ALGEMEEN  

De  Pianosonate  opus  2  nr.  1  in  fa  klein  is  Beethovens  eerste  gepubliceerde  pianosonate.  Op  25-­‐jarige  leeftijd  brengt  Beethoven  opus  2  uit,  een  eerste  reeks  sonates,  opgedragen  aan  zijn  leermeester  Joseph  Haydn.  Ze  werden  uitgegeven  in  Wenen  in  1796.  

Naast  de  vele  strijkkwartetten  (17)  die  hij  geschreven  heeft  doorheen  zijn  leven,  zijn  de32  pianosonates  een  rode  draad  doorheen  het  leven  van  Beethoven.  Over  zijn  sonates  bestaan  heel  wat  overleveringen,  zoals  de  metronoomcijfers  van  Czerny,  maar  de  geloofwaardigheid  van  deze  bronnen  worden  betwist.  (Czerny  gaf  2  maal  (met  20  jaar  tussen)  enkele  uitvoeringsrichtlijnen  uit,  maar  tussen  die  2  versies  zitten  er  enorm  veel  verschillen)  

Hoewel  deze  sonate  een  vroeg  werk  is  van  Beethoven,  is  het  toch  heel  herkenbaar  door  zijn  drijvende  ritmes  en  gebaldheid.  Van  Haydn  leerde  Beethoven  om  een  werk  op  te  bouwen  uit  kleine  elementen,  bouwstenen,  duidelijk  voelbaar  in  deze  sonate.  Hoewel  het  niet  heel  veel  vernieuwing  bevat,  is  het  toch  een  sterke  compositie,  die  ook  een  duidelijke  invloed  van  Mozart  bevat.  Beethovens  stijl  was  nog  steeds  aan  het  ontwikkelen  op  dit  punt  in  zijn  carrière  en  hij  had  zelfs  nog  geen  belangrijk  werk  voor  orkest  geschreven.  

ANALYSE  

Expositie:  m.1  -­‐  m.  48  

VOORSTELLING  VAN  DE  THEMA's  

Het  eerste  thema  ontstaat  door  een  stijgende  gearpeggieerde  figuur,  zeer  gelijkaardig  aan  de  openingsmaten  van  de  4e  beweging  van  Mozart's  40e  Symfonie.      

 

 

 

 

Mozart  Symphonie  no.  40,  IV.  Allegro  Assai  

 

 

 

 

 

 

 

Dit  stylistisch  element  wordt  de  Mannheimer  Rakete  genoemd,  uitgevonden  door  de  Mannheim  Masters,  Stamitz  en  Dittersdorf.  Het  is  een  muzikale  techniek  die  door  het  Mannheim  Orkest  in  de  18e  eeuw  werd  geperfectioneerd  waarin  een  stijgende  figuur  (een  toonladder  of  arpeggio)  wordt  versneld  en  luider  wordt  naarmate  hij  hoger  en  hoger  gaat.    

Hoewel  Beethoven  hetzelfde  motief  gebruikt  als  Mozart,  klinkt  het  volledig  anders.  Mozart  plaatst  een  "motor"  onder  zijn  motief,  wat  het  een  veel  opgewekter  en  melodischer  karakter  geeft.  Beethoven  neemt  daarentegen  in  bijna  elke  maat  de  1e  tel  weg  en  zorgt  daarmee  voor  een  onregelmatigheid  in  de  muziek.  Bij  Beethoven  is  de  rechterhand,  de  "raket"  dus  de  "motor".  En  daarna,  in  plaats  van  het  motief  tweemaal  te  herhalen,  gebalanceerd  zoals  Mozart,  herhaalt  hij  het  in  steeds  kortere  en  kortere  versies,  wat  resulteert  in  een  gevoel  van  ongeduld.    

Er  zijn  2  neventhema's,  die  allebei  in  de  parallelle  toonaard  LaB  Groot  staan.  Het  eerste  neventhema  (m.  21)  heeft  (hoewel  het  in  Majeur  staat)  een  mineur  karakter  en  wordt  begeleid  door  achtste  noten  in  de  bas  (met  dominantfunctie).  Ook  in  dit  thema  zien  we  de  vorm  van  de  Manheimer  Rakete,  ditmaal  dalend.  

 

   

 

 

Het  tweede  neventhema  (m.  33)  bestaat  uit  een  reeks  energieke  dalende  toonladders  in  LaB  groot.    

 

 

 

 

 

Daarna  komt  er  een  codetta,  een  lyrische  passage,  aangduid  met  con  espressione.  Ook  in  deze  codetta  (net  zoals  in  het  eerste  neventhema)  maakt  Beethoven  weer  interessant  gebruik  van  verschillende  modi,  aangezien  er  weer  elementen  uit  de  parallelle  mineurtoonaard  gebruikt  worden.    

 

 

 

 

 

 

Doorwerking  (m.49  -­‐  100)  

De  doorwerking  opent  wel  met  het  eerste  thema,  maar  werkt  vooral  rond  het  tweede  thema  en  zijn  begeleiding  in  achtste  noten.    

Reëxpositie  (m.  101-­‐eind)  

De  overgang  naar  het  hoofdthema  wordt  gemaakt  door  gebruik  te  maken  van  de  triool  van  zestienden  uit  ditzelfde  thema.  De  reëxpositie  herhaalt  het  materiaal  van  de  expositie  zonder  veel  verandering,  behalve  dat  het  deze  keer  helemaal  in  fa  klein  blijft.  Er  is  ook  een  korte  coda  op  het  einde.  

Opvallende  elementen  van  de  muziek.  

In  de  eerste  maten  kunnen  we  spreken  van  een  harmonisch  crescendo:  over  maat  1-­‐2  en  maat  3-­‐4,  zien  we  1  harmonische  verandering  per  2  maten.  In  maat  5  en  6  zien  we  1  harmonie  per  maat  en  vanaf  maat  7  hebben  we  2  harmonieën  per  maat.  

Doorheen  de  sonate  is  de  kleine  sext  zeer  prominent  aanwezig,  zowel  in  de  Manheimer  Rakete,  maar  ook  in  het  neventhema  in  m.21  

verder  is  ook  de  relatie  LaB  -­‐  SiB  -­‐  Do  vaak  voorkomend.  Zo  vinden  we  deze  relatie  in  de  progressie  in  m.5-­‐9,  in  m.  11-­‐14  

f  klein  is  een  zeer  ongewone  tonaliteit  voor  die  tijd.  In  die  tijd  schreef  de  componist  voor  zowel  zichzelf  als  een  cirkel  van  amateurs  rond  hem.  Bij  Mozart  vinden  we  bijvoorbeeld  geen  tonaliteiten  met  ingewikkelde  voortekeningen,  omdat  hij  rekening  houdt  met  de  amateurs.  Bij  Beethoven  voelen  we  dat  hij  wel  denkt  aan  de  amateurs,  maar  dat  hij  vooral  denkt  aan  zijn  eigen  uitvoering.  

Tempoaanduiding:  allegro,  een  veelvoorkomend  thema,  maar  het  is  alla  breve,  dus  het  is  een  snelle  allegro  

Vergeleken  met  Mozart  en  Haydn,  geeft  Beethoven  veel  duidelijkere  instructies:  tempoaanduiding,  dynamieken  

codetta:  con  espressivo:  nooit  gebruikt  bij  Mozart,  wanneer  Beethoven  con  espressivo  gebruikt,  wil  hij  vaak  de  muziek  iets  trager  

overgang  naar  reexpositie:  met  snijdende  dissonanten,  onder  de  staart  van  het  oorspronkelijke  thema  

In  de  reëxpositie  komt  het  eerste  thema  terug,  maar  ditmaal  in  forte  in  plaats  van  piano!