Advies Gemengde Werkgroep Oftalmologie versie 15/01/2017

1

Advies Gemengde Werkgroep Oftalmologie

Hoge Raad van Artsen-Specialisten en van

Huisartsen

d.d. ….

Specifieke erkenningscriteria van geneesheren-

specialisten, stagemeesters en –diensten

voor de discipline Oftalmologie

Samenstelling Gemengde Werkgroep:

- Voorzitter: Marnix Claeys

- Vice Voorzitters: Veva De Groot en Sabine Bonnet

- Leden: Jacqueline Koller, Bernadette Masson, Demet Yuksel, Marie-José

Tassignon, Paul De Munck, Marc Moens, Bart Leroy, Ingele Casteels, François

Willermain, Johan Blanckaert

- FOD Volksgezondheid: Patrick Waterbley, Julie Leroy, Joëlle Pieters, Sabine

Debled, Machteld Gheysen

I. SITUERING

Er is een adviesaanvraag d.d. 30.08.2016 van mevr. de Minister van

Volksgezondheid Maggie De Block, (cfr bijlage 1)

De adviesaanvraag betreft zowel

- de actualisatie van de erkenningscriteria voor artsen oftalmologen (M.B. 26 april

1982)

- als een adviesaanvraag aan de Hoge Raad artsen en aan de Nationale Raad voor

paramedische beroepen inzake optometrie en eventueel de optiek. Er wordt

verwezen naar een eerder advies van de Nationale Raad voor paramedische

beroepen aangaande de orthoptie.

Advies Gemengde Werkgroep Oftalmologie versie 15/01/2017

2

Voor de actualisatie van de erkenningscriteria Oftalmologie wordt een conceptueel

advies verwacht en dus meer dan een ontwerp M.B. De Hoge Raad voor Artsen-

Specialisten en Huisartsen hebben een template opgemaakt als leidraad. Het

templaat zorgt voor meer uniformiteit over de medische disciplines heen.

Er is een M.B. 23.04.14 (recent gewijzigd, MB 13.09.16) met transversale criteria.

Een specifiek M.B.-oftalmologie kan ervan afwijken indien er expliciete motivatie kan

gegeven worden door de Werkgroep Oftalmologie gezien uniformiteit zoveel

mogelijk nagestreefd wordt vanwege de Hoge Raad voor Artsen-Specialisten en

Huisartsen. Er kunnen langere overgangsmaatregelen of een eigen voorstel

geadviseerd worden.

De bijzondere criteria Oftalmologie daterend van het MB 26 april 1982 zijn actueel

nog steeds geldig. Het advies verder hier geformuleerd dient als basis om tot een

nieuw MB te komen. De vastlegging van de erkenningscriteria is een federale

materie. De Minister laat zich hiertoe adviseren door de Hoge Raad van Artsen-

Specialisten en Huisartsen die deze gemengde Werkgroep Oftalmologie heeft

opgericht.

De opvolging van de stageplannen en het toekennen van de erkenning als

oftalmoloog is de bevoegdheid geworden van de gefedereerde entiteiten, uitgevoerd

via de Erkenningscommissies per medisch discipline.

De erkenningscriteria Oftalmologie en competenties moeten eerder dynamisch

aangepakt worden. Deze zouden moeten evolueren met het beroep. Een nieuwe

toekomstige update kan beter op geregelde tijdstippen worden doorgevoerd. De

heel nieuwe context waarin de Oftalmologie wordt uitgevoerd actueel, gaat in de

toekomst nog grote wijzigingen ondergaan. De patiënt is nu een actieve partner

geworden in een pluridisciplinair team van artsen (geriater, endocrinoloog,

neuroloog enz.) en andere zorgverstrekkers, dit allemaal binnen het kabinet van de

oftalmoloog. Om de kwaliteit en veiligheid te blijven garanderen is het noodzakelijk

dat alle medische en paramedische oogzorgverstrekkers tezamen werken op één

plaats.

Actualisatie van de erkenningscriteria Oftalmologie is eveneens een noodzaak

geworden omdat het belang van communiceren in grote mate is toegenomen met de

patiënt en andere zorgverstrekkers. De patiënt is mondiger geworden, en hierbij

werkt de oftalmoloog niet meer alleen maar tezamen met een groep specialisten.

En om hierbij nog tijdens dezelfde raadpleging de ASO op te leiden vraagt allemaal

bijkomende tijd. De verbetering van de opleiding kan alleen succesvol zijn als

diegenen die voor de opleiding wensen in te staan ook voldoende financieel

gecompenseerd worden. Om de leercurve te verkorten van de operatieve

vaardigheden zou van overheidswege moeten geïnvesteerd worden in wetlab-ruimte

of simulatietraining via Virtual Reality.

Advies Gemengde Werkgroep Oftalmologie versie 15/01/2017

3

Dit advies is tot stand gekomen dankzij de samenwerking tussen met de

vertegenwoordigers van de universitaire diensten Oftalmologie tezamen met het

Oogartsensyndicaat (SOOS) en de Belgische Beroepsvereniging voor Oftalmologen

(BBO), in overleg met de vertegenwoordigers van de Hoge Raad voor Artsen-

Specialisten en Huisartsen alsook vertegenwoordigers van FOD Volksgezondheid.

Er moet rekening gehouden worden met de Europese Richtlijn beroepskwalificaties

20054/36/EC.

Bestaande wetgeving

- België: MB van 23.04.14 (BS 27 mei 2014) tot vaststelling van de algemene

criteria voor de erkenning van geneesheren-specialisten, stagemeesters en

stagediensten met wijzigingsbesluit MB 13.09.2016

- Wet van 10 mei 2015 i.v.m. gezondheidsberoepen

http://www.ejustice.just.fgov.be/cgi_loi/change_lg.pl?language=nl&la=N&cn

=2015051006&table_name=wet

- KB 25 november 1991 met lijst van bijzondere beroepstitels voorbehouden

aan de beoefenaars van de geneeskunde

- KB 21 april 1983: met nadere maatregelen voor erkenning van Geneesheren

Specialisten en van Huisartsen

- Europese richtlijn 2005/36/EC http://eur-lex.europa.eu/legal-

content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:02005L0036-

20160524&qid=1470388005298&from=EN

- Procedure herziening hoge raad (bijlage)

Buitenlandse voorbeelden erkenningscriteria voor de discipline:

- Binnen EU:

o Nederland

http://www.oogheelkunde.org/sites/www.oogheelkunde.org/files/files/

2009%2003%2010%20MOON%20eindversie%20met%20aanpassinge

n.pdf

o Ierland

http://www.eyedoctors.ie/trainees/downloads/ICO%20Curriculum%20

STMO.pdf

o Groot-Brittannië: link http://curriculum.rcophth.ac.uk/

o Europese via EBO (bijlage logboek) http://ebo-

online.org/newsite/committee/residency_rev/requirements.asp

- International Council of Ophthalmology:

http://www.icoph.org/dynamic/attachments/curriculum_documents/pdf_doc/

updated-ico-residency-curriculum.pdf

Advies Gemengde Werkgroep Oftalmologie versie 15/01/2017

4

II. VISIETEKST

II.1 Aandachtspunten zijn:

- Patiënten profiel: veranderende epidemiologische gegevens, andere

ziektebeelden, impact veroudering bevolking, immigratie & gezinshereniging. ..

- Nieuwe technologieën, breuklijnen in de wetenschap (personalised medicine,

beeldvorming, interventioneel of niet interventionele benadering) behandelbare

erfelijke en leeftijdsgebonden vasculaire oogaandoeningen, voorheen

onbehandelbaar, waardoor de impact van de oogziekten op de arbeidsmarkt en

invaliditeitsuitkeringen daalt.

- Hogere toename aan technische prestaties in de Oftalmologie i.v.m. andere

medische specialismen: er is een sterkere toename van vraag naar Oogzorg i.v.m.

andere medische specialismen door de veroudering van de bevolking

- Patiënt empowerment: publieke gewaarwording dat bepaalde oogafwijkingen

corrigeerbaar of behandelbaar zijn geworden. (Zoals de micro vasculaire retinale

vaatafwijkingen, diabetische retinopathie, leeftijdsgebonden maculopathie, refractie

stoornissen

- Psychologische, sociale en andere benaderingen: visus beperking in het

algemeen is volgens studies de reden voor depressie bij ouderen en verhoogde

valneiging. Sommige visusbeperkingen zijn behandelbaar bij ouderen.

- Team aanpak met andere medische disciplines en andere zorgberoepen

(interdisciplinair). Vb met medische discipline geriater, endocrinoloog, neuroloog,

erfelijkheid,.. En andere oogzorgberoepen zoals bachelor oogzorg en opticien.

- Kwaliteits- en veiligheid van de zorg: imperatief dat de geneesheer specialist

in oftalmologie de oriëntering van de patiënt naar de diverse echelons van de

oogzorg coördineert en bepaalt.

- Grote takken binnen de discipline, al dan niet nood tot (verdere)

subspecialisatie. Voor- en nadelen van verdere subspecialisatie (bv-tekorten aan

manpower: onvoldoende paramedische geschoolden bachelor oogzorg) …

- Evolutie van de Diagnostische en therapeutische behandelingen op

microniveau van oog. Meer kennis van de micro vasculaire en micro retinale

afwijkingen op erfelijk en biologisch vlak gefaciliteerd door de huidige beeldvorming

op micro niveau: OCT SLO, etc.,.

Advies Gemengde Werkgroep Oftalmologie versie 15/01/2017

5

- Verdere evolutie van oogzorg naar zeer technologische gespecialiseerde

behandelingen zowel extramuraal als intramuraal: o.a. laserchirurgie, robot

chirurgie, etc,.. Maar met de uitdaging hierbij om toegankelijk te blijven. De

oogzorgen zo dicht mogelijk bij de patiënt te kunnen blijven aanbieden wegens de

sterke toename van de oogpathologie met de vergrijzing van de bevolking.

- Technologische vooruitgang met e-health toepassingen of e-health apps

II.2. Aanpak

Welke aanpak stelt de Gemengde Werkgroep voor als antwoord op de vermelde

uitdagingen?

Aanpak vooropgestelde uitdagingen:

Voorrang geven aan aandoeningen waarvoor een preventief optreden wenselijk is

en behandelbare aandoeningen.

1 centrale plaats waar oogproblemen van alle aard worden onderzocht en/of

behandeld met convergentie van de oogzorg actoren en/ of elektronische of digitale

beelden gecreëerd via gezondheid apps toepassingen.

- kabinet oogarts, de centrale plaats waar patiënt zicht toe richt.

- De patiënt is zich meestal niet bewust van zijn oog”gezond- of

ONgezondheid”. Verwaarlozen van deze ongezondheid in het beginstadium aan te

pakken leidt tot een hoger kost voor de gemeenschap. Zelfs met e-health apps is de

centrale plaats om die te verwerken de oogarts en het elektronische

patiëntendossier. Analyse van de medische informatie van de patiënt doorgestuurd

door de app vergt een grondige medische kennis. Om dubbele onderzoeken te

vermijden is een niet hack-bare of een versleutelde integratie in het Elektronische

patiëntendossier primordiaal.

- Vermijden van ontdubbelen dure apparatuur, samenwerking diverse oogzorg

echelons rondom de patiënt met respect voor vlotte toegankelijkheid. Hierbij zijn de

extramurale oogheelkundige centra een grote troef om hoogtechnologische

oftalmologie dicht bij de patiënt te brengen. De kleinschalige extramurale oogcentra

kunnen flexibel de nieuwe evoluties opvangen, met een efficiëntere oogzorg als

gevolg.

- Een wettelijk kader creëren voor kwaliteit en veiligheid van de oogzorg in alle

extramurale oogcentra is nodig. Daarbij moet worden voldaan aan bepaalde

kwaliteits- en veiligheidsvereisten en moeten er regelmatig controles worden

uitgevoerd, opgelegd door een apart opgerichte Werkgroep Extramurale

Advies Gemengde Werkgroep Oftalmologie versie 15/01/2017

6

Oogheelkunde. We pleiten ervoor om de bestaande kwaliteits- en veiligheidsnormen

die al tussen bepaalde centra zijn overeengekomen verder kan worden opgevolgd en

georganiseerd niet door de beroepsgroep alleen, maar tezamen met de overheid.

Dit is van toepassing in de aanpassing van de wet van 10 mei 2015 inzake de

kwaliteitsvolle praktijkvoering van de gezondheidszorg

- De oogzorg dient georganiseerd te worden dat de centrale positie en de

autonomie van de patiënt bevestigd en versterkt wordt en de zorg voor de patiënt in

alle dimensies toegankelijk blijft – betaalbaar, zorg zo dicht mogelijk bij huis.

- Echelonering uitvoerbaar met centrale plaats patiënt. De patient wordt geleid

in zijn zoeken naar de juiste oogzorg via 1 centrale plaats, namelijk het oogarts

kabinet. Ook indien gezondheidsapps gebruikt zouden worden of digitale beelden

van patiënt verstuurd worden is dit een primordiaal gegeven.

- Het oude model van Oogzorg is te hiërarchisch gestructureerd is en waarin

geïntegreerde gezondheidszorg afwezig is. Dit is achterhaald. Efficiënt

samenwerken met de paramedicus in het kabinet van de oogarts bij de oogzorg voor

een patiënt leidt tot hogere kwaliteit.

- De bachelor oogzorg heeft eigen expertise en is op hun manier onmisbare

schakel in de oogzorg voor de patiënt. We moeten met elkaar samenwerken rond

die patiënt, als een gestroomlijnd multidisciplinair team. Een zekere vorm van

functionele hiërarchie blijft nodig voor een duidelijke organisatie van de oogzorg,

maar dit mag de dialoog tussen de verschillende oogzorgverleners niet in de weg

staan.

- Onderscheid planbare en dringende oogzorg.

Keuze maken of de refractieve stoornissen via brillen en contactlenzen RIZIV

terugbetaald moeten blijven

Indien nee => allocatie middelen naar pathologie

Indien ja => vanaf welke hoegrootheid van refractieafwijkingen terugbetaling

Preventie als speerpunt: ook de vaststelling dat een oog normaal is , is een

diagnose.

ALGEMENE UITDAGING: informatie naar bevolking over Oogzorg model.

Het zal van belang zijn dat de bevolking op repetitieve wijze geïnformeerd wordt

omtrent de centrale positie van de patient en uniforme toegang tot het oogarts

kabinet voor de planbare oogzorg. Hoe beter de bevolking geïnformeerd is, hoe

beter de planbare oogzorg kan worden georganiseerd rondom de patiënt , met

kostenbesparing voor de maatschappij.

Advies Gemengde Werkgroep Oftalmologie versie 15/01/2017

7

De investering van een PR campagne kan gerecupereerd worden door te verzekeren

dat hierdoor de patiënt de “JUISTE” ingangspoort voor planbare oogzorg neemt.

Advies Gemengde Werkgroep Oftalmologie versie 15/01/2017

8

III. DEMOGRAFISCHE GEGEVENS – vraag en aanbod

Conclusion: number of ophthalmologist has to stay stable the next 10 years

III.1. Epidemiologische gegevens rond de vraag en prognose

III.2. Demografie van het aanbod:

Een analyse van het aantal actieve professionals, hun leeftijdsdistributie, de nieuwe

aankomende cohortes (artsen in opleiding) worden besproken

De gepubliceerde studies van de FOD Volksgezondheid zijn hier nuttig:

http://overlegorganen.gezondheid.belgie.be/nl/documenten/hwf-artsen-op-de-

arbeidsmarkt-2004-2012

http://organesdeconcertation.sante.belgique.be/fr/documents/hwf-medecins-sur-le-

marche-du-travail-2004-2012

http://overlegorganen.gezondheid.belgie.be/sites/default/files/documents/jaarversla

g_2015_nl.pdf

http://organesdeconcertation.sante.belgique.be/sites/default/files/documents/rapan_

2015_fr.pdf

http://organesdeconcertation.sante.belgique.be/sites/default/files/documents/note_2

016_double_cohorte_fr.pdf

http://overlegorganen.gezondheid.belgie.be/sites/default/files/documents/note_2016

_double_cohorte_nl.pdf

https://5199.f2w.fedict.be/sites/default/files/documents/5._basisscenario_-_109_-

_oftalmologie.pdf

https://5199.f2w.fedict.be/sites/default/files/documents/5._basisscenario_-_109_-

_oftalmologie.pdf

Advies Gemengde Werkgroep Oftalmologie versie 15/01/2017

9

L’offre d’ophtalmologues par habitant en Belgique semble excellente

(10,6/100 000habitants).

La Belgique se place dans les 6 premiers pays dont l’offre dépasse 10/100 000

habitants : Grèce (19,2), Thécoslovaquie (12) Italie (11,3), Finlande (10,6), Latvia

(10,5).

Cfr tableau de l’UEMS 2010 infra

En 2012 il y a en Belgique 1306 ophtalmologues au total, ou bien 12.2

ophtalmologues par 100.000 habitants.

Pourquoi la demande semble pourtant insatisfaite ?

- les moyens de dépistage des pathologies oculaires ont fortement évolués

- vieillissement de la population avec une nette recrudescence des pathologies

comme la dégénérescence maculaire, les maladies neuro-dégénératives

- une recrudescence des troubles réfractifs associée à une exigence accrue des

aptitudes visuelles au travail : travail sur écran, augmentation du temps de travail,

outils informatiques et audio-visuels stimulant fortement la vision

- l’évolution des sciences de la vision a été accompagnée par une augmentation

importante des nouvelles technologies, tant comme aide au diagnostic que pour

améliorer le traitement

Voici le résumé de l’étude réalisée par Pieter-Jan Miermans « Résultats du couplage

des données PlanCAD SPF SSCAE – Dtatawarehous MT&PS – INAMI » : médecins

spécialsite en Ophtalmologie sur le marché du travail 2012.

L’étude permet d’avoir un « état des lieux quantifié » de l’activité de la

profession.

! Pas une explication sur les tendances et différences

! Pas de lien avec facteurs explicatifs :

• Composition de la population • Modèle socio-économique de consommation des soins • Historique des spécialités • Évolution de la législation de la santé

Advies Gemengde Werkgroep Oftalmologie versie 15/01/2017

10

• Particularité géographique

! Références géographiques à partir du « domicile » du professionnel

! ETP (équivalent temps plein) calculé à partir du remboursement INAMI

Afin de permettre une prise en charge de qualité avec une disponibilité accrue, il

existe une nécessité pour l’ophtalmologue de s’entourer d’un personnel paramédical

ayant bénéficié d’une formation adaptée avec un diplôme de bachelier en soins

oculaires. Les actes techniques permettant un diagnostic de qualité peuvent être

confiés par l’ophtalmologue au paramédical. La répartition des tâches est faite de

manière pertinente par le médecin spécialiste. Cela permettra d’accueillir plus de

patients, de réaliser un examen clinique plus complet et de permettre une aide

thérapeutique plus adaptée en confiant certaines réadaptations visuelles au bachelier

en soins oculaires.

Les nombres d’ophtalmologues sont calculés à partir du code INAMI :

370 (médecin spécialiste en ophtalmologie) -> 995 + 9 (autre ?)

374 (médecin spécialiste en ophtalmologie + spécialiste pour la revalidation

fonctionnelle et professionnelle des handicapés) -> 16

! 286 sans prestations INAMI en 2012 à cause des délais engendrés par les

démarches administratives et les règles de cumul des agréments, dont 95

personnes sans prestations INAMI qui viennent d’un autre pays

TOTAL 1306 ophtalmologues

! 20,60 % sont sans activité enregistrée en Belgique ou en dessous du

seuil d’activité minimale

-> 1306-269=1037 ophtalmologues

Le domicile et l’activité professionnelle peuvent ne pas correspondre !

Mais 90,60% domiciliés en Belgique versus 89,69 % activité en Belgique

Les différentes nationalités :

90 % belges

Advies Gemengde Werkgroep Oftalmologie versie 15/01/2017

11

9,20 % Union européenne : 2,12% Pays-Bas /2,53 % Europe du Sud / 1,93 %

France

NB : 0,91 % Roumains, 0,40 % Europe de l’est

Depuis 2009 -> 107 ophtalmologues formés

Pas de différence entre diplômes « en français » et en « néerlandais »

! Pas compris dans les données de l’étude

25-30 depuis 2009 nouveaux jeunes ophtalmologues formés par an

L’activité réelle exercée calculée à partir de valeurs de remboursements

générés par les codes INAMI :

1 ETP = 221052 euros générés = médiane 45-54 ans

Hommes (1,43 ETP) > Femmes (0,79 ETP)

<45-65 ans

pas de différence significative entre les différentes régions

78% activité =0,84 ETP au total

L’ophtalmologie reste une spécialité où l’activité principale est indépendante.

57,89% à titre principal indépendant

2,83% à titre salarié

9,26% à titre indépendant après la retraite

2,83% à titre salarié et complément indépendant

La disposition géographique de l’activité :

Maximale (1,39-1,56 ETP) en Brabant Flamand et Wallon

Haute (1,05-1,39) région de Liège –Huy – Dianant / Gent – Brugge – Oudenaarde

Basse (<1,05ETP) le reste…

Advies Gemengde Werkgroep Oftalmologie versie 15/01/2017

12

Conclusion

L’évolution de la spécialité en ophtalmologie, comme décrite supra et chapitre II, a

beaucoup influencé le besoin des soins oculaires.

Par ailleurs, les besoins en vision de qualité de la population liés aux conditions de

travail (travail sur écran, etc…), l’évolution de la médecine préventive,

l’augmentation des possibilités thérapeutiques pouraient nécessiter une plus grande

offre d’ophtalmologues. Alors que parmi le nombre d’ophtalmologues sur le marché,

il existe beaucoup de travail à temps partiel.

L’arrivée sur le marché, de personnel paramédical avec un diplôme de bachelier en

soins oculaires va clairement susciter une opposition. Il est difficile de prévoir

l’influence de tous les facteurs sur le terrain. Mais, le but du groupe de travail

d’ophthalmologie est d’introduire une formation paramédicale de qualité, afin d’offrir

aux ophtalmolgoues une aide de qualité, permettant un travail dans des meilleures

conditions, permettant une meilleure accessibilité des patients vers l’ophtalmologue.

Cela va empêcher d’augmenter le nombre d’ophtalmologues en offrant une solution

économiquement valable à l’augmentation de besoins en soins oculaires.

Concernant la capacité d’enseignement nécessaire pour faire face à ces besoins, et

en la manière de maintenir le nombre d’ophtalmologues actuel, seront discutés et

détaillés dans l’avis dans la partie VIII.

Nog toe te voegen, eerste te bespreken dubbele cohorte

Advies Gemengde Werkgroep Oftalmologie versie 15/01/2017

13

Source : UEMS date 2010

Advies Gemengde Werkgroep Oftalmologie versie 15/01/2017

14

IV. DEFINITIE(s) en SCOPE van de discipline:

Definitie van Oftalmologie:

De oftalmologie is een onderdeel van de specialistische geneeskunde en behelst de

erfelijke, aangeboren en verworven aandoeningen van oog, oogleden, orbita en de

perifere en centrale neuronale sturing en verwerking. Ze omvat de diagnose

(inclusief imaging technieken), behandeling (medisch, laser en chirurgisch) en de

preventie van infectieuze, inflammatoire, metabole, degeneratieve, neoplastische en

traumatische aandoeningen, evenals van congenitale of verworven misvormingen of

functionele afwijkingen en ook van oculaire of orbitale symptomen van

systeemaandoeningen en de algemene effecten van oogaandoeningen.

L’ophtalmologie fait partie des spécialités médicales . Elle comprend la surveillance

et le traitement des affections héréditaires,congénitales ou acquises de l'œil, des

paupières et des orbites et des affections neurologiques centrale et périphérique.

Elle comprend le diagnostic (y compris les techniques d imagerie)le

traitement(médical, laser et chirurgical)et la prévention des affections infectieuses,

inflammatoires, métaboliques,dégénératives, néoplasiques et traumatiques ainsi que

des malformations congénitales ou acquises ,des troubles fonctionnels et aussi les

symptômes oculaires et orbitaux des maladies systémiques et des effets généraux

des affections oculaires .

Het betreft een niveau 2 titel. De nadruk ligt op een voldoende brede en

evenwichtige professionele vorming in deze discipline, waarbij naar het einde toe

contact en ervaring mogelijk is met sub domeinen met het oog op verdere expertise.

Dit mag evenwel de brede vorming niet overschaduwen. Het is dus toegestaan om

in het laatste jaar van de professionele vorming kennis, kunde en competenties te

verkrijgen in één of enkele specifieke domeinen van de Oftalmologie.

De werkgroep is voorstander van een niveau 2 titel (4 jaar) met een minimumpakket

aan chirurgische vorming. De oftalmoloog kan zich nadien verder vormen waarbij

een apart niveau 3 titel niet direct een must is (er kan gedacht worden aan

fellowships, certificaten van universiteiten of andere vormingscentra en -

initiatieven), zelf aangeduide restrictie van de licence to practice (bv geen

chirurgische activiteiten)

Factoren van belang:

- het beperkt aanbod aan eenvoudige chirurgische activiteit in de universitaire

stagediensten

Advies Gemengde Werkgroep Oftalmologie versie 15/01/2017

15

- niet elke oftalmoloog heeft de ambitie voor chirurgische activiteit (40% van

de oftalmologen niet)

Voortgezette vorming naar niveau 3 en vorming in deelgebieden vallen buiten de

scope van dit advies rond de niveau titel 2.

“Differentiatie en complementariteit met andere disciplines.”

- Bij de diagnostiek en bij de behandeling wordt waar nodig samengewerkt met

de huisarts, met andere specialisten, met paramedici of met andere

gesubspecialiseerde oftalmologen.

- De oftalmoloog dient een brede medische kennis te verwerven om het

oogprobleem indien nodig in een breder verband te plaatsen met een

multidisciplinaire samenwerking met andere gezondheidsberoepen. Via de

competentie communicatie wordt tijdens de opleiding voldoende aandacht hieraan

besteed.

- Doeltreffend communiceren met en rapporteren aan andere specialisten en

niet medische gezondheidswerkers.

- Participeren in de organisatie van de gezondheidszorg.

- Kunnen functioneren binnen bredere managementsystemen in organisaties,

ziekenhuiscommissies en in andere representatieve functies binnen de

gezondheidszorg.

- Rapporteren van de resultaten van klinische studies

Advies Gemengde Werkgroep Oftalmologie versie 15/01/2017

16

V. VORMINGS – en ERKENNINGSCRITERIA

V.1. Toelatingsvoorwaarden

Vooraleer de opleiding Oftalmologie niveau 2 kan gestart worden moet de kandidaat

eerst het niveau 1 behaald worden.

V.2. Eindcompetenties

Algemeen: De opleiding heeft als doel het niveau 2 titel (4 jaar) te bereiken. Hierbij

wordt nadruk gelegd op een voldoende algemene brede evenwichtige vorming met

naar het einde van de opleiding toe een opgebouwde ervaring om mogelijks te

groeien naar een bepaalde expertise in een sub discipline zonder te evolueren naar

niveau 3.

De ASO dient zich te bekwamen in 4 competentiedomeinen van het Canmeds model,

met name die van medicus, wetenschapper, communicator en manager.

1. ROL WETENSCHAPPER

De kennis wordt verworven in de theoretische lessen en de geaccrediteerde

activiteiten via het elektronisch portaal van het RIZIV en houdt de neerslag bij in het

portfolio. Tijdens de dagelijkse verrichtingen geeft de ASO blijk van een progressieve

wetenschappelijke verdieping in het vakgebied. Hij verdiept zich in één bepaald

klinisch probleem relevant voor het vakgebied en werkt dit uit in een

wetenschappelijke studie, die uitmondt in een gepubliceerd peer-reviewed A1 artikel.

2. ROL MEDICUS

Advies Gemengde Werkgroep Oftalmologie versie 15/01/2017

17

De ASO krijgt de kans om tijdens zijn opleiding een breed aantal domeinen binnen

het specialisme te beoefenen. De ASO verwerft tijdens deze stages specifieke kennis

en vaardigheden en past deze toe in de praktijk.

De kennis wordt verworven in theoretische lessen die systematisch op elke

opleidingsplaats kunnen worden georganiseerd. Indien deze niet zouden worden

georganiseerd op een stageplaats, dient de ASO de lessen te volgen op een andere

stageplaats. De ASO neemt ook deel aan 10 theoretische lessen per jaar. De ASO

dient bovendien elk jaar deel te nemen aan de continue professionele vorming,

bijvoorbeeld de RIZIV-accreditering.

De theoretische kennis wordt geëvalueerd adh van twee schriftelijke

evaluatiemomenten waarvan het eerst plaats vindt tijdens de eerste twee

opleidingsjaren. Het tweede evaluatiemoment is ovv het ICO-examen of het EBO

(European Board of Ophthalmology) examen tijdens het derde of vierde

opleidingsjaar.

De vaktechnische vaardigheden worden aangeleerd tijdens de dagelijkse

verrichtingen. De ASO dient zijn progressie te registreren in een portfolio. De

vaardigheden behelzen zowel een correcte consultatievoering, een conservatieve

behandeling door middel van bepaalde technische handelingen alsook de

chirurgische vaardigheden vereist binnen het vakgebied. De tussentijdse evaluaties

zijn ingepland via MED boek. Aldus kunnen alle evaluatie- en

functioneringsgesprekken gevoerd worden op een gestandaardiseerde manier. Het

gaat als volgt: zij bereiden deze voor volgens de 4 competentiedomeinen. Deze

worden dan in een persoonlijk gesprek overlopen, en aangepast met de

commentaren van de stagemeester. Deze worden vervolgens met beider

goedkeuring gevalideerd door de stagemeester.

Voorkeurstages tijdens de opleiding oftalmologie zijn:

- Algemene oftalmologische polikliniek

- Urgentie oftalmologie

- Medische cornea en contactlenzen

- Chirurgische cornea

- Medische retina en laserbehandelingen

- Chirurgische van het achterste segment

Advies Gemengde Werkgroep Oftalmologie versie 15/01/2017

18

- Medische glaucoom

- Chirurgisch glaucoom

- Chirurgie van het voorste oogsegment

- Orthoptie en strabisme, diagnostiek en chirurgie

- Oftalmopediatrie

- Oculaire oncologie

- Uveïtis

- Oftalmogenetica

- Neuro-oftalmologie

- Low vision en revalidatie

- Refractie en refractieve chirurgie

- Orbita en oculoplastische chirurgie

Optionele stages tijdens de opleiding oftalmologie:

- Neurologie

- Endocrinologie

- Immunologie

- Reumatologie

- Dermatologie

-Genetica

De ASO verwerft kennis over de volgende topics:

- Optica

- Refractiestoornissen en de correctie ervan door middel van bril (evt. prisma’s),

contactlenzen, refractieve of andere chirurgie en low vision hulpmiddelen

Advies Gemengde Werkgroep Oftalmologie versie 15/01/2017

19

- Aandoeningen van het uitwendige oog en de cornea

- Aandoeningen van de lens, vnl. cataract

- Glaucoom: volledige diagnostiek en alle beleidsmogelijkheden

- Farmacologie

- Neuro-oftalmologische diagnostiek: volledige diagnostiek en alle

beleidsmogelijkheden

- Aandoeningen van de oogleden, de traanwegen, en de orbita

- Vitreoretinale pathologie: volledige diagnostiek en alle beleidsmogelijkheden

- Oftalmopediatrische pathologie

- Uveitis: volledige diagnostiek en alle beleidsmogelijkheden

- Oculaire oncologie: volledige diagnostiek en alle beleidsmogelijkheden

- Revalidatie van slechtzienden

- Urgenties in de oftalmologie

- Oftalmologische praktijkvoering en ethische aspecten:

- DNR-beleid

- Informed consent

- Dossierbeheer

- Grondige kennis i.v.m. indicaties, diverse technieken en de mogelijke complicaties

van volgende ingrepen: chirurgie op de orbitae, adnexen, conjonctiva, lens, cornea

chirurgie, vitreoretinale chirurgie, en glaucoom chirurgie

- Grondige kennis van de medische en chirurgische behandeling van oculaire

tumoren

- Grondige kennis van de aanpak van uveale aandoeningen in het kader van

systeemafwijkingen (corticotherapie, immunosuppressie)

Volgende procedurele vaardigheden moeten aan bod komen:

- Visusbepaling subjectief en objectief

- Refractie onderzoek met alle behandelingsmogelijkheden

Advies Gemengde Werkgroep Oftalmologie versie 15/01/2017

20

- Onderzoek van oogstand, oogbewegingen en pupilreflexen

- Onderzoek van voorste en achterste oogsegment

- Biometrie: echografisch, optisch of andere methode

- Biomicroscopie, evt met contactlens

- Fundoscopie, evt met contactlens

- Oogdrukmeting volgens verschillende methodes

- Onderzoek van de traanwegen

- Orthoptisch onderzoek

- Onderzoeksmethoden en behandelingsmethoden van de oculovestibulair

dysfuncties

- Interpreteren en uitvoeren van alle mogelijke functionele oogonderzoeken (bv-

perimetrie, kleurzien onderzoek en contrastgevoeligheid, enz)

- Interpreteren en uitvoeren van alle mogelijk beeldvormende diagnostiek van de

ogen (bv-fluoresceïne angiografie, indocyanine angiografie) ultrasonografie van het

oog en de orbita, optical coherence tomogafie van voorste en achterste segment,

alle beeldvorming van voorste en achterste segment)

- Interpreteren en uitvoeren van alle mogelijke elektrofysiologische oogonderzoeken

en van low vision onderzoek

- Interpreteren van radiologische beeldvorming van oog en orbita en optische banen

- Interpreteren van klinisch chemisch, hematologisch, immunologisch, en

microbiologisch onderzoek

- EHBO

Volgende chirurgische vaardigheden zullen aan bod komen:

1. Lasertechnieken

Advies Gemengde Werkgroep Oftalmologie versie 15/01/2017

21

- photodisruptieve lasers: capsulotomie, iridotomie, excimerlaser en

femtosecondlaser toepassingen

- thermische lasers (panfotocoagulatie, gelokaliseerde retinale fotococagulaties,

photodynamische therapie, trabeculoplastieën,...)

-andere lasertoepassingen in de oftalmologie

2. Vaardigheden en chirurgische technieken: uit te voeren als assistent, onder

supervisie of zelfstandig volgens keuze van de kandidaat-specialist.

- Traanwegsondages

- Primair sluiten van ooglidlaceraties

- Ervaring met conjunctiva chirurgie

- Ervaring met het verwijderen van de oogbol

- Eerste hulp bij chemische of thermische brandwonden

- Ervaring met primair sluiten van cornea perforaties

- Ervaring met cataract-chirurgie

- Ervaring strabisme chirurgie

- Ervaring met refractieve heelkunde

- Ervaring met glaucoom chirurgie.

- Ervaring met cornea en limbus chirurgie.

- Ervaring met vitreoretinale chirurgie.

- Ervaring met traanwegen, ooglid en orbita chirurgie.

- Destructie van het corpus ciliare bij terminaal glaucoom door middel van

diode laser of cryocoagulatie

- Plaatsen van subconjunctivale, subtenonale, peribulbaire en retrobulbaire

injecties

- Intravitreale injecties of puncties

Advies Gemengde Werkgroep Oftalmologie versie 15/01/2017

22

3. ROL MANAGER: Organisatie en sturing van zorgprocessen

De kennis wordt verworven in onderscheiden lessen, de vaardigheden worden

geoefend op de werkvloer en in specifieke oefensessies. Er wordt nadruk gelegd op

een maatschappelijk verantwoorde en kwaliteitsvolle geneeskunde, waarbij

beschikbare middelen verantwoord worden besteed. De ASO leer zich op te stellen

als een actieve speler binnen de organisatie van de gezondheidszorg en streeft hoge

ethische normale na. De nadruk wordt gelegd op:

- Participeren in de organisatie van de gezondheidszorg en in het beleid van de

dienst.

- Kunnen functioneren binnen bredere managementsystemen in organisaties,

ziekenhuiscommissies en in andere representatieve functies binnen de

gezondheidszorg.

- Zetten van “standards of care” en formuleren van kwaliteitseisen met

betrekking tot de verschillende aspecten van het vak.

- Kennis en inzicht verwerven in de evaluatie van de eigen performantie als

ASO

Het verbeteren van de performantie en efficiëntie van het eigen handelen (als ASO)

binnen de dienst

4. ROL COMMUNICATOR

De kennis wordt verworven in onderscheiden lessen, de vaardigheden worden

geoefend op de werkvloer en in specifieke oefensessies. Er wordt nadruk gelegd op

een correcte, efficiënte en humaan-empathische communicatie met patiënten en op

interdisciplinaire samenwerking zowel met collegae als met andere medische en niet-

medische zorgverleners. De nadruk wordt gelegd op:

Advies Gemengde Werkgroep Oftalmologie versie 15/01/2017

23

- Correct en op een humane empathische wijze communiceren met patiënt en

zijn of haar omgeving

- Doeltreffend communiceren met en rapporteren aan andere specialisten en

niet medische gezondheidswerkers

- Op adequate wijze feedback kunnen geven en kunnen omgaan met het

krijgen van feedback

- Overleggen met collegae en andere professionals en bekend zijn met de

mogelijkheden van andere zorgdisciplines en deskundigheden van anderen in de

patiëntenzorg.

- Bevorderen van de deskundigheid van studenten, ASO’s, patiënten en andere

betrokkenen van de gezondheidszorg

- Effectief medische en wetenschappelijke informatie communiceren

- Kunnen werken en communiceren binnen een multidisciplinair team

- Als beginnend ASO op doelmatige wijze kunnen communiceren met patiënten,

familie en andere gezondheidswerkers

- Inzicht hebben in hoeverre de eigen performantie een impact heeft op het

functioneren van de dienst

- Begeleiden van studenten op niveau 1 opleiding arts-specialist.

- Kennis en inzicht verwerven in de evaluatie van de eigen performantie als

ASO.

Er is een theoretisch en mondeling evaluatiemoment georganiseerd door de

Erkenningscommissie Oftalmologie voor het einde van het vierde jaar om de

communicatiemogelijkheden te evalueren in de taal van de regio waar de

oftalmoloog zijn specialisatie wenst uit te voeren na zijn opleiding.

De ASO moet tijdens de theoretische en praktische evaluatie volgende competenties

i.v.m. communicatie kunnen aantonen

Zelfstandig uitleg te geven aan patiënt van het verloop van de

oogonderzoeken

Zelfstandig uitleg te geven aan de patiënt van de verschillende

medicamenteuze, laser- en heelkundige behandelingstechnieken

Zelfstandig slecht nieuws gesprek te kunnen voeren

Zelfstandig verwijsbrief te kunnen schrijven naar andere zorgverstrekker

Advies Gemengde Werkgroep Oftalmologie versie 15/01/2017

24

Zelfstandig mondeling kunnen casuïstiek bespreken met andere

zorgverstrekker

V.3. Duurtijd en fasering van de vorming:

Opleiding van 4 jaar tot oftalmoloog. Er is een basis chirurgische vorming

(assistentie, onder supervisie, zelfstandig volgens keuze van de kandidaat-specialist)

voor een niveau 2

Tijdens het eerste jaar worden de basis onderzoekstechnieken aangeleerd. De

kandidaat leert de aanvullende onderzoeken uit te voeren en te interpreteren. De

kandidaat vormt zich in de optica en refractietechnieken, in de normale anatomie en

fysiologie en het erkennen van pathologie.

In de loop van het eerste jaar opleiding dient de kandidaat te slagen voor een

schriftelijk examen, georganiseerd door de Erkenningscommissie Oftalmologie,

betreffende optica, refractie, anatomie en fysiologie. Indien de kandidaat specialist

niet slaagt voor het schriftelijk examen mag hij het daaropvolgende jaar herkansen.

De kandidaat-specialist moet niet alleen slagen in een theoretisch examen omtrent

communicatie, maar ook in een praktisch examen communicatie georganiseerd door

de Erkenningscommissie Oftalmologie in de taal van de regio waar de oftalmoloog

zijn specialisatie wenst uit te voeren na zijn opleiding.

Tijdens de 4-jarige opleiding dient de kandidaat volgende sub disciplines te

doorlopen, waar zowel diagnostiek als kennis van de chirurgische

behandelingsmethodes aan bod komen:

- Cornea, contactlenzen

- Algemene oftalmologische polikliniek

- Urgentie oftalmologie

- Medische cornea en contactlenzen

- Chirurgische cornea

- Medische retina en laserbehandelingen

- Chirurgische retina

Advies Gemengde Werkgroep Oftalmologie versie 15/01/2017

25

- Medisch glaucoom

- Chirurgisch glaucoom

- Chirurgie van het voorste oogsegment

- Orthoptie en strabisme, diagnostiek en chirurgie

- Oftalmopediatrie

- Oculaire oncologie

- Uveïtis

- Oftalmogenetica

- Neuro-oftalmologie

- Low vision en revalidatie

- Refractie en refractieve chirurgie

- Orbita en oculoplastische chirurgie

Indien een kandidaat met het oog op verdere expertise een rotatiestage wenst te

doorlopen in een andere discipline met raakvlakken aan de oftalmologie (Neurologie,

Endocrinologie, Immunologie, Reumatologie, Dermatologie, Genetica) kan een

bijkomende periode van 6 maanden tot één jaar aan de 4 jaar worden toegevoegd.

Minimaal 2 jaar van de opleiding dient te geschieden in een universitair ziekenhuis of

een ziekenhuis waarvan de stagedienst is aangewezen als universitair in toepassing

van de gecoördineerde wet van 10 juli 2008 op de ziekenhuizen en andere

verzorgingsinrichtingen.

Als overgangsmaatregel vindt minimaal 6 maanden van de stage plaats in een

stagedienst in een gecertifieerd extramuraal oogheelkundig centrum of ziekenhuis

(dat niet is aangewezen als universitair ziekenhuis of een ziekenhuis waarvan de

stagedienst niet is aangewezen als universitair in toepassing van de gecoördineerde

wet van 10 juli 2008 op de ziekenhuizen en andere verzorgingsinrichtingen) indien

de kandidaat-oftalmoloog voor 1 augustus 2022 start. Vanaf 1 augustus 2022 vindt

minimum 1/3 van de stage plaats in een stagedienst in een gecertifieerd extramuraal

oogheelkundig centrum of ziekenhuis (dat niet is aangewezen als universitair

ziekenhuis of een ziekenhuis waarvan de stagedienst niet is aangewezen als

universitair in toepassing van de gecoördineerde wet van 10 juli 2008 op de

Advies Gemengde Werkgroep Oftalmologie versie 15/01/2017

26

ziekenhuizen en andere verzorgingsinrichtingen) al of niet in combinatie met een

extramurale groepspraktijk.

We voorzien een voldoende lange overgangsperiode opdat er in die periode

voldoende niet universitaire stageplaatsen kunnen bijkomen. De timing werd op

2022 als einde van de overgangsmaatregel genomen omdat op dat moment de niet

universitaire stageplaatsen kunnen behouden blijven na het einde van de dubbele

cohorte.

De kennis wordt verworven in theoretische lessen die systematisch op elke

opleidingsplaats kan worden georganiseerd. Indien deze niet zouden worden

georganiseerd op een stageplaats, dient de ASO de lessen te volgen op een andere

stageplaats. De ASO neemt ook deel aan 10 theoretische lessen (met duurtijd van

minstens 2uur) per jaar. De ASO dient bovendien elk jaar deel te nemen aan de

continue professionele vorming, bijvoorbeeld de RIZIV-accreditering.

Wetenschappelijk onderzoek in relatie tot het specialisme Oftalmologie, opgenomen

in het stageplan, kan meetellen voor de helft van zijn tijdspanne, met een maximum

van 2 jaar indien tijdens het wetenschappelijk onderzoek een minimale klinische

activiteit van minstens 2/10 wordt opgenomen, met deelname aan de theoretische

vorming, en deelname aan de wachtdienst in de 2° helft van deze periode. Dit alles

indien het wetenschappelijk onderzoek aanleiding gaf tot een waardevolle

wetenschappelijk output en enkele publicaties. De ASO heeft een aspiranten

mandaat van het FWO of een doctoraatsbeurs. De ASO levert jaarlijks een

vorderingsplan voor van het onderzoek aan de erkenningscommissie.

Tijdens het derde of vierde jaar van de opleiding tot specialist in de oftalmologie

dient de kandidaat te slagen voor het examen van de European Board of

Ophthalmology (EBO) of de International Counsel of Ophthalmology (ICO) alvorens

een licence to practice in België kan worden toegekend. Elke specialist met

buitenlands diploma van specialist in de oftalmologie (ook EU) dient eveneens te

slagen voor één van beide examens alsook het theoretische en praktisch examen

communicatie alvorens een licence to practice in België kan worden toegekend.