analizë e perdorimit të tokës në një sektor të tiranës

H i s t o r i k u i

qytetit të TiranësTirana ndodhet në pjesën qëndrore të vendit,, 110 m mbi nivelin e detit. Qyteti është I rrethuar kryesisht nga kodra, në lindje nga mali I Dajtit dhe nje hapje te vogël luginore veri-perëndim me pamje nga deti Adriatik.Në afërsi të Tiranës ndodhet aeroporti dhe pak me larg porti I Durrësit, duke e bërë këtë qytet një pikë të fortë stradegjike për zhvillim.Tirana u shpall kryeqytet i përkohshëm i Shqipërisë në 9 shkurt 1920 nga Kongresi i Lushnjës dhe pjesëtarët e Këshillit Kombëtar hynë në qytet në 11 shkurt 1920. Përfundimisht Tirana u shpall kryeqytet i Shqipërsisë në vitin 1925 nga

Planet urbanistik ne vite

Planet rregullues te qytetit të Tiranës kanë qënë prezent që nga viti 1917, me pas janë vazhduar plane të vazhdueshme. Sistemi rrugor ka qenë pika kryesore e këtyre planeve. Periudhat historike q ka kaluar qyteti, kanë ndi-kuar dhe zhvilluar urbanizimin. Qyteti kalon n këto periudha:

- Periudha e pushtimit austro-hungarez, 1914-1925; - Periudha e mbretit Zog, 1925-1939; - Periudha e pushtimit italian 1939-1944; - Periudha mbas çlirimit, 1945-1990. - Periudha pas r nies s sistemit, 1990-1012

ëë

ë ë

ND

ËR

TE

SA

TH

AP

SIR

AT

para

1940

1940/1

990

pas

1990

HARTAT NË VITE

1930

1970

1996

1964

1917

1921

1957

2007

2009

Dega: Studime mjedisore Lënda; Sistem Planifikimi Viti akademik: 2011-2012 Pedagoge; Eltjana Shkreli Student: Kristi Bashmili Art Bejtullahu Gerald Kola

Modeli I përdorimit të

tokës në Tiranë

Infrastruktur e rregullt

Institucionet qeveritare

Biznese

Pak njer z banojn k tu

Toka shumw e shtrenjt

Zonë shumë aktive

ë ë ë

ë

Inner suburb

CBD

Trajektorja e zonës në studim

Densitet relativisht i lartë

Tipologji të ndryshme banesash

Mungesa n infrastruktur

Shtresa popullsie mesatare

ë

Industrial Sector

Rural

Zhvilluar pergjatë rrugëve te gjata

të transportit

Toka të lira

Toka të pershtatshme për zgjerim

E pa urbanizuar

Densitet I ul t nd rtimesh dhe banimi

Tokat shfrytëzohen p r bujqësi

Mjedis atraktiv

Mundësi zhvillimi i turizmit

ë ë

ë

Pjesa që rethon CBD

Densitet i lartë ndërtimesh

Popullsi e pasur

Infrastruktur e rregullt

Shrbime

Toka relativisht e shtrenjt

ë

ë

Inner City

Popullsi e varfër

Munges infrastrukture

Zona informale

Tipologji ndërtimi të ndryshme

Zona që ndan kufirin Urban-Rural

Outer Suburbs

1

2

3

4

5

5 6

6

LEGJENDA1. CBD

2. Shtresa e pasur

3. Shtresa e mesme

4. Shtresa e varfer

5. S. Industrial

6. S. i gjelber

Qyteti i Tiranës ka një sistem rrugor unazor. Kjo ka ndikuar që modeli i përdorimit të tokes të jetë

me rrathë, ku në brendësi të qytetit çmimi i tokës është me i shtrenjtë, i cili vjen duke u ulur drejt

periferisë. Pra ka ngjashmeri me model bazik me rrathë si ai i Burgess. Duke patur parasysh

dhe dy sektoret industrial, ish i Kombinatit dhe sektori i ri pergjatë autostradës Tr-Dr e ngjason

modelin e qytetit me atë të Hoyt (modeli i sektorit).Si përfundim, mund të themi që modeli i

përafër është një ndërthurje e Burgess-it dhe Hoyt.

Pershkrimi i modelit të përdorimit të tokës


Shtresat demografike

Shpallja e pavarësisë e gjeti Shqipërinë një vend të prapambetur agrar. Megjithëse në qytet dhe më pak në fshat kishin filluar të

zhvilloheshin marrëdhëniet kapitaliste, ato ishin përgjithësisht në fazën fillestare. Qytetet përgjithësisht ishin të vogla e të pazhvilluara

nga pikëpamja ekonomike e shoqërore. Jeta e tyre ende ruante mbeturina mesjetare. Në to mbizotëronte prodhimi i vogël zejtar, por në

qytetet kryesore si në Korçë, Shkodër, Berat, Elbasan e Vlorë qysh në shekullin e XIX kishin lindur manifakturat. Por si shtresa

shoqërore kishim vetëm shtresën e pasur dhe shtresën e varfër. Për shtresë të mesme aq që bëhej fjalë. Një përpjekje të mëdha për

krijimin e shtresës së mesme bëri qeveria e Nolit, e cila kishte ndërmend të bënte një reformë agrare, çrrënjosjen e feudalizmit, çlirimin e

bujqve nga shfrytëzimi çifligar si dhe futjen e kapitalit të huaj duke mbrojtur atë vendas. Mbas ardhjes në fuqi të Zogut përsëri vendi

mbizotërohej nga dy shtresa: shtresa e pasur që përbëhej nga çifligarët e mëdhenj dhe borgjezia e madhe e qyteteve dhe e fshatrave

dhe bajraktarë e malësive, si dhe nga shtresa e varfër. Përsëri shtresa e mesme ishte mangësia më e madhe që kishte Shqipëria. Por

me lidhjet që bëri Zogu me Italinë, kryesisht me marrëveshjet ekonomike që i hapën rrugë kapitalit të huaj, depërtimi i këtij kapitali i dha

ekonomisë së vendit një zhvillim të kënaqshëm. Në vitin 1938 në Shqipëri kishte rreth 300 fabrika e punishte, të cilat në pjesën më të

madhe merreshin me përpunimin e prodhimeve bujqësore, sidomos të miellit, vajit dhe duhanit. Në këto fabrika punonin rreth 7500 vetë

dhe klasa punëtore kishte arritur deri në 15 mije vetë. Bujqësia kishte karakter ekstensiv natyral dhe pronësia mbi tokën karakterizohej nga njëra anë e çifligjeve të mëdha dhe nga ana tjetër e

ekonomive të vogle dhe shumë të vogla fshatare. Megjithatë deri në vitin 1938, 87% e popullsisë që ishte e zënë me prodhimin material merrej me bujqësi, kurse 13% merrej me industri dhe

degët e tjera të ekonomisë kombëtare. Në ato vite filloi të kristalizohej dhe shtresa e mesme, sidomos ajo tregtare, por pushtimi i vendit dhe më pas vendosja e komunizmit e prishën këtë

strukturë.

Me vendosjen e komunizmit u asgjësua baza ekonomike e çifligarëve dhe e borgjezisë, u zhduk prona private dhe u vendos e ashtuquajtura

pronë shoqërore socialiste mbi mjetet e prodhimit si në qytet ashtu dhe në fshat. Zëvendësimi i një mënyre prodhimi me një tjetër ka sjellë

ndryshime dhe në strukturën klasore të shoqërisë. Reforma agrare e bërë në mënyrë të dhunshme asgjësoi pronën private, shpronësoi pa

shpërblim çifligarët, duke e ndarë për frymë dhe duke ndaluar shitjen dhe blerjen e saj. Kjo reformë preku dhe marrëdhëniet kapitaliste në

fshat. Po ashtu në qytet prona e madhe dhe e mesme kapitaliste u zhduk dhe u zëvendësua me pronën e përbashkët socialiste nëpërmjet

shtetëzimit. Forma e kapitalizmit shtetëror nuk u përdor. Shtetëzimi u krye me shpejtësi mbi bazën e shpronësimeve pa shpërblim. Në

socializëm nuk kishte shtresa shoqërore, veçse dy lloj klasash: klasën punëtore dhe fshatarësinë punonjëse, ndërsa inteligjenca ishte një

shtresë e dalë nga klasa punëtore dhe fshatarësia punonjëse, ajo nuk ishte klasa, ishte si shtresë e ndërmjetme. Megjithatë si klasa punëtore,

ashtu dhe fshatarësia punonjëse ndaheshin tek të ardhurat ku secili merrte sipas punës dhe aftësive, kështu që nuk kishte barazi në kuptimin e

vërtetë të fjalës. Edhe pse propaganda komuniste fliste se për zhdukjen e të gjitha dallimeve klasore duke thënë se rëndësi ka që të gjithë njerëzit të vihen në raport të barabartë ndaj mjeteve të

prodhimit, të zhduken dallimet midis fshatit dhe qytetit, midis punës mendore dhe punës fizike, dallimet esenciale në mënyrën e jetesës, në nivelin arsimor e kulturor përsëri këto dallime nuk u zhdukën

kurrë derisa gjithçka u shemb dhe filloi nga e para.

Me rënien e regjimit komunist në 1991, ku vendin kryesor e zinte prona

shtetërore, u kalua në pronë privatë dhe u hap tregu, pra u vendos ekonomia e

tregut. Emigrimi në një shkallë të lartë, ishte një tjetër element në zhvillimin

ekonomik të vendit. Në këto kushte filluan të formoheshin shtresat ekonomike

në Shqipëri. Në këto dy dekada të trazicionit shqiptar është ende kohë e pa

mjaftueshme që të flasim për një ndarje definitive të shtresave shoqërore. –

ekonomike të popullsisë, por gjatë këtyre viteve jemi futur drejt krijimit të

klasave dhe më problematike mbetet shtresa e mesme e shoqërisë, ndaj

politikat e qeverisë synojnë krijimin e kësaj shtrese. Nuk duhet të ngatërrohemi

në përcaktimin e shtresave të shoqërisë, që në dukje shihen si të pranishme të tri


CB

DIn

ner

city

Inner

Suburb

Oute

r S

uburb

sR

ura

l

Përdorim i tokës Qendër - Periferi

Ndërtesat më të larta

Dyqane

Argëtim

Cmim i lartë i tokave

Dendsitet I lartë

Zonë rezidenciale

Disa fabrika të vjetra

Vila të ulta

Gjelbërim më i madh

Vila me kopshte

Dendsitet i ulët

Hapësira private

Shtëpi me oborr dhe parkim

Hapsira të gjelbra

Qendra tregëtare

Ambjent i pastër

Siguri

Zona në studim

Në kuadrin e kursit për të hedhur njohuritë teorike në praktikë, që të

kuptojmë më mirë komceptet dhe fenomenet e urbanizimit, me ndihmën e

pedagoges së lëndës, është përzgjedhur kjo zonë, e cila përmban të

gjithë larminë e koncepteve urbane. Zona për studim është menduar të

jetë nga Qendra deri në afërsi të fshatit Lundër ,duke ndjekur trajektoren

përgjatë Rrugës së Elbasanit.

Duke studiuar shtresat e popullsisë, mendojmë që të përcaktojmë

modelin e përdorimit të tokës dhe vendosjen e klasave të popullsisë në

këtë zonë. Gjithashtu nga vëzhgimet e bëra në terren nga grupi i punës, i

cili përbëhet nga tre studentë, jemi përpjekur të evidentojmë

karakteristikat dhe problematikat e kësaj zone.

Ndër problematikat kryesore janë infastrukturë e dobët dhe shfrytëzimi pa

kriter i tokës nga ndërtimet informale, të cilat pengojnë në infrastrukturë.

Problem tjetër është dhe miksimi i komunitetit, pasi zonat informale të

periferisë janë të populluara nga të ardhur prej krahinave të ndryshme, të

cilët sjellin me vete tradita dhe kultura të ndryshme. Ky femomen vihet re

që në tipologjinë e banesave dhe mënyrën e organizimit të jetesës.

Problematikat dhe karakteristikat e kësaj zone trajtohen tërësisht në

posterat në vijim.


Qëndra e qytetit sht nj zon shum aktive. N qend r ë ë ë ë ë ë ë ndodhen

institucionet m t r nd shishme t vendit, si institucionet e qeverisjes vendore ë ë ë ë ë

dhe asaj lokale. Faktor tjet r q e favorizon k t zon jan institucionet fetare dhe ë ë ë ë ë ë

ato kulturore, t cilat jan tep r t frakuentueshme nga banor t. Monumentet ë ë ë ë ë

historike, m ë I r nd sishmi ë ë monumenti I heroit komb tar ë Gjergj Kastriotit

(Skwnderbeu), i cili vizitohet nga shum vizitor t huaj dhe vendas. Çmimi I tok s ë ë ë

n k t pjes t qytetit sht shum I shtrenjt , si pasoj popullsia n k t ë ë ë ë ë ë ë ë ë ë ë ë ë

zon I p rket shtres s s pasur..ë ë ë ë

PozitiveInfrastruktur ë rrugore e rregullt

Trotuare të rregulluar

Park shlodh së

Institucione kulturor

Sh rbime ë

NegativrTrafik I r nduarë

Shites ambulant

Diell zim i lartë ë

Munges e stacioneve t transportit ë

publik

Munges e sinjalistik s ndricueseë

L nia p rgjys m e punimeve t nj ë ë ë ë ë

pjese t lulishtesë

Ndotje vizive gjat nates ne disa rruge

Ndotje akustike

CBD


Inner city, ndodhet rreth qendrës, e populluar nga shtera t mesme dhe ato t ë ë

pasura t popullsis . Kjo sht nj zon rezidenciale dhe tep r aktive, nd rtesa ë ë ë ë ë ë ë ë

banimi t larta dhe me densitet t lart . K tu nuk mungojn sh rbimet, biznesi i ë ë ë ë ë ë

vog l sht tep r i zhvilluar, tregjet dhe dyhanet e konsumit t p rditsh m jan t ë ë ë ë ë ë ë ë

shumt , duke I mund suar sh rbimet baze qytetar ve.ë ë ë ë

Positive

Popullsi autoktone

Argëtim

Institucione arsimor

Q ndra sh ndet soreë ë ë

Transport publik

Negative Densitet i lartë

Infrastruktur e demtuar

Trafik I r nduarë

Munges parkimi ë

Hij zimë

Tipologji t ndryshme nd rtimië ë

Munges hap sirash t gjelbraë ë

Rrjeti elektrik ajror

Ndotje akustike

Inner City


Periferia e brëndshme ësht nj zon me densitet relativisht t larte, tipologjit ë ë ë ë ë

e banimit jan t ndryshme, kryesisht vila 1-3 kate. N k t pjes t qytetit kemi ë ë ë ë ë ë ë

shum nd rtime t reja, edhe pse kan qen lagje t vjera, nd rtimet q kan ë ë ë ë ë ë ë ë ë

z n hapsirat e lira, p vec se jan nd rtuar pa plan, ato e bejn t duket si lagje ë ë ër ë ë ë ë

t reja .ë

Positive

Sht pi privatëZona t gjelbra (n oborre)ë ëSht pi me parkimëQ nd r sh ndetsoreë ë ëInstitucione arsimor

Negative Rrug t nguhtaë ëTrotuare t dwmtuarëRrjetet e infrastrukturws n ntoksore ët d mtuarë ëNdotje nga mbetjet urbane

Inner Suburb


Outer suburb, pjesa m veriore e qytetit, krijuar si pasoj e zgjerimit t qytetit. ë ë ë

Çmimi I tok s sht I lir , natyrisht dhe shtresat e popullsis I p rkasin asaj t ë ë ë ë ë ë ë

varf r. Komuniteti n k t zon sht I p rzier nga krahina t ndryshme, ë ë ë ë ë ë ë ë ë ë

zakone t ndryshme. ë Densiteti I nd rtimit sht relativisht I ë ë ë ul t, duke ë

konsumuar toka t gjera n m nyr t pa kontrolluar, kjo sjell dhe veshtir si n ë ë ë ë ë ë ë

p rmir simin e infrastruktur s. ë ë ë

Positive

Hapësira private

Hapsira t gjelbraë

Sht pi me oborr dhe parkimë

Negative Munges infrastructureë

Komunitet I p rzierë

Ndotje nga mbetjet urbane

Munges kanalizimeshë

Konsumim I tok s pa kriterë

Shit sit ambulantë

Tregu informal

Lagje informale

Var si nga automjetetë

Trafik i rwnduar

Munges e sherbimeve argwtuese

Prishja e peisazhit nga nd rtimetë

Outer Suburb


Zonat rurale ndodhen jasht kufijëve t qytetit. N zon n e marr p r studim ë ë ë ë ë ë

ë ë ë ësht pothuajse e pa mundur t kuptosh kufirin ndar s rural-urban. Zgjerimi I

qytetit ka b r q nd rtimet t shtrihen p rtej kufij ve, duke kthyer n zon ë ë ë ë ë ë ë ë ë

urbane hap sira t gjera q m par ishin rurale. Ka ligje q ndalon nd rtimet ë ë ë ë ë ë ë

p rtej kufirit t qytetit, por k to nj zet vite tranzicion, me tendenc n n rritje p r ë ë ë ë ë ë ë

t banuar n zonat urbane ka b r q qyteti t zgjerohet, shpesh her dhe n ë ë ë ë ë ë ë

n nyr informale, duke e b r kufirin rural-urban thjesht nj kufi administrativ, ë ë ë ë ë

shpesh her I pa dalluesh m.ë ë

Positive

Siguri

Hap sira t liraë ë

Mund si vet punësimië ëQ nd r treg tareë ë ë

Sht pi private, oborr dhe parkimë

Past rtië

Komplekse fshatrash t pasurishë

Negative Munges sh rbimeshë

Larg si nga vendi I pun së ë

Munges infrastructureë

Kthim I tok s bujq sore ne nd rtimë ë ë

Prishja e peisazhit natyror

Largesia nga shkollat

Mungesa e aktiviteteve arg tuesë

Tregu informal

Rural


analizë e perdorimit të tokës në një sektor të tiranës

Education