avenidas e inundaciones

O risco de enxurrada (inundacións)

Risco que provoca máis danos personais e materiais (tanto en España como en todo o mundo)

CClasificación das inundacións

Segundo as causas que as producen as inundacións son:

• Naturais

• por choivas torrenciais• por grandes mareas• por furacáns ou tempestades• por fusión de neve e xeo por unha erupción ou subida de temperaturas• por marexadas e tsunamis

• Antrópicas e inducidas

• Obstrucións de cauces• Roturas de presas e encoros

Segundo o lugar onde se producen:

• Inundacións costeiras

• Inundacións continentais producidas en cursos fluviais e torrenciais

5

O rexime torrencial corresponde a circulación de auga esporádica (caudal intermintente).

Orixinada por desxeo, tormentas ou precipitacións moi concentradas no tempo.

A auga pode circular en cauces estreitos con elevada pendente a grande velocidade

Os elevados valores de velocidade, caudal e a rapidez do fenómeno conleva unha elevada perigosidade.

Características do rexime torrencial

6

Conca de recepción (1): onde se agrupan as augas.

Canle de desaguadoiro (2): canle no terreo que forma a auga cando circula pola ladeira.

Abanico aluvial ou cono de dexección (3) zona onde se depositan os materiais transportados.

Partes dun torrente

1

2

3

7

En zonas áridas ou semiáridas (Canarias, zona mediterránea) o canle de desaguadoiro desemboca nun

canle máis ancho e plano: barrancos e ramblas, que permanecen secos case todo o ano.

En zonas sometidas a desxeo (zonas de montaña como os Pirineos) os torrentes teñen unha elevada

pendente, rematando nos canles fluviais.

Variantes climáticas

8

O rexime fluvial corresponde a correntes de auga permanentes e encauzadas.

En xeral, os cauces dos ríos son máis anchos e con menor pendente que os dos torrentes.

A velocidade de circulación é menor e o caudal maior.

Rexime fluvial

9

O río circula a maior parte do tempo no leito menor.

De forma esporádica o río desborda, inundando as zonas circundantes, as veigas ou chairas de

inundación.

Nestas inundacións os sedimentos (aluvións) que leva o río deposítanse nas veigas, enchendo o fondo

do val.

Estes vales con fondo plano toman o nome de vales en artesa.

Leito menor

Formación de vales en forma de artesa con veigas

10

As inundacións son un fenómeno natural que se repite no tempo en intervalos variables que afecta ás veigas fluviais.

As veigas teñen un elevado valor para a agricultura e o asentamento de poboacións e industrias.

Formas fluviais: veigas

Trazado recto

Formas fluviais nas veigas: trazado recto.

12

Formas fluviais nas veigas: meandros

Trazado meandriforme

13

Formas fluviais nas veigas: evolución dos meandros

14

Formas fluviais nas veigas: cauces anastomosados ou trenzados.

Meandros e terrazas no Ebro

Chairas situadas a diferentes niveis formando escalóns nos vales fluviais

Formas fluviais nas veigas: terrazas fluviais

16


As terrazas fluviais situadas nas zonas superiores corresponden ás chairas de inundación formadas con

anterioridade. As terrazas máis baixas son as de formación máis recente.

17


A formación das terrazas corresponde á

alternancia de procesos de sedimentación e

procesos de erosión en varios ciclos.

As glaciacións do Cuaternario proporcionaron

as condicións de alternancia entre períodos

de erosión (etapa glaciar) e sedimentación

(etapa interglaciar), por iso vense 4 niveis de

terrazas en moitos ríos.

A enerxía que leva a corrente fluvial está en relación á perigosidade das avenidas e depende á súa vez de:

• A velocidade da corriente (V)

• O caudal (Q), volume de auga que atravesa unha sección do río (A) en un tiempo (Q =A * V)

•

Perigosidade das avenidas fluviais

O caudal (Q), ten enormes variacións ao longo do tempo e depende de outros factores como….

• As precipitacións

• O desxeo.

• A evaporación.

• A infiltración: que varía segundo a cobertura vexetal, o tipo de substrato rochoso, a

impermeabilización do chan por asfaltado e urbanización, etc.


Hidrograma anual


As variacións de caudal respecto ao tempo rexístranse nun tipo de gráfica denominada hidrograma.

Variacións do caudal dun río en diferentes estacións


HIDROGRAMA DE CRECIDA


As variacións de caudal nun período de tempo moi curto poden representarse nun hidrograma de crecida.

Predición meteorolóxica

Estudos históricos das variacións de caudal que permitan predicir o comportamiento de cada río

Elaboración de mapas de risco

Medición das variacións de caudal do río en diferentes estacións de control

Predición das avenidas fluviais

Prevención das avenidas fluviais: medidas estructurais

• Construción de diques:

• Modificación de cauces

• Desvío de cauces

• Reforestación

• Prácticas de cultivo axeitadas

•Construcción de encoros

25

Prevención das avenidas fluviais: medidas estructurais, aumento da capacidade do cauce

•Pode realizarse por ensanchamiento lateral o dragado do fondo, limpeza do cauce, etc.

26

Prevención das avenidas fluviais: medidas estructurais, desvío de cauces

•Os encauzamento nas cidades evitan algúns desbordamentos

27

Prevención das avenidas fluviais: medidas estructurais, diques.•Os diques evitan o desbordamento das augas

En caso de superar o nivel do dique as augas poden producir aínda máis danos.

28

Prevención das avenidas fluviais: medidas estructurais, encoros

• A construción de encoros augas arriba (medidas de laminación) regulan o caudal do río, reducindo o risco de

avenidas: diminúe o caudal punta do río (o caudal total non diminúe) e aumenta o tempo de resposta.

29

• Os encoros teñen outros valores engadidos:

• poden proporcionar enerxía (centrais

hidroeléctricas)

• poden actuar como reservorios de auga para

abastecemento das poboacións ou rega dos

cultivos.

• poden convertirse en lugares de recreo.

Prevención das avenidas fluviais: medidas estructurais, encoros

30

Prevención das avenidas fluviais: medidas estructurais, reforestación

•As medidas de reforestarión aumentan a infiltración diminuíndo a escorrentía inmediata.

• O aterrazamento dos cultivos e a elección dos cultivares axeitados reduce a erosión

•Todas estas medidas que reducen a perda de solo reducen tamén a gravidade das avenidas.

31

Ordenación do territorio

Establecemento de seguros e axudas

públicas

Planos de protección civil:

sistemas de vixiancia e alerta

planos de evacuación e de protección

Modelos de simulación de avenidas

Prevención das avenidas fluviais: medidas non estructurais

Nas veigas o río desborda nun período de tempo variable.

Nestas áreas o risco de inundación é moi alto.

A ordenación do territorio debería decidir estas áreas non aptas para a

edificación e outros usos.


Zona de servidumbre

Prohibida la construcción,

cultivo y plantación salvo

autorización

Zona de policía

Permitidos los usos agrícolas,

prohibida la alteración del relieve,

construcciones, extracción de

áridos, instalación de obstáculos

Zona inundable Pocas restricciones de uso, que garanticen la

seguridad de bienes y personas


34

Predición das avenidas fluviais

35


Historia de una vega fluvial

Encontramos unos caseríos en la vega

de un río, cerca del cauce. Están

situados sobre una zona de riesgo

potencial de inundación . No existen

medidas estructurales de protección

frente a este riesgo.

Se construye un embalse en

uno de los afluentes para

regular las avenidas fluviales.

El pueblo crece ocupando

cada vez mayor área de la

llanura de inundación;

también aumentan las áreas

pavimentadas y asfaltadas.

Para evitar un posible

desbordamiento se

construye un dique a lo largo

del cauce del ríoLas medidas de protección resultaron insuficientes: una

avenida del río principal ha desbordado los muros del

dique produciéndose una inundación de todas las áreas

habitadas, el embalse solo se utilizó para regular el

Un caso real: la tragedia del camping de Biescas

avenidas e inundaciones

Education