68 | ölçülemeyen ölçülemeyen | 69 berk Özler | boğaçhan bey size
Post on 29-Jan-2017
223 views
Embed Size (px)
TRANSCRIPT
68 | llemeyen llemeyen | 69
llemeyenin gizli ekicilii Berk zler | Boahan Bey size lleme-yen konusunu amadan nce bu konuda d-nm mydnz?
berk zler | Akas llememe zerine d-
nmemitim ama bir eyin llememesine
sebep olan kavramlar zerine dnmtm.
Ne gibi kavramlar?
Muallaklk, gizem, srpriz. Bunlar sanrm bir
eyin llememesine sebep olan ve bende
heyecan uyandran eyler.
Bu kavramlarn tasarm disiplini iinde yeri
var m? Sonuta sanatta belki ama tasarmn
llen bir yan da..
Pardon, araya gireyim, bu kavramlar konu-
madan nce unu da sylemeliyim, bir eyin
bu kavramlara sahip olup olmad da kiiden
kiiye gre deien ve llemeyen bir ey.
Kiiden kiiye hatta zamana gre deiebili-
yor. Yani llemeyenin gerekten llp l-
lemediinin de kesin bir ls yok, lm-
lenemiyor diyebiliriz.
rnein dzenli olmayan objelerin yzey
alanlar eskiden llemezdi. Artk bilgisayar-
lar sayesinde llebiliyor. Bunun gibi bir eyi
mi kastediyorsunuz?
Evet llebilirliin zamana gre deiebildi-
ine dair gzel bir rnek.
Peki llemedii zamanlarda insanlara he-
yecan veriyor muydu sizce? Ya da u an l-
lemeyen eyler insanlara heyecan veriyor mu,
yoksa bir tek size mi veriyor? (glmeler)
Aslnda bu una benziyor: inden gizem ve
srpriz kartlm polisiye bir filmin heyecan
kalmaz ya; filmin devam, sonu, artk llebil-
mitir. Gizem kalmamtr, srpriz kalmamtr
nk. Bu arada, ok film seyretmi bir insa-
nn az izlemi bir insana oranla sonunu daha
iyi tahmin edebilmesi llebilirliin kiiden
kiiye gre deitiinin de bir gstergesidir.
Sanrm konudan biraz saptk. Ben sizin bir
tasarmc olarak yaptnz ie nasl yanstt-
nz merak ediyorum.
Aslnda sapmadk. llemeyenin ekiciliin-
de hemfikirsek eer, sebep olan eylerin, -hat-
ta artk olumluya evirip sebep kelimesinden
kurtulaym, salayan daha iyi- llememe-
sini ya da llemiyor hissini salayan eylerin
psikolojisini iyi anlarsak, bunu yaptmz bir
bina tasarmna ya da benim yaptm gibi bir
internet sitesi tasarmna uygulayabiliriz.
Mimari bir yap tasarlarken llemeyen, ka-
da dklemeyen bir ksm nasl olabilir? Ha-
zrladnz websitelerinde llemeyen bir
ksm oluyor mu?
(Glyor) Oluyor. llemeyen demeyelim
ama llemiyor hissi vermeye alyorum.
1
2
70 | llemeyen llemeyen | 71
yle, insan beyninin her zaman simetrik bir
tasarm daha rahat bulduu bilinir. Bunun al-
tndaki mantk beynin cognitive processing
denilen -Trkede kavrama ilemi diyebili-
riz- bunu kolaylatrmasdr. Beyin grd
tasarmda simetri eksenini izer, eksenin bir
tarafn renirse dier tarafn renmesine
gerek kalmaz. Her zaman daha az enerji har-
camaya gdlenmi insan beyni de ilk bakta
bunu tercih edebilir. Mimarlk, grafik tasarm,
web tasarm gibi disiplinlerde ilevsellik kadar
gzel olmas da nemlidir, bana gre simetri
bu gzellie glge dren bir eydir. Simet-
riden uzak durmaya alyorum.
Simetrik bir binann ya da tasarmn irkin
olduunu mu sylyorsunuz? Eski dneme
ait ou yap simetriktir. (Glerek) Japonya
hayran olduunuzu biliyorum, Japonyadaki
tapnaklar ve shrinelar da hep simetriktir me-
sela.
Hayr, onu sylemiyorum. Japonyadaki tap-
naklar ve shrinelar hep simetriktir ama bu on-
larn olaanst gzelliklerinden bir ey g-
trmez. Oradaki baka bir estetik anlaydr,
baka bir beklentiden doar. Bugnn, 20. ve
21. yzyln estetik anlay daha farkldr. Msr
Piramitleri mesela, dev gibi olmalarnn verdii
ihtiam bir yana brakrsak, bir piramitin ar-
kasna geip fotoraf ekmeyi ister misiniz?
Sizde byle bir merak oluur mu? Bence ar-
tk 21. yzyln estetik anlaynda bu soruya
cevap bulmak nemlidir. Gzel olmasn is-
tediiniz bir eyin iinden muallaklk, gizem,
srpriz, tahmin edilemezlik gibi kavramlar -
kartamazsnz.
Muallaklk derken neyi kastediyorsunuz?
Benim verdiim anlamla muallaklk, arada kal-
mak, yerini belli etmemek, olabilecek yer se-
eneklerinden birinde olmamak demek. Ke-
sin ve somut olmayan, ad konmayan bir eyin
sanatta ve estetikte ok nemi var bence. r-
nein mzikte her ne kadar seslerin, notalarn
mziin ritmi iinde matematiksel bir yeri olsa
da, notada belirtildii ekilde, mzisyenler
zaman olarak belirtilen yerin notaya dkle-
meyecek kadar ncesinde ya da sonrasnda
alabilirler. rnein zamann biraz ilerisinde
alan davulcular vardr, Roy Haynes gibi, Tony
Williams gibi, ok heyecan yaratrlar. Tam ter-
sini dnelim, eer bu muallak halin gzellii
olmasayd, dnyann en iyi Beethoven, Bach
yorumcular bilgisayarlar olurdu.
3
4
72 | llemeyen llemeyen | 73
nternet sitesi tasarlarken de bu vardr. Bir
grid sisteminde, dikdrtgenler iinde tasarm
yapmak zorundasnzdr. Yani aslnda bir web-
sitesi dikdrtgen kutucuklardan oluur. Bu ku-
tular snrlaryla kullancya hissettirirseniz, bu
tasarmda bir tekdzelie sebep olur. Her ne
kadar kutular iinde alsanz da, bunu his-
settirmemek nemlidir.
Sanrm ilk bata sylediiniz eyi neden
nce sylediinizi anladm. Tasarm rne-
indeki durum aslnda muallaklk deil, ama
verdii his yle. Kutucuk sistemini nasl kur-
duunuzu belli etmemekten yola karak s-
kclktan kurtuluyorsunuz. Yani dikdrtgenin
nerede baladn hissettirmemek, bir nevi
llememezlik oluyor size gre.
Evet, aynen yle. Mesela komnist bloklar
denilen uzun sra sra apartmanlar vardr. Bak-
tnzda iiniz skr. nk o kutular, apart-
mann en tepesinden aa doru uzanan
tahmin edilebilir mimari ve yaam sizi boar.
Web sitelerinde alt alta sralanan ayn ller-
deki dikdrgen kutular da size ayn hissi verir.
Burgu gkdelenlerde de aslnda kutulardan
kurtulma hissi var sanrm. Geleneksel gk-
delenler hep dikdrtgen prizmas eklindeler
ama yeni yaplan bu modern mimari ile gelen
burgu gkdelenler bu alt alta sralanan tah-
min edilebilir hissi yok ediyorlar.
Bence burgu gkdelenler bu tahmin edileme-
me hissine yzeysel bir zm getiriyorlar,
yzeysel derken hem szlk hem mecazi an-
lamda (glyor). Yaam alannda her zaman
birbirine dik duvarlara ihtiya duyarsnz. O
burgu gkdelenlerin iindeki duvarlarn dik
olduunu rendikten sonra pek gizemi kal-
dn dnmyorum.
Gizem de sizin iin nemli deil mi?
Evet (gizemle duraksar) gizem nemli. Gi-
zem bal bana llemeyen, bilinmeyen-
dir. Ama tamamen bilinmeyen deil, sadece
somut olarak kendini belli etmeyendir ve bir
eyin ekici olmasnda ok nemli rol oynar.
Filmin bir sahnesindeki seksel gerilim, tm
plaklyla somut bir ekilde orada duran
pornodan daha ekicidir.
Ne yaptnz? Betonart dergisindeyiz (gl-
meler).
Bana rahata konuabilirsiniz, sansr uygu-
lanmaz, denmiti.
Oras yle tabii ama daha gizemli(!) konu-
makta fayda var (glmeler).
Aslnda gizeme olan igdsel merak anlat-
maya alyordum. lemediimiz, hesap-
layamadmz her eyde vardr bu gizem.
Grafik tasarmclar ok kullanr logo yaparken.
London Senfoni Orkestrasnn logosuna ilk
baktnzda baharfleri LSOyu grrsnz.
Daha dikkatli baktnzda elinde gizemini ko-
rumu, kendini gizlemi batonlu bir orkestra
efi grrsnz. Bu incelik, gizem, bir bilgisa-
yarn yapabilecei bir ey deildir. llebilir
bir yan da yoktur.
Zaten llebilirse bilgisayar tarafndan yap-
labilir de, deil mi?
Evet yaplabilir. ahsen ilerin giderek aklla-
nan bilgisayarlara kaptrlacan, daha sonra
da insann, llemeyen ya da saysala d-
ntrelemeyen bu kavramlarla tekrar ilerini
geri alacan dnyorum. Mzik endstrisi
buna gzel bir rnek bence. 80li yllarda plak
tahtn CDye, sonra mp3 teknolojisine, u
gnlerde de online mzik dinleme sistemleri-
ne kaptrd. Bir bakma her eyi ltmz
dnp analog kaytlar 1 ve 0lardan oluan
bir sisteme geirdik, remaster ettik, daha net
ses aldk. Yani analog bantta olan her eyi l-
ebildiimizi ve saysal bir deere dnt-
rebildiimizi dndk. CDler uzun bir sre
ok satt, temiz berrak ses duymak herkesi
ok heyecanlandrd. Sonra neyin tetiklediini
bilmiyorum, online mzik dinleme sistemleri-
ne paralel olarak bir sredir tekrar plaa talep
artmaya balad, artk her yeni albmn pla
baslyor. nsanlar CDleri brakp plak almaya
baladlar. Hatta ok ilgin bir olay anlataym.
Glenn Gouldun mehur Goldberg Varyasyon-
lar kayd vardr, 1955 senesinden, mono bir
kayttr. Olaanst bir mziktir. Klasik m-
ziin en ok satan plaklarndan biridir. Glenn
Gould ldkten sonra firma analog kaytla-
r remaster etti, stereo hale getirdi ve CDye
bast. nsanlar ayn tad bulamadlar, o kadar
satmad, hakknda ok fazla eletri oldu. l-
lemeyenin gizli ekicilii bence ite buradadr.
Soyut somuta gre her zaman daha derindir,
sanrm ekicilii de buradan geliyor. Size ne
yapmanz gerektiini syleyen kiisel geliim
kitaplar mesela somuttur, ister istemez di-
daktik olurlar.
Evet kiisel geliim kitab merakls insanlar
da bunun tersini syler, adam fikrini sylyor,
gerisini sana brakyor der. Bence bir Madam
Bovaryde ya da Su ve Cezada, iinizde tm
kiisel geliim kitaplarndan daha ok k ya-
kacak gizli ilhamlar bulabilirsiniz.
Peki, srpriz llebilir mi?
Geenlerde bir film izledim, ad Her. Adam
ok gelimi bir yapay zekya k oluyor ve
sanki y