29 39-2014

: A - (2003 - 2014)I

SOCIAL HOUSING IN BELGRADE: PRACTICE IN ARCHITECTURE AND URBAN PLANNING COMPETITIONS (2003 - 2014) , 2014, 2014.

*, **, ***

UDK BROJEVI: 728.2(497.11)2003/2014 72.012(497.11)2003/2014

ID BROJ: 210755852DOI: 10.5937/a-u0-6604

, , - . , , , 2003. 2014. ., . , , . - .

: , - , , ,

BSTRACT

Despite the absence of a defined social housing system, several programs of social housing, mainly including the organization of public architecture and urban planning competitions, have been implemented over the last decade in Serbia. This paper presents the competition practice in the field of social and non-profit housing, realized by the City of Belgrade and through Association of Belgrade Architects (DAB) in the

period from 2003 to 2014, with special emphasis on the best placed and realized designs. The analysis of the results and the quality of the current design and construction practice aims to improve the knowledge about the complex issue of social housing, identifying local specificities and limitations, as well as the potentials and applicability of the winning designs. The importance of the institution of public architecture and urban planning competition in promoting sustainable and innovative social housing is pointed out in the concluding considerations.

Key words: Social Housing, architecture and urban planning competitions, Belgrade, new practice, design

. - , , , , , . , je ( . Baji i Mani, 2013).

, (Baji, 2013). , , (. Hegeds, 2007; Petovar, 2003).

I : , 2011. 2015. .

* , . . ., -, , , tanja@iaus.ac.rs

** , . . ., -, , , bozam@iaus.ac.rs

*** , . . ., -, , , kovacevicbrankica@yahoo.com

30 39-2014

. (Slubeni glasnik RS, 72/2009) , . 1 , . , , , . , , . , , , , .

2003, , , 2021 (Urbanistiki zavod, 2003). . , , (Urbanistiki zavod, 2003a), (Damjanovi i Gligorijevi, 2010).

2004. ., e, , 2009. . 2012. . (Slubeni glasnik RS, 13/2012), 2013. . , , (Slubeni glasnik RS, 26/2013). , , , .

- ,

1 , , (, , , .) ( . Malpass, 1983).

. (SIRP)2, 2003 2008. . , , . - - , . , .

(Ramirez, L. et al., 2008, UN HABITAT, 2008), , , .3

2003. 2014. ., .

2000.

1990. . ( 1990 Slubeni glasnik SRS, 12/1990 47/90) . (), .

2000. , . 2001. . (Slubeni glasnik RS, 26/2001) , . 2003. .4, , .

() 1990. . 2010. ., 2007. . 8762

2 SIRP - Settlement and Integration of Refugees Programme

3 - ( , ), 61 (. Ristanovi, 2009; Vuini, 2010).

4 2003. . .

31 39-2014

2, , , , , , - (Urbanistiki zavod Beograda, 2009). 2004. , 2010. ., , , , .

2021 2003. . (Urbanistiki zavod, 2003) , . , , . 58 228,6 h , : (13 , 44,3h), (2 , 11,8h), (3 , 11,7h) (16 , 47,3h), (2 , 9,6h), (5 , 31,6h), (9 , 64,4h), (8 , 7,9h) (. 1).

2000. . , . 2000. 2009. . (Urbanistiki zavod Beograda, 2009; Damjanovi i Gligorijevi,

2010), . , (Nikoli, 2011). 2000. . .

1100 (1000 - 100 ) 2003. . 1100 (Slubeni list grada Beograda br. 20/2003) . - - , . 62 29, , , .

20012005, 2000 - , . 2000 2005. . 2000 (Slubeni list grada Beograda br. 2/2005). , , ,

1. (: 2021)

Figure 1. Schematic representation of areas with locations earmarked for social housing construction in Belgrade (according to the Master Plan of Belgrade 2021)

32 39-2014

, 61 63, . .

20052008. . , , . 11 (, , , , , , , , , , ) 318 , 206 112 - ( ). , , 2006. 2007. . 50 .

5

() 2003. . , , . (Housing Center) . 2003. 2013. ., , 931 42 2800 . 2011. . 20 , 2014. . 200 , (170) (30).

5 () . , , , .

- 2003. 2014.

- (2003)

2003. ., 5.000 6, , , , , (90%). 23 . , , , , . , , .

22,5 h, 2021 (Urbanistiki zavod, 2003) . 150 , (515m ) , (, , ), - . (, ) , 7 (DAB, 2003).

, , . , , , (. 24) (DAB, 2003a).

6 2003. ., 12,5 , 5.000 50.000 100 . 2004. ., (Amnesty International, 2011).

7 , , .

2.

( )

Figure 2. Individual housing - 1st Prize (Vladimir Mili and

Jasmina oki)

3 4.

( )

Figures 3 and 4. Collective housing 1st Prize (Vladimir

Mili and Jasmina oki)

33 39-2014

, 360 m2 + ( ), . . , , . , (, 2008).

a - , (. 5) (DAB, 2003a). . , ; , ...; , . 5x5 m : ,

5 6. (, . .) - - () ()

Figures 5 and 6. Individual housing - 2nd Prize (Marui, M. and D.) - variations of the urban-architectural assemblies (right) and variations of a dwelling unit (left)

7 8. ( )

Figures 7 and 8. Multi-family housing - 1st Prize (Milorad Obradovi)

9 10. ( )

Figures 9 and 10. Collective housing 2nd Prize (Milorad Obradovi)

34 39-2014

, , (. 6). , ( . Baji i Pantovi, 2011).

(. 7 8) (. 9 10) ( ), , : , , (DAB, 2003a).

- (2005)

-, 2005. . - , 2021. . , , 45 h (DAB, 2005). 8 , ( , , ) , .

, 30% , . . 60 . 70%, 50% , 20% .

(2013), , , ( , , .).

, , , , , , (DAB, 2005a). : , : , , , (. 11 12). , .

11 12. (

, , )

Figures 11 and 12. 1st Prize (Darko and Milenija Marui, ore Alfirevi, Ana arapi)

35 39-2014

( , , , , , ) ... , , , (. 13) (ibid.). ( , , , ) , (ibid.) (. 14).

(2006)

2.000 8, , , 2006. .

8 2000 2005. ., 2000 (Slubeni list grada Beograda, br. 2/2005). . , , 61 63 . , , (Damjanovi i Gligorijevi, 2010).

- . 1080 7,8 h, 30% ( 310) 70% ( 770). , (DAB, 2006). 26 . -, - , . , .

. , (Slubeni list grada Beograda 32/83), , (DAB, 2006).

,

13. () ( , , , , , )Figure 13. (left) 2nd Prize (Jelena Batalo, Dimitar Ikonomov, Sonja Milojevi, Ivana Nenadovi, Katarina Pitelji, Branimir Popovi)

14. () ( , , , ) Figure 14. (right) 2nd Prize (Branimir Radovanovi, Ivan Lali, Bojan Radovanovi, Milivoj Pjani)

15 16. ( -)

Figures 15 and 16. Equivalent 1st Prize (Ana Kovenc-Vuji)

36 39-2014

- (. 15 16) - (. 17 18) (DAB, 2006a). , - , , / . , , . - , , , (ibid.).

- , , 2007 2010. . 1130 , 731 399 , 61 . ,

, , . , , , . 12 , 3 ++4+ () 9 ++6+ (5 4 -).

133 , . , , . , 3,5% . (1, 2, 3) (3), . 2010 2012. 9.

9 4 , , .

17 18.

( -

)

Figures 17 and 18. Equivalent 1st Prize (Tamara Petrovi-

Komleni and Milo Komleni)

1921.

Figures 1921. Social and non-profit housing complex

located to the west of the street Dr Ivana Ribara in New

Belgrade

37 39-2014

- . , (. 1921). , , . , . , . , , , .

- 10 - -1 61 (2006)

. , 2.000 10 61 , 140 . 0,98 h, , -

- , 1 . , . , Re:act ( , ) (. 22 23), , , (. 24), .

( Mari et al., 2010) . , , ( iovi, 2013). , , - , . - (DAB, 2006b).

, Re:act : , , , , (DAB, 2006c).

22 23. ( , Re:act )

Figures 22 and 23. Equivalent 2nd Prize (Dejan Milanovi and Grozdana iovi, Re: act studio)

24. ( , )

Figure 24. Equivalent 2nd Prize (Duan Stojanovi, Mladen Pei and Nataa Jankovi)

38 39-2014

, 2007. . a . , , (iovi, 2013). , 61, , . , (ibid, p. 413). ., , ( ), , (ibid.).

2007. 2008. ., 2008. 2009. . , . ( . Vuini, 2010; Ristanovi, 2009)

( 32. 2011), (. 2527).

, , . , : , , ., : , . , , (. 28).

: , , , . . , (Ristanovi, 2009).

2527.

61

Figures 2527. Non-profit residential

building in Block 61

39 39-2014

- - (2011)

2011. . , -, - -. . 7,5 h, - 80% 20% . 1.400 , 1.200 200 , . , 15% , (Agencija za stanovanje i investicije, 2011).

, - 8 -, . : () (TIM8, 2012). , 35 , , . , , , , . ( , 1987. .

, , , ; , - , , , , , ), ( TIM8, 2012) .

, , 8, . (. 29) 8 , , . , , . - , , , . :

, , . , , ;

;

28.

Figure 28. Ground floor and typical floor plans

40 39-2014

( , , ), ( ), ;

: ( ), ( ) ( ). , .

, (Baji i Mani, 2013).

. , , , , (ibid.), . , , (ibid.). , - 8 , .

- 2003. . ,

29.

Figure 29. Illustration of the working methodology

ideas of eight competition designs

implemented in the adopted urban design

41 39-2014

, , ( . 1).

( - 2003. .). , , . , . 2011. . , , , .

, , . , , , , . . , , . .

, , , . , . , , - , . . , , , , .

-

. , , .

, , , . 10. , . , .

, , . (2011), , , , , , a , , (. 45). . ( Baji i Mani, 2013), , , . 2003. ., , , 2011. ., .

10 , , post festum.

42 39-2014

* 515m2 ( 2021)** (Slubeni

list grada Beograda, br. 32/83)*** (Slubeni list grada

Beograda, br. 32/IV/83, 5/88)

. 1. Tab.1. Program requirements from the competition announcements

43 39-2014

, , , .

- , (Baji i Mani, 2013), . , , .

Agencija za stanovanje i investicije (2011) Raspis konkursa za izradu idejnog urbanistiko - arhitektonskog reenja stambeno-poslovnog kompleksa socijalnog stanovanja u naselju Ova, Optina Palilula, u Beogradu. Beograd: Agencija za stanovanje i investicije

Amnesty International (2011) Dom je vie od krova nad glavom. Romima je uskraeno pravo na odgovarajui smetaj u Srbiji. London: Amnesty International

Baji, T. (2013) O rei socijalan/social u tekstovima o arhitekturi na srpskom i engleskom jeziku. U: Vukovi-Nikoli, G.: Lingvistika za arhitekte. Beograd: Gordana Vukovi-Nikoli, str. 217238.

Baji, T. i B. Mani (2013) Socijalno stanovanje u Srbiji pred izazovima klimatskih promena: Da li arhitektonsko-urbanistiki konkursi ohrabruju inovativnost? U: Pucar, M., B. Dimitrijevi, & I. Mari (ur.): Klimatske promene i izgraeni prostor. Politika i praksa u kotskoj i Srbiji. Beograd: IAUS, str. 201223.

Baji, T. i K. Pantovi (2011) Mogunosti primene modularnih sistema u projektovanju odrivog i klimatski odgovornog socijalnog stanovanja. Arhitektura i urbanizam, br. 33, str. 4259.

DAB (2003) Raspis konkursa za idejno arhitektonsko-urbanistiko reenje stambenih jedinica i grupacija socijalnog stanovanja u Beogradu. Beograd: DAB

DAB (2003a) Katalog konkursa za idejno arhitektonsko-urbanistiko reenje stambenih jedinica i grupacija socijalnog stanovanja u Beogradu. Beograd: DAB

DAB (2005) Raspis konkursa za anketno programsko urbanistiko-arhitektonsko reenje kompleksa IGM TRUDBENIK u Vinjikoj Banji u Beogradu. Beograd: DAB

DAB (2005a) Katalog konkursa za anketno programsko urbanistiko-arhitektonsko reenje kompleksa IGM TRUDBENIK u Vinjikoj Banji u Beogradu. Beograd: DAB

DAB (2006) Raspis konkursa za idejno urbanistiko-arhitektonsko reenje objekata socijalnog i neprofitnog stanovanja na lokaciji zapadno od Ulice Dr Ivana Ribara na Novom Beogradu. Beograd: DAB

DAB (2006a) Katalog konkursa za idejno urbanistiko-arhitektonsko reenje objekata socijalnog i neprofitnog stanovanja na lokaciji zapadno od Ulice Dr Ivana Ribara na Novom Beogradu. Beograd: DAB

DAB (2006b) Raspis konkursa za idejno urbanistiko-arhitektonsko reenje objekta kompleksa na lokaciji PFC 10 i arhitektonskog reenja stambeno-poslovnog objekta na parceli GP-1(PFC 10) u Bloku 61 na Novom Beogradu. Beograd: DAB

DAB (2006c) Katalog konkursa za idejno urbanistiko-arhitektonsko reenje objekta kompleksa na lokaciji PFC 10 i arhitektonskog reenja stambeno-poslovnog objekta na parceli GP-1(PFC 10) u Bloku 61 na Novom Beogradu. Beograd: DAB

Damjanovi, D. i Gligorijevi, . (2010) (ur.) Socijalno stanovanje. Prikaz stambenih politika Srbije i odabranih zemalja Evrope. Beograd: PALGO centar

DaNS (2007) Konkursi: Mesta stalnog uenja i novih izazova. Intervju: arhitekti Darko Marui i Branislav Mitrovi. Korieno 05. avgusta

2014. sa: http://www.dans.org.rs/index.php?option=com_content&task=view&id=145&Itemid=51

oki, J. (2008) Beogradska partaja: Socijalni aspekt i mogunosti primene obrasca za stanovanje razliitih drutvenih grupa prezentacija, Beograd 2003. Korieno 10. jula 2014. sa: http://prometheus.arh.bg.ac.rs/upload/0809/Doktorske_akademske_studije/Socioloski_diskurs_istrazivanja/partaje_soc_aspekt.pdf

Hegeds, J. (2007) Social Housing in Transition Countries. In Whitehead, C & Scanlon, K (eds.) Social housing in Europe London: LSE, pp. 165-177.

Malpass, P. (1983) Residualization and the restructuring of housing tenure. Housing Review, March April, pp. 4445.

Mari, I., A. Nikovi and B. Mani (2010) Transformation of New Belgrade Urban Tissue: Filling the Space instead of Interpolation. Spatium, br. 22, pp. 4756.

Mojovi, ., arnojevi, V., Stankovi, . (2009) Lokalna stambena politika: osnovne informacije i mogunosti razvoja javne intervencije u oblasti stanovanja u gradovima Srbije. Beograd: Program za urbani razvoj

Nacionalna strategija socijalnog stanovanja (2012) Slubeni glasnik RS, br. 13/2012.

Nikoli, J. (2011) Analiza programa za socijalno stanovanje u Beogradu u periodu od 2000-2009. godine, specijalistiki rad. Beograd: Arhitektonski fakultet Univerziteta u Beogradu

Petovar, K. (2003) Urbana sociologija. Nai gradovi izmeu drave i graanina. Beograd: Geografski fakultet

Ristanovi, N. (2009) Re:act. Korieno 5. jula 2010. sa http://www.kvartmagazin.rs/active/sr-latin/home/clanak/_params/kv_clk_id/14264.html

Ramirez, L., Mojovi, ., Galassi, B., oli, R. (ur.) (2008) SIRP Book: The Settlement and Integration of Refugees Programme in Serbia 2005-2008 / Knjiga o SIRP-u Program stanovanja i trajne integracije izbeglica u Srbiji 2005-2008. Beograd: UN Habitat

iovi, G. (2013) Architectural competition as a field of autonomy? In: Bogdanovi, R. (ed) On Architecture, International Conference and Exhibition, Conference Proceedings [on CD]. Belgrade: Sustainable Urban Society Association, pp. 407-416.

TIM8 (2012) Projekat-model Ova 2011-12: Projektovanje naselja - novo iskustvo. Katalog Beogradske internacionalne nedelje arhitekture (BINA 2012): Energija grada, str. 20-23. Beograd: Drutvo arhitekata Beograd

UN HABITAT (2008) Socijalno stanovanje. Rezultati UN-HABITAT SIRP programa u izgradnji socijalnih stanova u sedam optina u Srbiji od 2005. do 2008. Beograd: UN Habitat.

Urbanistiki zavod Beograda (2003) Generalni plan Beograda 2021. Beograd: Urbanistiki zavod Beograda.

Urbanistiki zavod Beograda (2003a) Predlog tehnikog pravilnika za planiranje i projektovanje kompleksa i stanova socijalne izgradnje. Beograd: Urbanistiki zavod Beograda

Urbanistiki zavod Beograda (2009) Studija socijalnog stanovanja. Beograd: Urbanistiki zavod Beograda

Uredba o standardima i normativima za planiranje, projektovanje, graenje i uslovima za korienje i odravanje stanova za socijalno stanovanje (2013) Slubeni glasnik RS, br. 26/2013

Vuini, V. (2010) Housing, New Belgrade. A10, 32/2, pp. 45-46.Zakon o socijalnom stanovanju (2009) Slubeni glasnik RS, br. 72/2009.Zakon o stambenim odnosima (1990) Slubeni glasnik RS, br. 12 / 1990 i 47/90.Zakonu o stanovanju (1992) Slubeni glasnik RS, br. 50/92.

:

1. : 2021 (Urbanistiki zavod Beograda, 2003), :

2-10. DAB, 2003a 11-14. DAB, 2005a 15-18. DAB, 2006a 19-21. 22-24. DAB, 2006c 25, 26 28. Vuini, 2010, a 27. Ristanovi, 2009 29. TIM8, 2012