als je snel wilt gaan, moet je alleen lopen, maar als je ... · van de leergroep ontstaan en...
TRANSCRIPT
ESFproject 1388 overzicht
1
Gezocht:
Gemotiveerde, vitale en betrokken medewerkers.
Die samen de Zavel maken. Met respect en waardering naar elkaar.
En dat gedurende hun hele loopbaan.
Klinkt goed, nu nog de praktijk.
Hieronder vind je een overzicht van het leertraject rond motivatie.
Het is een overzicht van de kleine en grote stappen, die in de voedingsbodem
van de leergroep ontstaan en ontwikkeld zijn.
"Als je snel wilt gaan, moet je alleen
lopen,
maar als je ver wilt komen, moet je
samengaan."
Inhoudstafel
Een kort stukje theorie ............................................................................................................. 2
De Zelfdeterminatietheorie .................................................................................................... 2
De Zelfdeterminatietheorie toegepast op „De Zavel‟: ....................................................... 2
Over dialoog en communicatie ............................................................................................ 3
Vuistregels voor verbindende communicatie: ................................................................... 4
Voor de stap naar waardering kozen we het Kernkwaliteiten model. ........................... 5
10 belangrijke Kwaliteiten voor de Zavel die we samen willen ontwikkelen ................ 6
De tiende kwaliteit: Samen de gedeelde verantwoordelijkheid opnemen ................... 7
Feedback geven ..................................................................................................................... 7
Energiebalans ........................................................................................................................... 9
De cirkel van Covey .............................................................................................................. 10
Overzicht van werkvormen .................................................................................................. 11
ESFproject 1388 overzicht
2
Een kort stukje theorie
De Zelfdeterminatietheorie
Deze motivatietheorie zegt belangrijke dingen over motivatie:
1. Iedereen heeft drie basisbehoeften: zich competent voelen, autonoom kunnen zijn en
verbinding ervaren met anderen.
2. Er zijn verschillende soorten motivatie: je kan iets doen omdat het moet, je kan iets doen
omdat je het waardevol en belangrijk vindt, je kan iets doen omdat je het prettig vindt.
In het werk is de motivatie die steunt op iemands aspiraties en waarden, zeer belangrijk.
3. Ieder van ons behoefte aan waardering.
Samengevat geeft dit 5 bouwstenen om aan motivatie te werken: met waardering als spil,
ervoor zorgen dat ieders basisbehoefte ruimte krijgt en dat er voldoende aansluiting is met de
ieders waarden.
Toegepast op ‘De Zavel’ gaf dit het volgende beeld:
competentie autonomie
verbinding aspiraties & waarden
waardering als spil
duurzame motivatie
verbinding
Op elkaar ingespeeld zijn Elkaar op sleeptouw nemen Momenten dat de sfeer zo goed is dat de bewoners met elkaar praten
autonomie Mogen doen wat je wilt doen Iets extra’s doen, iets naast mijn taak Iets uitwerken, een kans krijgen
competentieMogen doen waar je goed in bent, effectief zijn, krachtig zijn, bedankt worden, alles op, orde hebben
Aspiraties en waarden kunnen waarmaken:
doen waarin je gelooft, anderen motiveren, je ding doen, iets doen dat goed is
ESFproject 1388 overzicht
3
Over dialoog en communicatie
‘Words create worlds’
Eerst hebben we gewerkt rond communicatie en dialoog.
Communicatie heeft een immers een grote invloed op hoe wij ons met elkaar verbinden.
Er is een groot verschil tussen dialoog en discussie
Dialoog is een vorm van communicatie die de verbinding tussen mensen sterker kan
maken.
Het woord is een samenstelling van de Griekse woorden λόγος (logos, woord, taal, rede)
en διά- (dia, door). Het is een vorm van gesprek waarbij alle partijen evenwaardig aan
bod komen en de kans hebben hun standpunt of gevoelens naar voren te brengen. In de
regel is een dialoog verrijkend, omdat men van
de ander iets leert of omdat er de tijd is genomen
goed naar elkaar te luisteren. Er wordt als het
ware samen gedacht om zo tot nieuwe inzichten
te komen over wat we vanzelfsprekend vinden.
Mensen verkennen daarbij hun individuele en
gezamenlijke aannames, ideeën, overtuigingen
en gevoelens. Het is een doorgedreven vorm van
actief luisteren. Er wordt aandacht besteed niet alleen aan de woorden maar ook de
ruimte ertussen. Niet alleen aan wat gezegd wordt maar ook aan de manier waarop.
Waar dialoog mensen verbindt, zal Discussie
eerder het verschil benadrukken.
De oorsprong van het woord discussie is
“discutere” = “in stukken breken” .
In discussie maken we een keuze. In dialoog
onderzoeken we het wezen van het kiezen.
In de leergroep werd gekozen om in de Zavel vooral te werken aan VERBINDING en
WAARDERING . In de leergroep werden grote en kleine initiatieven ontwikkeld rond deze
2 bouwstenen. Hieronder volgt het, niet altijd chronologisch overzicht.
ESFproject 1388 overzicht
4
Vuistregels voor verbindende communicatie:
Dialogeren kan je leren. Je vijf vingers vormen een handige geheugensteun
ESFproject 1388 overzicht
5
Voor de stap naar waardering kozen we het Kernkwaliteiten
model.
Wat bewonderen anderen in mij ? Welk verwijt krijg ik wel eens?
teve
el le
idt to
t
Negatief tegenovergestelde
Positief tegenovergestelde
tev
ee
l leid
t tot
Welk gedrag van anderen werkt mij op de
zenuwen?
wat ik wel eens bewonder in anderen?
kernkwal i te i ten Kernkwaliteiten zijn goede
eigenschappen die tot kern van een
persoon behoren. Ze maken je tot wie
je bent. Bijvoorbeeld een erg
creatief, bijzonder geduldig of zeer
besluitvaardig persoon. Iedereen heeft
kernkwaliteiten. Dat neemt niet weg
dat de ene kernkwaliteit meer kan
opvallen dan de andere.
valku i len kwaliteiten zijn zo sterk we de neiging
hebben ze te overdrijven. Dan worden
ze een valkuil, vaak gebeurt dit bij
stress. Zo kan wie erg zelfzeker is, in de
valkuil arrogantie trappen. Resultaat:
je sterkste kant wordt je zwakke plek.
Anderen gaan zich ergeren aan je
valkuil
ui tdagingen Ook achter de vervelende eigenschap
van de ander zit een kwaliteit
verborgen. En het spannende is dat
net die eigenschap waar we bij een
ander allergisch voor zijn, een
belangrijk ontwikkelpunt voor onszelf is.
Dit wordt dan de uitdaging genoemd.
Erger je je regelmatig aan de
passiviteit van een ander? Kijk dan
welke kwaliteit daarachter zit.
Misschien is het bedachtzaamheid, of
geduldigheid?
Al lerg ieën Omdat iedereen kernkwaliteiten
heeft, heeft iedereen dus ook
valkuilen. Als een ander doorschiet in
een valkuil, kan dat jou op de
zenuwen werken. Jouw reactie
daarop wordt je allergie genoemd.
Zo´n allergie heeft te maken met een
van je eigen kwaliteiten. Als je erg
bescheiden bent, kun je je mateloos
storen aan mensen die continu in de
kijker lopen.
ESFproject 1388 overzicht
6
10 belangrijke Kwaliteiten voor de Zavel die we samen willen
ontwikkelen
Het kernkwaliteitenmodel leidde tot:
De voorstelling op de personeelsvergadering.
De Waarde-ring en het project rond de 10 kernkwaliteiten
10 Kernkwaliteiten voor de Zavel
Het gebruik van het kwaliteitenmodel in functioneringsgesprekken
Een handige bril om op een waarderende manier naar elkaar te kijken
Geduld Waarom belangrijk:
De bewoners laten zijn wie ze zijn en de
dingen niet overnemen
Vriendelijkheid Waarom belangrijk:
Omdat je het zelf graag hebt en omdat de
bewoners het verdienen – het is hier hun thuis!
Aanpassingsvermogen Waarom belangrijk:
Om twee redenen: omdat elke mens is
anders en omdat de zorg verandert ( naar
meer zelfredzaamheid)
Relativeren Waarom belangrijk:
Spreekt voor zich
Positief zijn Waarom belangrijk:
Spreekt voor zich
Oplettendheid Waarom belangrijk:
Hier moet je altijd alert zijn!
Respect Waarom belangrijk:
Als je respect toont, krijg je respect terug
Ieder van ons heeft behoefte aan respect
Samenwerken Waarom belangrijk:
Omdat we „Samen Werken‟
Samen de gedeelde
verantwoordelijkheid
opnemen
Correctheid Waarom belangrijk:
Omdat in het werk afspraken moeten
gevolgd worden
ESFproject 1388 overzicht
7
De tiende kwaliteit: Samen de gedeelde verantwoordelijkheid
opnemen!
De tiende kwaliteit: samen de gedeelde verantwoordelijkheid opnemen (voor de goede
gang van zaken) of” samen werken aan een sterke cultuur door meer feedback”
In de Zavel wordt in schiften gewerkt. De leidinggevende kan niet altijd overal aanwezig zijn.
Daarom is het zeer belangrijk dat de verantwoordelijkheid voor de goede gang van zaken
door iedereen mee gedragen wordt. Dat is de betekenis van de 10de kwaliteit
Wanneer je iets ziet dat niet ok is, geef je al een belangrijk signaal wanneer je laat merken
dat je het gezien hebt.
Om deze 10de kwaliteit waar te maken is het kunnen en durven geven van feedback een
belangrijke vaardigheid.
Wie feedback geeft op wat fout loopt, werkt mee aan de ondersteuning van de goede
gang van zaken in de Zavel, het gaat om de bereidheid om die verantwoordelijkheid mee
op te pakken. Dat zou onze bedrijfscultuur kunnen zijn.
Ook wie iets doorgeeft aan de leidinggevende werkt op haar of zijn manier mee aan de
goede gang van zaken op de Zavel. Belangrijk is te beseffen dat dat mag, dat je geen klikker
bent. Het is de rol van de leidinggevende hierin veiligheid en bescherming te bieden. Het
gaat om wat er gebeurd is, niet om wie iets zegt.
Het is niet echt belangrijk of je altijd onmiddellijk effect hebt met je boodschap. Het effect is
niet het belangrijkste. Het gaat meer om een proces van gedeelde verantwoordelijkheid;
wanneer iedereen een stukje verantwoordelijkheid daarin oppakt, dan verandert er iets.
Feedback geven
In de omgang met collega‟s is het belangrijk je eigen
mening te kunnen formuleren met respect voor het
standpunt van de andere, en met het oog op het
behoud van een positieve werkrelatie.
Feedback is een manier om een ander te vertellen
wat het effect is van zijn gedrag (op jou) is. De ander
leert zo hoe zijn/haar gedrag overkomt en welke
gevolgen dat gedrag heeft.
Hoe feedback geven, enkele tips:
ESFproject 1388 overzicht
8
Effectieve feedback Ineffectieve feedback
beschrijf het gedrag oordeelt
concreet, geef voorbeelden te algemeen of abstract
kort na het voorval gaat over zaken die al een tijdje
achter de rug zijn
een positieve toon een negatieve toon
biedt openingen voor een oplossing
of een alternatief
fixeert op het probleem
“het zou wel eens kunnen dat ik mis
ben”
“zo is het en niet anders”
gebruikt „ik-boodschappen‟ de feedback is verstopt achter termen
als „de mensen‟, „iedereen‟ en „wij‟
MODEL FEEDBACKGESPREK: DE THEORIE
1. Vraag toestemming om feedback te geven.
“Ik wil het even met je hebben over …………………”
2. Je beschrijft het concrete gedrag van de ander :
“Toen jij ……………………. deed,”
3. Je beschrijft wat het gedrag met jou doet: gevoel, gevolgen
4. Geef aan wat je anders, meer, minder zou willen.
5. Geef aan wat de voordelen hiervan zijn volgens jou zijn.
“de reden dat ik dat vraag is…………”
“dat zou ons helpen om.”
6. Vraag aan hem/haar naar de bereidheid om bij te dragen aan de gewenste uitkomst +
bedank hem/haar voor het gesprek:
“Zou jij eraan willen bijdragen dat ….”, “Zie jij de mogelijkheid om”
“Wat zou jij willen doen om ervoor te zorgen dat….”
FEEDBACK IN DE DE ZAVELPRAKTIJK, ER ZIJN VERSCHILLENDE MANIEREN OM JE FEEDBACK TE GEVEN:
Vragend tewerk gaan, bijvoorbeeld: „heb ik nu niet gelezen dat ….? Zullen we dat
eens opzoeken‟
Gewoon zeggen: “ik denk dat je verkeerd bezig bent”. Wanneer iemand dan
antwoord: “Och, ik weet dat”, kan je gerust zeggen: “ik heb liever dat we de regels
volgen.”
“Mij maakt het niet uit, maar als mevrouw … dit ziet..”
“De bewoners zien dit ook”
Het kan ook nuttig zijn om je boodschap meer gewicht te geven door te stellen: “Ik wil
seffens eens praten over…”
ESFproject 1388 overzicht
9
Energiebalans
Om gemotiveerd te kunnen werken, moet je energiebalans in evenwicht zi jn.
Een eerste stap is inzicht ontwikkelen in wat jou geeft energie, wat jou energie
kost?
Reflecteer:
Op welke energiegevers / energievreters heb je geen invloed / een beperkte invloed
/ invloed?
Kun je een externe energievreter vertalen naar een interne energievreter? (bijv. een
collega die je tijd opeist -> het onvermogen om “neen” te zeggen)
Kun je een nieuwe manier ontdekken om met een energievreter om te gaan, bijv.
door je houding of kijk naar die energievreter te veranderen?
Kun je meer ruimte / tijd / gewicht / aandacht geven aan je energiegevers?
Kun je een makkelijke en kleine energiegever vandaag in je agenda zetten?
Manieren om energievreters kort te sluiten zijn:
Ze uitschakelen door ervoor te zorgen dat ze zich niet meer doordoen (bijv.
het gat in het plafond dichten)
Ze simpelweg te herkaderen als onderdeel van je leven en er niet meer mee
in gevecht te gaan (bijv. het gat in je plafond gewoon aanvaarden)
Ze op een creatieve manier om te zetten in iets anders (bijv. van een gat in
het plafond een kunstwerk maken)
ENERGIE GEVERS
ENERGIE VRETERS
Zaken die mij energie geven op het werk zijn:
1.
2.
3.
4.
5.
Ik mis het volgende op mijn werk dat mij energie zou geven:
1.
2.
3.
4.
5
ESFproject 1388 overzicht
10
De cirkel van Covey
De cirkel van Covey biedt een bril om een andere kijk te ontwikkelen op dingen waar we
tegenaan lopen.
Dingen die ons bezighouden zijn in te delen in twee
cirkels:
In de cirkel van betrokkenheid spelen de zaken zich
af die ons bezighouden en invloed op ons
uitoefenen, maar waar we zelf weinig of geen
invloed op hebben.
Mensen zijn in hun leven emotioneel betrokken bij
heel veel zaken, zoals anderen, werk, lastige
situaties, de crisis ……, om enkele zaken te noemen.
Er zijn nogal wat zaken in de cirkel van
betrokkenheid waar we geen of maar een klein
beetje invloed op hebben. In de cirkel van
betrokkenheid zitten heel wat energievreters
De cirkel van invloed heeft betrekking op dingen
waar we wel invloed op kunnen uitoefenen. Je
eigen plannen en doelen, je omgang met collega‟s,
vrienden, bazen, je kijk op iets, de tijd die je in belangrijke zaken steekt, je eigen
ontwikkeling…….. De cirkel van invloed is wat kleiner, de cirkel van betrokkenheid wat groter.
Meestal gaat onze aandacht naar de cirkel van betrokkenheid. In de plaats van onze
aandacht en energie te richten op datgene waaraan we niets kunnen verhelpen –lastige
collega‟s, medewerkers, bazen, dingen die fout lopen enz.- nodigt deze bril ons uit om de
cirkel van Invloed te onderzoeken.
Waar heb ik invloed op? Hoe klein die invloed ook is, hier ligt een kans om effectief te zijn.
Door mijn aandacht en energie daarop te richten te richten zal mijn invloedscirkel vergroten.
Enkele nuttige vragen hierbij:
Geen invloed hebt:
Eventueel beperkte invloed hebt: door een andere aanpak, door je sociale
vaardigheden
Invloed hebt: bijvoorbeeld je eigen gedrag, je sociale vaardigheden, je kijk op de
zaak, je kijk op jezelf, de energie die je steekt in je eigen ontwikkeling……
Wat kan je doen om je invloedscirkel te vergroten?
ESFproject 1388 overzicht
11
Overzicht van werkvormen
Tijdens het leertraject hebben we gebruik gemaakt van verschillende werkvormen. De
werkvormen waren bedoeld om op een positieve, aangename manier iedereen zoveel
mogelijk te betrekken in het gesprek of de actie. Je kan ze op team- of andere
vergaderingen gebruiken. Hieronder een overzicht
DE SPREEKSTEEN
Gebruik de spreeksteen wanneer je een dialoog
wilt voeren waarbij iedereen op een
evenwaardige manier aan bod kan komen. Het
werken met deze steen is gebaseerd op het
ritueel van de “talking stick” die door Indiaanse
stammen al eeuwen lang gebruikt wordt als een
middel voor onpartijdig verhoor. De stick duidt
wie het recht heeft om te spreken.
Werkwijze:
Zet de deelnemers aan het gesprek in een cirkel,
op stoelen, en leg een steen in het midden van
de cirkel. Kondig het thema aan waarover je het
vandaag als gespreksleider of voorzitter wilt
hebben. Formuleer de volgende principes:
Alleen diegene die de steen in handen heeft kan iets zeggen
Als je gedaan hebt met spreken kan je ofwel de steen terug in het midden leggen, of
doorgeven aan iemand die je graag aan het woord zou horen
Als je iets wil zeggen kun je ofwel de steen in het midden van de cirkel oprapen of
wachten tot je de steen van iemand anders ontvangt
Spreek pas voor een 2de keer nadat iedereen gesproken heeft
Als je de steen krijgt, voel je uitgenodigd om te spreken, maar ook om te zwijgen, als dat
voor jou beter voelt
Als je spreekt, wees dan de vuistregels voor verbindende communicatie indachtig
Terwijl iemand anders spreekt luister je met al je aandacht en respect vanuit het hart,
naar wat die persoon te bieden heeft. Laat je persoonlijke agenda en verwachtingen dus
zoveel mogelijk los. Hou je je zo min mogelijk bezig met het formuleren van een antwoord
terwijl je luistert.
Zorg voor pauzes en / of stiltes tussenin. Graai niet allemaal tegelijk achter de steen. Heb
er vertrouwen in dat alles wat moet gezegd worden ook wel aan bod zal komen. Gun
jezelf (en de groep) een moment van stilte vooraleer je begint te spreken. Zodat wat net
gezegd is echt kan thuiskomen bij jezelf en bij je gesprekspartners
Spreek je diepste weten en niet louter je eerste gedacht. Verduidelijk voor de groep
waarom je zegt wat je zegt, wat je onderliggende motivatie is.
Heb plezier in dit proces. Richt je op leren en ontvangen, niet op resultaat. Misschien
ontvang je wel iets mooier dan je had verwacht?
ESFproject 1388 overzicht
12
WERKEN MET KLEINE ACTIES:
“Welke kleine actie, stap kan jij ondernemen om zoveel mogelijk uit deze vergadering,
vorming, afspraak ……. te halen?”
Tijdens de projectgroep hebben we soms gevraagd een kleine individuele actie of werkpunt
te formuleren. Deze insteek werkt activerend, ieder wordt uitgenodigd zelf iets te doen, en
versterkend, de aandacht ligt op het positieve, dat wat in iemands bereik ligt. Kleine acties
leiden daarbij vaak tot grote veranderingen.
METALOOG OEFENING:
Elke deelnemer wordt uitgenodigd een verhaal te vertellen in de groep over een positieve
werkervaring, bijvoorbeeld: „Toen was ik echt gemotiveerd‟. Bedoeling is om vanuit concrete
en zelfervaren verhalen van deelnemers komen tot ingrediënten van motivatie komen.
Werkwijze: Een deelnemer begint. Er wordt niet echt doorgevraagd, tenzij iemand iets niet
begrepen heeft. Iedereen luistert naar elkaar, en er wordt zeker niet gediscussieerd. Wanneer
de verteller klaar is kan er een nieuw verhaal verteld. Wie wil komt aan bod, maar het hoeft
niet iedereen te zijn.
Na 20 minuten wordt de verhalenronde afgesloten.
ZOEKEN NAAR POSITIEVE ERVARINGEN
Tijdens het leertraject hebben we gezocht naar positieve ervaringen.
“Denk eens aan een situatie waarin je…sterk gemotiveerd was, echt verbinding voelde,
waarin je je zeer bekwaam voelde, ons overleg echt geslaagd was…..?”
Daarna gingen we exploreren waaruit die positieve ervaringen juist bestaan.
“Beschrijf die situatie. Wat gebeurde er. Wat deed je. Wat deden wij? Wat maakte dat het zo
goed lukte?.......”
Dit zijn voorbeelden van de waarderende benadering. In de plaats van te zoeken naar wat
fout loopt gaan we zoveel mogelijk op zoek naar datgene wat goed werkt.
Het voordeel van deze aanpak is:
Geeft mensen geeft energie
Het gevoel van competentie wordt versterkt, omdat de aandacht gaat naar
datgene wat werkt en goed gewerkt heeft
Het geeft een beeld van de ingrediënten, stappen, acties die nodig zijn om te
veranderen in de gewenste richting
ESFproject 1388 overzicht
13
WERKEN IN KLEINE GROEPJES
Soms is het efficiënter om in een kleine groep (3 à 5) aan een thema te werken of iets te
bespreken. Het voordeel is dat ook de medewerkers betrokken worden die niet zo verbaal
zijn, of die niet gewend zijn om in groep te praten.
Voordeel:
Het resultaat van het gesprek zal kwaliteitsvoller zijn, omdat het potentieel van heel
de groep aangesproken wordt.
Er ontstaat meer verbinding in de groep omdat iedereen betrokken wordt
Deelnemers leren beter praten en luisteren naar elkaar
Werkwijze:
Er kan gewerkt worden met verschillende groepjes die rond hetzelfde thema met
elkaar in gesprek gaan, of er kan met verschillende groepjes aan verschillende
thema‟s gewerkt worden.
Zorg ervoor dat elke groep een duidelijke vraag of opdracht heeft
Geef een timing
Belangrijk is dat het resultaat van het groepswerk teruggekoppeld worden in de grote
groep. De meest eenvoudige manier is door elk groepje plenair verslag te laten
uitbrengen. Laat in de groepjes afspreken wie verslag uitbrengt en op welke manier.
Voorzie hiervoor voldoende tijd.