7 thoi quen_de_thanh_dat

481

Upload: hanh0602

Post on 28-Jun-2015

76 views

Category:

Entertainment & Humor


1 download

DESCRIPTION

cuon sach hay

TRANSCRIPT

  • 1. Cng Ty Samsung Trn trng gi n bn cun sch ny.Phin bn ebook ny c thc hin theo bn quyn xut bn v pht hnh n bnting Vit ca cng ty First News - Tr Vit vi s ti tr c quyn ca cng tyTNHH Samsung Electronics Vit Nam. Tc phm ny khng c chuyn dngsang bt k hnh thc no hay s dng cho bt k mc ch thng mi no.

2. THE 7 HABITS OF HIGHLY EFFECTIVE PEOPLE:Powerful Lessons in Personal Changeby Stephen R. CoveyCopyright 2004 by FranklinCovey CompanyFranklinCovey and the FC logo and trademarks are trademarks ofFranklinCovey Co. and their use is by permission.Vietnamese Edition 2007 by First News - Tri Viet.Published by arrangement with FranklinCovey Co., USA.All rights reserved.THE 7 HABITS OF HIGHLY EFFECTIVE PEOPLE7 THOI QUEN THANH ATCng ty First News - Tr Vit gi ban quyn xut ban va phathanh n ban ting Vit trn toan th gii theo hp ngchuyn giao ban quyn vi FranklinCovey Co., Hoa Ky.Bt c s sao chep, trch dn nao khng c sng y cua First News va FranklinCovey u la bthp phap va vi pham Lut Xut ban Vit Nam, LutBan quyn Quc t va Cng c Bao h Ban quyn Shu Tr tu Berne.CNG TY VN HOA SANG TAO TR VIT - FIRST NEWS11HNguyn Th Minh Khai, Qun 1, TP. H Ch MinhTel: (84.8) 8227979 - 8227980 - 8233859 - 8233860Fax: (84.8) 8224560; Email: [email protected]: www.firstnews.com.vn 3. Bin dch: VU TIN PHUCBan Bin Dch First NewsHiu nh: T Hp Giao Duc PACEFIRST NEWSNHA XUT BAN TRE 4. LI GII THIUHu nh i bt ky quc gia nao trn th giiban cung d dang nhn ra tac phm ni ting7 Thoi quen thanh at (The 7 Habits of HighlyEffective People) cua tac gia Stephen R. Covey lunc moi ngi on oc va anh gia rt cao nh mtcm nang ren luyn i n thanh cng.Tht vy, t ln xut ban u tin, 7 Thoi quen thanh at a tr thanh mt trong nhng cun sachco gia tr va ni ting nht th gii v th loai self-help- t ren luyn ban thn thanh cng trong cucsng. Vi 20 triu ban phat hanh, c dch ra hn 40th ting trn khp th gii, tac phm a co sc lantoa v cung rng ln, khng ch trong lnh vc renluyn, phat trin tnh cach con ngi ma con cbnh chon la mt trong 10 cun sach v quan tr cogia tr nht t trc n nay. Tin s Stephen R. Coveyla mt bc thy th gii v ren luyn tnh cach, khanng lanh ao va cac vn tm ly cuc sng. ngcon la mt nha giao duc tai nng, mt chuyn gia tvn v quan ly con ngi, Stephen R. Covey a cnghin tron i mnh giang day phng phap sngva quan tr ly nguyn tc lam trong tm co ccuc sng hanh phuc va s nghip thanh at. 5. 6 7 THOI QUEN THANH ATCon ngi lun khao khat thanh cng, nhngnu khng nhn thc c ban cht cua thanh cngma c mu quang theo ui th tht v ngha.Stephen R. Covey a nhn ra va phn tch mt cachcc ky su sc ci ngun cua thanh cng, giup chohang chuc triu ngi trn th gii xy dng ccuc sng my man t nn tang tnh cach cua chnhmi ngi.Tnh cach cua chung ta v c ban bt ngun tnhng thoi quen. o la mt chui phan ng dychuyn bt u t suy ngh, dn n hanh ng, taonn thoi quen, nh hnh tnh cach - va cui cung - taonn s phn. Trong dy chuyn o, thoi quen la yut quan trong v chung tn tai trong pham tru vthc, mang tnh bn vng. Chung tac ng vao isng sinh hoat hang ngay va anh hng manh men ca tnh, ng thi hnh thanh, xac nh nng lc,tnh cach va ban lnh mi ngi. Nhng thoi quenkhng th hnh thanh mt cach nhanh chong, tcthi ma lin quan mt thit n qua trnh ren luyn.V vy, thoi quen co mt sc manh va anh hng rtln; nu chung ta bit cach vn dung ung se em lainhng hiu qua c bit i vi s cai thin tnh cachva phat trin nng lc mi ngi.7 Thoi quen thanh at la cun sach co gia trthc tin ln lao, mang lai cho chung ta nhng kinthc c ban v cach c x ung n, phng phap 6. 7 THOI QUEN THANH AT 7lam vic hiu qua, ng thi giup chung ta chu ngnm vng va x ly tnh hung mt cach co c s khoahoc. Cun sach cung a ra nhng quy tc ng xtuyt vi, phu hp vi chn ly cuc sng nn taoc hiu qua v mt tm ly, dn n thanh cngtrong cng vic va cac mi quan h gia con ngi.Bng vic phn tch cac quy lut chi phi mt cachrt thc t, 7 Thoi quen thanh at se khi dynhng nng lc tim n trong ban, ch ra con ngthc t va vng bn ban at ti thanh cng.Moi thanh cng trong cuc sng co th noi gnnh lun c bt ngun hoc t nhiu u co linquan n 7 thoi quen quan trong nay. Tao dngc 7 thoi quen con la phng cach giup ban co thgiai quyt mt cach hiu qua nht moi vng mctrong cng vic, trong cuc sng gia nh, trong giaotip xa hi ng thi nhn c s quy trong vathin cam cua nhng ngi xung quanh.Vi 7 Thoi quen thanh at cung nhng tacphm ni ting khac nh First Things First (u tincho iu quan trong nht), Principle CenteredLeadership (Lanh ao ly nguyn tc lam trong tm),7 Habits of Highly Effective Family (7 Thoi quen cuagia nh hanh phuc), Living the 7 Habits (Sng theo7 thoi quen), The 8th Habit from Effectiveness toGreatness (Thoi quen th 8 T thanh at n vai) a tao nn mt tn tui Stephen R. Covey co 7. 8 7 THOI QUEN THANH ATmt khng hai trong nhng tac gia ng ai vit vcuc sng va a c tap ch Time cng nhn la mttrong 25 ngi My co anh hng nht th gii trong20 nm tr lai y.First News va Trng Doanh Nhn & Giam cPACE trn trong gii thiu n ban oc Vit Nam tacphm 7 Thoi quen thanh at cua Tin s StephenR. Covey. Hy vong cun sach co gia tr to ln nay segiup cac ban thay i cuc i mnh theo hng tchcc, nhm at c thanh cng trong cuc sng.Chuc cac ban thanh cng!- First News 8. LI TAC GIACuc sng ngay cang phc tap, cng thng va khcnghit khi con ngi chuyn t thi ai cng nghip sangthi ai cng ngh thng tin cung vi cac h qua cua no.Nn kinh t tri thc ra i, kem theo o la hang loat cacvn mi lam anh hng manh me n i sng xa hi,em n cho con ngi nhng ng dung tch cc cungnh tao ra thm mt s kho khn va thach thc. Nhngkho khn va thach thc y khng ch khac v lng ma conkhac v cht.Nhng i thay su sc cua xa hi va cac bin ng trnthng trng toan cu trong thi ai ky thut s a khinnhiu ngi nghi ng tnh phu hp cua nhng nguyn tc,nhng thoi quen c a ra trong cun sach nay. Theoti, cuc sng cang co nhiu bin ng, nhng thach thcchung ta gp phai cang ln th 7 Thoi Quen cang co gia tri vi tt ca moi ngi. V cac kho khn, thach thc luntn tai va ngay cang ph bin nn cac giai phap a ra uda trn nhng nguyn tc mang tnh quy lut, hin nhin,bt bin, va phat trin lu dai trong lch s. Ti khng phaila ngi sang tao ra cac nguyn tc o ma ch la ngi nhnra va sp xp chung lai theo mt trt t hp ly. 9. 10 7 THOI QUEN THANH ATSau nhng trai nghim, ti uc kt c mt bai hoc susc trong cuc sng: Nu mun vt qua moi thach thc at c nhng khat vong ln lao, ban phai bit nhn din vavn dung ung cac nguyn ly hay quy lut t nhin vao cacmuc tiu cua mnh. Vn dung thanh cng mt quy lut naoo phu thuc rt nhiu vao tr tu, kha nng va s sang taocua tng ngi, nhng iu quan trong nht la phai bit kthp hai hoa cac nguyn tc vi nhau.Trn thc t, nhng giai phap a ra t cac nguyn lylun trai ngc vi li suy ngh ph bin cua chung ta hinnay. S i lp nay c chng minh qua nhng thachthc ph bin di y:- S hai va t ti;- c mun va tham vong s hu;- Trn tranh trach nhim;- Tuyt vong;- Mt cn bng trong cuc sng;- Tnh v ky;- Khao khat c lng nghe;- Xung t va khac bit;- B tc cua ban thn.Ti mong cac ban hay lu tm n ca nhng thachthc chung cung nh nhng nhu cu va kho khn cuaring mnh. Khi lam nh vy, cac ban se tm ra cac giai phapva phng hng lu dai cho ban thn. Ban cung se thy skhac bit ngay cang ro gia cach tip cn ph bin hin nayvi cach tip cn da theo nhng nguyn tc bt bin trongmoi thi ai.Cui cung, ti mun nhc lai mt cu hoi ma tithng nu ra trong nhng bui thuyt trnh cua mnh: 10. 7 THOI QUEN THANH AT 11Co bao nhiu ngi trc khi trut hi th cui cung munco thm thi gian lam vic, hay xem ti-vi? Cu tra li lachng co ai ca. Luc o, ho ch ngh v ngi thn, gia nhva ca nhng ngi ma ho ht long phung s.Ngay ca nha tm ly hoc v ai Abraham Maslow vaocui i mnh cung a coi hanh phuc, s hoan thanhnhim vu va cng hin cho hu th quan trong hn s tth hin ban thn (self-actualization - nhu cu u tin cuaH thng cp nhu cu ni ting cua ng). ng goi nola ban nga siu vit (self-transcendence). iu nay cungung vi ti. Cho n nay, tac ng ln nht va my mannht cua cac nguyn tc trong 7 Thoi quen c th hinqua cuc sng cua con chau ti chnh la nim hanh phucln nht cua ti.Chng han, a chau gai 19 tui cua ti, Shannon, lunb cun hut vao cac hoat ng tnh nguyn, sn sang xanha n giup nhng tre m ci t nc Rumani xaxi. Shannon vit th cho chung ti va noi rng: Conkhng mun sng mt cuc sng ch ky, ch bit co ringmnh. Con se danh ca cuc i nay cho hoat ng cu tr.Cac con ti gi a ln khn, a lp gia nh va chungu nh hng cuc sng theo muc ch phuc vu conngi. o la iu lam chung ti rt i vui mng.Cun sach 7 Thoi quen thanh at chc chn semang n cho ban mt hanh trnh hoc hoi ly thu. Hay apdung ngay va chia se vi ngi thn, ban be nhng iu banhoc c. Hay nh: hoc ma khng hanh th khng phai lathc hoc, bit ma khng lam th khng tht s la bit.Sng theo 7 Thoi quen la mt cuc u tranh khngngng bi v khi ban cang tin b th ban cht cua cac thach 11. thc ban gp phai cung thay i. Mi ngay, ti u sng,lam vic va u tranh da trn cac thoi quen a c cptrong cun sach nay. V th, ti se lun co mt trong cuchanh trnh cua cac ban.- Stephen R. Covey12 7 THOI QUEN THANH AT 12. CHNG MTNHNG KHAI NIMTNG QUAN 13. CANH CA CUAS THAY IKhng ai co th thuyt phuc ngi khac thayi. Mi canh ca cua s thay i vn ch co thm c t bn trong ban thn mi ngi.Du bng ly le hay s li keo tnh cam, ban cungkhng th m canh ca o cua ngi khac.- Marilyn Ferguson 14. Nhng thach thccua ky nguyn miS HAI VA T TIRt nhiu ngi sng trong thi ai ngay nay lunmang tm trang lo u, s hai. Ho lo lng v tng lai: s bmt vic lam, s khng con kha nng chu cp cho gia nh Chnh thai t ti nay a a ho n mt li sng anphn va da dm vao ngi khac, ca trong cng vic vatrong gia nh. Nh vy, theo nn vn hoa cua chung ta,tnh t lp cang c xem la giai phap ph bin cho vn nay. Ti sng v ti. Ti lam tt cng vic cua ti, va ti coquyn tn hng nhng thu vui cua cuc sng. Tnh t lpmang mt y ngha v cung quan trong, thm ch con mangtnh sng con. Tuy nhin, chung ta ang sng trong mtthc tai tng thuc va at c nhng thanh qua quantrong, ngoai kha nng hin co, ban thn mi ngi phai bitsng hp tac va h tr ln nhau.C MUN VA THAM VONG S HUTi mun co tin. Ti mun co mt ngi nha thtep, mt chic t sang trong, mt trung tm giai tr lnnht va hin ai nht. Ti mun co tt ca va ti xng angc hng thu moi th. Mc du c mun cua conngi la v han va tham vong c s hu lun sn sang;mc du trong thi ai the tn dung ngay nay, ngi ta co 15. 18 7 THOI QUEN THANH ATth d dang mua trc tra sau; mc du ai cung c gnglam vic chm ch nhng cui cung, chung ta cung phaii din vi mt thc t chua xot la sc mua khng theokp sc san xut; thanh qua at c vn khng th u sovi nhu cu. Vi tc thay i nhanh chong va canhtranh khng ngng do toan cu hoa trong lnh vc thtrng va khoa hoc ky thut, chung ta khng nhng phaic ao tao, ma con phai lin tuc t ao tao va t lam miban thn. Chung ta phai phat trin tr tu va trau di kynng tranh b ao thai. Nhu cu tao ra cua cai la nhu cutrc mt, nhng thanh cng, cn phai phat trin bnvng lu dai. Ban hoan toan co kha nng at c cac chtiu hang quy, nhng iu quan trong la liu ban a u tung hng co c s bn vng va thanh cng keo dain 5 hay 10 nm sau hay khng? Th ma thng thng,moi ngi ch chu trong n kt qua trc mt. Tuy nhin,nguyn tc tt yu dn n nhng thanh tu trong tnglai - trai ngc vi li suy ngh trn - chnh la tao s cnbng gia vic thoa man cac yu cu trc mt vi vic ut vao cac kha nng tim n. iu nay cung ung khi apdung cho cac vn khac cua con ngi nh sc khoe, banthn, gia nh va cac nhu cu xa hi.TRN TRANH TRACH NHIMMi khi co chuyn g khng hay xay ra, ngi tathng i tm nhng ly do khach quan n t hoan canhbn ngoai ma qun xem xet lai chnh mnh. Xa hi ngaynay y ry nhng ke lun cho mnh la nan nhn nh th,ho lun tm cach li: Gia nh sp ti khng phai la mtga ngc va nghim khc nh th Gia nh ti khng sinhra trong mt gia nh ngheo kho nh th Gia nh ti 16. 7 THOI QUEN THANH AT 19c sng mt ni tt hn Gia nh ti khng thahng cai tnh nong nay o cua cha ti Gia nh cac conti khng bng bnh nh th Gia nh nn kinh t cuachung ta khng xung dc nh th nay Gia nh cac nhnvin cua ti khng li bing va thiu nhit huyt trongcng vic nh vy Gia nh v ti thng cam vi tihn. Nhng mnh o dn dn tr thanh cach noiquen thuc mt vai ngi. Ho xem nhng kho khn vathach thc xay ra vi mnh la do ngi khac gy nn. Cungco th khi ngh nh th, tam thi ho cam thy nhe nhom,nhng v lu dai se troi buc ho vao nhng rc ri khngth nao thao g c.Hay cho ti bit mt ngi dam nhn trach nhim vnhng vic lam cua mnh hoc co u dung kh vt quath thach, ti se cho ban thy sc manh phi thng trongtinh thn ngi y.TUYT VONGNgi thng xuyn li cho hoan canh la ngilun hoai nghi va mai sng trong v vong. Nhng ai mangt tng mnh la nan nhn cua hoan canh va d u hangtrc kho khn se nhanh chong anh mt nim tin vaocuc sng, anh mt ng lc vn ln va cam chu sngtrong b tc. Ti ch la mt qun c, mt con ri di siu khin cua ngi khac, mt ke thp c be hong chngth lam g c!. Thm ch nhiu ngi thng minh, cohoc thc cung suy ngh nh vy va chnh suy ngh o abin ho thanh ngi nhu nhc, thiu nhit tnh.Theo li suy ngh lac hu thng thng, giai phap chovn nay la ch cn ha thp moi tham vong, c mun 17. 20 7 THOI QUEN THANH ATcua ban xung mc thp nht n ni khng con ai,khng con iu g co th lam ban tht vong na. Tuy nhin,theo nguyn tc tch cc chng lai giai phap trn, ban cnphai khng nh rng: Ti chnh la ng lc sang tao cuacuc i mnh.MT CN BNG TRONG CUC SNGCuc sng thi cng ngh thng tin ang ngay cangphc tap, cng thng va khc nghit. Chung ta lun cgng tn dung tt quy thi gian cua mnh, n lc lam vicva ng nhin cung gt hai nhiu thanh cng nh vaonhng thanh tu cng ngh hin ai. Th th tai sao chungta lai lun lun thy mnh ri mu v nhng chuyn lt vtv sc khoe, cuc sng gia nh, phm cht ao c, vanhiu iu khac lam anh hng n cuc sng? S tht,nguyn nhn khng phai do cng vic vn la ng lc duy tr cuc sng, hay do s bin ng phc tap cua xa hihin tai, ma do li suy ngh ph bin trong nn vn hoahin ai nh: Hay n cng s sm hn, lai lu hn, lamvic tt hn va hy sinh nhiu hn. Chnh li suy ngh naya ly i s cn bng trong cuc sng va s thanh thantrong mi tm hn. Ch nhng ai co mt y thc ro rang vkhat vong va quyt tm theo ui no bng tt ca sc lc,tm huyt mi co th t tao ra cho mnh mt cuc sngcn bng, thanh than.TNH V KYTrong nn vn hoa chung ta, nu mun at c mtiu g o th ban phai i tm va at cho bng c iutt nht. Va cung theo nn vn hoa y, cuc sng la mttro chi, mt cuc chay ua, mt cuc canh tranh, va ban 18. 7 THOI QUEN THANH AT 21phai thng trong cac cuc o sc o. Nhng ngi bancung lp, cac ng nghip, thm ch ca nhng thanh vintrong gia nh u co th tr thanh i thu cua nhau nuho thng cang nhiu th phn con lai danh cho ban cang t.Tt nhin, chung ta vn lun th hin s vui mng trcnhng thng li cua ke khac nh mt ngi rng lng.Tuy vy, rt nhiu ngi trong chung ta vn ngm ngmghen ty khi ngi khac thanh cng. Trong lch s a conhiu thanh tu v ai at c nh vao sc lc va tmhuyt cua mt ngi lam vic c lp, nhng trong thi aingay nay, nhng c hi thanh cng ln va nhng thanhtu v gia ch danh cho nhng ai thu hiu c nghthut hp tac. Song, cho du co thi ai nao i na ths v ai chn chnh cung ch co th at c nh vao mttm hn rng m, lam vic qun mnh, tn trong ln nhauva v li ch chung.NIM KHAO KHAT C LNG NGHEBt ky ai trong chung ta cung mong mun nhng y kincua mnh c ngi khac lng nghe, thu hiu, c anhgia cao va tao nn anh hng. Cha khoa gy anh hngnm kha nng giao tip trnh bay quan im mt cachro rang, u sc thuyt phuc ngi khac. Nhng ban conhn ra rng trong khi ngi khac ang noi chuyn vi ban,thay v chu tm lng nghe hiu ro y kin cua ho, ban laitp trung vao vic chun b a ra y kin cua mnhkhng? Vic gy c anh hng ch thc s bt u khingi khac nhn thy rng ho a lam cho ban tp trung chuy, thy c ban s chia se, lng nghe mt cach chm chu,chn thanh va ci m. Th nhng, do cam xuc d b tacng nn hu ht moi ngi u khng u kin nhn 19. 22 7 THOI QUEN THANH ATlng nghe va hiu ro y kin ngi khac trc khi a ra ykin cua mnh. Nn vn hoa cua chung ta ku goi, thm choi hoi phai thu hiu va gy anh hng. Tuy nhin, theonguyn tc gy anh hng, thu hiu nhau th trc ht,phai chu y lng nghe.XUNG T VA KHAC BITCon ngi cung chia se nhiu im chung nhng ngthi cung co nhiu net khac bit. Ngi ta suy ngh khngging nhau, quan nim v cac gia tr khac nhau, co cacng c va muc ch khac nhau. Nhng im khac bit nayng nhin se dn n xung t. giai quyt nhngxung t y, ngi ta thng s dung nhng cach thcnhm thu li ch v mnh cang nhiu cang tt. Mc du conhiu kt qua tt at c bng ngh thut am phan, khima hai bn tranh chp u to ra nhng b i n thoathun chung, nhng tht ra, khng bn nao hoan toan hailong vi kt qua at c. Vy tai sao khng tm ra imchung nht t nhng khac bit nu trn? Vy tai sao laikhng ap dung nguyn tc hp tac sang tao tm ra cacgiai phap tt hn ca d tnh ban u cua ca hai bn?B TC CUA BAN THNBan cht cua con ngi c th hin bn yu t: thxac (body), tr tu (mind), tm hn (heart) va tinh thn(spirit). Hay so sanh nhng khac bit va kt qua theo haicach tip cn khac nhau di y: 20. 7 THOI QUEN THANH AT 23Xu hng chungDuy tr li sng. Nu b bnh thi kham va cha bnh.Xem ti-vi giai tr.S dung cac mi quan h vingi khac nhm truc li ca nhn.Khut phuc chu ngha th tuc vachu ngha hoai nghi ang ngaycang phat trin.Nguyn tcPhong nga bnh tt va cac vn sc khoe bng cach iu chnh lisng phu hp vi cac quy tc baov sc khoe a c tha nhn.ao su kin thc, khng ngnghoc hoi.Lng nghe, tn trong va giup ngi khac se em lai s hai longva cam giac hanh phuc.Nhn ra rng ngun gc cua nhucu tm hiu v y ngha va nhngiu tt ep trong cuc sng nmngay trong cac nguyn tc.u la giai phap?Th xacTr tuTm hnTinh thnTrc khi chung ta bt tay vao nghin cu 7 Thoi Quen Thanh at, ti mun gi y hai s bin i m thc co thlam gia tng hiu qua khi ban s dung cun sach nay.Trc ht, ti ngh cac ban khng nn xem tp tailiu nay nh mt cun sach ch vic oc xong ri ct ln ksach, v no co th tr thanh mt ngi ng hanh vi bantrong qua trnh thay i va phat trin. Ni dung trongcun sach nay c sp xp theo trnh t tng dn mc su sc, va cui mi phn u co nhng gi y ap dung ban co th nghin cu va tp trung vao tng thoi quen cuth cua ring mnh. 21. 24 7 THOI QUEN THANH ATKhi a hiu su va vn dung tt, ban co th quay tr laicac nguyn tc trong tng thoi quen nghin cu suhn v kin thc, ky nng va khat vong cua ban thn.Th hai, ti mun gi y rng ban nn thay i m thccua vic tham gia vao tp tai liu nay, ngha la chuyn t vaitro cua ngi hoc sang vai tro cua ngi day. Ban cung nnap dung quan im bt u t bn trong thay i nhnthc cua chnh mnh va cung chia se hay thao lun vimt ngi nao o nhng iu ban hoc c trong vong 48gi sau o.V du, nu ban bit trc rng se day cho ai o vnguyn tc cn bng P/PC (san phm/nng lc san xut)trong vong 48 gi, th iu nay co lam cho vic oc cua bankhac i khng? Hay c gng lam iu nay ngay khi ban ocphn cui cua cun sach. Hay oc no vi suy ngh ban cnco u thng tin va hiu bit thu ao giang giai cho v/chng hay con cai, ng s, nhn vin cua mnh thng sutmt vn nao o ngay hm nay hoc ngay mai.Ti bao am rng nu tip cn tai liu nay theo cachtrn, ban se khng ch nh lu hn nhng g a oc matm nhn cua ban cung se c m rng, s hiu bit cuaban se su sc hn va hiu qua ap dung nhng iu a hocse tng ln ro rt.Ngoai ra, khi chia se mt cach ci m va chn thc iua hoc c vi ngi khac, ban se ngac nhin nhn rarng nhng thanh kin hoc nhn thc tiu cc ma ngikhac co th co v ban hu nh bin mt. Nhng ngic ban chia se se nhn thy ban mt con ngi angthay i, trng thanh hn va ho se h tr ban ht long a 7 Thoi quen hoa nhp vao cuc sng cua ban. 22. 7 THOI QUEN THANH AT 25Chung ta co th ky vongiu g?Nu ban quyt nh m canh ca cua s thay i thc s hiu va sng theo cac nguyn tc c trnh baytrong 7 Thoi quen th ti co th yn tm bao am vi banrng nhiu iu tch cc se n vi ban.Trc tin, s trng thanh cua ban se din ra, tuychm rai theo chu trnh cua no nhng tac dung thay i laitr nn rt manh me va toan din. H qua cui cung cuavic m canh ca cua s thay i i vi 3 thoi quen utin - cac thoi quen cua thanh tch ca nhn - se lam tng st tin mt cach ang k. Ban se hiu ban thn hn vinhng y ngha su xa v ban cht, gia tr va nng lc cnghin cua mnh. Khi sng theo cac m thc th y thc v catnh, tnh t chu va s t nh hng trong ban se ngmsu vao bn trong, gi cho tinh thn ban c bnh yn,bnh yn trong s phn chn. Ban se nhn din ban thnmnh t bn trong thay v thng qua y kin cua ngi khachay bng cach so sanh vi nhng ngi khac. Sai hayung se khng anh hng g ln n nhng g ban atm thy.Mt khi khng con quan tm nhiu v nhng iungi khac ngh v mnh, ban se quan tm nhiu hn vnhng iu ngi khac ngh v ban thn ho va v th giicua ho, k ca mi quan h cua ho vi ban. Ban se khng conxy dng cuc sng tnh cam cua mnh da trn s yukem cua ngi khac. Ban se cam thy d dang hn va snsang hn i vi s thay i, bi v co cai g o - nm su 23. 26 7 THOI QUEN THANH ATbn trong ban - v c ban khng h i thay.Khi t mnh on nhn 3 thoi quen tip theo - cac thoiquen v thanh tch tp th, ban se kham pha va giai phongca y mun ln ngun lc han gn va xy dng lai cac miquan h quan trong a b xoi mon, hay sp b pha v. Concac mi quan h tt ep chc chn se c cai thin, tr nnsu sc, vng chc hn, sang tao va ly thu hn.Thoi quen th bay, nu tip thu mt cach su sc, seem lai sc sng mi cho 6 thoi quen u tin, se lam choban thc s tr thanh mt ngi c lp va co c hiuqua tt ep trong cac mi quan h h tng. Qua o, bancung co th t hoan thin ban thn mnh.Du hoan canh hin tai cua ban th nao i na, ti vntin rng ban khng phai la mt ngi thu cu vi cac thoiquen cu ky cua mnh. Ban co th thay i chung bng nhngkhun mu mi, nhng thoi quen mi cua s thanh at,hanh phuc va cac mi quan h da trn s tin cy ln nhau.Vi s quan tm tht s, ti mong rng sau khi nghincu cac thoi quen nay, ban se m c canh ca cua sthay i trng thanh hn. Ro rang, moi s thay i ukho co th thc hin c ngay, nhng ti bao am vi cacban rng ban se cam thy co li va c nhn v nhngphn thng xng ang. Hay kin nhn vi chnh mnh vkhng co s u t nao ln hn th.Chung ta thng khng quy nhng g co c mt cach ddang. Ch co s cao quy mi lam cho moi th tr nn co gia tr.(Thomas Paine) 24. M THC VANGUYN TCKhng co s xut sc tht s nao tn tai trni ma tach bit vi cach sng ung n.- David Starr Jordan 25. Bt u t bn trongTrong hn 25 nm lam vic, ti a gp va tip xuc vinhiu ngi rt thanh at. Ho la doanh nhn,giang vin ai hoc, ban be va ca ngi thn trong gia nhti. Tuy thanh at nh vy nhng bn trong ho vn lunbng chay khao khat c man nguyn va bnh yn nitm hn cung nh co c mi quan h tt ep vi nhngngi xung quanh.Co le vn ho chia se vi ti cung ging nh nhngtrn tr cua cac ban:Ti a at c cac muc tiu va gt hai nhng thanh cngvt bc trong ngh nghip cua mnh, nhng lai chng conchut thi gian nao danh cho v con, cung nh hiu c banthn va nhn ra u la iu quan trong nht i vi cuc imnh. Nhiu ln ti t hoi: moi th co ang ti anh inh vy khng?Ti lai bt u mt ch n king mi - ln th nm trongnm nay. Ti bit mnh tha cn, va ti mun thay i. Ti octt ca cac thng tin mi v n king. Ti t ra cac muc tiu, tkhch l chnh mnh bng mt thai sng tch cc va t nhu sethc hin thanh cng. Nhng ri ti cung khng lam c tini ti chn; sau vai tun thc hin, ti a bo cuc. Dng nhti cung khng th gi ni mt li ha vi chnh mnh.Ti tham d ht khoa ao tao nay n khoa hun luyn khacv quan tr hiu qua. Ti c i x tt va tao mi quan h thn 26. 30 7 THOI QUEN THANH ATtnh vi nhn vin cua mnh, ky vong vao nng lc cua ho nhngti khng thy ai trung thanh vi mnh ca. Ti ngh nu ti b mnm nha mt ngay, ho se tha h ma tan gu vi nhau sut bui.Tai sao ti khng th ren luyn ho bit lam vic mt cach t giacva co tinh thn trach nhim - hay tm c ngi co nhng ctnh o?Cu quy t nha ti va quy pha lai va nghin ngp. Du tia c ht cach nhng vn khng cai tao c no. Ti phai lam gby gi?Co qua nhiu vic phai lam nhng thi gian khng bao giu ca. Ti cam thy ap lc e nng va bc bi sut ngay, suttun. Ti d cac hi thao v quan tr thi gian hiu qua va a thap dung na ta phng phap hoach nh thi gian khac nhau,nhng vn khng cam thy mnh ang sng mt cuc sng hanhphuc, hu ch va yn bnh nh mong mun.Ti mun day cac con ti gia tr cua lao ng, nhng mi khinh chung lam vic g, ti u phai theo doi va chu ng nhngli ku ca phan nan cho ti khi chung lam xong vic. Nu ti tlam chc hn se d dang hn nhiu. Tai sao bon tre khng thvui ve va t giac lam vic?Ti bn, rt bn, nhng thnh thoang ti lai t hoi liunhng g mnh ang lam v lu dai co tao ra s khac bit naokhng. Ti rt mun ngh rng cuc i mnh co mt y nghanao o, rng du th nao i chng na, moi th se khac i v s comt cua ti.Khi thy ban be va ngi thn at c mt s thanh cngtrong cuc sng hoc c tha nhn trong xa hi, ti mm civa chuc mng ho vi ca tm long. Nhng trong thm tm, ti laiganh t vi ho. Tai sao ti lai co nhng phc cam nh vy? 27. 7 THOI QUEN THANH AT 31Ti la ngi co ca tnh manh. Ti bit rng ti co th kimsoat c kt qua trong hu ht cac tnh hung giao tip. Ti coth tac ng ngi khac thun theo y mnh. Ti suy ngm tngtnh hung va thc s thy rng nhng y kin mnh nu lnthng la nhng y kin hay nht moi ngi nghe theo.Nhng ti vn khng cam thy thoai mai va lun t hoi khngbit moi ngi ngh g v mnh va cac y tng cua mnh.Cuc hn nhn cua ti tr nn nhat nheo. Chung ti khngmu thun hay luc uc g vi nhau ca, nhng khng con yunhau na. Du a nh n Trung tm t vn hn nhn gia nhva thc hin mt s cach, chung ti vn khng th nhom lnngon la nng m ma ca hai tng co.Nhng vn nu trn u phc tap va ri rm nnkhng th dung nhng bin phap c nh, nhanh chong giai quyt.Vai nm trc, v chng ti cung ri vao mt hoancanh tng t. Cu con trai cua chung ti hoc rt kem,thm ch no khng th hiu cu hoi trong bai kim tra.Trong giao tip hang ngay, thng be qua nhut nhat vathng to ra bi ri trc ca nhng ngi gn gui nht vimnh. Trong hoat ng th thao, no rt m yu, vung v,khng bit cach phi hp ng i. V du, khi chi bongchay, bong cha c nem ma no a vung gy ln . Vth bon tre thng ci nhao no.Hai v chng ti ra sc tm cach giup con trai v theoquan im cua chung ti, nu thanh cng la mt yu tquan trong trong cuc sng, th no cung v cung quantrong i vi vai tro lam cha me cua chung ti. Do vy,chung ti c gng dung thai va hanh vi cua mnh tacng n con va ra sc ap dung cac liu phap tm ly tch 28. 32 7 THOI QUEN THANH ATcc c vu tinh thn thng be: Nao c ln con! B me bitcon co th lam c ma! Cm gy cao hn mt chut, mtnhn thng vao bong. ng vut gy cho ti khi con thyqua bong bay ti gn trc mt. Va nu thng be co mtchut tin b, chung ti ng vin ngay: Tt lm. C chinh th nhe!.Khi bon tre xung quanh ci nhao no, chung ti la rychung: Hay no yn. No mi tp chi ma. Luc o, cunhoc nha ti ch bit khoc va khng khng bao rng nokhng th nao chi tt c, rng no cha bao gi thchchi bong chay ca.Nhng g chung ti c gng lam cho con dng nhchng co tac dung g ang k, va iu nay khin cho chungti tht s lo lng. Chung ti co th thy c nhng vicnay anh hng n long t trong cua no. Du chung tilun ng vin, h tr va to ve lac quan nhng vn lin tiptht bai. Cui cung, chung ti anh bo cuc va c gngnhn nhn vn theo mt goc khac.Vao thi im o, ti cung ang tham gia giang day cackhoa hoc v phat trin ky nng lanh ao cho nhiu cng tykhac nhau khp nc My. Ti thit k nhng khoa hoc(mi khoa cach nhau 2 thang) v giao tip va nhn thc chocac hoc vin trong chng trnh Phat Trin Lanh aocua IBM.Trong khi nghin cu va chun b nhng bai thuyttrnh, ti c bit quan tm tm hiu s hnh thanh cuanhn thc, anh hng cua nhn thc n cach nhn nhnmt vn ; t o, tm hiu xem cach nhn nhn vn chiphi hanh vi nh th nao. iu nay dn dt ti n vicnghin cu ly thuyt ky vong - hay con goi la Hiu ng 29. 7 THOI QUEN THANH AT 33Pygmalion(*) cung nh tm cach ly giai cu hoi: S tnhn thc cua chung ta c khc su nh th nao? Cutra li a giup ti m ra mt nhn thc mi me: Chiclng knh ma chung ta s dung ngm nhn th giixung quanh se nh hng cach chung ta din dch v thgii.T cac khai nim ti ang giang day cho IBM, v chngti lin h trc tip n trng hp con trai mnh. Chungti bt u nhn ra rng cach chung ti tr giup con khnghai hoa vi nhn thc tht s cua chung ti v thng be.Theo nhn thc cua chung ti, v c ban, no la mt a trethiu nng va co phn tut hu so vi nhng a tre khac.Do o, moi c gng cua chung ti a khng mang lai ktqua g. Du cho nhng hanh ng va li noi cua v chngti u mang tnh khch l, ng vin, nhng thc cht,thng ip ma chung ti truyn cho con lai la: Con khngth lam c. Con cn phai c giup .V vy, nu mun thay i tnh hnh, trc tin chungta phai thay i ban thn; va thay i ban thn mt cachco hiu qua, chung ta phai bt u t vic thay i nhnthc cua mnh.1. AO C NHN CACH VAAO C TNH CACHBn canh vic nghin cu v nhn thc, ti con b cunhut vao mt cng trnh nghin cu chuyn su cac tai liuv thanh cng k t nm 1776(**) n nay. Ti a oc va ra soat(*) Hiu ng Pygmalion la mt qua trnh tao ra ngi khac nhng mong i,ma tht ra o la kt qua cua mt tri giac t hay nhiu ro rang v i tng cuamnh - Theo Nhng khai nim c ban cua Tm ly hoc xa hi; Huyn Giang dch,NXB Ha Ni, 1998.(**) 04/07/1776: ngay thanh lp Hp chung quc Hoa Ky, gm 13 bang u tin. 30. 34 7 THOI QUEN THANH AThang trm cun sach, hang ngan bai bao va tiu lun trongcac lnh vc nh: t lc, t hoan thin ban thn, tm ly hocph thng Ti co trong tay mt b su tp t liu ma huht moi ngi u cho rng no cha ng chic cha khoadn ti thanh cng.T nhng trai nghim cua chnh mnh va chng kin trainghim cua rt nhiu ngi khac, ti tm ra c nhngphng phap va khoa hoc va thc tin, va mang tnh chnly v qua trnh mu cu s thanh cng cua con ngi.Trong 150 nm u tin t sau ngay thanh lp Hpchung quc Hoa Ky, hu ht cac sach noi v thanh cngu tp trung khai thac quan im ao c tnh cach(Character Ethic) - bao gm s chnh trc, c khim tn,long trung thanh, s mc thc, long can am, s cngbng, s cn cu, tnh gian d, long tht tha cung b Quy tcvang v ng x xa hi (Golden Rule) - c xem la nn tangcua thanh cng. T truyn cua Benjamin Franklin(*) la mtai din tiu biu cho trao lu nay. V c ban, o la cuchuyn v mt ngi c gng kt hp cac nguyn tc sngva nhng thoi quen c hu vi tnh cach cua mnh.Theo quan im ao c tnh cach, co mt s nguyntc sng c ban. sng tht s hanh phuc va thanh cng,con ngi phai bit gn nhng nguyn tc nay vao tnhcach ring cua mnh.Sau Th chin th nht, quan im chu ao v thanhcng chuyn t ao c tnh cach sang ao c nhn cach(Personality Ethic). Luc by gi, moi ngi cho rng thanh(*) Benjamin Franklin (1706 - 1790) la mt trong nhng nha lp quc cua ncMy. ng la mt nha bao, nha khoa hoc, nha phat minh, nha hoat ng xa hi,nha ngoai giao ni ting th ky XVIII. 31. 7 THOI QUEN THANH AT 35cng chu yu la do nhn cach, hnh anh xa hi, thai vahanh vi, cac ky nng va b quyt giup qua trnh giao tipgia con ngi vi nhau c thng sut hn. Quan imnay gm hai xu hng: mt la cac quy tc ng x ca nhnva xa hi, hai la thai sng tch cc (PMA PositiveMental Attitude). Mt vai ni dung cua trit ly nay cdin dch thanh nhng cu chm ngn tuyn truyn rt cogia tr, chng han nh: Thai quyt nh tm nhn,Mt nu ci la mi ngi ban, Nhng g con nginhn thc c va tin, ho se lam c Trong o cung coca vic hng dn s dung cac tiu xao ly long ngi,hay gia v quan tm n nhng thu vui cua ngi khac c phn mnh, hoc s dung sc manh anh mt chinh phuc hay doa dm ngi khac.Mt s sach theo quan im ao c nhn cach cungtha nhn tnh cach la mt trong nhng yu t cua thanhcng, nhng lai ha thp vai tro nn tang hay tnh xuc taccua no i vi thanh cng Do o, trong nhng cun sachnay, ao c tnh cach dng nh tr thanh nhng li noisung va cac tac gia ch nhn manh cac ky xao gy anhhng ca nhn, m mu quyn lc, ky nng giao tip vathai tch cc.Sau khi suy ngh su hn v s khac nhau gia cac quanim ao c nhn cach va ao c tnh cach, v chng ti anhn ra sai lm khi c gng tach nhng li ch v mt xa hira khoi hanh vi tch cc cua con trai. Chung ti ngh rngthng be khng u kha nng t lam bt c mt iu g.Chung ti a t hnh anh ban thn va vai tro lam cha mecao hn li ch cua thng be. Chung ti ch chu y n cachnhn nhn va cach x ly vn cua mnh ma khng quantm n hanh phuc cua con. iu nay khng mang lai s 32. 36 7 THOI QUEN THANH ATthay i tch cc nao cho thng be ma con co tac ngngc n nhn cach cua no.Khi Sandra va ti noi chuyn vi nhau, chung ti miau kh nhn ra rng chung ti b anh hng manh me bitnh cach, ng c va nhn thc chu quan v con mnh.Chung ti bit rng cac ng c so sanh mang tnh xa hikhng phu hp vi nhng gia tr ring cua chung ti. iunay dn n vic chung ti yu thng con khng ungcach va cang lam cho thng be cam thy mnh v dung. Doo, chung ti quyt nh tp trung ht sc vao chnh mnh,vao nhng ng c va nhn thc cua mnh v thng be.Thay v tm cach thay i con trai, chung ti ng ra xa,quan sat va cam nhn din mao, ca tnh, nhng net ring vagia tr cua ban thn no.Bng nhng nhn thc o cung nh qua vic luyn tplong tin, chung ti bt u nhn con theo cach khac.Chung ti nhn ra rt nhiu tim nng co th c khuynkhch phat trin song hanh cung vi qua trnh trngthanh cua con. Chung ti quyt nh bt quan tm vakhng can ng thng be na ma t no bc l nhncach. Chung ti nhn ra thin chc cua cac bc cha me la khng nh, chia se va anh gia kha nng cua con mnh.Chung ti cung xem xet lai cac ng c cua mnh mt cachco y thc hn, ng thi, nui dng sc manh tinh thn cam nhn cac gia tr cua con ma khng b nhng hanhvi khng th chp nhn c cua thng be chi phi.Khi t bo nhn thc cu, chung ti a co nhiu thay i:khng so sanh con vi nhng a tre cung trang la khac,khng phan xet theo nhng khun mu, khng t vaocon ky vong hay mong mun cua chung ti, va khng tmcach thuc ep con phai lam theo nhng m thc nay no. 33. 7 THOI QUEN THANH AT 37Chung ti thng be t quyt nh moi hanh vi, ng xcua mnh. Bc u, chung ti nhn thy rng con mnh vc ban cung co y u t cht co th ng u vi cucsng. Do o, chung ti khng con tm cach che ch, tranhcho thng be khoi b tru choc nh trc kia na. Chungti thy rng thnh thoang no cung co vai biu hin thumnh, va chung ti chp nhn ma khng cn phai phanng lai. Chung ti ngm cho con bit rng: Cha me khngcn phai che ch con. Con co th t mnh vt qua c.Ngay thang tri qua, thng be dn dn cam thy t tinhn. No bt u co nhng hanh ng t khng nh mnh,th hin qua s tin b v cac mt hoc hanh, quan h xa hiva hoat ng th thao. Vai nm sau, no c bu lam thulnh cua nhiu t chc hoc sinh, tr thanh vn ng vincp quc gia, em v nha u cac loai bng khen. Con traichung ti a t phat trin nhn cach, va gy c cam tnhvi moi ngi.V chng ti tin rng nhng thanh tch rt n tngv mt xa hi cua con trai chnh la biu hin cua cam giacmun tm hiu ban thn mnh, hn la ch nhn cphn thng cua xa hi. o la mt kinh nghim ang quyva la mt bai hoc co tnh giao duc cao, khng nhng chochung ti ma con cho nhiu bc phu huynh khac. No giupchung ti nhn thc c s khac bit quan trong gia aoc nhn cach va ao c tnh cach.Co mt cu trong thanh ca din ta rt ung nhn thcnay: Hay chu y lng nghe li cua trai tim mnh v moi vn trn i u nay sinh t o. 34. 38 7 THOI QUEN THANH AT2. CHNH YU VA TH YUNh kinh nghim t trng hp con trai mnh, kt hpvi cac nghin cu v kha nng nhn thc va oc cac sachvit v thanh cng, ti tch luy c nhiu bai hoc thu v vabt ng v con ng i n thanh cng. Ti bt cht nhnra anh hng manh me cua quan im ao c nhn cach vahiu ro s khac bit tinh t gia nhng g trc kia ti chola ung nhng gia tr ti c day d t tm be va a nsu vao tim thc vi nhng trit ly hin hu hang ngaytrong cuc sng. Khi lam vic vi nhiu ngi, ti hiu suhn ly do tai sao quan im cua ti lai mu thun vi suyngh chung cua ho. o la v nhng quy tc trong thuyt aoc nhn cach a n su vao tim thc cua nhiu th h, anhhng n vic giao duc cua cac bc phu huynh i vi quatrnh trng thanh cua con em ho. Thm na, khi s dungtrit nng lc cua nhn loai xy dng nn tang chonhng th h trc y, cha ng chung ta a qua tp trungvao hnh thc ngi nha cua mnh ma thiu quan tm nphn mong, chung ta quen thu hoach nhng cai co sn maqun i s cn thit cua vic gieo hat. Ti khng co y noirng cac ni dung cua ao c nhn cach nh s phat trinnhn cach, ren luyn ky nng giao tip, giao duc cac phngcach gy anh hng, t duy tch cc la khng hiu qua.Bi v, trn thc t i khi ao c nhn cach cung cn thitcho s thanh cng, nhng o ch la yu t phu ma thi.Nu chung ta c y s dung cac phng cach gy anhhng buc ngi khac lam iu mnh mun, khuynkhch ho lam vic tt hn, hay ho yu thch chung ta,trong khi ban thn chung ta con nhiu khim khuyt, nhtla tnh gia di, th rut cuc chung ta cung khng th thanhcng. Tnh gia di se dn n s thiu tin cy. Do o, moi 35. 7 THOI QUEN THANH AT 39vic chung ta lam, thm ch ca vic tao dng mi quan htt vi ngi khac cung se c coi la gia tao. Du cho ynh cua chung ta co tt n u i na nhng mt khi noch c thit lp da trn s la di, khng trung thc vathiu tin cy th se khng th tao dng nn tang thanhcng vng bn. Ban th ngh xem moi chuyn se nh thnao nu ban qun gieo trng vao mua xun, rong chi sutmua he va ra sc lam vao mua thu kp thu hoach trcmua ng? ng rung, cung nh tt ca moi quy trnhkhac, u co quy lut cua no: Ch co cng sc tht s mico th mang lai kt qua nh mong i. gt hai kt qua,chung ta phai bt u t vic gieo hat!Nguyn tc trn ung vi ca hanh vi cua con ngi lncac mi quan h gia con ngi vi nhau. Chng han trng hoc, moi hoc sinh u co th vt qua cac ky thinu nghim tuc thc hin cac quy ch hoc tp va thi c.Trong hu ht cac mi quan h thoang qua gia con ngivi nhau, ngi ta thng s dung cac quy tc cua ao cnhn cach c vic cho mnh hoc gy n tng vii phng nh s duyn dang va kheo leo. Nhng cachnay khng th xy dng c mi quan h lu dai. Nukhng co s trung thc va sc manh tnh cach c ban thnhng thach thc trong cuc sng se lam bc l nhngng c n giu bn trong va khi o, tht bai se thay thcho nhng thng li nht thi.Nhiu ngi ch at c nhng thanh tch th yu c xa hi nhn nhn nng lc - nhng lai thiu cai chnhyu, tc nhng phm cht tch cc c ban. Sm mun gcon ngi thc cua ho cung se bc l qua cac mi quan hlu dai, bt k vi i tac kinh doanh, v chng, ban be, hayvi con cai. Theo Emerson, Tnh cach cua ban ln at ca 36. 40 7 THOI QUEN THANH ATnhng li ban noi. Do o, tnh cach la cng cu giao tiphiu qua nht.Tuy nhin, nu mt ngi co ban cht tt, tnh cachtt, thoi quen tt nhng thiu ky nng giao tip th chcchn se anh hng n cac mi quan h. Nhng nhnganh hng nay ch la th yu.Tom lai, tnh cach bn trong co sc thuyt phuc hnnhiu so vi hanh ng va li noi. Mt khi bit ro tnh cachtt ep cua ai o th mc nhin chung ta hoan toan tintng ho, va lam vic rt thanh cng vi ho bt k ho cokha nng giao tip kheo leo hay khng.iu nay qua ung nh li cua William George Jordan:Thin va ac co mt sc manh ky la n bn trong mi con ngi;o la s tac ng thm lng, v thc va v hnh i vi cuc iho. o chnh la s phan anh ban cht tht cua mt con ngi,ch khng phai la s gia tao cua ho.3. ANH HNG CUA M THCCun sach 7 Thoi Quen Thanh at cha ng nhngnguyn tc c ban, nhng thoi quen chu yu gop phn xydng mt cuc sng tch cc cho mi ngi. hiu ro 7thoi quen nay, trc ht, chung ta cn phai hiu m thc cuaban thn va cach thay i m thc o.Hai khai nim ao c tnh cach va ao c nhn cachnu trn la v du v m thc xa hi. Thut ng m thc(paradigm) co xut x t ting Hy Lap. y la mt thutng khoa hoc, ngay nay thng c dung vi ngha la mhnh, ly thuyt, nhn thc, gia thuyt hay khung tham chiu.Noi mt cach d hiu hn, m thc la cach chung ta nhnth gii khng phai bng trc giac ma bng nhn thc, s 37. 7 THOI QUEN THANH AT 41hiu bit va theo cach ly giai cua ring chung ta.Cach n gian nht hiu c khai nim m thc laxem no nh mt tm ban . Chung ta u bit ban khng phai la lanh th, no n gian ch la s sao chup vagiai thch mt s kha canh nht nh nao o cua lanh th.o cung chnh la y ngha cua m thc.Gia s ban mun i n mt a im cu th tai thanhph Chicago va ban phai s dung tm ban ng phChicago. Th nhng, gia s nh ngi ta a cho ban tmban sai. Do li in n, tm ban thanh ph Chicagothc ra la ban thanh ph Detroit chng han, ban cohnh dung ra s bc bi, s bt lc cua mnh trong vic ctm ra im cn n nh th nao khng?Vi tm ban Detroit trong tay, ban bt u s dunghanh vi cua mnh - n lc tm kim im cn n thanhph Chicago. Nhng c gng o ch a ban n sai chnhanh hn ma thi. Ri ban s dung n thai suy nghtch cc hn - nhng vn khng n c ung ni cnn. Song, ban vn gi c thai tch cc va cam thyvui ve, bt lun ban ang u.Tuy nhin, vn y lai chng lin quan g n hanhvi hay thai cua ban. Ban ang b lac ng: nguyn do laban s dung tm ban sai. Nu co trong tay tm ban ung cua thanh ph Chicago th hanh vi n lc tm kim cuaban lai tr nn ang trn trong. Va khi gp phai nhng trngai trn ng i th thai tch cc cua ban se co y ngha.Nhng, chung ta cha vi xet n nhng gia nh o. iutrc tin va quan trong nht la ban phai co trong tay mttm ban chnh xac, ngha la ban cn phai xy dng mtm thc ung n trc khi bt tay vao hanh ng. 38. 42 7 THOI QUEN THANH ATTrong tm tr mi chung ta u co v s nhng tmban tng t nh th. Co th chia chung thanh hai loaichu yu: ban thc tai va ban gia tr. Chung ta thngly giai moi vic thng qua hai tm ban nay nhng t khinhn ra s hin din cung nh t nghi ng v chnh xaccua chung. Hu nh chung ta co thoi quen nhn nhn chuquan rng th nao moi vic cung tin trin theo ungnhng g mnh nhn thy; o cung chnh la ngun gc cuathai va hanh vi cung nh cach thc chung ta suy ngh vahanh ng. lam ro hn v vn nay, chung ta hay tham giamt th nghim v t nhn thc va cam giac qua hnh 1(trang 44), hnh 2 (trang 47) va hnh 3 (trang 72). u tin,chung ta se danh vai giy quan sat hnh 1, sau o nhn hnh2 va m ta t m nhng g a c nhn thy hnh 2 quamt s cu hoi gi y nh: Ban th oan ngi phu n naybao nhiu tui? Din mao th nao? Co eo trang sc gkhng? Va ngi phu n nay co vai tro g trong xa hi?Co th ban se m ta ngi phu n bc tranh th haila vao khoang 25 tui, trng rt d thng, co phn thithng vi cai mui xinh xinh va mt dang ve oan trang.Nu ban c thn, co th ban rt thch mi c y i chi.Nu ban kinh doanh trong nganh thi trang, co le banmun thu c y lam ngi mu.Nhng nu ti noi rng ban hoan toan sai th sao? Nuti noi y la bc tranh ve mt ngi phu n 60 hay 70 tui,co net mt bun ba vi cai mui to, va ba ta ang cn ngidn qua ng th sao?Ai ung? Hay xem lai hnh ve ln na. Ban co nhn ramt ba lao khng? Nu cha, ban hay c ln na. Ban co 39. 7 THOI QUEN THANH AT 43nhn thy cai mui to cua ba y? Ban co thy chic khntrum u cua ba?Nu chung ta trc tip noi chuyn vi nhau, chung taco th cung m ta, thao lun, trao i v nhng g chung tanhn thy trong bc tranh y. Nhng chung ta khng thlam c iu o, v vy ban hay lt n hnh 3 (trang 72) vaquan sat tht ky bc ve nay, ri tr lai nhn hnh 2 mt lnna. Ban a nhn ra ba lao trong bc ve nay cha?Ln u tin ti c thc hin bai tp th nghim nayla tai Khoa Kinh doanh cua trng ai hoc Harvard cachy nhiu nm. V giao s day chung ti luc y a dungphng phap nay chng minh mt cach ro rang vathuyt phuc rng hai ngi co th co hai cai nhn khacnhau v cung mt s vt, va ca hai u ung. y khngphai la vn l-gc, ma la vn tm ly hoc.ng em vao lp hoc mt tp cac ban ve ln ve c gaitre nh ban nhn thy hnh 1 (trang 44) va ve ba lao nhhnh 3 (trang 72). ng chia lp hoc lam hai nhom, nhom 1nhn hnh ve c gai tre, nhom 2 nhn hnh ve ba lao, va yucu chung ti xem ky bc ve nhn c trong vong migiy, sau o, up xung ban. oan, ng chiu ln man anhhnh 2 (trang 47), va yu cu ca lp m ta nhng g ho nhnthy trn hnh ve o. Va kt qua la hu ht nhng ngi nhom 1 u cho rng a nhn thy hnh anh mt c gaitrn hnh chiu, con nhom 2 th nhn thy mt ba lao trnman anh. Tip n, v giao s yu cu ai din hai nhomm ta nhng g a nhn thy va mt cuc tranh lun khagy cn a din ra. Mt bn noi rng: C y khng qua 20hay 22 tui, xinh xn va ang yu, con mt bn th khngkhng: Ba y phai hn 70, co le 80 tui, gia nua va xu x.. 40. 44 7 THOI QUEN THANH ATHnh 1 41. 7 THOI QUEN THANH AT 45 chng minh cho quan im cua nhom mnh, mtsinh vin thuc nhom 1 bc n trc man anh va ch vaong ve: y la chui hat cua c gai. Cac sinh vinnhom 2 nhao nhao phan i: Khng phai, o la cai mingcua ba cu Tuy nhin, cung co mt vai sinh vin c gngnhn bc tranh theo mt khung tham chiu khac, ho nhnra hnh ngi phu n trn man anh la s lng ghep kheoleo cua hnh c gai va hnh ba lao. Bng s trao i bnhtnh, tn trong ln nhau va phn tch su vao cac chi tit, hogiup cho tng ngi trong lp nhn ra va tha nhn quanim cua nhng ngi co cai nhn khac vi mnh.Phep th v nhn thc nay giup chung ta hiu c squen thuc co anh hng manh me nh th nao n nhnthc va m thc cua chung ta. Nu nh s quen thuc chtrong thi gian 10 giy con co anh hng n cach chung tanhn s vt nh vy, th th hoi s quen thuc ca i se cosc anh hng manh me n nhng nao?Trong cuc sng, chung ta thng b anh hng bi gianh, trng hoc, nha th, mi trng lam vic, ban be, cngs, va cac m thc xa hi hin hanh (v du: m thc ao cnhn cach) mt cach v thc. Tt ca nhng iu o hnh thanhtrong chung ta mt khung tham chiu, mt m thc, va mttm ban nhn thc ring. No cung cho thy m thc langun gc cua thai va hanh vi. Chung ta khng th hanhng trung thc bn ngoai khun kh cua m thc. Chung takhng th duy tr c s nht quan nu nhng g ta noi valam khac vi iu ta nhn thy. Nu nh ban nm trong snhng ngi nhn ra ngi phu n trong bc tranh ghep lamt c gai tre th chc rng ban se khng h ngh n vic giup c y bng qua ng v thai ln hanh vi cua ban phai phuhp vi cach nhn cua ban i vi c gai tre nay. 42. 46 7 THOI QUEN THANH ATTh nghim trn ch ro im sai sot c ban cua cac quytc trong ao c nhn cach. Vic c gng thay i thai vahanh vi bn ngoai se khng co my hiu qua nu chung takhng xem xet lai cac m thc c ban hnh thanh thai vahanh vi cua chung ta.ng thi, no cung cho thy cac m thc co anhhng manh me nh th nao n cach thc chung ta ix vi ngi khac. Nh mt thoi quen, chung ta thngquan sat va suy ngh v s vt theo quan im ring cuamnh, va chung ta cung phai tha nhn rng ngi khaccung co cai nhn theo quan im ring cua ho. Nh vy,vic anh gia mt s vic, s vt la tuy thuc vao goc nhncua mi ngi.Mt khac, ai trong chung ta cung co xu hng nghrng mnh nhn nhn s vt mt cach khach quan, ungnh ban cht vn co cua chung, nhng qua tht khngphai vy. Chung ta nhn s vt theo nhng quy c dochnh chung ta t ra va m ta chung theo suy ngh, nhnnh, m thc ring cua mnh. V th, khi gp s phan bac,hay khng ng tnh t pha ngi khac, ngay lp tcchung ta cho rng ho sai. Tuy nhin, phep th v nhn thctrn cung cho thy nhng ngi chn thanh, tm tr sangsut lun nhn nhn s vt theo nhiu cach khac nhau qualng knh kinh nghim cua ring mnh.iu nay khng co ngha la chn ly hay s tht khngtn tai. Trong phep th noi trn, khi hai ngi thuc hainhom cung nhn bc ve th ba, ho u nhn ra mt s thtng nht th hin qua tng ng net, cac mang mauen, trng cua bc tranh, nhng mi ngi lai din giai vhnh ve da theo cai nhn ban u cua ho. 43. 7 THOI QUEN THANH AT 47Hnh 2 44. 48 7 THOI QUEN THANH ATTom lai, khi chung ta cang hiu ro cac m thc c ban,cac ban , hay cac gia thuyt do mnh t ra, cung vimc anh hng cua kinh nghim, th chung ta cang cotrach nhim nhiu hn i vi nhng m thc o - xemxet, kim nghim, i chiu thc t, lng nghe va tip thu ykin ngi khac. Bng cach o, chung ta mi co cai nhntng quan va khach quan hn v cac vn ang din ra.4. THAY I M THCCo le iu quan trong nht rut ra t phep th v nhnthc nu trn la pham vi thay i m thc, co th tam goila kinh nghim A ha! (Aha! experience) - khi ai o nhnnhn s vic bng mt cai nhn khac, mi me va sang taohn. No ging nh mt lung sang bt ng loe ln trongbong ti nn nhng ai cang b rang buc suy ngh vao nhnthc ban u th kinh nghim A ha cang co tac dungmanh me.Thut ng s bin i m thc (Paradigm shift) doThomas Kuhn gii thiu trong cun sach Cu truc cua cuccach mang khoa hoc ky thut (The Structure of ScientificRevolutions), anh du mt bc ngot ln trong lnh vckhoa hoc ky thut. Kuhn a ch ra rng, hu ht nhng tpha co y ngha trong lnh vc khoa hoc trc ht la do spha v cac tp tuc truyn thng lac hu, li t duy sao monva nhng m thc cu ky. Nh s bin i o ma hang loatcac phat minh, sang ch ra i va co gia tr cho n ngay nay.Theo nha thin vn hoc v ai cua Ai Cp, Ptolemy, thtrai t la trung tm cua vu tru. Nhng Copernicus(*) a gychn ng trong gii khoa hoc luc by gi, va bt chp sphan i cua giao hi, khi a ra mt m thc mi: mt 45. 7 THOI QUEN THANH AT 49tri mi la trung tm cua vu tru. M thc nay hoan toantrai ngc vi m thc trc kia. Va ngay lp tc, moi thu co cach giai thch khac i.M hnh vt ly cua Newton la nn tang cua nn khoahoc ky thut hin ai nhng no cha hoan hao. Sau nay,m thc v thuyt tng i cua Einstein mi thc s lamt cuc cach mang cua th gii khoa hoc v co gia tr tinoan va giai thch khoa hoc cao hn.Trc khi ly thuyt vi trung hoc c nghin cu, ty l tvong san phu va tre s sinh rt cao nhng khng ai giaithch c nguyn nhn. Trong cac cuc ung qun s,s binh s cht do cac vt thng nhe va bnh tt nhiu hns cht v trong thng ni tin tuyn. Nhng ngay sau khily thuyt vi trung hoc ra i, mt m thc, mt nhn thchoan toan mi, tin b hn, a xut hin va giup nganh y gthai c nhng thanh qua quan trong.Ngay nay, nhiu quc gia phat trin nh co s thay im thc. Quan nim truyn thng v nha nc qua nhiuth ky a co nhiu thay i tin b, t nn qun chu, quynlc tuyt i nm trong tay vua chua, chuyn sang nn dnchu lp hin - nha nc cua dn, do dn va v dn. Bcngot nay giai phong ang k ngun lc va tr tu conngi, tao ra cac chun mc khac nhau cua cuc sng, cuat do va dn chu, cua anh hng va hy vong trong lch sth gii.(*) Nicolaus Copernicus (1473 - 1543) sinh tai Ba Lan. ng la mt nha thin vnhoc, toan hoc, vt ly hoc, lut hoc, kinh t hoc, ngoai giao, va la mt chin binhli lac thi Phuc Hng. Hoc thuyt Thai dng h (mt tri la trung tm) cuang la mt phat minh gy sng st gii khoa hoc thi o va lam giao hi nigin v hoc thuyt nay a lam ao ln moi giao ly cua ho v vu tru (rng trai tla trung tm). 46. 50 7 THOI QUEN THANH ATTuy nhin, khng phai tt ca moi s thay i m thcu co xu hng tch cc. Chng han nh s thay i t aoc tnh cach sang ao c nhn cach a khin chung ta ichch ra khoi con ng dn n thanh cng va hanh phuc.Nhng du s thay i m thc din ra theo hng tch cchay tiu cc, ung hay sai, nhanh hay chm, chung vn congun gc t thai va hanh vi, t mi quan h cua chungta vi ngi khac va lam cho chung ta thay i nhn thc.Ti nh mt cu chuyn nho v s thay i m thcxay ra trn mt chuyn xe in ngm vao mt bui sangchu nht. Luc o, moi hanh khach ang ngi im lng ngi oc bao, ngi trm ngm suy ngh, mt vai ngikhac th tranh thu chp mt - trong bu khng kh tht yntnh. Ri mt ngi an ng cung cac con bc ln, ngaylp tc, s tnh lng b pha v.Ngi an ng no ngi xung canh ti, nhm mt lainh khng co chuyn g xay ra. Trong khi o, bon tre tiptuc ku gao, nem cac vt vao nhau va thm ch con gitt bao cua mt hanh khach. Canh tng tht kho chu. Tuyvy, ngi an ng ngi canh ti vn khng co phan ng g.Ti va moi ngi trn xe u cam thy bc bi, khngth hiu ni tai sao ngi an ng nay lai khng co hanhng g ngn chn s quy pha cua am tre. Cui cung, khis kin nhn va chu ng a vt qua gii han, ti quaysang noi vi ng y: Tha ng, cac con ng ang lamphin rt nhiu ngi y. ng co th lam n bao chunggi trt t c khng?.Ngi an ng ngc mt nhn ln nh th trn tnhlai va noi nhe nhang: phai ri, ng noi ung. Ti phaibao chung im lng mi phai. Chung ti va bnh vin ra, 47. 7 THOI QUEN THANH AT 51ni me chung va mt cach y vai ting ng h. Ti thnh ngi mt hn, va chc bon chung cung khng conbit g na.Ban co th hnh dung luc o ti cam thy th naokhng? M thc cua ti v s vic o nhanh chong thayi. Ti nhn s vic khac i va v vy, ti cung thay i suyngh, cam xuc va hanh vi cua mnh. S bc tc bin mt.Mt tnh cam thng xot va ng cam tun trao. Xin li!Ti xin thanh tht chia bun! Liu ti co th giup g ngkhng?, ti chn thanh noi.Nhiu ngi cung trai qua nhng thay i m thctng t trong t tng khi ho gp kho khn hoc khi amnhn vai tro mi trong gia nh hoc trong cng vic.Chung ta co th bo ra hang tun, hang thang, thm chhang nm ren luyn ao c nhn cach nhm muc chthay i thai va hanh vi cua mnh nhng chung ta laikhng tm cach tip cn ban cht cua s thay i, vn xayra t nhin khi chung ta thay i cach nhn s vic. iunay chng to nu mun tao ra nhng thay i nho trongcuc sng, chung ta nn tp trung chu y n thai , hanhvi cua mnh. Nhng nu mun co s thay i ln, co yngha va mang tnh t pha, chung ta cn phai xem xet lainhng m thc c ban do mnh tao ra.Theo li cua Thoreau: Mt ngan nhat bua b vao canhla khng bng mt nhat vao gc r. Chung ta ch co that c thanh tu ln lao trong cuc sng nu chu tmvao thay i nhng m thc c ban ci r cua thai vahanh vi. 48. 52 7 THOI QUEN THANH AT5. NHN THC VA TNH CACHKhng phai tt ca cac qua trnh thay i m thc udin ra ngay tc khc nh s thay i nhn thc nhanhchong cua ti trn chuyn xe in ngm ma ti a k, ngclai, s thay i m thc co khi la mt qua trnh din ra chmchap, y kho khn va cn phai c cn nhc ky lng nhtrong trng hp cua v chng ti i vi con mnh.Nhn thc ban u cua chung ti v con xut phat tanh hng cua nhiu nm tip thu va ren luyn ao cnhn cach. o la mt m thc a n su vao quan nim cuacac bc cha me v thanh cng trong vic giao duc con caicung nh v thc o thanh cng cua con cai: ho munbao boc con cai, khng hoan toan tin vao kha nng thc scua chung va cho rng chung nn tun theo moi quytnh cua mnh. Tuy nhin, ch khi chung ta thay i nhngm thc c ban, thay i nhn thc th chung ta mi co thtao ra nhng thay i mang tnh t pha cho ban thn vahoan canh cua mnh.V vy, thay i nhn thc v con, chung ti bt uthay i m thc c ban - thay i chnh tnh cach cuachung ti. Va mt m thc mi ra i trong qua trnh nay.M thc khng tach ri khoi tnh cach. Trong banthn cua mt con ngi, tnh cach va nhn thc co mi quanh h tng: tnh cach quyt nh nhn thc va nhn thc colin quan mt thit n tnh cach. Chung ta khng th thayi nhn thc ma khng thay i tnh cach va ngc lai.Ngay ca trng hp thay i m thc co ve tc thi cuati vao bui sang hm o trn xe in ngm, th vic thay iy cung la h qua va b gii han bi tnh cach c ban cua ti. 49. 7 THOI QUEN THANH AT 53Co th khng phai ai cung c x ging ti trn chuynxe in ngm hm y. Ti tin chc rng mt vai ngi cuicung ri cung hiu ra c hoan canh cua cha con ngian ng no, nhng cung lm ho ch cam thy thng xotchut t ma thi. Lai co nhng ngi nhay cam hn, nhanhchong nhn ra ban cht cua vn , n chia se va giup ngi an ng no trc ca ti.Qua cac lp lun trn, chung ta cang thy c scmanh cua cac m thc, v chung tao ra mt lng knh giupchung ta quan sat th gii theo cach ring cua mi ngi.Sc manh cua s thay i m thc chnh la sc manh chuyu tao ra s thay i mang tnh t pha, du o la s thayi nhanh chong hay la mt qua trnh din ra t t vathn trong.6. LY NGUYN TC LAM TRUNG TMao c tnh cach hnh thanh da trn khai nim c banv nhng nguyn tc chi phi tnh hiu qua cua con ngi.o la cac quy lut t nhin tn tai, bt bin va khng cntranh cai trong ban cht con ngi, cung ging nh nhlut van vt hp dn chng han.Ngi ta tm thy y tng v s tn tai va anh hngcua cac nguyn tc nay trong mt cu chuyn v s thay im thc cua Frank Koch ng trn tap ch Proceedings cuaHoc vin Hai qun.Hai chic tau chin c iu ng n h tr mt cuctp trn dai ngay trn bin trong iu kin thi tit xu.Ti phuc vu trn chic tau ch huy va c giao nhim vung gac trn boong khi man m bung xung. Tmnhn han ch v sng mu bao phu nn v thuyn trng 50. 54 7 THOI QUEN THANH ATcung lai trn boong tau theo doi moi hoat ng.Khng lu sau khi tri ti, hoa tiu man phai bao cao: Com sang bn phai mui tau.m sang cang gn hay xa dn so vi tau chung ta?,thuyn trng hoi lai.Tha thuyn trng, cang gn!, hoa tiu tra li va iunay co ngha tau cua chung ti co nguy c va vao mt contau nao o.V thuyn trng ra lnh cho tn hiu vin: Phat tn hiucho con tau o: ca hai tau ang chay hng thng vaonhau, yu cu ho i hng 20 .Tn hiu ngay lp tc c truyn i, va chung ti nhanhchong nhn c tn hiu tra li cua chic tau kia: Yucu tau cac ng i hng 20 .Thuyn trng ra lnh: Truyn tn hiu: Ti la thuyntrng, ti yu cu tau cac anh i hng 20 .Bn kia tra li: Ti la binh nh, ti ngh cac ng phaii hng 20 !.n luc nay th v thuyn trng ni cau, ng het ln:Truyn tn hiu: Chung ti la tau chin. Cac anh phaii hng 20 ngay lp tc!.en tn hiu bn kia nhp nhay: Ti la hai ng.Th la chung ti buc phai i hng.S thay i m thc cua v thuyn trng, va ca cuachung ta khi oc bai tng thut nay, khin chung ta xemxet tnh hung theo mt quan im hoan toan khac.Chung ta co th thy rng thc tai a b thay th bi nhn 51. 7 THOI QUEN THANH AT 55thc han ch cua ng y mt thc tai quan trong i vichung ta trong vic hiu cuc sng hang ngay cung nhi vi v thuyn trng trong nhim vu iu khin contau gia sng mu.Cac nguyn tc cung ging nh ngon hai ng. Chungla nhng quy lut t nhin phai c con ngi tun thu.Cung nh Cecil B. de Mille nhn xet v cac nguyn tctrong b phim ni ting cua ng, Mi iu rn cua Chua(The Ten Commandments), rng: Chung ta phai tun theocac quy lut a c t ra, nu chng lai nhng quy lut y,co ngha chung ta ang chng lai chnh mnh.Trong khi mi ngi co th nhn vao cuc sng cuaban thn, vao cac mi quan h qua lai di lng knh cuam thc hay ban - vn hnh thanh t kinh nghimhay s quen thuc - th nhng tm ban nay lai khngphai la lanh th ma ch la nhng thc tai chu quandin ta lanh th ma thi.Thc tai khach quan hay lanh th bao gm cacnguyn tc, quy lut t nhin chi phi s phat trin vahanh phuc cua con ngi. iu nay co ngha cac quy lutnay a hoa quyn vao cu truc cua moi xa hi vn minhtrong sut chiu dai lch s va la ngun gc cua moi gianh va th ch xa hi. chnh xac cua tm ban miu ta lanh th khng anh hng g n s tn tai cualanh th.Nh vy, s tn tai cua cac nguyn tc, cac quy lut tnhin nu trn a tr nn ro rang i vi bt c ai co suyngh su sc va bit xem xet cac chu ky lch s cua xa hi.Nhng nguyn tc, quy lut nay thnh thoang lai xut hintrong i sng. Tuy theo mc nhn thc va thch nghi 52. 56 7 THOI QUEN THANH ATcua con ngi, chung a ho phat trin theo hng tn taiva n nh, hoc y ho n ch tan ra va dit vong.Nhng nguyn tc ti ang noi n tuyt nhin khngphai la nhng iu kho hiu, b him, hay mang mau sccua mt tn giao c bit nao o, ma la nhng iu hinnhin i vi moi tn giao, trong cac trit ly xa hi va cach thng ao c a co t lu i. Nhng nguyn ly hayquy lut t nhin nay gn nh la mt phn trong iu kinsng cua con ngi, cua y thc va lng tm con ngi.Chung gn nh tn tai trong mi ca nhn, khng phuthuc vao iu kin xa hi va y mun chu quan cua conngi, cho du chung co th b vui dp hay lam cho t litbi nhng iu kin bt li hay s phan khang nao o.V du, khi ti noi v nguyn tc cng bng th se nay sinhra khai nim cng bng va cng ly. Dng nh tre con cungco mt y thc bm sinh v s cng bng, cho du c renluyn trong iu kin ngc lai. Tuy co mt s khac bit rtln gia nh ngha va vic thc hin cng bng, nhngnhn thc v s cng bng lai la mt nhn thc chung.Nguyn tc trung thc va lng thin tao c s cho s tincy - iu ct yu cho s hp tac, phat trin bn vng trongban thn cua mt con ngi va trong cac mi quan h cuacon ngi vi nhau.Mt nguyn tc na la nhn quyn. Khai nim c bantrong Tuyn ngn c lp cua Hoa Ky a nu ro gia tr cuanguyn tc nay: Chung ti khng nh mt chn ly hinnhin rng: moi ngi sinh ra u bnh ng, rng tao hoaa ban cho ho nhng quyn tt yu va bt kha xm pham,trong o co quyn sng, quyn c t do va mu cuhanh phuc. 53. 7 THOI QUEN THANH AT 57Ngoai ra con co mt s nguyn tc khac nh: phung s,hoc y tng mun cng hin, nguyn tc cht lng hayhoan hao.Nguyn tc tim nng cho rng chung ta la phi thai coth ln ln, phat trin, tao ra ngay cang nhiu ngun lc.Gn lin vi nguyn tc tim nng la nguyn tc phat trin tc la qua trnh giai phong tim nng va phat trin tai nng.Qua trnh nay cung cn n cac nguyn tc nh kin tr, bidng va khuyn khch.Nguyn tc khng phai la thc hanh, v thc hanh la mthoat ng c trng, mt hanh ng cu th. Thc hanh coth thanh cng trong trng hp nay nhng cha chc athanh cng trong trng hp khac, nh vic cha me khngnht thit phai nui a con th hai ging nh cach nuia con u long.Nu thc hanh la vic lam cu th trong tng hoan canhth nguyn tc lai la chn ly c ban, su sc va co tnh phbin, co th ap dung cho tng ca nhn, gia nh, t chc...Khi chn ly thm nhp vao cac thoi quen, chung se giupcon ngi tao ra kha nng thc hanh, x ly hiu qua cac vn khac nhau trong cuc sng.Nguyn tc khng phai la gia tr. V du: Mt bng cpco th chia nhau cac gia tr (vt cp c) nhng chung apham vao cac nguyn tc c ban (vi pham phap lut).Nguyn tc la lanh th, con gia tr la ban . Khi chung ta xemtrong cac nguyn tc ung, tc hiu bit s vt ung viban cht vn co cua no th chung ta se tm ra chn ly.Nguyn tc nh hng cach ng x cua con ngi.Chung co gia tr lu dai, bn vng va la nhng vn cban, hin nhin. Chung ta co th nhanh chong hiu c 54. 58 7 THOI QUEN THANH ATtnh hin nhin cua nguyn tc nu xem xet s v ly khi cgng at c thanh cng bng cach lam ngc lai cacnguyn tc nay. Tht v ly nu chung ta coi s bt cng, laao, hen ha, v dung, tm thng, hay suy i la nn tangvng chc cho thanh cng va hanh phuc lu dai. Mc dungi ta co th tranh cai vi nhau v cach nh ngha, cachth hin va thc hin cac nguyn tc nay, nhng chunglun tn tai trong nhn thc cua ho.Cac ban hay m thc cua chung ta cang gn kt chtche vi cac nguyn tc, quy lut nay bao nhiu th chungcang chnh xac va co hiu qua by nhiu. Nhng ban chnh xac se co anh hng lu dai n s thanh at cua canhn va duy tr cac mi quan h bn vng hn nhiu so vin lc thay i thai va hanh vi cua chung ta.7. NGUYN TC THAY I VA PHAT TRINS d thuyt ao c nhn cach co sc li cun manhme la do nhiu ngi cho rng no hng dn cach atc nhng thanh tu trong cuc sng nh giau co, thanhat va co mi quan h khng kht vi nhng ngi xungquanh mt cach nhanh chong, d dang ma khng cn phaitrai qua qua trnh phn u hay trng thanh theo quy lutt nhin.Tuy nhin, o la mt ly thuyt khng thc t, ao tngva la di. Dung ky xao va nhng bin phap vi vang atc thanh cng cung chng khac g tm nha ngi quen thanh ph Chicago ma lai dung tm ban cua thanh phDetroit.Theo Erich Fromm, mt nha phan bin sc sao v nguynnhn va kt qua cua ly thuyt ao c nhn cach th: 55. 7 THOI QUEN THANH AT 59Hm nay, chung ti gp mt ngi co hanh vi ging nhmt ngi may, anh ta khng bit va khng hiu mnh laai. Con ngi duy nht ma anh ta bit n chnh la conngi ma anh ta mun c ngi khac nhn nhn, o lacon ngi vi nhng li ba hoa sao rng thay th chonhng li chn thanh, nu ci gia tao thay th cho tingci trung thc, va iu b tht vong thay th cho niau thc s. Co th din ta con ngi nay qua hai cusau: Mt la, anh ta co nhng khim khuyt khng thsa c v ca tnh va ban tnh t nhin. Hai la, anh tacung chng khac g hang triu ngi khac quanh ta.Cuc i con ngi lun phat trin theo mt trnh tnht nh. Mt a tre bit lt, ngi, bo, i trc khi bitchay. Nhng mi bc phat trin y u quan trong vaphai din tin theo trnh t thi gian, khng th bo quamt bc nao ca. iu nay cung ung vi moi giai oancua cuc sng, moi ca nhn, gia nh va t chc cung nhtrong moi lnh vc.Chung ta d dang bit va chp nhn chn ly hay nguyntc v qua trnh cua cac s vt trong th gii vt cht, nhng hiu c no trong lnh vc tnh cam, trong mi quan hgia con ngi vi con ngi va thm ch, trong tnh cachca nhn la iu khng n gian. Ngay ca khi chung ta ahiu c no, th vic chp nhn va chung sng vi no laicon kho khn hn na. Do vy, i khi chung ta mun tmmt con ng tt, vi hy vong co th bo qua mt s bcquan trong nhm tit kim thi gian va cng sc ma vn gthai c kt qua mong mun.iu g se xay ra khi chung ta c i tt, bo qua mt sgiai oan cua qua trnh tng trng va phat trin t nhin? 56. 60 7 THOI QUEN THANH ATNu ban ch la mt ngi chi qun vt hang trung bnhma lai quyt nh chi hang cao hn nhm gy n tngtt hn, kt qua se la g? Liu tinh thn lac quan co u ban anh bai mt tay vt chuyn nghip hay khng? Banbe cua ban se ngh g nu ban noi vi ho rng ban co thbiu din tai nha hat ln, trong khi ban ch mi hoc chidng cm? Cu tra li qua ro rang. n gian la khng thnao i ngc cac quy lut t nhin, va vic c tnh i ngtt ch dn n nhng kt qua ang tht vong va lam banthm nan long.Trn mt chic thang 10 bc, ti ang bc 2 va munchuyn ln bc 5, vic u tin ti phai lam la bc ln bcthang th ba a. Ngan ng co cu: Hanh trnh van dmbt u t bc chn u tin va chung ta ch co mt cachan toan nht la bc i tng bc mt ma thi.Nu ban khng cho thy giao bit trnh cua banang mc nao bng cach t cu hoi hay thu nhn schoc tp cua mnh ban se khng th nao hoc kha hn haytin b hn. Ban khng th che giu mai yu kem cuamnh, v trc sau g cung b phat hin. Cho nn, thanhn no chnh la bc u tin hoc hoi. Thoreau tngnoi rng: Trong qua trnh phat trin, lam sao co th chegiu nhng yu kem cua mnh khi chung ta lun phai sdung kin thc trong moi luc?.Ti nh co ln hai c gai tre, con cua mt ngi ban,n gp ti trong nc mt gian giua, phan nan v s hakhc va thiu thng cam cua cha mnh. Hai c khng damm ming noi vi cha me mnh trong khi hai c lai ang rtcn tnh yu, s thng cam va li khuyn cua ho.Ti noi chuyn vi ngi cha va nhn thy ng ta rt 57. 7 THOI QUEN THANH AT 61hiu vn ang xay ra. Nhng trong khi ng ta tha nhnmnh nong tnh th lai chi bo trach nhim v vic nay vakhng chu tha nhn la mc phat trin cam xuc cuang con thp. Tnh t ai khng cho phep ng ta co bc iu tin dn n s thay i. co c mi quan h tt ep vi v, chng, con cai,ban be hay cac ng s, chung ta phai hoc cach lng nghe. lng nghe, chung ta cn n cac mc cam xuc khacnhau nh: kin tr, ci m va to y thng cam. y la nhngphm cht bc cao cua tnh cach. Se d dang hn nhiu khingi ta hanh ng mc cam xuc thp va a ra likhuyn mc cao.Mc tin b cua mt ngi trong cac lnh vc nhchi tennis hay dng cm la iu rt d nhn thy, v quatrnh o khng th co s gia tao. Nhng mc phat trintnh cach va cam xuc th khng d nhn ra. Chung ta co thong kch vi ngi la, vi ng s, hay vi ai o trongmt khoang thi gian ngn, hoc thm ch cung co th tla di ban thn. Nhng theo ti, trong thm tm, chungta bit ro con ngi tht cua mnh va cung se b nhngngi thng xuyn tip xuc, lam vic vi chung ta phathin ra.Vic c gng i ng tt trong qua trnh phat trin tnhin thng dn n mt s hu qua trong th gii kinhdoanh. Nhiu nha quan ly doanh nghip tm cach muamt th vn hoa mi v cai tin nng sut lao ng, chtlng, tinh thn lam vic va cach phuc vu khach hang bngcac bai din vn hung hn, luyn tp cach ci, va nhngs can thip bn ngoai khac, hoc qua vic sap nhp, mualai, hay thu tom cng ty. Th nhng, ho lai xem nhe bukhng kh thiu tin cy phat sinh t nhng hoat ng o. 58. 62 7 THOI QUEN THANH ATKhi tht bai, ho lai tm kim cac phng phap khac trongao c nhn cach ma ho tin rng se mang lai thanh cng.Tuy nhin, ho lun xem nhe va vi pham cac nguyn tc vaquy trnh t nhin, vn la c s xy dng mt nn vnhoa co tin cy cao.Nhiu nm trc, ban thn ti cung tng vi phamnguyn tc nay trong ln sinh nht ln th ba cua con gai ti.Hm o, ti v nha va nhn thy con be ang ng tronggoc phong khach, ngang nganh gi cht cac goi qua tng,khng cho nhng a tre khac cung chi. iu u tinti y la co nhiu phu huynh trong phong ang chngkin hanh ng ch ky cua con mnh. Ti cam thy mtmt vi cac phu huynh khac va ti bit ho ang mong iiu g ti.Khng kh trong phong tht s cng thng. Nhng atre khac chay quanh con ti, oi c chi cac tngphm, con con be th cng quyt khng chu. Ti thmngh: Chc chn mnh phai day cho con be bit chia se.Gia tr s chia se la mt trong nhng iu c ban nht mamnh coi trong. Do o, u tin ti th a ra mt yucu tht nhe nhang: Con gai cng cua b, cho cac banchi chung chi cac ban tng con nhe?.Khng!, con be tra li thng thng. Tip theo, tichuyn sang cach khuyn no kem theo mt t ly lun:Nay con, nu con chia chi vi cac ban, ln sau khicon n nha ban, cac ban cung se chia chi vi con.Mt ln na, con be lp lai cu tra li cu.Ti tr nn hi lung tung, v ro rang con be khng hnghe ti. Cach th ba, ti a ra mt iu kin hi l 59. 7 THOI QUEN THANH AT 63no: Con a, nu con chia se chi vi ban, b se co mtmon qua tht c bit danh cho con. B se tng con keocao su.Con khng thch keo cao su!, con be thet ln.n nc nay th ti ni cau tht s. Ti dung n binphap uy hip va e doa no: Nu con khng chu cho cacban chi cung, b se phat con mt trn.Con khng s!, con be gao to, Tt ca qua tng la cuacon. Con khng mun chia cho ai ca!.Cui cung, ti phai dung n sc manh. Ti git ly vaimon chi trn tay con be va a cho bon tre: y, cacchau chi i!.Co th c con gai nho cua ti cn co kinh nghim shu vt trc khi no co th cho ngi khac mn.(Trong thc t, nu chung ta khng s hu mt vt nao oth liu chung ta co tht s cho ngi khac mn haykhng?). Con be cn ti vi t cach la mt ngi cha co chn chn cao hn v cam xuc day cho no iu nay.Nhng luc o, ti coi trong y ngh cua cac bc phuhuynh ang ng xung quanh v cach x s cua ti hn strng thanh va phat trin cua con cung nh hn miquan h gia hai cha con ti. n gian la ti cho rng mnhlam nh vy la ung va hanh ng cua con be la sai. Con bephai chia chi cho cac ban.Co le theo thang o cua ring ti, ti ang mc cam xuc thp v ti khng th cho con long kin nhn hay sthng cam. Do o, ti a ky vong con gai mnh mc caohn - o la no se cho cac ban chi. c gng bu pnhng yu kem cua ban thn, ti a mn sc manh t uy 60. 64 7 THOI QUEN THANH ATquyn cua mt ngi cha ep buc con lam theo y mnh.Nhng vay mn sc manh lai la minh chng cua syu kem, bi no gia tng tnh phu thuc vao cac yu t bnngoai, buc ngi khac phai nhng b, lam can kit sphat trin cua ly tr c lp, s trng thanh va tnh ky lutcua ca ban thn va ngi xung quanh. Va cui cung no setao ra s yu kem trong mi quan h, s s hai thay thcho s hp tac, va ca hai bn se tr nn tuy tin va thu thvi nhau.Va iu g se xay ra khi sc manh b vay mn scmanh vt cht, a v, uy quyn, s tn nhim, biu tng,hnh dang b ngoai, thanh tch qua kh thay i haykhng c duy tr na?Nu ti chn chn hn, ti a da vao sc manh ni taicua mnh s hiu bit cua ban thn v s chia se, v strng thanh, tnh yu thng va s chm soc va chophep a con gai be nho cua mnh c t do la chon comun chia se hay khng.Co th sau khi c gng ly giai vi con be, ti nn chuyns chu y cua my a tre vao cac tro chi ly thu khac nhmtrut bo moi sc ep tm ly khoi con be. Mt khi tre con coc cam giac s hu thc s, chung se t nguyn chia se chi cho nhau ma khng mt chut n o.T o, ti nghim ra rng co nhng luc tre con cnc day bao nhng co nhng luc cung nn chung tsuy xet. Khi mi quan h cua chung ta vi bon tre tr nncng thng trong mt bu khng kh y xuc cam th vicc day bao chung thng b xem nh la mt s trng trhay phan bac. Nhng nu chung ta keo a tre ra mt gockn ao, kin nhn lng nghe va noi chuyn vi no th co le 61. 7 THOI QUEN THANH AT 65se mang lai kt qua tt hn. Trong cu chuyn k trn, tia khng u chn chn v mt tnh cam, thiu s nhn naiva kim ch co th lam c iu o.Co le y thc s hu nn c day d trc y thc chiase. Trong quan h hn nhn va gia nh, nhiu ngi acho i mt cach may moc hay t chi chia se v ho cha baogi trai qua kinh nghim c lam chu ban thn hay hiuung v gia tr ban thn. giup con em chung ta trngthanh, chung ta cn phai u kin nhn giang day chung ythc s hu va gia tr cua vic chia se. Ngoai ra, ban thnchung ta cung phai lam gng cho chung.8. NHN NHN VN Ngi ta thng b cun hut vao nhng chuyn tt epcua cac ca nhn, gia nh va t chc sng da trn nhngnguyn tc vng chc. Ho ngng m nhng ca nhn cosc manh, chn chn, nhng gia nh bit um boc, oankt, nhng t chc co nn vn hoa ng tm hip lc. Vathng th ho mun bit ngay m thc c ban cua nhngca nhn, tp th, t chc o bng cac cu hoi nh: Lam thnao anh thc hin c iu o? Hay cho ti bit phngphap cua anh?, cung co ngha la: Hay hng dn ti cachgiai quyt vn nhanh nht cua anh ti co th giai quytnhng vng mc ti ang gp phai.Ho c gng hoc tp va ap dung nhng ky nng nay.Trong mt thi gian ngn, chung dng nh co hiu qua.Tuy nhin, iu o chng khac nao vic s dung thucaspirin hoc cao dan cha nhng cn au tht tc thima khng th nao trit tiu c cn bnh kinh nin ricui cung cac triu chng cp tnh mi se xut hin. V vy, 62. 66 7 THOI QUEN THANH ATcang tp trung vao nhng vn va cn au cp tnh baonhiu th chung cang gop phn lam cho cn bnh kinhnin thm trm trong by nhiu.iu nay co ngha la co vn trong cach nhn nhnvn cua chung ta.Chung ta hay xem lai ln na mt s im cn lu y ac nu ra chng nay va tac ng cua t duy ao cnhn cach.Ti tham d ht khoa ao tao nay n khoa hun luynkhac v quan tr hiu qua. Ti c i x tt va tao mi quan hthn tnh vi nhn vin cua mnh, ky vong vao nng lc cua honhng ti khng thy ai trung thanh vi mnh ca. Ti ngh nuti b m nm nha mt ngay, ho se tha h ma tan gu vi nhausut bui. Tai sao ti khng th ren luyn ho bit lam vic mtcach t giac va co tinh thn trach nhim - hay tm c ngi conhng c tnh o?Thuyt ao c nhn cach day rng ti co th ap dungmt s hanh ng quyt lit hn nh chn chnh lai cngvic hay sit cht ky lut - nhng vic co th lam cho cacnhn vin cua ti tr nn n np hn va hai long vi nhngg ho ang co. Hoc ti co th tm kim cac chng trnhhun luyn xy dng ng c lam vic giup nhn vin cotrach nhim hn, thm ch co th sa thai nhn vin cu vatuyn nhn vin mi co kha nng lam vic tt hn.Nhng, vi nhng nhn vin thiu trung thanh nay thliu ho co hiu nhng iu ti lam la v quyn li cua hohay khng? Ho co cam thy ti ang i x vi ho nh vinhng c may khng? Co phai ti anh gia ho nh th lahoan toan ung? Cung co th chnh cach nhn nhn cuati i vi nhn vin lai co vn . 63. 7 THOI QUEN THANH AT 67Co qua nhiu vic phai lam nhng thi gian khng bao giu ca. Ti cam thy ap lc e nng va bc bi sut ngay, suttun. Ti d cac hi thao v quan tr thi gian hiu qua va a thap dung na ta phng phap hoach nh thi gian khac nhau,nhng vn khng cam thy mnh ang sng mt cuc sng hanhphuc, hu ch va yn bnh nh mong mun.Thuyt ao c nhn cach nhc ti phai chun b sniu g o n t bn ngoai - mt tr ly hoach nh chinlc kinh doanh mi hay mt cuc hi thao chng han - coth giup ti giai toa cac ap lc nay mt cach hiu qua hn.Nhng liu nhng hiu sut o co phai la cu tra likhng? Liu lam c nhiu vic hn trong khoang thigian ngn hn co em lai nhng thay i tht s khng,hay ch cang y ti n vic phan ng lai nhng conngi, nhng tnh hung co ve nh ang kim soat cucsng cua ti?Phai chng co iu g khac ti cn phai xem xet thuao hn, cn ban hn chng han nh mt m thc naoo trong ti co anh hng n cach ti nhn nhn thigian, cuc sng va ban cht cua chnh mnh?Cuc hn nhn cua ti tr nn nhat nheo. Chung tikhng mu thun hay luc uc g vi nhau ca, nhng khng conyu nhau na. Du a nh n Trung tm t vn hn nhn gianh va thc hin mt s cach, chung ti vn khng th nhomln ngon la nng m ma ca hai tng co.Thuyt ao c nhn cachmach bao ti rng chc phai covai cun sach hay vai cuc thao lun mi giup ti bc bachnhng tm s v ti co th hiu ti hn. Nhng cung cokha nng chung khng giup c g, va ch khi yu ngikhac th ti mi co c tnh cam mnh ang tm kim. 64. 68 7 THOI QUEN THANH ATNhng liu v ti co phai la nguyn nhn tht s cuavn khng? Liu co phai ti ang chm chm vao cacnhc im cua v mnh va bin cuc sng gia nh thanhra kh s nh th nay?Liu ti co ang t ra mt m thc c ban nao o vv mnh, v cuc hn nhn, v mt tnh yu thc s ricuc sng gia nh mnh b no chi phi qua nhiu?Ban co nhn ra m thc ao c nhn cach co anhhng quan trong nh th nao n cach chung ta nhnnhn va giai quyt vn khng?Du co nhn ra hay khng th cung co nhiu ngi aotng v nhng ha hen sao rng cua thuyt ao c nhncach. Ti tng i n nhiu ni, lam vic vi nhiu t chc,gp g nhiu ngi va phat hin ra rng, cac nha quan ly cotm nhn chin lc lu dai thng chan cac din gia chbit tac ng tm ly va khch l ngi khac bng nhng cuchuyn v v mang tnh giai tr. iu ho cn la gia tr thccht bn trong mt qua trnh hn la liu thuc aspirinhay cao dan. Mong mun chu yu cua ho la giai quyt cacvn nan giai va tp trung vao cac nguyn tc co th emlai hiu qua lu dai.9. NNG CAO TRNH T DUYTheo Albert Einstein, Chung ta khng th giai quytc vn quan trong ma chung ta ng u bng trnh t duy ging nh khi chung ta gy ra nhng vn o.Tht vy, khi quan sat s vt xung quanh va xem xet laichnh ban thn mnh, chung ta se nhn ra rng nhng vn nay sinh khi sng va c x theo quan im ao c nhncach la nhng vn c ban, co chiu su va khng th 65. 7 THOI QUEN THANH AT 69c giai quyt mc t duy hi ht nh khi chungmi phat sinh. Chung ta cn co mt trnh t duy misu sc hn mt m thc da trn cac nguyn tc miu tachnh xac pham tru con ngi va cac mi quan h qua laico hiu qua giai quyt chung.Trnh t duy mi chnh la vn ma cun sach 7Thoi Quen Thanh at cp n. y la quan im btu t bn trong - ly nguyn tc lam trung tm va ly tnhcach con ngi lam nn tang - nhm mang lai s thanh atcua ca nhn va s thanh cng trong mi quan h gia cacca nhn vi nhau. Quan im bt u t bn trong chutrong y thc bt u t ban nga va quan trong hn, bt ut phn ct loi cua ban nga: nhng m thc, tnh cach vang c cua con ngi.Quan im nay cho rng nu mun co mt cuc hnnhn hanh phuc, ban hay la ngi tao ra cac mt tch cc vabit bo qua nhng chuyn khng vui. Nu mun conmnh ngoan ngoan hn, ang yu hn, ban hay la bc chame hiu va thng cam vi chung, kin nh hn va yu quychung hn. Nu mun co c quyn t chu hn trongcng vic th ban hay la mt nhn vin co trach nhim hn,bit giup ng nghip va cng hin nhiu hn. Numun c ngi khac tin cy, ban hay la ngi ang tincy. Nu mun co c cai th yu la tai nng c thanhn, th trc ht, ban hay tp trung vao cai chnh yu -tnh cach cua ban.Quan im bt u t bn trong cho rng nn tThanh tch ca nhn ln trn Thanh tch tp th, rng ha vann gi li ha vi chnh mnh trc khi ha va gi li havi ngi khac. Theo quan im nay, se la v ch nu chungta mun co nhn cach trc khi co tnh cach, mun cai 66. 70 7 THOI QUEN THANH ATthin cac mi quan h trc khi hoan thin ban thn.Bt u t bn trong la mt qua trnh i mi lintuc da trn cac quy lut t nhin chi phi s trng thanhva tin b cua con ngi. No phat trin theo ng xonc, nng cao cach sng c lp, co trach nhim va phuthuc ln nhau co hiu qua.Ti co c hi lam vic vi nhiu ngi khac nhau - congi rt tuyt vi, co ngi rt tai nng, co ngi mongmun s thanh at va hanh phuc, co ngi ang i tmhanh phuc, co ngi ang khin ngi khac au kh -nhng ti cha bao gi thy co giai phap nao, co nimhanh phuc, s thanh cng nao tn tai lu dai da trn quanim bt u t bn ngoai.Quan im bt u t bn ngoai thng mang lainhng kt qua tiu cc trong thai va cach c x cuanhiu ngi. Ho thng cam thy mnh la ngi khng cohanh phuc, la nan nhn va bt lc; ho ch tp trung vaonhc im cua ngi khac va lun cho rng hoan canhkho khn, tnh trang tr tr ma mnh phai chu ng thucv trach nhim cua ai o. Chung ta co th nhn thy ro nht nhng cp v chng khng co hanh phuc, o la v ca haikhng bit chp nhn nhau, ngi nay mun ngi kiaphai thay i, ngi nay k ti ngi kia, ngi kia tmcach sa i tnh nt cua ngi nay o la mt mi quanh thiu tin cy ln nhau.Cac thanh vin trong gia nh chung ti a tng sng ba a im nong bong nht trn trai t - Nam Phi, Israel,va Ireland - va ti tin rng ngun gc cua cac vn angdin ra ba ni khac nhau nay chnh la s thng tr cua mthc xa hi bt u t bn ngoai. Cac bn lin quan u 67. 7 THOI QUEN THANH AT 71tin rng vn nm bn ngoai va nu ho (tc phabn kia) chu sa i theo khun phep hay t nhin bloai khoi cng ng th vn se c giai quyt.Quan im bt u t bn trong la s thay i mthc quan trong i vi hu ht moi ngi, phn ln la doanh hng manh me t m thc xa hi hin hanh cua aoc nhn cach.Nhng theo kinh nghim cua ring ti rut ra tnhng chuyn ca nhn cung nh khi lam vic vi hangngan ngi khac va bng s nghin cu su sc v nhngca nhn va hnh thai xa hi a thanh cng trong lch s, titin rng nhiu nguyn tc th hin trong 7 Thoi quen nay atng n su trong mi con ngi chung ta, trong lngtm va y thc xa hi cua chung ta. nhn ra va phat trinchung, ap dung chung vao vic giai quyt cac mi quantm su sc nht cua loai ngi, chung ta cn phai t duykhac i, phai chuyn nhng m thc cu thanh nhng mthc mi, su sc hn - m thc bt u t bn trong.Chung ta khng c dng cuc tham him, v muc chcua chung ta la i n ni chung ta a xut phat kham phano mt ln na. (T.S. Eliot) 68. 72 7 THOI QUEN THANH ATHnh 3 69. TNG QUAN V7 THOI QUENMi ngi th hin mnhqua nhng vic thng lam.Th nn, s xut sc cuamt con ngi khng phai la hanh ng, ma la thoi quen.- AristotleV c ban, tnh cach cua chung ta la mt b phn cuathoi quen. Ngan ng co cu: Gieo suy ngh, gthanh ng; gieo hanh ng, gt thoi quen; gieo thoi quen,gt tnh cach; gieo tnh cach, gt s phn.Co th noi, thoi quen la khun mu nht quan, i khiv thc, th hin tnh cach cua chung ta mt cach thngxuyn, hang ngay va quyt nh tnh hiu qua hay khnghiu qua trong moi hoat ng, tao nn sc manh bn trongcua chung ta. Horace Mann, mt nha s pham v ai tngnoi: Thoi quen cung ging nh dy thng. Hang ngaychung ta bn tng si nho va bn cang nhiu th si dythng cang kho t. Ban thn ti khng ng y vi phncui cua cu noi nay. Ti cho rng no co th b t, cungnh thoi quen la th co th hoc va cung co th t bo, nhngvic o oi hoi phai co mt qua trnh va mt quyt tm cao. 70. 74 7 THOI QUEN THANH ATNhng ai tng theo doi hanh trnh b cua conngi t tau Apollo 11 ln mt trng ri tr v trai t chchn u sng s trc s kin lch s nay. Ho se tht lnTht la phi thng! hay Khng th tin c!. Thnhng, nhng ngn t o vn cha u din ta nhnggiy phut ang ghi nh o. co c thanh cng v aiy, cac nha du hanh vu tru a phai vt qua sc hut cc lncua trai t. Nng lng bo ra trong vai phut u tin khicon tau ri khoi b phong va trong nhng dm u tincua cuc hanh trnh con nhiu hn tng s nng lngc dung trong nhiu ngay sau o thc hin cuchanh trnh dai na triu dm.Thoi quen cung vy, no co sc hut rt ln - ln hnnhiu so vi nhng g chung ta co th nhn thy. Mt chuty ch hay mt vai thay i trong cuc sng cha u xoabo nhng thoi quen a n su vao ban thn nh: s thiuquyt tm, thiu kin nhn, tnh kiu ngao va ch ky. Mois ct canh u cn mt n lc phi thng. Ch cn vtqua c sc hut cua thoi quen, s t do cua chung ta sec y ln mt tm cao mi.Cung nh cac ngun nng lng t nhin khac, schut cua trong lc co th co li hoc co hai. Lc hut cuatrong lc co th can tr con ngi n vi vu tru y b nnhng cung chnh no lai co kha nng lin kt th gii naythanh mt th thng nht, va gi trai t nm ung quyao, tao ra mt trt t nht nh trong vu tru. Thoi quencung vy. o la mt lc hut rt ln, nu bit s dung mtcach hiu qua, chung ta co th dung no tao s gn kt vatrt t cn thit nhm mang lai thanh cng trong cucsng cua chung ta. 71. 7 THOI QUEN THANH AT 751. THOI QUEN LA G?Trong pham vi cun sach nay, chung ta xem thoi quenla giao im cua tri thc, ky nng va khat vong. Trong o, trithc la mt m thc ly thuyt, tc lam g va tai sao; ky nngla lam nh th nao; con khat vong la ng c, la y mun hanhng. Mun tao mt thoi quen trong cuc sng, chung tacn phai co ca ba yu t nay.Quan h cua chung ta vi cac ng nghip, v/chng,con cai khng my tt ep co th la v chung ta co thoiquen ap t y kin cua mnh ma khng bao gi thc slng nghe ho. Nhng du bit cn phai lng nghe ngikhac i na, co ky nng lng nghe i na th ti cung cnco mong mun giao tip thc s, nu khng, ti cungkhng th ren luyn c thoi quen nay. V vy, xydng c mt thoi quen cn phai co ca ba yu t: tri thc- ky nng - khat vong.S thay i cua hin tng/ban cht la mt qua trnhi ln. Ban cht lam thay i hin tng, va ngc lai, hintng cung co th lam thay i ban cht. Chung ta phattrin theo mt ng xon c. Nh co tri thc, ky nng vakhat vong, chung ta co th pha bo c nhng m thc cu- vn la ch da gia tao trong nhiu nm qua - at ccac bc tin mi cua ban thn va trong mi quan h vingi khac. 72. 76 7 THOI QUEN THANH ATTri thc(lam g, tai sao)Ky nng(lam nhth nao)Khat vong(mun lam g)THOI QUENNHNG THOI QUEN HIU QUACac nguyn tc va m hnh ng x c lnh hii khi, s thay i la mt qua trnh y gian trun,nhng no c thuc y bi mt muc ch cao ca hn, bimong mun hy sinh cai hin tai at c thanh tu lntrong tng lai va no mang lai hanh phuc - muc tiu chung ta tn tai. Hanh phuc co th c nh ngha la ktqua cua khat vong va kha nng hy sinh hin tai cho nhngiu tt ep trong tng lai. 73. 7 THOI QUEN THANH AT 772. TNH LIN TUC CUA QUA TRNH TRNG THANHBay thoi quen khng phai la mt tp hp cac cng thctm ly ri rac, chp va ma o la phng phap tip cn tnhtin, lin tuc va c kt hp cht che nhiu mt trong vicnng cao tnh hiu qua cua tng ca nhn, cua cac mi quanh. Kt hp hai hoa vi nhng quy lut phat trin t nhin,7 thoi quen giup chung ta lin tuc tin ln trong cac bccua qua trnh trng thanh, t phu thuc sang c lp rin tng h.Khi bt u cuc sng, mi chung ta u la mt a tres sinh, hoan toan phu thuc vao cha me (hoc ngi u). c day d, nui dng va nng , theo nmthang, chung ta tr nn cng cap hn, c lp hn - v thcht, tinh thn va ca v tai chnh - cho n khi chung ta coth t chm soc ban thn mnh va tr thanh mt con ngit chu, t lc.Cang trng thanh, chung ta cang nhn thc crng moi s vt trn i u tac ng qua lai ln nhau, rngco mt h sinh thai chi phi ca t nhin va xa hi. Chungta phat hin ra rng vic nng mnh ln mt tm cao miphu thuc rt nhiu vao mi quan h vi nhng ngixung quanh - ngha la cuc sng cua con ngi lun co stng h.Nhn tng th, s phat trin cua con ngi t thi thu n khi trng thanh la phu hp vi quy lut t nhin.Tuy nhin, co nhiu chiu hng phat trin. Chng han, strng thanh v th cht khng nht thit i lin vitrng thanh v tnh cam hay tr tu. Mt khac, mt ngichm phat trin v th cht khng hn la kem trngthanh v mt tr tu hay tnh cam. 74. 78 7 THOI QUEN THANH ATTrn con ng phat trin lin tuc cua s trngthanh, phu thuc la m thc thuc v ngi khac - anh chmsoc ti, anh n hoc khng n vi ti, ti trach anh vhu qua xay ra Con c lp mi chnh la m thc cua ti -ti co th lam vic nay, ti chu trach nhim, ti bit t lc,ti co quyn la chonNhng, tng thuc la m thc thuc v chung ta - chungta co th cung lam vic, chung ta co th hp tac vi nhau,chung ta co th kt hp tai nng va nng lc lai cung lamnhng vic ln hn.Ngi phu thuc da vao ngi khac at iu mnhmun. Ngi c lp lun co c cai mnh mun bngchnh n lc cua ban thn. Con Ngi tng thuc th bitkt hp n lc cua mnh vi nhng n lc cua ngi khac at thanh cng ln nht.Nu b phu thuc v th cht, chng han b bai lit haytt nguyn, ti se phai cn n s giup cua ngi khac.Nu b phu thuc v tnh cam, ti se cn n nhn xet cuangi khac cam thy mnh co gia tr va an tm. Nu langi phu thuc v tr tu, ti se phai nh ngi khac suyngh h moi vn trong cuc sng.Ngc lai, nu la mt ngi c lp, v mt th cht,ti co th t mnh lam ly moi vic; v tr tu, ti co th tsuy ngh, t duy mt cach sang tao, co oc phn tch va spxp cung nh trnh bay y kin cua mnh mt cach d hiu;v tnh cam, ti se t lam chu ban thn, cam nhn cchnh mnh va se khng b chi phi bi cu hoi ti co cngi khac yu mn hay i x tt khng.Co th d dang nhn thy rng ngi co tnh c lp tora chn chn hn nhiu so vi ngi co tnh phu thuc. 75. 7 THOI QUEN THANH AT 79Ren luyn c tnh c lp la mt thanh cng ln nhngo khng phai la tt ca.Hin nay, tnh c lp ang la m thc c xa hi cao. Hu ht sach, bao vit v cach sng u sung bai tnhc lp - nh th giao tip, lam vic nhom, hay hp tac ukem gia tr hn. Ho xem tnh c lp nh muc tiu tithng ma moi ca nhn va xa hi cn hng ti. Nhngthc cht, vic nhn manh tnh c lp phn nhiu xutphat t phan ng trc s phu thuc, nh mt cach chngi vic kim soat, chi phi va khng ch cua ngi khaci vi chung ta.Nhiu ngi hiu khng thu ao v khai nim tngthuc, thng lin tng, thm ch ng nht no vi sphu thuc. V vy, chung ta thy co nhng ngi nhndanh c lp, giai phong con ngi, nhng thc cht la vch ky ca nhn, t li ma ly hn, bo ri con cai va lang tranhmoi trach nhim xa hi.Phan ng nhng ngi co tham vong thoat khoi sgo bo - t khng nh mnh va lam nhng vic mnhmun - thng bc l nhiu s phu thuc c ban. Trongkhi c gng at c muc tiu, ho lai bc l nhiu imyu: nhng s kin nm ngoai kha nng kim soat cuaban thn chi phi.Tt nhin, chung ta cn phai thay i hoan canh. Thnhng, phu thuc lai la mt vn thuc v qua trnhtrng thanh cua tng ca nhn ma t lin quan n hoancanh. Ngay ca trong hoan canh thun li hn th s phuthuc vn thng c duy tr. Tuy nhin, no co th cgiai phong bng s c lp tht s trong tnh cach chungta, khin cho chung ta co thm sc manh chu ng 76. 80 7 THOI QUEN THANH AThanh ng hn la b ng i pho. o la mt muc tiu ttep nhng khng phai la muc tiu ti thng cua mtcuc sng thanh at.T duy c lp n thun khng th phu hp vi thctai co tnh tng thuc. Nhng ngi co tnh c lp makhng u trng thanh suy ngh va hanh ng mt cachtng thuc th ho ch co th la nhng ca nhn tt, chkhng th la nhng nha lanh ao hay ng i tt. V hokhng xut thn t m thc cua s tng thuc cn thitcho s thanh cng trong cac mi quan h hn nhn, gianh, t chc.V ban cht, cuc sng co tnh tng thuc cao nn victm cach at c hiu qua ti a bng tnh c lp thchng khac nao tm cach chi qun vt bng chic gyanh gn - ngha la phng phap khng thch hp vithc tin.Tnh tng thuc la mt khai nim chn chn va tin bhn nhiu so vi tnh c lp. Nu tng thuc v thcht, du la ngi t lc va co kha nng, chung ta cung selin kt sc manh co c kt qua tt hn trong cngvic. Nu tng thuc v tnh cam, du nhn ra y ngha cuaban thn, chung ta cung cn chia se tnh cam vi ngikhac. Nu tng thuc v tr tu, chung ta se bit kt hpnhng y tng tuyt vi nht cua ngi khac vi nhng ytng cua ring mnh.Do o, nu co tnh tng thuc, chung ta se co c hi chia se ban thn mnh vi ngi khac mt cach su scva co y ngha, se tip cn c cac ngun lc va tim nngln lao cua nhng ngi xung quanh.Ch co nhng ngi sng c lp mi ren luyn c 77. 7 THOI QUEN THANH AT 81tnh tng thuc. Ngi phu thuc thng khng co cnhng mi quan h tng thuc v ho khng th lin ktvi ngi khac trong khi cha u kha nng lam chu banthn. o cung la ly do v sao cac thoi quen 1, 2, 3 trong cacchng tip theo lai xoay quanh vn lam chu ban thn.Nh cac thoi quen nay, ngi ta co th chuyn t phu thucsang c lp trc khi co th co c tnh tng thuc.Chung la nhng thanh tch ca nhn - ct loi cua s phat trintnh cach - va thanh tch ca nhn se dn n thanh tch tpth. Cung nh gieo hat ri mi thu hoach c, ban khngth ao ngc qua trnh nay. o la mt qua trnh bt ut bn trong.Khi tht s c lp, ban se co nn tang vng chc chotnh tng thuc, co mt tnh cach c ban giup ban atc nhng thanh tch tp th theo nh hng nhncach khi lam vic nhom, hp tac, giao tip xa hi cnu trong cac thoi quen 4, 5, 6.Nhng iu nay khng co ngha la ban phai ren luyncac thoi quen 1, 2, 3 mt cach hoan hao trc khi tp luyncac thoi quen 4, 5, 6. Nm c s lin tuc cua cac thoiquen se giup ban lam chu c s phat trin cua mnhmt cach hu hiu. Ban co th luyn tp cung mt luc ca6 thoi quen.La mt phn cua th gii tng thuc, hang ngay,chung ta vn giao tip vi th gii o. Tuy nhin, cac vn ni cm o co th d dang lam lu m nhng thoi quenhnh thanh nn tnh cach. Hiu c tac ng cua banthn n cac mi quan h co tnh tng thuc giup ban tptrung n lc theo ung trnh t va phu hp vi cac quy lutphat trin t nhin. 78. 82 7 THOI QUEN THANH ATThoi quen th bay la thoi quen cua s i mi - mt si mi thng xuyn va co tnh cn i bn chiu - gmba chiu khng gian va chiu con lai la thi gian - cua cucsng. No xoay quanh va bao ham tt ca cac thoi quen khac.o la thoi quen hoan thin khng ngng, tao ra mt quatrnh phat trin theo ng xon c nng ban ln mttrnh hiu bit mi va sng theo tng thoi quen khi bannhn nhn no goc cao hn.Biu di y la s th hin bng hnh anh theotrnh t va tnh tng thuc cua 7 thoi quen. No se c sdung xuyn sut cun sach nay, khi chung ta khao sat ca haikha canh: mi quan h co trnh t gia cac thoi quen va skt hp vn ng cua chung. Khi lin kt vi nhau, 7 thoiquen se tao ra c nhng hnh thc mi cua nhau va lamtng gia tr cho nhau. Mi khai nim hay mi thoi quen sec trnh bay ro rang trong nhng phn tip theo.Tng thucTHANH TCHTP THLng nghe vathu hiuln nhaung tmhip lc5 6T duycung thngLunchu ngc lpBt ut muc tiua c xac nhu tincho iuquan trong nhtTHANH TCHCA NHNPhu thucRen giua ban thn12347M THC 7 THOI QUEN 79. 7 THOI QUEN THANH AT 833. NH NGHA V TNH HIU QUABay thoi quen chung ta se cp trong cun sach nay lanhng thoi quen cua s thanh at, bi v chung c xydng da trn cac nguyn tc, mang lai cho chung tanhng li ch ti a va lu dai. Chung tr thanh nn tangcua tnh cach con ngi, tao nn mt trung tm cung cpnhng tm ban chnh xac. ng thi, nhng thoiquen nay la c s mi ca nhn co th t giai quyt cacvn cua mnh mt cach hiu qua, tn dung ti a cac chi, khng ngng hoc tp cung nh kt hp c cacnguyn tc khac trong qua trnh phat trin cua mnh.Bay Thoi quen thanh at cung c xy dng da trnm thc cua tnh hiu qua, phu hp vi mt quy lut tnhin, mt nguyn tc ti goi la s cn bng P/PC. ddang hiu c nguyn tc nay, chung ta co th lin h vicu chuyn ngu ngn Ngng e trng vang cua Aesop.Mt bac nng dn ngheo mt hm phat hin mt quatrng bng vang lp lanh trong con ngng cua mnh.Luc u, ng ngh ai o mun chi khm ng. Nhng khinht ly qua trng nh nem i, ng a kp ngh lai.Qua trng ung la bng vang tht! Ngi nng dnkhng th tin ni vao vn may ln ang n vi mnh. Cmi ngay tri qua, ngay sau khi thc dy, ng lai chay bn ngng va thu c mt qua trng vang. Chng mychc, bac nng dn tr nn giau co.Tuy nhin, cang giau th long tham cua ng cang ln, ngkhng con u kin nhn ch tng ngay tri qua na.ng quyt nh git cht con ngng ly tt ca s trngtrong bung no. Nhng khi ng m bung con ngng ra thbn trong trng rng, tuyt nhin khng co qua trng 80. 84 7 THOI QUEN THANH ATvang nao. Va, iu ti t hn na la t o v sau ngkhng con ly c qua trng vang nao na v a gitcht con ngng ri.n ng sau cu chuyn ngu ngn nay la mt quy lutt nhin, mt nguyn tc - mt nh ngha c ban v tnhhiu qua. Nhiu ngi nhn hiu qua t m thc quatrng vang: Cang san xut, cang thu li nhun th hiu quaat c cang cao.Cu chuyn ngu ngn trn cho thy tnh hiu qua phuthuc vao hai yu t: san phm(cac qua trng vang) va phngtin/nng lc (con ngng) san xut ra san phm o.Nu ban chon kiu sng ch chu trong vao nhng quatrng vang ma bo qua con ngng, ban se sm mt iphng tin san xut ra cac qua trng vang Mt khac nuban ch chm soc con ngng ma khng co muc ch atc cac qua trng vang, ban se sm khng con g nuisng ban thn hay con ngng.Tnh hiu qua nm trong s cn bng ti goi la s cnbng P/PC. P la san phm (Production), ma y la nhngqua trng vang. Con PC la ch vit tt cua nng lc sanxut (Production Capability), tc con ngng nng lctao ra nhng qua trng vang.4. BA LOAI TAI SANV c ban, co ba loai tai san: tai san vt cht, tai san taichnh va tai san con ngi. Chung ta cung ln lt xet tngloai mt.Cach y vai nm, ti mua mt tai san vt cht - o lamt chic may ct co. Ti s dung thng xuyn chic may 81. 7 THOI QUEN THANH AT 85nay ma chng h bao dng g ca. Th nn, sau hai vu mua,no bt u hong hoc. Trong ln sa cha u tin, ng cch con mt na cng sut ban u. Nh vy, v c ban,chic may khng con dung c na.Ti nhn ra rng, gia nh chu u t vao PC (nng lcsan xut) - tc chm soc va bao dng chic may, th ti coth c hng P (san phm) cua no - mt sn co ep. Vkhng sm nhn ra iu o nn hu qua la ti phai bo ranhiu thi gian va tin bac hn mua mt chic may ctco mi. Ro rang y la mt vic khng hiu qua.V theo ui cac li ch hay kt qua trc mt, chung tathng huy hoai nhng tai san