a12 centraal
DESCRIPTION
A12 Centraal - ontwikkelingsperspectief 2040TRANSCRIPT
ONTWIKKELINGSPERSPECTIEF 2040
Ambitie voor een duurzame stedelijke ontwikkeling in de A12 zone A12 CENTRAAL
A12 CENTRAAL
4 A12 CENTRAAL
ONTWIKKELINGSPERSPECTIEF 2040
Deze rapportage is vervaardigd in opdracht van
Bestuur Regio Utrecht, Provincie Utrecht,
Gemeente Utrecht, Gemeente Nieuwegein,
Gemeente Houten en Ministerie van VROM (en
betrokkenheid van Ministerie van VenW)
Concept
BVR adviseurs en Floris Alkemade Architect
Tekst
Maarten Hartog en Hilde Blank
Samenstelling en vormgeving
BVR adviseurs
Beeldmateriaal
BVR adviseurs
Voorbeeldprojecten lokale initiatieven
Stichting A12NU
Niets uit deze rapportage mag worden
overgenomen zonder bronvermelding. Aan de
inhoud van deze rapportage kunnen geen rechten
worden ontleend. Eventuele rechthebbenden
op gebruikt beeldmateriaal dienen contact op te
nemen met de uitgever.
© BVR adviseurs, september 2009
5A12 CENTRAAL
2. Infrastructurele besluiten vragen om duidelijke keuzen 18
voorwoord 6
samenvatting 9
4. A12 Centraal: hoofdopzet voor de duurzame stedelijke ontwikkeling 26
1. Opgaven voor de regio 11
5. Capaciteit voor een structurele bijdrage aan de verstedelijkings-opgave 48
3. Kenmerken, kracht en sluimerende kansen van het gebied 21
6.Ontwikkelstrategie: gebied klaarmaken voor gefaseerde ontwikkeling 50
Het benutten van de potenties
van de A12 zone vraagt om
een integrale aanpak.
Het gebied rond de A12 kan
hèt voorbeeld worden van een
integrale ontwikkeling waarbij
stedelijk gebied en infrastructuur
op intelligente en duurzame wijze
met elkaar worden verbonden.
Het gebied rond de A12 kan
een grote bijdrage leveren
aan het oplossen van de
toekomstige opgaven voor de
Randstad.
Het gebied heeft een hoge
ontwikkelpotentie en kan een
structurele bijdrage leveren
aan de verstedelijkingsopgave
tot 2040.
Het gebied rond de A12 heeft
bijzondere kwaliteiten, maar
er moet wel iets gebeuren
om deze ten volle te kunnen
benutten.
De grootste ontwikkeling
van het gebied zal vanaf
2020 plaatsvinden, maar nu
wordt de weg bereid voor de
richtingverandering naar A12
Centraal.
7. Kortom: A12 Centraal: een nationale ambitie 58A12 Centraal wordt
een topbestemming in
Nederland. Het is zaak
nu aan de slag te gaan
zodat de werkelijke
ontwikkeling tijdig kan
beginnen.
inhoud
6 A12 CENTRAAL
voorwoordHet gebied rond de A12 in de regio Utrecht is een potentiële toplocatie. In het hart van het land, goed bereikbaar en nabij de
nationale luchthaven. Een gebied met de potentie om één van de modernste stedelijke gebieden van Nederland te worden.
Benutten van deze potentie betekent niet alleen een kwaliteitsimpuls voor de regio, maar voor de hele Randstad.
De zone kan de vestigingsplaats worden van bedrijven en instituties van betekenis en de plek voor innovatieve woningbouw,
gemengd met voorzieningen voor werken, sport en recreatie.
De A12, de belangrijkste verkeersas van Nederland, loopt dwars door dit stedelijk gebied. Tussen Oudenrijn en Lunetten ligt
deze snelweg op de grens van Utrecht, Nieuwegein en Houten. Aan weerszijden liggen stedelijke locaties van uiteenlopende
aard: woonwijken, bedrijventerreinen, kantorenparken, de woonboulevard. Maar ook groen- en recreatiegebieden. Stad en
snelweg ontwikkelden zich tot nu toe grotendeels los van elkaar. De aangrenzende gemeenten liggen met de rug naar de
snelweg en naar elkaar. De stedelijke invulling van de zone is fragmentarisch en rommelig. Er is geen sprake van eenheid.
De regio Utrecht staat voor de uitdagende opgave om de economische structuur van de regio en daarmee van de Randstad
op duurzame wijze te versterken. Daarom wil de regio de huidige A12 zone transformeren van een urbane randzone naar
een gebied dat samenhang brengt in het stedelijk weefsel tussen Utrecht, Nieuwegein en Houten. Het gebied rond de
A12 kan hèt voorbeeld worden van een integrale ontwikkeling waarbij stedelijk gebied en infrastructuur op intelligente en
duurzame wijze met elkaar worden verbonden.
Het gebied is dé plek waar twee Randstad Urgent-projecten elkaar raken: Duurzaam Bouwen in de Noordvleugel Utrecht en
Draaischijf Nederland.
Het benutten van de potenties van de A12 Centraal vraagt om een integrale aanpak. De ruimtelijk-economische en
infrastructurele ontwikkelingen en bereikbaarheidsmaatregelen zullen hand in hand moeten gaan. Niet alleen bereikbaarheid
is immers belangrijk voor de economische groei, ook vestigingsfactoren als voldoende woningen in aantrekkelijke
woonmilieus en aanwezigheid van landschap, water en culturele en recreatieve voorzieningen zijn van belang.
7A12 CENTRAAL
Het Bestuur Regio Utrecht, de provincie Utrecht, de gemeenten
Utrecht, Nieuwegein en Houten en het ministerie van VROM
(met betrokkenheid van het ministerie van VenW) hebben aan
BVR adviseurs de opdracht gegeven een ruimtelijke verkenning
uit te voeren naar de verstedelijkingsmogelijkheden van de A12
zone. De belangrijkste uitgangspunten voor deze verkenning zijn:
duurzaamheid, hoge stedelijke kwaliteit en versterking van de
economische structuur, overeenkomstig de doelstellingen van de
Ontwikkelingsvisie Noordvleugel Utrecht 2015-2030 (Eindbalans) en
de Structuurvisie Randstad 2040. Als belangrijke randvoorwaarden
werden verder meegegeven de bereikbaarheid van de regio en het
behouden en versterken van oer-Hollandse landschappen zoals de
Nieuwe Hollandse Waterlinie. De ontwikkeling van het gebied krijgt
zijn beslag in de periode van 2020-2040 maar vraagt in de komende
periode al planvoorbereiding en ontwikkelingen.
De verkenning heeft een wervend ontwikkelingsperspectief
opgeleverd onder de naam A12 Centraal. De A12 zone is hierin
duidelijk gepositioneerd op nationaal, regionaal en lokaal niveau.
Dit ontwikkelingsperspectief A12 Centraal is een ambitiedocument,
waarin kansen en potenties in beeld zijn gebracht. De beschreven
aantallen te bouwen woningen en te ontwikkelen ruimte voor
bedrijven, sportvoorzieningen en dergelijke, geven een indicatie van
de mogelijkheden van het gebied.
Het ontwikkelingsperspectief wordt de komende periode getoetst
op (programmatische) haalbaarheid en risicofactoren en het wordt
besproken met betrokken organisaties en belanghebbenden.
Ook komt er een Plan van Aanpak voor het uitwerken van de ambitie
in een gebiedsontwikkelingsplan.
Tegelijkertijd geeft het ontwikkelingsperspectief een richting aan
voor verder onderzoek en uitwerking in relatie tot de Pakketstudie/
Planstudie Ring Utrecht. Rijk en regio streven ernaar in het najaar
van 2009 een voorkeursrichting uit te spreken voor de te nemen
bereikbaarheidsmaatregelen voor de Ring Utrecht. Vanuit het
ontwikkelingsperspectief A12 Centraal is van groot belang dat
aanpassing van het traject van de A12 tussen Oudenrijn en Lunetten
die daar eventueel uit voortvloeit, zodanig zal worden uitgevoerd, dat
de gewenste stedelijke ontwikkeling niet onmogelijk wordt gemaakt.
Zo wordt A12 Centraal een plek met bijzondere waarde, waar
iedereen straks trots op is.
Bert Lubbinge
Voorzitter Stuurgroep Ruimtelijke Verkenning A12
Utrecht 31 augustus 2009
8 A12 CENTRAAL
Foto’s uit plangebied
9A12 CENTRAAL
samenvattingOntwikkelingsperspectief A12 centraal: Ambitie voor een
duurzame stedelijke ontwikkeling in de A12 zone
De komende jaren zullen ingrepen plaatsvinden aan de snelweg
A12. Op langere termijn gaat in het gebied rond de A12 ook het
nodige veranderen. De infrastructurele maatregelen moeten worden
aangegrepen om, tussen Oudenrijn en Lunetten, de barrièrewerking
van de snelweg sterk te verminderen en ruimte te maken voor een
duurzame stedelijke ontwikkeling in de zone rond de A12.
Vanuit de Randstad liggen er voor de Utrechtse regio grote stedelijke
en economische opgaven. Juist in het gebied rond de A12 kan
daarvoor een oplossing worden gevonden, dankzij de uitstekende
centrale ligging in Nederland, de stedelijke ligging en de nabijheid van
bijzondere landschappen.
Het ontwikkelingsperspectief A12 Centraal - geen vastomlijnd plan
maar een verkenning - schetst de ambitie: de hoofdrichting waarin het
gebied zich tot 2040 zou moeten ontwikkelen.
Drie kenmerkende deelgebieden worden daarbij onderscheiden:
Toplocatie XLNL, Kanalenstad en Linieland. Rond de economische as
A2/A12 ontstaat een Randstedelijke ontmoetingplaats met ruimte voor
grootschalige evenementen, stedelijk wonen, arbeidsintensief werken,
onderzoek en ontspannen.
Het gebied rond de kanalen wordt getransformeerd tot een gemengd
stedelijk milieu van wonen, werken, cultuur en een park, waarbij de
aanwezigheid van waterwegen als kwaliteit wordt uitgebuit.
Het landschap van de Nieuwe Hollandse Waterlinie krijgt een heldere
grens met de stad, terwijl het landschap zelf aantrekkelijker en
toegankelijker wordt gemaakt. Een groene corridor door A12 Centraal
verbindt de Nieuwe Hollandse Waterlinie met het Groene Hart.
Een kwaliteitssprong in het regionaal openbaar vervoer en het
regionale auto- en fietsnetwerk is voor dit alles noodzakelijk.
Die krachtige bereikbaarheidsverbetering op regionale schaal moet
integraal met de ruimtelijke ontwikkeling plaatsvinden. De gehele
stedelijke ontwikkeling zal gefaseerd moeten gebeuren. In de aanloop
daarheen kunnen al aansprekende projecten worden uitgevoerd.
Daarvan heeft de regio dan al op kortere termijn profijt.
10 A12 CENTRAAL
11
1 Opgaven voor de regio vanuit Randstad 2040
Het gaat goed met de Utrechtse economie.
Toch staat ook de economie in dit deel van de Randstad
in toenemende mate onder druk. Dat geldt evenzeer
voor de ruimtelijke kwaliteit, het woningaanbod, het
landschap en de bereikbaarheid van de regio - juist
kwaliteiten die zouden moeten bijdragen aan de
concurrentiepositie. Op die terreinen liggen er opgaven,
vanuit het belang van de Randstad als geheel.
Hoofdopgaven voor de Utrechtse regio
De hoofdopgaven voor de Utrechtse regio liggen in het
beschermen en versterken van de regionale economie en van de
ruimtelijke kwaliteit. Dat is in het belang van de gehele Randstad;
de opgaven zijn dan ook benoemd in de visie Randstad 2040.
Ook andere geformuleerde visies en beleidsstukken benadrukken
de noodzaak van een versterkte economie en ruimtelijke kwaliteit.
Daarmee ligt de ontwikkeling van A12 Centraal in lijn met de
Randstad Urgent-projecten Ontwikkelingsvisie NV Utrecht 2030
en Draaischijf Nederland en met de concept-gebiedsagenda MIRT
voor Utrecht.
A12 CENTRAAL 11
12 A12 CENTRAAL
Versterken van de kenniseconomie voorop Dankzij de aantrekkelijke vestigingsfactoren is de Utrechtse regio aantrekkelijk voor innovatieve, kennisintensieve en creatieve
bedrijvigheid. Die factoren zijn de goede bereikbaarheid, aantrekkelijk landschap en prettige mix van bewoners en instellingen.
Het gebied rond de A12 kan een forse bijdrage leveren, op een duurzame manier, aan het verder versterken van de kenniseconomie
in de Utrechtse regio. Er worden in dat verband verschillende - dringende - opgaven gesteld.
DE VERSTEDELIJKINGSDRUK OPVANGEN
Er worden nog steeds woningtekorten verwacht in de regio
Utrecht na 2020. De opgave is daarbij ook kwalitatief een goede
woon- en leefomgeving te bieden. Als gezegd, de regio moet
blijven zorgen voor de juiste vestigingsfactoren voor de groepen
die de regio wil faciliteren en vasthouden, vooral ook met het oog
op het versterken van de kenniseconomie.
12 A12 CENTRAAL
13
DE HOOGWAARDIGE LANDSCHAPPEN
BESCHERMEN ÉN DICHTERBIJ BRENGEN
Het Groene Hart, de Nieuwe Hollandse Waterlinie en het
Rivierengebied zijn beschermde nationale landschappen, ze zijn
van belang voor de Utrechtse regio en heel Nederland. Met het
landschap biedt de regio een belangrijke vestigingskwaliteit voor
bewoners en bedrijven.
Wel moet daartoe voor de stedeling het landschap dichterbij
worden gebracht - gevoelsmatig en dankzij nieuwe verbindingen
ook fysiek. Tegelijkertijd vormt de verstedelijkingsdruk een
bedreiging voor het open landschap. De landschappen kunnen
worden beschermd door de verstedelijkingsdruk in de reeds
verstedelijkte gebieden op te vangen. Daarnaast kunnen de
landschappen met elkaar verbonden worden én onderdeel gaan
uitmaken van het stedelijk gebied.
A12 CENTRAAL 13
14 A12 CENTRAAL
De grote infraprojecten, zoals het verbeteren van de A12, versterken de
nationale bereikbaarheid van de Utrechtse regio. In aansluiting daarop
is het echter dringend nodig dat de interne bereikbaarheid van de hele
regio wordt verbeterd - op lager schaalniveau, fijnmaziger. Dat geldt
ten eerste voor het openbaar vervoer.
De nationale verbindingen zijn goed, maar de aantakking en ontsluiting
van de regio sluiten er vervolgens onvoldoende bij aan. Er moet een
echte kwaliteitssprong in het openbaar vervoer worden gemaakt, ook
om Utrecht als nationale draaischijf te kunnen laten functioneren.
Naast deze OV-sprong is er grote urgentie om voor autoverkeer het
onderliggend stedelijk netwerk te verbeteren en deze wegen goed te
laten aanhaken op het stedelijk en regionaal netwerk. Tot slot, maar
niet op de laatste plaats, is er sterke behoefte aan een samenhangend
en aantrekkelijk fietsroutenetwerk in de A12 zone.
DE BEREIKBAARHEID VAN STAD, REGIO EN
RANDSTAD VERBETEREN
14 A12 CENTRAAL
15
DUURZAME SAMENHANG BINNEN DE REGIO
CREËREN
A12 CENTRAAL
De centrale ligging en grote bereikbaarheid van de regio hebben
in de loop van de decennia ook een sterke doorsnijding tot
gevolg gehad. De waterwegen, snel- en spoorwegen vormen
immers tegelijkertijd barrières die gebieden van elkaar scheiden
en soms zelfs gebieden isoleren.
Een belangrijke ruimtelijke opgave ligt in het opheffen van die
barrièrewerking. Dat verbetert de kwaliteit van het bestaande
woon- en leefmilieu, en ruimtelijk isolement wordt voorkomen.
Utrecht, Houten en Nieuwegein raken op die manier beter met
elkaar verbonden, de voorzieningen komen in de nabijheid van
veel meer bewoners. Door barrières weg te nemen ontstaat dan
ook perspectief voor een duurzame en samenhangende regionale
ontwikkeling voor de lange termijn.
15
16 A12 CENTRAAL
Collage ambitie Boston Downtown-Waterfront
Infrastructurele besluiten A12 vragen om ruimtelijke keuzen
17A12 CENTRAAL
Collage ambitie New York Central Park
Infrastructurele besluiten A12 vragen om ruimtelijke keuzen
18 A12 CENTRAAL
Belangrijke besluiten zijn in voorbereiding over de
infrastructuur rond Utrecht. Dat geldt zeker voor de A12
tussen de knooppunten Oudenrijn en Lunetten. Nu heeft
juist de brede zone rondom deze route bijzondere potenties
voor een duurzame ruimtelijke ontwikkeling.
Daarom is een ruimtelijke verkenning opgesteld, die de kansen en
ambities voor het gebied in kaart brengt. Zodat rond de infrastructuur
de juiste keuzen kunnen worden gemaakt. En er nu al ingespeeld kan
worden op de ontwikkelingsmogelijkheden die zich voordoen met de
partijen die hier belang bij hebben.
Studies Ring Utrecht brengen urgentie mee - en kansen
De beste keuzen rond infrastructuur zijn de keuzen die ook de
gewenste economische, stedelijke, landschappelijke ontwikkeling van
de regio en de Randstad ondersteunen.
Beslissingen rond wegen en verbindingen hebben altijd - bedoeld
of onbedoeld - sterke invloed op de ruimtelijke mogelijkheden
van een groot gebied. Verbindingen kunnen kansen creëren, maar
wegen kunnen ook barrières blijken die ontwikkelingen beperken of
mogelijkheden afsluiten.
Momenteel wordt er gewerkt aan de Pakketstudie/Planstudie Ring
Utrecht. Naar aanleiding daarvan hebben de betrokken overheden
gezamenlijk besloten deze integrale ruimtelijke visie te vervaardigen,
onder de naam A12 Centraal.
2 Infrastructurele besluiten A12 vragen om ruimtelijke keuzen
18 A12 CENTRAAL
19A12 CENTRAAL
A12 Centraal is een ontwikkelingsperspectief, dat de ambities en
mogelijkheden bevat van de zone rond de A12.
Nu ambities benoemen en toekomstige kansen niet afsluiten
De Utrechtse regio staat momenteel voor een aantal uiteenlopende
opgaven, met name de uitdagingen die zijn gesteld in Randstad
2040. Deze zijn in het vorige hoofdstuk beschreven. Juist de zone
rond de A12 blijkt vele mogelijkheden te bevatten om in hoge mate
aan die opgaven te beantwoorden. Dat kan bovendien op duurzame
wijze: klimaatbestendig, compact, binnenstedelijk, integraal, en met
behoud van bijzondere groene landschappen. De komende periode
waarin wordt besloten over ingrepen in de infrastructuur van de Regio
Utrecht, zijn hét moment om integraal na te denken over de ruimtelijke
ontwikkeling van dit gebied. Dat blijkt uit dit ontwikkelingsperspectief
A12 Centraal.
Ontwikkelingsperspectief A12 Centraal is geen vastomlijnd
plan, maar het biedt wél een aansprekende richting.
Het is de koers waarin het gebied zich moet ontwikkelen
om nú en in de toekomst de bijzondere kansen te
kunnen benutten en om antwoord te geven op een aantal
prangende opgaven in de Randstad.
A12 CENTRAAL 19
20 A12 CENTRAAL
21A12 CENTRAAL
3 Kenmerken, kracht en sluimerende kansen van het gebied
A12 CENTRAAL 21
Het gebied rond de A12 heeft bijzondere
kwaliteiten, vooral dankzij de stedelijke ligging en
uitstekende bereikbaarheid op nationaal niveau.
Bovendien biedt deze zone nog veel ruimte voor
ontwikkelingen, als één van de laatste gebieden in
de regio.
22 A12 CENTRAAL
A12 De mens centraal: Utrecht is ontmoetingspunt tussen gespecialiseerde regio’s
23A12 CENTRAAL
Bijzondere ligging in Nederland. Wie door zijn oogharen naar
de Randstad kijkt, ziet de meeste dynamiek in de binnenring
van de grote steden, aan de kant van het Groene Hart.
Aan de buitenring bevinden zich de luwte en aantrekkelijke
landschappen. Bij Utrecht is dat het landschap van de Nieuwe
Hollandse Waterlinie en het begin van de Utrechtse Heuvelrug.
Het gebied van de A12 Centraal, opgespannen tussen de
‘dynamische’ A2 en de ‘landschappelijke’ A27 vormt de
overgang hiertussen en kan op deze ligging inspelen.
Steeds meer regio’s specialiseren zich, met hun diensten,
economische sectoren en woonmilieus. Utrecht ligt in het
middelpunt en is - veel meer dan een logistiek knooppunt
in Nederland - een centrale ontmoetingsplek tussen al deze
regio’s: de mens staat centraal.
Randstad: dynamiek in de binnenring rond het Groene Hart, luwte en aantrekkelijke landschappen in de buitenring.
Bereikbaarheid van nationale klasse. Dankzij de snelweg is
het gebied rond de A12 uiteraard uitstekend bereikbaar per auto,
op nationaal niveau. Dat geldt in het algemeen voor de hele
regio. De A12zone ligt aan het knooppunt A2/A12 (Oudenrijn),
hét snelwegkruispunt van Nederland. Op nationale schaal is ook
het openbaar vervoer goed, dankzij het aanwezige spoor- en
busnetwerk. Het onderliggende regionale wegennet daarentegen,
het fietsnet en het regionale openbaar vervoernetwerk, schieten
zwaar tekort. Hier is een kwaliteitssprong echt vereist.
Het autoverkeersnetwerk functioneert nu om verkeer vanuit
de bebouwde kom op de snelweg te krijgen, maar de
onderlinge aanhaking tussen Utrecht, Nieuwegein en Houten is
onvoldoende.
24 A12 CENTRAAL
Omringd door hoogwaardige landschappen. Het gebied
rond de A12 ligt tussen stedelijke kernen, maar tegelijkertijd
ligt het in de nabijheid van bijzondere landschappen.
Grenzend aan de Nieuwe Hollandse Waterlinie en het
Rivierengebied, vlak bij het Groene Hart en de Utrechtse
Heuvelrug. Dat biedt bijzondere kansen; tegelijkertijd vereist
de kwetsbaarheid van het landschap nabij de stedelijke
omgeving ook bijzondere aandacht.
Temidden van stedelijke knooppunten. Geografisch ligt
het gebied tussen verschillende stedelijke knooppunten:
de stadscentra van Utrecht, Nieuwegein en Houten, het
centrum van Leidsche Rijn en het universitair complex De
Uithof. Dankzij de combinatie van de stedelijke ligging en
de bereikbaarheid kan het gebied een nieuwe bestemming
vormen in de Randstad, een schakelfunctie hebben voor de
regio en een nieuw stedelijk hoogtepunt bieden aan stad
en regio. Die ligging is tot nu toe nooit ten volle benut, als
gevolg van de aanwezige barrières en de - deels daarmee
samenhangende - matige lokale bereikbaarheid.
Utrecht binnenstad
De Uithof
A12 CENTRAAL
Houten
Nieuwegein
Centrum Leidsche Rijn
24 A12 CENTRAAL
25A12 CENTRAAL
Ontwikkelruimte nog aanwezig. Het plangebied meet zo’n
vijf kilometer tussen de knooppunten Oudenrijn en Lunetten
en heeft een breedte van enkele kilometers. In totaal heeft
de zone rond de A12 een oppervlakte van ongeveer 1150
ha. Een belangrijk deel van dit gebied is zeer geschikt om
stedelijke functies te herbergen. Daarmee biedt de zone
rond de A12 als een van de laatste gebieden in de regio nog
substantiële ruimte voor nieuwe stedelijke ontwikkelingen.
Eigen identiteit, vanzelfsprekende geleding. De
aanwezige water-, spoor- en snelwegen zijn niet alleen
functioneel, ook geven ze het gebied zijn eigen identiteit.
Bovendien zorgen deze lijnen voor een ruimtelijke geleding
van het gebied in drie vanzelfsprekende deelgebieden, elk
met een eigen karakter:
- het gebied waar de A12 de A2 ontmoet, dit is de
economische as van Nederland
- het stedelijke gebied dat doorsneden wordt door een
krachtige waterstructuur in noord-zuidrichting: het
Amsterdam-Rijnkanaal, Merwedekanaal en de Vaartse Rijn
- het open landschappelijke gebied in de Nieuwe Hollandse
Waterlinie.
26 A12 CENTRAAL
4 A12 Centraal: hoofdopzet voor de duurzame stedelijke ontwikkeling
De kwaliteiten en kenmerken van het gebied blijken
uitstekend inzetbaar om de randstedelijke problemen op te
lossen. Dat wijst de ruimtelijke verkenning uit. Zo ontstaat
een aantrekkelijk perspectief voor de duurzame stedelijke
ontwikkeling: A12 Centraal.
A12 Centraal maakt een ruimtelijke verbinding met het landschap
rondom Utrecht en dankzij de stedelijke ontwikkeling in A12 Centraal
kan dit landschap worden opengehouden. De waterstructuren in het
gebied worden benut en kunnen de kwaliteit van de stad versterken
en zelfs nog uitgebreid worden. De kwaliteitssprong in het openbaar
vervoer in het gebied is een voorwaarde voor succes van A12 Centraal.
En het versterkte openbaar vervoer is tegelijkertijd voor de regio één
van de extra waarden die de ontwikkeling van A12 Centraal biedt
voor de wijdere omgeving. Alles bij elkaar biedt A12 Centraal nieuwe
mogelijkheden om aantrekkelijke woon- en werkmilieus toe te voegen
aan de regio, die het aanbod in de Randstad verrijken.
De drie kenmerkende delen van A12 Centraal: Het nieuwe A12
Centraal bestaat uit drie herkenbare delen. Onderling staan ze straks
in nauw verband, maar elk deel heeft een eigen identiteit, oefent
aantrekkingskracht uit op eigen doelgroepen, en herbergt een eigen mix
van functies en voorzieningen.
27A12 CENTRAAL
Hoofdopzet voor de duurzame stedelijke ontwikkeling
28 A12 CENTRAAL
TOPLOCATIE XLNLDit gebied aan de economische as A2-A12 ontwikkelt zich tot de ontmoetingsplek in de Randstad.
Dit gebied is vanuit alle windrichtingen uitstekend bereikbaar, want in dit gebied wordt een multimodaal
knooppunt (SuperSpil) ontwikkeld, van regionaal openbaar vervoer en (snel)weg.
In Toplocatie XLNL is ruimte voor grootschalige
evenementen en voor functies waar veel
uitwisseling tussen mensen plaats vindt.
Stedelijk wonen, arbeidsintensief werken
en culturele en vrije tijdsvoorzieningen.
Grootschalige evenementen, zelfs de
Olympische Spelen kunnen hier een plek
vinden. Hier vinden we dus geen grote
oppervlaktes voor bijvoorbeeld opslag of
logistiek.
De nabijheid van Nieuwegein met zijn eigen
kennisintensieve omgeving op HBO- en MBO-
niveau maakt deze locatie bij uitstek geschikt
om bedrijven te verbinden met onderwijs en
toegepast onderzoek. Denk bijvoorbeeld aan
leerwerkplaatsen, proeftuinen en experimenten
op het gebied van duurzaamheid. Zo zou een
energieleverende snelweg een aansprekend
voorbeeld kunnen worden van innovatieve
theorie die hier in de praktijk wordt gebracht.
29A12 CENTRAAL
30 A12 CENTRAAL
31A12 CENTRAAL
32 A12 CENTRAAL
33A12 CENTRAAL
KANALENSTADKanalenstad is het gebied rond het Amsterdam-Rijnkanaal, Merwedekanaal en de Vaartse Rijn. Dit wordt
geleidelijk getransformeerd tot een gemengd stedelijk milieu van wonen, werken, cultuur en een park.
De krachtige waterwegen zijn hier beeldbepalend.
De levendigheid rond het water, de grote
beroepsscheepvaart en de kleine waterrecreatie,
het zijn aantrekkelijke elementen en een kwaliteit
die uitgebuit wordt. Een dicht en gemengd
stedelijk programma past hier bijzonder goed.
Doordat de A12 ruimtelijk wordt ingepast is er
geen grote ruimtelijke barrière meer.
Daardoor kan de stedelijke structuur worden
aangeheeld en de beschikbare ruimte kan
intensief gebruikt worden. Bestaande bebouwing
wordt ingepast of hergebruikt. Dit gebied geeft
een eigen betekenis aan het begrip duurzaamheid
dankzij de goede bereikbaarheid per openbaar
vervoer, een gemengd stedelijk programma,
hergebruik en bijzondere openbare ruimte.
Rond het kanalenkruis ontstaat een intensief
compact stedelijk gebied met een OV-knoop,
dat een prachtige stadsrand vormt aan het open
landschap van de Nieuwe Hollandse Waterlinie.
34 A12 CENTRAAL
35A12 CENTRAAL
36 A12 CENTRAAL
37A12 CENTRAAL
LINIELANDLinieland* is het gebied waar het landschap zichtbaar en de historie voelbaar worden gemaakt. De Nieuwe Hollandse
Waterlinie is het beeldmerk voor dit gebied en eigenlijk voor heel A12 Centraal. De stedelijke regio gebruikt Linieland als
recreatief uitloopgebied.
Dit deel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie wordt
versterkt tot een krachtig en aantrekkelijk landschap.
Er wordt hier stevig geïnvesteerd om het landschappelijk
schoon, de recreatieve functies en de langzaam-
verkeerverbindingen op orde te brengen. Ook is er ruimte
voor andere functies die passen bij het karakter van het
gebied, bijvoorbeeld uit de kennisgerelateerde economie.
Tegelijk wordt er een harde en heldere grens getrokken
tussen de stad en het open land. Ook dat beschermt de
landschappen rond Utrecht. Deze landschappen worden
onderling verbonden door een groene corridor die door het
hele gebied loopt. De groene corridor krijgt een bijzondere
recreatieve en ecologische betekenis.
De heldere grens tussen stad en land beschermt het
Linieland tegen de dreiging vanuit de stad - bijna zoals ooit
de linie de stad beschermde tegen dreiging van buiten.
* ‘Linieland’ is een bestaande term die ook wordt gebruikt voor één van de gebiedsenveloppen van de Nieuwe Hollandse
Waterlinie. De Enveloppe Linieland ligt op het grondgebied van de gemeenten, Houten, Nieuwegein, Vianen, Culemborg.
38 A12 CENTRAAL
39A12 CENTRAAL
40 A12 CENTRAAL
Uitgangspunten voor de ontwikkeling van A12 Centraal
Aan de hoofdopzet van A12 Centraal ligt een aantal ambities en
uitgangspunten ten grondslag. Het is belangrijk dat die waarden
ook bij latere uitwerking als hoofdkoers worden aangehouden.
> A12 Centraal wordt een duurzame stedelijke ontwikkeling
> A12 Centraal levert een sterke bijdrage aan de stedelijke
economie
> A12 Centraal wordt de best bereikbare plek in Nederland
> A12 Centraal wordt een bestemming voor de Randstad
> A12 Centraal biedt een parkachtige schakel tussen Groene
Hart en Heuvelrug
Verder is de OV-sprong en een versterkt wegennetwerk
voorwaardelijk en wordt A12 Centraal een nieuw stedelijk
middengebied voor Utrecht, Nieuwegein en Houten met een
duurzame stedelijke dichtheid.
40 A12 CENTRAAL
41A12 CENTRAAL
A12 Centraal wordt een duurzame stedelijke ontwikkeling,
door menging van wonen, werken, sport en recreëren. Daarbij
is een grote variatie in dichtheden en in woon-/werkmilieus.
De hoogste dichtheden worden gekoppeld aan de nieuwe of
versterkte OV-knooppunten. Op gebiedsniveau worden steeds
duurzaamheidprincipes toegepast, zoals rond energie, mobiliteit en
water.
A12 Centraal levert een sterke bijdrage aan de stedelijke
economie door extra werkgelegenheid te bieden en door ruimte te
bieden voor nieuwe functies die de regio nog niet kent. Maar ook is
hier - zolang het past bij het nieuwe profiel van het gebied - plaats
voor stadsgebonden bedrijven en grootschalige functies die niet
(meer) passen in het bestaand stedelijk gebied.
A12 Centraal wordt de best bereikbare plek in Nederland.
Niet alleen voor de auto - zoals nu vooral het geval is - maar ook
voor openbaar vervoer. Hier ontstaat een nationaal multimodaal
knooppunt aan een snelle regionale OV-verbinding. Belangrijk is dat
de versterking van de bereikbaarheid en de stedelijke ontwikkeling
gelijktijdig en integraal plaatsvinden.
A12 Centraal wordt een bestemming voor de Randstad. Dit is
dankzij de centrale ligging en de straks uitmuntende bereikbaarheid
de aangewezen plek voor ontmoeting en voor uitwisseling van
kennis en cultuur. Anders gezegd: in A12 Centraal staan de mensen
centraal.
A12 Centraal biedt een parkachtige schakel tussen Groene Hart
en Nieuwe Hollandse Waterlinie. Het Linielandschap van de Nieuwe
Hollandse Waterlinie wordt verder versterkt en goed toegankelijk. Dit
wordt herkenbaar als een nationaal icoon. Ook binnen de stedelijke
delen van A12 Centraal brengen de parken en de blauwe structuren
van de waterwegen de landschapsbeleving tot in de stad.
A12 CENTRAAL 41
42 A12 CENTRAAL
Integrale gebiedsontwikkeling helpt haalbaarheid OV-sprong en
versterkt wegennetwerk. De ontwikkeling van het gebied vindt in
de planvorming integraal plaats - gelijktijdig worden nieuwe functies
toegevoegd en de bereikbaarheid verbeterd, het één kan niet zonder
het ander. Zo is nieuw toe te voegen hoogstedelijk programma nodig
om het regionale OV-net voldoende draagvlak te geven. En de sterk
verbeterde bereikbaarheid is weer noodzakelijk om de nieuwe functies
te kunnen bedienen.
Die integrale benadering zal er aan bijdragen dat de kwaliteitssprong
voor openbaar vervoer en het completeren van het regionale wegen-
en fietsnetwerk hoog op de bestuurlijke agenda komt. Daarvan
profiteert de gehele regio.
Het nieuwe regionale OV- en wegennet geeft ruimte op het bestaande
verkeersysteem. Op die manier krijgt de A12 een minder prominente
rol voor het afwikkelen van lokaal verkeer, zonder dat dit ten koste gaat
van het huidige netwerk in oude binnenstad en bestaande wijken.
42 A12 CENTRAAL
43
OV-netwerk: huidige situatie
Stedelijk verkeersnetwerk: huidige situatie
OV-sprong
Versterkt onderliggend verkeersnetwerk
A12 CENTRAAL
Nieuw stedelijk middengebied voor Utrecht, Nieuwegein en
Houten. Als het fietsnetwerk wordt verbeterd en uitgebreid, zal dat
het fietsgebruik stimuleren. Het toenemende gebruik van elektrische
fietsen draagt daar nog verder aan bij. Naarmate in de toekomst,
zeker na 2020, de auto’s milieuvriendelijker worden - minder geluid
en uitstoot - kunnen wegen beter ruimtelijk geïntegreerd worden met
stedelijke functies. Snelwegen zullen daarom nóg aantrekkelijker
worden als stedelijke vestigingslocatie. Daardoor wordt de schaarse
ruimte intensiever benut en bovendien voorkomt het dat wijken
ruimtelijk geïsoleerd zijn of blijven. Utrecht, Nieuwegein en Houten
liggen dan niet meer naar binnen gericht, met hun ruggen naar elkaar.
Zij krijgen samen een nieuw stedelijk midden, dooraderd door stevige
groen-blauwe structuren.
A12 Zone nu: geisoleerde gebieden Nieuw stedelijk midden
44 A12 CENTRAAL
45A12 CENTRAAL
Duurzame stedelijke ontwikkeling
Duurzame ontwikkeling van de A12 Centraal
is één van de belangrijkste ambities. Maar een
duurzame stad, hoe maak je die? Ten eerste kan
duurzaamheid geen doel op zich zijn.
Je hebt een ambitie en die wil je op zo’n
duurzaam mogelijke wijze realiseren. Bij A12
Centraal is dat: ruimte voor stedelijke ontwikkeling
en nieuwe woonmilieus geven zonder bestaande
landschappen aan te tasten, het verbeteren
van de bereikbaarheid, en het versterken van
de ecologische en recreatieve waarde van het
landschap. Hoge duurzaamheidsambities zorgen
voor baanbrekende en innovatieve oplossingen.
Experts geven aan dat het vormgeven van
duurzaamheid alleen kan gebeuren door de
ambities duidelijk vast te leggen en meetbaar te
maken.Bijvoorbeeld door verplaatsingbehoeften,
energieverbruik en grondstoffengebruik te
monitoren. En – het belangrijkste – door de
tevredenheid van bewoners en gebruikers te zien
groeien!
De belangrijkste kansen voor de A12 Centraal als
geheel zijn:
• Kansen voor gemengde en compacte
stedelijke ontwikkeling: hierdoor worden
potentiële reisafstanden verkleind, worden
menging en levendigheid bevorderd en
ontstaan micronetwerken met samenhang
op lokale schaal. Ook kent de compacte en
dichte stad een groter draagvlak voor OV en
voorzieningen.
• Kansen voor sterk openbaar vervoer: door
snelle regionale verbindingen te maken en
rond OV-haltes bebouwing te verdichten
worden meer plaatsen beter bereikbaar en
heeft het OV een groter reizigerspotentieel.
• Kansen voor de duurzame snelweg: de
A12 wordt een innovatieve, overlastloze
snelweg, een energieproducerende snelweg,
de veilige snelweg, of de mooist ingepaste
stadssnelweg.
• Kansen voor een gezonde leefomgeving:
met aandacht voor de voedsel- en
energieproducerende stad: combinaties
tussen woningbouw, energie, klimaat, ruimte
en voedsel. Maar ook: ruimte voor de fiets
van de toekomst.
Per deelgebied kan op bovengenoemde
basiswaarden hoog gescoord worden, maar
kunnen ook duurzame iconen in de etalage
staan.
In de Toplocatie XLNL is volop ruimte voor
experiment op grotere schaal met lokale
energieproductie- en besparing, in combinatie
met de snelwegen. Het is de plek voor een
duurzaam icoon, expo of evenement.
Kanalenstad is hét gebied waar een optimale
duurzame dichtheid bereikt kan worden door
intensief ruimtegebruik, combinatie van functies
en goede openbare ruimte. Dit kan vorm krijgen
door te CO2 neutraal of –positief te maken of
op grote schaal groene daken toe te passen
waardoor het lokale leefklimaat optimaal wordt.
In het Linieland staat de identiteit van het
landschap, het begrenzen van de stad, het
zichtbaar maken van landschap en historie
centraal. Misschien wel met een ecologisch
recreatiepark.
46 A12 CENTRAAL
Duurzame stedelijke dichtheid
Het gebied wordt ontwikkeld tot een compacte duurzame
stedelijke dichtheid. Dat biedt een basis voor de kwaliteitssprong
in het OV-netwerk van de regio.
Als gezegd, de snelweg wordt ruimtelijk zodanig ingepast
dat de stedelijke structuur aan weerszijden van de A12 kan
worden aangeheeld en geïntensiveerd. Woon- en werkgebieden
verweven zich zo met omliggende stedelijke gebieden, aanwezige
voorzieningen komen onder handbereik en er ontstaan nieuwe
stedelijke gemengde milieus met bijzondere kwaliteit dankzij de
kanalen en het groen. Tegelijk met de herstructurering van het
gebied wordt ook de mobiliteit gestuurd, door ontwikkeling van
openbaar vervoer, fiets en een stadsregionaal autonet.
De vervoerwijzekeuze, of modal split, wordt zo positief beïnvloed
ten gunste van het openbaar vervoer en de fiets.
47A12 CENTRAAL
Ontwikkelingsperspectief A12 CENTRAAL
48 A12 CENTRAAL
Om een indruk te krijgen van de mogelijkheden zijn globale
berekeningen gemaakt. Die schattingen laten zien dat het gebied
een hoge ontwikkelpotentie heeft. A12 Centraal kan inderdaad een
structurele bijdrage leveren aan de verstedelijkingsopgave tot 2040.
Bij de berekeningen is uitgegaan van de geschetste ingrepen in de
infrastructuur - in de A12, het openbaar vervoer en het onderliggend
wegennet. Verder is gerekend met het maken van stedelijke
woonwerkmilieus met een grote variatie aan dichtheden. Bovendien
is met nadruk rekening gehouden met substantiële oppervlakten
aan groen en water - zoals voor de genoemde groene corridor - als
investering in het landschap.
Ongeveer 600 ha voor stedelijke ontwikkeling
Het totale gebied van A12 Centraal heeft een oppervlakte van
omstreeks 1150 hectare, daarvan bestaat 600 ha uit stedelijk gebied
en 550 ha uit landschap en water. (zie kaart gebied)
Binnen de 600 hectare zou ruimte kunnen zijn voor globaal 10.000
Het ontwikkelingsperspectief A12 Centraal is een
verkenning, die mogelijkheden toont het gebied rond de
A12 tot ontwikkeling te brengen. Meer precieze invullingen
zullen in de komende jaren moeten worden gemaakt, zodat
de daadwerkelijke ontwikkeling tijdig kan plaatsvinden.
Wel is al een indruk verkregen van de capaciteit en de
mogelijkheden.
5 Capaciteit voor structurele bijdrage aan verstedelijkingsopgave
49A12 CENTRAAL
tot 20.000 woningen, in verschillende dichtheden, en daarnaast nog
30% andere functies, waaronder sport, recreatie en dienstverlening.
Daarmee kan inderdaad een stevige bijdrage worden geleverd aan het
opvangen van de verstedelijkingsdruk.
Zoals gezegd, voor deze ontwikkeling is wel de genoemde
schaalsprong in het openbaar vervoer noodzakelijk, net als het
completeren van het regionale wegen- en fietsnetwerk.
Kostenvragers en kostendragers
De grootste kostenvragers zullen de ingrepen in de infrastructuur zijn,
het ruimtelijk inpassen van de A12, de aanleg van de groene corridor
en het saneren van de zones langs de kanalen. Daartegenover staan
interessante kostendragers. Veel van de voorgestane ingrepen hebben
namelijk niet alleen betrekking op de A12 Centraal maar op een
veel groter gebied. Ook de spin off reikt veel verder. Daarom zal een
bovenplanse verevening goed denkbaar zijn. Ook is een bundeling
van lokale, (inter-)nationale en regionale/provinciale gelden belangrijk
gezien de grote uitstralingseffecten van het gebied. Uiteindelijk zal het
gebied dankzij de grote ontwikkelpotentie het gebied fors in waarde
toenemen.
Soms gevolgen voor bestaande functies
De voorgestane ontwikkeling van het gebied heeft consequenties voor
een deel van de huidige functies. In bepaalde gevallen zal verplaatsing
nodig zijn, binnen het gebied of naar buiten. Ook denkbaar is dat
sommige functies van karakter moeten veranderen om te kunnen
aansluiten bij de voorgestane ambitie. Een ambitie om aan de
bestaande kwaliteit kwaliteit toe te voegen, middels een natuurlijke,
geleidelijke transformatie.
Globaal plangebied A12 Centraal met bestaande bebouwing
50 A12 CENTRAAL
6 Ontwikkelstrategie: gebied klaarmaken voor gefaseerde ontwikkelingNu al wordt voorgesorteerd voor de richtingverandering naar A12 Centraal.
Er zijn nu besluiten nodig, direct gerelateerd aan de Pakketstudie/
Planstudie Ring Utrecht, en uitwerkingen kunnen worden gemaakt.
De grootste vastgoedontwikkeling in het gebied zal in de periode tussen
2020 en 2040 plaatsvinden. In de ontwikkelstrategie op weg naar A12
Centraal zijn substantiële bouwstenen opgenomen die het gebied klaar
moeten maken voor een grote transformatie en worden lokale initiatieven
gestimuleerd voor verbetering van de leefomgeving en om A12 Centraal op
de mentale kaart te zetten.
50 A12 CENTRAAL
51A12 CENTRAAL
51A12 CENTRAAL
52 A12 CENTRAAL
In de komende periode moet het gebied fysiek in gereedheid worden
gebracht, zodat daarna feitelijke ontwikkeling kan starten. Om de
toekomstige ontwikkeling van A12 Centraal in gang te zetten, zullen de
betrokken partijen gezamenlijk aan de slag gaan. De visie uitdragen,
bouwen aan verdere steun en draagvlak en het nu geschetste
perspectief aanscherpen en blijven toetsen aan nieuwe ontwikkelingen
en inzichten.
Juridisch, inhoudelijk en beleidsmatig aan de slag. Meer praktisch
begint de ontwikkeling van A12 Centraal met het opstellen en uitwerken
van plannen en deelplannen. Daarbij moeten ook de wettelijke
planologische procedures worden opgestart en besluitvorming
plaatsvinden.
Lokale initiatieven stimuleren en opstarten. De verandering van
het gebied begint nu al. Met lokale initiatieven en (zie kader) en
voorbeeldprojecten kan al op korte termijn worden begonnen. Denk ook
aan een evenement in deelgebied XLNL, landschappelijke verbeteringen
in Linieland, of nieuw gebruik van bestaande gebouwen. Deze projecten
hebben ook een mentale component, om de toon te zetten.
Lokale initiatieven prikkelen de aandacht
De Stichting A12NU heeft samen met
stakeholders en ontwerpers al enkele mogelijke
voorbeeldprojecten ontwikkeld die direct de
kwaliteiten en de potentie van het gebied sterker
op de kaart kunnen zetten. Bijvoorbeeld ‘Kantine
Schapenstal,’ en ‘De Groene Heuvel’.
Kantine Schapenstal bouwt voort op het
initiatief van de volkstuinders en de aanwezige
potentiële consumenten in het gebied.
De voedselproductie wordt uitgebreid door
middel van schapen die het graslandschap
onderhouden en zuivel, wol en vlees leveren.
De twee vleugels van het gebouw - de kantine
en de schapenstal - vormen letterlijk het
kruispunt van producenten (volkstuinders) en
consumenten (kantoorwerknemers). Dit maakt
ontmoeting van de groepen ‘gedoseerd’ mogelijk
en creëert een herkenbare, ‘hippe’ plek in
Papendorp.
De Groene Heuvel is en multifunctioneel
bedrijfsverzamelgebouw in de berm van de
A12 voor startende creatieve ondernemers,
die nu veelal vanuit hun woning werken en
een ontmoetingsplek en faciliteiten missen.
Het gebouw kan ‘dubbel’ gebruik maken van
de bestaande parkeerruimte. Met zijn groene,
zachte gevel nestelt het gebouw zich in de
natuur naast de aanliggende volkstuinen.
Het gebouw is gelegen op een bestaande
heuvel en biedt zo de mogelijkheid tot een
visuele interactie met de snelweg.
Voorbeeldproject: Groene Heuvel (A12NU)
Voorbeeldproject: Kantine Schapenstal (A12NU)
53A12 CENTRAAL
53
Voor iedereen - investeerders, toekomstige bewoners en gebruikers,
andere beslissers - begint zo duidelijk te worden in welke richting het
gebied zich beweegt. A12 Centraal krijgt in deze fase al een zekere
bekendheid en het gebied krijgt een gezicht en aantrekkelijker imago.
Gebied gereedmaken voor de ontwikkeling. Om gebied gereed te
maken voor transformatie moet in de lopende besluitvorming worden
voorgesorteerd op een nieuwe A12 Centraal. Dat betekent dat het
gesprek en de visievorming vanaf nu volop kunnen plaatsvinden, wat
invloed zal hebben op de lopende besluitvorming en te ontwikkelen
beleid. Het gaat hierbij in de eerste plaats om de ruimtelijke inpassing
van de A12, in samenhang met dan in uitvoering zijnde maatregelen
uit de Pakketstudie/Planstudie Ring Utrecht. Daarnaast moet een
begin worden gemaakt met de noodzakelijke grote verbetering in
de infrastructuur - het regionaal openbaar vervoer, het auto- en
fietsnetwerk. In het landschap kan, door saneren en investeren, de
groene corridor worden ontwikkeld en de waterstructuur versterkt.
Bouwstenen uitvoeren. Onder initiatief en verantwoordelijkheid
van gezamenlijke overheden zou een aantal strategische
projecten moeten worden uitgevoerd - deze staan op de komende
bladzijden beschreven. Het zijn de projecten die de kern van dit
ontwikkelingsperspectief vormen en die als een vliegwiel de verdere
ontwikkeling in gang helpen zetten. Het zijn tegelijkertijd projecten die
in zichzelf al een belangrijke kwaliteitsverhoging voor de regio met
zich meebrengen. Anders gezegd: tot deze investeringen kan in ieder
geval al besloten worden, zonodig in afwachting van besluiten over de
precieze toekomst van het gebied. Ze laten beleidsruimte voor verdere
verfijning en invulling, terwijl het gebied toch al van de verbeteringen
profiteert.
Gebieden ontwikkelen. Vanaf 2020 is het gebied klaar om de grootste
verandering van programma aan te kunnen en zal het grootste deel van
de gebiedsontwikkeling plaatsvinden. Dit zal zonder twijfel gebeuren
in samenwerking tussen private en maatschappelijke partijen. De
ontwikkelingsstrategie voor deze fase zal in de komende jaren nader
moeten worden geformuleerd, als onderdeel van de besluitvorming.
Ook zijn er initiatieven vanuit ondernemers en grondeigenaren om gebieden
te verbeteren. De Liesbosch is een van de grotere bedrijventerreinen
aan de A12, ontstaan in de jaren ‘30 als materieel centrum van een
bouwconcern. Dankzij de gunstige ligging aan de rijkswegen in de regio
Utrecht is het terrein sindsdien getransformeerd tot een gemengd terrein
met een grote variëteit aan functies waaronder kantoren, bouwmarkten en
groothandelsbedrijven. Er zitten bijna 300 bedrijven. Er werken ruim 7.500
personen. Het terrein, inclusief de wegen, is bijna geheel in particuliere
handen. Sinds 2004 zijn de gemeenten en de ondernemers in gesprek
over de kwaliteitsverbetering van het terrein. De ondernemers en eigenaren
van het terrein, verenigd in het Platform Nieuwegeinse Ondernemeningen,
hebben recent een Gebiedsvisie opgesteld. Stapsgewijs wordt een
duurzame ontwikkeling voorgesteld. Kernbegrippen zijn: verbeterde
bereikbaarheid, behouden van werkgelegenheid en hoogwaardige
uitstraling. Kortom: Een aantrekkelijk bedrijventerrein, stap voor stap
ontwikkeld vanuit de markt in nauwe samenwerking met de belangrijkste
lokale en regionale overheden.
De ruimtelijke barrière van de A12 slechten binnen het
bestaande stedelijk gebied. Te overwegen valt bijvoorbeeld een
afslag op de A12 te verwijderen. Ook kan de afslag Papendorp
worden ‘omgeklapt’, waardoor er ruimte ontstaat voor
ontwikkelingen langs het Amsterdam-Rijnkanaal. De inpassing
van het snelweglichaam ten opzichte van bebouwing en
maaiveldhoogte is een belangrijk aandachtspunt.
De OV-sprong in gang zetten door de stedelijke knooppunten
te verbinden met openbaar vervoer. Dat kan door OV-tangenten
en -radialen aan te leggen en ruimte te reserveren voor
toekomstige verbindingen, door het OV-netwerk te ondersteunen
met een hoogwaardig fietsnetwerk, en door OV-knooppunten
als overstap en als bestemming te ontwikkelen met een intensief
gemengd programma.
Bouwstenen Met de kennis van vandaag kan worden gedacht aan de volgende
bouwstenen, die een vliegwiel zijn om het gebied in beweging te krijgen.
54 A12 CENTRAAL
55A12 CENTRAAL
Een multimodaal knooppunt (SuperSpil) aanleggen waar
snelweg en openbaar vervoer samenkomen. Dat wordt de
locatie voor een hoogstedelijk programma met een grote
ontmoetingsfunctie. Hier stapt de automobilist over vanaf de
snelweg op hoogwaardig openbaar vervoer. De vernieuwde
Europalaan wordt de belangrijkste ader tussen Utrecht en
Nieuwegein.
De groene corridor aanleggen die de grote landschappen,
het Groene Hart en de Nieuwe Hollandse Waterlinie met
elkaar verbindt. Dat vormt de kwaliteitsdrager voor stedelijke
ontwikkeling, en tegelijkertijd een nieuwe landschappelijk-
recreatieve verbinding.
55
56 A12 CENTRAAL
De zones langs de kanalen herstructureren en nieuwe blauwe
verbindingen aanleggen. In een geleidelijke transformatie kan
de bebouwing langs de kanalen worden verdicht. Langs het water
kunnen voor recreatieve routes en recreatieve functies worden
aangebracht. De waterkant biedt ruimte voor aantrekkelijke en
unieke woon-werkmilieus.
Een heldere rand maken tussen het stedelijke gebied en
Linieland. Ook dit is een bouwsteen met goed herkenbare winst
voor kortere en lange termijn. Een stedelijke knoop kan worden
ontwikkeld rondom de nieuwe OV-knoop bij het kanalenkruis.
Aan Linieland kan een kwaliteitsimpuls worden gegeven.
Daardoor wordt dit deel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie
versterkt tot het icoon van nationale betekenis.
57A12 CENTRAAL
58 A12 CENTRAAL
Samengevat heeft A12 Centraal alle mogelijkheden in zich om
een gebied te worden waar de Nederlandse kennisregio’s elkaar
ontmoeten en waar mensen centraal staan. Hier kunnen op
gebiedsniveau duurzaamheidprincipes worden ontwikkeld, getest en
toegepast.
A12 Centraal biedt ruimte voor de Randstedelijke woningbehoefte.
De ontwikkeling van het gebied draagt bij aan het versterken van
de internationale concurrentiepositie, dankzij de onderscheidende
woonmilieus en de versterkte landschappelijke kwaliteiten.
A12 Centraal kan daarmee werkgelegenheid genereren en een stevige
economische impuls geven die op dit moment hard nodig is.
Dankzij de SuperSpil, het multimodale knooppunt, wordt dit de
best bereikbare locatie van Nederland. Hier kunnen daardoor ook
bijzondere ambities worden waargemaakt - tot aan de Olympische
Spelen toe.
Kortom, de ingrepen die de komende jaren zullen
plaatsvinden aan de snelweg A12 bieden grote kansen voor
verdichting en herstructurering van het omliggende gebied.
A12 Centraal maakt van een verzameling geïsoleerde
gebieden, zonder duidelijke identiteit, een topbestemming
voor Nederland.
7 Kortom: A12 centraal een nationale ambitie
59A12 CENTRAAL
Op de agenda, en aan de slag
De geschetste ambities voor A12 Centraal kunnen
daadwerkelijk worden gerealiseerd. Wel vraagt de
ontwikkeling om forse ingrepen en soms ingrijpende
veranderingen. Dat zal de nodige financiële middelen
vergen en ook durf en doorzettingsvermogen van de
betrokken partijen in de regio en het rijk. De strategie om
het gebied stapsgewijs te ontwikkelen zal bijdragen aan
de verwezenlijking van de ambities.
Het is zaak nu aan de slag te gaan met A12 Centraal,
zodat dit gebied in 2040 ontwikkeld is tot een bijzondere
schakel op de regionale en (inter-)nationale kaart.
60 A12 CENTRAAL
61A12 CENTRAAL
A12 CENTRAAL
Ontwikkelingsperspectief A12 Centraal
Ambitie voor een duurzame stedelijke ontwikkeling in de A12 zone
De komende jaren zullen ingrepen plaatsvinden aan de snelweg
A12. Op langere termijn gaat in het gebied rond de A12 ook het
nodige veranderen. De infrastructurele maatregelen moeten worden
aangegrepen om, tussen Oudenrijn en Lunetten, de barrièrewerking
van de snelweg op te heffen en ruimte te maken voor een duurzame
stedelijke ontwikkeling in de zone rond de A12.
Het ontwikkelingsperspectief A12 Centraal schetst de hoofdrichting
waarin het gebied zich tot 2040 zou moeten ontwikkelen.
A12 CENTRAALseptember 2009