СОЦИЈАЛИЗАМ И СОЦИЈАЛИЗАМ И СОЦИЈАЛДЕМОКРАТИЈСОЦИЈАЛДЕМОКРАТИЈ

АА

Значење на изразот Значење на изразот (терминот)„социјализам„(терминот)„социјализам„

► Изразот Изразот социјализам социјализам се употребува во се употребува во повеќе значења, но сепак најчесто под овој повеќе значења, но сепак најчесто под овој термин се подразбира таков термин се подразбира таков тип на тип на општествено уредувањеопштествено уредување кој се кој се карактеризира со општествена (државна) карактеризира со општествена (државна) сопственост над средствата за сопственост над средствата за производство производство

► ККако таков, социјализмот се сфаќа како ако таков, социјализмот се сфаќа како „прва фаза“„прва фаза“ или или „преодна фаза“„преодна фаза“ меѓу меѓу капиталистичкото општествено уредување капиталистичкото општествено уредување и идното-бескласно и идното-бескласно „комунистичко „комунистичко општествено уредување“.општествено уредување“.

Теорија на научниот Теорија на научниот социјализамсоцијализам

► Вообичаено е терминот социјализам да се Вообичаено е терминот социјализам да се врзува за двајцата германски филозофи врзува за двајцата германски филозофи Карл Маркс и Фридрих Енгелс кои се Карл Маркс и Фридрих Енгелс кои се творци на т.н. творци на т.н. „теорија на научниот „теорија на научниот социјализам“социјализам“

► Во оваа теорија тие се обидоа да дадат Во оваа теорија тие се обидоа да дадат целосна визија и објаснување за начините целосна визија и објаснување за начините на на рушење на капитализмот и рушење на капитализмот и воспоставувањето на социјализмотвоспоставувањето на социјализмот по по пат на пат на социјалистичка револуцијасоцијалистичка револуција како и како и начините на негова натамошна изградба. начините на негова натамошна изградба.

Нужноста од настанок на Нужноста од настанок на социјализмотсоцијализмот

► Основната идејаОсновната идеја во нивната теорија за во нивната теорија за социјализмот е дека тоа е општествен систем социјализмот е дека тоа е општествен систем кој нужно се раѓа во утробата на старото кој нужно се раѓа во утробата на старото капиталистичко општество и дека нужно ќе го капиталистичко општество и дека нужно ќе го замени со што се ствараат нови замени со што се ствараат нови производни производни односиодноси кои што се услов за натамошен кои што се услов за натамошен развиток на развиток на производните силипроизводните сили т.е. т.е. производните можности на општествотопроизводните можности на општеството. .

► Според нив и нивната теорија, производството Според нив и нивната теорија, производството се повеќе добива се повеќе добива општествен карактеропштествен карактер и и према тоа приватната сопственост над према тоа приватната сопственост над средствата за производство е пречка за негов средствата за производство е пречка за негов натамошен развиток и затоа мора да се укине. натамошен развиток и затоа мора да се укине.

Укинување на приватната Укинување на приватната сопственостсопственост

► Од таму првата и најелементарна Од таму првата и најелементарна претпоставка на социјализмот е претпоставка на социјализмот е укинување на приватната сопственост укинување на приватната сопственост преку национализација на средствата преку национализација на средствата за производствоза производство односно преку нивно односно преку нивно прогласување за општо добро и прогласување за општо добро и превземање од страна на државата. превземање од страна на државата.

► Со тоа ќе бидат створени претпоставки за Со тоа ќе бидат створени претпоставки за такво такво производство производство кое за кое за основна целосновна цел ќе ја има употребата т.е. ќе ја има употребата т.е. задоволувањето на потребите на задоволувањето на потребите на луѓето а не профитотлуѓето а не профитот. .

Ограничување на пазарот и Ограничување на пазарот и пазарните законитостипазарните законитости

► Во услови на таквите Во услови на таквите производни претпоставкипроизводни претпоставки како што се општествена сопственост над средствата како што се општествена сопственост над средствата за производство и таквите цели на производството, за производство и таквите цели на производството, јасно е дека на јасно е дека на пазаротпазарот не смее да му се не смее да му се дозволидозволи слободно дејствување на пазарните слободно дејствување на пазарните законитости туку преку системот на законитости туку преку системот на државно т.е. државно т.е. централно планирањецентрално планирање треба да се обезбеди треба да се обезбеди урамнетожување на понудата и побарувачката урамнетожување на понудата и побарувачката на стоки и услуги.на стоки и услуги.

► При такво производство и таков пазар ќе биде можно При такво производство и таков пазар ќе биде можно произведеното да се произведеното да се распределува распределува приближно приближно еднакво на сите уесници во процесот на еднакво на сите уесници во процесот на производство производство

► Во социјализмот ке се примени социјалистички Во социјализмот ке се примени социјалистички принцип принцип „„секој според можностите- секому секој според можностите- секому според вложениот труд„според вложениот труд„..

Социјализмот како Социјализмот како „бескласно општество„„бескласно општество„

►Идејата за изградба на социјализмот Идејата за изградба на социјализмот беше надополнета и со идејата дека беше надополнета и со идејата дека социјализмот претставува социјализмот претставува „„светски светски процес“процес“ што значи дека ниту едно што значи дека ниту едно поединечно општество не може да ја поединечно општество не може да ја избегне оваа историска нужност. избегне оваа историска нужност.

►Онаа историска сила која е повикана да Онаа историска сила која е повикана да го изврши овој историски преврат е го изврши овој историски преврат е работничката класаработничката класа која треба да биде која треба да биде единствена класа во оштеството. единствена класа во оштеството.

►Целото општество ке биде организирано Целото општество ке биде организирано и раководено од и раководено од една политичка една политичка партијапартија (принцип на „ (принцип на „диктатура на диктатура на пролетеријатот„пролетеријатот„). ).

Пропаѓање на Пропаѓање на социјалистичката идејасоцијалистичката идеја

► Сите обидиСите обиди за практична реализација на за практична реализација на идејата на социјализмот, почнувајки од Русија, идејата на социјализмот, почнувајки од Русија, преку социјалистичките револуции спроведени преку социјалистичките револуции спроведени во источна Европа, влучувајки ја и Македонија, и во источна Европа, влучувајки ја и Македонија, и покрај почетните успеси, покрај почетните успеси, се покажаа како се покажаа како неуспешнинеуспешни да се снајдат на светскиот пазар да се снајдат на светскиот пазар

► Во почетокот на 1990-тите години дојде до Во почетокот на 1990-тите години дојде до прекинување на изградбата на општествениот прекинување на изградбата на општествениот систем според идеите на социјализмот и преку систем според идеите на социјализмот и преку процесот на процесот на транзицијатранзиција, во сите овие земји се , во сите овие земји се настојува да се изгради едно настојува да се изгради едно модерно, модерно, демократско и пазарно ориентирано демократско и пазарно ориентирано општествоопштество..

Изворното значење на Изворното значење на поимот социјалдемократијапоимот социјалдемократија► По својата основна суштина под поимот По својата основна суштина под поимот

„социјадемократија“„социјадемократија“ се подразбира се подразбира една посебна една посебна теорија за политичкиот теорија за политичкиот систем на социјалистичкото општество.систем на социјалистичкото општество.

► Во суштината на социјалдемократската Во суштината на социјалдемократската политичка теорија се наоѓа тврдењето политичка теорија се наоѓа тврдењето дека дека преминотпреминот од од старото старото капиталистичкокапиталистичко општество кон општество кон новото новото социјалистичкосоцијалистичко општество општество може да може да биде постепенбиде постепен и еволутивени еволутивен, односно , односно без насилна социјалистичка без насилна социјалистичка револуцијареволуција. .

Залагање за демократија Залагање за демократија во социјализмотво социјализмот

►Понатаму социјалдемократската политичка Понатаму социјалдемократската политичка теорија е на мислење дека и теорија е на мислење дека и во рамките во рамките на изградба на социјализмот на изградба на социјализмот може и може и мора да биде присутна демократијатамора да биде присутна демократијата

► Тоа значи и во социјализмот мораат да Тоа значи и во социјализмот мораат да бидат чувани и развивани сите а посебно бидат чувани и развивани сите а посебно основните политички права и слободи на основните политички права и слободи на луѓето. луѓето.

► Значи демократијата во социјализмот може Значи демократијата во социјализмот може да биде да биде плуралистичкаплуралистичка а тоа значи дека а тоа значи дека таа претпоставува постоење на повеќе таа претпоставува постоење на повеќе политички партии кои ќе се сменуваат на политички партии кои ќе се сменуваат на власта.власта.

Социјалдемократската Социјалдемократската идеологија во современото идеологија во современото

општествоопштество► ДенесДенес идејата на социјалдемократијата ја идејата на социјалдемократијата ја

среќаваме како среќаваме како идеологијаидеологија на голем број на голем број социјалдемократски политички партиисоцијалдемократски политички партии од од цела Европацела Европа

► Овие политички партии најчесто Овие политички партии најчесто се залагаатсе залагаат за за такво управување со стопанството кое ќе такво управување со стопанството кое ќе овозможи донекаде овозможи донекаде да се ублажида се ублажи суровоста и суровоста и безобзирностабезобзирноста на капиталистичкиот систем како на капиталистичкиот систем како и да се постигне побрз пораст на производството. и да се постигне побрз пораст на производството.

► Тоа значи дека социјдемократите редовно се Тоа значи дека социјдемократите редовно се залагаат за разни мерки од областа на залагаат за разни мерки од областа на социјално социјално економската политикаекономската политика кои кои имаат за целимаат за цел подобрување на работните и животните подобрување на работните и животните услови на најшироките слоеви на услови на најшироките слоеви на населениетонаселението. .

► Збирот на сите овие мерки обично се нарекува Збирот на сите овие мерки обично се нарекува „општество „општество илиили држава на благосостојбадржава на благосостојба„„..

Критики на социјалдемократијата

► Терминот „општество или држава на Терминот „општество или држава на благосостојба“ денес често се користи и за благосостојба“ денес често се користи и за означување на високоразвиените капиталистички означување на високоразвиените капиталистички општества во кои државата е оној фактор кој општества во кои државата е оној фактор кој мора да обезбеди мора да обезбеди материјална и социјална материјална и социјална сигурност на поединецот во сите моменти од сигурност на поединецот во сите моменти од неговиот живот.неговиот живот.

► КритичаритеКритичарите на социјалдемократската идеја и на социјалдемократската идеја и социјалдемократските политички партии најчесто социјалдемократските политички партии најчесто ги упатуваат критиките дека социјалдемократите ги упатуваат критиките дека социјалдемократите се борат за власт не затоа постоечкиот се борат за власт не затоа постоечкиот оштествен поредок да го менуваат туку оштествен поредок да го менуваат туку само да само да управуваатуправуваат не менувајки ништо радикално. не менувајки ништо радикално.