjedine i slijedi dovodjenje aktivne supstance na propisani sadraj (postotak u tekuini), dri se par dana na hladnom mjestu i onda se filtriraFarmaceutska tehnologija IDr.sc. Vera Kerleta, Univerzitet u Tuzli25LJEKOVITI OBLICI DOBIVENI EKSTRAKCIJOM IZ DROGA PRINCIPI EKSTRAKCIJE IZ BILJAKA

Dimaceracija je proces u kojem se koliina menstruuma prepolovi pa se prvo vri maceracija sa jednom polovinom pa onda sa drugom dobitak na koliini aktivne supstance je mali bolji je uinak kada se prvi dio izvodi sa 20% menstruuma a onda ponavlja sa preostalih 80%

Polimaceracije malo poboljavaju doprinos ekstrakcije

Digestija proces maceracije pod povienom temperaturom (30-50C) ovdje se dobitak poveava ali nakon hladjenja na sobnu temperaturu dolazi do izdvajanja supstanci


Maceracija mukanjem

ne doprinosi dobitku supstanci ali je u mogunosti da skrati vrijeme maceracije koriste se maine koje automatski intenzivno mijeaju tj mukaju, te se izjednaenje koncentracije dostie ve nakon 10-30minuta


Turboekstrakcija koristi aparate sa noiima kao u mikseru, koji se okreu velikom brzinom (do 10000rpm) dolazi do ekstremnog ubrzanja difuzije pa vrijeme trajanja ekstrakcije je skraeno na 5-10minuta podobna za male koliine a dolazi i do sitnjenja droge temperatura ne smije prei 40C tokom procesadaje proizvode koji su uporedivi sa onima dobivenim maceracijom ili perkolacijom, ili i vee kvalitete


Ultra-Turax ekstrakcija dobiva se koritenjem ultra-turax opreme produkt biva usisan u komoru u kojoj dolazi do visoko frekventnih sila sjeenja i sudara, te proizvode visoku turbulenciju daje visoki doprinos aktivnih supstanci u menstruumu ima ih razliite veliine, od malih za epruvete do onih za 10000l.Farmaceutska tehnologija IDr.sc. Vera Kerleta, Univerzitet u Tuzli29LJEKOVITI OBLICI DOBIVENI EKSTRAKCIJOM IZ DROGA PRINCIPI EKSTRAKCIJE IZ BILJAKA

Ultrazvuna ekstrakcija

daje gotov produkt ve nakon 5-15minuta mora se utvrditi da li je u ovom procesu dolo do hemijskih promjena supstance visoki dobitak sa ovom metodom i nije od neke koristi jer njeni produkti podlijeu laganim hidrolitikim i oksidativnim procesimaFarmaceutska tehnologija IDr.sc. Vera Kerleta, Univerzitet u Tuzli30LJEKOVITI OBLICI DOBIVENI EKSTRAKCIJOM IZ DROGA PRINCIPI EKSTRAKCIJE IZ BILJAKA

Perkolacija (perkolare = kapati) se izvodi u cilindrinim ili konusnim posudama (perkolatori)

s gornje strane se dodaje menstruum koji lagano prolazi kroz drogom napunjeni perkolator, a na dnu perkolatora je vata koja sprjeava izlazak droge te esmica koja kontrolie brzinu kapanja radi stalnog dodavanja novih koliina menstruuma slijedi zapravo jedna viebrojna maceracija


Perkolacija (2)

radi stalnog dodavanja novih koliina menstruuma slijedi zapravo jedna viebrojna maceracija kod perkolacije je teoretski mogua potpuna ekstrakcija jer se stalnim dovodom svjeeg menstruuma ravnotea u koncentraciji u i van elije nanovo uspostavlja u praksi se moe postii i do 95% ekstrakcija kod droga koje jako bubre ili su voluminozne ovaj proces nije za upotrebu


Perkolacija (3) prije punjenja perkolatora, droga se prvo navlai sa menstruumom da bi se prodiranje tokom perkolacije olaksalo u posudi za maceraciju prilikom punjenja perkolatora ne smiju ostati zrani jastuci pregusto punjenje oteava protok menstruuma po farmakopeji, nakon dodavanja menstruuma treba doekati dok on dopre do najnie take u perkolatoru i pone da kaplje esmica se zatvori i ostavi preko noi naredni dan slijedi perkolacija, pri emu treba voditi rauna o brzini kapanja perkolata, i naravno da gornji sloj droge se ne osui, jer iznad njega strena stalno da bude 1-2cm menstruumaFarmaceutska tehnologija IDr.sc. Vera Kerleta, Univerzitet u Tuzli33LJEKOVITI OBLICI DOBIVENI EKSTRAKCIJOM IZ DROGA PRINCIPI EKSTRAKCIJE IZ BILJAKA

Perkolacija (4) nakon perkolacije droga iz perkolatora se presuje i dobivena tekuina sjedini sa perkolaturom te se razliitim metodama dovede na eljenu koncentraciju supstance za dobijanje suhog ekstrakta se uparava tekuina perkolata kod spravljanja tenog ekstrakta slijedi viednevno uvanje nakon ega slijedi odlijevanje tenosti i filtriranje prednosti perkolacije su: visoka dobit optimalna iskoristivost droge kratko vrijeme spravljanja ALI je potreban stalni nadzor i posmatranjeFarmaceutska tehnologija IDr.sc. Vera Kerleta, Univerzitet u Tuzli34LJEKOVITI OBLICI DOBIVENI EKSTRAKCIJOM IZ DROGA PRINCIPI EKSTRAKCIJE IZ BILJAKA

Reperkolacija metoda u pojedinim farmakopejama za dobijanje tenih ekstrakata eterinih ulja iz droga droga se podijeli u vie dijelova perkolira se prvi dio i dobije se perkolat i postperkolat, sa postperkolatom se perkolira drugi dio droge gdje se opet dobiju perkolat i postperkolat pa se njime perkolira trei dio droge 1, 2 i 3 perkolat se onda sastave i to je gotov produktFarmaceutska tehnologija IDr.sc. Vera Kerleta, Univerzitet u Tuzli35LJEKOVITI OBLICI DOBIVENI EKSTRAKCIJOM IZ DROGA PRINCIPI EKSTRAKCIJE IZ BILJAKA

Ekstrakcija suprotnim strujanjima metoda ekstrakcije u industriji droga se uvodi u tunel u kojem pomou spiralnog navoja biva pokretana naprijed, i to u suprot strujanju menstruuma koji sa suprotne strane biva upumpan na kraju prolazi kroz sito i izlazi kao gotov ekstrakt, dok droga izlazi na drugom kraju i moe biti presovana da bi se adsorbirana tenost dobila nazad posebnim sluajevima je tunel opskrbljem i grijaima u vanjskoj ljusci Farmaceutska tehnologija IDr.sc. Vera Kerleta, Univerzitet u Tuzli36LJEKOVITI OBLICI DOBIVENI EKSTRAKCIJOM IZ DROGA PRINCIPI EKSTRAKCIJE IZ BILJAKA

Ekstrakcija gasovima mogua samo pod odredjenim uslovima gasovi posjeduju smanjen kapacitet za topivost i ekstrakciju prirodnih supstanci ali se on moe poveati njihovim komprimiranjem gasovi se pod odredjenim uslovima daju prevesti u tenost (putem temperature i pritiska) tada pokazuju znatno poveanje gustoe i dielektrine konstante koji su povezani sa poveanjem topive moi gasovi koji se mogu koristiti za ovo su CO2, NH3, N2O i plemeniti gasovi CO2 se istie jer je povoljan za okolinu, nezapaljiv i ekonomski povoljan novi proces ekstrakcije sa gasovima (nazvana i tena ekstrakcija) ima uspjenu primjenu kod dobijanja masti i ulja i supstanci iz ljekovitih biljki kao i za izvlaenje kofeina iz kafe


VODENI LJEKOVITI OBLICI DOBIVENI IZ BILJNIH DROGA

od davnina se droge koriste za spravljanje ljekovitih oblika gube na znaaju jer su u njima esto prisutni mikroorganizmi i jer supstance u vodenom mediju pokazuju kratku stabilnost pravljenjem aja se dobija vodeni pripravak iz droga pripravci moraju biti svjei, zatieni od svjetlosti i promukani prije upotrebeFarmaceutska tehnologija IDr.sc. Vera Kerleta, Univerzitet u Tuzli38LJEKOVITI OBLICI DOBIVENI EKSTRAKCIJOM IZ DROGA

Infusa (uvarak) u ovom sluaju se droga sa propisanom malom koliinom tenosti zamijesi (da bi elijski zid nabubrio i difuzija supstanci bila olakana) nakon odredjenog vremena prelije kljualom vodom mjeavina stoji 5min pod stalnim mijeanjem na vodenom kupatilu nakon hladjenja na otprilike 30C kolira se da bi se postigao odredjeni sadraj supstance treba i ostatak droge sa propisanom koliinom hladne vode preliti i lagano iscijediti Decocta droga propisanog stepena usitnjenja se sa hladnom ili vrelom (90C) vodom zalije, i stoji 30minuta na vodenom kupatilu pod estim mijeanjemFarmaceutska tehnologija IDr.sc. Vera Kerleta, Univerzitet u Tuzli39LJEKOVITI OBLICI DOBIVENI EKSTRAKCIJOM IZ DROGA VODENI LJEKOVITI OBLICI IZ BILJAKA

Macerata droga odredjenog stepena usitnjenja se prelije vodom sobne temperature i ostavi da stoji na sobnoj temperaturi 30minuta uz povremeno mijeanje kolira se i putem ispiranja dodatnom vodom dovede na odredjeni sadraj ovim postupkom se tretiraju droge koje sadre lajm bez da se termiki optereuju, to bi vodilo do ljepljenja.

Farmaceutska tehnologija IDr.sc. Vera Kerleta, Univerzitet u Tuzli40LJEKOVITI OBLICI DOBIVENI EKSTRAKCIJOM IZ DROGA VODENI LJEKOVITI OBLICI IZ BILJAKA

Tinkture (tingere = navlaziti, potopiti) od 17 vijeka navode u farmakopejama etanolni pripravak iz biljnog ili ivotinjskog materijala neke farmakopeje imaju druge ekstrakcione tenosti kao npr. Eter

prave se veinom sa 70% (V/V) etanolom i odnos droga:menstruum je 1:5 (za droge slabog djelovanja) ili 1:10 (za droge droge jakog djelovanja)

spravljanje se vri maceracijom, perkolacijom ili turboekstrakcijom, ili razblaivanjem ekstrakta sa menstruumomFarmaceutska tehnologija IDr.sc. Vera Kerleta, Univerzitet u Tuzli41LJEKOVITI OBLICI DOBIVENI EKSTRAKCIJOM IZ DROGA VODENI LJEKOVITI OBLICI IZ BILJAKA

Tinkture (2) za taloenje ili zamuenje tinktura su odgovorni razliiti faktori kod uvanja na hladnom -prevazidjena granica topivosti neke supstance kroz gubitak alkohola isparavanjem putem hemijske promjene substance usljed oksidacije ili hidrolize propisano je uvanje u posudama od tamnog stakla, a zamuenja usljed hladnoe nestaju vraanjem na sobnu temperaturu ( NE filtriranjem radi osiromaenja tinkture usred adsorpcije supstance na filter) ako je zamuenje prisutno i na sobnoj temperaturi tek onda se radi filtracija jer prema farmakopeji tinkture moraju biti bistre


Ispitivanje tinktura

Ispitivanje putem ula na identitet i istou

Odredjivanje zaostatka ispravanja

Odredjivanje sadraja etanolaFarmaceutska tehnologija IDr.sc. Vera Kerleta, Univerzitet u Tuzli43LJEKOVITI OBLICI DOBIVENI EKSTRAKCIJOM IZ DROGA VODENI LJEKOVITI OBLICI IZ BILJAKA

Ispitivanja putem ula, na identitet i istou slue ispitivanju i odredjivanju tinkture takve izjave individualno su razliite i same tinkture pokazuju znaajne medjusobne razlike ve poetna droga podlijee razlikama usljed porijekla, termina etve, procesa suenja, mjesta uvanja itd tako da i produkti nastali iz njih imaju razliite organoleptike osobine i kod lagerovanja dolazi do promjene farbe i mirisa, npr razlaganjem hlorofila za ispitivanje identiteta farmakopeje nalau ispitivanje putem tankoslojne hromatografije, koja se takodjer koristi i za ispitivanje istoe


Odreivanje zaostatka isparavanja slui za odreivanje kvalitete biljnih pripravaka (tinktura i tenih ekstrakata) ostatak koji se nadje nakon uparavanja ekstrakcione tekuine karakterie ekstrakcionu snagu menstruuma kao i metode ekstrakcije vri se tako to se 3-5g tinkture odvaga i sui na 105C na vodenom kupatilu, u tano odredjenom staklu za vaganje staklo mora ispunjavati odreene uslove o veliini, irini i visini te mora imati poklopac da bi se sprjeilo isparavanje etanola prilikom vaganja odnosno upijanje vlage za higroskopne materije ostatak koji se dobije se daljnja 2h sui u suilici na 105C suenje do konstantne mase nije mogue organski spojevi gube na masiFarmaceutska tehnologija IDr.sc. Vera Kerleta, Univerzitet u Tuzli45LJEKOVITI OBLICI DOBIVENI EKSTRAKCIJOM IZ DROGA VODENI LJEKOVITI OBLICI IZ BILJAKA

Odreivanje sadraja etanola

sve farmakopeje sadre odredbe za odreivanje koliine alkohola u tinkturama i tenim ekstraktima kao najopotimalnije se pokazalo odreivanje gustoe nakon razdvajanja etanola putem destilacije za ovo se koristi propisana aparatura, usko grla posuda sa piknometrom oitana vrijednost mjeavine etanol-voda se onda uporedi sa vrijednostima u tabeli farmakopeje i procenat etanola se naznai u volumnim procentima


Extrakti

nastaju kad se kod biljnih pripravaka ekstrakciona tekuina djelimino ili potpuno upari ovisno o njenoj koliini razlikujemo: Extractum tenue - konzistencije meda, zastarjeli Extractum spissum - u hladnom stanju ilav a sadraj vode iznosi do 30%, ne odgovara dananjim predstavama o ljekovitom obliku puno vode i nestabilan Extractum siccum - posjeduje suhu konzistenciju i lako se prevodi u prah, putem suenja nastaje produkt koji ne smije imati vie od 5% vode Extractum fluidum - podrazumijeva teni ekstrakt i preko 90% tenosti.Farmaceutska tehnologija IDr.sc. Vera Kerleta, Univerzitet u Tuzli47LJEKOVITI OBLICI DOBIVENI EKSTRAKCIJOM IZ DROGA VODENI LJEKOVITI OBLICI IZ BILJAKA

Extractum siccum ili suhi ekstrakt

su prakasti proizvodi koji se dobiju iz biljnih pripravaka uparavanjem ekstrakcione tenosti

dobijaju se putem perkolacije a kao ekstrakciono sredstvo slue etanol i voda u laboratoriji se koristi stakleni perkolator dok su u industriji oni od porcelana, metala ili plastikeFarmaceutska tehnologija IDr.sc. Vera Kerleta, Univerzitet u Tuzli48LJEKOVITI OBLICI DOBIVENI EKSTRAKCIJOM IZ DROGA VODENI LJEKOVITI OBLICI IZ BILJAKA

Extractum siccum (2)

perkolacija se smatra okonanom kada se od 1 dijela droge dobiju 4 dijela perkolata, pri emu ekstrakcija nije bila iscrpljujua ali je obuhvatila veinu supstance

da je ona iscrpljujua moralo bi se skupiti jos dosta dijelova perkolata, i energija koja se utroi za to i za njihovo suenje nije ravna koliini dodatne supstance Farmaceutska tehnologija IDr.sc. Vera Kerleta, Univerzitet u Tuzli49LJEKOVITI OBLICI DOBIVENI EKSTRAKCIJOM IZ DROGA VODENI LJEKOVITI OBLICI IZ BILJAKA

uparavanje ekstrakcione tenosti se izvodi na vodenom kupatilu od max 50C i pod smanjenim pritiskom koriste se posude sa ravnim dnom iz kojeg se osueni ektrakt lako moe izvaditi mora se voditi rauna o termikom optereenju produkta poinje se od uparavanja zadnjeg djeliminog perkolata najoptimalnije je da se posudi za destilaciju dovodi onoliko tekuine koliko se iz nje izbaci proces uparavanja se vri pri snienom pritisku (vakuumizacija), rasprivanjem i liofilizacijom suhi ekstrakt se razblauje sa laktozom da bi se doveo na eljenu koncentraciju, i uva se u eksikatoru ili s epovima prevuenim parafinom jer su jako higroskopni te pod zatitom od svjetlaFarmaceutska tehnologija IDr.sc. Vera Kerleta, Univerzitet u Tuzli50LJEKOVITI OBLICI DOBIVENI EKSTRAKCIJOM IZ DROGA VODENI LJEKOVITI OBLICI IZ BILJAKA

Extractum fluidum

su pripravci od biljaka sa razliitom koncentracijom alkohola

najee se tako pravi da 1 dio droge odgovara 1 ili 2 (sa eterinim uljima i termolabilnim spojevima) dijela tenog ekstrakta, i veinom se dobijaju perkolacijom

veina farmakopeja kae da se prvi dio perkolata ostavi sa strane i da sadri 85 dijelova tenog ekstrakta kada upotrebljena suha droga odgovara 100 dijelovaFarmaceutska tehnologija IDr.sc. Vera Kerleta, Univerzitet u Tuzli51LJEKOVITI OBLICI DOBIVENI EKSTRAKCIJOM IZ DROGA VODENI LJEKOVITI OBLICI IZ BILJAKA

Extractum fluidum (2)

nakon dobijanja ostalih dijelova perkolata (veinom naredna 4 dijela) oni se trebaju upariti tako da odgovaraju preostalih 15 dijelova tenog ekstrakta

neke farmakopeje ele samo prvi dio perkolata i time tede na dobijanju ostala 4 jer ih ne moraju upariti, i ovdje se perkolira dok 1 dio droge ne odgovara 1 ili 2 dijela tenog ekstrakta Farmaceutska tehnologija IDr.sc. Vera Kerleta, Univerzitet u Tuzli52LJEKOVITI OBLICI DOBIVENI EKSTRAKCIJOM IZ DROGA VODENI LJEKOVITI OBLICI IZ BILJAKA

biljni pripravci

Documents