การศกษามรณสตสการออกแบบภายในสปปายะสถาน

โดย นางสาวปนนดา โสพนธ

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาศลปมหาบณฑต สาขาวชาการออกแบบภายใน

ภาควชาออกแบบตกแตงภายใน บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

ปการศกษา 2555 ลขสทธของบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

สำนกหอ

สมดกลาง

การศกษามรณสตสการออกแบบภายในสปปายะสถาน

โดย นางสาวปนนดา โสพนธ

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาศลปมหาบณฑต สาขาวชาการออกแบบภายใน ภาควชาออกแบบตกแตงภายใน

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ปการศกษา 2555

ลขสทธของบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

สำนกหอ

สมดกลาง

THE STUDY OF MEDITATION ON DEATH THROUGH INTERIOR DESIGN OF SUPPAYA SPACE

By Miss Pananda Sophan

A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree Master of Fine Arts Program in Interior Design

Department of Interior Design Graduate School, Silpakorn University

Academic Year 2012 Copyright of Graduate School, Silpakorn University

สำนกหอ

สมดกลาง

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร อนมตใหวทยานพนธเรอง “การศกษามรณสต สการออกแบบภายในสปปายะสถาน” เสนอโดย นางสาวปนนดา โสพนธ เปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาศลปมหาบณฑต สาขาวชาการออกแบบภายใน

....................................................................... (ผชวยศาสตราจารย ดร. ปานใจ ธารทศนวงศ) คณบดบณฑตวทยาลย วนท......... เดอน........................ พ.ศ.............

อาจารยทปรกษาวทยานพนธ 1. รองศาสตราจารยเอกชาต จนอไรรตน 2. ผชวยศาสตราจารยพยร โมสกรตน 3. อาจารยไพบลย จรประเสรฐกล คณะกรรมการตรวจสอบวทยานพนธ .................................................... ประธานกรรมการ (ผชวยศาสตราจารย ดร. รอยต ารวจเอกอนชา แพงเกษร) ............/.......................... /............ .................................................... กรรมการ ................................................... กรรมการ (อาจารย ดร.สดสนต สทธพศาล) (รองศาสตราจารยเอกชาต จนอไรรตน) ............/.......................... /............ ............/......................../.............. .................................................... กรรมการ ................................................... กรรมการ (ผชวยศาสตราจารยพยร โมสกรตน) (อาจารยไพบลย จรประเสรฐกล) ............/.......................... /............ ............/.......................... /............

สำนกหอ

สมดกลาง

ง

51154304: สาขาวชาการออกแบบภายใน ค าส าคญ: มรณสต / ออกแบบภายใน / สปปายะสถาน / จตวญญาณ

ปนนดา โสพนธ: การศกษามรณสตสการออกแบบภายในสปปายะสถาน. อาจารยทปรกษาวทยานพนธ: รศ.เอกชาต จนอไรรตน, ผศ.พยร โมสกรตน และ อ.ไพบลย จรประเสรฐกล. 166 หนา.

งานวจยนมวตถประสงคเพอศกษาการเจรญมรณสต ตามแนวคดของพระพทธศาสนาแบบ

เถรวาทและแบบวชรยาน (สวนหนงของนกายมหายาน) เพอเขาใจชวตและความตาย เรยนรกระบวนการตายและการเตรยมตวรบมอกบความตายอยางเหมาะสมส าหรบบคคลทวไป, บคคลใกลชดกบผตาย, ผปวยระยะทาย และผสงอาย เพอน าองคความรทไดมาประยกตและพฒนาสการออกแบบพนทพฒนาจตวญญาณในสปปายะสถาน

กระบวนการศกษางานวจยน ศกษาและวเคราะหขอมลเชงเอกสารดานตางๆ ของมรณสต รวมถงการสรางเครองมอการวจยดวยการสมภาษณ สงเกตการณ ส ารวจและสมผสดวยตนเอง เพอเขาถงขอมลของมรณสตในเชงคณภาพ ท าใหไดมาซงปรชญาและความหมายทแทจรงของมรณสต เพอถายทอดแนวคดสการออกแบบไดอยางถกตอง และการวเคราะหบรบทของสภาพแวดลอม สถานทตงโครงการและกลมเปาหมายผใชสถานท สงผลใหการออกแบบสปปายะสถานมประสทธภาพ

ผลของการสงเคราะหขอมลตางๆจากการศกษามรณสต คอ “ไมเทยงแท - แปรเปลยน” และพฒนาสการออกแบบพนทและสภาพแวดลอม โดยแสดงถงความสมพนธของการเกด - ดบอยางตอเนองและเปนรปธรรม ใหมความเปลยนแปลงทไมแนนอนแฝงอยในรปทรงอาคาร, วสดทใช, ทวางและมตของเวลาอนเปลยนไปเปนธรรมดาของแสงและเงาตามธรรมชาตภายในโครงการ รวมถงการลดความส าคญของพนทสวนตว ท าใหผใชงานในพนทนนสามารถสมผสและเชอมโยงกบบรบทภายนอกอยเสมอ จะชวยลดอตตาและการยดตด ในขณะเดยวกนเนนการออกแบบพนทและจดวางเฟอรนเจอรทสงเสรมและเออใหเกดการเรยนรจตตนเอง สรางโอกาสใหทบทวนชวตและความตายอนท าใหเกดปญญาตอไป

ภาควชาออกแบบตกแตงภายใน บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากรลายมอชอนกศกษา ....................................................... ปการศกษา 2555 ลายมอชออาจารยทปรกษาวทยานพนธ 1...............................2...............................3...........................

สำนกหอ

สมดกลาง

จ

51154304: MAJOR: INTERIOR DESIGN

KEY WORDS: MEDITATION ON DEATH / INTERIOR DESIGN / SUPPAYA SPACE /

SPIRITUAL

PANANDA SOPHAN: THE STUDY OF MEDITATION ON DEATH THROUGH

INTERIOR DESIGN OF SUPPAYA SPACE. THESIS ADVISORS: ASSOC.PROF. EAKACHAT

JONEURAIRATANA, ASST.PROF PAYOON MOSIKARAT AND PAIBOON JIRAPRASERTKUN.

166 pp.

The objective of research is to study meditation on death through the beliefs of

Theravada and Vajrayana (the part of Mahayana) Buddhism in order to perceive the meaning

of life and death, to study the dying process and preparing for the appropriated confrontation

of death for general persons, for the persons who intimate to dying persons, palliative patients

or elderly persons. The outcome of this study is to synthesis the knowledge of meditation on

death to the design of spiritual development area in the Suppaya space.

The entire process of this research had been studied and analyzed information

through literatures of meditation on death including created research instruments; by

interviewing, observing, exploring and self - experiencing to achieve the qualitative

information. This study provides the understanding on philosophy and meaning of meditation

on death to transform idea or concept of meditation on death to the design precisely. This

study is also included analyzing of context environment, project site location and users, that

generate result on the Suppaya space design efficiently.

The results of synthesized information from the study of meditation on death are

“impermanence and variation” which develop to the proper space and environment design by

using the correlation of arising and falling away. As the result, the variation and instability

appears in the form of building, material used, space and the dimension of time that changes

vary to the natural light and shadow which shows the nature of variation in the design.

including reducing personal space but connecting to external context has affected user

behavior and perspective, creating atmosphere of reducing self - ego and attachment.

Meanwhile, space design and furniture layout also encourage self-consciousness for creating

opportunity to reconsider life and death which finally lead to wisdom.

Department of Interior Design Graduate School, Silpakorn University

Student’s signature ………………………………………………. Academic Year 2012

Thesis Advisors’ signature 1.................................2..................................3...............................

สำนกหอ

สมดกลาง

ฉ

กตตกรรมประกาศ

งานวจยนส าเรจลลวงไปไดดวยดดวยความกรณา และความชวยเหลอเอาใจใสอยางดยงจาก รองศาสตราจารยเอกชาต จนอไรรตน, ผชวยศาสตราจารยพยร โมสกรตน และอาจารยไพบลย จรประเสรฐกล ผเปนอาจารยทปรกษาวทยานพนธ ทไดใหความรค าแนะน า รวมถงขอคดตางๆ ในการท าการวจย ซงสงผลใหการท าวจยนมความครบถวนและสมบรณแบบมากขน ขาพเจาขอขอบพระคณเปนอยางยงส าหรบคณาจารยทกทานทใหการสงสอน อบรมและแรงบนดาลใจตางๆ ทท าใหเกดการเรยนรและฝกฝนทางความคด ไดแก ผชวยศาสตราจารย ดร.รอยต ารวจเอกอนชา แพงเกสร, อาจารยเอกพงษ ตรตรง, รองศาสตราจารยปญญา ดเจรญโชต, ผชวยศาสตราจารยเทดศกด เหลกด, อาจารย ดร.สดสนต สทธพศาล และอาจารยอาวธ องคาวธ ทใหความเอาใจใสอยางดยงตลอดการเรยนและการวจย จนส าเรจลลวงไปไดดวยด ขาพเจาขอขอบพระคณเปนอยางยงส าหรบ พระไพศาล วสาโล ผใหขอมลเกยวกบการเตรยมตวตายอยางรอบดานทกขนตอน, ครดล ธนวชร เกตนวมต ผใหค าปรกษาดานการจดกจกรรมเตรยมตวตาย, คณบรพตร มวฒนะ ทใหขอมลการออกแบบศนยพฒนาสขภาวะผสงอายแบบครบวงจรและบรบาลผปวยระยะทายอนเปนประโยชนยง, อาจารยธป ศรสกลไชยรก ผใหแนวคดจตตปญญาวาส, คณพรม พศลยบตร ผเชยวชาญศลปะบ าบด และคณวราภรณ วกาลวงค ประธาน Palliative Care โรงพยาบาลมหาราช เชยงใหม ขาพเจาขอกราบขอบพระคณ คณพอประเสรฐ โสพนธ คณแมนนทวน โสพนธ ผเปนก าลงใจ คอยใหความชวยเหลอและอยเคยงขางตลอดมา ตลอดจนทกคนในครอบครว ทใหความหวงใยและปรารถนาด ขาพเจาขอขอบพระคณเปนพเศษส าหรบเพอนป.โท สาขาออกแบบภายใน รน 5 ทใหความชวยเหลอตางๆ รวมถงพๆ เพอนๆ และนองๆ ทกทาน ทงแรงกายและก าลงใจทมใหเสมอมา รวมถงคณวไลศร ช านาญกจทคอยใหความชวยเหลอประสานงานในทกๆ เรอง และเพอนรวมงานในบรษท G7 Inc Limited ทกคนในความมน าใจชวยเหลอเตรยมงาน สดทายขอขอบพระคณ ทกค าตชม ทกปญหาอปสรรคทเปนบทเรยนและประสบการณอนดยงในการพฒนาตนเอง และขอขอบคณผทสบทอดพทธศาสนามาจนถงวนน ท าใหขาพเจามโอกาสเรยนรธรรมะอยางจรงจง และไดเปนสวนหนงในการสบทอดพทธศาสนาสสงคมตอไป

สำนกหอ

สมดกลาง

ช

สารบญ หนา บทคดยอภาษาไทย ..................................................................................................................... ง บทคดยอภาษาองกฤษ ................................................................................................................ จ กตตกรรมประกาศ...................................................................................................................... ฉ สารบญภาพ................................................................................................................................ ญ สารบญแผนภม........................................................................................................................... ฐ บทท 1 บทน า .............................................................................................................................. 1

ความเปนมาและความส าคญของปญหา ................................................................ 1 วตถประสงคของการวจย ...................................................................................... 3 สมมตฐานของการวจย .......................................................................................... 3 ขอบเขตของการวจย ............................................................................................. 3 ขนตอนการวจย .................................................................................................... 3 วธการวจย ............................................................................................................ 4 แหลงขอมล ........................................................................................................... 4 อปกรณทใชในการคนควา ..................................................................................... 5 การเสนอผลงาน .................................................................................................... 5 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ .................................................................................... 5 ค านยามศพทเฉพาะ .............................................................................................. 5

2 วรรณกรรมทเกยวของ .................................................................................................... 7 ชวตและความตาย ................................................................................................ 7

ทศนะของชาวพทธ ..................................................................................... 7 ทศนะของชาวศรสต ................................................................................... 8 ทศนะของชาวอสลาม ................................................................................. 8 ทศนะของการแพทย .................................................................................. 9 ทศนะของสงคมสมยใหม ............................................................................ 10 ทศนะอนๆ ................................................................................................. 12

มรณสต ................................................................................................................. 13 มรณสตในพระพทธศาสนาแบบเถรวาท ..................................................... 14 มรณสตในพระพทธศาสนาแบบวชรยาน .................................................... 24 ประโยชนของการเจรญมรณสต .................................................................. 30 กจกรรมการเจรญมรณสตในสงคมไทย ....................................................... 33

จต......................................................................................................................... 43 ขนธ 5 ........................................................................................................ 43

สำนกหอ

สมดกลาง

ซ

บทท หนา จตวญญาณ ........................................................................................................... 44

การพฒนาจตวญญาณ ................................................................................ 44 จตตปญญาศกษา ....................................................................................... 45

สปปายะสถาน ...................................................................................................... 47 สปปายะ ..................................................................................................... 47 ลกษณะของสถานทเจรญสต ...................................................................... 47 การออกแบบทพกแรม ............................................................................... 51 ระยะและเนอทใชสอยทเหมาะสม .............................................................. 63

กลมเปาหมายโครงการ ......................................................................................... 67 ญาต และผใกลชดผปวย ............................................................................. 67 แพทย พยาบาลและบคลาการ ................................................................... 70 บคคลทวไปทมความสนใจรวมกจกรรมเจรญมรณสต ................................. 71

กรณศกษาโครงการเปรยบเทยบ ........................................................................... 72 กรณศกษาในประเทศไทย .......................................................................... 72 กรณศกษาตางประเทศ ............................................................................... 74

3 วธด าเนนการวจย ............................................................................................................ 81 กระบวนการศกษาวจย.......................................................................................... 81 เกณฑการเลอกขอบเขตการศกษา ........................................................................ 82 การออกแบบการวจย ............................................................................................ 83 ขนตอนในการด าเนนการวจย................................................................................ 83 การเกบรวบรวมขอมล .......................................................................................... 84 เครองมอทใชในการวจย ........................................................................................ 84 วธการสรางเครองมอ............................................................................................. 84

4 การวเคราะหขอมลและผลของการวเคราะหเพอการออกแบบ ........................................ 85 การวเคราะหการเผชญความตายตามพทธศาสนา ................................................. 85 การวเคราะหการพฒนาทางจตวญญาณ ................................................................ 87 การวเคราะหผใชงานในโครงการ ........................................................................... 88 การวเคราะหพนทส าหรบสปปายะสถาน ............................................................... 91

5 การศกษารายละเอยดของโครงการ ................................................................................. 97 การเลอกพนทในการจดตงโครงการ และวเคราะหสถานทตง ................................ 97 การวเคราะหสภาพแวดลอมพนทขางเคยงโครงการ .............................................. 102 การวเคราะหสภาพภมอากาศ ............................................................................... 104 แนวทางประยกตใชในการออกแบบ ...................................................................... 104

สำนกหอ

สมดกลาง

ฌ

บทท หนา 6 การแปรรปสกระบวนการออกแบบโครงการ ................................................................... 107

การวเคราะหตความค าส าคญ................................................................................ 107 การจดผงความสมพนธ.......................................................................................... 108 การจดต าแหนงพนทใชงานในโครงการ ................................................................. 111 แนวความคดผานงานศลปะ .................................................................................. 113 วสดตามแนวความคด ........................................................................................... 114 การออกแบบเบองตน ............................................................................................ 115 การออกแบบขนพฒนา ......................................................................................... 118 การออกแบบขนสดทาย ........................................................................................ 119

7 สรป ผลการศกษาและขอเสนอแนะ ................................................................................ 142 รายการอางอง ................................................................................................... ........................... 145 ภาคผนวก ..................................................................................................................................... 148

ภาคผนวก ก บทสมภาษณ .................................................................................... 149 ภาคผนวก ข หลกสตรและคมอเรยนรการเตรยมตวความตายอยางสงบ ............... 152

ประวตผวจย .............................................................................................. ................................... 166

สำนกหอ

สมดกลาง

ญ

สารบญภาพ ภาพท หนา 1 แสดง พระเจดยแหงสขภาพ ........................................................................... 2 2 แสดง ภาพวาดอสภะ10 ในโรงมหรสพทางวญญาณ วดสวนโมกขฯ ............... 15 3 แสดง ภาพอสภกรรมฐาน จตรกรรมฝาผนงในพระอโบสถ วดโสมนสฯ .......... 16 4 แสดง ภาพกจกรรมของกลมผเขารวมการอบรม ............................................. 36 5 แสดง วทยากรและทมงานในการอบรม.......................................................... 37 6 แสดง บรรยากาศในการอบรม ....................................................................... 37 7 แสดง สวนประกอบขนธ5 หรอ เบญจขนธ ..................................................... 43 8 แสดง ระยะการจดวางเครองเรอน สวนนอน .................................................. 60 9 แสดง ระยะภายในหองน า .............................................................................. 61 10 แสดง สดสวนรางกายมนษยพนฐาน ............................................................... 63 11 แสดง ระยะการเดนผานระหวางโตะ ............................................................... 64 12 แสดง ทางลาดชน ........................................................................................... 64 13 แสดง ระยะการฉายและการนงดภาพยนตร ................................................... 65 14 แสดง ขนาดการจดเกาอ ................................................................................. 65 15 แสดง การจดเครองเรอน ................................................................................ 66 16 แสดง ระยะส าหรบทเกบของและตเสอผา ...................................................... 66 17 แสดง อาคารหอจดหมายเหตพทธทาส ........................................................... 72 18 แสดง ลานหนโคง ........................................................................................... 72 19 แสดง ลกษณะพนทสาธารณะภายในอาคารชน1และชน2 .............................. 73 20 แสดง ลกษณะการใชแสงธรรมชาต และการตกแตงภายในอาคาร .................. 73 21 แสดง หองชมลองนพพาน .............................................................................. 74 22 แสดง ภาพภายนอกอาคารฌาปนสถาน .......................................................... 74 23 แสดง บรเวณหองโถงกลางอาคาร และการใชแสง-เงาตามธรรมชาต .............. 75 24 แสดง หลมทรายรมผนงอาคาร ....................................................................... 76 25 แสดง เสาและสระน ากลางโถง ........................................................................ 76 26 แสดง หองท าพธใหญ...................................................................................... 77 27 แสดง หองท าพธเลก ....................................................................................... 77 28 แสดง หนจ าลอง ............................................................................................. 78 29 แสดง เสนทางเชอมเขาสอาคาร ขณะเดยวกนใชแยกพนทการใชงาน ............. 78 30 แสดง ลกษณะทางเดนทตดผานเปน 4 แพรง ................................................. 79 31 แสดง ลกษณะพนทภายในอาคาร ................................................................... 79 32 แสดง มมมองจากภายนอก ............................................................................. 80

สำนกหอ

สมดกลาง

ฎ

ภาพท หนา 33 แสดง ตวอยางพนททมความ “สะอาด สวาง สงบ” .................................................... 92 34 แสดง ภาพถายทางอากาศแสดงทตงโครงการ และสถานทใกลเคยง .......................... 97 35 แสดง ต าแหนงและลกษณะทดนโครงการสปปายะสถาน ........................................... 98 36 แสดง มมมองไปทางทศตะวนตกของโครงการ (จากทางเขาโครงการ) ........................ 99 37 แสดง มมมองไปทางทศเหนอของโครงการ.................................................................. 99 38 แสดง มมมองไปทางทศตะวนออกของโครงการ .......................................................... 99 39 แสดง มมมองไปทางทศใตของโครงการ ....................................................................... 99 40 แสดง ภทรกลปตาราขทรวณ ....................................................................................... 100 41 แสดง ลกษณะโดมกจกรรมชวคราว ภายในภทรกลปตาราขทรวณ............................. 100 42 แสดง วดปาบานวไลย .................................................................................................. 101 43 แสดง วดหนองพลบ ..................................................................................................... 101 44 แสดง วดหวยมงคล ...................................................................................................... 102 45 แสดง ผงทดนทงหมดของโครงการ .............................................................................. 103 46 แสดง แนวแกนตางๆทไดจากขอบเขตทดนโครงการ ................................................... 105 47 แสดง ต าแหนงเสน “บารโด” ในพนทโครงการ .......................................................... 106 48 แสดง การวางผงโครงการ ............................................................................................ 111 49 แสดง การวางต าแหนงการใชงานตามแนวความคด .................................................... 112 50 แสดง ภาพรางแนวคดการแปรเปลยน ไมเทยงแท และเกด-ดบ.................................. 113 51 แสดง ศลปะจ าลอง สอแนวคดการแปรเปลยน ไมเทยง และเกด-ดบ ......................... 113 52 แสดง วสดตามแนวความคด ........................................................................................ 114 53 แสดง ภาพรางการเปนสวนหนงกบธรรมชาตใกลเคยง ................................................ 115 54 แสดง ภาพรางการแปรเปลยนของรป และผวสมผส ................................................... 115 55 แสดง การแปรเปลยนตามทฤษฎการออกแบบ............................................................ 115 56 แสดง ภาพราง Moment of Season......................................................................... 116 57 แสดง ภาพรางการเกด-ดบ ........................................................................................... 116 58 แสดง การวางผงอาคาร โดยอาศยแนวคด “บารโด” .................................................. 117 59 แสดง รปตดอาคาร แสดงเสนแบงหรอเสนเชอมฝงเกดและฝงดบ .............................. 118 60 แสดง หนจ าลองโครงการ............................................................................................. 118 61 แสดง หนจ าลองโครงการ (ตอ) .................................................................................... 119 62 แสดง ทศนยภาพจ าลองลกษณะภายนอกของสปปายะสถาน ..................................... 119 63 แสดง ทศนยภาพโดยรวมในระดบสายตาปกต (มองจากฝงตะวนตก) ......................... 120 64 แสดง มมมองจากลานกจกรรมหนาสปปายะสถาน ..................................................... 120 65 แสดง ทศนยภาพโดยรวมมมสง (มองจากฝงตะวนออก) ............................................. 120 66 แสดง ผงบรเวณโดยรอบ .............................................................................................. 121 67 แสดง ผงพนชน 1 และผงพนชนใตดน ......................................................................... 122 68 แสดง ผงพนชน 2 และผงพนชน 3 .............................................................................. 123 69 แสดง รปดาน (ทศเหนอ) ............................................................................................. 124

สำนกหอ

สมดกลาง

ฏ

ภาพท หนา 70 แสดง รปดาน (ทศใต) .................................................................................................. 124 71 แสดง รปตดตามยาวของโครงการ ............................................................................... 125 72 แสดง รปตดตามขวางแตละระยะของโครงการ ........................................................... 126 73 แสดง ดานหนาอาคารทพก .......................................................................................... 126 74 แสดง ผงอาคารทพกแรมชน 1..................................................................................... 127 75 แสดง ผงอาคารทพกแรมชน 2..................................................................................... 127 76 แสดง ผงอาคารทพกแรมชน 3..................................................................................... 127 77 แสดง ผงอาคารทพกแรมชนใตดน ............................................................................... 128 78 แสดง ลกษณะหองพกสวนตว ...................................................................................... 128 79 แสดง แสดงผงเฟอรนเจอรหองพกสวนตว ................................................................... 129 80 แสดง ผงฝาและไฟฟาหองพกสวนตว........................................................................... 129 81 แสดง ผงวสดหองพกสวนตว ........................................................................................ 130 82 แสดง รปตดA หองพกสวนตว ...................................................................................... 130 83 แสดง รปตดB หองพกสวนตว ...................................................................................... 131 84 แสดง รปตดC หองพกสวนตว ...................................................................................... 131 85 แสดง ดานหลงอาคารทพก โซนหองพกรวม ................................................................ 132 86 แสดง ลกษณะหองพกรวม ........................................................................................... 132 87 แสดง ผงเฟอรนเจอรหองพกรวม ................................................................................. 133 88 แสดง รปดานหองพกรวม ............................................................................................ 133 89 แสดง รปตดดานขางหองพกรวม ................................................................................. 134 91 แสดง ลกษณะทนงสมาธภายในอาคาร ........................................................................ 134 91 แสดง หองนอนพนจ (ใตดน) ........................................................................................ 135 92 แสดง อาคารหองกจกรรม (มมมองทศใต) ................................................................... 135 93 แสดง ภายในหองกจกรรมบนดน ................................................................................. 136 94 แสดง ภายในหองกจกรรมใตดน .................................................................................. 136 95 แสดง เสนทาง “บารโด” ทางเดนระหวางสองฝง สรางปรากฎการณเกด-ดบ ............ 137 96 แสดง ทางเขาหองทดลองตาย ..................................................................................... 137 97 แสดง หองทดลองตายขนท 1 ...................................................................................... 138 98 แสดง หองทดลองตายขนท 5-6 และ 7 ....................................................................... 139 99 แสดง หองทดลองตายขนท 8 ...................................................................................... 140 100 แสดง หองอสภะ10 พจารณาศพจ าลอง ...................................................................... 141 111 แสดง ภายในหองอสภะ10........................................................................................... 141

สำนกหอ

สมดกลาง

ฐ

สารบญแผนภม แผนภมท หนา 1 แสดง ความหมายของจตตปญญาศกษา .......................................................... 45 2 แสดง แนวคดในการสรางจตตปญญาวาส ........................................................ 48 3 แสดง แนวทางทท าใหเกดจตตปญญาวาส ....................................................... 49 4 แสดง กระบวนการศกษาวจย .......................................................................... 81 5 แสดง Mind Mapping กระบวนการเลอกขอมลทจะศกษา ............................. 82 6 แสดง ภาพรวมของการดแลแบบประคบประคอง ............................................ 88 7 แสดง พฤตกรรมของบคคลทวไปในทพกแรม .................................................. 89 8 แสดง พฤตกรรมของบคคลทวไปในหองกจกรรม ............................................. 89 9 แสดง พฤตกรรมของบคคลทวไปในหองอาหาร ............................................... 90 10 แสดง พฤตกรรมของพนกงานและบคลกรในทพกแรม ..................................... 90 11 แสดง พฤตกรรมของพนกงานและบคลกรในหองกจกรรม ............................... 91 12 แสดง พฤตกรรมของพนกงานและบคลกรในหองอาหาร .................................. 91 13 แสดง ความเปนสาธารณะและความเปนสวนตวในแตละพนทใชสอย .............. 95 14 แสดง ค าส าคญในการออกแบบ ....................................................................... 107 15 แสดง แนวทางการน าค าส าคญมาแปรรปสการออกแบบ ................................. 108 16 แสดง ผงความสมพนธภายในโครงการ ............................................................. 109 17 แสดง ผงความสมพนธเมอค านงถงการวางต าแหนงบนพนทโครงการ .............. 110

สำนกหอ

สมดกลาง

1

บทท 1

บทน า

1. ความเปนมาและความส าคญของปญหา ความตายเปนเรองธรรมดาทตองเกดขนกบทกคน การยอมรบวาความตายเปนสวนหนง

ของชวตจงเปนส งจ าเปน แตทศนคตตอความตายในสงคมไทยปจจบน มองความตายเปนปรากฏการณเชงลบ เปนสงไมนาพงประสงค ความเขาใจในลกษณะนไดกอใหเกดทาทของการปฏเสธความตาย ซงแสดงออกมาในรปแบบตางๆ เชน การหลกเลยงทจะพดถงความตาย และเมอความตายมาถงตว กจะผลกภาระหนาทนใหกบสถานพยาบาล หรอวดตอไป ท าใหคนสมยใหมหางไกลความตายออกไปทกท เมอเราไมยอมรบ และขาดการเตรยมพรอมรบความตายทจะตองเกดไมชากเรว ปญหาทตามมากคอ การกลวตาย เมอถงเวลาเผชญหนากบความตาย จะเกดอาการตนตระหนก ภาวะจตใจจะไมเปนสข และไมอาจรบมอกบความทกขทไมเพยงพรากเราจากทกสงทเรารกและหวงแหนเทานน หากน ามาซงความเจบปวดทางกายดวย

ในหลกค าสอนของพทธศาสนาจงใหความส าคญการเจรญมรณสตเปนส าคญ เพราะจะท าใหเกดความไมประมาทในชวต ดงปจฉมโอวาทของพระพทธเจา “สงขารทงหลายมความเสอมไปเปนธรรมดา ทานทงหลายจงท าความไมประมาทใหถงพรอมเถด”(พระไตรปฎก, ม.ป.ป.: 124/261) โดยมพระไพศาล วสาโล (2552:25) พระสงฆนกกจกรรมสงคม ผน าหลกปฏบตเพอการเผชญความตายอยางสงบเขาสสงคมปจจบน แปลความออกมาวา “มชวตดวยความตนร อยอยางไมประมาท หมนสรางความดอยเสมอ เมอถงเวลากสามารถจากโลกนไป โดยมสตจวบจนวาระสดทาย” เปนการหมนระลกถงความตายอยเสมอไวเตอนใจตนนนเอง

ประโยชนจากการเจรญมรณสตเปนประจ านน คอ ท าใหเกดการขวนขวายใสใจในสงทชอบผดผอน, ปลอยวางสงทชอบยดตด, ใชชวตอยางมคณคา ดงค ากลาว “การเรยนรทจะตายคอการเรยนรเพอทจะมชวตอย และการเรยนรทจะมชวตอยคอการเรยนรทจะกระท าอยางเหมาะสม” (รนโปเช, 2545) และเปนการเตรยมตวใหพรอมส าหรบความตายทจะมาถง เพราะเมอไดท าสงทสมควรท าหรอสงทคงคางกงวลใจ ไรความหวงหาอาลย กพรอมจะจากโลกนไปดวยความสงบ

การเจรญมรณสตจงเหมาะกบผคน ทกเพศ ทกวย รวมถงกลมคนทก าลงประสบกบโรครายและอย ในสถานการณทหมดหนทางการรกษา แตยงตองการระบบทางการแพทยเพอประคบประคองอาการเพอลดความทกขทางกายลง เปนเหตใหครอบครว ญาต และกลมคนทคอยดแลผปวยเหลานไดรบโอกาสแหงการพจารณาชวต และจดการใชเวลาทเหลออยางมคณคาได ซงศาสตราจารยนายแพทยประเวศ วะส ใหความเหนไววา “การดแลผปวยระยะสดทาย จงไมเพยงเปนแค การใหการดแล เทานน หากแตเปนวาระส าคญส าหรบทกคนทเกยวของ ทจะไดทบทวนเรองส าคญทสด นนคอ ความหมายแหงชวต”(วระศกด จนทรสงแสง, 2550)

สำนกหอ

สมดกลาง

2

การดแลจตเปนปจจยหลกในการเยยวยามนษย เปนขนตอนส าคญในการดแลผปวยระยะสดทายและบคคลทเกยวของ โดยประเวศ วะส (2547) ไดเสนอทฤษฎใหมทางการแพทย ถง “พระเจดยแหงสขภาพ” ซงหมายถงดลยภาพระหวางสงแวดลอม – สงคม – กาย - จต วา “จตนนอยสงสดและมอทธพลกระทบกาย – สงคม - สงแวดลอมอยางยง” ดงรป ภาพท 1 พระเจดยแหงสขภาพ ทมา: ประเวศ วะส, (2547). ทฤษฎใหมทางการแพทย. กรงเทพฯ: พมพด.

เนองดวยมหาวทยาลยมหดลไดเลงเหนถงความส าคญของทฤษฎใหมทางการแพทย หรอการดแลแบบองครวม จงไดจดตงศนยพฒนาสขภาวะผสงอายแบบครบวงจรและบรบาลผปวยระยะทาย ซงเปนการรวมมอกนของภาครฐและเอกชน สรางขนทอ าเภอหวหน จงหวดประจวบครขนธ จงเปนโอกาสส าคญในการจดเตรยมพนทพฒนาจตวญญาณ เพอรองรบบคคลทเกยวของกบศนยฯดงกลาว รวมถงบคคลทวไปทก าลงเปนทกข หรอก าลงหาหนทางสปญญา โดยการสอแนวคดของ มรณสตใหเปนทเขาใจยอมรบ ผานการท ากจกรรมหรอการปฏบตภาวนาในรปแบบตางๆ ซงลวนแตตองการพนททางกายภาพทเหมาะสมเพอชวยสงเสรมและเออใหเกดการเรยนรจตของตนเอง หรอการเรยนรใจอยางใครครวญ เกดการพจารณาธรรมชาตของสรรพสงอยางจรงจง ซงน าไปสการเกดปญญาตอไป

การออกแบบสงแวดลอมทางกายภาพทเออใหเกดการพฒนาทางจตวญญาณ ตามแนวคดของจตตปญญาศกษา จะตองเรมตนจากพนฐานความเชอของผน าในการพฒนาศกยภาพของมนษยในระดบจตวญญาณ และสมาทานความเชอนนโดยการปฏบตอยางเคารพ สอดคลอง กลมกลน และเชอมโยงกบธรรมชาต เมอเรมตนจากพนฐานในลกษณะน กจะสงผลใหเกดความสนโดษ สงบ และสปปายะ อนเปนคณลกษณะทเออใหเกดการเรยนรจต รใจตนเองได (ธป ศรสกลไชยรก, 2553:118)

การศกษามรณสตสการออกแบบสปปายะสถาน จงเปนสถานทสงเสรมใหเกดการพฒนาจตวญญาณแกบคคลทวไป โดยการพจารณา เรยนร ยอมรบและเขาใจธรรมชาตของสรรพสง รวมถงการเตรยมตวรบมอกบความตายอยางสงบ ตามแนวคดของมรณสตในพระพทธศาสนา

สำนกหอ

สมดกลาง

3

2. วตถประสงคของการวจย 2.1 ศกษาการเจรญมรณสตตามความเชอทางพทธศาสนา 2.2 ศกษาการออกแบบสภาพแวดลอมทเหมาะสมตอ พนทพฒนาจตวญญาณ สงเสรม

ใหผทเกยวของไดเจรญมรณสต

3. สมมตฐานของการวจย แนวคดของการเจรญมรณสต สามารถน ามาใชในการออกแบบพนทและสงแวดลอมท

เหมาะสมตอการพฒนาจตวญญาณ กระตนใหผทเกยวของไดด าเนนชวตอยางมคณคาและพรอมรบมอกบความตายจากแนวคดมรณสตไดอยางสมฤทธผล

4. ขอบเขตของการวจย

4.1 ศกษาการเจรญมรณสตตามหลกพระพทธศาสนา ทสามารถน ามาประยกตใชในชวตประจ าวน

4.2 ศกษาหาความตองการและพฤตกรรมของกลมคนทเกยวของกบโครงการ ไดแก ครอบครว ญาต และบคคลทเกยวของกบผสงอายและผปวยระยะทาย, ผสงอาย และบคคลทวไป

4.3 ศกษาการออกแบบภายในและสงแวดลอมโดยรอบทเหมาะสมกบ ผใชงานในพนทพฒนาจตวญญาณ

5. ขนตอนการวจย

5.1 การเกบรวบรวมขอมลจากเอกสารทเกยวของ และมเนอหาดงตอไปน 5.1.1 แนวคด และวธการเจรญมรณสตทน ามาใชกบโครงการได 5.1.2 รปแบบการรบมอกบความตายทมความเหมาะสม และวธปฏบตกบบคคล

ทวไปในสงคมไทย และตางประเทศ 5.1.3 ความตองการและลกษณะการใชงานในพนทพฒนาจตวญญาณ 5.1.4 บคคลหรอหนวยงานรบผดชอบตางๆทเกยวของกบโครงการ ทสามารถ

สนบสนนและใหค าแนะน ากบโครงการได 5.1.5 ลกษณะการออกแบบภายใน และสถาปตยกรรมทใชหลกจตวทยาในการ

ออกแบบ และลกษณะการแปรรปจากนามธรรมสรปธรรม เพอเปนกรณศกษา 5.1.6 ลกษณะภมอากาศ ภมประเทศ และสงแวดลอมของพนทโครงการ

5.2 การเกบรวบรวมขอมลภาคสนาม 5.2.1 สมภาษณผเชยวชาญหรอผน าทางจตวญญาณ เกยวกบแนวคดและความเชอ

เกยวกบความตายทางพทธศาสนา และการน ามาประยกตใชในสงคมปจจบน 5.2.2 สมผสกบผปวยระยะทาย และส ารวจสถานพยาบาลทเกยวของดวยตนเอง 5.2.3 ส ารวจกรณศกษาอาคารทเกยวของกบการพฒนาจตวญญาณ 5.2.4 เกบขอมล และส ารวจพนทโครงการเพอท าการออกแบบ

5.3 การวเคราะหขอมล และสงเคราะหขอมล

สำนกหอ

สมดกลาง

4

5.3.1 วเคราะหแนวคดของการเจรญมรณสตภายในสงคมไทย ทไดจากการเกบรวบรวมขอมล มาประยกตใชในการออกแบบโครงการ

5.3.2 วเคราะหความตองการทจ าเปน และรปแบบของพนทพฒนาจตวญญาณ จากกรณศกษา เพอน ามาใชจดการพนทใชสอยทเหมาะสมกบโครงการ

5.4 ส ารวจและวเคราะหทตงโครงการ รวมถงบรบทโดยรอบพนท 5.5 ขนตอนการออกแบบ และน าเสนอผลงานทเหมาะสมกบสงคมปจจบน และ

สามารถใชงานไดอยางมประสทธภาพไปพรอมกบสนทรยภาพ 5.6 ขนตอนการสรปผลการศกษา 5.7 ขนตอนการจดท าเอกสาร 5.8 ขนตอนการเสนอแนะ

6. วธการวจย 6.1 การศกษาขอมลเอกสารท เกยวของทงในประเทศและตางประเทศ โดยรวบรวม

ขอมลจาก หนงสอหรอต าราวชาการ, งานวจยระดบบณฑตศกษา, บทความจากนตยสาร, เอกสารสมมนาวชาการ, และสอสารสนเทศตางๆ

6.2 การเกบขอมลภาคสนาม 6.2.1 เกบขอมลทางกายภาพของพนทตงโครงการ รวมถงการเกบขอมลจากแผนท

จราจรและภาพถายทางอากาศ 6.2.2 เกบขอมลเชงคณภาพจากการโดยการส ารวจ สงเกตการณ และสมภาษณ

ผเชยวชาญทางดานแนวคดและความเชอเกยวกบความตายทางพทธศาสนา พรอมทงบนทกขอมล 6.2.3 เกบขอมลเชงลกดวยการเขาไปมสวนรวมดวยตนเอง

6.3 การเรยบเรยงขอมล จดหมวดหมและแบงออกเปนระบบตามความส าคญของเนอหาทท าการศกษา เพอความชดเจนในการวเคราะหขอมลตอไป

6.4 วเคราะหกรณศกษา และพนทโครงการ เพอออกแบบพนทใชสอยในโครงการ 6.5 การวเคราะหและสงเคราะหขอมล เพอสามารถน าประเดนทเปนสาระหลกส าคญ

ของการเจรญมรณสต มาพฒนาสแนวความคดในการออกแบบ 6.6 ก าหนดกรอบแนวความคดทได เพอน ามาใชในการออกแบบสภาพแวดลอมภายใน

พนทพฒนาจตวญญาณ 6.7 สรปผลงานการออกแบบภายใน

7. แหลงขอมล

7.1 หองสมด 7.1.1 มหาวทยาลยศลปากร 7.1.2 คณะแพทยศาสตรและการสาธารณสข มหาวทยาลยมหดล 7.1.3 คณะสถาปตยกรรมในมหาวทยาลยตางๆ

7.2 INTERNET และสอสารสนเทศ

สำนกหอ

สมดกลาง

5

7.3 ศกษาจากสถานทจรง 7.3.1 พนทพฒนาจตวญญาณตางๆทนาสนใจ 7.3.2 สถานทและวธการจดกจกรรมเพอเจรญมรณสตในสงคมไทย 7.3.3 สถานพยาบาล มลนธ และแหลงสงคมสงเคราะหทเกยวของ

7.4 สมภาษณบคคลผรและเชยวชาญเฉพาะดาน 7.4.1 อาจารยสถาปตยกรรม และออกแบบภายใน 7.4.2 นกกจกรรม และกลมอาสาสมคร 7.4.3 พระ หรอผรทางศาสนาพทธ

7.5 ตนเอง โดยการเขารวมกจกรรม เชน กจกรรม ความตายออกแบบได, การเตรยมตวเผชญความตายอยางสงบ เปนตน 8. อปกรณทใชในการคนควา

8.1 อปกรณเกบขอมลเอกสาร เชน คอมพวเตอร, สแกนเนอร 8.2 อปกรณเกบขอมลภาคสนาม เชน กลองถายรป, เครองวดระยะ, อปกรณเครองเขยน

ตางๆ 9. การเสนอผลงาน

ผลงานออกแบบประกอบดวย แผนภมสรปแนวความคดหลก, งานออกแบบผง, สวนขยายและภาพทศนยภาพภายในและภายนอกอาคาร

10. ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

เมอการออกแบบภายในสปปายะสถานนน ชวยเออและสงเสรมใหเกดการพฒนาดานจตวญญาณและเจรญมรณสตอยางจรงจง ท าใหบคคลทเกยวของรจกการด าเนนชวตและเผชญความตายไดอยางสงบแลว โครงการนจะสามารถเปนตวอยางในการพฒนาสถานทอนๆอนเกยวเนองกบการเจรญมรณสตอยางมคณภาพตอไป

11. ค านยามศพทเฉพาะ

มรณสต หรอมรณานสต (Meditation on death) หมายถง การระลกถงความตายอนจะตองมมาถงตนเปนธรรมดา พจารณาให ใจสงบจากอกศลธรรม เกดความไมประมาท และไมหวาดกลว คดเรงขวนขวายบ าเพญกจ และท าความด(ป. อ. ปยตโต) เปนขอ 7 ในอนสต 10

สปปายะ (Suppaya / Favorable condition) หมายถง สงทเหมาะกน สงทเกอกล ชวยสนบสนนในการบ าเพญภาวนาใหไดผลด ชวยใหสมาธตงมน ไมเสอมถอย ม7อยาง คอ อาวาสสปปายะ, โคจรสปปายะ, ภสสสปปายะ, ปคคลสปปายะ, โภชนสปปายะ, อตสปปายะ และอรยาปถสปปายะ (ป. อ. ปยตโต)

สำนกหอ

สมดกลาง

6

จต (State of consciousness) หมายถง ธรรมชาตทรอารมณ หรอธรรมชาตทท าหนาท เหน ไดยน รกลน รรส รสกตอการสมผสถกตองทางกาย และรสกนกคดทางใจ เปนปรากฏการณของธรรมชาตฝายนามธรรม ทเกดขน ตงอย แลวกดบไปอยางรวดเรว โดยอาศยเหตปจจยตาง ๆ

จตวญญาณ (Spirituality) หมายถง มตทสงสงของจต หรอการจตใจสง ความด กศล บญ คณคา หรอจตทเจรญ จตทหลดพน จตทเหนแกตวนอย จตเขาถงสงสงสด ในทางพทธ จตวญญาณคอปญญา (ประเวศ วะส, 2547)

ปญญา (Wisdom) หมายถง ความเขาใจและการเขาถงความจรงของธรรมชาตทงหมด (ประเวศ วะส, 2547)

จตตปญญาศกษา (Contemplative Education) หมายถง การเรยนรดวยใจอยางใครครวญ รจตของตนเอง ท าใหเกดปญญา ซงเปนทางเขาถงความจรงสงสดได (ธป ศรสกลไชยรก, 2553)

การดแลแบบองครวม หมายถง การใหการพยาบาลทตอบสนองความตองการของผปวยและญาต ทงดานรางกาย จตใจ สงคม ความเชอทางจตวญญาณ ท าใหผปวยและญาตผานพนภาวะวกฤตและผปวยจากไปอยางสงบ (วราภรณ วกาลวงค, 2555)

ผปวยระยะทาย หมายถง ผปวยทปวยดวยโรคทไมอาจรกษาใหหายได ผปวยทมชวตอยไดอกไมนาน หรอผปวยทอยในระยะสดทายของชวต (วราภรณ วกาลวงค, 2555)

ผสงอาย หมายถง ผทมอายมากกวา 60 ป

สำนกหอ

สมดกลาง

7

บทท 2

วรรณกรรมทเกยวของ

1. ชวตและความตาย ชวต ตามพจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน ปพ.ศ. 2542 หมายความวา ความเปนอย ความตาย ตามพจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน ปพ.ศ. 2542 หมายความวา สนใจ

สนชวต ไมเปนอยตอไป (ค ากรยา) สนสภาพของการมชวต 1.1 ทศนะของชาวพทธ

1.1.1 แนวคดเรองชวต ชวต หรอตวตนบคคล หรออตตานน แทจรงเปนเพยงสภาพธรรมอยางหนง อนเปน

ผลจากการประชมเขาของสวนประกอบตางๆ สามารถวเคราะหออกมาไดเปน 5 สวน เรยกวาขนธ 5 หรอเบญจขนธ คอ รป เวทนา สญญา สงขารวญญาณ และยงวเคราะหออกเปน 2 สวนใหญ คอสวนทเปนรปกบนาม (หรอกายกบจต) นามหรอจตเปนสภาพธรรมทรอารมณหรอธรรมชาตฝายร สวนรปหรอกายเปนธรรมชาตทไมรหากแตเปนสงทถกร

ซงการแบงออกเปนสองสวนนมความเกยวพนธกบขนธ 5 คอ รปขนธ เปนฝายรปหรอกาย สวนเวทนา สญญา สงขาร และวญญาณ เปนฝายนามหรอจตนนเอง หากแยกขนธ 5 ออกจากกนจะไมพบตวตนเหลออยเลย

1.1.2 แนวคดเรองความตาย ความตาย คอการทชวตของบคคลสนสดลง หรอชวขณะทขนธ 5 ดบลง คอไม

สามารถด ารงสภาพไมท างานประสานสมพนธอกตอไป ในทางพทธศาสนาเรยกวา “ความขาดแหงชวตนนทรย” แตความตายไมใชจดสนสด ยงคงด าเนนสบตอไปอยในวงจรแหงทกข เปนเพยงการเปลยนแปลงชวงหนงของกระแสชวตในสงสารวฎ เวยนวายตายเกดไมสนสด หากกเลส กรรมและวบากยงไมถกตดขาด

ซงสงทงหลายทงปวง ยอมตกอยภายใตกฎธรรมชาตทเรยกวา ไตรลกษณ คอ อนจจตา (ความไมเทยง) ทกขตา (ความเปนทกข) และอนตตา(ความไมใชตวตน) การเกดความเปลยนแปลงตลอดจนความตาย ยอมเกดขนกบมนษย หรอนามรปนอยทกขณะตลอดเวลา

ทานพทธทาสภกข (2548) กลาวถงความตายวา “ตายในภาษาคน คอการสนชวตหรอการแตกดบของรางกาย การตายในภาษาธรรมคอการตายจากกเลส การตายจากตวก-ของก”

1.1.3 การเตรยมตวเผชญกบความตาย ในหลกค าสอนของพทธศาสนาม อภณหปจจเวกขณ 5 ทมงใหมนษยไดพจารณา

ความจรงของชวต วาทงความแก ความเจบ ความตาย ความพลดพราก และความเปนเจาของกรรม เปนเรองธรรมดา และค าสอนในพทธศาสนาไดใหความส าคญกบการเจรญมรณสต (1ในอนสต 10)

สำนกหอ

สมดกลาง

8

คอ การระลกถงความตายอนจะตองมมาถงตนเปนธรรมดา พจารณาใหเกดความไมประมาท ใชชวตอยางมคณคา และมสต

การก าหนดใหความตายเปน สวนหนงของสงทควรน ามาระลกอยเนองๆ เพราะพทธศาสนาเหนวา การระลกหรอพจารณาถงความตาย สามารถชวยใหมนษยเขาใ จธรรมชาตอนเปนอนจจงของตนเองเปนอยางด ซงการเหนและการเขาใจดงกลาว ถอวามความส าคญอยางยงตอความเจรญรงเรอง ทางดานจตวญญาณ อนจะกลาวรายละเอยดตอไปในหวขอ 2

1.2 ทศนะของชาวศรสต 1.2.1 แนวคดเรองชวต ชวตถกสรางมาจากพระเจา และเพอใหมความสมพนธกบพระเจา ชวตจงประกอบ

ไปดวย รางกาย และวญญาณ ตอมาเมอมนษยไดท าลายความสมพนธกบพระเจา โดยการท าบาป มนษยจงตองอาศยอยในโลก ตองพบความยากล าบาก ท างานอาบเหงอตางน าจนกวาจะพบกบความตาย

1.2.2 แนวคดเรองความตาย ความตาย คอ การทรางกายและวญญาณถกแยกออกจากกน (เพลงสดด.104:29)

และพระเจามขอก าหนดส าหรบมนษยใหตายเพยงครงเดยว (ฮบร.9:27) ชวตหลงความตาย จะเปนชวตทด าเนนตอจากโลกน เพอรอการฟนคนชพในวนพพากษา มนษยจะกลบมามชวตใหม เปนชวตทอมตะ จะม 2 ลกษณะคอ ชวตทมความสขนรนดรกบพระเจา หรอชวตทมแตความทกขทรมาน เพราะถกแยกจากพระเจา ทงนขนกบผลการด าเนนชวตของมนษยในขณะทอยบนโลก (โรม.2:7-8)

1.2.3 การเตรยมตวทจะเผชญกบความตาย ความตายของมนษยเปนหนทางทน าไปสการมชวตทสมบรณในวนพพากษา ความ

ตายจงไมใชเรองนากลว ส าหรบผทด ารงตนดวยความชอบธรรม ถอไดวาเปนผมการเตรยมตวเอง ใหพรอมทจะเผชญกบความตาย เพราะมนใจวาจะไดรบความรอด มชวตใหมหลงความตาย

1.3 ทศนะของชาวอสลาม 1.3.1 แนวคดเรองชวต ศาสนาอสลามเชอวา ชวตมนษยเกดจากพระประสงคของอลลอร พระองคทรงสราง

มนษยจากดน และท าใหสมบรณโดยเปาวญญาณของพระองคเขาไป แตละชวตจงประกอบไปดวย กายและวญญาณ และชวตแตละคนจะด าเนนไปตามประสงคของอลลอร

1.3.2 แนวคดเรองความตาย ความตาย คอสภาพทรางกาย และวญญาณถกแยกออกจากกน ตามวาระทอลลอร

ก าหนด เมอชวตหลงความตายมาถงแลว จะไมมโอกาสกลบคนสโลกนเพอแกไขความผดพลาดตางๆไดอก เมอมนษยตายไป ดวงวญญาณของเขาจะพ านกอยชวคราวในโลก “บรชค” (โลกคนกลาง) จนถงวนปรโลก วนททกชวตจะถกท าใหฟนขนมาเพอการพพากษา

1.3.3 การเตรยมตวเผชญกบความตาย อสลามสงเสรมใหมนษยสรางความผกพนกบความตาย ดวยหมนร าลกถง และ

เตรยมพรอมเสมอส าหรบความตาย ดวยความเชอวา “แทจรงสงทพระองคอลลอฮทรงน าไปนนเปนของพระองค ทกสงทกอยางนนมก าหนดเวลา ขอใหอดทนและขอใหน าเปนแงคดเถด”(นบมฮมมด)

สำนกหอ

สมดกลาง

9

1.4 ทศนะของการแพทย 1.4.1 แนวคดเรองชวต สงมชวตประกอบขนดวยเซลล พลงงานทเซลลใชท ากจกรรมของชวตไดมาจาก

เชอเพลง ไดแก น าตาล คโตน ฯลฯ การสนดาปเชอเพลงใหมประสทธภาพคอไดพลงงานมากพอ จะตองใชออกซเจน รางกายสตวชนสงใชปอดเพอดดซบกาซออกซเจนจากบรรยากาศ สรางเมดเลอดแดงเปนรถบรรทกเพอขนสง และสรางหวใจเพอการสบฉดโลหตไปเลยงอวยวะตางๆ

เมอเกดการหวใจลมเหลว เกดการสญเสยเมดเลอด หรอการไหลเวยนของโลหตลมเหลว ออกซเจนไปเลยงเซลลไมเพยงพอ ท าใหเซลลหยดท างานและแตกสลายในทสด

1.4.2 แนวคดเรองความตาย ความตาย ตามการแพทยศาสตร (วทย เทยงบรณธรรม และ นพ. เกษม เทยงบร

ธรรม, 2533) นยามวา เปนการหยดอยางถาวรของหนาทตางๆทส าคญของอวยวะรางกาย (1.สมอง 2.ระบบหายใจ 3.ระบบไหลเวยนโลหต)

การหยดท างานของอวยวะอนน าไปสความตาย มล าดบขนทแตกตางกนขนอยกบสาเหตทท าใหเสยชวต ตวอยางเชน

1.4.2.1 เมอการหายใจหยด ท าใหขาดออกซเจน เกดหมดสตในเวลาอนรวดเรว สวนหวใจจะหยดเตนในเวลาประมาณ 5-10 นาท

1.4.2.2 เมอหวใจหยดเตนจากระบบไฟฟาหวใจผดปกต จะหายใจไดอกไมเกน1นาท จากนนจะหยดหายใจ บางครงมรเฟรกการหายใจเฮอกและหยดหายใจ และสมองจะบาดเจบรนแรงและตายในเวลาประมาณ 3-5 นาท

1.4.2.3 เมอสมองทงหมดตาย จะไมสามารถหายใจเอง สวนหวใจท างานโดยไมมระบบประสาทควบคมไดระยะหนง สวนใหญความดนโลหตตกลง ตอมาหวใจมกหยดเตนประมาณครงหนงในทก 24 ชวโมงแมไดรบการพยงชวตอยางเตมท โดยทวไปจะอยไดไมเกน 48-72 ชวโมง ในกรณทอยไดนานเปนเดอนหรอเปนปนน มการตายเฉพาะสมองสวนบน สวนกานสมองยงท างานควบคมการหายใจและหวใจไดดอย

ความตายในดานจตวทยา ถอวาเปนการจ าพรากอยางถาวรนรนดร คอความไมร และความสงสยอยากร เมอไมสามารถรจรงโดยตรรกะและเหตผล เรองความตายจงจดไวดวยกนกบเรองลลบ ความไมรและความลกลบ กเลยกลายเปนความกลว ความคด ความเชอ ความหวงจงเปนหนทางเดยวของมนษยทจะพยายามหาทางออก เพอท าความเขาใจความตาย และทฤษฎทางจตวทยาหรอทางศาสนา กเปนหนทางทจะชวยแบงเบาความกลวตายลงมาบาง ทฤษฎตางๆสรปแลวกมอยเพยง 2 แนวทาง คอ ตายแลวหมดเรองหมดราว กบ ตายแลวไปเกดใหมอก หรอตายแตตวรางกาย โดยจตและวญญาณไมตาย

1.4.3 การเตรยมตวเผชญกบความตาย ความกาวหนาทางวทยาศาสตร ท าใหการแพทยยคใหมไดคนพบวธตางๆทท าให

ผลการรกษาพยาบาลไดผลมากขน แพทยสวนหนงจงมองวาความตายเปนเรองทควบคมจดการได เปนหนาทตามวชาชพและเปนบทบาทโดยตรงของแพทยทจะเขาไปควบคม ซงแพทยและพยาบาลไดดแลรกษาผปวยภาวะใกลตายอยางเตมทตลอดมา แตการดแลดงกลาวเปนการมองปญหาเฉพาะมต

สำนกหอ

สมดกลาง

10

ทางกาย โดยอาศยความรและการฝกฝนมาตามแบบแผนอยางตะวนตก จะรกษาผปวยใหถงทสด เพอเหนยวรงชวตไวใหยาวนานเทาทจะท าได โดยไมค านงถงคณภาพชวตดานอน ซงการรงชวตไวอาจหมายถงการเพมความทกขทรมานใหกบผปวยในวาระสดทาย และท าใหชวตนนจากไปอยางไมสงบ

ทกวนนแพทยและพยาบาลอกสวนหนง ไดใหความสนใจกบเรองดงกลาวเปนอยางมาก และพยายามหาวธทเหมาะสมเพอใหการดแลผปวยภาวะใกลตายเปนไปอยางถกตอง โดยผสมผสานความรในศาสตรตางๆมาชวย ทงวทยาศาสตร สงคมศาสตรและมนษยศาสตรเขาดวยกน เปนการดแลแบบองครวม ชวยใหผปวยเผชญกบระยะสดทายไดอยางมคณภาพทงทางกายและจตใจ

การใชเครองชวยพยงชวตจะมประโยชนอยางยง ถาเหตของการลมเหลวของอวยวะสามารถทจะแกไขได แตในกรณท เหตนนเปนมากและรกษาไมหาย เครองมอเหลานจะปรบความส าคญเปน เพอการชวยลดความทกขทรมานใหผปวยและครอบครว เชนการลดอาการเหนอยเฉยบพลน หรอการพยงชวตชวคราวเพอรอครอบครวเดนทางมาพบ ทงนตองชงสมดลระหวางความปรารถนาและประโยชนทจะไดรบ เทยบกบภาวะแทรกซอนและภาระทจะเกดขนทงตอผปวย ครอบครว และบคคลทเกยวของ การกระท าทขาดความพอด ทงการเรงความตายและการยดความตาย สงผลใหเกดความทกขทรมานมากกวาทควรจะเปนทงตอผรบการดแลและผดแล ปจจบนจงมการออกกฎหมายวาดวยสทธทจะตายขนมาเพอใหโอกาสผเปนเจาของชวตเปนผตดสนใจและก าหนดขอบเขตในการยอชวตดวยตนเอง ดงจะกลาวในหวขอ “สทธทจะตาย ตามกฎหมาย”ในภาคผนวก

1.5 ทศนะของสงคมสมยใหม พระไพศาล วสาโล (2552) พระสงฆนกกจกรรมสงคม ผน าหลกปฏบตเพอการเผชญ

ความตายอยางสงบเขาสสงคมปจจบน ไดเสนอกรอบความคดเกยวกบความตาย ไวดงน 1.5.1 ทศนะตอความตายของสงคมสมยใหม

1.5.1.1 ความตายเปนสภาวะทอยคนละขวหรอแยกขาดจากชวต ความตายหมายถง การสนสดของชวตหรอเกดขน ณ จดปลายทายสดของชวต หาใชเปนสวนหนงของชวตไม

1.5.1.2 ความตายเปนเรองนากลวทตองหลกเลยงใหไดมากทสด ความตายถกกนใหออกไปจากชวตของผคน กลายเปนสงทถกปกปดหรอจ ากดใหคนรบรเพยงไมกคน การเหนคนตายมใชเรองปกตธรรมดาส าหรบคนทวไปอกตอไป ผคนจงรสกวาความตายเปนเรองนากลว ขณะเดยวกน ทศนะสมยใหมเกยวกบความสะอาดและสขอนามย กท าใหรสกรงเกยจความตาย (หรอคนตาย) มากขน เพราะมองวาเปนสงสกปรกและเปนแหลงเชอโรค

1.5.1.3 ความตายเปนสงซงตองประวงเวลาใหมาชาทสด การยดเวลาตายออกไป หรอใหมลมหายใจนานทสด กลายเปนสงทมคาในตนเอง คณภาพของจตใจ (หรอของชวต)กอนตายมความหมายนอยกวาการมลมหายใจยนยาวใหไดมากทสด

1.5.1.4 ความตายเปนความทกขทรมาน และเปนเรองเลวรายทสดเทาทจะเกดกบบคคลคนหนง การมองวาความตายเปนจดสนสดของชวต ประกอบกบการมองความตายแตในแงทเปนกายภาพลวน ๆ โดยไมไดมองวาจตใจกเปนปจจยส าคญในกระบวนการดงกลาว (ความตายหรอภาวะใกลตายเปนไดทง "วกฤต" และ "โอกาส" ในทางจตวญญาณ) ท าใหมองวาความตายนนน ามาแตความทกขทรมานอยางเดยว และเปนความเลวรายทสดในชวต ดงนนจงเปนเรองนากลวทตองหลกเลยงหรอระงบยบยงทกวถทาง

สำนกหอ

สมดกลาง

11

1.5.1.5 ตายดคอตายอยางปบปบแบบไมรตว (และไมนาเกลยด) เนองจากความตายนนเปนเรองทกขทรมาน ความตายทคนทวไปปรารถนา คอ ตายอยางกะทนหนไมรสกเจบ และไมรตวลวงหนา (เปนเหตผลหนงทท าใหแพทยไมนยมบอกความจรงแกผทปวยดวยโรครายถงชวต)

1.5.1.6 ความตายเปนสงทควบคมหรอจดการได เนองจากความตายอยางเปนธรรมชาตนนไมม หากรกษาไมไดนนหมายถงความลมเหลวของแพทยหรอการแพทย และถงแมในปจจบนแพทยยงไมพบวธรกษา แตอยางนอยแพทยกยงสามารถจดการกบกระบวนการความตายได เชน ประวงเวลาใหเกดขนชาทสด ดงนนการปลอยใหผปวยตายไปเอง (หรอตายอยางธรรมชาต)นนจงไมสมควรท า

1.5.1.7 การชวยชวตผปวยไมใหตายเปนหนาทส าคญทสดของแพทย ดงนนจงตองท าทกวถทางไมใหตาย หรอท าใหตายชาทสด หรอตอลมหายใจใหไดนานทสด

1.5.2 กระบวนทศนและความคดทน าไปสความตายแบบสมยใหม 2.5.2.1 การมองชวตวาเปนเครองจกรทางชวเคม ปรากฏการณของชวตและ

ความตายสามารถอธบายไดดวยเหตผลทางชวเคม แมแตจตใจกเปนปรากฏการณทรวมศนยอยทสมอง

1.5.2.2 ความรทางการแพทยทท าใหเหนวาความสกปรกนนเปนบอเกดของเชอโรคซงน าความเจบไขไดปวยมาให ท าใหรงเกยจความตายและคนตาย (ตลอดจนกลนและของเสยทออกมา) ความตายจงถกยายออกจากบานไปยงโรงพยาบาล ซงมวธควบคมจดการกบเชอโรคไดดกวา

1.5.2.3 ทศนะทเชอวาวทยาศาสตรเอาชนะธรรมชาตได สามารถควบคมกระบวนการทางธรรมชาต ทงนอกตวและในตวได

1.5.2.4 ความเชอทปฏเสธโลกหนาชวตหนา 1.5.2.5 ชมชนเสอมสลาย คนในชมชนมความสมพนธกนนอยลง จงไมสนใจท

จะมามสวนรวมในการชวยเหลอผใกลตายทงในดานการดแลรกษา และการชวยเหลอทางจตใจ ความตายซงเคยเปนเหตการณส าคญระดบชมชน จงกลายเปนเพยงแคเหตการณสวนบคคลหรอของครอบครวไป

1.5.2.6 ครอบครวมขนาดเลกลง ปจจบนครอบครวไดเปลยนจากครอบครวขยายมาเปนครอบครวเดยว ทกคนมกจทตองออกจากบาน ไมไปท ามาหากนกไปเรยน จงไมมเวลาดแลผปวย เปนเหตใหโอนความรบผดชอบไปใหโรงพยาบาล

1.5.3 ความเคลอนไหวในสงคมไทย 1.5.3.1 พนยกรรมส าหรบยามเจบปวยหรอ Living Wills มการพดถงมากขน

และมการท ากนบางแลว แตยงไมเปนทยอมรบทงโดยแพทยและญาตเทาใดนก 1.5.3.2 การน าผปวยมาตายทบานยงไมเปนทนยมเนองจากไมสะดวกตอญาต

พนอง 1.5.3.3 สถานพยาบาลผปวยระยะสดทายเร มมมากขนแลวโดยเฉพาะ

หลงจากทมผปวยเอดสมากขน แตกยงไมแพรหลายเทาใด

สำนกหอ

สมดกลาง

12

1.5.3.4 การน าวธทางศาสนามาใชกบผปวยระยะสดทาย มการท าอยโดยทวไป แตเนนเฉพาะการท าบญ แตยงไมมวธการแนะน าอยางเปนระบบ โดยเฉพาะดานการเตรยมใจหรอฝกใจรบความตาย วธนคนทวไปมกนกถงพระสงฆ แตกมขอจ ากดทงดานปรมาณและคณภาพ คอนอกจากจะนมนตพระสงฆมาชวยเหลอดานนไดไมมากและไมสะดวกแลว พระสงฆทเตมใจจะชวยเหลอดานนไดกมทกษะไมมาก เนองจากไมไดฝกฝนมาในเรองนโดยตรง

1.5.3.5 การสงเสรมใหเกดปฏสมพนธระหวางผปวยกบผใกลชด ยงเกดขนไดไมมากนกเนองจากผใกลชด ไมรวธทจะพดคยกบผปวย อกทงไมรวธทจะจดการกบอารมณของตนไดดวย

1.5.3.6 มบางสถาบน เชน มหาวทยาลยมหดล, มหาวทยาลยสงขลานครนทร, โรงพยาบาลรามาธบด ไดจดหาและฝกฝนบคลากรทางการแพทย เพอใหค าแนะน าทางจตใจแกผปวยใกลตายและญาตมตร รวมทงมการตดตามผปวยไปถงบานดวย

1.5.3.7 แพทยประจ าบาน (family doctor) ดเหมอนจะมนอยมากในเมองไทย และทมบทบาทในการน าผปวยใหตายในแบบทเหมาะกบตนเอง นาจะมนอยอยางยง

1.5.3.8 การชวยใหผปวยตายอยางสงบ ยงมไดเปนประเดนถกเถยงมากเทาใดในสงคมไทย เนองจากเปนเรองทถอวาผดศลธรรม

1.5.4 ขอเสนอเพอการปรบกระบวนทศน 1.5.4.1 การสรางความรและการวจย 1.5.4.2 การศกษาวจยปฏกรยาของผปวยในภาวะใกลตาย 1.5.4.3 การศกษาวจยเพอชวยใหผปวยตายอยางสงบในบรบทสงคมไทย โดย

ใชวธบรณาการทงทางการแพทย ทางจตใจ และทางความสมพนธ 1.5.4.4 การศกษาวจยเพอหามาตรการสงเสรมใหผปวยสามารถตายอยาง

สงบ เชน มาตรการทางเศรษฐกจสงคมเพอสงเสรมสนบสนนใหมสถานพยาบาลผปวยระยะสดทายใหมากขน, มาตรการสรางบคคลากรเพอท าหนาทแนะน าหรอฝกฝนใหมการชวยเหลอทางจตใจแกผปวยใกลตาย, มาตรการทางกฎหมายทสนบสนนรบรองพนยกรรมส าหรบยามเจบปวย

1.5.4.5 การเคลอนไหวสงคม การจดประชมบคคลและองคกรทสนใจเรองนเพอแลกเปลยนความเหน และผลกดนใหเกดมาตรการตาง ๆ ทสงเสรมใหผปวยสามารถตายอยางสงบ

1.5.4.6 การปรบโครงสรางและการเมอง การผลกดนใหเกดกฎหมายทรบรองพนยกรรมส าหรบยามเจบปวย รวมทงการผลกดนให , สถานของรฐมมาตรการสนบสนนชวยเหลอผปวยทตองการรกษาและตายทบาน เชน จดหาบคลากรทางไปใหค าแนะน าแกญาตพนองหรอผปวยทบาน หรอใหการสนบสนนทางดานการเงนและยา

1.6 ทศนะอนๆ ในทศนะคนทวไปมกมทศนคตในแงลบเกยวกบความตาย เปนสญญาณของความสญเสย

แตกมคนบางกลมเชนกนทมทศนะในแงบวกเกยวกบความตาย ถอวาความตายเปนจดเรมตนทดกวาเดม จงเรยกหาและรอคอยความตาย ซงขนอยกบพนฐานความเชอของบคคลในการมองโลก และชวตทงสน

สำนกหอ

สมดกลาง

13

ผทยดมนผกพนในชวตปจจบน ไมตองการเผชญความตาย มกมความคดความเชอพนฐานดงน

1.6.1 คดวาตายแลวสญ ทศนคตดงกลาวปรากฏชดในสงคมวตถนยมทปฎเสธโลกหนา เมอไมมหวงทางจตวญญาณ และในชวตหลงความตาย ยอมหนมาพฒนาชวตปจจบนใหสขสบายมากทสด

1.6.2 มชวตทสขส าราญจงอยากอยเสวยสขใหนานทสด 1.6.3 คดวาความตาย คอการพลดพรากจากสงทตนรกและคนเคย เปนความ

เจบปวด ความตายจงเปนสงไมพงปรารถนา 1.6.4 ไมมนใจในสภาวะหลงความตาย ตายแลวไปไหน ความตายจงดเหมอนเปน

เรองลลบ เปนปรศนา อยางไรกตาม ยงมนกมนษยนยมบางคน ทไมตองการใหน าหลกศาสนา มาเปนเครอง

ประโลมเมอมนษยเผชญความตาย แตใหใชวทยาศาสตรและขอเทจจรงแทน เชน เวรล มหเรอร ผเปนอาจารยสอนปรชญาทวทยาลยในแคนซสซต รฐมสซร ไดเขยนไวในบทความเรอง “ความเชอเรองชวตหลงความตายเปนเรองเหลวไหล” เขาคดวา การเชอในโลกหนา ในพระเจา เพอลดความกลวตาย เปนสงท าลายความหมายของชวตมนษย คงเนนการด ารงชวตปจจบนมากกวาโลกหนา ถอวาความตายเปนสงธรรมชาตตามหลกวทยาศาสตร และศาสนาไมมสทธบงคบใหเราทนอยตอไป ถาเราเหนวาชวตไมมความหมายแลว ทศนะทเนนบทบาทปจจบนของมนษยดงกลาว นบวานาสนใจ แตถงอยางไร การเตรยมตวของเพอเผชญความตายยงคงเปนสงส าคญ และยงมผลตอการด ารงชวตอยางมศกดศร และอยางมหลกการอยนนเอง

2. มรณสต

วธบรรลมรรควถแบบพทธมอย 3 วธ คอ หนยาน มหายาน และวชรยาน ทง 3 วธตางกมการฝกฝนใหมมรณสต เพยงแตมวธการปลกยอยตางกนเทานน (กาญจนา จตตวฒน, 2553) โดยสรปแลวมดงน

นกายหนยาน (เถรวาท) หลกส าคญในการฝกคอ การพฒนาความส านกในเรองทางสายกลาง การสละโลกยสข

และไมยดมนถอมน มรณสตเปนสงส าคญตอเรองเหลาน เพราะท าใหเรามทศนะตอตนเองและตอกจกรรมของเราเองไดอยางถกตองและถถวนมากยงขน โดยปกตแลวจตทไมไดรบการฝกฝนอบรมมากอน ยอมแปลความหมายเหตการณตางๆในชวตเราเลยเถดไป อะไรกตามทท าใหเรามความสข ยอมดเหมอนดส าหรบเราเปนพเศษ สวนพวกทท าอนตรายเราหรอท าใหเราอดอด จะดเหมอนไมนารนรมย จงท าใหเราเกดความยดมนถอมน และเกดความขนเคอง ซงเปนกรรมชวตอไป การฝกฝนใหมมรณสตท าใหเรามองเหนสงทงหลายไดดวยความสงบและไมหวนไหว ท าใหเรามปฏกรยาตอบโตไดอยางเหมาะสมยงขน

นกายมหายาน (อาจรยวาท) มรณสตเปนสงทมประโยชนในการฝกฝนทวไป หวใจของมหายานคอการมการณยธรรม

อนยงใหญ และเมอผฝกมมรณสตอนมนคงแลว เมอประสบเคราะหกรรมทผอนสรางใหเขา ยอมม

สำนกหอ

สมดกลาง

14

ขนตไดโดยงาย นอกจากนนยงมความเมตตากรณาตอคนเหลานนดวย เมอมองเหนธรรมชาตอนไมเทยงของคนทงหลายแลว เขายอมสนองตอบการกระท าตามอวชชาเหลานนดวยความกรณา การระลกถงความไมเทยง ความออนแอตอความตายและความประมาทตอความตายของผอน ท าใหพระโพธสตวมปณธานทแนวแนยงขน

นกายวชรยาน (มหายานพเศษ) ในนกายวชรยานโดยเฉพาะอยางยงลทธบรมโยคะ ผฝกสามารถใชอ านาจสมาธเขาสมผส

ความตายในขนตางๆได เชนเดยวกบขณะทสนชวตจรงๆ นเปนการฝกขนสดยอดในมรณสต ซงท าใหผปฏบต สามารถมประสบการณมรณะไดในสมาธและรไดแนชดวาจะมอะไรเกดขนบางหลงความตาย ในทนสงส าคญอยทชองทางพลงชวตตางๆอนประณต พลงงานและจดประสงคของกายทพย การปรบมวลสารทางเพศ ตลอดจนการกระตนพลงงานทางรางกายทละเอยดออนทสด และระดบความส านกร นคอมรรควธทท าใหผปฏบตมพลงอ านาจอนสามารถบรรลพทธภม ไดในหนงชวอายขยเทานน

2.1 มรณสตในพระพทธศาสนาแบบเถรวาท 2.1.1 ความหมายของมรณสต

2.1.1.1 พระธรรมโกศาจารย (พทธทาสภกข) ทานไดกลาวถงมรณสตวา หมายถงการระลกถงความตายดวยสตปญญาอนสงสงถกตองดงาม เพอใหเกดความไมประมาทแลวท าในสงทควรท าอนเปนไปดวยศลธรรมดงามจนถงยอดสงสด

2.1.1.2 พระเทพวสทธเมธ (ปญญานนทภกข) ไดพดถงมรณสตไววา หมายถง การระลกถงความตายดวยความไมประมาท ไมเผลอลมแลวท าชวตใหมคามราคาและเปนเครองชวยเตอนสตใหตงอยกบความดงามถกตองเสมอ

2.1.1.3 พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต) ไดกลาวไวในพจนานกรมพทธศาสน ฉบบประมวลศพทวา มรณสต หมายถง การระลกถงความตายอนจะตองมมาถงตนเปนธรรมดาพจารณาใหใจสงบจากอกศลธรรม เกดความไมประมาทและไมหวาดกลว คดเรงรบขวนขวายบ าเพญกจและท าความดใหพรอม (ขอ7ในอนสต10)

อนสต10 เปนสวนหนงของกรรมฐาน40 ซงเปนกรรมฐานทใชฝกสมาธ มดงน 2.1.1.3.1 พทธานสต ระลกถงพระพทธเจา 2.1.1.3.2 ธมมานสต ระลกถงพระธรรม 2.1.1.3.3 สงฆานสต ระลกถงพระสงฆ 2.1.1.3.4 สลานสต ระลกถงศล 2.1.1.3.5 จาคานสต ระลกถงจาคะ 2.1.1.3.6 เทวดานสต ระลกถงเทวดา 2.1.1.3.7 มรณสต ระลกถงความตาย 2.1.1.3.8 กายคตาสต ระลกถงรางกาย วาเปนสงไมงาม 2.1.1.3.9 อานาปานสต สตก าหนดลมหายใจเขาออก 2.1.1.3.10 อปฬมานสต ระลกถงคณของพระนพพาน

สำนกหอ

สมดกลาง

15

2.1.2 ประเภทของการเจรญมรณสต พระไพศาล วสาโล ไดมองวาการปฏบตมรณสตกรรมฐาน เปนสงทด เปนวธทจะ

ชวยใหบคคลตนตว ไมใหหลงตดอยกบสงภายนอก จะชวยท าใหใจรจกปลอยวางได ดงน 2.1.2.1 เปนการระลกถงความตายทมแกตนเปนอารมณ คอ ใหใจยดเอา

ความตายทจะเกดแกตนนนมาเปนอารมณเนองๆ โดยไมปลอยใจตดในอารมณอน 2.1.2.2 เปนการพจารณาสาเหตแหงความตายของตนและบคคล เปนอารมณ

กรรมฐานเพอใหเกดปญญารแจงเกยวกบความตาย ทเกดขนแกบคคลดวยเหตผล และเหตปจจยตางๆ 2.1.2.3 การเจรญอสภกมมฎฐาน (อสภะ10) เปนการพจารณาซากศพทม

ลกษณะตางกน 10 ลกษณะ ใหเหนความนาเกลยด ไมสวยงาม โดยจะพจาณาจากซากศพอยางหนงอยางใดกไดใน 10 ลกษณะ ไดแก

2.1.2.3.1 อทธมาตกะ ซากศพทพองขนอด 2.1.2.3.2 วนลกะ ซากศพทเขยวคล า 2.1.2.3.3 วปพพกะ ซากศพทมน าเหลองไหลเยม 2.1.2.3.4 วจฉททกะ ซากศพทขาดกลางตว 2.1.2.3.5 วกขายตกะ ซากศพทถกสตวกดกน 2.1.2.3.6 วกขตตกะ ซากศพทมมอ เทา ศรษะขาดหายไป 2.1.2.3.7 หตวกขตตกะ ซากศพทถกบนเปนทอนๆ 2.1.2.3.8 โลหตกะ ซากศพทถกประหารมเลอดไหลนอง 2.1.2.3.9 ปฬวกะ ซากศพทเนาเฟะคลาคล าดวยตวหนอน 2.1.2.3.10 อฏฐกะ ซากศพทเหลอแตโครงกระดก

ภาพท 2 ภาพวาดอสภะ 10 ในโรงมหรสพทางวญญาณ วดสวนโมกขฯ จ.สราษฎรธาน

16

ภาพท 3 ภาพอสภกรรมฐาน จตรกรรมฝาผนงในพระอโบสถ วดโสมนสวหาร ราชวรวหาร ทมา: พระศรวสทธกว (พจตร ฐตวณโณ). ภาพจตรกรรมฝาผนง วดโสมนสราชวรวหาร. เขาถงเมอ 5 กมภาพนธ 2555. เขาถงไดจาก http://www.watsomanas.com/painting/ubosatha/asupa

17

เปนการเตอนใจถงความตายทอาจเกดขนไดตลอดเวลา ใหเกดความสงเวชวารางกายนเปนของไมสะอาด ปฏกล แตเพราะถกเครองปดบงเอาไว กเลสทบงใจ ท าใหมนษยไมเขาใจความเปนจรงของรางกาย กอใหเกดความหลงตดในรางกาย เปนวธการเพอความคลายก าหนดยนดในรางกาย ใหเหนสภาพทแทจรง

2.1.2.4 เปนการพจารณาตามลมหายใจ คอ เพยงลมหายใจเขาไปแลวไมออกมาเรากตายแลว หากเราหมนระลกเสมอวาความตายอยใกลแคปลอยจมกเทานกจะชวยใหมสตในการด าเนนชวตทดงาม ไมประมาท และไมขลาดกลวตอความตาย

2.1.2.5 เปนการพจารณาสจจะธรรมหนาโลงศพ เปนการนอมเอาสจจะธรรมตรงหนา คอผทนอนอยในโลง มาเตอนสตของตนเองวา เราจะเปนอยางเขาสกวน กอนทเราจะถงวนนน จงควรรบเรงสรางความดใหพรอมดวยการใหทาน รกษาศล บ าเพญภาวนากรรมฐานใหมากกอนตายและมชวตอยดวยการท าด

2.1.3 การปฏบตมรณสต 2.1.3.1 ใหหมนระลกวาเราจกตองมความแกเปนธรรมดา 2.1.3.2 ใหหมนระลกวาเราจกตองมความเจบไขเปนธรรมดา 2.1.3.3 ใหหมนระลกวาเราจกตองมความตายเปนธรรมดา 2.1.3.4 ใหหมนระลกวาเราจกตองจากสงของทงปวงไปไมมอะไรเปนของตน 2.1.3.5 ใหหมนระลกวาเรามการกระท าของตนเปนผลตกแกตน ท าดไดด ท า

ชวไดชวตนจกหนจากการกระท าไปมไดเปนอนขาด 2.1.3.6 ใหหมนพจารณาถงความศพหนาเชงตะกอนวาเราตองเปนอยางน

แนนอน 2.1.3.7 ใหหมนพจารณาถงความจรงหนาโลงศพวาเราตองนอนในโลงศพ

แนนอนในวนหนงขางหนา 2.1.3.8 ใหหมนพจารณาความตายในเวลาไปรวมในพธเผาศพวาสกวนหนง

เรากตองถกเผาแนนอน 2.1.3.9 ใหหมนพจารณาลมหายใจเขาออก 2.1.3.10 ใหหมนพจารณาเปรยบเทยบชวตเรากบบคคลอน วาเมอบคคลอน

เขายงตายเรากตองตายเชนกนโดยไมมการยกเวน 2.1.3.11 ใหหมนระลกถงหลกของพระไตรลกษณ คอ (1) ความไมเทยงใน

ของสงทงปวง (2) ทกสงลวนไมมความคงท (3) ทกอยางไมเปนไปตามความตองการของตน แนวทางปฏบตทง 11 ประการเปนหลกในทางปฏบตมรณสตในยคปจจบน เพราะ

เปนวธการทจะท าใหไดร ไดเหน และไดเขาใจถงความจรงในชวต จะไดมจตใจทเขมแขง หนกแนนคลายออกจากทกขตลอดถงเปนผมจตใจทสงบเปนสมาธ และบรรเทาจากความโลภ ความโกรธ ความหลง จะไดเปนผมชวตอยดวยความสขดวยความเปนผไมประมาทในการสรางคณงามความดแกตน จตใจทมความสงบจากกเลสยอมเปนจตใจทนอมเขาสขนการปฏบตวปสสนาตอไปซงเปนแนวทางปฏบตทประเสรฐและใหเกดมรรคผลนพพานทสงสดในทางพระพทธศาสนา

สำนกหอ

สมดกลาง

18

2.1.4 ตวอยางการเจรญมรณสต (พระไพศาล วสาโล, 2552) 2.1.4.1 ฝกตายหรอเจรญมรณสตกอนนอน ชวงเวลากอนนอนเปนชวงเวลาทเหมาะแกการเจรญสตส าหรบคนทวไป

เนองจากไดท าภารกจประจ าวนเสรจสน บรรยากาศรอบตวมความสงบมากขน รางกายและจตใจเขาสชวงแหงการพกผอน เปนโอกาสดส าหรบการนอมจตพจารณาถงความเปนไปของชวตซงมความตายเปนเบองหนา วธทดทสดคอการนอมจตอยางจรงจงประหนงวาความตายก าลงเกดขนกบเรา นนคอ “ฝกตาย”

ทาทเหมาะแกการเจรญมรณสตคอนอนราบกบพน แขนแนบกบล าตว ผอนคลายรางกายทกสวนตงแตศรษะจรดเทา โดยเฉพาะบรเวณใบหนา ไมมอาการหนานวควขมวด ทงน าหนกทงตวลงไปกบพน ไมมสวนใดทเกรงหรอเหนยวรงไว หายใจอยางเปนธรรมชาต พรอมกบนอมใจมาไวทปลายจมก รถงสมผสบางเบาของลมหายใจทงเขาและออก ปลอยวางความนกคดตาง ๆ ไมวาเรองราวในอดตหรอสงทจะเกดขนในอนาคต

เมอจตใจเรมสงบลงแลว ใหพจารณาวาเราก าลง เดนหนาเขาสความตาย ความตายจะตองเกดขนกบเราอยางแนนอน ไมมวนทเราจะรลวงหนาได อาจเปนหลายปขางหนา หรอเปนปหนา เดอนหนา หรอแมแตอาทตยหนา จากนนใหพจารณาตอไปวาความตายอาจเกดขนกบเราในคนนกได คนนคอคนสดทายของเรา จะไมมพรงนส าหรบเราอกตอไป นคอการนอนครงสดทายของเรา

พจารณาตอไปวาเมอความตายมาถง ลมหายใจกจะสนสด ไมมทงลมหายใจเขาและออก หวใจจะหยดเตน ทองทพองยบจะแนนง รางกายทเคยเคลอนไหวจะขยบเขยอนไมไดอกตอไป ทเคยอนกจะเรมเยน ทเคยยดหยนกจะแขงตง ไมตางจากทอนไม ไรประโยชน

จากนนพจารณาตอไปวาเมอความตายมาถง ทรพยสมบตทงปวงทเราเฝาหาและถนอมรกษา จะมใชของเราอกตอไป กลายเปนของคนอนจนหมดสน ไมสามารถอทธรณคดคาน และ ไมสามารถท าอะไรกบมนไดอกตอไป แมแตของรกของหวงกอาจถกปลอยปละไรคนดแล

ยงไปกวานน เราจะไมมโอกาสพบปะพดคยกบลกหลานหรอคนรกอกตอไป กจวตรประจ าวนทเคยท ารวมกบเขาจะกลายเปนอดต ตอไปนจะไมสามารถเยยมเยอนพอแมหรอตอบแทนบญคณทานไดอกแลว แมแตจะสงเสยหรอล าลากมอาจท าไดเลย หากผดใจกบใคร กไมสามารถคนดกบเขาได ขนของหมองใจใคร กไมสามารถปรบความเขาใจกนไดอกแลว

งานการกเชนกน เราตองทงทกอยาง หากยงไมเสรจสนกตองทงไวแคนน ไมสามารถสะสางหรอแกไขไดอกตอไป ถงแมจะส าคญเพยงใดกตาม กอาจถกปลอยทงไรคนสนใจไยด เชนเดยวกบความรและประสบการณทงหลายทสงสมมา จะเลอนหายไปพรอมกบเรา

ชอเสยงเกยรตยศ อ านาจ และบรษทบรวารทงหลาย จะหลดจากมอเราไปอยางสนเชง ไมวาจะมากมายยงใหญเพยงใดกเอาไปไมได ทส าคญกคอ อยาหวงวาผคนจะยงแซซองสรรเสรญเราหลงจากสนลม เพราะแมแตชอของเราสกวนหนงกตองถกลม ไรคนจดจ า

ระหวางทพจารณาไปทละขน ๆ ใหสงเกตความรสกของเราวาเปนอยางไร มความตระหนก เศราโศกเสยใจ หวงหาอาลยหรอไม เราพรอมท าใจกบการพลดพรากสญเสยสง

สำนกหอ

สมดกลาง

19

เหลานนมากนอยเพยงใด ถาหากยงไมพรอม อะไรท าใหเราไมพรอม และท าอยางไรเราจงจะพรอม

การพจารณาดงกลาวจะชวยใหเราตระหนกวา ยงมบางสงหรอหลายสงทเราสมควรท าแตยงไมไดท าหรอท าไมมากพอ ขณะเดยวกนกยงมอกมากมายหลายอยางทเรายงตดใจไมได ความตระหนกดงกลาวจะชวยใหเราเกดความขวนขวายทจะท าสงส าคญทละเลยไป พรอมกบเรยนรทจะฝกใจปลอยวางดวย

ทกลาวมาเปนการฝกตายอยางเตมรปแบบ แตกสามารถยกเยองไปไดอกหลายรปแบบ เชน

2.1.4.1.1 ทบทวนความดทไดท า เมอนอมใจจนตนาการวาคนนเปนคนสดทายของเรา ขณะท

รางกายก าลงจะหมดลม หวใจก าลงจะหยดเตน รางกายก าลงจะเยนแขงและแนนงดงทอนไม ใหพจารณาวาเราไดท าความดหรอด ารงชวตอยางมคณคาสมกบทเกดมาแลวหรอยง มความรสกเสยใจกบชวตทผานมาหรอไม อะไรบางทเรารสกวายงท าไดไมมากพอ และอะไรบางทเราอยากปรบปรงแกไขหากยงมเวลาเหลออย

การพจารณาในแงนแมดจะเปนนามธรรมอยบาง แตหากเราหนมาดความรสกของตนเองขณะทคดวาก าลงจะตายไปจรง ๆ กจะรวาทผานมาเราไดใชชวตอยางคมคากบการเกดมาเปนมนษยหรอยง หรอมสงใดทยงคางคาใจทท าใหเราไมพรอมจะจากโลกนไปในคนน การระลกไดเชนนจะท าใหเราตระหนกวามอะไรบางทเราจะตองลงมอท าเสยท หรอตองท าใหมากกวาเดม

2.1.4.1.2 นกถงงานศพของตวเอง จนตนาการวาคนนเปนคนสดทายของเรา จากนนใหนกตอไปวา

เมอหมดลม รางกายของเราถกน าไปด าเนนการตามประเพณ บดนรางของเราถกบรรจอยในหบตงโดดเดน ผคนมากหนาหลายตาเดนทางมารวมพธศพเพออ าลาเราเปนครงสดทาย มทงลกหลาน ญาตมตร เพอนบาน เพอนรวมงาน เพอนรวมรน คนเหลานตางพดถงเราในวงสนทนาบาง พดตอหนาผคนทมารวมพธศพบาง ทนใหถามตวเองวา อยากใหผคนเหลานพดหรอเขยนถงเราวาอยางไร อยากใหเขาจดจ าเราในลกษณะใด อยากใหเขาประทบใจในเรองอะไรบางทเกยวกบตวเรา จากนนใหถามตอไปวา เมอยงมชวตอยเราไดท าอะไรบางทชวนใหเขาร าลกถงเราในแงนน มความดอะไรบางทเราไดท าอนควรแกการชนชมสรรเสรญ

การพจารณาในแงนจะชวยเตอนใจใหใครครวญวา ทผานมาเราไดท าความดมากนอยเพยงใด มความดอะไรบางทเรายงท าไมมากพอ และควรท าใหมากกวานน มหลายครงทเราปลอยชวตไปตามความพงพอใจสวนตว โดยไมสนใจผลกระทบทมตอผอน เราอยากไดชอวาเปนคนเสยสละ เออเฟอ มเมตตา เปนพอหรอแมทด แตเรากลบด าเนนชวตไปทางตรงกนขาม เพราะมวแตแสวงหาเงนทองและชอเสยง มรณสตในลกษณะดงกลาวจะชวยเตอนสตเราใหหนกลบมาด าเนนชวตในทศทางทพงปรารถนา

สำนกหอ

สมดกลาง

20

2.1.4.1.3 พจารณาความไมเทยงของรางกาย เมอนอมใจจนตนาการวาคนนเปนคนสดทายของเรา ใหพจารณา

วาเมอความตายมาถงแลว เกดอะไรขนกบรางกายของเรา เหนภาพรางกายของเราทแปรเปลยนไปหลงจากหมดลมแลว ทเคยออนอนกกลบแขงเยน ทเคยเดนเหนเคลอนขยบได กกลบแนนง ชวยตนเองไมได ตองรอใหคนอนมายกยายสถานเดยว แมเปรอะเปอนเพยงใดกท าอะไรกบตวเองไมได ตองรอใหคนอนมาท าความสะอาดให แตถงจะท าใหเพยงใด ไมชาไมนานกเรมสกปรกเพราะน าเหลองน าหนองทไหลออกมาตามตว รางกายทเคยสวยงามกเรมขนอด ผวพรรณทเคยขาวนวลกกลายเปนเขยวช า ทเคยประทนดวยกลนหอมกกลบเนาเหมน ทกอยางแปรผนจนแมแตตวเองกจ าไมได คนทเคยรกและชนชมเรา บดนกลบรงเกยจและกลวรางกายของเรา แตจะวาเขาไมไดเลย เพราะแมแตเราเองหากมาเหนกยงขยะแขยงรางกายของตวเองดวยซ า

การพจารณาความตายดวยวธน มงหมายใหเราคลายความยดตดในรางกาย มใชเพราะมความนาเกลยดแฝงอยภายใตความสวยงามเทานน หากยงเปนเพราะรางกายหาใชของเราไม ไมวาเราจะพยายามควบคมปรงแตงอยางไร มนกไมอาจเปนไปดงใจได ในทสดกจะแสดงความจรงทไมนายนดออกมา

การตระหนกถงความจรงขอน นอกจากจะชวยบรรเทาความทกขเมอรางกายเกดผนแปร เชน เจบปวย แกชรา พการ หรออมพฤกษแลว ยงชวยเตอนใจไมใหเราหมกมนลมหลงกบรางกายมากเกนไป จนลมทจะท าสงทมความส าคญกวา โดยเฉพาะสงทกอใหความเจรญงอกงามแกจตใจ ในยคทผคนก าลงหมกมนกบการปรงแตงรางกาย เพลดเพลนหลงใหลไปกบความงามชวครชวยามของรางกาย จนไมสนใจสาระของชวต จ าเปนทจะตองตระหนกวารางกายนในทสดกตองเปนซากศพทไรประโยชน

2.1.4.1.4 ฝกปลอยวางยามใกลตาย การพจารณาถงความสญเสยพลดพรากนานาประการทจะเกดขน

หลงความตาย ไมวา ทรพยสน บคคล งานการ ชอเสยงเกยรตยศ ตามทกลาวมาขางตน อาจน ามาใชเพอฝกการปลอยวางโดยเฉพาะ กลาวคอพจารณาวาหากจะตองตายจรง ๆ ในอกไมกนาทขางหนา ไมมเวลาเหลอพอทจะท าอะไรกบสงเหลานน นอกจากท าใจปลอยวางอยางเดยว เราสามารถจะท าเชนนนไดหรอไม บางคนอาจพบวาตนสามารถปลอยวางสงตาง ๆ ไดหมด แตยงอาลยลกหลาน หรอเปนหวงพอแม สวนบางคนเปนหวงกแตงานการเทานน อยางไรกตามการฝกเชนนบอย ๆ จะชวยใหตดใจไดเรวขน เพราะตระหนกวาหากความตายมาประชดตวจรง ๆ ไมวาจะอาลยใคร หรอหวงใยอะไรกไมมประโยชน มแตจะเปนโทษ คอท าใหเปนทกขสถานเดยว ในภาวะเชนนสงทดทสดคอปลอยวางอยางสนเชง วธนจะเปนประโยชนมากในกรณทเกดเหตปจจบนทนดวนซงบนทอนชวตอยางกะทนหน การฝกวธนอยเสมอจะชวยใหสามารถปลอยวางไดอยางรวดเรว ซงพทธศาสนาถอวามความส าคญมาก ดงจะไดกลาวตอไปขางหนา

วธการทง 4 ประการขางตน พงสงเกตวามจดเนนหนกตางกน กลาวคอ 2 วธการแรก (1.และ2.) เนนการเตอนใจใหขวนขวายท าความด เรงท าหนาทและความรบผดชอบ ไมผดผอนปลอยใหคงคาง หรอปลอยใหเวลาสญเปลาโดยเปลาประโยชน กลาวอกนยหนง คอเตอนใจไมใหประมาท สวน 2 วธหลง (3.และ4.) เนนการปลอยวาง ไมยดตดใหเปนภาระแกจตใจ หรอ

สำนกหอ

สมดกลาง

21

เหนยวรงขดขวางการด าเนนชวตทดงาม หากตองการใหเกดประโยชนทง 2 สวน คอเตอนใจไมใหประมาท และฝกการปลอยวาง ควรใชวธฝกตายเตมรปแบบดงไดยกตวอยางขางตน

2.1.4.2 เจรญมรณสตในโอกาสตาง ๆ การเจรญมรณสตสามารถท าไดในหลายโอกาส ไมจ ากดเฉพาะเวลากอนนอน

อาจจะท าหลงจากตนนอนแลวกได โดยพจารณาวาวนนอาจเปนวนสดทายของเรา เราพรอมทจะไปแลวหรอยง นอกจากนนอาจใชโอกาสตาง ๆ เปนเครองเตอนใจถงความตายวาพรอมจะเกดกบเราไดทกเวลา จงควรทจะใชเวลาทเหลออยใหเกดประโยชนมากทสด ขางลางเปนตวอยางการเจรญมรณสตในชวงเวลาตาง ๆ

2.1.4.2.1 กอนเดนทาง กอนเดนทางไมวา ขนรถ ลงเรอ นงเครองบน พงระลกอยเสมอวา

ความตายสามารถเกดขนไดตลอดเวลา โดยเฉพาะจากอบตเหต ดงนนจงควรเตรยมใจไวเสมอ ลองนกวาหากเหตรายก าลงจะเกดขนในอกไมกวนาทขางหนา เราจะท าใจอยางไร นกถงอะไรกอน และพรอมจะปลอยวางทกสงทเคยผกพนหรอไม จะนอมระลกถงอะไรเพอท าใจใหสงบและพรอมรบกบทกอยางทจะเกดขน โดยไมตนตระหนก

เมอจะเดนทางออกจากบาน กควรระลกถงความเปนไปไดทจะเกดเหตการณดงกลาวดวยเชนกน ลองสมมตวาหากนเปนการเดนทางครงสดทายของเรา เมอออกไปแลวจะไมมวนไดกลบมาพบหนาพอแม คนรกหรอลกหลานอก เราพรอมหรอไม มเรองคางคาบางไหมทจะท าใหเรานกเสยใจทไมไดสะสางใหเสรจกอนออกเดนทาง มความขดแยงใด ๆ บางไหมทจะท าใหเราเสยใจทไมไดคนดกนกอน การระลกเชนนจะชวยใหเราหนมาปฏบตกบผคนในครอบครวดวยความใสใจกอนทจะออกเดนทาง ไมปลอยใหมเรองคาใจกนดวยหวงวาจะมโอกาสปรบความเขาใจในวนขางหนา เพราะวนนนอาจมาไมถงกได ในท านองเดยวกนกอนจะเดนทางออกจากทท างาน กควรเจรญมรณสต เพอเตอนใจวาเราอาจไมมโอกาสไดพบหนามตรสหายอก จงควรปฏบตตอเขาอยางดทสดกอนทจะลาจากกน

2.1.4.2.2 เมอรบรขาวสาร ชวงเวลาทอานหนงสอพมพหรอดขาว เปนอกชวงหนงทเหมาะแก

การเจรญมรณสตโดยเฉพาะเมอมขาวอบตเหตหรอวนาศภย แทนทจะรบรแบบผาน ๆ หรอเหนเปนเรองนาตนเตน ควรใชขาวดงกลาวเปนเครองเตอนใจตนเองวา ชวตนไมเทยงอยางยง จ ๆ กมาตายไปอยางกะทนหน ไมมสญญาณลวงหนาเลย ไมวาอยทไหน เวลาใดกตายไดทงนน จะใหดกวานนลองโยงเหตการณดงกลาวเขามาหาตวเอง โดยนอมนกไปกวาสกวนหนงเรากอาจตองประสบกบเหตการณอยางนนเชนกน ค าถามกคอเมอถงตอนนน เราจะท าใจอยางไร พรอมจะตายหรอไม ทกวนนเราไดเตรยมตวเตรยมใจรบมอกบเหตการณดงกลาวหรอไม หากไมไดท า จากนไปเราจะท าอยางไรจงจะสามารถเผชญกบเหตการณดงกลาวโดยไมตนตระหนกหรอทรนทราย

ชวงทใจสงบ ลองสมมตวาเราไดเขาไปอยในเหตการณเหลานน นกใหเหนเปนภาพอยางชดเจนวาเกดอะไรขนรอบตวเรา นกถงสถานการณทคบขนไรทางออก ราวกบวาอนตรายก าลงเกดขนกบเราจรง ๆ จากนนใหมาสงเกตอารมณความรสกของตนเอง วาเกดความตนกลว อดอด หวาดผวา ทรนทราย มากนอยเพยงใด หากอารมณดงกลาวเกดขนอยางทวม

สำนกหอ

สมดกลาง

22

ทน กใหพจารณาวามวธอะไรบางทจะชวยบรรเทาอาการดงกลาว ถามตวเองวาเราควรท าอยางไรเพอนอมใจใหสงบ อะไรจะชวยใหเราปลอยวางหรอรบมอกบเหตการณดงกลาวไดดทสด นเปนอกวธหนงในการฝกตายในสถานการณทคบขน การท าเชนนบอย ๆ จะชวยใหเรามสตรตวไวขน และรบมอกบอารมณของตวไดดขน การจนตนาการถงตวเองในเหตการณดงกลาว ยงชวยใหเรารวาควรท าและไมควรท าอะไรเพอประคองตนใหผานพนเหตการณคบขนไปไดหากเกดขนจรง ๆ กบเรา

2.1.4.2.3 เมอไปงานศพ งานศพไมควรเปนแคงานสงคมเทานน แตควรเปนงานบญในทก

ความหมาย กลาวคอนอกจากท าบญอทศแกผลวงลบ และใหก าลงใจแกครอบครวของผวายชนมแลว ยงควรเปนโอกาสใหเรามาเตอนสตตนเองเพอระลกถงสจธรรมอนเทยงแทแนนอนวาความตายคอปลายทางของทกคน ครงหนงผตายกเคยมชวตเดนเหนเคลอนไหวไดเหมอนอยางเรา แตตอไปเรากจะตองทอดรางแนนงเชนเดยวกบเขา ไมมอะไรทจะเอาไปไดสกอยางเดยว มแตบญและบาปเทานนทจะตดตวไปยงปรโลก

ศพทอยเบองหนาเราคอครสอนธรรมทดทสด สามารถปลกใหเราตนจากความหลงและความประมาทในชวต ใครทยงมวเมาในความสนกหรอหมกมนกบการท ามาหากน กอาจไดคดวาตนก าลงมชวตอยอยางลมตาย ใครทคดวาตนเองยงมเวลาอยในโลกอกหลายสบป อาจตองทบทวนความคดเสยใหมเมอมางานศพของเดกหรอวยรน ใครทหลงในอ านาจ กอาจไดคดวาไมวาใหญโตแคไหนสดทายกยงเลกกวาโลง เมอเปดใจรบรสจธรรมทประกาศอยเบองหนา เรากจะพบค าตอบเองวาพรอมจะไปหรอยง และควรจะมชวตอยอยางไร

2.1.4.2.4 เมอไปเยยมผปวย ผปวยทก าลงลมหมอนนอนเสอ คร งหนงก เคยมสขภาพด

เชนเดยวกบเรา เมอไปเยยมเขา จงควรระลกวาสกวนหนงรางกายของเรากตองเสอมทรดไมตางจากเขา แมจะมโอกาสรกษาหาย แตกไมควรประมาท เพราะความเจบปวยจะมาเปนระลอก ๆ และมแตจะรนแรงขน สดทายกตามมาดวยความตาย ดงนนเมอไปเยยมผปวยจงควรถอเปนโอกาสเตอนใจตนเองดวยวา สงขารนนไมเทยง และทสดของความไมเทยงกคอความตายนนเอง

พงถอวาผปวยเปนครสอนธรรมแกเรา โดยเฉพาะผปวยระยะสดทาย ไมวาเขาจะมปฏกรยาตอความเจบปวยอยางไร กเปนประโยชนแกเราทงสน หากเขาทรนทราย กระสบกระสาย เขากก าลงสอนเราวาควรเตรยมตวอยางไรจงจะไมทกขทรมานเหมอนเขา หากเขาสงบและมสตรตวแมทกขเวทนาจะแรงกลา เขากก าลงเปนแบบอยางใหแกเราวาควรวางใจอยางไร และอาจบอกเราตอไปดวยวาควรเตรยมตวอยางไรในขณะทสขภาพยงดอย

การรกษาใจใหสงบในยามเจบปวย เปนเรองเดยวกบการรกษาใจใหสงบเมอเผชญกบความตาย ดงนนเมอเราลมปวย แทนทจะมวทกขใจ ควรถอวาความเจบปวยเปนแบบฝกหดอยางดส าหรบการฝกใจรบมอกบความตาย อยางนอยกควรมองวาความเจบปวยเปนบททดสอบขนแรก ๆ กอนทจะตองเจอกบบทสดทายทยากทสดคอความตาย หากเรายงท าใจรบมอกบความเจบปวยไมไดแลวจะไปรบมอกบความตายไดอยางไร

สำนกหอ

สมดกลาง

23

2.1.4.2.5 เมอสญเสยทรพย เมอเงนหาย ทรพยสนถกขโมย เรายอมเปนทกข แตมองในอก

แงมมหนง นคอแบบฝกหดทชวยใหเรารจกปลอยวางเพอรบมอกบความตาย ใชหรอไมวาความตายคอสดยอดแหงความพลดพรากสญเสย ทกสงทกอยางทเรามหรอเปนไมวารปธรรมหรอนามธรรมจะสญสนไปหมดเมอสนลม แตเราจะเผชญความตายอยางสงบไดอยางไรในเมอแมแตเงนพนเงนหมนหายไปเรายงท าใจไมได แมวนนจะสญไปเปนลาน แตเมอความตายมาถงเราจะสญยงกวานนหลายรอยเทา

เมอใดกตามททรพยสมบตสญหายไป พงระลกวาความพลดพรากสญเสยเปนเรองธรรมดา ทส าคญกคอเราจะไมสญเสยเพยงเทาน แตจะสญเสยยงกวาน และในทสดกจะสญเสยจนหมดสน กระทงชวตกยงรกษาไวไมได เมอระลกเชนนแลว แทนทจะยงหวงแหนตดยดมน เราควรตดใจปลอยวาง เพราะหากวนนยงทกขกบมน วนหนาจะทกขยงกวานมากมายหลายเทา

2.1.4.3 มอบายเตอนใจถงความตาย มรณสตสามารถเกดขนไดโดยอาศยสงเตอนใจทพบเหนในชวตประจ าวน

นอกจากโอกาสหรอเหตการณตาง ๆ ทประสบแกตวเองดงไดกลาวมาขางตนแลว เรายงสามารถหาสงตาง ๆ มาเปนเครองเตอนใจตนเองเปนอาจณ สดแทแตเงอนไขหรอมมมองของแตละคน เปน “กศโลบาย” ทเหมาะเฉพาะตว

อาจารยกรรมฐานชาวธเบตบางทาน เมอจะเขานอน ทานจะเทน าออกจากแกวจนหมดแลวคว าแกวไวขางเตยง ทงนเพราะทานไมแนใจวาจะตนขนแลวไดใชมนในวนรงขนหรอไม กจวตรดงกลาวเปนเครองเตอนใจทานวาความตายจะมาถงทานเมอไรกได

นกเขยนไทยผหนงอานพบเรองดงกลาว จงน ามาประยกตใชกบตนเอง ทกคนกอนนอนเธอจะตองลางจานชามใหเสรจหมด เพอใหแนใจวาหากหลบไมตน จะไมมจานชามสกปรกตกเปนภาระใหผอนตองสะสาง จานชามทยงไมไดลางจงเปนเสมอนเครองเตอนใจวาคนนอาจเปนคนสดทายของเธอ

บางคนเตอนใจตนเองโดยใชลกหน ลกหนแตละลกหมายถงเวลา 1 สปดาหทยงมชวตอย เขาคาดการณวานาจะมชวตอยอกไดนานเทาไร โดยค านวณจากอายคาดเฉลย (75 ป) จากนนกแตกออกมาเปนสปดาห เขาอายได 55 ปแลว จงคาดวานามชวตเหลออยอก 1,000 สปดาห จงซอลกหนมา 1,000 ลก ใสไวในถงพลาสตกใส ทกสปดาหเขาจะเกบลกหนออกมา 1 ลกแลวทงไป เวลาผานไปจ านวนลกหนกลดลง ท าใหเขาเหนชดวาเวลาของเขาเหลอนอยลงเรอย ๆ วธนเตอนใจใหเขาระลกถงความตายวาก าลงใกลเขามา และท าใหเขาเลอกท าสงทส าคญทสดในชวตเปนอนดบแรก ไมหลงเพลนกบสงทไรสาระ

แตละคนมวธการเตอนใจตนเองไมเหมอนกน อนทจรงรอบตวเรามสงตาง ๆ มากมายทสามารถเปนอปกรณในทางมรณสต อาท อาทตยขนและอาทตยตก ดอกไมทเตงตม เบงบาน และรวงโรย ใบไมทผลบานแลวรวงหลน ในธรรมชาตเตมไปดวยสงเตอนใจถงความไมจรงของชวต พระพทธองคทรงแนะใหเราพจารณาชวตของเราวาไมตางจากฟองคลน หยาดน า คาง ประกายสายฟา คอเปนของชวครชวยาม เมอเหนสงเหลานควรนอมมาเปรยบกบตวเองอยเสมอ

สำนกหอ

สมดกลาง

24

2.1.4.4 ท ากจกรรมฝกใจรบความตาย นอกจากการฝกตายและการถอเอาเหตการณทไมสมหวงมาเปนแบบทดสอบ

เพอฝกจตใจของตนเองแลว ยงมกจกรรมอน ๆ อกมากทชวยใหเราส ารวจตรวจสอบความพรอมของตน ขณะเดยวกนกเตรยมตวเตรยมใจไปดวย ตวอยางหนงไดแก การฝกปลอยวางคนรกของหวง โดยเลอกบคคล สตว หรอสงของทเราคดวามความส าคญทสดส าหรบเรามา 7 อยาง จากนนใหถามตนเองวาในบรรดา 7 อยางนน หากมสงหนงทเราตองสญเสยไป อะไรทเราตดใจไดงายทสด หลงจากนนใหถามตอไปเปนล าดบวา

หากตองสญเสย 1 ใน 6 อยางนนไป อะไรทเราตดใจไดงายทสด หากตองสญเสย 1 ใน 5 อยางนนไป อะไรทเราตดใจไดงายทสด หากตองสญเสย 1 ใน 4 อยางนนไป อะไรทเราตดใจไดงายทสด หากตองสญเสย 1 ใน 3 อยางนนไป อะไรทเราตดใจไดงายทสด หากตองสญเสย 1 ใน 2 อยางนนไป อะไรทเราตดใจไดงายทสด กจกรรมนอาจท าใหเปนรปธรรมขนโดยใชการสมมตถงสถานการณทรายแรง

อนน าไปสการสญเสยอยางฉบพลน กจกรรมดงกลาวนอกจากฝกใหเราหดปลอยวางเปนล าดบแลว ยงชวยใหเรา

ตรวจสอบตวเองดวยวายงตดยดอะไรบาง และอะไรทถอวาเปนสงส าคญทสดของเรา บางคนพบวาตนเองรกหรอหวงหมายงกวาพนอง บางคนยอมสญเสยทกอยางแตไมพรอมจะสละตกตาคชวต บางคนเลอกทจะสละเครองคอมพวเตอรคชพเปนอนดบสดทาย การรจกตวเองในแงนจะชวยใหเราปรบจตวางใจกบสงตาง ๆ ไดอยางถกตองเหมาะสมมากขน ขณะเดยวกนกท าใหเหนตวเองในดานทไมเคยนกมากอน ทงหมดนลวนมประโยชนตอการเตรยมใจเผชญความตายทงสน เพราะในทสดแลวเราตองสญเสยทกอยางไปจนหมดสน และแมจะยงไมตาย กยงตองพบกบความสญเสยอยนนเอง โดยทในความเปนจรงเราไมสามารถเลอกไดดวยซ าวาจะยอมสญเสยอะไรหรอรกษาอะไรไว

2.2 มรณสตในพระพทธศาสนาแบบวชรยาน ยคปจจบนเปนยคทโลกมขนาดเลกลงทกท ศนยกลางวฒนธรรมตาง ๆ ของโลกก าลงแลก

เปลยนความรกนเปนการใหญ ทเบตเปนศนยกลางวฒนธรรมเอเชยทยงใหญแหงหนงในจ านวน 4 แหง แตเพราะสภาพภมศาสตรทหลบเรนไปจากโลกตะวนตก จงเปนดนแดนทชาวโลกไมสรจกกน ความโดดเดยวดง กลาวนบวามสวนดประการหนงทท าใหชาวทเบตกาวเขาสยคปจจบน ไดอยางมความบรสทธทางวฒนธรรม ดวยเหตน เราจงตองพงตนเองในการ พจารณาค าสอนของปรชญาเมธและนกพรตแหงทเบต เราตองแสวงหา และแยกแยะเอาเองวา วฒนธรรมทเบตจะมอะไรบางทชวยใหมนษยชาต มความเขาใจชวตไดอยางถกตองกญแจทไขไปสการเรยนรและพฒนา

ความตายเปนเรองส าคญเรองหนงในพทธศาสนศกษา เปนเรองจ าเปนตอการเรยนร ประสบการณเกยวกบความตาย เปนปรากฏการณทางจตอยางหนง ในขณะทรางกายออนแอลง เราจะมจตส านกในขนละเอยดออนยง ขนตามระดบทเราเคยฝกตนเองมา วรรณกรรมทเบตเกยวกบความตายจงเปนแรงบนดาลใจและเปนแนวทางไดอยางส าคญ วรรณกรรมเหลานมหลกการทจะสนบสนนใหผใฝรไดท าการแสวงหาทางจตอยางจรงจง และท าใหเรารวาจะคนหาใหพบไดอยางไร

สำนกหอ

สมดกลาง

25

2.2.1 แนวคด ความเชอของชาวพทธทเบต ทศนคตตอเรองความตายทกอตวขนในทเบตมลกษณะส าคญเปนแนวคดแบบพทธ

เพอใหเขาใจทศนะดงกลาว เราจ าเปนตองท าความเขาใจกบ พทธทศนะวาดวยบทบาทของปจเจกบคคล ธรรมชาตของจต และแนว ความคดเรองกรรมและการกบชาตมาเกด ค าวา "กรรม" ในภาษาทเบต คอ "เล" แปลตามตววา "การกระท า" ทฤษฎนถอวา การกระท าทกอยาง ของเรา ไมวาจะเปน กศล อกศล หรอเปนกลาง ๆ ยอมทงรอยประทบ หรอสญชาตญานไวบนจต ซงจะปรากฏเปนจตใตส านกตอไป ผทสราง กรรมชว ยอมท าใหจตใจของเขาแบกรบจ ตใตส านกทโนมเอยงไปสความ โหดราย สวนผทสรางแตกรรมดโดยอาศยความรก ปญญา และการณย ยอมท าใหจตใจของเขาโนมเอยงไปสสงทดงามเหลาน กรรมจงมผลตอจตใจและบคลกภาพของเราในชาตปจจบนและมอทธพลตอแบบแผนชวต ในอนาคตของเราดวย ทส าคญยงกวานน ขณะทเราก าลงจะสนลม เชอกรรมทจตของเราน าไปยอมจะมผลอยางยงตอววฒนาการของเราในภพหนา (มลลน,2545)

ชาวพทธในทเบตเชอกนวา เมอรางกายตายแลว จตจะเขาส "บารโด" หรอภาวะระหวางความตายกบการเกดใหม พรอมกบน าเอารอยกรรมของตนตามไปดวย รอยกรรมจะก าหนดสภาวะการเกดใหม ผสรางแตกรรมชวจะตายไปในกระแสกรรมชว ผสรางแตกรรมดจะตายไปโดยมรอยกรรมดตดตว สวนผทสรางกรรมดและกรรมชวไวเทาๆกน อาจตายในภาวะอยางใดอยางหนงได ถาเราผานเขาบารโดพรอมกบภาวะจตทชว เรากจะไปเกดใหมในทคตภพ แตถาเราผานเขาบารโดไปพรอมกบกศลจต เราจะไปเกดใหมในสคตภพ พทธศาสนาแบบทเบตมค าสอน เกยวกบภมทงหก คอ นรกภม เปรตภม เดรจฉานภม มนษยภม อสรภม และเทวภม ภมแตละภมมสวนเสยทสอดคลองกบความหลงผด 6 ประการ ซงก าหนดวาระจตกอนตายวาผนนจะไปเกดใหมในภมใด ตวอยาง เชน ธรรมชาตของนรกคอความโหดรายรนแรง ซงสอดคลองกบโทสจรตของจต เมอผนนสนชวตขณะก าลงโกรธความโกรธจะสรางภาวะ ของจตทคลายคลงกบสภาพในนรก ท าใหผนนไปเกดใหมในนรก ในท านองเดยวกน ภมของเปรตกมสภาวะเปนความกระหายทะยานอยาก อนสอดคลองกบความยดมนถอมนของจต และภมของสตวเดรจฉานกเตมไปดวยความโงเขลาเบาปญญาซงสอดคลองกบอวชชาของจต จงท าใหผทตายขณะโงเขลาเบาปญญา ไปเกดเปนสตวเดรจฉาน เปนตน

ชาวพทธทเบตมความเชอในเรองการตายแลวเกดใหม มชาตน ชาตหนา ชาตกอน ๆ ในอดตมากมายนบภพชาตไมถวน และมความเชออยางยงในเรองกฎแหงกรรม เขาจงด าเนนชวตดวยความระมดระวง ไมประกอบอกศลกรรม พวกเขาจะประพฤตธรรมใหเปนอยในวถชวต เพราะเขาเชอวาคนและสตวทงหลาย เกดมาแลวตองแก เจบไข และตายอยางแนนอน ตายไดทกขณะเวลา เพยงแตจะตายทไหนเมอไร ไมมใครทราบ ชาวพทธทเบตจงเตรยมตวใหพรอมนอมรบความตายดวยการเรยนรกระบวนการตายทจะเกดขนในบารโด

2.2.2 กระบวนการตาย หรอ บารโดแหงการตาย การท าความเขาใจกบสภาวการณตาง ๆ ทางรางกาย การรบร และภาวะจต

ตามล าดบขนของการตาย อาจเปนประโยชนอยางยงเมอความตายของตวเราเองก าลงคบคลานเขามา ทงยงชวยใหเราเขาใจอยางลกซงถงความรสกนกคดของผทก าลงจะตาย แตถงอยางนนกตาม เรากควรตระหนกวา การรบมอกบความรสกแปลกใหมขณะตายและการสญเสยรางกาย ซงเปนทพงพงอนแสนคนเคยนนเปนเรองยากนก ดวยเหตน เราจงตองฝกฝนตนเองใหเกดการระลกรอนหนกแนนถง

สำนกหอ

สมดกลาง

26

ธรรมชาตแหงพทธะ ทจะชวยประคองจตของเราใหผานหวงเวลาแหงการตายไปไดไมวา จะมอะไรเกดขนกตาม

“บารโด” เปนค าทคนทเบตใชกนโดยทวไปเมอกลาวถงภาวะทอยระหวางความตายกบการเกดใหม แตความจรงแลวค าสอนเกยวกบบารโดนน มความลกซงและครอบคลมกวางขวางอยางยงโดยครอบคลมตงแตขณะทเราเรยกวา “ชวต” และขณะทเราเรยกวา “ความตาย” กลาวคอ ชวตและความตายนนไมสามารถแยกจากกนได ความพเศษและอานภาพของค าสอนเกยวกบบารโด คอการเปดเผยใหเหนถงกระบวนการแทจรงของชวตโดยแยกความเปนไปของมนษยออกเปนสขน คอ ภาวะกอนตาย ภาวะขณะตาย ภาวะหลงความตาย และการเกดใหม

สวนส าคญทควรเรยนรของบารโด คอ ภาวะขณะตายหรอบารโดแหงการตาย ประกอบดวย การแตกสลายสองระยะ ไดแก การแตกสลายภายนอกอนเปนการแตกสลายของอายตนะและธาตตาง ๆ คอ ธาตดน ธาตน า ธาตไฟ ธาตลมและวญญาณธาต กบการแตกสลายภายใน หมายถง การแตกสลายทางดานความรสกนกคดทงหยาบและละเอยด

2.2.2.1 ระยะแรก – การแตกสลายของธาตทงส ธาตทหยาบจะแตกสลายเปนธาตทละเอยด มกระบวนการ4ขน (ทะไลลามะ,

2548:66-67) ดงน ขนท 1 (ทะไลลามะ, 2548:67) ธาตดนจะเสอมสลายเปนธาตน า รางกายสวนทเปนของแขงอยางกระดก ไม

อาจเปนโครงหรอฐานใหวญญาณอาศยไดอกตอไป เพราะคณสมบตของของแขงในอนทจะท าเชนนนไดเสอมสลายลง หรอกลบกลายเปนของเหลวในกาย เชน เลอดและเสมหะ ตอนนคณสมบตของธาตน าซงท าหนาทเปนฐานใหวญญาณจะเผยตวออกมามากขน รางกายจะผายผอมลงอยางเหนไดชด และแขนขาออนเปลย เราจะสญเสยก าลงวงชา พลงและสงาราศของชวตคอยๆดบสนไป สายตาจะพรามว ไมอาจลมตาหรอหลบตาไดอก เราอาจรสกเหมอนจมลงไปในดนหรอใตโคลน หรอไมกพยายามตะเกยกตะกายขนไป แตทส าคญ เราตองไมทรนทราย ใหรกษาความสงบไว คดถงแตส งดงาม สงทเหนในจตนนเปนภาพลวงตา

ขนท 2 (ทะไลลามะ, 2548:68) คณสมบตของน าจะเสอมสลายกลายเปนธาตไฟ หรอไออนทค าจนรางกาย

เอาไว แลวคณสมบตของธาตไฟอนเปนพนฐานของวญญาณกจะเพมพนขน เราจะไมรบรอะไรทเกยวพนกบประสาทสมผสและจตส านกอกตอไป ไมรบรความยนดยนราย หรอแมแตความรสกเฉยๆ ปาก ลน และคอแหงผากลง เนองจากสญเสยน าลายและสารเคลอบฟน ของเหลวอนๆ อาท ปสสาวะ เลอด น าเชอ และเหงอเหอดหายไป เราจะไมไดยนเสยงอกตอไป ไมมเสยงหงๆในหเหมอนเชนเคย สงทเราเหนในจตนนดคลายกบกลมควน หรอหมอกบางๆทปกคลมไปทวหอง หรอควนไฟทพวยพงออกจากปลอง

ขนท 3 (ทะไลลามะ, 2548:68) คณสมบตของธาตไฟจะเสอมสลายเปนธาตลม ซงก คอ กระแสของอากาศ

หรอพลงทควบคมการท างานตางๆของรางกาย เชน การหายใจเขา-ออก การเรอ การบวนน าลาย การพด การกลน การงอของขอตอตางๆการยดหดแขนขา การเปดปดปากและเปลอกตา การยอย

สำนกหอ

สมดกลาง

27

การขบถาย ประจ าเดอน และน าเชอ ไออนของรางกายจะหมดไป ท าใหไมอาจยอยอาหารได ถาเรากอกรรมชวไวมาก ไออนของรางกายจะเรมกอตวสเบองลาง โดยเคลอนจากกระหมอมลงมาทหวใจ ท าใหรางกายทอนบนเยนกอน แตถาเราท ากรรมดไวมาก ไออนจะกอตวจากสนเทาเคลอนขนมาทหวใจ ท าใหรางกายทอนลางเยนกอน ขณะเดยวกนความสามารถในการรบรกลนหมดไป เราจะไมสนใจไยดกบเรองราวตางๆ หรอแมแตการจดจ าชอของคนรอบตว การหายใจยากล าบาก ลมหายใจออกจะยาวขน สวนลมหายใจเขาสนลง ล าคอมเสยงครดคราดหรอเหนอยหอบ สงทเราเหนในจตประหนงหงหอย ซงบางครงกอาจอยในหมอกควนหรอคลายกบประกายไฟในเมาบนกนกระทะเหลก

ขนท 4 (ทะไลลามะ, 2548:69) คณสมบตของธาตลมทหยาบกวาจะเสอมสลายกลายเปนวญญาณธาต ลนเรม

แขงและหดสน โคนลนเรมคล า ไมอาจรบรสมผสทางกาย ตลอดจนปฏกรยาทางกาย ไมมลมหายใจผานทางชองจมก ทวายงมลมหายใจในระดบละเอยดอย ฉะนนการทไมมลมหายใจผานชองจมก จงไมใชเครองบงชวากระบวนการตายไดสนสดลง สงทเราเหนในจตดคลายกบเปลวไฟของตะเกยงเนยหรอเทยนไข (หรอคลายกบแสงวบไหว) ตอนแรกแสงวบไหวราวกบวาเนยหรอขผงใกลหมด จากนนลมซงเปนตวขบเคลอนมโนสงขารหรอสภาพการปรงแตงในใจกเรมดบ ท าใหเปลวไฟฉายแสงอยางสม าเสมอ

ตารางท 1 แสดงกระบวนการตายสขนแรก

ทมา: กาญจนา จตตวฒน. (2553). “การบรณาการการเตรยมตวตายในพระพทธศาสนาเถรวาทกบวชรยาน.” วทยานพนธปรญญาดษฎบณฑต สาขาวชาพระพทธศาสนา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

โดยทวไปรางกายของมนษยประกอบดวยธาตทงส แตเนองจากมชองโคจร

และลมหรอปราณในรางกายตางกน ท าใหแตละคนประสบกบภาพนมตในระหวางการดบสลายผดแผกกน ดวยเหตนพระพทธองคจงไดอธบายถงกระบวนการนตางไปเลกนอย

สำนกหอ

สมดกลาง

28

เมอธาตทงสดบสลายจะมปรากฏการณตางๆเกดขน บางครงอาจมภาพประหลาดปรากฏ นมตเหลานมกปรากฏในจตใตส านก ตวอยางเชน เหนภาพไฟคโชนจนรสกกลวมาก บางคนเหนภาพดๆนาพศวง ท าใหอมอกอมใจ ความแตกตางเหลานเปนผลมาจากพลงของกศลกรรมและอกศลกรรมในชาตนและอดตชาต เปนสญญาณบงชถงสภาพและลกษณะของการไปเกดใหม

ระหวางขนตอนเหลาน เราตองขจดอปสรรคทปดกนความคดอนเปนกศล พวกเราซงเปนสตวโลกธรรมดา ทอยภายใตอทธพลการเกดดบอยางไมอาจหลกเลยง มโอกาสทจะท ากรรมดกรรมชวตลอดเวลา และไดรบผลทกระท าแมยงไมปรากฏกตาม ขณะใกลตายอนสยทเปนกศลหรออกศลอยางใดอยางหนงจะผดโผลขน และเปนบาทฐานของชวตชาตหนาทงหมด ฉะนนความคดและสภาวะจตในชวงเวลาดงกลาวจงมความส าคญยง

แมชวตสวนใหญเราจะท ากศลมาก ทวาอกศลจตอนแรงกลาขณะใกลตาย กสามารถกระพออนสยฝายต าทเราทกคนมได นจงเปนชวงเวลาทอนตรายยง แมเสยงรบกวน เสยงกระแทกของกสรางความหงดหงดขดเคองขนได ในทางตรงกนขามผทไมคอยสรางกศล อาจบมเพาะกศลจตอนแรงกลาในชวงสดทายของชวต ซงจะไปหนนเนองอนสยทเปนกศล ท าใหไดไปเกดในภพภมทด ฉะนนเราจงตองใสใจกบชวงเวลานใหมากทสด สงส าคญยงทผดแลจะตองรสภาพจตของคนใกลตายวาออนไหว จงควรสรางบรรยากาศทสงบ ไมท าอะไรรบกวน เชน พดจาเสยงดง รองไห หรอหยบขาวของไมระวง

2.2.2.2 ระยะสดทาย – การดบสลายของจต กระบวนการตาย4ขนสดทาย เรมตนดวยจตทละเอยดสามระดบ และสนสด

ดวยจตทประณตทสดอกหนงขนตอน ขณะทผานกระบวนการทงสามระดบน วญญาณของเราจะลดความเปนทวลกษณลงเรอยๆ เนองจากส านกในการรบรจตและวตถถดถอยลงทกขณะ

ขนท 5 (ทะไลลามะ, 2548:85) เมอสภาพความคดของจตหยาบดบไป จตละเอยดอนดบแรกในสามระดบจะ

เผยตวออกมา เรมเปนปรากฏการณแสงสขาวกระจางเกดขน เปนความโลงแจงทเจดจา ดจดงทองฟายามฤดใบไมรวงททองฟาโปรง ปราศจากเมฆและฝน เรอเรองดวยแสงสขาว ไมมสงอนใดนอกจากนปรากฏขนในจต สภาพความคดหยาบๆจะดบไปเหลอไวแตความรสกวางโลง สภาวะขนแรกนเรยกวา “ปรากฏการณ” เพราะเปนปรากฏการณทมลกษณะคลายแสงจนทร เพยงแตไมมแสงทวาสองมาจากภายนอก เราอาจเรยกสภาวะนอกอยางวา “ความวาง”

ขนท 6 (ทะไลลามะ, 2548:86) เมอจตแหงปรากฏการณแสงสขาวและลมสลายตวเขาสจตแหงปรากฏการณ

เพมพน กจะบงเกดแสงสสมแดง ความโลงแจงทเจดจายงกวา ดจดงทองฟายามฤดใบไมรวงทปราศจากเมฆและฝน มแตแสงสสมแดงแผคลมไปทว ไมมสงอนใดปรากฏขนในจต สภาวะนเรยกวา “ปรากฏการณเพมพน” เพราะเปนปรากฏการณทเหมอนกบยามทแสงตะวนแรงกลา แตไมมแสงดงกลาวจรงๆภายนอกอกเชนกน อาจเรยกอกอยางวา “ความวางอยางยง”

ขนท 7 (ทะไลลามะ, 2548:86) เมอจตแหงปรากฏการณเพมพนสสมแดงและลมของมนมลายเขาสจตทใกล

บรรล กจะเกดปรากฎการณสด าทะมน ตอนนดเหมอนกบทองฟาฤดใบไมรวงทปลอดโปลง ปราศจาก

สำนกหอ

สมดกลาง

29

เมฆและฝนผง มแตความมดมนอนธการภายหลงพลบค าปกคลมไปทว ไมมสงอนใดปรากฏขนในจต ชวงแรกของจตใกลบรรลทก าทะมนน เราจะยงคงมสต แตชวงหลงเราจะไมรสกตว อยทามกลางความมดมด คลายๆกบสะลมสะลอ ขนนเรยกวา “ใกลบรรล” เพราะเขาใกลสภาวะจตแหงแสงกระจางจะเผยตว หรออาจเรยกอกอยางวา “ความวางอยางทสด”

ขนท 8 (ทะไลลามะ, 2548:87) จตจะละเอยดประณตยงกวาเมอตอนทไรสตอยในชวงหลงของจตใกลบรรล

อนด าทะมน ลมจะออนก าลงลง เขาสภาวะของลมละเอยดทสด ถงตอนนสตจะฟนคน ปรากฏเปนจตประภสสรหรอจตแหงแสงกระจาง อนเปนจตทละเอยดทสด ปราศจากความคด ไมมลกษณะของทวลกษณ การปรงแตงทางความคดจะหยดลง และ”สภาวะอนแปดเปอน” ทงสามคอ ปรากฏการณสขาว-สแดง-ด า หรอ พระจนทร- พระอาทตย-ความมดมด ซงบดบงสธรรมชาตของทองฟาไว กจะดบสลายไปดวย เกดความโลงแจงอยางมาก เปรยบดงทองฟายามรงอรณของฤดใบไมรวง กอนทดวงตะวนจะขน ซงปลอดโปรงไมมอะไรมาบดบง จตระดบทลกทสดนเรยกวา “จตแหงแสงกระจาง” หรอ “วางเปลาอยางสนเชง”

คนสวนใหญสนใจในตอนทจตระดบละเอยดทสดเผยตว ปกตจตนจะคงอยในรางกายอกสามวน ถารางนนไมไดรบผลกระทบจากโรค แตถาไมเปนเชนนน กไมอาจคงอยไดแมเพยงวนเดยว ส าหรบผปฏบตธรรมทเชยวชาญ ชวงเวลาดงกลาวถอเปนโอกาสทมคาของการปฏบต ผทเขาถงจตแหงแสงกระจางจะสามารถคงอยในสภาวะนไดนานกวา ขนอยกบการฝกฝนกอนหนาน บางคนอาจสามารถเขาถงสจธรรมแหงความวางของปรากฏการณทงหลายทงปวง ซงรวมถงวฏสงสาร และนพพานได

โดยสรปคอ เวลาทการตายเกดขนจรงๆ เราจะตองผาน 8ขนตอนดวยกน สขนแรกเปนการดบสลายของธาตทงส (การแตกสลายภายนอก) สวนอกสขนหลงเปนการดบสลายของจต(การแตกสลายภายใน) เขาสจตสวนทลกทสด ทเรยกวา “จตแหงแสงกระจาง” องคทะไลลามะแนะใหจงจ าไววากระบวนการตางๆน คอการแสดงออกของสภาวะจตระดบลก ทเกดขนในชวตประจ าวนโดยไมทนสงเกต ขนตอนทง8นสามารถแบงออกไดตามมโนภาพ ซงแมจะไมไดเหนดวยตากตาม ดงน

ขนตอนทด าเนนไปขางหนา (ทะไลลามะ, 2548:66) 1. ภาพลวงตา 2. หมอกควน 3. หงหอย 4. เปลวไฟจากตะเกยง 5. เวงจตทมสขาวสวาง 6. เวงจตทมสสมแดงเจดจา 7. เวงจตทมสด าทะมน 8. แสงกระจาง

สำนกหอ

สมดกลาง

30

ขนตอนทวนกลบ (ทะไลลามะ, 2548:67) 1. แสงกระจาง 2. เวงจตทมสด าทะมน 3. เวงจตทมสสมแดงเจดจา 4. เวงจตทมสขาวสวาง 5. เปลวไฟจากตะเกยง 6. หงหอย 7. หมอกควน 8. ภาพลวงตา ในขณะตาย กระบวนการตายทงแปดขนนจะด าเนนไปขางหนาตามล าดบ

และด าเนนไปในทศทางททวนกลบ หลงจากกระบวนการตายสนสดลง สสภาวะรอยตอแหงชวตใหม แตขนตอนทวนกลบดงกลาวจะไมเกดขน หากผปฏบตขนสงสามารถเปลยนแสงกระจางแหงความตายไปสจตทตระหนกรในสญญตาได เปนการเขาถงสจธรรมแหงความวาง

2.3 ประโยชนของการเจรญมรณสต (พระไพศาล วสาโล, 2552) 2.3.1 ท าใหขวนขวายใสใจในสงทชอบผดผอน ดงไดกลาวแลววามรณสตท าใหเราตระหนกวาเรามเวลาเหลออยในโลกนอยางจ ากด

และจะตายไปเมอใดกมอาจรได (“ชาตหนาหรอวนพรงน อะไรจะมากอน ไมมใครเลยทรได”เปนภาษตทเบตทย าเตอนความจรงขอนเปนอยางด) ดงนนจงกระตนใหเราตองเรงรบท าสงส าคญกอนทจะไมมโอกาสไดท า โดยทวไปสงส าคญเหลานเรามกชอบผดผอน เนองจากเหนวาจะท าเมอไรกได ไมม “เสนตาย”

การระลกถงความตายอยางจรงจงจะกระตนใหเราจดล าดบความส าคญของสงตาง ๆ ในชวตใหมหมด จากเดมทเอาเรองส าคญแตไมเรงดวนไปไวในล าดบทาย ๆ คอท าทหลงสดเมอท าอยางอนเสรจแลว กจะเลอนขนมาท าเปนอนดบแรก ๆ หรอท าเปนกจวตร

2.3.2 ท าใหปลอยวางสงทชอบยดตด ความยดตดคอเหตผลส าคญทท าใหเราไมพรอมเผชญกบความตาย เพราะความตาย

หมายถงการพลดพรากจากสงเหลาน คนเรายดตดหลายอยางทงบคคลและสงของ ทงรปธรรมและนามธรรม ความหวงหาอาลยสงเหลานท าใหผคนจ านวนมากทรนทรายกระสบกระสายเมอความตายมาถง ในแงของพทธศาสนา ความยดตดไมเพยงท าใหทกขใจทงในยามปกตและในยามไมปกต คอเมอแกชรา เจบปวย และสนชวตเทานน หากยงเปนเหตใหไปสทคตเมอตายไปแลวดวย

2.3.3 ท าใหเหนคณคาของสงทมอยในปจจบน คนเรามกไมเหนความส าคญของสงทมอยกบตว แตกลบไปจดจอใสใจกบสงทตวเอง

ยงไมม จงหาความสขไดยาก เพราะจะถกรบกวนดวยความอยากไดสงใหม ๆ อยเสมอ ตอเมอสญเสยสงทมอยไป จงคอยเหนคณคาของสงนน ไมวาสงนนจะเปนทรพยสมบต คนรก หรอสขภาพรางกาย

มรณสตชวยเตอนใจใหเราตระหนกวา สงตาง ๆ ทเรามอยขณะน ไมชากเรวยอมจากเราไป การระลกวาสงเหลานอยกบเราเพยงชวคราวเทานน จะชวยใหเราหนมาชนชมกบสงนน

สำนกหอ

สมดกลาง

31

มากขน ไมมองขามหรอปลอยใหผานไปโดยเปลาประโยชน เมอเรารวาในทสดเราตองเจบปวยและแกชรา เราจะเหนคณคาของสขภาพและวยเยาว จะไมปลอยปละละเลยสขภาพหรอใชวยเยาวไปในทางทไรสาระ เมอเราตระหนกวาเรามเวลาอยในโลกนจ ากด เราจะเหนคณคาของทกเวลานาททยงเหลออย ไมปลอยทงไปอยางไรคณคา

การระลกถงความตายวาเปนสงทสามารถเกดขนไดอยางกะทนหน ยงท าใหเราตระหนกวาคนทเราพบปะเกยวของนน อาจจะจากไปเมอไรกได การพบปะกบเขาอาจเปนการพบปะกนครงสดทาย เมอใดกตามทคดไดเชนน เราจะตระหนกวาเวลาทอยกบเขาขณะนนเปนเวลาทส าคญมาก เราจะใหความส าคญกบเขามากขน ใสใจกบความรสกของเขายงกวาเดม

2.3.4 ท าใหจตใจเกดเปนสมาธไดเรว คอ การนกถงความตายของตนอยเนองๆ ยอมท าใหเขาใจถงแกนแทของชวตวาทก

ชวตในโลกน ยอมมการเปลยนแปลงไปและทกชวตกมความตายรอคอยอยเบองหนา มความตายเปนสมบต ซงเปนสมบตทจะไดรบเทาเทยมกน เมอเราไดทราบถงแกนแทในชวตเชนนแลยอมท าใหเราเกดความสลดใจ เกดความเบอหนาย คลายจากความยดมนถอมน คลายจากกเลสอนมโลภะ โทสะ และโมหะได และเมอมเรองราวเกยวกบความตายเกดขน กท าใหเรามสตรเทาทนสามารถท าจตใจใหปลอยวางไดเรว ไมเปนทกข ไมเสยใจ และควบคมจตใจใหตงมนอารมณกรรมฐานได จตใจทมการฝกฝนปฏบต จงเปนจตใจทมความหนกแนน เขมแขง ไมหวาดหวนกลวตาย เพราะไดมการฝกฝนท าความคนเคยกบความตายจนเคยชนแลว พรอมกนนนกมการระลกอยเสมอวาความตายเปนเรองของสงขาร เมอถงโอกาสเวลากตองเปนไปตามธรรมชาตดวยการเขาใจแกนแทของชวตเชนน จตใจจงไมเปนทกข มความสข มความสงบ ซงเรยกวาจตเปนสมาธ เพราะจตใจไดตงมนอยกบอารมณเดยวอยตลอดเวลา

2.3.5 เปนผรเทาทนความเปลยนแปลงของสงขาร คอ รวาทกชวตในโลกทมลกษณะยาววา หนาคบ กวางศอก ลวนมความแตกดบเปน

ทสด เพราะวาทกสงในโลกนลวนอยภายใตอ านาจของกฎพระไตรลกษณ ม 3 ประการคอ 2.3.5.1 อนจจตา คอ ความไมเทยง ไมมนคง เพราะจะตองมการเปลยนแปลง

อยตลอดเวลา จะชาหรอเรว เหนไดยากหรอเหนไดงาย ขนอยกบคณภาพของสงนนเชน แรกเกดเปนเดกทารก แลวมการเปลยนแปลงเปนคนหนม สาว เปนคนแกและตาย ดงนน การไมมนคงเชนนเรยกวา ความไมเทยงของชวต

2.3.5.2 ทกขตา คอ ความทนอยไมได ไมวาสงใดๆ ทจะด ารงทนอยในสภาพเดมไดดงนน สภาพทไมคงทจงเรยกวา ทกขง หรอทกขตา

2.3.5.3 อนตตา คอ ความมใชตวตนทแทจรง ทกสงทเราเหนเปนเพยงสงทสมมตทก าหนดขน เชน นาย ก นาย ข แตเมอแยกสวนตางๆ ในตว นาย ก นาย ขออกหมดแลวนาย ก นาย ข กไมมอยเลย ดงนน สงทมใชตวตนทแทจรงเรยกวา อนตตา

2.3.6 เปนผตระหนกรหลกความจรงในชวต คอ ทกชวตในโลกลวนมความตายในเบองหนา เปนหลกความจรงแทแนนอน ทใครๆ

อาจจะปฏเสธไมได จะยกเวนกไมได จะหลกหนกไมได ไมวาจะอยทไหน จะยงใหญขนาดไหนกไมม

สำนกหอ

สมดกลาง

32

การยกเวน ดวยเหตทเปนจรงเชนน จงใหตระหนกรในหลกความจรงของชวตวา“ชวต ความเจบไข เวลา สถานททอดกาย และภมทจะไปเกดในโลกหนา”

2.3.7 เปนผรจกเตรยมตวกอนตาย คอ กอนจะมการเดนทางไปทใกลไกลกตองมการเตรยมตวดวยกนทกคน ถงแมจะอย

กบบาน ไมไดเดนทางไปไหนมาไหนกตองเตรยมตวดวยกนทงนน เชน เตรยมอาหารประจ าวนเตรยมเสอผา เงนทอง หยกยา เปนตน กอนทเราจะตายจากโลกนไปสโลกหนานนเปนการสมควรอยางยงทจะตองเตรยมตวใหมาก และใหดทสดเทาทจะดได

2.3.7.1 การเตรยมตวตายดานรางกาย เปนการเลอกวธตายทตวเราตองการวาจะเลอกตายในลกษณะใดๆ เมอกลาว

โดยสรปมลกษณะดงน 2.3.7.1.1 เลอกตายแบบธรรมชาต คอ เปนการตายทไมมการ

ชวยเหลอจากเครองชวยชวตใดๆ โดยปลอยใหรางกายไดเปนไปตามสภาวะของสงขาร จนถงนาทสดทายของชวตหรอตายตามกาลอนสมควร

2.3.7.1.2 เลอกตายแบบโลกสมยใหม คอ จะเลอกตายทบาน หรอจะตายทโรงพยาบาลเชนตายดวยวธการฆาตวตาย ดวยกนยาตาย ดวยฉดยาใหตาย เปนตน

2.3.7.2 การเตรยมตวตายดานจตใจ จตใจ ถอวาเปนสงทมความส าคญมาก คนจะมทกข มสขไดลวนขนอยทจตใจ

ถาจตใจดกมความสข ถาจตใจไมดกจะมความทกข ดงนน เพอมใหเกดความทกขจงตองรจกรกษาจตใจของตนอยเสมอ การรกษาจตใจจะตองยดหลกการเจรญสต คอ ใหมสตระลกรตวเสมอ ไมวาจะคดด หรอไมดกตาม ใหมสตร รแลวใหปลอยวางและหมนสรางคณความดด วยการใหทานรกษาศล เจรญภาวนาใหมากๆ เพอจะใหจตใจมนคงอยกบความด หรอ อยกบบญกศล เมอถงคราวใกลจะตายจตใจจะไดมทเกาะ ทระลก แลวจตใจจะสงบ ถาสนใจตายดวยมสตทด กจะไดไปสสคตทด ฉะนน จงหมนรกษาจตใจของตนใหบรสทธเสมอกอนความตายมาถงหรอขณะใกลตายเพอจะไดตายดและไมตกนรก

2.3.7.3 การเตรยมตวตายดานวญญาณ การระลกถงความตายอยเสมอจะท าใหเกดความสงบนงเปนสมาธไดเรวจตใจ

ไมฟงซาน ถงแมจะถกอารมณภายนอกมากระทบ เชนรป เสยง กลน รส สมผส หรอมเรองทท าแลวไมไดดงความตองการกสามารถควบคมรกษาจตใจได ไมมความทกข เพราะไดรแจงความจรงในสงทงปวงวาไมมใครทไหนจะสมบรณทกอยาง เมอมได กตองมเสย มสข กมทกข มยศ กเสอมยศ มรกกมชง สงเหลานเปนเรองธรรมดาของโลกทจะตองเกดกบทกคน ยงกวานนชวตของเรายงมเรองความตายรอคอยอยขางหนา

2.3.7.4 การเตรยมตวตายดานสงคม การเตรยมตวตายดานสงคม ซงมวธการเตรยมตวกลาวโดยสรป คอ

2.3.7.4.1 สรางคณประโยชนแกสงคมใหถงพรอม 2.3.7.4.2 ชวยเหลอสงคมดวยปจจย 4 เทาทจะชวยได 2.3.7.4.3 ท าตวเปนแบบอยางทดใหแกสงคม

สำนกหอ

สมดกลาง

33

2.3.7.4.4 ไมสรางความเดอดรอนแกสงคม 2.3.7.4.5 มอบหนาทการงานใหคนอนรบผดชอบแทน 2.3.7.4.6 ถามหนสนทยงไมไดใชกรบใชใหหมด 2.3.7.4.7 ท าพนยกรรมไวในการจดงานศพ 2.3.7.4.8 แบงมรดกแกลกหรอญาตดวยความยตธรรม 2.3.7.4.9 เลอกสถานทเผาศพ

2.7.3.5 การเตรยมตวตายตามหลกพทธธรรม มนษยตองมการเตรยมตวกอนตายดวยการท าความด ทางพระพทธศาสนาได

กลาวถงวธเตรยมตวกอนตาย ในมหาปรนพพานสตร ไดตรสถงวธการเตรยมตวกอนตายของพระพทธองคไววาทงคนหนม ทงคนแก ทงคนพาล ทงบณฑต ทงคนมงม ทงคนยากจน บคคลทงมวลเหลานลวนมความตายเปนทไปในเบองหนา พวกเธอทงหลาย จงไดพากนเตรยมตวกอนตายไวใหถงพรอม ดวยลกษณะ คอ

2.3.7.5.1 อยาประมาทในชวต 2.3.7.5.2 จงมสต 2.3.7.5.3 จงมศลบรสทธ 2.3.7.5.4 จงตงความด ารแหงใจไวใหถกทาง 2.3.7.5.5 จงตามรกษาจตใจของตน

2.4 กจกรรมการเจรญมรณสตในสงคมไทย 2.4.1 โครงการเผชญความตายอยางสงบ หลงจากทเครอขายพทธกาเรมทดลองจดกระบวนการเรยนรเชงปฏบตการเผชญ

ความตายอยางสงบขนเปนครงแรก เมอปพ.ศ. 2546 ผลปรากฏวาไดรบความสนใจในแนวนมาก เครอขายพทธกา และเสมสกขาลยจงพฒนาเปนหลกสตรการอบรมเชญความตายอยางสงบขน และจดอบรมตอเนองมาจนถงปจจบน จากการสอบถามผเขารวมสนใจมาอบรม พบวา หนงจะไดน าความรไปดแลผปวยระยะสดทาย อกเหตผลหนงคอ ตองการทจะเขาถงความหมายของความตาย เพราะถงทสดเรากหนความตายไมพน ยงมาในระยะหลงน กลมบคลากรทางการแพทยตนตวมาก มโรงพยาบาลหลายแหงตดตอใหจดอบรม จนถงในปจจบนมโปรแกรมทจะตองอบรมตลอดทงป เพราะนอกจากจะไดน าไปใชในการดแลชวยเหลอผปวยระยะสดทายแลว ยงไดประโยชนกบตนเองดวย และเหตผลส าคญไมนอยทผเขารวมอบรมใหความสนใจในหลกสตรน คอรปแบบการจดอบรม มใชเนนการบรรยายแตเปนกระบวนการการเรยนรแบบมสวนรวมและแบงปนประสบการณจรง เปนการเรยนรทตนตว นาสนใจตลอดทงหลกสตร ไดความรและประสบการณ เพราะการทดลองท าดวยตนเอง เกดความตระหนกถงชวตและความตายเปนเรองเดยวกนมความส าคญ หากกลบไปแลวพงระลกถงและหมนฝกฝนอยางตอเนองกสามารถใชชวตทไมประมาทและเผชญความตายดวยใจสงบ

เครอขายพทธกายงไดผลตงานดานความคด ความร บทเรยนทเกยวกบการเผชญความตายอยางสงบ ใหเปนแหลงความรและเรยนรใหเกดผลทางปฏบตได เปนงานเผยแพรทผลตออกมาเรอยๆ โดยพระไพศาล วสาโล บคลากรทางการแพทยและพยาบาล วทยากร กระบวนการ และผทผานประสบการณตางๆ

สำนกหอ

สมดกลาง

34

2.4.1.1 วตถประสงคโครงการ 2.4.1.1.1 เพอจดกระบวนการเรยนรใหเกดความเขาใจ แนวคด

พนฐานเรองความตาย และแนวทางปฏบตตอภาวะใกลตายทงภายใตกระบวนทศนเกาและกระบวนทศนแบบเปนองครวม(กระบวนทศนใหม)

2.4.1.1.2 เพอใหเกดการตงค าถามตอความตายในสงคมสมยใหม และทบทวนความเขาใจของตนเองในเรองความตายและการเตรยมตวตายอยางมสต

2.4.1.1.3 เพอใหเกดการแลกเปลยนประสบการณความรจากคนหลากหลายแวดวงจนเกดเปนองคความรทประกอบดวยหลายมตเปนองครวม และสามารถน าไปประยกตใชในการดแลชวยเหลอตนเองและบคคลรอบขางไดอยางเปนรปธรรม

2.4.1.1.4 เพอใหกลมเปาหมายผานกจกรรมผานประสบการณหรอสถานการณจ าลองทน าไปสการสมผสภาวะใกลตายและสามารถคลคลายความกลวหรอความวตกกงวลในชวงเวลานนได

2.4.1.2 กลมเปาหมาย 2.4.1.2.1 บคลากรทางการแพทย-สาธารณสข 2.4.1.2.2 ผดแลผปวยหรอผปวย 2.4.1.2.3 บคคลทวไป 2.4.1.2.4 นกพฒนาหรอผน าทางจตใจ

2.4.1.3 หวขอการเรยนร 2.4.1.3.1 ท าความเขาใจเรอง “แนวคดพนฐานและการปฏบต

เกยวกบเรองความตาย” 1. ตงค าถาม เกยวกบแนวคดพนฐานและสาเหตทท า

ใหเกดปรากฏการณนน จากนนแบงกลมยอยตามกลมคนทมประสบการณใกลเคยงกน เพออภปราย พดคยแลกเปลยน และน าเสนอกลมใหญ

2. ระดมความคดเหนในกลมใหญ สรปท าความเขาใจ และซกถามเพมเตมจากวทยากร

2.4.1.3.2 ท าพธกรรมเพอแสดงออกถงผทจากไป เชน เขยนความในใจถงผลวงลบ และอทศสวนกศล เพอนอมน าสการพจารณาหลกไตรลกษณหรอการปลงสงขาร

2.4.1.3.3 ท าความเขาใจเรอง “สภาพการตายทพงปรารถนาในมตตางๆ”

1. ตงค าถาม ใหผ เ ขารวมแสดงความคดเหนและอธบายสภาพเหลานนในวงใหญ

2. พจารณาปจจยภายในและปจจยภายนอกทมผลตอสภาพการตายทพงปรารถนา(การตายทด)

3. สรปและเพมเตมประเดนทนาสนใจจากวทยากรหรอผทรงคณวฒ

สำนกหอ

สมดกลาง

35

2.4.1.3.4 ท าความเขาใจเรอง“ภาวะใกลตายและแนวทางปฏบตเพอชวยเหลอผปวยระยะสดทาย”

1. สอบถามความเขาใจเกยวกบสภาวะใกลตายเชงกายภาพ สญญาณชพ และการตอบสนองของรางกาย

2. เสวนาแลกเปลยนความเขาใจเรอง ภาวะใกลตายหรอสภาพจวนเจยน และแนวทางปฏบตเพอชวยเหลอผปวยระยะสดทาย ทงในมตทางการแพทยและมตทางศาสนา

3. น าเสนอตวอยางหรอประสบการณแนวการปฏบตส าหรบผปวยและผดแล

4. อภปรายกลมใหญและซกถามเพมเตม 2.4.1.3.5 ฝกทดลองเตรยมตวตายอยางมสตและการด าเนนชวต

อยางไมประมาท 1. นอนจนตภาพ “เตรยมตวตายอยางมสต” ตระหนก

ถงการตาย การจากละโลกนไป และนอมน าสการตายอยางสงบ 2 . พ ด ค ยซ ก ถ าม เ ร อ ง ความ ร ส ก ภาย ในผ า น

ประสบการณภาวะใกลตายทไดสมผสในแตละชวง ขณะนอนจนตภาพ 3. ตงค าถามเพอเชอมโยงไปสการด ารงชวตอยอยางม

สต อยกบปจจบนขณะ 4. แลกเปลยนในกลมใหญ ระดมความคดเหน และ

เพมเตมประเดนทนาสนใจ 2.4.1.3.6 ฝกฝนการท าสมาธภาวนา 2.4.1.3.7 ฝกทกษะการดแลและใหสตผปวยระยะสดทายผาน

สถานการณจ าลอง และฝกภาวนารวมกบผปวย 1. ใหสถานการณจ าลองในการดแลผปวยในกรณตางๆ

และผานสถานการณจ าลอง 2. อภปรายและแลกเปลยนประสบการณของผปวย

ใกลตายและการดแลผปวยใกลตาย โดยมคนด าเนนรายการในกลมใหญ 3. วทยากรอธบายหลกการการภาวนารวมกบผปวย 4. พดคยเพอใหก าลงใจและภาวนารวมกบผปวย 5. แลกเปลยนประสบการณการภาวนา และสรป

เชอมโยงการอบรมเชงปฏบตการทงหมด 2.4.1.3.8 ฝกปฏบตจรงโดยเยยมผปวยทโรงพยาบาล

1. เยยมผปวยทโรงพยาบาล (ผปวยเรอรง และระยะสดทาย) โดยแบงกลมผเขารวม ตามจ านวนผปวย

2. แลกเปลยนประสบการณ หลงการไปเยยมผปวย

สำนกหอ

สมดกลาง

36

2.4.1.4 ผลทคาดวาจะไดรบ 2.4.1.4.1 กลมเปาหมายไดเรยนรและเขาใจแนวคดพนฐานเรอง

ความตาย และทาทหรอแนวทางปฏบตทเปนรปธรรมในการเผชญความตายอยางสงบ 2.4.1.4.2 กลมเปาหมายน าเอาความรเรองความตายจากการอบรม

เชงปฏบตการไปประยกตใชในชวต และการท างาน 2.4.1.4.3 เกดกลมผสนใจเรองการเตรยมตวตายอยางมสต เพอ

แลกเปลยนประสบการณในดานนอยางตอเนองในอนาคต 2.4.1.5 รปแบบการจดอบรม รปแบบการจดอบรม มทงการบรรยาย แลกเปลยนความเหน แบงปน

ประสบการณ รวมกบการฝกปฏบต ทบทวนและถอดบทเรยน ขนอยกบวตถประสงคและเนอหา 2.4.1.6 ผเขารวม จ านวนไมควรนอยหรอมากเกนไป เพอใหไดรบฟงมมมองทหลากหลาย และม

การแบงปนประสบการณอยางทวถงประมาณ 20-40 คน

ภาพท 4 ภาพกจกรรมของกลมผเขารวมการอบรม ทมา: เครอขายพทธกาเพอพระพทธศาสนาและสงคม. การอบรมเผชญความตายอยางสงบ. เขาถงเมอวนท 2 ตลาคม 2555. เขาถงไดจาก http://budnet.org/peacefuldeath/node/54

2.4.1.7 วทยากร ประกอบดวย ผทมความเขาใจเรองแนวคดและปฏบตดานศาสนาหรอจต

วญญาณ บคลากรทางการแพทยการพยาบาลทมความรความเขาใจในการชวยเหลอผปวยระยะสดทาย และกระบวนการทมทกษะจดกระบวนการเรยนรแบบมสวนรวม

พระไพศาล วสาโล แพทย 1 คน พยาบาล 1 คน และทมกระบวนกร 3 คนผชวยวทยากร กระบวนกรและเกบขอมล 1 คน

37

ภาพท 5 วทยากรและทมงานในการอบรม ทมา: โครงการวจยเพอพฒนาหลกสตรการอบรมและกระบวนการดานจตตปญญาศกษา. (2551). การเผชญความตายอยางสงบ (Toward Dying Peacefully). กรงเทพฯ: ศนยคณธรรม.

2.4.1.8 สถานทจดอบรม สถานททเหมาะแกการนอมจต สามารถจดทนงลอมวง มองเหนและรบฟงกน

อยางทวถง และจดกจกรรมใหนอนภาวนาได อาจเสรมเกาอใหผทไมสามารถนงบนทราบกบพนได และมโรงพยาบาลทไมไกลใชเปนสถานทฝกการดแลหรอเยยมผปวยได

นอกจากนขนาดของหองควรมพนทเพยงพอตอการนงหางคนละ 1 ชวงแขน มความเงยบ ไมถกรบกวนจากภายใน เออตอการใชเสยงและการรบฟง

ภาพท 6 บรรยากาศในการอบรม ทมา: โครงการวจยเพอพฒนาหลกสตรการอบรมและกระบวนการดานจตตปญญาศกษา. (2551). การเผชญความตายอยางสงบ (Toward Dying Peacefully). กรงเทพฯ: ศนยคณธรรม.

38

2.4.1.9 ระยะเวลาการจดอบรม ประมาณ 3 วน 2 คน 2.4.1.10 ก าหนดการจดอบรม ของเครอขายพทธกา และเสมสกขาลย

ตารางท 2 ก าหนดการจดกจกรรม

ทมา: พระไพศาล วสาโลและคณะ. (2553). เผชญความตายอยางสงบ เลม1. กรงเทพฯ: เครอขายพทธกา.

39

2.4.1.11 สอประกอบการอบรม ระฆงขนาดเลก ชดเผชญความตายอยางสงบ ชดภาวนาบททวาดวย มรณสต

ภาวนาเพอการเยยวยา และบทนอมน าเพอการผอนคลาย ฯลฯ สรปขอมลโครงการ (ผลจากการอบรม) (ณพร นยสนทด, 2555.) ตงแตเรมโครงการจนถงปจจบนพ.ศ. 2555 มผคนสนใจเขารวมอบรมเปนจ านวน

มาก มการจดอบรมไปแลวกวา 84 ครง แรกเรมการอบรมมเพยงรปแบบเดยว โดยผจดไดออกแบบเนอหาใหเหมาะกบกลมผเรยนรทงประชาชนทวไป และกลมบคลากรสาธารณสข หากตอมาการอบรมดงกลาวไดรบความสนใจจากโรงพยาบาลตางๆเปนอนมาก จงขยายการอบรมใหกบบคลากรสาธารณสขเปนการเฉพาะ และเนนเนอหาในเรองการดแลผปวยระยะสดทายใหมากขน

จากการประมวลขอมลเกยวกบผเขาอบรมในเบองตน พบวา กลมบคคลทวไปมาเขารวมอบรม รอยละ34 สวนกลมบคลากรสาธารณสขเขารวมอบรมรอยละ 66 ทงในประเภทการอบรมแบบกลมเฉพาะใหกบโรงพยาบาล และการอบรมส าหรบผสนใจทวไป เนองจากการอบรมเผชญความตายอยางสงบเปนเหมอนหลกสตรเสรมเรองการดแลผปวยระยะสดทาย โดยเนนการดแลทางจตใจผานการเรยนรจากประสบการณของผดแลผปวยฯ

เพอใหการอบรมสอดคลองกบสถานการณของสงคมและมประโยชนตอการดแลผปวยระยะสดทายอยางแทจรง เมอตนปพ.ศ. 2555 โครงการไดส ารวจความคดเหนของผผานการอบรมเผชญความตายอยางสงบวาเกดการเปลยนแปลงดานทศนคต จตใจ หรอพฤตกรรมไปอยางไรบางจากการไดรบการอบรมไปแลว ตลอดจนสอบถามเกยวสถานการณเรองการดแลผปวยระยะทายในปจจบน โดยใชวธการสงแบบสอบถามและโทรศพทพดคยเพมเตมเฉพาะราย

ขอมลในแบบสอบถามแบงออกเปน 4 สวน ประกอบดวย ขอมลพนฐานทวไป สถานการณการดแลผปวยใหเผชญความตายอยางสงบภายใน 5 ปทผานมา สงทไดรบเมอผานการอบรมฯ และขอเสนอแนะเพอการพฒนาปรบปรงกระบวนการอบรม ซงทางโครงการไดสงแบบสอบถามจ านวน 940 ชด มผสงแบบสอบถามคนกลบมา 150 คน (คดเปนรอยละ 16) แบงเปนกลมบคลกรสาธารณสขรอยละ 50.4 และกลมบคคลทวไปรอยละ 49.6

พบขอมลทนาสนใจหลายอยางสะทอนถงสถานการณในการดแลผปวยในสงคม ดงน ภาวะโรคทอยในความดแลสวนใหญ (รอยละ81) คอโรคมะเรง ตามดวยโรคหวใจ

และหลอดเลอด ผปวยมกเสยชวตในโรงพยาบาลของรฐรอยละ70 ทบานรอยละ 45 และท

โรงพยาบาลเอกชนรอยละ 6.3 ผผานการอบรมสวนใหญใหการดแลผปวยดวยการใหก าลงใจ การดแลทางกาย และ

อยเปนเพอนตามล าดบ บางคนสามารถใหแงคดเรองการเผชญความตายอยางสงบ หรอการน าไปสการปลดเปลองสงทคางคาใจ และมถงรอยละ 41.5 ทสามารถน าทางผปวยขณะก าลงเสยชวตได

อยางไรกตามพบวาสาเหตทท าใหผผานการอบรมไมสามารถดแลผปวยไดเนองจากไมสามารถมสวนรวมในการดแลไดมากเทาทควร มปญหาในการสอกบผปวย รวมถงระบบการบรหารจดการดแลผปวยของโรงพยาบาลไมสนบสนนเทาทควร เนองจากบคลากรสาธารณสขสวนหนงเขารวมอบรมดวยความสนใจสวนตว หนวยงานยงไมเหนความส าคญหรอไมมระบบรองรบอยางชดเจน

สำนกหอ

สมดกลาง

40

ผผานการอบรมสวนใหญตอบวา ตนเองไดรบประโยชนในเรองการดแลผปวยระดบปานกลางถงคอนขางมาก โดยเฉพาะความร ทกษะ และความสามารถในการดแลจตใจของผดแลผปวยทมมาก ท าใหความมนใจในการดแลผปวยมากขน

การอบรมยงมสวนชวยใหเกดการเปลยนแปลงความคดหรอพฤตกรรมทเกยวกบการเผชญความตายในสามอนดบแรก คอ 1.มสวนชวยใหสามารถยอมรบความตายของคนรอบขางได 2.ยอมรบความตายของตนเองได 3. มสวนชวยใหสนใจการปฏบตธรรมมากขน

กจกรรมทผผานการอบรมมความพอใจมากทสดคอ 1. การบรรยายของวทยากร (เพราะสามารถน าไปประยกตใชไดงาย) 2. การเจรญมรณสต (เพราะสามารถน ามาปรบใช ท าใหร วาตนเองยงมหวงเรองอะไร) 3. การส ารวจทศนคตเรองความตาย (เพราะเปดพนทในการพดคยเรองความตายทตามปกตพดคยไมได)

สวนกจกรรมทพงพอใจนอยทสดตามล าดบ ไดแก 1. การภาวนาโพวา ทองเลน (ผเขารวมไมคอยเขาใจกระบวนการทชวนใหท า ตลอดจนการจนตนาการเปนเรองยาก) 2. กจกรรมบทบาทสมมตฝกทกษะการดแลผปวย (รสกวาไมใชเรองจรง เปนเหมอนฝกการแสดงมากกวา และการสวมบทบาทเปนคนอนโดยไมมประสบการณรวมเปนเรองยาก) 3. การเขยนพนยกรรมชวต

ทายทสดคอ ผรวมอบรมตองการใหผจดการอบรม ผลตหนงสอ ซดและเผยแพรเนอหาลงในเฟชบก เวบไซด รวมถงตองการพนทพดคยแลกเปลยนเพอการเรยนรการเผชญความตายอยางสงบ และกจกรรมฝกทกษะการดแลผปวยระยะสดทายอยางตอเนองดวย เชน มคอรสอบรมเรองอนๆทเกยวของกบการดแลผปวยระยะทาย เชน การสอสารกบผปวยในชวงใกลตาย ฯลฯ

2.4.2 โครงการความตายออกแบบได กจกรรมการเจรญมรณสตในรปแบบเดยว แบบค และแบบกลม เปนกระบวนการ

เรยนรเพอความเขาใจชวตและความตาย ในระยะเวลาประมาณ 3 ชวโมง โดยครดล จากเครอขายชวตสกขา (ธนวชร เกตนวมต) จดขนทกวนเสารแรกของทกเดอน เวลา 13.00-16.00 น. ณ หองนพพานชมลอง สวนโมกข กรงเทพฯ

2.4.2.1 วตถประสงค 2.4.2.1.1 ผเขารวมกจกรรมเกดการตระหนกรในคณคาของเวลาใน

การชวตทเหลออย 2.4.2.1.2 ผเขารวมกจกรรมเกดแรงบนดาลใจในการแสดงความ

กตญญ และเมตตา ตอบคคลผมพระคณ 2.4.2.1.3 ผเขารวมกจกรรมรสกยอมรบวาความตายเปนสวนหนง

ของชวตทควรมการเตรยมตวเผชญไวลวงหนา 2.4.2.2 เนอหา

2.4.2.2.1 ยอมรบและเขาใจความตายวาเปนสวนหนงของชวต : ฝกนอนในทาศพพจารณาบทมรณสต

2.4.2.2.2 กระตนจตกตญญ รคณ เมตตา ออนโยนตอผมพระคณ : ฝกภาวนาแบบคกบหนงค าถามมหศจรรย

สำนกหอ

สมดกลาง

41

2.4.2.2.3 ตรวจสอบการยดตด-ปลอยวางทมตอตนทนชวต : ฝกภาวนาแบบกลมเรยนรประสบการณสญเสย

2.4.2.2.4 รทนการปรงแตงของจต : ฝกภาวนาแบบกลมกบวฏจกรของสงมชวต

2.4.2.3 วธการปฏบต 2.4.2.3.1 นอนในทาศพ (ชาวะอาสนะ – Savasana หรอ Dead

Body Pose) ทาศพแตกตางจากการนอนหลบ คอ การมสต ในขณะทรางกายไดพกสบาย จตเราตนรอยางเตมท รชดอยกบรางกายทผอนคลาย ผลกคอ “จต” ทรบรการพกของกายกไดรบการผอนคลายไปพรอมๆกน

ขนตอนปฏบต 1. นอนหงาย 2. กางขาออกหางจากกนตามสบาย ปลายเทาชออกดานขาง 3. กางแขนออกวางขางล าตว หงายฝามอขนทงสองขาง ปลายนว

มองอขนเลกนอยตามธรรมชาต 4. จดปรบรางกายใหนอนราบแนบกบพนสบายๆ ไมเกรง หลบตา

เบาๆ ผอนคลายทงกาย และใจ ปลอยวางทกสงอยางลง 5. เมอรางกายผอนคลายแลว ใหมสตตามรลมหายใจเขาออก

หายใจเขาใหรวาหายใจเขา หายใจออกใหรวาหายใจออก (จะหายใจตามธรรมชาต หรอหายใจเขาทองพอง หายใจออกทองยบ โดยหายใจชาๆ กได)

เทคนคเสรม 1. เพอชวยใหรางกายไดรบการผอนคลายมากทสด เราอาจใช

หมอนบางๆหนน หรอผาหมพบทบ มารองไวใตศรษะและคอ 2. ส าหรบผทมปญหาเกยวกบระบบหายใจ ปญหาเกยวกบหวใจ

และสตรมครรภ อาจน าผาหมหลายๆผน มาวางซอนเปนลกษณะขนบนได หนนทรวงอกใหเปดกวาง ท าใหผอนคลายขน

3. ในกรณผทมปญหาเวลานอนหงาย นอนพกไดไมสบาย หลงลอย อาจใชหมอนขางหนนไวใตเขา ทงยงสามารถงอเขาได เพอใหแผนหลงพกไดสบายๆ

4. สวนผทมปญหาปวดหลง เราควรงอเขา ใชเกาอมารองหนนไวทนองใหนองท ามมฉากกบตนขา

ประโยชน 1. ชวยผอนคลายทงรางกายและจตใจ 2. ท าใหนอนหลบสบาย 3. รสกสดชน กระปรกระเปรา 4. ชวยใหความดนโลหตกลบคนภาวะปกต หลงจากท าอาสนะ เมอใจเรานง รางกายเราผอนคลายสบาย ใหเจรญมรณสต คอการ

ระลกถงความตาย ทกชวตเกดมายอมม แก เจบ ตาย เปนของธรรมดา

สำนกหอ

สมดกลาง

42

ทกสงทกอยางทเราท ามาไมวาจะเปนเงนทอง ชอเสยง ลาภ ยศ สรรเสรญ คนทรก หรอความสข ความทกข เมอตายไปกไมสามารถเอาอะไรไปได แมแตรางกายของเราเอง

ทายทสดเมอสนลม เรากตองการพนทแคจะนอนหงายสงบนงราบกบพนพระแมธรณ เหมอนอยางทเรานอนอยตอนน

อนจจง ทกขง อนตตา ไมมอะไรเทยงแท แนนอน ไมวาจะสขหรอทกข ลวนไมมตวตน น าจตมาจบทลมหายใจเขาออก

สมมตวาเรารก าหนดวนตายของเราเอง สงทอยากท าทสดกอนตายคออะไรและนอนสงบนงตามลมใหใจไปซกพก และตงค าถามเหลานซ าๆ จนไดค าตอบทชดเจนกบตวเอง แลวจดสงส าคญทอยากท าหรอจ าเปนตองท ามากทสด ลงในกระดาษ

ถาเราเหลอเวลาอก 10 ป ทจะมชวตอยบนโลกน 3 สงทเราอยากท ามากทสด คออะไร?

ถาเราเหลอเวลาอก 5 ป ทจะมชวตอยบนโลกน 3 สงทเราอยากท ามากทสด คออะไร?

ถาเราเหลอเวลาอก 1 ป ทจะมชวตอยบนโลกน 3 สงทเราอยากท ามากทสด คออะไร?

ถาเราเหลอเวลาอก 3 เดอน ทจะมชวตอยบนโลกน 3 สงทเราอยากท ามากทสด คออะไร?

ถาเราเหลอเวลาอก 1 สปดาห ทจะมชวตอยบนโลกน 3 สงทเราอยากท ามากทสด คออะไร?

และถาเราตองตายในวนน สงทเราอยากท ามากทสด คออะไร ? เมอไดค าตอบแลวใหน ามาพจารณา

บางครงในกจกรรมนจะเปนกจกรรมแบบจบค ใหอกฝายเปนผถามวา “หากมเวลาอก3วน จะท าอะไร” และไมวาอกฝายจะตอบวาอะไรใหถามซ าค าถามเดมไปเรอยๆจนกวาวทยากรจะเคาะระฆงเปนสญญาณใหหยด วธการนเปนการส ารวจมมมองและการใหความส าคญทงของตนเองและของผอนดวย

2.4.2.3.2 กจกรรมการเตรยมความพรอมตอความสญเสย โดยการเขยนชอคนหรอสงส าคญในชวตเรามา 3 คน/สง บน

กระดาษคนละแผน แลวกระบวนกรจะหยบแผนชอออกไปทละแผน ซงหมายความวาเราสญเสยคนนนหรอสงนนไปแลว และใหส ารวจจตของตนเองทงกอนสญเสย ขณะสญเสย และหลงสญเสย กระบวนกรจะหยบออกไปจนเหลอไวเพยงคนเดยว

หลงจากนนจะใหจบกลม4คน เพอผลดเปลยนกนถามถงความรสกของความสญเสย และจะท าเชนไรตอคน/สงทเหลอ

สำนกหอ

สมดกลาง

43

3. จต ประเวศ วะส (2547) ไดใหค าจ ากดความวา จต (A state of Consciousness) หมายถง

ธรรมชาตทรอารมณ หรอธรรมชาตทท าหนาท เหน ไดยน รกลน รรส รสกตอการสมผสถกตองทางกาย และรสกนกคดทางใจ

ขนธ 5 หรอเบญจขนธประกอบดวย 1. รป หมายถง รางกาย หรอสวนทเปนวตถของรางกายทงหมด 2. เวทนา หมายถง ความรสก ไมวาจะเปนรสกสขหรอทกขหรอรสกกลางๆ ไมสขและไม

ทกข 3. สญญา หมายถง การจ าไดหมายร หรอความจ า 4. สงขาร หมายถง การคด หรอการคดปรงแตง 5. วญญาณ หมายถง การร ชวตประกอบดวยรปกบนาม หรอ กายกบใจ ซงใจหรอจตนนประกอบดวยความรสก,

ความจ า, การคดและการร ทเรยกวา เวทนา, สญญา, สงขารและวญญาณนนเอง กายทไมมจตกท าอะไรไมได ขณะเดยวกน ถารางกายแตกดบจตกตงอยไมได เรยกวาเปนสภาพซงอาศยกนและกน แตจตมอ านาจเหนอกาย บงการใหรางกายท าตามความปรารถนาของจต การรจกจตของตวเองและพฒนาจตจงมความส าคญยง

จตมความเปนอนจจง ไมคงทแนนอน เปนกระบวนการหรอปรากฏการณชวขณะหนงๆ มการเกดขน ตงอย ดบไป

ภาพท 7 สวนประกอบขนธ5 หรอ เบญจขนธ ทมา: ประเวศ วะส และคณะ. (2547). ธรรมชาตของสรรพสง: การเขาถงความจรงทงหมด. กรงเทพฯ: รวมดวยชวยกน

สำนกหอ

สมดกลาง

44

4. จตวญญาณ ประเวศ วะส (2547:57) ไดใหค าจ ากดความวา จตวญญาณ (Spirituality) หมายถง มตท

สงสงของจต หรอการจตใจสง ความด กศล บญ คณคา หรอจตทเจรญ จตทหลดพน จตทเหนแกตวนอย จตเขาถงสงสงสด ในทางพทธ จตวญญาณคอปญญา

อนนทราช และไฮท (2001:89) ไดใหความหมายของจตวญญาณวา เปนประสบการณของมนษยทซบซอนและมหลายมตประกอบดวยดานสตปญญา (cognitive) ประสบการณ (experience) และพฤตกรรม (behavior)

มตดานสตปญญาและปรชญา ไดแก การคนหาความหมาย วตถประสงคและความจรงในชวต ความเชอและคณคาในสงทแตละบคคลอาศยอย

มตดานประสบการณและอารมณ ไดแก ความรสกของการคาดหวง ความรก ความสมพนธ ความสงบภายใน สงปลอบใจและผใหการสนบสนน

มตดานพฤตกรรม ไดแก สงทบคคลแสดงออกมาจากความเชอทางจตวญญาณของแตละคน

สรป ความหมายของจตวญญาณ หมายถง พลงทมสวนเกยวของกบความมชวตจตใจ ผดงชวต และใหความหมายทส าคญแกชวต พรอมทงแสดงพฤตกรรมออกมาจากความเชอทางจตวญญาณของบคคล

4.1 การพฒนาจตวญญาณ จตวญญาณเปนมตทท าใหมนษยตางจากสตว สตวไมมบญไมมบาป ท าไปตาม

สญชาตญาณ แตมนษยมบญบาปดชว สามารถพฒนาจตใหสงจนแมหลดพนจากความเหนตวโดยสนเชงกได ระดบความเปนมนษยจงขนอยกบระดบทางจตวญญาณ

จตวญญาณสงท าใหมสขภาวะ (Well-being) จตทหลดจากความเหนแกตวมากเทาไรกยงเปนอสระ เบาสบาย สงบ เนองจากพนจากภาวะบบคน เครยด เกดความสขจากการหลดพน หรอเรยกวาเปนความสขทางจตวญญาณ (spiritual happiness) ถามนษยไมพบความสขทางจตวญญาณถอวายงไมพบความสขทแทจรง ยงตองแสวงหาอยร าไป อกทงในสภาวะทมจตวญญาณสง รางกายจะหลงสารเอนโดรฟนสออกมา ท าใหเกดความสขทางรางกายดวยเชนกน ท าใหสขภาพดและอายยน

วถการพฒนาจตวญญาณในแตละศาสนาไมวาจะเปนฮนด พทธ ครสต อสลาม กคนพบวถทางพฒนาจตวญญาณในท านองคลายๆกน ซงลวนมงการลดความมตวตน หรอความเหนแกตว กลาวคอประกอบดวย

4.1.1 การอยรวมกนทด ไดแก การเออเฟอเผอแผ แบงปน อนไดแก “ทาน” และการไมเบยดเบยนกน อนไดแก “ศล”

4.1.2 การท าจตใจใหสงบ เปนหลกของทกศาสนา เพราะจตใจทสงบเขาถงความจรงหรอปญญาไดงาย การท าจตใจใหสงบมหลายวธ เชนอยมนททสงบ การฟงเทศน การสวดมนต การเจรญสต การเจรญสมาธ เปนตน

4.1.3 ปญญา หมายถงการเขาถงความจรงของธรรมชาตทใหญทสด ส าหรบศาสนาทมพระเจา พระเจาคอธรรมชาตทใหญทสด หรอจตจกรวาลผสรางธรรมชาตทงหมด การเขาถงพระผเปนเจาคอการยกระดบจตวญญาณไปสสงสงสด ในทางพระพทธศาสนาถอวาความจรงของธรรมชาต

สำนกหอ

สมดกลาง

45

คอ อนจจง ทกขง อนตตา การเขาถงความจรงทงสามไดจะท าใหหลดพนจากการยดมนในตวตน หรอธรรมชาตทใหญทสด คอ ความวาง (สญญตา) การเขาถงความวางกเปนการพฒนาจตวญญาณสงสด

4.2 จตตปญญาศกษา 4.2.1 ความหมาย จตตปญญาศกษา (Contemplative Education) ในปจจบนยงไมมการให

ความหมายหรอนยามทชดเจนตายตว แตโดยทวไปแลวผทศกษาแนวคดนกไดใหนยามทคลายคลงกนไมวาจะเปน ศาสตราจารย นายแพทยประเวศ วะส, นายแพทยโกมาตร จงเสถยรทรพย และ คณวจกขณ พานช เปนตน ซงสามารถสรปแนวคดทางจตตปญญาศกษาดงน คอ “เปนการเรยนรดวยใจอยางใครครวญ รจตของตนเอง ท าใหเกดปญญา ซงเปนทางเขาถงความจรงสงสดได” หรอมความหมายอยางงายวา “เรยนรจตตนเพอน าไปสการเกดปญญา”

แผนภมท 1 ความหมายของจตตปญญาศกษา ทมา: ธป ศรสกลไชยรก. (2553). จตตปญญาวาส. กรงเทพฯ: แปลน พรนทตง เฮาท

การเรยนรจตดวยใจอยางใครครวญน เปนกระบวนการเรยนรทพรงพรอมดวยศล

สมาธ อนเปนบาทฐานของการกอก าเนดปญญา ซงกคอความรทท าใหเราสามารถมองเหนสรรพสงตามความเปนจรง เหนถงความสมพนธ เชอมโยง และการเปลยนแปลงแบบพลวตไหลเลอนไมหยดนง เหนถงความไมแนนอนของชวต ท าใหเรากลบมาเหนคณคาของการมชวตอยในปจจบนขณะ ดวยสตสมปชญญะทสมบรณ เปนการศกษาอยางออนนอมถอมตน ดวยสายตาแหงความสดใหมอยเสมอ การเรยนรจงงอกงามจากภายใน เปนไปอยางไมเรงรบ ความรทไดจงสกงอมหอมหวาน กอเกดผลเปนการงานอนสรางสรรค เพอประโยชนอนกวางขวางตอตนเองและผคนรอบขางในสงคม

4.2.2 พนทเพอสงเสรมการพฒนาทางจต (ปญญา) จากความส าคญของจตตปญญาศกษา ท าใหหลายองคกรเรมสนใจทจะน าแนวคดน

มาประยกตใชและปฏบตอยางเปนรปธรรม ผานการจกกจกรรมตางๆ มากมาย ไมวาจะเปนการเรยนการสอน การปฏบตภาวนา การประชมเชงปฏบตการ หรอแมแตกจกรรมทเกดขนในกจวตรประจ าวนกตาม ซงทกกจกรรมกลวนแตตองการพนททางกายภาพเพอรองรบอยางเหมาะสม

โดยทวไปแลวพนททางกายภาพสามารถสงผลตอการรบรของคนได ยกตวอยางเชน หากเราอยในทมดและแคบ ไมปลอดโปรง เรากจะเกดความไมวางใจในพนท กลวกงวล เมอเราเกดความกงวลใจ จตเรากจะไมตงมน และน าไปสการขาดสต ปญญาจงไมเกดในทสด ซงจะเหนไดวา

สำนกหอ

สมดกลาง

46

รปแบบของพนทสามารถสงผลตอการรบรทงทางกายและทางจตไดโดยตรง ดงนนพนททสงเสรมตอการพฒนาทางจตตปญญาและสามารถเออใหมนษยมจตใจแจมใส มสตตงมนไมเลอนลอย เกดความส ารวม และรตวทวพรอม กควรจะเปนพนททมความสงบ รมรนและสรางความผอนคลายใหมนษยเกดการวางใจได ในขณะเดยวกนกจะตองมวถปฏบตทเกยวของกบการปฏบตภาวนา ซงค าส าคญทเกยวของกบการรบรพนททางกายภาพของมนษย และเปนพนฐานของพนทศกดสทธ คอ ผสสะแหงสถานท (Sense of Place) และจตวญญาณสถานท (Spirit of Place)

4.2.2.1 ผสสะแหงสถานท (Sense of Place) ผสสะแหงสถานท หรอ Sense of Place ถกใชอยางแพรหลายตามแต

วตถประสงคและความหมายทตางกนไป ซงโดยทวไปแลวจะหมายถง ความรสกของบคคลเมอตนไดเขาไปอยในสถานทใดสถานทหนง ซงบคคลนนกจะมประสบการณรวมกบพนทและเปนผระบความรสกทเกดขนดวยตนเอง ดงนนการทคนแตละคนเขาไปในสถานทเดยวกนความรสกหรอการรบรตอพนทนนๆ อาจจะแตกตางกนไปได ขนอยกบคณภาพของการรบรและประสบการณของตน แตอยางไรกตามหากพนทนนๆมเอกลกษณทเดนชดหรอมความชดเจนทางดานภมประเทศกสามารถท าใหผคนสวนใหญเกดการรบรทตรงกนได ยงสถานทมเอกลกษณชดเจนมากเทาไร กจะท าใหคนเกดความทรงจ ากบสถานทไดมากขนเทานน ดงนนความเดนชดหรอเอกลกษณของพนท ซงบางครงเรยกวา ความแทจรงทอยในพนท (Authenticity) จะสามารถชวยใหเราก าหนดต าแหนงแหงทได รและจดจ าไดวาตนเองอยทใด ซงตรงกนขามกบค าวา Placeless ทหมายถงสถานททไมมความชดเจน ไมมเอกลกษณ หรอการไมมความทรงจ ากบสถานท ทแหงใดซงมนษยไดสมผสแลวปราศจากซงความรสก มนษยยอมขาดความผกผนกบพนทนนๆ ในทสด

ซงอาจจะกลาวไดวาผสสะแหงสถานทนน ตองอาศยสนทรยะสมผส ซงเปนสงทกอรวมกนจากประสาทสมผสทงหมดทม ไมวาจะเปนการมองเหน การไดยน กลน การเคลอนไหว ผวสมผส ความทรงจ าหรอแมแตจนตนาการ ซงโดยทวไปแลว Sense of Place จะเปนการรบรเชงกายภาพ จากสภาพตามธรรมชาตและสภาพภมประเทศ ไมใชการรบรทเกดขนจากกจกรรมหรอการกระท าของมนษย อยางไรกตาม มนษยเองกมสวนชวยใหตวสถานทสามารถแสดงเอกลกษณและตวตนของตนเองไดชดเจนขนไดเชนกน โดยผานทางวถชวต หรอกจกรรมทางวฒนธรรมของมนษย ซงเราเรยกสงนวา จตวญญาณสถานท หรอ Spirit of Place

4.2.2.2 จตวญญาณสถานท (Spirit of Place) จตวญญาณสถานท คอ กจกรรมทางวฒนธรรมของมนษย เมอมนษยไดเขาไป

อยหรอตงถนฐานในพนทใดพนทหนง มนษยมกจะมปฏสมพนธและท าการปรบเปลยนพนท ไมวาจะเปนการตงถนฐาน การสรางระบบประเพณพธกรรม คตความเชอ เรองเลา และต านาน ซงสงตางๆเหลานเองทจะมสวนชวยใหผสสะแหงสถานท มความชดเจนขนหรอลดทอนลงกได ขนอยกบวามนษยมความเคารพธรรมชาตและสภาพภมประเทศของสถานทเดมมากนอยเพยงไร เพราะหากมนษยมความเคารพตอพนทนนแลว สงทมนษยท ากจะมความสอดคลองและสมพนธกบสภาพแวดลอมบรเวณนนๆ การเปลยนแปลงและท าลายจะเกดขนนอยทสด จงกลาวไดวาการท ากจกรรมหรอการสราง Spirit of Place ทดนน จะชวยให Sense of Place ของสถานทนนๆ ปรากฏ ขนไดอยางชดเจน

สำนกหอ

สมดกลาง

47

5. สปปายะสถาน 5.1 สปปายะ สปปายะ (Suppaya / Favorable condition) หมายถง สงทเหมาะกน สงทเกอกล ชวย

สนบสนนในการบ าเพญภาวนาใหไดผลด ชวยใหสมาธตงมน ไมเสอมถอย ม7อยาง ดงน 5.1.1 อาวาสสปปายะ คอ ทอยซงเหมาะกน เชน ไมพลกพลานจอแจ (suitable

abode) 5.1.2 โคจรสปปายะ คอ ทหาอาหาร ทเทยวบณฑบาตทเหมาะด เชน มหมบานหรอ

ชมชนทมอาหารบรบรณอยไมใกลไมไกลเกนไป (suitable resort) 5.1.3 ภสสสปปายะ คอ การพดคยทเหมาะกน เชน พดคยเลาขานกนแตในกถาวตถ

10 และพดแตพอประมาณ (suitable speech) 5.1.4 ปคคลสปปายะ คอ บคคลทถกกนเหมาะกน เชน มทานผทรงคณธรรม ทรง

ภมปญญาเปนทปรกษาเหมาะใจ (suitable person) 5.1.5 โภชนสปปายะ คอ อาหารทเหมาะกน เชน ถกกบรางกาย เกอกลตอสขภาพ

ฉนไมยาก (suitable food) 5.1.6 อตสปปายะ คอ ดนฟาอากาศธรรมชาตแวดลอมทเหมาะกน เชน ไมหนาว

เกนไป ไมรอนเกนไป เปนตน (suitable climate) 5.1.7 อรยาปถสปปายะ คอ อรยาบถทเหมาะกน เชน บางคนถกจบจงกรม บางคน

ถกกบนง ตลอดจนมการเคลอนไหวทพอด (suitable posture) 5.2 ลกษณะของสถานทเจรญสต การออกแบบสงแวดลอมทางกายภาพทเออใหเกดบรรยากาศในการเรยนรจตใจตนเองนน

จะตองเรมตนจากพนฐานความเชอของผน าในการพฒนาศกยภาพของมนษยในระดบจต วญญาณ และสมาทานความเชอนนโดยการปฏบตอยางเคารพ สอดคลอง กลมกลน และเชอมโยงกบธรรมชาต เมอเรมตนจากพนฐานในลกษณะน กจะสงผลใหเกดความสนโดษ สงบ และสปปายะ ซงคณลกษณะทง 3 นเองทท าใหเกดบรรยากาศการเรยนรแบบจตตปญญา คอเปนคณลกษณะทเออใหเกดการเรยนรจต รใจตนเองได

สำนกหอ

สมดกลาง

48

แผนภมท 2 แนวคดในการสรางจตตปญญาวาส ทมา: ธป ศรสกลไชยรก. (2553). จตตปญญาวาส. กรงเทพฯ: แปลน พรนทตง เฮาท

เมอการสรางกายภาพใดๆ ด าเนนไปตามแนวคดนแลว การสรางสถาปตยกรรมนนกจะ

เปนการสรางวตถธรรมทเกดขนตามเหตและปจจยของสภาพธรรมชาตแวดลอม จ านวนผใช และรปแบบการใชสอยพนท โดยอยบนฐานความเชอในการพฒนา (ศกยภาพ) มนษยในระดบจตวญญาณ ดงนนสถาปตยกรรมทเกดขนจงเตมไปดวยความเคารพธรรมชาต เออใหเกดพนทในการเรยนรตนเองจากภายใน สะทอนถงความเปนจตตปญญาวาส มความเรยบงาย และซอตรงตอการใชสอย ท าใหเกดความพอเพยง ไมมมากจนเกนความจ าเปน

อยางไรกตามจากการสบคนและสงเคราะห แมจะพบวาผน าทางจตวญญาณเปนหวใจส าคญทจะท าใหเกดสภาวะจตตปญญาวาส แตหากองคกรหรอสถาบนใดยงไมพรอมในดานผน า องคกรหรอสถาบนนนกจะตองก าหนดแนวทางการสรางจตตปญญาวาสทจะไมค านงถงเพยงแนวทางในการออกแบบเฉพาะ ตวอาคาร แตจะตองค านงแนวทางในการเลอกทตง และแนวทางในการสรางใหเกดวฒนธรรมดวย เนองจากแนวทางในการเลอกทตงจะมผลตอ ผสสะแหงสถานทและวตถแหงการกอประกอบ สวนแนวทางในการสรางวฒนธรรมนนจะสงผลตอ จตวญญาณสถานทและวตถแหงการสงสะทอน และแนวทางในการออกแบบจะมผลตอการสรางพนทศกดสทธและวตถแหงการรองรบค าจน

สำนกหอ

สมดกลาง

49

แผนภมท 3 แนวทางทท าใหเกดจตตปญญาวาส ทมา: ธป ศรสกลไชยรก. (2553). จตตปญญาวาส. กรงเทพฯ: แปลน พรนทตง เฮาท

แนวทางในการน าไปสความเปนจตตปญญาวาสโดยมไดขนอยกบตวผน าน จะครอบคลมทงหมด 3 แนวทางอนไดแก (1) แนวทางหรอเกณฑในการเลอกทตง และสภาพแวดลอม (2) แนวทางหรอวธการสรางเพอใหเกดวฒนธรรม และ (3) แนวทางหรอเกณฑในการออกแบบสถาปตยกรรม ซงในรายละเอยดของแตละแนวทางจะถกก าหนดไวเปนโดยแยกเปนขอๆ อยางละเอยด เพอใหแนวทางทง 3 นน าไปสการปฏบตหรอประยกตใชไดอยางไปรปธรรม โดยแตละแนวทางจะมรายละเอยดดงตอไปน

5.2.1 แนวทางหรอเกณฑในการเลอกทตง และสภาพแวดลอมทางกายภาพ 5.2.1.1 ควรเปนพนททมขนาดใหญ และมลกษณะเปนธรรมชาตไมนอยกวา

สามเทา หรอสามในส (3/4) ของพนทใชสอย(พนทปกคลมอาคาร Coverage Area) 5.2.1.2 พนทควรมความสมบรณตามองคประกอบของธรรมชาต อนไดแก

ดน (ทมความอดมเปนพนรองรบทดตอพชพนธ) น า (เปนน าดไมเนาเสย) ลม (อากาศถายเทสะดวก ปลอดโปรง) พชพนธ (มความหลากหลาย ทงขนาดตน และชนดพนธ)

5.2.1.3 ภายในพนทควรจะมบรรยากาศ สงบ รมเยน และหางไกลจากการถกรบกวนจากสภาพทรบเรง วนวาย

5.2.2 แนวทางหรอวธการสรางเพอใหเกดวฒนธรรม 5.2.2.1 ควรมหรอสรางความเชอในเรองการพฒนาศกยภาพของมนษยเปน

พนฐาน

สำนกหอ

สมดกลาง

50

5.2.2.2 จดวางกจกรรมอยางเปนกระบวนการเพอใหเกดแนวทางทเปนรปธรรม และปฏบตจรงได

5.2.2.3 สรางเปนวถแหงการปฏบต ทตองอาศยความเปนชมชนและธรรมชาตในการเรยนรตนเองและเรยนรจากผอน เพอใหเกดความเปนกลยาณมตร

5.2.2.4 สรางกจกรรมทเกยวของกบความเชอ หรอเปนกจกรรมทมความเกยวของกบธรรมชาตของชวตมนษย (เกด แก เจบ ตาย)

5.2.2.5 จดเตรยม อาหาร และการออกก าลงกาย การเปนอยทด และพอเพยง เพอสขภาพทดอนเปนพนฐานของจตใจทมสต สมปชญญะทสมบรณ

5.2.2.6 สรางวฒนธรรมใหเกดวถทชาลง (Slow Lifestyle) เพอใหการความส ารวม ประณตในการวถชวต และเปนปฏบตอยางใครครวญ

5.2.2.7 มกจกรรมอยางถาวรในการรกษาธรรมชาตและทรพยากรสงแวดลอม 5.2.2.8 ควรสรางสอสญลกษณ ทแสดงออกถงจตตปญญาศกษา และน ามา

แสดงโดยผานทางกายภาพ เพอสรางใหเกดผสสะแหงสถานท 5.2.2.9 ก าหนดต าแหนงแหงทของพนทศกดสทธใหชดเจน ในต าแหนงท

สามารถสงผลตอกลมเปาหมายได 5.2.3 แนวทางหรอเกณฑในการออกแบบสถาปตยกรรม

5.2.3.1 การเปลยนแปลงสภาพธรรมชาตเดมในพนท ใหเกดขนตามความจ าเปนและใหเกดการเปลยนแปลงในระดบทนอยทสด

5.2.3.2 จะตองรกษาพนทใหคงสภาพความเปนธรรมชาตไว อยางนอยทสด 3/4 ของพนททงหมด (ตวอาคารมพนทเพยง 1/4 ของพนททงหมดเปนอยางมาก)

5.2.3.3 มพนทธรรมชาตทวเวก เพอใหเปนพนทแหงการเรยนร ส ารวจ และคนหาตนเอง จากธรรมชาตโดยตรง

5.2.3.4 จดพนทใหเกดการใชงานอยางคมคา ประหยดและยดหยน 5.2.3.5 ทกพนทควรมการก าหนดกจกรรม เพอใหทกพนทไดรบการดแล

รกษาและเปนไปเพอการเรยนร 5.2.3.6 การออกแบบจะตองมพนททเออใหผคนเกดความสมพนธกน ซงเปน

พนทสวนกลาง (Common Space) ไมต ากวารอยละ 50 ของพนทใชงาน 5.2.3.7 ใหธรรมชาตเปนองคประกอบในการออกแบบ และเปนสวนหนงของ

ตวอาคาร 5.2.3.8 เลอกใชวสด ทมความกลมกลน และเชอมโยงกบธรรมชาตของทตง

อนไดแกวสดธรรมชาต เชน ไม และดน เปนตน 5.2.3.9 อาคารควรมสดสวนขนาดเลก (Intimate Scale) ทมความเหมาะสม

กบจ านวนบคลากรและสภาพแวดลอม ความสงไมเกน 2-3 ชน (ประมาณ 8 เมตร) 5.2.3.10 ควรจดวางอาคารแบบกระจายตว ไมใกลกนจนเกนไป เพอใหเกด

ความวเวก

สำนกหอ

สมดกลาง

51

5.2.3.11 ใชแนวคด Passive Design เพอเปนการประหยดพลงงาน (เครองปรบอากาศ) และใหเกดภาวะนาสบาย

5.2.3.12 พนทเพอรองรบกจกรรมในการรกษาสงแวดลอม และการใชทรพยากรอยางคมคา เชนจดคดแยกขยะเพอน ากลบมาใชใหม เปนตน

5.2.3.13 ก าหนดใหมพนทศกดสทธในต าแหนงทเหมาะสม เชอมโยงกบการสญจรของผคน เพอใหเกดพลงตอการรบร

5.2.3.14 อาคารควรไดรบการออกแบบอยางถกสขลกษณะ กลาวคอ ใหเกดความ “สะอาด สวาง สงบ” สะอาด ซงมาจากการออกแบบและเลอกใชวสดทดแลงาย สวาง อนเนองมาจากการก าหนดแสงธรรมชาตใหมสวางทเหมาะสมตอรปแบบการใชงาน สงบ อนเนองมาจากการออกแบบใหอาคารมรปแบบเรยบงาย ซงตรงตอการใชงาน มองดแลวไมเกดความขดแยงกบบรบทโดยรอบ

5.3 การออกแบบทพกแรม “ทพกแรม” (Accommodation) มความหมายเชนเดยวกบ “ทพกคนเดนทาง” ทใช

เรยกในสมยโบราณ กอนจะมค าวา “โรงแรม” (Hotel) ทพกแรม หมายถง สถานททจดไวส าหรบผเดนทาง หรอลกคา (Guest) ทพกคางคนใน

ระหวางการเดนทางพรอมทงใหบรการอาหาร เครองดม และบรการอนๆแกผเดนทางมา หรอลกคาทเขาพกอาศยดวย

โรงแรม มรากศพทมาจากค าวา “โฮสท” (Host) ซงหมายถงเจาของบานหรอเจาบาน ตามพระราชบญญตโรงแรมประเทศองกฤษก าหนดวา โรงแรม คอ สถานทประกอบการทผประกอบการจะตองมอาหาร เครองดม และทพกไวบรการคนเดนทางทจายคาบรการนน และพระราชบญญตของประเทศไทย พ.ศ. 2547 ในมาตรา 4 ใหค าจ ากดความวา สถานทพกทจดตงขนโดยมวตถประสงคในทางธรกจ เพอใหบรการทพกชวคราวส าหรบคนเดนทางหรอบคคลอนใด โดยมคาตอบแทน

อยางไรกตามโรงแรมทกระดบ ทกประเภท ควรจะตองมลกษณะมาตรฐานของการบรการโรงแรมเหมอนกน 4 ประการ ดงน

ความปลอดภย (Securities) โรงแรมตองใหความปลอดภยแกแขกได มใชเฉพาะหองพกเทานนยงรวมถงสถานทอนๆของโรงแรมดวย ตองท าใหแขกคดวา การพกอาศยในโรงแรมเหมอนพกในบานหลงทสอง ดงนน แขกตองมความอบอนปลอดภยในการพกอาศย

ความสะอาด (Cleanliness) เปนส งส าคญส าหรบงานบรกการ เ ชน หองนอน หองรบแขก หองน า หองอาหาร ฯลฯ ยงหมายถงความสะอาดของพนกงานบรการอกดวย

ความสะดวก (Facilities) โรงแรมตองอ านวยความสะดวกใหแกแขกผมาพก เรมตนตงแตบรการรบสงสนามบน-โรงแรม บรการยกกระเปาสมภาระ สงขาวสารตางๆ บรการอาหารเรองดมแกแขก ฯลฯ นอกจากนยงอ านวยความสะดวกในเรองสนามกฬาและสถานทนนทนาการ

การบรการ (Services) การบรการทดเปนสงส าคญส าหรบงานบรการทกประเภท ท าใหเกดความประทบใจและตองการรบบรการอกในครงตอไป ดงนน พนกงานบรการตองมความสภาพเรยบรอย พดจาไพเราะ แตงกายสะอาด และพรอมทจะบรการแขก

สำนกหอ

สมดกลาง

52

5.3.1 ชนดและประเภทของโรงแรม ในปจจบน โรงแรมและทพกแรมหลายชนด มลกษณะแตกตางจากโรงแรมยคอดต

เพอผลทางการตลาดทตองการการตอบสนองตอความตองการของลกคาเฉพาะกลม เชน โรงแรมแคปซล (Capsule Hotel) เปนโรงแรมใหมทสรางขนเพราะเกดปญหาใน

เรองของทดนในการกอสรางโดยเฉพาะในเมองใหญๆ โรงแรมนมตนก าเนดในประเทศญปน สรางแหงแรกทเมองโอซากา มทงหมด 590หอง และใหบรการเฉพาะนกทองเทยวชายเทานน ตอมามโรงแรมแคปซลทกรงโตเกยว เปดบรการเฉพาะนกทองเทยวหญง โรงแรมแคปซลอาจถอไดวาเปนโรงแรมทมหองพกขนาดเลกทสดในบรรดาโรงแรมประเภทอนๆ คอ มขนาดกวาง 1.25 เมตร ความสง 1 เมตร และความยาว 2 เมตร แตอปกรณสงอ านวยความสะดวกในโรงแรมมรความทนสมยเหมอนกบโรงแรมชนหนงทวไป ในหองพกจะมเตยงนอนพบเกบได มทว มหองอาหาร หองคาราโอเกะ (Karaoke) หองเซาวนา (Sauna) หองสนทนาการ สระวายน าและสระจาคชช (Jacuzzi) ราคาทพกประมาณ 5,000 ถง 40,000 เยน

โรงแรมบตก (Boutique Hotels) เปนโรงแรมทเนนการตกแตงภายในหรหราและทนสมยตามยค มสงอ านวยความสะดวกครบครน และสรางบรรยากาศภายในใหดแปลกจากโรงแรมชนน าทวไป เนองจากกลมผเขาพกเปนคนรนใหม หรอกลมนกธรกจรนใหมทรยกตวเองวากลมฮปฮอป (HIPHOP) ราคาทพกคอนขางสง และมบรการอนตามทผเขาพกตองการ เปนการตอบสนองตอตลาดระดบสงและเปนแบบทเรยกวา “ปจเจกบคคล” (High Individual Person) มจ านวนหองพกนอยกวาโรงแรมทวไป (ตงแต 3-100 หอง) ปจจบนในหลายพนททองเทยวในประเทศไทย มการกอสรางโรงแรมประเภทนเพอรองรบตลาดทเปลยนไปแลว

5.3.2 โครงสรางของโรงแรม เนองจากโรงแรมมหลายรปแบบหลากประเภทตางกนไป ทงขนาด ชนดของผเขาพก

จดประสงคของเจาของกจการ ละกษณะการบรหารงาน ฯลฯ ดงนนโครงสรางองคการของโรงแรมจงแตกตางกนไป แตทกโรงแรมตองมโครงสรางองคการ โดยมผบงคบบญชาสงสด คอ ผจดการใหญหรอผจดการทวไป (The general Manager) เปนผรบผดชอบในการบรหารงานสงสดของโรงแรม และมการแบงงานออกเปนแผนกตางๆใหหวหนาแผนก (Departmental head) รบผดชอบแตละสวน ดงน

5.3.2.1 ระบบบรหารมผบงคบบญชาสงสด เปนผจดการใหญหรอผจดการทวไป (The general manager) แตบางโรงแรมทเปนรปแบบของคณะกรรมการ เรยกวากรรมการผจดการ (Managing director)

5.3.2.2 แผนกหองพก (Room division) บางโรงแรมทเปนโรงแรมใหญจะมผจดการแผนกหองพก (Room division manager) แตจะแยกออกเปนแผนกยอย คอ แผนกสวนหนา (Front office) และแผนกแมบาน (House keeping) และบางโรงแรมใหฝายชางอยในความดแลของแผนกแมบาน สวนโรงแรมทมขนาดกลางหรอขนาดเลกจะไมมแผนกหองพก นนคอ แผนกสวนหนาและแผนกแมบานจะเปนอสระตอกน แตหวหนาแผนกอยในความบงคบบญชาของผจดการใหญ

สำนกหอ

สมดกลาง

53

5.3.2.3 แผนกอาหารและเครองดม (Food & Beverage) เปนแผนกทควบคมดแลดานอาหารและเครองดมทกๆสวนทมบรการในโรงแรม เชน หองอาหาร บาร หองจดเลยงตางๆ

5.3.2.4 แผนกบญช (Accounting) เปนแผนกทควบคมดแลในดานการรบและเบกจายเงนของโรงแรมทงหมด ไดแก แผนกสวนหนาของโรงแรมทเรยกวา พนกงานเกบเงนสวนหนา และในแผนกอาหารและเครองดม หนาทความรบผดชอบหลกของแผนกบญชคอ การควบคมเงน การจายเงนเดอน การตดตอการเงนกบบรษททวรน าเทยว กบธนาคารและแหลงเงนก

5.3.2.5 แผนกบคคลและฝกอบรม (Personnel) เปนแผนกทส าคญแผนกหนงในการบรหารงานปจจบน เพราะเปนแผนกทเกยวของกบบคลากรซงเปนหวใจส าคญของการโรงแรม แผนกนดแลความรบผดชอบในเรองการรบคนเขาท างาน การฝกอบรมพนกงาน การวากลาวตกเตอนพนกงานทผดระเบยบขอบงคบ และอนๆ

5.3.2.6 แผนกชาง (Engineer) เปนแผนกทควบคมดแลการตกแตงซอมแซม และบ ารงรกษาอปกรณ เครองมอเครองใชตางๆในโรงแรม เชน ชางแอร ชางไม ชางไฟฟา ฯลฯ

5.3.2.7 แผนกขายและการตลาด (Sales and marketing) แผนกนมความส าคญมากส าหรบการด าเนนกจการโรงแรมในปจจบน ทมการแขงขนกนสง ดงนน แผนกนจงเปนแผนกทตองหาตลาดลกคาใหเขามาใชบรการและประสานงานกบแผนกอนๆในโรงแรมเพอวางแผนการขายรวมกน

5.3.2.8 แผนกอนๆ เชน แผนกประชาสมพนธ (Public relation) โดยบางแหงจะรวมอยในแผนกการขายและการตลาด, แผนกศนยวจยและขอมล (Information system& Researches development), แผนกจดเลยง (Banquet) ทแยกออกมาตางหากส าหรบโรงแรมทเนนการขายหองจดเลยง หองประชม และบางโรงแรมมฝายจดซอ (Purchasing) จะแยกออกมาเปนอกแผนกหนงจากแผนกบญช

ฉะนนการจดรปแบบโครงสรางขององคการในแตละโรงแรมนนไมมทใดผด เพราะรปแบบการแบงแผนกตางๆออกเปนกแผนกมากนอย ขนอยกบนโยบายขององคการ เงนทนคาใชจายของเจาของกจการ ชนด และประเภทของโรงแรมและการบรการทมใหแกแขกผมาพกและอนๆทเปนตวแปร

5.3.3 พนทใชงาน และมาตรฐานการออกแบบ พนทใชงานแตละสวนของโรงแรม ในทนอางองจากโรงแรมรมทางขนาด200หอง

5.3.3.1 ทพกอาศย หองพก 24 ตรม. ตอหองพก ทางเดน ลฟท บนได 3.2 ตรม. ตอหองพก พนทบรการ 0.6 ตรม. ตอหองพก

รวมพนทพก 27.8 ตรม. ตอหองพก 5.3.3.2 พนทสาธารณะและบรการสวนหนา (Front of House) ลอบบ การสญจร ลฟท 1.6 ตรม. ตอหองพก ประชาสมพนธ ตอนรบ ส านกงาน 0.4 ตรม. ตอหองพก

สำนกหอ

สมดกลาง

54

ธรการ 0.3 ตรม. ตอหองพก หองอาหาร 1.1 ตรม. ตอหองพก รานกาแฟ 0.6 ตรม. ตอหองพก บารท 1 0.8 ตรม. ตอหองพก บารท 2 0.5 ตรม. ตอหองพก เลานจ 0.5 ตรม. ตอหองพก หองน า 0.4 ตรม. ตอหองพก สวนประชมสมมนา 1.1 ตรม. ตอหองพก หองเกบเฟอรนเจอร 0.1 ตรม. ตอหองพก รานอาหารสวนตว หองประชม 0.4 ตรม. ตอหองพก

รวมพนท Front of House 7.8 ตรม. ตอหองพก 5.3.3.3 สวนบรการดานหลง (back of House) ครวและหองเกบอาหาร 3.8 ตรม. ตอหองพก หองเกบของ 0.9 ตรม. ตอหองพก ซอมบ ารง 0.8 ตรม. ตอหองพก ซกรด เกบผา 0.3 ตรม. ตอหองพก รบประทาน เปลยนชดพนกงาน 1.0 ตรม. ตอหองพก ส านกงานทวไป 0.3 ตรม. ตอหองพก ระบบสญจรบรการ 0.8 ตรม. ตอหองพก

รวมพนท Back of House 7.9 ตรม. ตอหองพก รวมทงหมด 43.5 ตรม. ตอหองพก (ไมรวมพนทส าหรบหองเครองงานระบบ และ

ทจอดรถ) 5.3.4 รปแบบการจดผงพน หองพกเปนสวนส าคญทสงผลถงโครงสรางอาคารโดยรวม สงผลตอความประหยดใน

การลงทน ดงนนรปแบบของผงหองพกจงเปนเสมอนกญแจส าคญในการออกแบบรปทรงโรงแรมอาคาร การจดวางต าแหนงทางเดนและหองพกอาจจะมหลากหลายรปแบบ ทงแบบ Single-Loaded Block, Single-Loaded Block, Square Block, Y-Shape, หรอวงกลม

การสญจรทางตงของโรงแรมทมความสงมากกวา 2 ชน ควรจะมลฟทบรการ ยกเวนโรงแรมขนาดเลก ทงนควรมลฟทส ารองใน ยามฉกเฉนหรอในกรณลฟทอกตวอยระหวางการซอมบ ารง จ านวนและความเรวของลฟทขนอยกบความสงของอาคารและจ านวนหองพกซงบงบอกถงจ านวนผใชบรการทงหมด ถาเปนไปไดควรจะวางต าแหนงของลฟททกตวไวดวยกนในสวนแกนสญจรกลางไมวาจะเปนลฟทบรการ หรอลฟทส าหรบลกคา โดยแยกทางเขา เพอความประหยดและ งายในการกอสราง ในโรงแรมระดบหรอาจจะแยกลฟทลกคาออกเปนส าหรบการขนกระเปาไวตางหาก เพอความสะดวกและไมเกะกะ

สำนกหอ

สมดกลาง

55

5.3.5 ความสมพนธของประโยชนใชสอยตางๆ (Functional Relationship) โดยหลกใหญแลว โรงแรมจะตองแยกสวนบรการลกคาทมาพกออกจากสวนบรการ

โดยเดดขาด โดยไมควรมการขามไปมาของประโยชนใชสอยของสองสวนน (Cross Circulation) มการแบงแยกอยางชดเจนระหวางสวน บรการดานหนา (Front of House) และสวนบรการดานหลง (Back of House)

ทวไปสวนตางๆ ทตองใชบรการจากครว ควรจะอยในระดบเดยวกบครว แตหากมความจ ากดทางการออกแบบใหยดเอาครวตดกบหองอาหารหลกของโรงแรมเปนส าคญ สวนหองจดเลยงหรอรานอาหารอนๆ อาจจะบรการ โดยการใชลฟทสงของ ลฟทบรการ หรอบนไดเปนทางเชอม

การจดการสวนดานหลงของงานบรการตางๆ (Back of House) คนงานและอปกรณบรการตางๆ จะตองมการจดวางใหมดชด หางจากสายตาของลกคา

5.3.6 ความสมพนธระหวางหองพกและสวนสาธารณะอน หองพกสามารถทจะเชอมตดกบสวนสาธารณะอนๆ และทางสญจรในหลายรปแบบ

โดยหลกใหญๆ อาจจะ ม 3 แบบ คอ 5.3.6.1 หองพกอยเหนอสวนฐาน (Podium) เหมาะส าหรบโรงแรมทเปน

อาคารสง แตปญหา คอ สวนบรการจะตองใชสวนสญจรทางตงเปนหลก และบางสวนอาจจะตองใชรวมกบลกคา บางกรณหองพกอาจจะมรปรางยาวแคบ ตามโครงสรางของอาคาร

5.3.6.2 หองพกอยตดกบสวนบรการสาธารณะอน ถอวาเปนแบบทประหยด เพราะใชโครงสรางงายๆ สวน บรการตางๆ ออกแบบใหสมพนธกบสวนตางๆ ตามความเหมาะสม เหมาะส าหรบโรงแรมรมทางหรอโรงแรมทมพนทมาก

5.3.6.3 แบบผงเปด (Open Layout) มลกษณะกระจายตวของประโยชนใชสอยแผไปตามพนท อาจจะจดกลมทมความสมพนธกนมากไวดวยกน เหมาะส าหรบ โมเตล และรสอรตตางๆ ซงมพนทมากพอ

5.3.7 สวนบรการสาธารณะ 5.3.7.1 หองอาหาร ในโรงแรมขนาดกลางไปถงขนาดใหญจะมหองอาหารอยาง 1 แหง ไวบรการ

ลกคา ถาเปนรานอาหารราคา ถกหรอขนาดเลกจะเปนรปแบบของรานกาแฟหรอศนยอาหาร ในโรงแรมขนาดใหญอาจจะมหองอาหารมากกวา 1 แหง เพอเปนทางเลอกใหแกลกคา จ านวนทนงอาจจะมความแตกตางกนออกไป สวนใหญจะอางองกบจ านวนผมา ใชบรการหรอจ านวนหองพก

5.3.7.2 บาร Cocktail ควรจะตงอยในสวนทใชส าหรบการนงรอ อาจจะอยระหวางลอบบ

ของโรงแรมและรานอาหาร การบรการอาจจะใชบรกร สวนใหญจะเปนลกษณะเคานเตอรบารตางๆ บารหลก (Main Bar) จะมบรการเครองดมพเศษของแตละโรงแรม อาจจะ

เปดสสวนสาธารณะเพอรบรอง ผใชบรการจากภายนอกโดยตรง ปกตจะมเคาวเตอรยาวพรอมทนงสง มบรการน าแขง น าดมตางๆ และอาจจะรวมไป ถงอาหารเบาๆ บางชนด บารอาจจะตงอยบนหลงคาขางสระน า รมหาดทราย หรอตดกบสวนออกก าลงกาย หรอสโมสรตางๆ แต บารควรจะสามารถเปดปดไดเมอไมเปดบรการ อาจจะโดยการปดสวนเคาวเตอรหรอปดหองทงหอง โดยผใชบรการ อาจจะใช

สำนกหอ

สมดกลาง

56

สวนเลาจน (Lounge) เมอสวนบารปดบรการและในการบรการไมควรใหเกดการตดผานสวนสาธารณะอน ประการส าคญทสด คอ บารจะตองสอดคลองกบกฎหมายเองแตละท

พนส าหรบบารรวมเคานเตอร Cocktail Lounge 1.8 – 2.0 ตรม. ตอคน บารทวไป (อาจจะยนและนง Stools) 1.3 – 1.7 ตรม. ตอคน 5.3.7.3 เลานจ (Lounges) เปนทส าหรบผคนใชเปนทรอหรอทพกผอนสบายๆ อาจจะเกยวเนองกบลอบ

บหรออยตดกบทางเดนตางๆ กได ในรสอรตอาจจะตองมพนทส าหรบเลานจมากกวาโรงแรมประเภทอนๆ บรการเครองดมตางๆ ไมวาจะเปน ชา กาแฟ อาจจะเสรมโดยตรงจากครวหรอจากเคาวเตอร หรอจากเครองหยอดเหรยญ ปกตจะไมมเลานจพเศษส าหรบสวนทพก

5.3.7.4 หองพกผอน บนเทง หองส าหรบการพกผอนหยอนใจอาจจะเปนหองเลนเกมส ปงปองหรออนๆ

ส าหรบโรงแรมประเภทรสอรต ทตองอยเปนระยะเวลาหนงและมเวลามากอาจจะมความตองในสวนนมากกวาโรงแรมประเภทอนๆ เพราะผใชบรการไมมความรบรอนเหมอนโรงแรมในเมอง

5.3.7.5 Function Room เปนหองเอนกประสงคส าหรบการประชมสมมนา จดเลยง บอลรม ปารต จด

นทรรศการ งานแตงงานหรออนๆ ทมจ านวนผใชงานจ านวนมาก การออกแบบส าหรบสวนนมขอควรค านงหลายประการ เชน การเขาถงระหวางผใชงานและบรกรตองแยกกน หองทมขนาดใหญอาจจะสามารถแบงแยกยอยไดโดยใชฉากขนาด ใหญและเกบเสยงไดดทเลอนเขาออกไดโดยไมเกะกะ สวนอปกรณโสตตางๆ เชน ระบบเสยง จอภาพ Projector จะตองจดเตรยมส าหรบการใชงานและดวยประโยชนใชสอยทตองเปดโลงเปนพนทกวางๆ ท าใหสวนนจะตองใชชวง เสาทกวางมากจงไมนยมออกแบบไวใตสวนทพก ซงมชวงเสาทแคบกวา ยกเวนพนทในเมองซงมราคาทดนแพงมาก

พนททตองการ ส าหรบการจดเลยง 1.1 - 1.3 ตรม. ตอคน ส าหรบสวนประชมสมมนา 0.9 - 1.1 ตรม. ตอคน ส าหรบการฉายภาพยนตร คอนเสรต 0.5 - 0.6 ตรม. ตอคน นอกจากนยงมสวนประกอบยอยอกหลายอยาง เชน สวนลอบบ ซงมพนทประมาณ 1/3 ของสวนจดเลยง หรอ 30% หองเกบเฟอรนเจอร 0.5 ตรม. ตอทนง ซงควรจะเขาถงไดโดยงายจากหองจด

เลยง หองน า ขนอยกบการค านวณหาจ านวนตอคน แตถาใชเปนหองแสดง

คอนเสรต ฉายภาพยนตรอาจจะ ตองมจ านวนหองน าทมากพอ ตามความตองการของประโยชน ใชสอยนนๆ

ฉากกนหองควรจะสงเตมความสงของหอง สามารถลดเสยงระหวางหองไดประมาณ 45-50 dB

สำนกหอ

สมดกลาง

57

สวนนอาจจะถกใชส าหรบการแสดงงานซงอาจจะมน าหนกมาก เชนงานแสดงสนคาบางประเภท จงควร ตองคดโครงสรางเผอส าหรบน าหนกบรรทกเหลานนเสมอ

5.3.7.6 หองประชมยอย หองประชมยอยเปนอกสวนประกอบเพมทอาจจะจ าเปนในบางกรณ อาจจะ

มหลากหลายขนาด หรอมจ านวนหลายหอง ส าหรบการประชมยอยหรอการแบงกลมสมมนา แตอยางกตามควรจะเชอมสมพนธกบสวน บรการจากครวหรอสวนเตรยมอาหาร

5.3.7.7 การปองกนเพลงไหม ทางหนไฟจะตองมใหเหนไดงายส าหรบสวนบรการสาธารณะน ระยะไปถง

บนไดหนไฟ วสดกนไฟ จะตองสอดคลองกบกฎหมายของแตละพนทหรอประเทศ 5.3.8 Front of House

5.3.8.1 ทางเขา ลกษณะของการเขาถงของรถยนตจะเปนตวก าหนดความสมพนธระหวาง

ทางเขาและลอบบโรงแรม ควรจะมทส าหรบนงรอรถ ซงอาจจะตองเปนลกษณะโซฟาหรอชดรบแขกทมความสบายเหมอนสวนหนงของลอบบ ควรมสวนกนแดด กนฝนส าหรบการลงรถยนตกอนเขาสลอบบ ส าหรบประตทางเขาจะตองค านงถงกระเปาสมภาระทใหญโตของผมาใชบรการ บางโรงแรมอาจจะแยกประตส าหรบกระเปาตางหากโดยเฉพาะโรงแรมทหรหรา

5.3.8.2 สวนตอนรบ สวนเคานเตอรตอนรบจะตองใกลและสามารถมองเหนไดโดยงายจากสวน

ทางเขา อาจจะเปนสวนทรวมพนกงานตอนรบ พนกงานการเงนและคนเฝาประต แตในโรงแรมขนาดใหญคนเฝาประตจะเปนอกสวนหนงแยก ตางหาก สวนเคานเตอรนจะมสวนเกบกญแจหองพกทแยกไวอยางเดนชด พนกงานสามารถหยบไดงายไมสบสน ความสงของเคานเตอรควรจะเหมาะสมส าหรบแขกทยน ขณะทพนกงานอาจจะนงท างานบญชบางขณะ สวนหลงของเคานเตอรตอนรบนจะมสวนตดตอกบสวนส านกงานหลกหรอส านกงานยอย สวนแคชเชยรส าหรบโรงแรมขนาด เลกหรอขนาดกลางอาจจะรวมอยกบเคานเตอรตอนรบ แตในโรงแรมขนาดใหญอาจจะแยกสวนนออกโดยอาจจะเปนผนงแยก (Partition) และอาจจะมส านกงานการเงนอยตดกน

ปกตความยาวของเคานเตอรส าหรบขนาดโรงแรมตางๆ อาจจะมก าหนดไดคราวๆ ดงน

จ านวนหองในโรงแรม 50 หอง ความยาวของเคานเตอร 3.0 เมตร จ านวนหองในโรงแรม 100 หอง ความยาวของเคานเตอร 4.5 เมตร จ านวนหองในโรงแรม 200 หอง ความยาวของเคานเตอร 7.5 เมตร จ านวนหองในโรงแรม 400 หอง ความยาวของเคานเตอร 10.5 เมตร 5.3.8.3 ลอบบ ในสวนลอบบควรจะมสวนบรการตางๆ เชน โทรศพทสาธารณะ นาฬกา โตะ

แนะน าทวไป การทองเทยว หรออาจจะม บรษทน าเทยว สายการบน บรษทรถเชา รานคาเลกๆ เลาจน ทนงพกรอ สวนบรการธรกจ และหองน า

สำนกหอ

สมดกลาง

58

5.3.8.4 หองฝากของ ในบางโรงแรมโดยเฉพาะโรงแรมขนาดใหญอาจจะมหองรบฝากของหรอฝาก

เสอโคท ส าหรบแขกทมา ใชบรการทลอบบ รานอาหาร หรอหองประชมตางๆ ซงเคานเตอรรบของนจะตองมความสะดวกตอการสงหรอคนของ ซงจะมความยาวอยางนอย 1.2 ม. เคานเตอรส าหรบฝากของหองจดเลยง สามารถค านวณคราวๆ ไดจาก 1 เมตร ตอแขก 100 คน

5.3.9 หองครวและหองบรการอนๆ หองครวควรจะออกแบบใหอยในพนท 1 ชน ถาสามารถทบรการสวนประกอบตางๆ

ของโรงแรมทงหมดได แตถาจ าเปนตองแยกสวนบางสวนออกไป หองครวกยงควรเชอมตดกบหองอาหารหลก โดยอาจจะมหองเกบอาหารหรอหองเตรยมแยกออกไป สวนหองจดเลยงทอยอกชนกบครวอาจจะเชอมกนโดยลฟท หรอบนไดหรอลฟทสงของซง แยกจากลฟทส าหรบแขกโดยเดดขาด สวนหองเยนส าหรบเกบอาหารควรจะมทางบรการเชอมจากขางนอกได ม พนกงานดแลโดยตรง

โดยประมาณแลวพนทของครวสามารถคดคราวๆ ไดดงน ครวหลกส าหรบหองอาหาร 14 ตรม. x จ านวนแขกทตองบรการ ครวส าหรบสวนจดเลยง 0.2 ตรม. x จ านวนแขกทตองบรการ ครวส าหรบคอฟฟชอบ 0.3 ตรม. x จ านวนแขกทตองบรการ ทงนครวอาจจะมขนาดทใหญกวาหรอนอยกวาแลวทความพเศษของอาหารหรอ

ลกษณะการท าอาหารทเฉพาะ นอกจากนยงตองเผอพนทส าหรบพนกงานอกประมาณ 50% ส าหรบหองเปลยนชด หองน าพนกงาน หองกนขาว และหองเกบของตางๆ

ขอควรระวงส าหรบการออกแบบหองครว : พนจะตองใชวสดทกนลน มการระบายทดทงพนเวลาท าความ สะอาด โดยจะมมมลาดประมาณ 1:20 วสดทใชควรจะท าความสะอาดงาย มการระบายอากาศท มหนาตางท สามารถเปดสภายนอกได และเพยงพอ ขนาดของหองอาหารขนอยกบประเภทของโรงแรม ทตง ความบอยในการสง ของหรออาหาร ประเภทของอาหาร หองแชแขง (Cold Room) มอณหภมประมาณ -20 องศาเซลเซยส หองเยน (Chill Room) มอณหภมประมาณ 2 - 3 องศาเซลเซยส

หองเกบของอนๆ เชน หองเกบเฟอรนเจอรควรอยใกลกบหองซอมบ ารง โดยมพนท ประมาณ 0.2 - 0.3 ตรม. ตอหองพก

หองเกบเครองมอท าความสะอาด ประมาณ 0.2 - 0.4 ตรม. ตอหองพก หองเกบเครองแกว เครองเงน ภาชนะอนๆ ประมาณ 0.1 ตรม. ตอหองพก หองเกบเครองดม 0.2 ตรม. ตอหองพก โดยแยกออกเปนสวนเกบเบยร เหลา และ

ไวน ไวนแดงเกบไวทอณหภม 14 - 16 องศาเซลเซยส ไวนขาวเกบไวทอณหภม 10 - 12 องศาเซลเซยส สวนนควรอยใกลกบสวนสงของเพอ ความงายตอการขน

หองขยะ การออกแบบขนอยกบระบบเกบและก าจดขยะ รถขนขยะจะตองเขาถงโดยสะดวก ท าความ สะอาดไดงาย หองเกบผาปเตยงและผาอน มขนาดขนอยกบประเภทของโรงแรม ปกตจะมพนทประมาณ 0.4 ตรม.ตอหองพก อาจจะมขนาดเลกลง หากมระบบซกรดภายในโรงแรม มชนเกบความกวาง 60 ซม. มพนทส าหรบพบผาและซอมแซม เยบปก ในโรงแรมขนาดมากกวา 200 หอง ไมจ าเปนตองมหองเกบผาทใหญขน

สำนกหอ

สมดกลาง

59

หองซกรด ส าหรบโรงแรมขนาด 200 หอง ใชพนทประมาณ 140 ตรม. ทงนไมรวมสวนเกบผา หองเครอง อบไอน า (Stream Boiler) และหองพนกงานหรอส านกงาน ส าหรบผาทไมตองการการด สามารถลดพนทลง 40-59 ตรม. ควรมระบบระบายอากาศทด

หองรบสงของ ควรจะแยกกบสวนขยะ และสวนทางเขาพนกงาน โดยมการตรวจเชคของทเขาหรอออกอยาง มระบบผานหองตรวจรบรถสงของสามารถเขาถงโดยสะดวก มความสงของฟตบาทรบของทเหมาะสม รถสงของ สามารถกลบรถได เหลยม มมของเสาหรอมมผนงควรจะมการหมเพอปองกนการไดรบความเสยหายจากการกระแทก โดยรถยนตหรอการขนของ

5.3.10 สวนส านกงาน ส าหรบโรงแรมขนาดเลกสวนส านกงานอาจจะมเพยงสวนทตดกบเคาวเตอรตอนรบ

โดยแยกหองผจดการและหองหวหนาพอครวไวตางหาก แตส าหรบโรงแรมขนาดใหญจะมระบบส านกงานทซบซอนมากขนดงสามารถแยก ไดดงน

ส านกงานสวนหนา อยตดกบเคานเตอรตอนรบ ประกอบดวยผจดการตอนรบ หวหนาฝายแคชเชยร ผจดการฝายขายและ เลขานการฝาย

ส านกงานธรการทวไป อาจจะอย ใกลกบสวนตอนรบหรอแยกไวตางหาก ประกอบดวยผจดการทวไป ผชวยผจดการฝายตางๆ เลขานการฝาย หวหนาฝายบญช หวหนาฝายขอมล

ส านกงานสวนหลง (Back of House) เปนส านกงานสวนทใหบรการตางๆ เชน ส านกงานรบของ ส านกงานฝายบคคล ส านกงานสวนซอมบ ารง วศวกรรม ส านกงานฝายอาหารหรอหวหนาพอครว (อยในสวนครว) ส านกงาน สวนท าความสะอาด และหองฝกอบรม

Locker ส าหรบพนกงานใชพนทประมาณ 0.36 ตรม.ตอคน ไมรวมพนทส าหรบมานง ใหประมาณการวาม จ านวนชายและหญงเทากน ยกเวนมขอแมพเศษในบางโรงแรม อาจจะตองทพกผอนส าหรบพนกงานทเขาเวรหรอไม สามารถกลบได หรอทพกส าหรบผจดการ

ส าหรบพนทส าหรบงานระบบตางๆ อาจจะเปนลกษณะของสวนซอมบ ารง หองส านกงานส าหรบวศวกรซงควรจะอยใกลกบหองเครองตางๆ ทงนอาจจะรวมถงแผนกชางไม เฟอรนเจอร ชางทาส

5.3.11 หองพกแขก 5.3.11.1 ขนาดของหอง ในโรงแรมขนาดกลางทวมขนาดหองพก ประมาณ 15-17 ตรม. ในขณะท

โรงแรมขนาดใหญมขนาดหอง อาจจะมากถง 28 ตรม. โดยไมรวมสวนโถงและหองน า ขนาดเตยงมาตรฐานอเมรกนสามารถแบงไดเปน Twin : 0.90ม x 1.90ม,

Double : 1.37ม x 2.03ม, Queen size : 1.52ม x 2.10ม, King size : กวาง 1.83ม x 2.10ม โรงแรมสวนใหญจะใชเตยงขนาด Twin และ Double ซงเปนขนาดทมความ

ยดหยนในการใชสง บางหอง อาจจะมเตยงแบบพบเกบได หรอเตยงส ารอง หรอเตยงโซฟา (Sofa Bed)

สำนกหอ

สมดกลาง

60

ภาพท 8 ระยะการจดวางเครองเรอน สวนนอน ทมา: ภทราวด ศรวรรณ. (2553). ความรพนฐานงานออกแบบตกแตงภายใน. ปทมธาน: สกายบกส.

ความสงจากพนถงฝาเพดานประมาณ 2.50 ม. (ต าสดประมาณ 2.3 ม.) ในขณะทสวนทางเขาอาจจะสงเพยงแค 2.00 ม. เพราะตองเผอระยะใตฝาส าหรบระบบปรบอากาศ ส าหรบปรบอากาศแบบศนยกลาง

61

ประต และผนงควรจะเปนวสดทเกบเสยงไดเปนอยางด โดยการกนเสยงระหวางหองกบหอง หรอหองกบ ทางเดนจะตองลดเสยงไดประมาณ 45 - 50 dB ขณะทเสยงจากภายนอกไมวาจะเปนการจราจรหรอเสยงจากสนาม บนจะตองลดลงโดยการใชกระจกกนเสยงหรออนๆ ประมาณ 40 - 42 dB

5.3.11.2 หองน า หองน าในหองพกมกจะประกอบดวย โถสวม อางลางหนา กระจก อาง

อาบน า พรอมฝกบว อาจจะมโถปสสาวะผชาย ทงนการวางต าแหนงแตละสวนควรจะค านงถงการวางทอ การแชรชองทอกบหองน าของหองพกทตด กน และมสวนทเปดเชคทอได เพอการซอมบ ารง

ในบางประเทศอาจจะมขอก าหนดหองน าส าหรบคนพการ โดยอาจจะตองหองพกทคนพการสามารถใชไดอยางนอยจ านวนหนง หองน าส าหรบคนพการกตองมราวจบ มพนททรถเขนสามารถเขา

ภาพท 9 ระยะภายในหองน า ทมา: ภทราวด ศรวรรณ. (2553). ความรพนฐานงานออกแบบตกแตงภายใน. ปทมธาน: สกายบกส.

5.3.11.3 ทางเดนในสวนหองพกและบนได ทางเดนไมควรจะยาวเกนไป ความกวางประมาณ 1.20 – 2.00 ม. แลวแต

ชนดของโรงแรม สวนฝาเพดาน ของทางเดนในโรงแรมมกจะเปนทส าหรบงานระบบทางวศวกรรม พนถงเพดานไมควรต ากวา 2.25 ม. ปายบอกทางไปแตละหอง หรอทางไปสบนไดหนไฟควรจะชดเจน มไฟฉกเฉน ควรมปลกไฟไวเปนชวงๆ เพอการซอมบ ารงหรอการท าความสะอาด

การใชพรมจะท าใหลดเสยงในทางเดน อาจจะมตเครองดมหรอตน าแขง ในสวนโถงแตละชนหรอใกลชองลฟท

62

5.3.11.4 การปองกนเพลงไหม ขนอยกบเทศบญญตของแตละท ประตหองพกควรจะทนไฟไดอยางนอยครง

ชวโมง ผนงหองควรจะทนได อยางนอย 1 ชวโมง ยกเวนวาจะมระบบ Sprinkle ในทางเดน ใหเชคเทศบญญตในรายละเอยด

5.3.11.5 บรการแตละชน จ านวนหองในแตละชนอาจจะออกแบบใหสอดคลองกบความสามารถในการ

บรการของบรกร 1 คนเปน หลก โดยปกตแลวบรกร 1 คนจะสามารถ บรการไดประมาณ 12-18 หอง หองพนกงานและสวนบรการมกจะอยในบรเวณชองลฟทบรการ ควรมพนทเพยงพอส าหรบรถเขน และกองผาปหรออนๆ ควรแยกระหวางผาสกปรกและผาสะอาด ในโรงแรมหร อาจจะมหองเตรยมอาหารในแตละส าหรบ Room Service มอปกรณส าหรบเตรยมอาหารเชา ตเยน เตาอบ ทปงขนมปงหรออนๆ

นอกจากนแตละชนย งตองมหอง เกบของท เกบ เฟอรน เจอรส ารอง สวนประกอบทใชในการซอมแซมภายในหองพกหรออนๆ และอาจจะมหองน าพนกงาน หองเกบของพนกงานในแตละชนหรอในแตละโซนของการบรการ

5.3.12 สวนวศวกรรมอาคาร 5.3.12.1 ไฟฟาส ารอง ระบบไฟฟาส ารองควรจะตองเตรยมเผอไวในกรณฉกเฉน ปายทางหนไฟ และ

ไฟฉกเฉนจะตองใชไดเสมอ 5.3.12.2 สญญาณเตอนภย อาจจะเปนระบบกดสญญาณดวยมอ หรอระบบ Smoke หรอ Heat

Detector ซงสามารถไดยนโดยทวถง ทงตก สายฉดน าตองยาวพอทจะเขาถงทกหองพก รวมทงควรมเครองดบเพลงตามจดตางๆ

5.3.12.3 ระบบปรบอากาศ ระบบรวม (Central System) เปนระบบทมความนยมในอาคารขนาดใหญ

แตละหองพกควรจะตองสา มารถอณหภมตามความพอใจ สวนหองจดเลยงและสวนสาธารณะตางๆ ควรจะมการแบงโซนทสามารถเปด ปดไดในเวลาใชงาน เพอความประหยด ทกสวนควรจะสามารถเขาไปซอมแซมไดโดยงาย

5.3.12.4 ระบบระบายอากาศส าหรบหองน า ในระบบรวมหองน าจะมชองอากาศหมนเวยนอาจจะโดยใชพดลม ดดอากาศ

ไปสทอรวม แตตองมระบบกน เสยงทดเพอไมใหเสยงจากหองน าอน ผานเขามา 5.3.12.5 ระบบแสงสวาง ไฟฟาในหองพกจะตองมการวางระบบทด มจดเปดปดหลกทหวเตยง

ครอบคลมไฟสวนใหญของหองได สวนทางเดนและสวนสาธารณะอาจจะใชไฟ ในการตกแตงเพมบรรยากาศโรงแรมตามแตประเภททแตกตางกน สวน Main Switch ควรอยในทสวนบรการ ไมใหแขกเขาถงได

63

5.4 ระยะและเนอทใชสอยทเหมาะสม 5.4.1 สดสวนรางกายมนษยพนฐาน

ภาพท 10 สดสวนรางกายมนษยพนฐาน ทมา: ภทราวด ศรวรรณ. (2553). ความรพนฐานงานออกแบบตกแตงภายใน. ปทมธาน: สกายบกส.

64

ภาพท 11 ระยะการเดนผานระหวางโตะ ทมา: ภทราวด ศรวรรณ. (2553). ความรพนฐานงานออกแบบตกแตงภายใน. ปทมธาน: สกายบกส.

5.4.2 ทางลาดเพอผสงอายและผปวย

ภาพท 12 ทางลาดชน ทมา: ภทราวด ศรวรรณ. (2553). ความรพนฐานงานออกแบบตกแตงภายใน. ปทมธาน: สกายบกส.

65

5.4.3 ลกษณะหองท ากจกรรม หรอชมภาพยนตร

ภาพท 13 ระยะการฉายและการนงดภาพยนตร ทมา: ภทราวด ศรวรรณ. (2553). ความรพนฐานงานออกแบบตกแตงภายใน. ปทมธาน: สกายบกส.

5.4.4 การจดวางเครองเรอนตางๆ

ภาพท 14 ขนาดการจดการเกาอ ทมา: ภทราวด ศรวรรณ. (2553). ความรพนฐานงานออกแบบตกแตงภายใน. ปทมธาน: สกายบกส.

66

ภาพท 15 การจดเครองเรอน ทมา: ภทราวด ศรวรรณ. (2553). ความรพนฐานงานออกแบบตกแตงภายใน. ปทมธาน: สกายบกส.

5.4.5 การจดการพนทเกบของและเสอผา

ภาพท 16 ระยะส าหรบทเกบของและตเสอผา ทมา: ภทราวด ศรวรรณ. (2553). ความรพนฐานงานออกแบบตกแตงภายใน. ปทมธาน: สกายบกส.

67

6. กลมเปาหมายโครงการ เนองดวยศนยพฒนาสขภาวะผสงอายแบบครบวงจรและบรบาลผปวยระยะทาย ไดรบ

การสนบสนนจากการรวมมอกนของภาครฐและเอกชน ถกสรางขนทอ าเภอหวหน จงหวดประจวบครขนธ จงเปนโอกาสส าคญในการจดเตรยมพนทพฒนาจตวญญาณ เพอรองรบบคคลทเกยวของกบศนยฯดงกลาว รวมถงบคคลทวไปทก าลงเปนทกข หรอก าลงหาหนทางสปญญา โดยการสอแนวคดของมรณสตใหเปนทเขาใจยอมรบ ผานการท ากจกรรมหรอการปฏบตในรปแบบตางๆ

6.1 ญาต และผใกลชดผปวย การเตรยมผดแลผปวยระยะทายเปนเรองจ าเปนมาก เพราะตองเปนผมเวลาใหกบผปวย

มความเมตตาตอผปวย และเปนผททงผปวย ครอบครว และทมแพทย/พยาบาลไวใจได ผดแลทดทสด ควรเปนญาตผใกลชดซงจะมความส าคญตอผปวย เนองจากรบรขอมลใน

การรกษาของผปวยอยางตอเนอง และเปนผทผปวยใหความไวใจได ในสวนผดแลเอง กจะมปญหาจากการเหนอยลาในการดแลผปวย ดงนน การเปนญาตจงชวยผอนคลายปญหาทงกบผปวยและผดแลลงไดระดบหนง แตถาไมมญาต คงตองหาจากสถานฝกอบรมการพยาบาลตางๆ และคอยๆเลอกดคณสมบตของผดแล ซงควรตองเรมหาผดแลตงแตเนนๆ ตงแตเมอผปวยไดรบการวนจฉยจากแพทยวา เปนผปวยระยะทาย

การดแลผปวยระยะทาย ควรตองดแลทงผปวย และผจะมาดแลผปวย ซงการดแล หรอ การเตรยมผจะมาดแลผปวยทส าคญ คอ ใหความรในเบองตนเรองโรค และอาการของผปวย ระบหนาทของผดแลตอผปวยอยางชดเจน ใหคาตอบแทนทเหมาะสมกบภาระงาน รวมทงมเวลาใหผดแลไดพกผอนตามควร อาจตองชวยแก ปญหาในครอบครวของผดแล เพอชวยใหมเวลาในการดแลผปวย และควรใหผดแลมความเขาใจวา เปนการดแลเพอคงคณภาพชวตของผปวยจากโรคทคกคามตอชวต โดยใหการปองกนและบรรเทาความทกขทรมานตางๆทอาจเกดขนกบผปวยและครอบครว โดยใชการดแลปญหาสขภาพทกดานไปพรอมกน ไดแก กาย ใจ จตวญญาณ และครอบครวผปวย

ญาต และผดแลผปวย เปนกลมคนทมความเครยดและตองการความชวยเหลอทงดานการปฏบตตนทถกตองและการเยยวยาดานจตใจเชนเดยวกบผปวย รวมถงการททมแพทยและบคลากรทางการแพทยมความรเพยงพอทจะชวยใหญาตและผดแลผปวยเตรยมพรอมรบมอกบอาการทจะเกดขนในชวงสดทายของชวตอยางไมตกใจกบอาการหลายอยางทเกดขนใหม จงเปนเครองมอส าคญและจ าเปนทจะชวยใหการจากลาเปนชวงเวลาทนาจดจ า การชวยเหลอครอบครวในชวงเวลานเปนชวงทใหความส าคญกบญาตและผดแลมากพอๆกบผปวยโดยตงอยบนหลกการทวาญาตและผดแลไดท าสงทดทสดใหผปวย และผปวยจากไปอยางไมทกขทรมาน

6.1.1 การเตรยมตวรบมอกบภาวะใกลตาย ความเปลยนแปลงดานรางกาย (สมาล นมมานนตย, 2550) ความเขาใจเกยวกบการเปลยนแปลงของรางกายในภาวะใกลตาย จะท าให

ญาตและผใกลชดสามารถดแลคนใกลตายไดถกตองเหมาะสมขน ซงจะเปนผลดกบผปวยยง และท าใหสามารถเตรยมใจและรบมอกบสงทจะเกดขนได ภาวะใกลตายในทางการแพทยมกมลกษณะดงน

สำนกหอ

สมดกลาง

68

6.1.1.1 เมอใกลตาย ความออนเพลยเปนสงทควรยอมรบ และไมจ าเปนตองใหการรกษาใดๆส าหรบความออนเพลยทเกดขน เพราะจะเกดผลเสยมากกวาผลด ควรใหผปวยในระยะนไดพกผอนใหเตมท

6.1.1.2 คนใกลตายจะเบออาหาร และกนอาหารไดนอยลง จากการศกษาพบวา ความเบออาหารทเกดขนเปนผลดมากกวาผลเสย เพราะท าใหสารคโตนในรางกายเพมขน สารคโตนจะท าใหผปวยรสกสบายขน และบรรเทาอาการเจบปวดได

6.1.1.3 คนใกลตายจะดมน านอยลง หรองดดมเลย ภาวะขาดน าทเกดขนเมอใกลตายไมท าใหผปวยทรมานขน ตรงกนขามกลบกระตนใหมการหลงสารเอนดอรฟน ท าใหผปวยรสกสบายขน หากปาก รมฝปากแหง จมกแหงและตาแหง ใหหมนท าความสะอาด และรกษาความชนไวโดยใชส าลหรอผาสะอาดชบน าแตะปาก รมฝปากหรอใชสผงทารมฝปาก ใชครมทาผวแหง ส าหรบตากใหหยอดน าตาเทยม หรอปรบแสงในหองไมใหจามากนก

6.1.1.4 คนใกลตายจะรสกงวงและอาจนอนหลบตลอดเวลา ผดแลควรใหผปวยหลบ ไมควรพยายามปลกใหตน

6.1.1.5 เมอคนใกลตายไมรสกตว ไมควรคดวาเขาไมสามารถรบรหรอไดยนสงทคนพดคยกนอยขางๆ เพราะเขาอาจจะยงไดยนและรบรได แตไมสามารถสอสารใหผอนทราบได จงไมควรพดคยกนในสงทจะท าใหเขาไมสบายใจหรอเปนกงวล

6.1.1.6 การรองครวญคราง หรอมหนาตาบดเบยวอาจไมไดเกดจากความเจบปวดเสมอไป แตอาจเกดจากการเปลยนแปลงทางสมอง ซงแพทยสามารถใหยาระงบอาการเหลานได

6.1.1.7 คนใกลตายอาจมเสมหะมาก ควรใหยาลดเสมหะแทนการดดเสมหะ ซงนอกจากไมไดผลแลว ยงท าใหผปวยทรมานเพมขนดวย (ท งนหมายถงคนทใกลตายเทานน มไดรวมถงผปวยอนๆทจ าเปนตองไดรบการดดเสมหะ) หากส าลกในล าคอ เพราะกลามเนอคลายตว มเสมหะ น าลายมาก ชวยโดยการจดทาใหนอนตะแคง และการหายใจไมคงท ตดขด ควรจดทานอนทชวยใหผปวยสบาย

6.1.1.8 ญาตทไมเขาใจภาวะอาการขางตน อาจเรยกหมอใหรกษา เชน ปมหวใจ แตถาเขาใจภาวะใกลตาย กจะรวาควรชวยใหเขามความสขในชวงน เชน การโอบกอด การสมผส การอยใกลชด ไมควรคดวาคนไขไมรสกตวหรอไมรบร เพราะการสมผสเบาๆจะท าใหรสกสบายกาย สบายใจ

6.1.1.9 อาการการรบร ผปวยยงสามารถรบรไดยน แตไมสามารถตอบโตได 2-3 วนสดทายทดอาการดขน เปนชวงสนๆกอนทจะตาย เชน ทานขาวได พดคยได

6.1.1.10 ล าดบการรบรทจะสญเสย คอ การเหน การไดยน และประสาทสมผสทางผวหนง

6.1.1.11 ขอสงเกตสญญาณอาการทแสดงออกมาวาจะจากไปภายในอกไมนาน คอ เลบคล าๆเปนสมวง ปลายเลบมอ เทาจะเยน, ถายเปนสด า สเทา, ดวงตาไรแวว, หหด แบนส, มอแบบออกมา

สำนกหอ

สมดกลาง

69

ความเปลยนแปลงดานจตใจ (สมาล นมมานนตย, 2550) โดยทวไปเมอกายปวยใจจะปวยดวยเสมอ ยงคนทปวยหนกใกลตายดวยแลว

ยงตองการการดแลประคบประคองใจอยางมาก การศกษาตางๆพบตรงกนวา สงทคนใกลตายกลวทสดคอ การถกทอดทง

การอยโดดเดยว และสงทคนใกลตายตองการคอ ใครสกคนทเขาใจและอยขางๆ เขาเมอเขาตองการ แตละคนกอาจมความรสกและความตองการแตกตางกนไป

ฉะนน ผทอยใกลชดกควรใหโอกาสคนใกลตายไดแสดงความรสกและความตองการ โดยการพดคยและเปนผรบฟงทด และควรปฏบตตามความตองการของคนใกลตาย ซงหมายรวมถงความตองการดานการรกษา

ทงนควรประเมนกอนวา ความตองการนนเกดจากการตดสนใจบนพนฐานใด หากเปนการตดสนใจบนพนฐานของอารมณ ไมใชความตองการทแทจรง กควรชะลอการปฏบตไวกอน และควรใหการประคบประคองใจจนสบายขน กบทงใหโอกาสผใกลตายเปลยนความตองการและความตงใจไดเสมอ

การดแลดานจตใจ อารมณ และจตวญญาณ ใหความรกและความเหนใจ ความรกและก าลงใจจากลกหลาน ญาตมตร

และผดแล เปนสงส าคญเพราะสามารถลดทอนความกลว และชวยใหผปวยเกดความมนคงทางอารมณและจตใจได

ชวยใหผปวยยอมรบความตายทจะมาถง เปนกระบวนการทตองใชเวลา โดยควรเรมกอนถงวาระสดทาย อาจตองบอกความจรงเรองโรค และใหเวลาฟงความ รสกจากผปวย ขอนตองอาศยสมพนธภาพทดของผดแลดวย

ชวยใหจตใจจดจอกบสงดงาม อาจนอมน าไดหลายวธ เชน น าสงทผปวยเคารพนบถอมาไวทหองเพอใหระลกนกถง ชวนใหสวดมนตตามหลกศาสนา

การชวยปลดเปลองสงทคางคาใจ ไดแก ภาระกจการงานทยงคงคาง ทรพยสมบตทยงไมมผจดการ หรอมความรสกผดบางอยางอยในใจ

แนะน าใหผปวยปลอยวางสงตางๆ ผปวยมกยงยดตดกบบางสงบางอยาง ท าใหเกดความกงวลควบคกบความกลวทจะตองพลดพรากสงอนเปนทรก ผดแลตองแสดงใหผปวยมนใจวา มผจดการสงตางๆเหลานนใหเรยบรอยได และพยายามชวยใหผปวยปลอยวางความรสกไมยดตด

สรางบรรยากาศทสงบและเปนสวนตว งดการเถยงกน รองไห ใหผปวยเหนหรอไดยน อาจใชวธทางศาสนามาชวยสรางบรรยากาศได เชน เปดบทสวดสรรเสรญพระเจา (ในชาวคาทอลก)

6.1.2 ค าแนะน าส าหรบผดแลและญาต 6.1.2.1 ดแลตนเอง อยาลมดมน าและกนอาหารเมอถงเวลา 6.1.2.2 อยาใชเวลาอยขางเตยงกบผปวยจนนานเกนไป จนตวเองไมได

พกผอน 6.1.2.3 ลองเปลยนอรยาบถหรอท ากจกรรมอนๆ เชน ออกไปเดนเลนหรอ

สวดมนตเปนชวงๆบาง

สำนกหอ

สมดกลาง

70

6.1.2.4 ใชเวลาอยกบญาตใกลชดและเพอนสนทบาง 6.1.2.5 ไมควรใชยานอนหลบ ยากลอมประสาท หรอ เครองดมแอลกอฮอล

เพราะจะท าใหท าใจกบความสญเสยไดชาลง 6.1.2.6 ถารสกเสยใจ กควรรองไหออกมาใหพอ มอะไรทยงไมไดบอกผปวยก

ใหรบบอกเสย การรองไหออกมาเปนเรองปกตและเปนสงทด จะชวยใหท าใจกบการสญเสยไดดขน 6.1.2.7 พกผอนใหเพยงพอเพอทจะไดมแรงกลบมาดแลผปวยในวนรงขน 6.1.2.8 หากมภาวะซมเศรามากกวาปกตจนไมสามารถท ากจวตรประจ าวนได

หรอมความคดอยากจะท ารายตวเอง ควรปรกษาแพทยหรอทมทดแล 6.1.3 การจดการอารมณของผทตองสญเสย การทบคคลจะตองสญเสยคนรก คนใกลชด หรอญาตพนองยอมมความโศกเศรา

หรอเปนทกขเปนธรรมดา บคคลจงควรรจกเตรยมตวเตรยมใจไมใหทกขโสกเกนไป ดงนนเมอมความตายเกดขน บคคลพงรจกจดการอารมณของตนเอง ดงน

ปลอยใหเปนไปตามธรรมชาต คอ การปลอยอารมณใหเปนไปตามความรสกทพงจะเกดขนในสภาวะของการรบร เชน การตกใจ การเสยใจ การรองไห เปนตน

อยาขาดสต คอการมสตระลกอยเสมอ ไดแก ตงสต ท าสมาธใหจตนง สวดมนตไหวพระ คดถงธรรมชาต การเกด แก เจบ ตายเปนของธรรมดา ไมโกรธแคน ไมตอตาน และตองท าใจ

เมออยคนเดยวไมได หรอยงท าใจไมไดใหหาคนคอยปลอบใจหรอพงคนอน เชน คนสนท คนทไวใจ คนทพดดวยแลวสบายใจ เปนตน

ในรายทยงไมสบายใจอาจตองพบแพทยหรอจตแพทยเพอบ าบดสภาวะจตทเกดขน โดยการไปพบดวยตนเองหรอใหผอนพาไปกได และอยารอการปฏบตตามค าแนะน าของแพทย หรอคนทปลอบใจ

6.2 แพทย พยาบาลและบคลากร บคลากรทางการแพทยสวนใหญเคยชนกบการเหนความตาย (death) แตไมคอยชนกบ

กระบวนการตาย (dying process) การเรยนรทจะดแลอาการทเกดขนระหวางกระบวนการตายจงเปนเรองใหมและทาทายส าหรบบคลากรทางการแพทย

ผคนสวนใหญถงรอยละ 90 เสยชวตแบบคอยเปนคอยไป มเพยงรอยละ 10 เทานนทเสยชวตแบบกะทนหน คนสวนใหญจงมกเคยมประสบการณหรอไดสมผสกบอาการของผปวยในชวงสดทายของชวตซงอาจจะเปนทบานหรอทโรงพยาบาล แมไมมใครสามารถบอกไดแนนอนวาชวงเวลาสดทายของผปวยแตละคนจะนานเปนสปดาห เปนวน เปนชวโมง หรอเปนเพยงแคนาท แตทกคนรดวาชวงเวลานเปนทงชวงเวลาทมความหมายและเปนชวงเวลาทยากจะรบมอทงส าหรบทงผปวย ญาตใกลชด และผดแล หากไมมการเตรยมการทดทจะรบมอกบชวงเวลานสามารถท าใหเกดความรสกผดในใจของผดแลตอไปยาวนานได (Pathological grief and bereavement)

6.2.1 แนวทางการดแลผปวยระยะสดทายในชวงเวลาทใกลจะเสยชวต การประเมนสภาพผปวย อาการในชวงสดทายของชวต ไดแก อาการออนแรงและ

นอนหลบมากขน ลดการกนอาหารและการดมน าลง การหายใจสนลงและหยดเปนพกๆ เสยงครดคราดจากสารคดหลงในปากและล าคอ รมฝปากแหง

สำนกหอ

สมดกลาง

71

การดแลอาการชวงสดทาย ไดแก พลกตวผปวยทก 6-8 ชวโมง , พจารณาใส Foley’s catheter หากมปญหาเรองการดแลท าความสะอาดปสสาวะ, ใหจบน าทละเลกนอยโดยใชหลอดหยดหรออมน าแขงกอนเลกๆ เพอใหปากชมชน ไมแหง ใหปรมาณน าเทาทผปวยรบได ไมส าลก, ใชผากอซชบน าเกลอผสมเชดภายในชองปาก เพอท าความสะอาดและท าใหชมชน, ประเมนอาการปวดโดยดจากอาการขมวดคว (Furrowed brow) แทนค าถามวาปวดหรอไม และพจารณาลดยาแกปวดลงเหลอเฉพาะเวลาทปวด, ใหผปวยนอนตะแคงโดยมหมอนยาวรองหลงจะชวยลดเสยงดงจากการหายใจได

ใหขอมลกบญาต ขอมลทแพทยควรพดคยกบครอบครวของผปวยไดแก อาการของผปวยเปนอาการทบงบอกวาผปวยใกลจะเสยชวต, การใหน าเกลอในระยะนจะยงท าใหผปวยทรมานนานขน โดยไมไดท าใหอาการอนๆดขน รางกายผปวยระยะนไมไดตองการอาหารและสารน าเหมอนคนปกต (อานเพมเตมไดเรอง Hydration), อธบายใหญาตเขาใจวาออกซเจนไมชวยใหผปวยอาการดขนในระยะน, ถงแมผปวยจะดเหมอนหลบอยตลอดเวลา แตประสาทการไดยนของผปวยยงคงท างาน ลกๆและภรรยาสามารถพดคยบอกสงทอยากบอกกบผปวยไดทกอยาง รวมทงกอดและสมผสผปวย , ส าหรบเสยงหายใจทดงครดคราด เปนภาวะทพบไดในระยะน ไมตองกงวลวาผปวยจะขาดอากาศหายใจ, ไมมใครสามารถบอกเวลาทแนนอนไดวาผปวยจะเสยชวตเมอใด บคลากรทางการแพทยอาจหลกเลยงการใชค าพดวา ผปวยดอาการแยลง แตควรใชค าวา ผปวยมอาการเปลยนแปลงรวดเรวในชวงน ผปวยอาจมเวลาอยกบพวกเราไดอกไมนาน

6.2.2 วธการดแลญาตและครอบครวหลงจากทผปวยเสยชวต ทมทดแลควรเตรยมญาตวาชวงเวลาทผปวยเสยชวต เปนชวงเวลาทยากส าหรบญาต

และบคคลใกลชดทกคน พยายามอยาตกใจจนเกนไปและในขณะเดยวกนกควรใหตวเองไดแสดงความรสก เชน การรองไห น าตาเปนสญลกษณของความรกไมใชความออนแอ ( Initial grief counseling) หลงจากไดท าทกอยางตามขนตอนขอใหคดวาสงทไดดแลผปวยตามขนตอนในชวงเวลาทผานมาเปนสงทดทสดแลว ถงเวลาแลวทจะตองกลบมาอยกบความเปนจรง และชวตของทกคนตองด าเนนตอไป เมอผปวยเสยชวตใหญาตใชเวลากบผปวยอยางเตมท หลงจากผปวยเสยชวต ทมทดแลควรโทรศพทไปถามอาการและความเปนไปของคนในครอบครวประมาณ 6 สปดาหใหหลง (Bereavement follow up)

6.3 บคคลทวไปทมความสนใจรวมกจกรรมเจรญมรณสต สวนใหญจะเปนบคคลทมพนฐานของศาสนาพทธมาพอสมควรแลว และมความเขาใจใน

หลกค าสอนของศาสนา กจกรรมและการอบรมในโครงการตางๆเปนการสนบสนนใหผสนใจไดมโอกาสไดการเรยนรเรองความตายอนเปนประโยชนตอชวตทกคน ท าใหมองความตายในแงบวกมากขน ตระหนกถงความจรงของชวต เมอมความเขาใจความกลวตายกจะลดลงและสามารถเผชญความตายไดอยางสงบ

สำนกหอ

สมดกลาง

72

7. กรณศกษาโครงการเปรยบเทยบ 7.1 กรณศกษาในประเทศไทย โครงการ: หอจดหมายเหตพทธทาส อนทปญโญ (สวนโมกขกรงเทพฯ) สถานท: สวนรถไฟ กรงเทพ

ภาพท 17 แสดงอาคารหอจดหมายเหตพทธทาส ทมา: ณรงควทย อารมตร. สวนโมกขกรงเทพฯ. เขาถงเมอ 5 กมภาพนธ 2555. เขาถงไดจาก http://www.4-arch.com/content/สวนโมกขกรงเทพ

“สวนโมกขกรงเทพฯ” หรอชออยางเปนทางการวา “หอจดหมายเหตพทธทาส

อนทปญโญ” กอสรางขนทสวนรถไฟ กรงเทพมหานคร เกดจากความตงใจทจะหยบยกกลนอายของสถานปฏบตธรรมสวนโมกขพลาราม อ าเภอไชยา จงหวดสราษฎรธาน มาไวใหคนเม องจบตองไดโดยงาย อกทงยงเปนแหลงรวบรวม อนรกษ และเผยแพรมรดกทางปญญาอนเปนรปธรรมททานพทธทาสภกขมอบไวใหกบคนรนหลง หอจดหมายเหตพทธทาส ถกออกแบบใหเปน Spiritual Fitness & Edutainment Center เพอใหทกคนทมาทนเกดการพฒนาจตใจใหเขมแขง ขณะเดยวกนเกดการเรยนรทางธรรมและปญญาดวย

รปทรงของอาคารม 3 ชน ชนลางทเปน public zone คอ สวนรานหนงสอและลานกจกรรม ชนสองเปน semi-public zone คอ สวนของนทรรศการและหองประชม ชนสามเปน private zone คอ หองเกบจดหมายเหต คนทวไปหามขนตองมการคดกรองบคคลกอนเขาไปใช

ภาพท 18 ลานหนโคง ทมา: หอจดหมายเหตพทธทาส อนทปญโญ. เขาถงเมอ 5 กมภาพนธ 2555. เขาถงไดจาก http://www.bia.or.th/new/

73

ภาพท 19 ลกษณะพนทสาธารณะภายในอาคารชน1และชน2

มการจ าลองจดเดนบางอยางของสวนโมกขฯ จ.สราษฎรธาน มาไวทน ไมวาจะเปนลานหนโคง เพอนงพกผอน นงสมาธ และจดกจกรรมไดอยางเสร รวมไปถงชองลมสเหลยมเลกๆ ทเลยนมาจากสถาปตยกรรมของโรงมหรสพทางวญญาณททานพทธทาสสรางอยทสวนโมกขฯ

แกนของงานคอความเรยบงาย ไมปรงแตงมาก ไมหวอหวา สงทสะทอนออกมาในตวงานไมวาจะเปนแปลนหรอผงในการวางกจะเปนแบบตรงไปตรงมา ไมซบซอน ใหธรรมชาตสอนธรรม ภาพท 20 ลกษณะการใชแสงธรรมชาต และการตกแตงภายในอาคาร ทมา: ณรงควทย อารมตร. สวนโมกขกรงเทพฯ. เขาถงเมอ 5 กมภาพนธ 2555. เขาถงไดจาก http://www.4-arch.com/content/สวนโมกขกรงเทพ

ทกวนนมงานสถาปตยกรรมมากมายทมงเนนไปทความหวอหวาของเสนสายและรปทรง เพอสรางความรสกตนเตน นาสนใจ ไมไดอางองจากธรรมชาตและความเปนจรง ตางกบงานออกแบบชนนทเปนเหมอนการมองกลบ ยดหลกสมถะตามค าสอนของทานพทธทาส ซงสะทอนอยในรปแบบของอาคารและการเลอกใชวสดทจบตองไดมากขน อาคารจงมลกษณะถอมตว คนทเขามากจะรสกวาอาคารนเปนมตรกบทกคนทกศาสนา ไมรสกแปลกแยก วสดทใชเปนวสดพนฐาน เชน คอนกรตขดมน ผสมกบซเมนตบลอคในสวนทตองการน าแสงธรรมชาตเขามาในอาคาร

74

ภาพท 21 หองชมลองนพพาน ทมา: ณรงควทย อารมตร. สวนโมกขกรงเทพฯ. เขาถงเมอ 5 กมภาพนธ 2555. เขาถงไดจาก http://www.4-arch.com/content/สวนโมกขกรงเทพ

7.2 กรณศกษาตางประเทศ 7.2.1 โครงการ: Treptow Crematorium สถานท: Berlin, Germany

ภาพท 22 ภาพภายนอกของอาคาร ทมา: Treptow Crematorium. accessed February 5, 2012, available from http:// www.architectureinberlin.com/?s=treptow

75

"People die, and they're not happy about it. Architecture can't change the way things work. But it can create a place for rest, a place for silence." ค ากลาวถงแนวคดของสถาปนก

อาคารประกอบไปดวย หองท าพธหองใหญ 1 หอง หองเลก 2 หอง โถงกลาง และเตาเผาศพ 3 เตา มปลองควนจากเตาเผาศพ ซงตงอยใตอาคาร ดานขาง มทงหมด 3ปลองรปแบบของปลองสอถงการปลดปลอยสเบองบน

รปดานหนาอาคาร เปนการใชรปทรงทเรยบงาย สอถงสดสวนของโลงศพ เหมอนไปการขามแดนไปสพนทแหงความตาย สมมอาคารมการเฉอนเพดานออกเปนเสนแนวยาวไปตลอดตวอาคาร เกดความรสกขาดออกจากกน แยกสวน บาดแผล หรอเสนทางสฟา ตามแตผคนจะตความหมาย การเลอกใชวสด มสวนชวยใหอาคารเปนไปตามแนวคดมากขน เมอแสงธรรมชาตในแตละเวลาเปลยนไป ความรสกทไดกเปลยนไปดวย

บรเวณหองโถงกลาง เปนพนทรวมผคนกอนทจะแยกออกไปสหองท าพธแตละหอง ภายในโถงมการจดวางสรางพนทวางทเรนลบ แตมความสงบ โดยการใชแสงธรรมชาตผานหวเสากลมสงทอยกระจายทวหอง ในขณะเดยวกบแสงเหลานท าใหประหยดพลงงานไฟฟาใหเวลากลางวนไดด สวนแสงประดษฐไดรบการออกแบบจดวางต าแหนงทไมแนนอน ไมมแบบแผน เปนแนวคดเดยวกบลกษณะตามธรรมชาต ความสงของฝาเพดานสรางความรสกยงใหญ ผใชเกดความเคารพตอสถานท

ภาพท 23 บรเวณหองโถงกลางอาคาร และการใชแสง-เงาตามธรรมชาต ทมา: Treptow Crematorium. accessed February 5, 2012, available from http:// www.architectureinberlin.com/?s=treptow

76

บรเวณผนงรมหองโถง มการเซาะรองเปนแนวดงลงมาสพน โดยมฐานรองเจาะเปนหลมสเหลยม ซงจะมทรายสขาวกองอยเปรยบเสมอนอฐ เพอสอแนวคดชวตและความตาย

ภาพท 24 หลมทรายรมผนงอาคาร ทมา: Treptow Crematorium. accessed February 5, 2012, available from http:// www.architectureinberlin.com/?s=treptow

ตรงกลางหองโถงมสระน าทรงกลม นงและใสเกดการสะทอนแสงและภาพของสงทอยโดยรอบออกมา สะทอนอกมมมองของสถาปตยกรรม หรอ อกดานของบคคล

ภาพท 25 สระน ากลางโถง ทมา: Treptow Crematorium. accessed February 5, 2012, available from http:// www.architectureinberlin.com/?s=treptow

77

หองท าพธใหญ จคนได 180 คน ใชวสดเปนคอนกรตขดมน และมการเจาะชองแสงทกวาง ท าใหผใชพนทรสกสบาย ไมอดอดกบความแคบ ลกษณะของชองเปดทเปนเสนทางไปสฟาแฝงความหมายของการสงคนตายสสวรรค

ภาพท 26 หองท าพธใหญ ทมา: Treptow Crematorium. accessed February 5, 2012, available from http:// www.architectureinberlin.com/?s=treptow

สวนหองท าพธเลก สามารถจคนได 50 คน หลกการออกแบบเหมอนกบหองใหญ แตม

ขอดตรงทจะสามารถควบคมความสงบไดงายกวา และดเปนกนเอง การออกแบบทนงของคนในพธมทงขอดคอ สอไดถงความเรยบงายและสามารถจดลกษณะการนงไดตามความพอใจ ระยะใกลชดอนเกดจากความเอออาทรหวงใยในขณะนงรวมพธมไดอยางอสระ แตขอเสยกคอ ส าหรบคนแปลกหนาจะมระยะปลอดภยหรอระยะสบายไมเทากน อาจท าใหเกดการเวนทวางระหวางกนมากกวาปกต ท าใหเสยจ านวนทนงโดยรวมไป

ภาพท 27 หองท าพธเลก ทมา: Treptow Crematorium. accessed February 5,2012, available from http:// www.architectureinberlin.com/?s=treptow

78

7.2.2 โครงการ: Forest crematorium สถานท: สตอคโฮม ประเทศสวเดน

ภาพท 28 หนจ าลอง ทมา: Forest crematorium. accessed August 2012, available from http://cotto.co.th/ th/inspiration_howto/article/310

สถานทเผาศพแหงใหมทตองการใหอาคารไมโดดเดน หรอสรางความแตกตางจากสถาปตยกรรมเดมจนเกนไป และมแนวความคดทจะสรางทาง 3 ทาง เพอใชส าหรบเชอมตอไปยงสถานทรอบๆ โดยบรเวณดานหนาของโครงการเปนทส าหรบจอดยานพาหนะ สวนทางเชอมทง 2 ใน 3 ทางนน ถกออกแบบใหเปนทางเดนเทา ทสามารถเดนเขาสตวสถาปตยกรรมไดโดยตรง

ภาพท 29 เสนทางเชอมเขาสอาคาร และขณะเดยวกนใชแยกพนทการใชงาน ทมา: Forest crematorium. accessed August 2012, available from http://cotto.co.th/ th/inspiration_howto/article/310

79

จากการสรางทางส าหรบคนเดนเทา 2 ทางทตดกน ท าใหเกดเปนทาง 4 แพรงขน จงออกแบบใหขดพนดนลงไปเปนพนทวาง เพอน าพนทใชสอยสวนตางๆ มาวางอยโดยรอบทง 4 มม ซงประกอบไปดวย สวนตอนรบ สวนหองเกบศพ สวนเตาเผาศพ สวนเกบอฐ และสวนส าหรบพนกงาน ซงรปทรงตวสถาปตยกรรมจะคลายกบการยกมมขนทง 4 มมทอยรอบทาง 4 แพรงน

ภาพท 30 ลกษณะทางเดนทตดผานเปน 4 แพรง ทมา: Forest crematorium. accessed August 2012, available from http://cotto.co.th/ th/inspiration_howto/article/310

พนทใชสอยภายในกจะมการกนสวนดวยกระจกใสสงตงแตพนจรดหลงคา ชวยใหแสงธรรมชาตสามารถลอดเขาสตวอาคารไดเปนอยางด นอกจากนน รปทรงของหลงคาทมความลาดโคง ยงชวยใหแสงทลอดเขามามการไลระดบความสวาง จากแสงสวางมากไปจนถงแสงสลว ซงจะเปนการสรางบรรยากาศความสงบดวยตวของสถาปตยกรรมเอง

ภาพท 31 ลกษณะพนทภายในอาคาร ทมา: Forest crematorium. accessed August 2012, available from http://cotto.co.th/ th/inspiration_howto/article/310

80

ส าหรบงานสถาปตยกรรมนน ยงคงไวซงพนหญาของปาเดม ทไดกลายมาเปนหลงคาส าหรบสถาปตยกรรมชนน นอกจากนนประโยชนอกอยางหนงของการสรางทาง 4 แพรงนขน คอ อากาศบรสทธภายนอก จะเขามาสตวอาคารไดเปนอยางด

การฝงตวสถาปตยกรรมลงดนนน เปนการออกแบบทคลายคลงกบโจทย คอ สถานทเผาศพกลางปา ทท าใหตวสถาปตยกรรมนนไมโดดเดนจนเกนไป แตกลบสรางความนาสงสย และเชญชวนใหอยากเขาไปสมผสบรรยากาศภายใน

ภาพท32 มมมองจากภายนอก ทมา: Forest crematorium. accessed August 2012, available from http://cotto.co.th/ th/inspiration_howto/article/310

81

บทท 3

วธด าเนนการวจย

จากกรอบแนวคดการวจย และการทบทวบวรรณกรรมทเกยวของในบทท2 จงไดน ามาออกแบบวธด าเนนการวจย โดยมหวขอดงตอไปน

1. กระบวนการศกษาวจย

การศกษาวจย มรณสต ส ออกแบบตกแตงภายในสปปายะสถาน นน ไดด าเนนการตามขนตอน จากการทบทวนวรรณกรรม โดยการคดเลอกขอมลตางๆตามหมวดหม แบงไปตามความสมพนธของเนอหา แลวจงสรปเอกลกษณ เพอท าไปออกแบบตอไป เพอใหงายในการเขาใจจงขอแสดงกระบวนการศกษาวจยดงน

แผนภมท 4 แสดงกระบวนการศกษาวจย

ค าถามในการวจย

วตถประสงค

ออกแบบวธด าเนนการวจย

สรปลกษณะเดนและเอกลกษณ

สงเคราะหขอมล

ด าเนนการออกแบบ

วเคราะหขอมล

82

2. เกณฑการเลอกขอบเขตการศกษา 2.1 แนวความคด จากการศกษาขอมลการเจรญมรณสตนน สามารถแบงได 2 ดาน ทงดานนามธรรม และดาน

รปธรรม เกดเปนประเดนใหเลอกศกษาไดมากมาย จงน ามาเขยนเปน Mind Mapping ดงตอไปน

แผนภมท 5 แสดง Mind Mapping กระบวนการเลอกขอมลทจะศกษา

จากแผนภมแสดงใหเหนถงรปแบบของประเดนตางๆ เผยใหเหนถงความสอดคลองและเชอมโยงกนในแตละแงมมของดานนามธรรมและรปธรรม ประเดนทนาสนใจกคอ แผนภมแสดงใหเหนถงเอกลกษณเดนๆของมรณสตออกมา (ดงทแรเงาสไว) และเอกลกษณเหลานนกสามารถบงบอกไดถงความเปนมรณสตไดดและชดเจน

จดเดนในแงนามธรรม ไดแก สต, ความไมเทยง, การปลอยวาง, การยอมรบ จดเดนในแงรปธรรม ไดแก การเปลยนแปลง, เกด - ดบ, ไมเหลอรปกาย, วฎจกร เมอน าจดเดนทงหลายทไดจาก Mind Map มาพจารณา หาจดเดนส าคญทสามารถบงบอก

พรอมสอถงเอกลกษณของมรณสตไดชดเจนทสด ในแงนามธรรมคอ “การรเทาทนในความไมเทยงแท” และในแงรปธรรมคอ “การเปลยนแปลงไมเหลอรป” ผลสรปจากการผสานรปธรรมกบนามธรรมเขาดวยกนเพอความสะดวกและชดเจนในการแปรรปสงานออกแบบพนทจตวญญาณตอไป ซงค าส าคญ (Keyword) คอ “ไมเทยงแท - แปรเปลยน”

83

2.2 ประชากร 2.2.1 บคคลทวไปทมความสนใจเรยนรความตาย 2.2.2 พระ 2.2.3 บคลากรสาธารณสข เชน แพทย พยาบาล 2.2.4 ผปวยระยะทาย 2.2.5 นกจดกจกรรมมรณสต

2.3 กลมตวอยาง ศกษาจากกลมตวอยางเฉพาะทาง (Purposive Sampling) โดยมเกณฑในการคดเลอกดงน

2.3.1 ผมความร ความเขาใจแนวคดของการเจรญมรณสต 2.3.2 ผมความใกลชดกบบคคลในชวงทายๆของการมชวต 2.3.3 ผเชยวชาญดานการศกษามรณสต 2.3.4 ผทยนดใหขอมลทเกยวของตอการวจย

3. การออกแบบการวจย

ดวยหวขอการวจยทเกยวของกบพนทพฒนาจตวญญาณนน จงแบงการทบทวนวรรณกรรมออกเปนหวขอๆ ดงน

3.1 ศกษาทบทวนวรรณกรรมในสวนของมรณสตทสามารถน ามาประยกตใชกบสงคมปจจบน 3.2 ศกษาการออกแบบพนทพฒนาจตวญญาณ เพอทราบความตองการพนฐานทจะใชในการ

ออกแบบภายใน 3.3 ศกษาโครงการตวอยาง เพอการออกแบบใหมรปแบบทเหมาะสมกบยคสมย ทมการ

เปลยนแปลงอยเสมอ ขอด ขอเสย เพอน ามาใชออกแบบโครงการทจดท า

4. ขนตอนในการด าเนนการวจย 4.1 การทบทวนวรรณกรรมการเอกสารทเกยวของ 4.2 การศกษากรณตวอยางและโครงการใกลเคยง 4.3 การสรางเครองมอวจย 4.4 การศกษาเกบขอมลภาคสนาม 4.5 การเกบรวบรวมขอมล 4.6 การวเคราะหขอมล 4.7 สรปผลการวเคราะหขอมล 4.8 การศกษางานระบบตางๆ 4.9 การออกแบบเบองตน 4.10 การพฒนาแบบ 4.11 การออกแบบส าเรจสมบรณ 4.12 การจดท าเอกสารวทยานพนธ

84

5. การเกบรวมรวบขอมล 5.1 ขอมลทตยภม ท าการศกษาทบทวนวรรณกรรม ขอมลทางเอกสาร ต ารา รายงานการวจยและ อนเตอรเนต 5.2 ขอมลปฐมภม ท าการศกษาขอมลภาคสนาม เกบรวบรวมขอมลโดยตรงดวยการสงเกตการณ สมภาษณ

บคคลทเกยวของ จากสถานทและโครงการใกลเคยง เพอใหทราบขอมลเฉพาะทตองการ และประเมนคณภาพของขอมลทไดมา การเกบขอมลจะด านเนนไปจนกระทงขอมลทไดอมตว คอ เมอเก บขอมลเพมเตมแลว ไมท าใหผลการประเมนเปลยนแปลงไป

บนทกการเกบขอมลภาคสนามทศกษา จะกระท าโดยการอาศยอปกรณ ดงน 5.2.1 เครองอดเสยงสมภาษณ 5.2.2 กลองถายรป 5.2.3 เทปวดระยะ 5.2.4 เครองเขยนตางๆ

6. เครองมอทใชในการวจย เครองมอทในการวจยครงน คอ ผวจย ซงไดท าการทดสอบ สงเกตการณและสมภาษณ

ประเดนตางๆกบอาจารยผทรงคณวฒ จนมความช านาญในการเกบขอมลและประเมนขอมลอยางมคณภาพ รวมถงการเขาไปสมผสกบกจกรรมตางๆอนเกยวของกบการเจญมรณสตดวยตนเอง เพอใหไดมาซงขอมลเชงลก 7. วธการสรางเครองมอ

7.1 ขนตอนในการสรางเครองมอ 7.1.1 ศกษาคนควา นยาม แนวคด ทฤษฎจากเอกสาร หนงสอ งานวจยตางๆ ท

เกยวของ และจากค าแนะน าของอาจารยทปรกษา 7.1.2 ตงค าถามและสมภาษณผเชยวชาญและคอยสงเกตการณ เพอใชในการเกบ

รวบรวมขอมล 7.2 การตรวจสอบคณภาพเครองมอ

7.2.1 น าบทสมภาษณทสรางขนมาวเคราะหหาเนอหา (Content Validity) โดยใหผเชยวชาญจ านวน 3 ทาน พจารณาตรวจสอบความครอบคลมเนอหาตามนยามศพท

7.2.2 เมอส ารวจและสงเกตการณ แลวน าไปใหอาจารยทปรกษาพจารณา และปรบปรงแกไขตามค าแนะน าของอาจารยทปรกษา

7.3 เทคนคการวเคราะห ขอมลทไดจากการสมภาษณใชการวเคราะหเนอหา (Content analysis) และขอมลทไดจาก

กลมตวอยาง น ามาวเคราะหแบบสามเสา (Triangulation)

85

บทท 4

การวเคราะหขอมลและผลของการวเคราะหเพอการออกแบบ

จากการศกษาขอมลในดานตางๆไมวาจะทางปฐมภม หรอทตยภมนน ในสวนส าคญทจ าเปน กอนจะเขาสการออกแบบ นนคอ การวเคราะหสรปใจความส าคญ ในการวเคราะหขอมลนนจะแบงตามหวขอของตวแปรหลกๆ ดงน

1. การวเคราะหการเผชญความตายตามพทธศาสนา

1.1 การระลกถงความตายกอนนอน ชวงเวลากอนนอนเปนชวงเวลาทเหมาะแกการเจรญสตส าหรบคนทวไป เนองจากไดท า

ภารกจประจ าวนเสรจสน บรรยากาศรอบตวมความสงบมากขน รางกายและจตใจเขาสชวงแหงการพกผอน เปนโอกาสดส าหรบการนอมจตพจารณาถงความเปนไปของชวตซงมความตายเปนเบองหนา วธทดทสดคอการนอมจตอยางจรงจงประหนงวาความตายก าลงเกดขนกบเรา นนคอ “ฝกตาย”

ทาทเหมาะแกการเจรญมรณสตคอนอนราบกบพน แขนแนบกบล าตว ผ อนคลายรางกายทกสวนตงแตศรษะจรดเทา โดยเฉพาะบรเวณใบหนา ไมมอาการหนานวควขมวด ทงน าหนกทงตวลงไปกบพน ไมมสวนใดทเกรงหรอเหนยวรงไว หายใจอยางเปนธรรมชาต พรอมกบนอมใจมาไวทปลายจมก รถงสมผสบางเบาของลมหายใจทงเขาและออก ปลอยวางความนกคดตาง ๆ ไมวาเรองราวในอดตหรอสงทจะเกดขนในอนาคต

เมอจตใจเรมสงบลงแลว ใหพจารณาวาเราก าลงเดนหนาเขาสความตาย ความตายจะตองเกดขนกบเราอยางแนนอน ไมมวนทเราจะรลวงหนาได อาจเปนหลายปขางหนา หรอเปนปหนา เดอนหนา หรอแมแตอาทตยหนา จากนนใหพจารณาตอไปวาความตายอาจเกดขนกบเราในคนนกได คนนคอคนสดทายของเรา จะไมมพรงนส าหรบเราอกตอไป นคอการนอนครงสดทายของเรา

1.2 ท ากจกรรมฝกใจรบความตาย ตวอยางหนงไดแก การฝกปลอยวางคนรกของหวง โดยเลอกบคคล สตว หรอสงของท

เราคดวามความส าคญทสดส าหรบเรามา 7 อยาง จากนนใหถามตนเองวาในบรรดา 7 อยางนน หากมสงหนงทเราตองสญเสยไป อะไรทเราตดใจไดงายทสด หลงจากนนใหถามตอไปเปนล าดบวา

หากตองสญเสย 1 ใน 6 อยางนนไป อะไรทเราตดใจไดงายทสด หากตองสญเสย 1 ใน 5 อยางนนไป อะไรทเราตดใจไดงายทสด หากตองสญเสย 1 ใน 4 อยางนนไป อะไรทเราตดใจไดงายทสด หากตองสญเสย 1 ใน 3 อยางนนไป อะไรทเราตดใจไดงายทสด หากตองสญเสย 1 ใน 2 อยางนนไป อะไรทเราตดใจไดงายทสด

86

กจกรรมดงกลาวนอกจากฝกใหเราหดปลอยวางเปนล าดบแลว ยงชวยใหเราตรวจสอบตวเองดวยวายงตดยดอะไรบาง และอะไรทถอวาเปนสงส าคญทสดของเรา การรจกตวเองในแงนจะชวยใหเราปรบจตวางใจกบสงตางๆ ไดอยางถกตองเหมาะสมมากขน ขณะเดยวกนกท าใหเหนตวเองในดานทไมเคยนกมากอน ทงหมดนลวนมประโยชนตอการเตรยมใจเผชญความตายทงสน เพราะในทสดแลวเราตองสญเสยทกอยางไปจนหมดสน

1.3 การเจรญอสภะ10 โดยแทจรงนนควรพจารณาซากศพของจรง แตส าหรบบคคลทวไปยอมมจรตแตกตางกน

สวนใหญตองมความตงใจสงในการเจรญปญญา การออกแบบพนทส าหรบพจารณาซากศพในโครงการน จงจ าเปนตองมกระบวนการและล าดบขนเพอสรางความเขาใจและเตรยมใจกอน โดยการพจารณาจาก (1)ภาพเขยน (2)ประตมากรรม - ศพจ าลองโดยใชโทนสเขาเทาด า (3)ภาพถายศพจรง

1.4 ศกษากระบวนการขณะตาย การเรยนรวาขณะเราก าลงตายจะเกดปรากฎการณเชนไรบางเปนเรองควรตองร และควร

รซ าๆ จนเกดความคนชน เพราะจตขณะตายเปราะบาง จตเปนกศลหรออกศลยอมสงผลตอการไปเกดใหม การเตรยมพรอมจงเปนสงจ าเปน ปรากฏการณขณะตายสามารถจ าลองออกมาเปนพนทและบรรยากาศในโครงการได แมไมสามารถแสดงนามธรรมทกอยางออกมาได แตกเปนการชวยชแนะแนวทางทเปนรปธรรมโดยรวมไดบาง อกทงเปนการกระตนใหเกดการศกษาเรองนตอไปอยางลกซง จรงจงดวย โดยภายในโครงการควรมพนท “บารโด” ทสอการเปลยนผานระหวางชวตกบความตาย และแสดงขนตอนขณะตาย 8 ขนตอน ตามแนวคดของทะไลลามะ (2548.) ดงน

ขนตอนทด าเนนไปขางหนา 1. ภาพลวงตา 2. หมอกควน 3. หงหอย 4. เปลวไฟจากตะเกยง 5. เวงจตทมสขาวสวาง 6. เวงจตทมสสมแดงเจดจา 7. เวงจตทมสด าทะมน 8. แสงกระจาง ขนตอนทวนกลบ (เกดขนในกรณทจตกลบมาสสงสารวฎ) 1. แสงกระจาง 2. เวงจตทมสด าทะมน 3. เวงจตทมสสมแดงเจดจา 4. เวงจตทมสขาวสวาง 5. เปลวไฟจากตะเกยง 6. หงหอย 7. หมอกควน 8. ภาพลวงตา

87

2. วเคราะหการพฒนาทางจตวญญาณ 2.1 สภาพจตมอทธพลตอดลยภาพมาก การฝกจตมความส าคญอยางยงตอสขภาพในทฤษฎสขภาพคอดลยภาพ เรองจตจะม

บทบาทอยางมากตอดลยภาพทงทางบวกและทางลบ สมควรศกษาใหเขาใจใหละเอยด และน าความรมาใชในการรกษาปองกน และสงเสรมสขภาพใหมาก

ดวยแนวคดทางการรกษาแบบองครวม ทใหความส าคญกบการเยยวดานจตใจ กาย สงคมและสงแวดลอม ประกอบกบการศกษามรณสตทสงผลโดยตรงตอจตวญญาณ ผวจยจงเหนถงความเหมาะสมในการน าพนทส าหรบพฒนาจตวญญาณมาออกแบบตามแนวคดมรณสต เพอสงเสรมดานจตใจเปนหลก

2.2 พนททเหมาะสมตอการพฒนาจตวญญาณ โดยสรปสวนส าคญ จากการศกษาจตตปญญาวาสในบทท 2 ดงน

2.2.1 มลกษณะเปนธรรมชาตไมนอยกวาสามเทาของพนทใชสอย 2.2.2 พนทควรมความสมบรณตามองคประกอบของธรรมชาต 2.2.3 ภายในพนทควรจะมบรรยากาศ สงบ รมเยน และหางไกลจากการถกรบกวน

จากสภาพทรบเรง วนวาย เพอใหเปนพนทแหงการเรยนร ส ารวจ และคนหาตนเอง จากธรรมชาตโดยตรง

2.2.4 จดพนทใหเกดการใชงานอยางคมคา ประหยดและยดหยน 2.2.5 ทกพนทควรมการก าหนดกจกรรม เพอใหทกพนทไดรบการดแลรกษาและ

เปนไปเพอการเรยนร 2.2.6 การออกแบบจะตองมพนททเออใหผคนเกดความสมพนธกน เชน พนท

สวนกลาง 2.2.7 ใหธรรมชาตเปนองคประกอบในการออกแบบ และเปนสวนหนงของตวอาคาร 2.2.8 เลอกใชวสด ทมความกลมกลน และเชอมโยงกบธรรมชาตของทตง 2.2.9 อาคารควรมสดสวนขนาดเลก ( Intimate Scale) ทมความเหมาะสมกบ

จ านวนบคลากรและสภาพแวดลอม ความสงไมเกน 2 - 3 ชน (ประมาณ 8 เมตร) 2.2.10 ควรจดวางอาคารแบบกระจายตว ไมใกลกนจนเกนไป เพอใหเกดความวเวก 2.2.11 ใ ชแนวคด Passive Design เพ อ เปนการประหยดพล ง งาน

(เครองปรบอากาศ) และใหเกดภาวะนาสบาย 2.2.12 พนทเพอรองรบกจกรรมในการรกษาสงแวดลอม และการใชทรพยากรอยาง

คมคา เชนจดคดแยกขยะเพอน ากลบมาใชใหม เปนตน 2.2.13 ก าหนดใหมพนทศกดสทธในต าแหนงทเหมาะสม เชอมโยงกบการสญจรของ

ผคน เพอใหเกดพลงตอการรบร 2.2.14 อาคารควรไดรบการออกแบบอยางถกสขลกษณะ กลาวคอ ใหเกดความ

“สะอาด สวาง สงบ” สะอาด ซงมาจากการออกแบบและเลอกใชวสดทดแลงาย สวาง อนเนองมาจากการก าหนดแสงธรรมชาตใหมสวางทเหมาะสมตอรปแบบการใชงาน สงบ อนเนองมาจาก

88

การออกแบบใหอาคารมรปแบบเรยบงาย ซงตรงตอการใชงาน มองดแลวไมเกดความขดแยงกบบรบทโดยรอบ 3. การวเคราะหผใชงานในโครงการ

จากพนทโครงการทตงอยตดกบ ศนยพฒนาสขภาวะผสงอายแบบครบวงจรและบรบาลผปวยระยะทายของมหาวทยาลยมหดล ผใชงานหลกจงมงเนนไปทครอบครวและญาตทตองการการเตรยมพรอมรบมอกบความตายไมยงหยอนไปกวาผปวยหรอผสงอาย รวมถงกลมคนทตงใจมาเพอเจรญมรณสต หรอมารวมกจกรรมเกยวกบความตายตางๆ ในโครงการดวย

ผใชงานรองลงมา คอ นกทองเทยวทมาหวหน มาเพอแวะพก เยยมชมสถานท และสมผสบรรยากาศทแปลกตางของโครงการ

การวเคราะหลกษณะและความตองการ ตามประเภทกลมผใชงานหลก และรอง ดงน 3.1 ญาต และผใกลชดผปวย ความตองการการดแลส าหรบผปวยและครอบครว ควรเรมตนขนตงแตแรกทผปวยไดรบ

การวนจฉยวาเปนโรคทรกษาไมหายจนกระทงผปวยเสยชวต สวนครอบครวควรครอบคลมไปจนถงระยะเวลาหลงจากผปวยเสยชวตและควรปรบเปลยนแผนการดแลไดตามการเปลยนแปลงของปญหาสขภาพของผปวยทเปลยนแปลงไปตลอดเวลาของการด าเนนโรค ดงในรป

แผนภมท 6 แสดงภาพรวมของการดแลแบบประคบประคอง ทมา : เอมอชฌา วฒบรานนท. (2554). มรณศกษา(death Education). กรงเทพฯ :โอเดยนสโตร.

จากการบทความวชาการ และการสมภาษณ ไดความตองการดแลและชวยเหลอของผใกลชดหรอครอบครวผปวยฯ ดงน

3.1.1 ความชวยเหลอดานการเตรยมใจรบมอกบความตาย 3.1.2 ตองการพนทใหระบายความรสกและอารมณ

89

3.1.3 โอกาสใหผปวยและครอบครวไดแสดงออกถงความปรารถนาดตอกน จงวเคราะหไดวา ญาตผใกลชดตองการการแนะน าและความชวยเหลอจากผร รวมถง

สถานทเออใหเกดการเรยนรจตใจของตนเอง เพอการยอมรบการเกด - ดบของทกชวต 3.2 บคคลทวไปทสนใจการเจรญมรณสต พนทจดกจกรรมเพอเตรยมรบมอกบความตาย เชน โครงการเผชญความตายอยางสงบ

ของพระไพศาล วสาโล, ความตายออกแบบได โดยครดล เปนตน สามารถชวยเหลอและรองรบความตองการของผใกลชดผปวยฯ รวมถงกจกรรมบ าบดตางๆ ทสอดแทรกอยในกจกรรมเหลานนดวย

แผนภมท 7 แสดงพฤตกรรมของบคคลทวไปในทพกแรม

แผนภมท 8 แสดงพฤตกรรมของบคคลทวไปในหองกจกรรม

90

แผนภมท 9 แสดงพฤตกรรมของบคคลทวไปในหองอาหาร

3.3 พนกงานและบคลากร

แผนภมท 10 แสดงพฤตกรรมของพนกงานและบคลากรในทพกแรม

91

แผนภมท 11 แสดงพฤตกรรมของพนกงานและบคลากรในหองกจกรรม

แผนภมท 12 แสดงพฤตกรรมของพนกงานและบคลากรในหองอาหาร 4. การวเคราะหพนทส าหรบสปปายะสถาน

จากการทบทวนวรรณกรรมในบทท 2 วเคราะหไดวา พนทในโครงการควรสงเสรมและเออตอการท าสมาธและเจรญสตดวยภาวะนาสบาย สงบ เพอใหผใชงานรสกปลอดภย ไมกระสบกระสายจากทกขทางกาย มงสการพจารณาทางจตเปนส าคญ

การศกษาจตปญญา และกรณศกษาตางๆ พบวาอาคารควรไดรบการออกแบบอยางถกสขลกษณะ กลาวคอ ใหเกดความ “สะอาด สวาง สงบ” รวมถงมพนทตามธรรมชาต และมความสมพนธกน

92

ภาพท 33 แสดงตวอยางพนททมความ “สะอาด สวาง สงบ”

สะอาด ซงมาจากการออกแบบและเลอกใชวสดทดแลงาย เกดความสบายใจตอพนท สวาง อนเนองมาจากการก าหนดแสงธรรมชาตใหมสวางทเหมาะสม เกดความไววางใจใน

พนท สงบ อนเนองมาจากการออกแบบใหอาคารมรปแบบเรยบงาย ไมวนวาย ภาวะแวดลอม

เออตอการเกดสมาธ 4.1 พนทเจรญมรณสต เพอใหไดระลกรถงความตายอยเสมอ ซงมหองเจรญอสภะ (วธ

ปฎบตแบบเถรวาท) หองทดลองตาย (จ าลองการตายแบบวชรยาน) และหองเงยบ (พนทสวนตว) จงควรวางผงไวในต าแหนงทสงบและเปนสวนตวทสดของโครงการ ไมควรมทางสญจรสาธารณะผานพนท รวมถงการเวนพนทกวางใหกบธรรมชาตมาเปนก าแพงกนเสยงรบกวนตางๆดวย

4.1.1 หองเจรญอสภะ เปนการจดพนทใหพจารณาสภาพศพ สบลกษณะตามแนวทางอสภะ10 ในพทธศาสนา โดยปราศจากบรรยากาศทนากลว นาระแวงหรอไมปลอดภย เพอมงสการพจารณาสภาพอนไมจรงของศพลกษณะตางๆเปนส าคญ แตดวยจรต ประสบการณหรอความพรอมของแตละคนนนแตกตางกน จงจ าเปนตองมล าดบขนในการเขาถงพนทแสดงสภาพศพจากนอยไปถงมาก โดยผใชงานสามารถเลอกระดบไดเอง ดงน

4.1.1.1 ขนตอนท าใจและเตรยมความพรอม: ส าหรบคนจตออน หรอยงไมคนชนกบสภาพศพ ใหพจารณาจากภาพเขยนลายเสน ขาว - ด า

4.1.1.2 ขนตอนปรบจตใหคนชน: ส าหรบคนจตปานกลาง หรอท าใจพรอมพจารณาศพแลวใหพจารณาจากภาพถายขาว - ด าเรมจากระยะไกลและสามารถเขาใกลไดดวยตนเอง

93

4.1.1.3 ขนตอนเผชญความจรง: ส าหรบคนจตแขง หรอมประสบการณผานการปฏบตมาพอสมควรแลว ใหพจารณาจากศพเสมอนจรง (หนขผงเลยนแบบศพ) ในระยะประชด

4.1.1.4 ขนตอนพฒนา: ส าหรบคนจตแขง หรอมประสบการณผานการปฏบตมาพอสมควรแลว ใหพจารณาภาพเคลอนไหวการตายจรง และสามารถน ารปถายสของสภาพศพจรงรปแบบตางๆ (ไมจ ากดเฉพาะ 10 ลกษณะ) ตดตวกลบไปได เพอใหเกดความคนชน เพมโอกาสใหเกดการพจารณาเปนประจ าตามอธยาศย รวมถงการแจกจายขอมลสถานทอนทผใชงานสามารถไปสมผสกบศพจรงไดดวยตนเอง

4.1.2 หองทดลองตาย เปนพนทจ าลองสภาพแวดลอมและบรรยากาศในชวขณะทคนก าลงจะตาย 8 ขนตอนตามแนวคดพทธศาสนาแบบวชรยาน (ทเบต) เพอเปนตวอยางให คนทวไปไดเตรยมตวรบมอกบความตายของตนเอง ดวยการทดลองตาย โดยวเคราะหเปนรปธรรมไดดงน

4.1.2.1 ขนหนง: ภาพลวงตา ธาตดนเสอมสลายเปนธาตน า จากของแขงกลายเปนของเหลว สรางภาพพรา

มว เคลอนไหวล าบาก ใหรสกวาเราออนแรง ผายผอม แสดงใหเหนวาภาพตางๆและความไมสบายกายทงหลายนนเปนสงหลอก ลวงตา สมผสทางการมองเหนหมดไป

4.1.2.2 ขนสอง: หมอกควน ธาตน าเสอมสลายเปนธาตไฟ สรางความเหอดแหง บรรยากาศเตมไปดวยไอ

อนหรอหมอกควน แปรเปลยนสลบไปมาระหวางความไมสบายกบความสบาย เผชญความเงยบงน สมผสทางเสยงหมดไป

4.1.2.3 ขนสาม: หงหอย ธาตไฟเสอมสลายเปนธาตลม ประกายไฟทหายไป แสงแวบคลายหงหอย ไอ

อนเปลยนเปนลมเยนแยกไดสองทาง (1) กรรมชวมาก ไออนเคลอนลงสเบองลาง รางกายชวงบนเยนกอน (2) กรรมดมาก ไออนเคลอนสเบองบน รางกายชวงลางเยนกอน สมผสทางกลนหมดไป

4.1.2.4 ขนส: เปลวไฟจากตะเกยง ธาตลมเสอมสลายเปนวญญาณธาต เปรยบไดกบไฟของแสงเทยนทวบไหว

สมผสทางกายหมดไป มภาพนมตถงสงทกระท าไวเมอมชวต เชน กรรมชวมาก ไฟจะลกโชนนากลว, กรรมดมากเหนภาพทนาอมอกอมใจ สภาพจตในขนนออนไหวมาก พนทควรแสดงใหเหนความส าคญอยางยงของบรรยากาศทสงบ เพอนอมจตสกศล

4.1.2.5 ขนหา: เวงจตทมสขาวสวาง จตหยาบดบไป (การรบรทางกายไมมแลว) เขาสจตละเอยดระดบแรก เปน

ความโลงแจงเจดจา ดจฟาปราศจากเมฆและฝน เรอเรองดวยแสงสขาว ปรากฏการณคลายแสงจนทร 4.1.2.6 ขนหก: เวงจตทมสสมแดงเจดจา จตละเอยดระดบสอง เปนความโลงแจงเจดจา ดจฟาปราศจากเมฆและฝน

เรอเรองดวยแสงสสมแดง ปรากฏการณคลายแสงตะวนแรงกลา 4.1.2.7 ขนเจด: เวงจตทมสด าทะมน จตละเอยดระดบสาม อยทามกลางความมดมด ดจฟาปราศจากเมฆและฝน

มแตสด าทะมน ปรากฏการณคลายความมดของพลบค าปกคลมไปทว

94

4.1.2.8 ขนแปด: แสงกระจาง จตท ละ เอยดท สด ปราศจากความคด สภาวะท งสามท ผ านมาคอ

ปรากฏการณสขาว – แดง - ด า หรอ พระจนทร – พระอาทตย - ความมดมด จะดบสลายไป สสธรรมชาตของทองฟา เกดความโลงแจงอยางมาก ดงทองฟายามรงอรณกอนทดวงตะวนจะขน ปลอดโปรงไมมอะไรบดบง “วางเปลาอยางสนเชง”

ขนตอนดงกลาวควรสรางทางสญจรยอนกลบทางเดม หรอสรางซ าในทศทางทวนกลบจากขนแปดไปจนถงขนหนง เพอแสดงถงการกลบมาเกดใหม เวยนวายอยในสงสารวฎตอไป

4.1.3 หองเงยบ เปนพนทวเวก สงบอยางแทจรง ใหเสยงจากภายนอกเลดลอดเขามานอยทสด บรรยากาศภายในโลงวางไมใหมจดสนใจใด ใหเสยงทเกด ภาพทเกด มาจากผใชเทานน เพอสงเสรมใหอยกบตวเอง เพอเกดสมาธ พนจเรองชวตและความตาย

4.2 หองจดกจกรรม เกยวกบการเตรยมตวตายทงหลาย เชน กจกรรมความตายออกแบบได, กจกรรมการเตรยมตวตายอยางสงบ เปนตน โดยหองดงกลาวตองการพนทวาง โลงพอเหมาะกบกจกรรมเดยวหรอกลม มความสะอาดและอยในภาวะนาสบาย เพอเออใหเกดสมาธจดจอกบตวเอง กจกรรมจะมความคลายคลงกนตรงทใหผใชงานนอนราบกบพน และหลบตา ส าหรบกจกรรมกลมตองการพนททมความยดหยนในการใชงาน โดยสวนมากจะเปนกจกรรมกลมขนาดเลก-ปานกลาง หรอประมาณ 20 – 40 คนตอครง เพราะตองการใหเกดความวนวายนอยทสดเพอใหเกดสมาธ และสามารถควบคมบรรยากาศใหเกดความคลอยตามไดงาย บางกจกรรมเปนโปรแกรมตอเนองจงควรมทพกใหพกคางคนไดดวย

4.3 หองพก เพอผมารวมกจกรรมของโครงการ และจ าเปนมากส าหรบญาตผสงอายหรอญาตผปวยของศนยฯ หองพกทเหมาะสมและเออใหเกดการเจรญสต จะเปนโอกาสทดตอญาตหรอผทเกยวของไดเตรยมพรอม ยอมรบและเขาใจความเปนธรรมดาของชวตและความตาย พนทพกผอนนจดไดวาเปนพนทสวนตวและควรอยใกลกบศนยฯ เพอการไปมาหาสผสงอายและผปวยไดสะดวก รวดเรว อนจะสงผลผลดตอสภาพจตใจของทงสองฝาย

ทพกเพอรองรบกลมผมาอบรมกจกรรมเตรยมตวตาย จ านวนมากสดคอ 80 คนตอกจกรรมกลมใหญ ทพกควรใหความส าคญตอพนทสวนรวม ลดความส าคญของพนทสวนตวลงไป โดยจดวางพนทสวนตวแตเพยงจ าเปน หรอ minimum ใหเพยงพอตอการนอนหลบ และนงสมาธ เพอเปนการชวยลดอตตา และหดละการยดตด “ตวก - ของก” ทพกแบบรวมจงเปนรปแบบทเหมาะสมกบแนวคดน เปนทพกทเนนการนอนอยางเดยว โดยมขนาดหองนอนโดยทวไป กวาง 1.2 ม. ลก 2 ม. สง 1.1 ม. (มความคลายโลงศพ แตมความกวางขวางกวาและมระบบปรบอากาศและไฟฟาอยภายใน) ชองเหลานจะถกจดวางเรยงตดกนเพอเปนการประหยดพนท ภายในมหมอน ทพก ผาหม และชองวางของสวนตว พนทใดทใชรวมกนไดกใชรวมกน เชน พนทนงเลน พกผอน อานหนงสอ เกบของใชและหองน า ทส าคญควรแยกโซนชาย - หญงเพอความปลอดภยในการพกอาศย

หากผใชงานจ าเปนตองมหองสวนตว พนทนนกควรสามารถสมผสและเชอมโยงกบบรบทภายนอกได ไมเปนการแยกสวนตดขาดอยางชดเจน และภายในหองควรมบรเวณนงสมาธดวย

95

แผนภมท 13 แสดงความเปนสาธารณะ และความเปนสวนตวในแตละพนทใชสอย

จากขอมลในบทท 2 ทเกยวกบวธการออกแบบพนทพฒนาจตวญญาณจะสามารถค านวน

หาจ านวนผใชงานในพนทดงกลาว อนสงผลถงพนททมความจ าเปนในการใชงาน ดงตารางตอไปน

ตารางท 3 แสดงรายละเอยดพนทใชสอยของโครงการ

96

ตารางท 4 แสดงรายละเอยดพนทใชสอยของโครงการ (ตอ)

จากขอสรปพนท ทจะใหบรการแกผทมาใชโครงการ จงน าพนทดงกลาวไปวาง Lay - Out Master Plan เพอออกแบบพนทการใหบรการใหครบตามจ านวนความตองการของผมาใชโครงการ ตาม Concept ทไดศกษามรณสตตอไป

97

บทท 5

การศกษารายละเอยดของโครงการ 1. การเลอกพนทในการจดตงโครงการ และวเคราะหสถานทตง

1.1 วเคราะหสถานทตงโครงการ ในการนไดมผมจตศรทธาทจะบรจาคทดนเพอกอสรางศนยพฒนาผสงอายและบรบาล

ผปวยระยะทาย คอ คณหญงจ านงศร หาญเจนลกษณ ซงมความประสงคทจะบรจาคทดนท ต.บานหนองพลบ อ.หวหน จ.ประจวบครขนธ เปนจ านวน 100 ไรใหกบมหาวทยาลยมหดล ซงเมอพจารณาถงความเหมาะสมแลว อ าเภอหวหนนบเปนสถานทตากอากาศทมชอเสยงแหงหนงของประเทศไทย และอยไมไกลจากกรงเทพมหานคร ใชเวลาเดนทางโดยรถยนตประมาณ 2 ชวโมงเศษ และยงมสถานทส าคญๆ อาท พระราชวงไกลกงวล ซงเปนทประทบของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวและพระราชวงศอนเปนศนยรวมจตใจของคนไทย มสถานททองเทยวทางธรรมชาตและทางศลปวฒนธรรม วด รวมถงสถานปฏบตธรรมในสายตางๆ ซงสามารถเชอมโยงกบการดแลผสงอายและผปวยระยะทายไดในหลากมต

ภาพท 34 ภาพถายทางอากาศแสดงทตงโครงการ และสถานทใกลเคยง ทมา: ต าบล หนองพลบ จงหวด ประจวบครขนธ. เขาถงเมอ 5 กมภาพนธ2555. เขาถงไดจาก https://maps.google.co.th/maps?hl=en&tab=wl&authuser=0

SSiittee

2

1

3

4

11

22 33

44

98

ทตงโครงการเปนทดน น.ส.3 อยทต าบลหนองพลบอ าเภอหวหน จงหวดประจวบครขนธ อยหางอ.หวหนเปนระยะทางประมาณ 20 กโลเมตร จากทตงสามารถมองเหนทวเขาทสวยงามอยเปนแนวยาวตลอดทางทศตะวนตกเฉยงเหนอถงทศตะวนตกเฉยงใต

ภาพท 35 ต าแหนงและลกษณะทดนโครงการสปปายะสถาน

จากพนทโครงการศนยพฒนาสขภาวะผสงอายแบบครบวงจรและบรบาลผปวยระยะทาย ดงภาพ จะเหนไดวาพนทดงกลาวมเอกลกษณเดนตรงเสนทางเขาศนยฯ ผวจยเลงเหนวาเปนจดส าคญทท าใหเกดการเปลยนผานระหวางภายในและภายนอก พนทวางเปนเสนทางยาว 410 เมตร ทไมไดมการวางแผนใชงานแตอยางใด สามารถสรางความรสกของเสนทางไมรจบตามแนวคดของสงสารวฏได อกทงการองเสนสายไปตามแนวขอบทดน แสดงถงการแบงเปนสองฝง สามารถสอแนวคดของการเกด - ดบตอไปได จงไดแบงพนทในชวงทางเขานใหเปนพนทของโครงการสปปายะสถาน ดงภาพท 35

99

ภาพท 36 มมมองไปทางทศตะวนตกของโครงการ (จากทางเขาโครงการ)

ภาพท 37 มมมองไปทางทศเหนอของโครงการ

ภาพท 38 มมมองไปทางทศตะวนออกของโครงการ

ภาพท 39 มมมองไปทางทศใตของโครงการ

100

ลกษณะพนทยงคงความเปนธรรมชาตไวสงมาก เหมาะกบเปนพนทพกผอนและพกฟนทางจตใจแกผสงอาย และผปวยระยะทายเปนอยางมาก ขาดกแตแหลงน าตามธรรมชาตทอาจไมเพยงพอตอการใชงานเมอกอสรางโครงการเสรจสน จงจ าเปนตองมการวางแผนขดอางเกบน าธรรมชาตเอาไว และอางเกบน านยงชวยเสรมสรางบรรยากาศอนรมรนมากขนดวย

1.2 สถานทส าคญโดยรอบ ดานทศตะวนออกเฉยงเหนอระยะทางประมาณ 7 กโลเมตรเปนทตงของบานหนองพลบ

แหลงชมชนทใกลทสด มประชากรจ านวน 5,663 คน 1,610 หลงคาเรอน โดยมากประกอบอาชพเกษตรกรรม โดยรอบโครงการเปนทตงของวดและสถานทปฎบตธรรมดงน

1.2.1 ภทรกลปตาราขทรวณ สถานทปฏบตธรรมของมลนธพนดารา เปนศนยปฏบตธรรมแบบทเบตแหงแรกของประเทศไทย เปนทตงของหองสมด เพอใหผทสนใจเรองราวของทเบตและหมาลย รวมทงเรองการแพทยทเบต

ภาพท 40 ภทรกลปตาราขทรวณ ทมา: บรพตร มวฒนะ. “โครงการจดตงศนยพฒนาสขภาวะผสงอายแบบครบวงจรและบรบาล ผปวยระยะทาย มหาวทยาลยมหดล”. เอกสารในการประชม, 7 สงหาคม 2555.

ภาพท 41 ลกษณะโดมกจกรรมชวคราว ภายในภทรกลปตาราขทรวณ ทมา: The Thousand Stars Foundation. เขาถงเมอ 11 กนยายน 2555. เขาถงไดจาก http://thousandstarsfoundation.blogspot.com/2010/12/2.html

101

1.2.2 วดปาบานวไลย กอสรางขนเมอปพ.ศ. 2525 โดยมหลวงปฉลวย สธมโม เปนผน าในการกอสราง หลวงปจะปรารภกบพระ - เณรอยเสมอวา “คนเราเกด แก เจบ ตาย นเปนของธรรมดาแลว เรากไมกลว ไมดนรน” และทานไดสงเสยไวลวงหนาวา “เมอผมตายแลว ไมตองฉดยาศพ ไมตองเผา ใหเกบศพไวทเขาวดปาวทยาลยแหงน โดยสรางเจดยเกบไว” จงไดเรมสรางเจดยเกบสรระและบรขารรปทรง 9 เหลยม ขนมาในพ.ศ. 2534 โดยใชชอวา “อนสรณสถานสธมโม”

ภาพท 42 วดปาบานวไลย ทมา: องคการบรหารสวนต าบลหนองพลบ. สถานทส าคญ/แหลงทองเทยว. เขาถงเมอ 11 กนยายน 2555. เขาถงไดจาก http://www.nongplub.go.th

1.2.3 วดหนองพลบ มโครงการ "พระพทธรปปางประทานพรองคทใหญทสดในประเทศไทย" โดยมวตถประสงคใหประชาชนไดบชากราบไหวขอพร ซงเปนการปลกฝงศรทธาในพระพทธศาสนาและสงเสรมการศกษาธรรมและปฏบตวปสสนากรรมฐาน สงผลใหพทธศาสนกชนไดเขาถงองคสมเดจพระสมมาสมพทธเจา พระธรรม พระสงฆ และปฏบตตามค าสอน โดยใหประพฤตด ละเวนจากการท าชวท าบาป และท าจตใจใหสะอาดผองใส

ภาพท 43 วดหนองพลบ ทมา: บรพตร มวฒนะ. “โครงการจดตงศนยพฒนาสขภาวะผสงอายแบบครบวงจรและบรบาล ผปวยระยะทาย มหาวทยาลยมหดล”. เอกสารในการประชม, 7 สงหาคม 2555.

102

1.2.3 วดหวยมงคล แตเดมใชชอวา “วดหวยคต” เปนวดทประดษฐานรปเหมอนหลวงพอทวดองคใหญทสดในโลกเพอนอมเกลานอมกระหมอมถวายเปนพระราชกศล เนองในวนมหามงคลเฉลมพระชนมพรรษาครบ 6 รอบ รวมทงเผยแผและสบทอดพระพทธศาสนา อกทงใหเปนทเคารพสกการะบชา และเปนทพงทางใจของเหลาพทธศาสนกชน

ภาพท 44 วดหวยมงคล ทมา: องคการบรหารสวนต าบลหนองพลบ. สถานทส าคญ/แหลงทองเทยว. เขาถงเมอ 11 กนยายน 2555. เขาถงไดจากhttp://www.nongplub.go.th 2. การวเคราะหสภาพแวดลอมพนทขางเคยงโครงการ

ทดนโครงการสปปายะสถาน มเนอทจ านวน 10 ไร ซงพนทใกลเคยงมลกษณะดงน ทศเหนอ ตดตอกบ ทดนทเกบไวใหคณหญงจ านงศร หาญเจนลกษณ และโครงการ

พฒนาทดน ทศตะวนออก ตดตอกบ ถนนสาธาระ และพนทเกษตรกรรมของคนในชมชน ทศใต ตดตอกบ พนทเกษตรกรรมของคนในชมชน ทศตะวนตก ตดตอกบ ศนยพฒนาสขภาวะผสงอายแบบครบวงจรและบรบาลผปวยระยะ

ทาย ลกษณะการเชอมโยงดงกลาว ท าใหทางเขา – ออกหลกของโครงการม 2 ทาง คอ 1. ทางเขา – ออกโดยรถยนตหรอยานพาหนะอนๆ จากถนนสาธารณะทางทศตะวนออก

เสนทางนจงตองการทางเขาทมความกวางขวาง สะดวกสบาย และพรอมรบมอกบผคนจ านวนมาก เชน กลมผรวมกจกรรมตางๆ ของโครงการ

2. ทางเขา - ออก โดยคนหรอรถเขน จากศนยพฒนาสขภาวะผสงอายแบบครบวงจรและบรบาลผปวยระยะทายทางทศตะวนตก เพราะการท างานของคนในโครงการตองการความรวมมอจากบคลากรภายในศนยดงกลาว เชน การน าผรวมกจกรรมเจรญมรณสตไปประสบกบสถานการณจรงจากผปวยระยะทาย รวมถงการเปนอาสาสมครชวยเหลอใหก าลงใจขางเตยงผปวยดวย

103

ภาพท 45 ผงทดนทงหมดของโครงการ ทมา: บรพตร มวฒนะ. “โครงการจดตงศนยพฒนาสขภาวะผสงอายแบบครบวงจรและบรบาล ผปวยระยะทาย มหาวทยาลยมหดล”. เอกสารในการประชม, 7 สงหาคม 2555.

โครงการพฒนาทดน เพอการอยอาศย

ทดนเกบไวให คณหญงจ านงศร หาญเจนลกษณ

ศนยพฒนาสขภาวะผสงอายแบบครบวงจร

และบรบาลผปวยระยะทาย

N

ทางเขาโครงการ

104

3. การวเคราะหสภาพภมอากาศ 3.1 ฤดกาล ฤดกาลของอ าเภอหวหน จงหวดประจวบครขนธ พจารณาตามลกษณะลมฟาอากาศของ

ประเทศไทย แบงออกไดดงน คอ ฤดรอน เรมตงแตกลางเดอนกมภาพนธถงกลางเดอนพฤษภาคม มระยะเวลาประมาณ 3

เดอน คอ เมอฤดมรสมตะวนออกเฉยงเหนอสนสดลงแตอากาศไมรอนมากเนองจากอยใกลทะเล และมกระแสลมฝายใตพดเขาสจงหวด ท าใหไดรบลมเยนและไอน าจากทะเล อากาศจงคลายความรอนอบอาวลง เดอนทมอากาศรอนทสดจะอยในเดอนเมษายนและพฤษภาคม

ฤดฝน เรมตงแตกลางเดอนพฤษภาคมถงกลางเดอนตลาคม เปนชวงทลมมรสมตะวนตกเฉยงใตพดปกคลมประเทศไทย รองความกดอากาศต าพาดผานบรเวณภาคใตของประเทศไทย แลวเลอนขนไปทางเหนอผานภาคกลางไปถงภาคเหนอ ท าใหมฝนตกชกตงแตกลางเดอนพฤษภาคมถงกลางเดอนตลาคม โดยมฝนตกหนกในเดอนตลาคม

ฤดหนาว เ ร มต ง แตกลาง เด อนตล าคม ถงกลาง เด อนก มภาพน ธ ลมมรส มตะวนออกเฉยงเหนอพดปกคลมประเทศไทย ท าใหอณหภมลดลงและมอากาศหนาวเยนทวไป สวนอ าเภอหวหน จงหวดประจวบครขนธอยทางภาคใตตอนบนซงมอาณาเขตใกลกบภาคกลาง จงมอากาศหนาวเยนคลายกบทางภาคกลาง และมฝนตามบรเวณชายฝงทะเล โดยเฉพาะเดอนตลาคมและพฤศจกายน

3.2 ลกษณะอากาศทวไป อากาศสวนใหญคลายคลงกบภาคกลางคอมอากาศเยนเปนครงคราว และมฝนตกชก

ในชวงตนฤด ไมหนาวมากในฤดหนาว และไมรอนมากในฤดรอน อณหภมเฉลยตลอดปประมาณ 27.5 องศาเซลเซยส

อ าเภอหวหนอยหลงทวเขาตะนาวศรซงปดกนทางลมนไวจงเปนทอบฝน มฝนตกนอยในชวงฤดฝน ฝนสวนใหญจะตกมากในชวงฤดหนาว คอระหวางเดอนตลาคมถงพฤศจกายน

3.3 ทศทางลม อ าเภอหวหน มลมมรสมทพดเวยนประจ าฤดกาล คอ พดจากทศตะวนออกเฉยงเหนอใน

ฤดหนาว เรยกวาฤดลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอ 4. แนวทางประยกตใชในงานออกแบบ

ดวยความทพนทโครงการอยระหวางทางเขาศนยพฒนาสขภาวะผสงอายแบบครบวงจรและบรบาลผปวยระยะทาย มลกษณะเปนแนวยาวและมมมหกเห สามารถน าเสนอทางเดนทไมมทสนสด และการเกด - ดบอยางไมสนสดไดเปนอยางด

105

แนวคดการเกด - ดบ โดยอาศยเสนอางองหรอเสนแบงเขต ท าใหเกดม 2 ดาน 2 ฝง ฝงหนงดบและฝงหนงเกด เปนการน ามาใชเชงสญลกษณเปรยบเทยบ กบแนวแบงเขตทดนโครงการ หรอแนวแกนตามธรรมชาตของพนทโครงการ เพอน ามาใชในการวางผงและจดวางทศทางอาคาร และยงสอมาถงความเปนเชนนนเองของพนท

ภาพท 46 แนวแกนตางๆทไดจากขอบเขตทดนโครงการ

106

จดเรมตนของอาคารสปปายะสถาน จะเรมทการตดกนของเสนแนวแกนหลก สเหลองและสแดงในภาพท 46 เพราะเปนเสมอนจดรวมของการแบงฝงฝาย สวนแนวเสน “บารโด” คอเสนทางระหวางการเกด - ดบ จะเปนแนวแกนทเกดจากการผสมกนระหวางแนวเสนทบสเหลองและสแดง ซงเปนแนวทตอเนองไปตลอดความยาวของพนทโครงการ และยงเปนแนวแกนทพงไปในทศทางตะวนออก – ตะวนตกและตอเนองไมสนสดไปสภเขา (ธรรมชาต) เบองหลง เกดเปนทางสญจรผานศนยพฒนาสขภาวะผสงอายและบรบาลผปวยระยะทาย (เสนประสแดง) เพอเออใหบคลากร ผสงอาย ผปวยภายในศนยฯ เดนทางมาใชบรการโครงการไดโดยสะดวก ในขณะเดยวกนเปนการดงดดใหผคนจากสปปายะสถานและจากศนยฯ ออกไปสมผสถงความเปลยนแปลง ความไมเทยงตามธรรมชาตของสภาพแวดลอมใกลตว เชนภเขาทไรการปรงแตงใดจากมนษย

ภาพท 47 ต าแหนงเสน “บารโด” ในพนทโครงการ

107

บทท 6

การแปรรปสกระบวนการออกแบบโครงการ

การศกษาขอมลและวเคราะหขอมลในตวแปรตางๆ นน สวนส าคญคอการจบประเดนของผลงานการวเคราะหเพอน ามาแปรรป คลคลาย สงานออกแบบ ทท าใหเกดความเขาใจสการแปรรปและกระบวนการออกแบบไดนน จงขอเสนอการอธบายดงน

1. การวเคราะหตความ หาค าส าคญ

เมอน าจดเดนทงหลายทไดจากแนทความคด (Mind Map) มาพจารณา หาจดเดนส าคญทสามารถบงบอกพรอมสอถงเอกลกษณของมรณสตไดชดเจนทสด ในแงนามธรรมคอ “การรเทาทนในความไมเทยงแท” และในแงรปธรรมคอ “การเปลยนแปลงไมเหลอรป” ผลสรปจากการผสานรปธรรมกบนามธรรมเขาดวยกนเพอความสะดวกและชดเจนในการแปรรปสงานออกแบบพนทพฒนาจตวญญาณตอไป ซงค าส าคญ (Keyword) คอ “ไมเทยงแท-แปรเปลยน”

แผนภมท 14 แสดง ค าส าคญในการออกแบบ ค าส าคญ คอ “ไมเทยงแท-แปรเปลยน” จากบทวเคราะหและตความจะเหนสงทคลายกนเปนกลมๆ จงเอาทฤษฎการเคลอนทมาจบ ท าใหสามารถจ าแนกเปนการแสดงออกทางการ

108

เคลอนไหวทและคาความสมพนธทมความเกยวของกน น ามาเปรยบเทยบ เพอน าไปสการออกแบบของโครงการได ดงน

แผนภมท 15 แนวทางการน าค าส าคญมาแปรรปสการออกแบบ

2. การจดผงความสมพนธ จากการศกษาบรบทพนทพฒนาจตวญญาณ แปลงมาสการความสมพนธในแตละพนทใช

งาน และทศทางการเขาถงพนท แบงโซนตามลกษณะการใชงาน ไดแก สวน Public สวน Semi-Public สวน Semi-Private สวน Private สวน Service องคประกอบหลกของโครงการสปปายะสถาน 1. พนทมรณสต 2. พนทจดกจกรรม 3. ทพกแบบหองสวนตว จ านวน16หอง และทพกแบบรวม จ านวน50เตยง 4. หองอาหาร 5. หนวยสนบสนนอนๆ

109

จากขอมลดงกลาวสามารถเชอมเปนผงความสมพนธภายในโครงการทงหมด ไดดงน

แผนภมท 16 ผงความสมพนธภายในโครงการ

เมอน ามาจดวางผงบรเวณโดยรวมตามผงความสมพนธแลว ไดออกมาเปน diagram ของต าแหนงการวางพนทตางๆ ตามลกษณะการใชงานจากพนทสาธารณะ สพนทสวนตว

110

แผนภ

มท 1

7 ผง

ความ

สมพน

ธเมอค

านงถ

งการ

วางต

าแหน

งบนพ

นทโค

รงกา

ร

111

3. การจดต าแหนงพนทใชงานในโครงการ จากผงความสมพนธจงสามารถวางต าแหนงการใชงานในพนทดนไดโดยประมาณดงน

ภาพท 48 การวางผงโครงการ

112

ภาพท 49 การวางต าแหนงการใชงานตามแนวความคด

113

4. แนวความคดผานงานศลปะ สอการ “แปรเปลยน” ผานการใชรปทรงทเรยบงายและมความสมดล มาบดเบอน

ตอเนอง ท าใหเหนการเปลยนแปลงจากรปแบบหนงเปนอกรปแบบหนงอยางชดเจน สอการ “ไมเทยงแท” ผานความไรทศทางของรปทรงทไมมความแนนอน น าทงสองแนวคดมาผสานกน ผานการเกดขนและดบไปของพนทวางภายใน เปนการ

เคลอนไหวทประเดยวปรากฎ ประเดยวหดหาย ในจงหวะทไมมความคงท ภาพท 50 ภาพรางแนวคดการแปรเปลยน ไมเทยง และเกด-ดบ

การทดลองใชแนวคดดงกลาวมาสงานศลปะจ าลอง (Art Object) ในรปแบบงานประตมากรรมกงสถาปตยกรรม เพอศกษาพนทวางภายใน และการผสานกนของ “ไมเทยงแท” “แปรเปลยน” อยางเปนรปธรรม

ภาพท 51 ศลปะจ าลอง สอแนวคดการแปรเปลยน ไมเทยง และเกด-ดบ

เกด-ดบ

ม-หาย

ไมเทยง-ไรทศทาง

แปรเปลยน

114

5. วสดตามแนวความคด ใชวสดทสอแนวคดของธาตทง4ได คอ ดน น า ไฟ ลม และการน าวสดเหลานนมาใชจะม2

เงอนไข 5.1 แสดงสจจะวสด คอ แสดงเนอแทของวสดนนๆออกมา แมจะมความไมสวยงาม

หรอไมเรยบรอยกยงน ามาใชในการออกแบบ อกทงการเลอกใชวสดทมอายขยเมอเวลาผานไปรปลกษณภายนอกของมนกจะเปลยนแปลงตามไปดวย เงอนไขนจะน าไปใชกบฝงใตดน

5.2 ตงใจตกแตงและบดเบอน สจจะของวสดนน คอ การน าวสดทสามารถแสดงสจจะได มาท าการปะ ปดดวยวสดอน เปนการแสดงใหเหนถงความแตกตางและตองการมตวตน เงอนไขนน าไปใชกบฝงอาคารเหนอระกบพนปกต

ภาพท 52 วสดตามแนวความคด

115

6. การออกแบบเบองตน ตวอาคารควรเปนสวนหนงกบธรรมชาต เคารพธรรมชาต ดวยเสนสาย และวสด

เชอมโยงและเปนเรองราวเดยวกบแนวภเขาชนอนเปนฉากหลงของอาคาร

ภาพท 53 ภาพรางการเปนสวนหนงกบธรรมชาตใกลเคยง

แนวความคดของ Gradation ตามทฤษฎการออกแบบ (ทพยสดา ปทมานนท. 2554.) สามารถน ามาใชสอการแปรเปลยนได ทงวสด วธการ และทศทาง เปรยบไดกบการเกด-ดบ, มอย-หายไป โดยอางองไดจากลกษณะการแปรเปลยนของรป ผวสมผส ดงรปเบองลาง

ภาพท 54 ภาพรางการแปรเปลยนของรป และผวสมผส

ภาพท 55 การแปรเปลยนตามทฤษฎการออกแบบ

116

ส าหรบพนทของการเจรญมรณสต หรอหองวเวก ควรเปนพนทสวนตว สงเสรมใหเกดการอยกบตวเอง และเรยนรความเปนธรรมชาตของสรรพสง โดยใชการเปรยบเทยบสงทแปรเปลยนไปตามเวลา หรอฤดกาล หรอเรยกไดวาเปน พนทแสดง Moment of Season

ภาพท 56 ภาพราง Moment of Season

แนวคดเพมเตมในเรองของการเกด-ดบ เปนการแสดงผลกระทบจากการเกดและดบของพนกบเพดาน เมอพนทของแนวทางเดนลดระดบลง พนทเหนอหวยอมลดต าลงมาเชนกน แนวคดนสามารถน ามาใชในแนวระนาบไดเชนกน หรอสามารถใชกบการออกแบบพนทภายในทงแนวดงและแนวระนาบพรอมกนเพอสรางบรรยากาศเคลอนไหวแปรเปลยนไดรอบดาน

ภาพท 57 ภาพรางการเกด-ดบ

117

ตอเนองจากแนวความคดภาพท55 สามารถน าการเกด-ดบมาใชเปนแนวคดหลกในการวางผงและรปตด โดยการวางอาคารบนระดบพนดนในฝงของชวต และวางอาคารไวใตดนในฝงของความตาย โดยมเสนเชอมหรอเสนแบงระหวางทงสองฝงไวดวย “บารโด” แนวเสนทางทควรน ามาสอเรองการทดลองตาย ในขณะตายตามต าราทเบต ไดออกมาเปนภาพรางดงน

ภาพท 58 การวางผงอาคาร โดยอาศยแนวคด “บารโด”

แนวคดการเกด-ดบอยางตอเนองไมสนสด เปนการแสดงถงความไมเทยงนนเอง ทรงสเหลยมเปนรปทรงทมนษยสรางขน ขดกบเสนสายของธรรมชาต สอแนวคดของ

ความตองการมตวตน หรออตตา พรอมกนกบการสะทอนความไมมตวตน ในความวางของพนทรปแบบเดยวกน ไปปรากฏในอกฝงหนง

ในการเจรญมรณสต หรอระลกพจารณาความตายอยเสมอ เปนลกษณะของการเนนย า เอกลกษณจดนถกน ามาแทนความหมายในการใชรปทรงซ าๆ เพยงแตขนาดจงหวะและทศทางของมนคาดเดาไมได ไมเทยง

118

เสนระดบพนปกต หรอเสนระหวางฝงซาย-ขวา เปนทงตวเชอมพนทเขาหากน และเปนตวแบงพนทออกจากกน ในเวลาเดยวกน เสนทางนเองทสามารถเปนตวแทน “บารโด” (แนวคดกระบวนการตาย ขณะตาย) ทอยระหวางชวตและความตาย เสนนจะเปนพนททางเดนทถกบบใหอดอด ไมมตนไมมปลาย จะสบเนองตอกนไปไมสนสด เหมอนการวนเวยนในสงสารวฏ

ภาพท 59 รปตดอาคาร แสดงเสนแบงหรอเสนเชอมฝงเกดและฝงดบ 7. การออกแบบขนพฒนา

พฒนาการออกแบบผานหนจ าลองตามแนวความคดเบองตน แสดงการเกดขนของอาคารบนพนดน และการดบของมวลสารในระดบใตดน เปนจงหวะทไมแนนอนสลบกนไป โดยมเสนทางระหวางกลางแบงฝงเกดและฝงดบออกจากกน เสนทางนเปรยบไดกบ “บารโด”หรอชวงขณะทคนก าลงตายนนเอง

ภาพท 60 หนจ าลองโครงการ

119

ภาพท 61 หนจ าลองโครงการ (ตอ) 8.การออกแบบขนสดทาย

8.1 ทศนยภาพโดยรวมของโครงการ

ภาพท 62 ทศนยภาพจ าลองลกษณะภายนอกของสปปายะสถาน

120

ภาพท 63 ทศนยภาพโดยรวม ในระดบสายตาปกต (มองจากฝงตะวนตก)

ภาพท 64 มมมองจากลานกจกรรมหนาสปปายะสถาน

ภาพท 65 ทศนยภาพโดยรวมมมสง (มองจากฝงตะวนออก)

121

8.2 ผงบรเวณและผงพน 8.2.1 ผงบรเวณโดยรวม

ภาพท

66

ผงบ

รเวณโ

ดยรว

ม

122

8.2.2 ผงพนชน1 และผงพนใตดน

ภาพท 67 ผงพนชน1 และผงพนใตดน

123

8.2.3 ผงพนชน2 และผงพนชน3

ภาพท 68 ผงพนชน2 และผงพนชน3

124

8.3 รปดาน

ภาพท

69

รปดา

น (ท

ศเหน

อ)

ภาพท

70

รปดา

น (ท

ศใต)

125

8.4 รปตด

ภาพท

71

รปตด

ตามย

าวขอ

งโครง

การ

126

รปตดทางขวางแตละระยะ แสดงการเชอมตอของอาคารกบ เสนทาง”บารโด” แสดงอาคารระดบพนปกตและอาคารใตดน

ภาพท 72 รปตดตามขวางแตละระยะของโครงการ

8.5 สวนขยายแตละพนท 8.5.1 อาคารทพกแรม

ภาพท 73 ดานหนาอาคารทพกแรม

127

ภาพท 74 ผงอาคารทพกแรมชน1

ภาพท 75 ผงอาคารทพกแรมชน2

ภาพท 76 ผงอาคารทพกแรมชน3

128

ภาพท 77 ผงอาคารทพกแรมชนใตดน

8.5.1.1 หองพกแรมแบบสวนตว หองพกแบบหองสวนตว จ านวน16หอง กระตนใหละอตตา เนนพนทท

จ าเปนในการนอนโดยการแยกสวนชดเจน

ภาพท 78 ลกษณะหองพกสวนตว

129

ภาพท 79 แสดงผงเฟอรนเจอรหองพกสวนตว

ภาพท 80 แสดงผงฝาและไฟฟาหองพกสวนตว

130

ภาพท 81 แสดงผงวสดหองพกสวนตว

ภาพท 82 แสดงรปตดA หองพกสวนตว

131

ภาพท 83 แสดงรปตดB หองพกสวนตว

ภาพท 84 แสดงรปตดC หองพกสวนตว

132

8.5.1.2 หองพกแรมแบบรวม หองพกแบบรวม จ านวน48เตยง กระตนใหละอตตา โดยใชพนทตอคนท

จ าเปนเทานน แตยงคงความสะดวกสบาย และมพนทพกผอนรวม ละลายพฤตกรรม

ภาพท 85 ดานหลงอาคารทพก โซนหองพกรวม

ภาพท 86 ลกษณะหองพกรวม

133

ภาพท 87 ผงเฟอรนเจอรหองพกรวม

ภาพท 88 รปดานหองพกรวม

134

ภาพท 89 รปตดดานขางหองพกรวม

8.5.2 พนทพกผอนและท าสมาธ อาคารนงสมาธ และนอนพนจ แบงพนทวางดวยการสรางผนงกน สงเสรมใหเกด

การแยกตว อยกบตนเองเพอศกษาจตภายใน ผานการรบรและเขาใจถงธรรมชาต ความเปนธรรมดา

ภาพท 90 ลกษณะทนงสมาธภายในอาคาร

135

ภาพท 91 หองนอนพนจ (ใตดน) 8.5.3 หองกจกรรม

ภาพท 92 อาคารหองกจกรรม (มมมองทศใต)

136

ภาพท 93 ภายในหองกจกรรมบนดน

ภาพท 94 ภายในหองกจกรรมใตดน

137

8.5.5 หองทดลองตาย

ภาพท 95 เสนทาง “บารโด” ทางเดนระหวางสองฝง สรางปรากฏการณการเกด-ดบ

ภาพท 96 ทางเขาหองทดลองตาย

138

หองทดลองตายขนท 1 ธาตดนสลายเปนธาตน า การรบรทางตาเสอมถอยเกดภาพลวงตา โดยการสรางเสนทางและเงาสะทอนทบดเบอนดวยกระจกเงารอบหอง จะเหนเงาสะทอนทแปรเปลยนของตนเองตามมมมองทเปลยนไป พบความม-หาย เกด-ดบ

ภาพท 97 หองทดลองตายท1

หองทดลองตายขนท 2 ธาตน าสลายเปนธาตไฟ การไดยนถดลอยลง เปรยบไดกบหมอกควนโพยพงในหองเกบเสยง รบรถงความเงยบหลงจากวนวายกบแสงสะทอนจากหองทผานมา

หองทดลองตายขนท 3 ธาตไฟสลายเปนธาตลม อณหภมลดต าลง การไดกลนเสอมถอย เปรยบไดกบหงหอย ภายในหองเปนแสงวบวาบกบสมผสของลมทชดเจน โดยการเดนผานผาทพลวไหวไมมทศทาง

139

หองทดลองตายขนท 4 ธาตลมสลายเปนวญญาณธาต การรบรดานสมผสสญเสยไป เปรยบไดกบเปลวไฟตะเกยง แสงภายในรบหรลงเรอยๆ ทกอยางรอบตวแนนงและมดทบ

สวนขนตอนท5-6-7-8 เปนสขนตอนสดทาย ขณะนสญเสยกายหยาบไปทงหมดไมมความรบรใด เหลอแตจตละเอยด ภาวะนตองมสตเพอนอมจตสกศล จงแทนดวยหองมดปดโสตประสาททางกายทงหมด โดยแบงพนทเฉพาะบคคลดวยแสงและเงา

หองทดลองตายขนท 5 จตแหงสขาวสวาง คลายแสงเรองรองของพระจนทร แทนดวยพนทแสงสขาวนวล เมอผใชเขาไปนงในพนทภายในขอบเขตแสง จะเปลยนแปรไปสแสงของจตขนตอไป

หองทดลองตายขนท 6 จตแหงสสมแดงเจดจา คลายแสงตะวน แทนดวยพนทล าแสงสสมอบอน เมอระยะเวลาผานแสงจะคอยๆหรลงเรอยๆจนดบลง ในขณะทผใชนงสงบพนจตน

หองทดลองตายขนท 7 จตแหงสด าทะมน คลายความมดของพลบค า แทนดวยแสงทดบมดหายไป ไมเหนแมตวตนของผใช เมอเดนออกจากพนทตองใชสตและความระมดระวงในการกาวยางไปสหองถดไป

ภาพท 98 หองทดลองตายท5-6-7

หองทดลองตายขนท8 จตแหงแสงกระจาง ปลอดโปรง คลายทองฟายามรงอรณ สอผานหนทางทคอยๆเผยความสวางตามธรรมชาต ออกสพนทโปรงโลง ไมมอะไรมาบดบงสายตา เพอแทนคาความวางเปลาอยางสนเชง

140

ภาพท 99 หองทดลองตายท8

141

8.5.6 หองอสภะ

ภาพท 100 หองอสภะ10 พจารณาศพจ าลอง

ภาพท 111 ภายในหองอสภะ10

142

บทท 7

สรปผลการศกษาและขอเสนอแนะ 1. สรปผลการศกษา

1.1 ขอสรปตามวตถประสงคและสมมตฐาน จากการศกษามรณสตตามความเชอของพทธศาสนา คนพบวาวธการเจรญมรณสตแบบ

นกายเถรวาททเนนเรองความไมยดมนถอมน ไมประมาทและการสรางกศล กบการเจรญมรณสตแบบนกายวชรยานทเนนเรองการปฏบตเพอเขาถงธรรมะดวยตนเองนน สามารถน ามาบรณาการและน ามาประยกตใชรวมกนไดในสงคมไทย โดยทงสองนกายมจดรวมเดยวกน คอ การมสตในทกขณะจต, เขาใจธรรมชาตของการเกด - ดบ, ยอมรบความไมเทยง, สรรพสงแปรเปลยนเปนธรรมดา นยยะดงกลาวท าใหผวจยสามารถวเคราะหแกนของการเจรญมรณสตไดวา “ไมเทยงแท - แปรเปลยน” เปนค าส าคญ ทน าไปใชแปรรปสการออกแบบพนทและสภาพแวดลอมทเหมาะสมตอการเจรญมรณสต เพอชวยกระตนและสงเสรมใหผใชโครงการไดพฒนาจตวญญาณตนเองใหเกดปญญาตอไป

วธการแปรรปความ “ไมเทยงแท” โดยการเนนย าการเกดและการดบอยางเปนรปธรรม ผานล าดบขนในการวางผงพนทโครงการ จงหวะ รปทรงอาคาร และบรรยากาศของพนทวางภายใน สวนวธการแปรรปความ “แปรเปลยน” โดยการสะทอนเรองของเวลา ผานแสงเงาและฤดกาลทเปลยนไปตามธรรมชาต แสดงสจจะของวสดตามอายขย การน าเสนอมตการรบรพนททเปลยนแปลงไปตามการเคลอนไหว มมมองหรอการสมผสของผใชงาน เชน เคลอนไหวสแนนง, วนวายสสงบ, หนกองสเบาลอย, ความมอยสความไรตวตน รวมถงการน าแนวคด 8 ขนตอนขณะตายโดยปราชญทเบตมาจ าลองเปนรปธรรมสพนททดลองตาย เปนทางเลอกใหผคนไดรจก ฝกฝนการใชสตในทกขณะขนตอน โดยการน าเสนอนยยะดงทกลาวมาขางตน เพอใหผคนเคยชนและรเทาทนความไมเทยง-แปรเปลยนตางๆ สามารถพรอมรบมอกบความตายไดอยางสงบ

การสอนยยะส าคญสงานออกแบบใหสมฤทธผลไดนน ผวจยใหความส าคญกบภาวะนาสบายตามความตองการพนฐานของมนษยตามหลกจตตปญญาศกษา ภายในพนทโครงการจะเออและสงเสรมใหเกดการพจารณาความตาย โดยออกแบบสถานททเหมาะสมตอการท าสมาธ และกจกรรมตางๆ ในการเจรญมรณสต เชน พนทส าหรบการนอนท าสมาธ (ทาศพ), ระดบอณหภมนาสบาย, ธรรมชาตแวดลอมสงบรมเยน, ความสะดวกของทางสญจร, ความปลอดภย, ความสะอาด ประกอบรวมกนเปนสปปายะสถานทมทงความเหมาะสมตอความเปนอย เกดจตทจดจออยกบการปฏบต และโนมนาวใหผใชโครงการเจรญมรณสตไดอยางมประสทธภาพ

1.2 ขอคนพบของการศกษา การไดมโอกาสเรยนรมรณสตในพทธศาสนา ท าใหผวจยไดกลบมาทบทวนการด าเนนชวต

ของตนเอง เกดการยอมรบความไมเทยง เขาใจการแปรเปลยนของสรรพสงรอบตว ทกขจากการยด

สำนกหอ

สมดกลาง

143

ตดนอยลง กลวการสญเสยนอยลง กลวตายนอยลง แตความกลววาตนจะไมมสตพรอมในทกขณะชวตไปจนถงลมสดทายนนกลบเพมขน สงนท าใหผวจยยงเลงเหนถงความส าคญของการเจรญมรณสต ความส าคญของสถานทเพอจตวญญาณ หรอกจกรรมทเพมโอกาสเรยนรและกระตนใหผคนทวไปไดพจารณาความตายอยางจรงจง

จากการศกษาพบวาการน าค าสอนของพระพทธเจาทเปนนามธรรมมาแปรเปนงานออกแบบนน ไมสามารถอธบายดวยรปธรรมไดทงหมด สถานทและสภาพแวดลอมทออกแบบขน ยงตองการความเขาใจธรรมะเปนพนฐานมากอน ฉะนนการออกแบบสปปายะสถานจงใหความส าคญกบการก าหนดประเภทการใชงานเพอชวยสงเสรมและสนบสนนใหเกดการเรยนรควบคไปกบการสมผสสถานททผานการแฝงนยยะตางๆไว 2 ประเภทหลก คอ (1) พนทท ากจกรรมเจรญมรณสตโดยมผน าคอยชแนะ เปนการพงพาซงกนและกนระหวางพนทและกจกรรมภายในพนท (2) ทพกแรมทมงใหเกดการลดอตตา ใชโอกาสของพนทสวนตวท าใหผคนเกดการศกษาจตตนเอง

อปสรรคหลกของโครงการ คอ การเขาถงขอมลเชงลก โดยเฉพาะแนวคด “ขณะตาย” ของปราชญทเบตหลายทาน ผวจยเขาถงขอมลโดยการวเคราะหจากหนงสอ บทความ และเอกสารทางวชาการเทานน การเขาไปสมผสดวยตนเองเปนเรองทยากและตองใชเวลาในการปฏบตอยางยาวนาน หรออาจไมสามารถประสบไดดวยตนเอง จงเปนอปสรรคหลกในการตความขอมลใหไดอยางถกตองและถองแท วธการแกปญหานอาจท าไดโดยการรวมมอกนระหวางปราชญทเบตกบนกออกแบบ หรออาจเปลยนวธการน าเสนอผลงานดวยอปกรณอนๆ ทไมใชผานงานออกแบบภายในเพยงอยางเดยว เชน ภาพยนตร, สอการสอน, งานศลปะ เปนตน

2. ขอเสนอแนะ

2.1 ทางวชาการ การสมภาษณผเชยวชาญเพอขอมลเชงลกเปนขอมลทเปนประโยชนและมคณภาพตอการ

ออกแบบสปปายะสถาน แตขอมลจะครอบคลมมากขน โดยการสอบถามมมมองเกยวกบชวตความตายจากบคคลทวไปทไมสนใจเรองของมรณสตหรอไมมพนฐานทางพทธศาสนามากอน และหาขอมลเชงสถตเกยวกบความตองการของผใชงานในสปปายะสถาน เพอเปนขอมลทางวทยาศาสตรและรบรไดในเชงประจกษ

2.2 ทางนโยบาย การวจยพบวาการเจรญมรณสตเปนสงส าคญยงตอวธการใชชวตและความพรอมขณะตาย

จากการศกษาขอมล ผคนในสงคมสมยใหมมองขามการพจารณาความตายอยางจรงจง สวนหนงเปนเพราะยงขาดแคลนผน าแนวคดของการเจรญมรณสตมาประยกตใชกบสงคมปจจบน และขาดสถานททมความเหมาะสมและโนมนาวใจใหเกดการพจารณาความตาย ซงการวจยนสามารถเปนตวอยางและแนวทางทดตอสงคมได แตยงจ ากดประโยชนใชสอยอยกบวถชวตแบบปกตทวไป จงยงไมมการน าเสนอวธการใหมๆในการสรางกจกรรมเพอการเจรญมรณสต ดงนนจงควรมการรวมมอกนระหวางผน าทางศาสนา, นกกจกรรมและนกออกแบบในการพฒนาวธการเจรญมรณสตทมคณภาพ ทสามารถสงผลกระทบตอจตใจและกระตนใหผคนพจารณาความตายอยางจรงจง

สำนกหอ

สมดกลาง

144

อสภะ 10 หรอการพจารณาศพ 10 ประเภทนน เปนกศโลบายในการละหรอลดการยดตดในรปกายทงของตนเองและผอน เปนวธการทผพจารณาตองมความพรอมดานจตใจเปนอยางมาก หรอผานการปฏบตมายาวนานแลว ทางสปปายะสถานจงน ามาประยกตปรบใช โดยการใชภาพถายและหนจ าลองศพในการพจารณา ซงเปนวธทนมนวลกวาการพจารณาจากศพจรง อกทงเปนการตดอารมณกลวและหวาดระแวงเรองอนๆ ออกไปจากการพจารณาความไมเทยงแทอยางแทจรง แตหากมวธการอนในการพจารณา ฝกฝนการละหรอลดการยดมนถอมนได โดยใหเกดผลเดยวกนหรอใกลเคยงกบการพจารณาอสภะ 10 ผวจยแนะน าวาสามารถตดพนทส าหรบอสภะ 10 ออกไปไดเชนกน โดยผทตองการเจรญอสภะอยางจรงจง สามารถท าไดโดยการออกไปสถานทอนเพอสมผสกบศพจรงตามสสานหรอพนทเกดอบตเหตตางๆ ซงอาจท าใหเกดการเรยนรจากสภาพตามธรรมชาตไดลกซงกวากเปนได

แนวคดในการน ามรณสตมาประยกตใช ออกแบบสถานทใหเกดการพจารณาความตายไดอยางตอเนองและจรงจง มความส าคญไมเฉพาะกบทพกแรมและทท ากจกรรมอยางสปปายะสถานเทานน ยงเปนประโยชนอยางมากส าหรบโรงพยาบาลหรอสถานพยาบาลทดแลผปวยระยะทาย หรอกลมคนทตองการทพงทางจตใจและตองการเรยนรวธการเผชญกบความตายอนใกลของตนเองไดอยางสงบ โดยการน าแนวคดความไมเทยงแท - แปรเปลยน ไปพฒนาตอยอดเพอคณภาพทมากยงขนในทกๆ ดาน เชน การแปรรปสรปธรรม, การวางผง, การจดพนทวางและการใชงาน เปนตน

ผวจยเชอวาการจดการดานอารมณและจตใจ มความส าคญตอเยาวชนในสงคมปจจบนเปนอยางมาก โดยเฉพาะกลมวยรนทอยในชวงสบสน และก าลงหาแนวทางของตวเอง การหมนพจารณาความตาย และเรยนรทจะมองความตายในแงมมทถกตองนนมสวนชวยอยางมากในเรองของสตในการด าเนนชวต การเขาใจความไมเทยงแท แปรเปลยน ท าใหเยาวชนรบมอกบปญหาอปสรรคในอนาคตไดอยางไมเปนทกข ดงนนสถานศกษาจงเปนอกแนวทางหนงทสามารถน าแนวคดการเจรญมรณสตไปประยกตใชได อาจโดยการออกแบบจดวางพนทและสงแวดลอม รวมถงบรรยากาศภายในหองเรยนทเหมาะสมตามหลกจตวทยา หรออาจเปนสวนหนงในหลกสตรการศกษาของประเทศไทย ดงทคณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย มวชามรณศกษาเปดสอนแลวในระดบปรญญาบณฑตตงแตพ.ศ. 2551 (เอมอชฌา วฒบรานนท, 2554)

สำนกหอ

สมดกลาง

145

รายการอางอง กาญจนา จตตวฒน. (2553). “การบรณาการการเตรยมตวตายในพระพทธศาสนาเถรวาทกบ

วชรยาน”. วทยานพนธปรญญาดษฎบณฑต สาขาวชาพระพทธศาสนา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

กต สนธเสก. (2544). การออกแบบภายในขนพนฐาน: หลกการพจารณาเบองตน. กรงเทพฯ: แหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

กฤษดาวรรณ หงศลดารมภ. (2555). Death & Dying Tibetan Wisdom. เขาถงเมอ 21 ตลาคม. เขาถงไดจาก http://krisadawan.wordpress.com/?s=Death+%26+Dying

เครอขายพทธกาเพอพระพทธศาสนาและสงคม. (ม.ป.ป.). การอบรมเผชญความตายอยางสงบ. เขาถงเมอวนท 2 ตลาคม 2555. เขาถงไดจาก http://budnet.org/peacefuldeath/ node/54

โครงการวจยเพอพฒนาหลกสตรการอบรมและกระบวนการดานจตตปญญาศกษา. (2551). การเผชญความตายอยางสงบ (Toward Dying Peacefully). กรงเทพฯ: ศนยคณธรรม.

ช านาญ บญญาพทธพงศ และชยณรงค อรยะประเสรฐ. (ม.ป.ป.). การออกแบบโรงแรม. เขาถงเมอ 2 ตลาคม 2555. เขาถงไดจาก http://uddee.multiply.com/journal/item/80/80

ณพร นยสนทด และเอกภพ สทธวรรณธนะ. (2555). “เหลยวหลงแลหนา: การอบรมเผชญความตายอยางสงบ”. อาทตยอสดง 4, 12 (เมษายน-มถนายน): 44-47.

ณรงควทย อารมตร. (ม.ป.ป.). สวนโมกขกรงเทพฯ. เขาถงเมอวนท 5 กมภาพนธ 2555. เขาถงไดจาก http://www.4-arch.com/content/สวนโมกขกรงเทพ

ณฐยา วาสงหน. (2541). “ความหมายของความตาย: การตความตามพทธปรชญา”. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาปรชญา มหาวทยาลยเชยงใหม.

ตช นท ฮนห. (2538). เดน วถแหงสต. กรงเทพฯ: มลนธโกมลคมทอง. ทะไลลามะ. (2548). ชวขณะสดทายแหงชวต: ค าอธษฐานเพอการจากไปอยางสขสงบและชวตท

ดกวา. แปลโดย ธารา รนศานต. กรงเทพฯ: มลนธโกมลคมทอง. ทพยสดา ปทมานนท. (2541). สถาปตยกรรม กมปนาทแหงความสงด. กรงเทพฯ: แหงจฬาลงกรณ

มหาวทยาลย. ทพยสดา ปทมานนท . (2554). การจดองคประกอบและทวางในงานออกแบบพนฐาน

Composition & Space. พมพครงท2. กรงเทพฯ: แหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย. ธนวชร เกตนวมต. (2555). ผจดกจกรรมความตายออกแบบได เครอขายชวตสกขา. สมภาษณ, 6

ตลาคม. ธรรมสภา. (ม.ป.ป.). มรณานสตธรรม. กรงเทพฯ: ศนยหนงสอพระพทธศาสนา. ธารทพย ทาก. (2549). การจดการงานสวนหนาของโรงแรม. กรงเทพฯ: ซเอดยเคชน. ธป ศรสกลไชยรก. (2553). จตตปญญาวาส : อาวาสแหงปญญา. กรงเทพฯ: แปลน พรนทตง เฮาท ธป ศรสกลไชยรก. (2555). สถาปนกสถาบนอาศรมศลปและผเขยนหนงสอจตตปญญวาส. สมภาษณ,

24 ตลาคม.

สำนกหอ

สมดกลาง

146

บรพตร มวฒนะ. (2555). “โครงการจดตงศนยพฒนาสขภาวะผสงอายแบบครบวงจรและบรบาล ผปวยระยะทาย มหาวทยาลยมหดล”. เอกสารในการประชม, 7 สงหาคม.

บรพตร มวฒนะ. (2555). สถาปนกสถาบนอาศรมศลป หวหนาทมงานออกแบบศนยพฒนาสขภาวะผสงอายแบบครบวงจรและบรบาลผปวยระยะทาย. สมภาษณ, 3 กนยายน.

ประเวศ วะส และคณะ. (2547). ธรรมชาตของสรรพสง: การเขาถงความจรงทงหมด. กรงเทพฯ: รวมดวยชวยกน

ประสาน ตางใจ, บรรณาธการ. (2539). มมมองเรองความตาย และภาวะใกลตาย. กรงเทพฯ: คบไฟ ประเวศ วะส. (2547). ทฤษฎใหมทางการแพทย. กรงเทพฯ: พมพด. ประเสรฐ เลศสงวนสนชย, บรรณาธการ. (2552). การดแลผปวยระยะสดทาย End of life Care

Improving Care of The Dying. พมพครงท6. กรงเทพฯ: อกษรสมพนธ. พระไตรปฎก ฉบบบาลสยามรฐ (ภาษาไทย). เลมท10 หนาท 124/261. พระเทพวสทธเมธ (ปญญานนทภกข). (2536). การเจรญภาวนาศลปะในการแกปญหาชวต.

กรงเทพฯ: ธรรมสภา. พระธรรมโกศาจารย (พทธทาส อนทปญโญ). (2535). ปฎจจสมปบาท. กรงเทพฯ: โรงพมพ

ธรรมสภา. พระธรรมโกศาจารย (พทธทาส อนทปญโญ). (2548). ตถาตาหนาเชงตะกอน. กรงเทพฯ: สขภาพใจ. พระธรรมโกศาจารย (พทธทาส อนทปญโญ). (2548). ธรรมมะส าหรบคนเจบไข. กรงเทพฯ: สขภาพ

ใจ. พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต). (2539). ระลกถงความตายและวธปฏบตใหถกตองตอความตาย.

กรงเทพฯ: ธรรมสภา. พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต). (ม.ป.ป.). มรณกถา. กรงเทพฯ: สอตะวน. พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต). (ม.ป.ป.). พจนานกรมพทธศาสน. เขาถงเมอ 5 กมภาพนธ 2555.

เขาถงไดจาก http://www.dhammathai.org/bd/dictionary.php พระไพศาล วสาโล และคณะ. (2546). ชวตและความตายในสงคมสมยใหม. พมพครงท2.

กรงเทพฯ: มลนธโกมลคมทอง. พระไพศาล วสาโล. (2552). ระลกถงความตายสบายนก การเจรญมรณสตในชวตประจ าวน. พมพ

ครงท3. กรงเทพฯ: เครอขายพทธกา. พระไพศาล วสาโล และคณะ. (2553). เผชญความตายอยางสงบ เลม1. กรงเทพฯ: เครอขายพทธ

กา. พระไพศาล วสาโล. (2552). ความตาย: ประตสสภาวะใหม. เขาถงเมอ 25 กรกฎาคม 2555. เขาถง

ไดจาก http://www.visalo.org/article/D_deathPratoo.htm พระศรวสทธกว (พจตร ฐตวณโณ). (ม.ป.ป.). ภาพจตรกรรมฝาผนง วดโสมนสราชวรวหาร. เขาถง

เมอ 5 กมภาพนธ 2555. เขาถงไดจาก http://www.watsomanas.com/painting/ ubosatha/asupa/index.php

พรม พศลยบตร. (2555). ผกอตงกลมศลปบ าบดอารทฟลด. สมภาษณ, 5 ตลาคม. พรม พศลยบตร และกชกร วรอาคม. (2555). Heart Therapy. กรงเทพฯ: ม.ป.ท.

สำนกหอ

สมดกลาง

147

ภทราวด ศรวรรณ. (2553). ความรพนฐานงานออกแบบตกแตงภายใน. ปทมธาน: สกายบกส. มลลน, เกลน เอช. (2545). มรณสตแบบธเบต: พทธวธเพอตอนรบความตาย. แปลโดย ภทรพร สร

กาญจน. กรงเทพฯ: ศนยไทยธเบต. รนโปเช, โซเกยล. (2554). ประตสสภาวะใหม: ค าสอนทเบตเพอเตรยมตวตายและชวยเหลอผใกล

ตาย. พมพครงท5. แปลโดย พระไพศาล วสาโล. กรงเทพฯ: มลนธโกมลคมทอง. วราภรณ วกาลวงค. (2555). ประธาน Palliative Care โรงพยาบาลมหาราชนครเชยงใหม .

สมภาษณ, 16 กรกฎาคม. วฒนาพร เขอนสวรรณ. (ม.ป.ป.). หลกการทศนศลป. เขาถงเมอ 5 กมภาพนธ 2555. เขาถงไดจาก

http://watkadarin.com/E-(new)1/home/home%20.htm วมลสทธ หรยางกร. (2541). พฤตกรรมมนษยกบสภาพแวดลอม. กรงเทพฯ: แหงจฬาลงกรณ

มหาวทยาลย. วไลวรรณ ทองเจรญ, บรรณาธการ. (2554). ศาสตรและศลปการพยาบาลผสงอาย. ม.ป.ท. วระศกด จนทรสงแสง. (2550). “เตรยมตวกอนเดนทางครงสดทาย: เผชญความตายดวยใจสงบ”.

สารคด 23, 270 (สงหาคม): 38-65. ศากน ปวณวฒน และ อมาภรณ ไพศาลสทธเดช. (2552). เอกสารการดแลผปวยระยะสดทาย

ส าหรบญาต. การประชมวชาการ 4 ทศวรรษรามาธบด. สชลา แบลคแมน. (2547). มรณกรรมทงดงาม. กรงเทพฯ: มลนธโกมลคมทอง. สมาล นมมานนตย. (2550). ความเขาใจเกยวกบภาวะใกลตาย. กรงเทพฯ: โรงพมพอกษรสมพนธ. สวรรณา อชคตานนท. (ม.ป.ป.). อยอยางมความหมาย ตายอยางมชวต. กรงเทพฯ: 108 สดยอด

ไอเดย. ส านกวจยสงคมและสขภาพ. (ม.ป.ป.). การตายในความหมายของพทธศาสนาแบบทเบต. เขาถง

เ ม อ 2 ต ล า ค ม 2 5 5 5 . เ ข า ถ ง ไ ด จ า ก http://www.shi.or.th/download/ category/10/1/

องคการบรหารสวนต าบลหนองพลบ. ( ม.ป.ป.). สถานทส าคญ/แหลงทองเทยว. เขาถงเมอ 21ตลาคม 2555 . เ ขา ถง ได จาก http://www.nongplub.go.th/center/website/ management/website_dragdrop

อมาภรณ ไพศาลสทธเดช. (2554). “การอบรมเชงปฏบตการเรองการดแลผปวยระยะสดทายและครอบครว”. เอกสารโรเนยว.

เอมอชฌา (รตนจมจง) วฒบรานนท. (2554). มรณศกษา(death Education). กรงเทพฯ: โอเดยนสโตร.

Jones, Vincent, ed. (n.d.). Ernst Neufert. Architects’data: second (International) English Edition. England: BSP Professional Books.

Singh, Kathleen Dowling. (1998). The grace in dying. U.S.A.: Harper San Francisco.

สำนกหอ

สมดกลาง

ภาคผนวก

สำนกหอ

สมดกลาง

149

ภาคผนวก ก

สำนกหอ

สมดกลาง

150

บทสมภาษณคณธนวชร เกตนวมต หรอครดล ผจดกจกรรม “ความตายออกแบบได” เครอขายชวตสกขา เมอวนท 6 ตลาคม พศ.2555 ณ. สวนโมกขกรงเทพ ผวจย: สถานทแบบไหน บรรยากาศลกษณะใด ทชวยเออใหคนมารวมกจกรรมเกดการเจรญมรณสต ครดล: ท าใหเหนการเคลอนของจตกได วาจตก าลงเคลมไปกบมน เสรจแลวยงไง? สงนมนเทยงไหม? ถาเครยดไป กเปนสงรอยทเราสรางมนขนมาเอง ถาถามผมเปนสถานทแบบไหนกได ทกอยางเรยนรไดหมด แตอยทวาตนทางทเราสรางเหตขน คนเราจะเรยนรไปถงอะไร ผวจย: หากมการจ าลองการตาย ตามแนวคดทเบต (พทธแบบวชรยาน) มความเหนเชนไร ครดล: กเปนได ถาหากเปนสถานททสวยงาม อาจท าใหคนยอนคดวามอะไรในชวตทจะเออใหเกดภพภมแบบนบาง ถาเปนผมจะชวนใหสะทอนมองเหนตวเอง กบเครองมอทเราสรางในปจจบนตรงหนาเคา แลวอะไรทจะชวยกระตก หรอลดทอนความทะยานอยาก ผวจย: แลวเรองเกยวกบการกระตนใหคนระลกถงความตาย ตองมผคอยแนะน าหรอเปลา? ครดล: กควรจะมไกด ไมเชนนนคนจะเคลมไป แลวจะดไหมกไมรนะการเคลมอาจไมใชการตายทด บางทภายนอกดสงบแตขางในเราไมร ผวจย: นยามการตายด ในทศนะของครดล ครดล: ตายดทสด คอ ละสงทงหมดได แมแตธรรมะทเรารทงหมดกตองละใหได ...ตายดทรองลงมาคอ ไปสสขตภม... หรอเกดเปนมนษย เปนเทวดา ซงบางคนกมองวาไมดนะ เพราะมนษยกยงมความตองการมากมาย มนอยทการรบรของคน อยางสงทเราสมผสไดดวยตากเปนมตทเรารบรไดงาย แตจรงๆ แลวหากเราปฏบตธรรมมนจะการเกดการเรยนรใหเราเหนมตทตางออกไป อาจจะเชอมโยงในเรองมตแหงความตาย มตของสงท เราสมผสไมได มตธรรมดาคอ กวาง xยาวxสง แตพอมประสบการณสภาวธรรมเกดขนบางทเรากพนไปจากมตตรงน ดงนนการเปลยนของภพภม ดเหมอนวาการปฏบตธรรมจะเออใหเรยนรอกมต ผวจย: จากประสบการณในการจดกจกรรมเกยวกบความตายมาพอสมควร ครมขอแนะน าใดบางในการจดกจกรรมแบบน สงไหนทท าใหคนมารวมคลอยตาม หรอจจดตรงไหน? ครดล: แทจรงแลว ค าวา “ตาย” กเปนทางหนงทกระตกความรคนได เพราะประโยคนบางคนแคไดยนกเสยดแทงแลว และถงแมวาจะคนชน แตถาเรามาใครครวญแลว พบวามนท าใหเหนความตองการบางอยางชดขน กนาจะเปนอบายทด ...ลองไปคนดตงแตสมยพทธกาล ความตายของหญงงาม ในทสด การเหนความงามทมนเปลยนแปลงรปรางไปไมเทยง อะไรทเปนความงดงามจรงๆ? ...อาจใชความงดงามของสถานท สรางบรรยากาศใหเขาอมเอม เสพใหเตมท เสรจแลวฉดเขาใหเหนถงมตของการเรยนรทแทจรง ผวจย: ถาใหเปรยบเทยบระหวางการเรยนรจากความเปลยนแปลงอยางฉบพลน กบความเปลยนแปลงแบบคอยๆ เปนคอยๆ ไป วธไหนกระตนสตไดมากกวา ครดล: สอไดทงสองอยาง อยางบางคนเปนมะเรงกมเวลาใครครวญชวต แตบางคนเกดอบตเหตฉดคราชวตไปเลย อาจตองไปหาอบายวาอะไรทท าใหเหนการเปลยนแปลง ผวจย: เรองของการเปลยนแปลง เปนเทคนคทชวยได? ครดล: ใชแลว เปนสจธรรม อนจจง เปลยนแปลงไป

สำนกหอ

สมดกลาง

151

ผวจย: การพจารณาศพ 10 ประเภท ใหเหนความไมจรงของรางกาย เหมาะสมตอคนทวไปหรอไม ครดล: บอกไมไดหรอกครบ อยางเชน ชอกจกรรมความตายออกแบบไดน เปนการบอกชดแลววาใหมาเรยนรความตาย เปนการสกรนคนมาขนหนง แตพอเรยนรแลวบอกไมไดวาแตละคนรบไดหรอไม แตเชอในการเปนกลยามตรถงตองท าใหกจกรรมนเกดขน แลวกหวงใจวาธรรมะจะชวยจดสรรเอง

สำนกหอ

สมดกลาง

152

ภาคผนวก ข

สำนกหอ

สมดกลาง

153

สาระส าคญทไดจากหลกสตรและคมอเรยนรการเตรยมตวเผชญความตายอยางสงบ (พระไพศาล วสาโล และคณะ, 2553) 1. ท าไมตองเรยนรเรองความตาย

ความส าคญทท าใหเราตองเขาใจเรองความตาย เพราะจะท าใหเราพรอมทจะเผชญกบความตายอยางสงบ และน ามาสการมชวตทสงบได

โดยทวไป สอมกเสนอเรองราวขาวเกยวกบความตายทกระตนความอยากรอยากเหน ผคนจงหางไกลทจะมาพจารณาความตายดวยตนเอง ของคนใกลตววาเปนเรองนากลว

ถาเรารจกความตายด เรากจะไดใชประโยชนจากความตาย จะเหนวาความตายมใชสงนาวตก แตเปนเรองทเราตองเขาใจเพอใหเกดปญญา ความตายสามารถน าพาใหคนพบกบความสขสงบได ดงเชนทผปวยหลายพบวา มหลายสงหลายอยางเปลยนแปลงไปในขณะทปวย เชน ความสมพนธทเคยราวฉานกลบมาคนด บางคนพบกบความสขสงบอยางทไมเคยปรากฏมากอน และถามการวางแผนจากแพทย พยาบาล และญาต ชวยเหลอผปวยใหไดอยในทามกลางสภาพแวดลอมทด ท าใหผปวยเกดความปต ผทเหนคนรกจากไปอยางสงบกรสกปลาบปลมใจไปดวย ในสมยพทธกาลพบวามผคนจ านวนมากบรรลธรรมขณะทก าลงจะตาย

การเรยนรเรองความตายจงเปนประโยชนตอชวตทกคน ทงผทยงอยและทก าลงจะจากไป อกทงแงคดตางๆ

การอบรมนจะท าใหมองความตายในแงบวกมากขน ตระหนกถงความจรงของชวต ถงแมจะเปนวกฤตทางกาย แตอาจเปนโอกาสในการยกระดบจตใจใหสงขนได ท าใหคนพบความสขและความหมายแทจรงของชวต เมอเขาใจเรองน ความกลวตายไดอยางสงบ

การเขาถงความตายอยางสงบเปนสทธของทกคน ไมเลอกเพศ วย สถานะทางสงคม ความเจบปวย ทกขเวทนา หากเรยนรและเขาใจความตายอยางถกตองเพอเตรยมใจพรอมรบเสมอ

การอบรมน เปนการอบรมท ไมเนนการบรรยาย แตเนนการแลกเปลยนแบงปนประสบการณจากผเขารวมทกคน ดวยการเปดใจและทดลองฝกปฏบตท ากจกรรมทไมเคยท า กจกรรมเหลานอาจท าใหเรารจกตวเองดขน และไดรบประโยชนจากการอบรมแมจะใชเวลาไมมาก แตหากน าไปปฏบตตอเนองกจะมผลตามมา

2. ทศนะและทาทตอความตาย

2.1 ทศนะและทาทตอความตายในสงคมสมยใหม 2.1.1 กลวความเจบปวด 2.1.2 กลวการพลดพราก 2.1.3 ไมรวาตายแลวไปไหน 2.1.4 ไมพรอมตายเพราะยงมสงคางคาใจ 2.1.5 ยงไมไดท าคณงามความดพอ 2.1.6 ความตายเปนสงไมคนเคย 2.1.7 ยงอยากใชชวตทมความสขจากการบรโภค

สำนกหอ

สมดกลาง

154

2.1.8 เชอวาความตายเปนสงไมด เปนเรองลางราย 2.1.9 ภาพทเหนจากสอหนงสอพมพ ภาพยนตร ความตายเปนภาพนากลว

2.2 สาเหตการเกดทศนะและทาทตอความตายในสงคมสมยใหม คนทมความยดตดหวงคนรก ของรก ทรพยสนเงนทอง มกกลวความตาย เพราะความตาย

คอความพลดพรากจากสงทตนรก และสงทครอบครอง สงคมบรโภคนยมท าใหผคนยดตดในวตถ ยงมมากกยงด รวมทงมทศนคตทวา ชวตของ

การเสพสข ความเปนหนมเปนสาวคอการไดเสพสขอยางเตมท ความแกท าใหเสพสขไดนอยลง บรโภคนยมเชดชความหนมสาวและรงเกยจความแก ดงนนจงกลวความตาย เพราะความตายหมายถงการสนสดของการเสพสข

สงคมปจจบนมองความตายเปนไปในทางลบมาก เพราะความตายถกแยกออกไปจากชวต ปจจบนคนสวนใหญตายทโรงพยาบาล และมกผานการยอชวตอยางเตมท ในขณะทคนในชนบทหรอคนสมยกอนคนเคยกบความตายมากกวา เพราะสวนใหญตายทบ าน จดงานศพทบาน เขายอมรบความตายไดมากกวา เพราะเหนวาความตายไมนากลว

คนทรกตวกลวตาย เพราะยงยดตดในตวตน จนกวาจะปลอยวางตวตนวาไมมอยจรง กจะวางได

อาชพพยาบาล พยาบาลบางคนเหนคนตายมามาก เกดความรสกเฉยๆ เพราะคนทตายนนไมใชญาตพนอง แตหากไดมการนอมน ามาทตนวาสกวนหนงคนทตายอาจจะเปนของเรา กอาจจะประหวนพรนพรงได ในทสดกจะกลวตายนอยลง

ยคนเปนยคททกอยางสามารถจดการได สมยกอนเราจดการอะไรไมคอยไดจงตองท าใจเปนหลก ผดกบสมยนเราคดวาเราสามารถจดการไดทกอยางเพราะมเทคโนโลย/เครองมอทมาชวยเราจดการได ท าใหเราคดวาเราสามารถเอาชนะธรรมชาตของชวตได เทคโนโลยสอนใหเราเอาชนะสงภายนอก จงละเลยในการจดการจตใจของตวเอง

สภาพของผปวยระยะสดทายในปจจบน พบวา 1. ถกยอชวต/มสายหรอทอตอระโยงระยาง 2. ไมรวา "ปวยเปนอะไร" "เหลอเวลาเทาไหร" 3. ไดรบการดแลรกษาทางกายมากกวาดแลทางจตใจ 4. การตดสนใจเลอกวธดแลมกตกไปอยกบแพทย/ญาต 5. สบสนกระวนกระวาย หงดหงด และยงเบอเมอรกษาเปนเวลานาน 6. สอสารไมรเรอง สาเหตทเปนเชนนน 1. เพราะมความเชอวา "เปนสงทถกตอง ตองทมเททสด" ในฐานะคนใกลชด ลก ญาต 2. แมผปวยยอมรบความตายได แตคนใกลชดยอมรบไมได ตองการใหยอชวต 3. ญาตไมเขาใจความตองการของผปวย 4. แพทยตองการรกษา เพราะเปนจรรยาบรรณ คนในยคสมยใหม มความหวงวาเทคโนโลยจะเปนค าตอบทชวยใหมชวตยนยาวได เวลา

จะตายกไมยอมใหตาย สงผลใหผปวยไปจบลงทโรงพยาบาลดวยความหวงทจะท าใหรอดได

สำนกหอ

สมดกลาง

155

อกสวนหนงคอ ความจ าเปนของครอบครวทเปนครอบครวเดยว ผปวยหนกตองการการดแลมาก แตมกสงไปทโรงพยาบาล ญาตพนองไมมเวลาไปดแล ตองจางพยาบาลอกคนหนงดแลแทน

ความเชอวาการรกษาเยยวยาทางรางกายของผปวยเปนสงทดทสดทจะใหแกคนรก แมวาจะเจบปวดกตองดแลใหถงทสด หากจะตายกตองยอเตมทดวยวธการใดๆ กได เพราะเขาใจวานนเปนการแสดงความกตญญ จะยอมปลอยใหผปวยจากไปโดยไมท าอะไรเลยไมได ทคดเชนนเพราะเราเนนเรองกายมากกวาใจ แตถาเราเหนความส าคญของจตใจผปวย เรากจะพบวาการชวยใหเขาไปอยางสงบอาจส าคญกวาการยอใหเขามลมหายใจยาวนานทสด โดยไมค านงวาเขาจะเจบปวดหรอทรนทรายแคไหน

การดวาผปวยมโอกาสรอดเพยงใด กรณผปวยทมอาการเปนไปตามวถของโรค มกจะดไดไมยาก หมอจะร แตญาตจะยอมรบไดเพยงใด ถายอมรบไมไดหมอกตองท าตามทญาตรองขอ วธการรกษาควรจะเปนแบบใด ขนอยกบวาไดรกษาคณภาพชวตของผปวยอยางไรดวย

2.3 ถาใหเลอกตายแบบไหน แบบการตายทคนทวไปมกเลอก 2.3.1 ตายขณะหลบ จะไดไมเจบปวด ไมรบรความกลว 2.3.2 ตายทามกลางคนรก 2.3.3 ตายสวยหนาตาด /ยมตาย 2.3.4 ไดท าสงทคางคาใจกอน 2.3.5 ไดอ าลาเพอนๆทกคน 2.3.6 ตายอยางมสต เพอไปสภพภมทด 2.3.7 มผน าทางจตวญญาณให

ถาเกดเหตการณกะทนหนขน หากมสตทไดฝกมาด จะสามารถจดการกบความรสกทกระเพอมนนได ผทบรรลธรรม กอนทจะตาย สวนใหญจะผานความเจบปวดมากอน มทกขเวทนา แตไมทกขทรมาน ทกขเวทนาเปนเรองกาย ทกขทรมานเปนเรองใจเหนวาสงขารไมใชสงทนายดถอ 3. ภาวะใกลตายในความหมายทางการแพทย

3.1 ในภาวะใกลตาย อวยวะตางๆจะมการเปลยนแปลงแบบคอยเปนคอยไป สงทควรปฏบต

3.1.1 การท างานของระบบยอยอาหารและการดดซมไมด คางตกกลนยาก กนอาหารและดมน าไดนอย หากมการปอนอาหารจะท าใหส าลกได หรอถากนน ามากไปจะท าใหหายใจล าบาก บางครงการลดหรอไมกนอาหารเลยจะชวยลดความเจบปวดได

3.1.2 ปากแหง เพราะตองหายใจทางปาก อาจใชขผงทาใหปากชมชน ใหครมทาผวแหง

3.1.3 ตาปดไมสนท อาจหยอดน าตาเทยม หรอปรบแสงในหองไมใหจามากนก 3.1.4 ส าลกในล าคอ เพราะกลามเนอคายตว มเสมหะ น าลายมาก ชวยโดยการจด

ทาใหนอนตะแคง 3.1.5 เลอดไปเลยงหวใจนอยลง เลบคล า ปลายมอซด ระดบออกซเจนในเลอดลดลง

เบลอ กระสบกระสาย

สำนกหอ

สมดกลาง

156

3.1.6 มความตงตวของกลามเนอ เคลอนไหวนอยลง ออนแอลง ไมมพลง งวงทงวน 3.1.7 ระบบการหายใจทไมคงท ตดขด ควรจดทนอนทชวยใหผปวยสบาย 3.1.8 การใหยาลดความเจบปวดจากโรค อาจจะท าใหเกดอาการกระสบกระสาย จง

ตองมการประเมนความปวด เพอลดขนาดยาและอาการขางเคยงทเกดขนจากยา 3.1.9 ญาตทไมเขาใจภาวะอาการขางตน อาจเรยกหมอใหรกษา เชน ปมหวใจ แตถา

เขาใจภาวะใกลตาย กจะรวาควรชวยใหเขามความสขในชวงน เชน การโอบกอด การสมผส การอยใกลชด ไมควรคดวาคนไขไมรสกตวหรอไมรบร เพราะการสมผสเบาๆจะท าใหรสกสบายกาย สบายใจ

3.1.10 อาการการรบร ผปวยยงสามารถรบรไดยน แตไมสามารถโตตอบได 2 - 3 วนสดทายทดอาการดขน เปนชวงสนๆกอนทจะตาย เชน ทานขาวได พดคยได

3.1.11 ล าดบของการรบรทจะสญเสย คอ การเหน การไดยน และประสาทสมผสทางผวหนง

3.1.12 ขอสงเกตสญญาณอาการทแสดงออกมาวาจะจากไปภายในอกไมนาน คอ เลบคล าๆ เปนสมวง ปลายเลบมอ เทา – เยน ถายเปนสด า / สเทา ดวงตาไรแวว หหด – แบนล มอแบบออกมา

3.2 แนวทางปฏบตของบคคลากรทางการแพทย 3.2.1 ประเมนอาการตางๆวามาจากสาเหตใด เชน เปนความปวดทางกายหรอทาง

จตใจ เพอใหการชวยเหลอทตรงจด ปรบยาใหเหมาะสม 3.2.2 ใหคนไขไดดเรองการสะสางสงคางคาใจ 3.2.3 แนะน าใหญาตไดตงสตกอนทจะอธบายใหเขาใจล าดบตอไป 3.2.4 ใหความรสภาพอาการตางๆ ในภาวะสดทาย วธการชวยเหลอทเหมาะสม และ

การเตรยมตวตายอยางสงบได 3.2.5 จดทานอนทชวยใหคนไขสบาย โดยการนอนตะแคงระวงการดดเสมหะ

บอยครงจะท าใหผปวยรสกทรมาน 3.2.6 แนะน าผดแลใหความรก สมผส โอบกอบ อยเปนเพอนใหในสงทผปวยตองการ

4. ภาวะใกลตายทางพทธศาสนา

พทธศาสนาใหความส าคญกบเรองจตใจมากทสด ไมวาจะมอะไรเกดขนกบกาย แตสดทายขนอยกบคณภาพจตใจของผปวยทจะน าไปสการตายดหรอไม

กรณผปวยหมดหวงแลวแพทยถอดเครองชวยหายใจ แมจะท าดวยเจตนาด แตเจตนาดอยางเดยวอาจไมพอ ขนอยกบการกระท าดวย ตองพจารณาองคประกอบหลายอยาง กรณทผปวยหมดหวงและสญญาณชพย าแย รวมทงรสกทกขทรมาน การถอดเครองเพอใหเปนการจากไปอยางเปนธรรมชาต คอยเปนคอยไปตามลกษณะของสงขาร เปนเรองทด แตตองมการนอมน าทางจตใจดวย มใชใหตายเรวเชนฉดยา จะถอวาเปนเรองทผดในทางศาสนา

กระบวนการแตกดบทางพทธศาสนา ในทางพทธศาสนา การตายหรอการแตกดบของสงขาร ประกอบดวย 2 สวน คอการ

แตกดบทางกายและจต ในพทธศาสนาทางธเบต กลางถงการแตกดบทางกายอยางเดยวนนยงไมถอวา

สำนกหอ

สมดกลาง

157

เปนการตายอยางอยางสนเชง เพราะการแตกดบจะเรมจากการแตกดบทางกายกอน และแตกดบทางจตจะตามมา

กระบวนการแตกดบทางกายตามพทธศาสนาแบบธเบต คอการแตกดบทางธาตทง 4 เรมจากธาตดน น า ไฟ ลม เมอถงคราวแตกดบแลวกจะกลบคนสธรรมชาต

ขนตอนการแตกดบทางกาย พทธศาสนาทางธเบตอธบายล าดบอาการทเกดจากการแตกดบของธาตทง 4 ดงน ธาตดน กลามเนอออนแรง รางกายผายผอม ไมมก าลงวงชา การรบรทางตาเสอมถอยลง

มองไมคอยเหน ธาตน า เหงอออกมาก ตาแหง คอแหง ผวแหง มเสลดมาก การขบถายมปญหา ควบคม

ไมได การไดยนเสยงจะถดถอยลง ธาตไฟ อณหภมในรางกายลดลง ตวเยนขนเรอยๆ การไดกลนมปญหาการยอยอาหารไมด ธาตลม หายใจตดขดไมสะดวก การรบรทางดานสมผสจะเสยไป และในทสดกหมดลม ขนตอนการแตกดบทางจต เมอรางกายแตกดบลงแลว การแตกดบทางจตกจะเรมขนชวงทจตแตกดบ จะเหนแสง

ตางๆ มาปรากฏ สดทายจะเหนแสงกระจาง พนจากนนจงถอวาตายอยางสนเชง การทรางกายหมดลม ยงไมถอวาเปนการตายเพราะจตยงอย ในทางพทธศาสนาถอวาการ

หมดลมยงไมไดหมายความวาตาย การตายอยางสมบรณตองมการแตกดบทางจตรวมดวย ขบวนการแตกดบทางจต จะเหนแสงเรมตามล าดบ ขนท 1: เหนภาวะสขาว ขนท 2: เหนภาวะสสม ขนท 3: เหน

ภาวะสด า ขนท 4: ภาวะแสงกระจาง ซงเปนภาวะสดทายของการแตกดบทางจต ภาวะแสงกระจางถอวาส าคญ บางคนทโคมาแตจตรบรได ยงไมถอวาตาย เพราะยงสามารถรบรได มอาลยอาวรณ มสข-ทกข หรอบางคนอาจปลอยวางได บางคนอาจฟนขนมาไดอก

ภาวะแสงกระจางเกดขนกบทกคนทตองตาย แตจะเกดขนเรวมาก ทางธเบตถอวาชวงนยงมโอกาสทจะบรรลธรรม ถาสามารถประคองจตใหอยในชวงภาวะแสงกระจางไดนาน

ปรากฎการณทางจต ทส าคญกอนตาย ม 3 อยาง 1. กรรมอารมณ คอการยอนเหนภาพเหตการณทงหลายทงปวงในอดต เกดขนเรวมาก

เหมอนการฉายหนงยอนอยางรวดเรวราวกบวาเรากลบไปอยในเหตการณนนๆ ถาเปนเรองทดกจะท าใหใจเปนกศล ถาเปนเรองทไมดกจะท าใหจตเปนอกศล เพราะทกอยางทเราเคยท าในอดตจะถกบนทกอยในจต จตจะยนดยนรายไปตามกรรมอารมณทปรากฏ นกวทยาศาสตรทศกษาเรองนเรยกปรากฏการณนวา Life Review

2. กรรมนมต หมายถงการเหนภาพ ไดยนเสยง ไดกลน ทเกยวกบการกระท าในอดต ทงดและไมด ทงทอยในจตส านกและจตใตส านก ถาท าดกจะเกดนมตทด ท าใหจตอมเอบ ถาท าไมดกจะเกดนมตทนากลว ท าใหจตเปนอกศล อาจเปนเหตการณหรอวตถสงของทเกยวกบกรรมนน คนใกลตายมกจะเกดกรรมนมต ซงบางคนอาจถงกบตนตกใจหรอหวาดผวาเพราะเคยฆาสตวหรอฆาคนมากอน

สำนกหอ

สมดกลาง

158

3. คตนมต คอสญญาณทบอกวาจะไปเกดในภพภมใด อาจจะเหนเปนภาพปราสาท ถ า เมฆ หรอเหนเปนสตว มทงทคตและสคต ถอเปนชวงส าคญ หากนอมน าจตผปวยใหไปในทางกศล กอาจเกดคตนมตทดและไปสสคตได

อาสนนกรรม หมายถงกรรมจวนเจยนหรอกรรมกอนตายซงสวนใหญเปนมโนกรรมหรอการกระท าทางจต ส าหรบคนทวไปอาสนนกรรมคอตวก าหนดภพภมทจะไป เพราะเปนกรรมทจะสงผลกอนกรรมชนดอน (ยกเวนอนนตรยกรรมหรออาจณกรรม) เปรยบเสมอนววทอยใกลคอกทสด เมอเปดประตคอก ววตวนนจะออกไปกอน บางทเราเรยกวาจตสดทาย จตดวงนส าคญทสดในการทจะน าไปสภพภมใหม ถาเปนกศลจะไปสสคต ถาเปนอกศลจะไปสทคต

พทธศาสนาใหความส าคญกบภาวะใกลตายมาก เพราะเปนสภาวะทมแรงสงสง ถาวางใจไดถก ปลอยวางสงทงปวง ไมมความอาลยใดๆ แบบทเรยกวา ตกกระไดพลอยโจน หมายความวา ไมอาลยกบอดตหรอกงวลกบอนาคต รบรอาการตางๆ อยางไมผลกไส ไมไขวควา แมกระทงนมตตางๆ เมอความตายมาถง ครบาอาจารยจะสอนใหพรอมรบความตาย นกถงสงทเปนกศลโดยวธการใดกได หรอดกวานนคอรบรอาการตางๆทเกดขนกบกายและใจอยางเปนกลาง คนทฝกสตมาดจะสามารถตกกระไดพลอยโจน หรอปลอยวางทกสงได

ทานอาจารยพทธทาสภกขพดเสมอวา ให ตายกอนตาย กคอ ปลอยวางจากความยดตดถอมนวาเปนตวกของก คอท าใหตวกดบ ถอวาตายกอนทจะหมดลม เมอไมมตวกกไมมผตาย มแตความตายแตไมมผตาย เพราะตวกไมมแลว นคอวธเอาชนะความตายโดยไมมผตาย เปนหนทางทน าไปสการปลอยวาง

คนทมความทกขมาบบคนในชวงเวลาใกลตาย ใจหวนไหวกจะไปสทคต แตถามสตเหนความจรง กไปสสคต ความทกขตอนใกลตายนนมก าลงมาก ผมปญญาสามารถใชความทกขนนเปนเครองสอนจตใหเหนความจรงวาสงขารเปนทกขอยางยง ท าใหจตปลอยวางสงขารอยางสนเชง หลดพนจากความยดมนในสงขารได ดงนนชวงใกลตายจงเปนนาททองทส าคญมาก สามารถท าใหจตหลดพนไดดทเดยว

คนทอยในภาวะโคมา แมดเหมอนไมตอบสนอง แตอาจจะยงรสกได จงควรปฏบตกบเขาเหมอนคนปกตทสามารถรบรได ควรพดหรอท าเรองดๆ เชน ชวนสวดมนตร หรอนงสมาธ แมกระทงกบคนทหมอวนจฉยวาสมองตายแลว หรอแมแตคนทสนลมแลว เขาอาจรบรไดเพราะจตยงไมแตกดบทสนเชง และแมเขาสนลมแลว เวลาจะท าอะไรกบศพ ควรบอกกลาวเขากอน ใหความเคารพเขา

5. แนวทางการดแลผปวยระยะสดทายของบคลากรทางการแพทย

5.1 บทบาทแพทย ในการดแลมใชมงแตการรกษาอยางเดยว ควรใหความสนใจและปฏบตในเรอง การประเมนความเขาใจของผปวยตอโรค การรกษา หาคนชวยตดสนใจแทนหากผปวยไมพรอม ใหขอมลเพอรบรพอทจะตดสนใจได

5.2 ใสใจผปวย ในเรองดงน 5.2.1 จดสงแวดลอม ความตองการของผปวยระยะสดทาย เชน มมสงบ พนทสวนตว 5.2.2 มการเตรยมญาตใหพรอมกอนพบผปวย เชน ระงบความเสยใจตอหนาผปวย

พดคยใหผปวยรสกด กรณผปวยทไมรสกตว ควรใชการสมผส การนวด

สำนกหอ

สมดกลาง

159

5.2.3 ใหความสนใจในการดแลทางดานจตใจของคนทยงอยดวย เพราะระยะสดทายของผปวยเปนความเศราโศกของญาตดวย

5.3 การสอสารกบผปวย การสอสารทด ชวยใหผปวยสามารถเตรยมความพรอมในวาระสดทายได

6. การดแลผปวยระยะสดทายทางดานจตใจดวยวถพทธ

ความเจบปวยทางกายมกถกซ าเตมดวยความทกขทางใจ การชวยเหลอทางจตใจจงส าคญมาก การลดความทกขทางใจจะชวยบรรเทาความเจบปวดทางกายดวย เพราะกายกบใจสมพนธกน เชนเดยวกนหากมความทกขทางใจกสามารถท าใหความเจบปวดทางกายรนแรงมากขนดวย บางทรางกายไมเปนอะไรแตความทกขใจกไปท าใหเจบปวยได

6.1 การชวยเหลอเยยวยารกษาจตใจผปวย 6.1.1 ใหความรก ความปรารถนาด และความเมตตา 6.1.2 ชวยใหผปวยยอมรบความตายทจะมาถง 6.1.3 ชวยใหนอมนกถงสงดงาม 6.1.4 การปลดเปลองความกงวลหรอสงคางคาใจ 6.1.5 ชวยใหผปวยปลอยวางสงตางๆ 6.1.6 การสรางบรรยากาศแหงความสงบทเออตอการปลอยวาง 6.1.7 การกลาวค าอ าลา

6.2 ขอแนะน า 6.2.1 อานเพมเตมในหนงสอเรอง การชวยเหลอผปวยระยะสดทายดวยวถพทธ 6.2.2 อาจใชบทภาวนาเปนเครองชวยน าทางในการชวยเหลอทางดานจตใจของ

ผปวยระยะสดทาย จากบทภาวนาสใจสงบทเรมตนดวยบทนอมน าสสมาธ 6.2.3 ตอดวยบทภาวนาโพวา หรอบทภาวนาทองเลน ในทางปฏบตอาจจะปรบ

ประยกตใหเหมาะสม 6.2.4 ศกษาเพมเตมเกยวกบความหมายของโพวา และทองเลน ในหนงสอเลมนใน

บทพนจความตาย วาดวยเรองโพวา: การเคลอนยายจต และทองเลน: การใหและการรบ 7. การบอกความจรง / ขาวราย

ปจจบนพบวา ผทท าหนาทบอกความจรงทเปนขาวรายกบผปวยมกเปนแพทย หรอไมกพยาบาล นอกจากญาตจะขอบอกเอง ผบอกตองมสมพนธภาพทดกอน ท าใหผปวยเกดความไววางใจ

การตดสนใจวาควรบอกขาวรายหรอไม ควรชงตรองระหวางขอดกบขอเสย และดสถานการณประกอบดวย บางกรณกควรบอก บางกรณกไมควรบอก ขอด เชน ใหเขาไดมเวลาเตรยมตวจดการสงทคงคาง

หรอวาเปนการเตรยมใจของลกหลาน รวมทงถาจะวางแผนการรกษาใหถกกบโรคกจะท าไดงาย เชน การใหเคมบ าบด หากผปวยรความจรงวาเปนมะเรง กสามารถใหการบ าบดไดโดยไมตอง

สำนกหอ

สมดกลาง

160

คอยปดบง อยางไรกตามถาอาการของเขาหนกแลว การบอกอาจจะไมมประโยชน แตถาเปนมะเรงอยในขน 2 ขน 3 การบอกจะชวยเขาไดมาก

ผปวยหลายรายจะรวาตวเองใกลตายหรอเปนโรคราย แมไมมใครบอก ผปวยอาจสงเกตปฏกรยาของหมอทมาตรวจ มาพกเดยวกหายไป และไมคอยรกษา จนท าใหความสมพนธหางเหน หรอไมก สงเกตวาลกหลานมน าตาซม การไมบอกขาวรายอาจท าใหลกหลานไมกลาบอกความในใจกบผปวย สวนผปวย อยากจะพด เรองนแตกคดวาลกหลานคงไมพรอม กลายเปนวาน าทวมปากทงค และท าใหเสยโอกาสทจะบอกความในใจหรอสงเสย ซงเปนสงส าคญทจะชวยใหผปวยจากไปอยางสงบ

7.1 ขอดทผปวยไดรตววาปวยเปนโรคราย 7.1.1 จะไดเตรยมตว เตรยมใจ 7.1.2 ไดสะสางสงทคงคางคาใจ 7.1.3 เปนการเตรยมญาตได 7.1.4 ไดเตรยมการรกษาตามทตองการ 7.1.5 จะไดเตรยมการด าเนนชวตทเหลออยอยางไร 7.1.6 ไดท าพนยกรรมชวต 7.1.7 ไดปลง / มเวลาท าใจ และปลอยวาง มสต

7.2 กอนบอก 7.2.1 ประเมนสภาพและปมปญหาของผปวย 7.2.2 เตรยมการชวยดแลทางดานจตใจ ใหก าลงใจเมอเขาไดรบฟงขาวราย 7.2.3 หาขอมลเกยวกบโรค วธการรกษาทชดเจนกบผปวยเพอใหขอมล 7.2.4 หาขอมลเรองทอาจจะมความวตกกอน เชน เรองความเปนอย การนอนการกน

เรองครอบครว ลก แลวจงถามถงเรองอาการโรค 7.2.5 ทราบขอมลพนฐาน หรอเรองราวในชวตของผปวยใหชดเจนกอน เชน

บคลกลกษณะนสย อารมณ ภมหลง หนาทการงาน ผลกระทบหลงจากทรความจรงทเปนขาวราย เชน ผลตอความสมพนธกบคนในครอบครว ฯลฯ

7.3 วธการบอก 7.3.1 เรมดวยการพดในเรองทเปนทางบวกกอนและใหขอมลทละนด คอยๆบอก 7.3.2 ประเมน / หยงความรสกของเขาไปเรอยๆ 7.3.3 ผปวยมกรตว มความสงสยจนอยากรวาตนเปนโรคอะไร ท าใหเราไดโอกาส

เกรนไดบาง 7.3.4 ในขณะทจะบอกความจรง ใหผปวยตงสต เตรยมใจรบขาวราย 7.3.5 อาจจะหาเพอนหรอคนทเขาไววางใจ ซงมประสบการณปวยคลายกนมาเลา

เปนขอมล เพอใหเขารบรจากความจรง หรอบอกวามาชวนคยดวย จะไดเขาใจขน 7.4 หลงบอก

7.4.1 ใหก าลงใจวายงรกษาได หรอชวยสนบสนนอยางเตมท

สำนกหอ

สมดกลาง

161

7.4.2 “บอกขาวดตองปราม บอกขาวรายตองใหความหวง” เมอบอกขาวราย ตองบอกขาวดควบคกนดวยโดยใหทางเลอกหรอขอเสนอทางบวกทท าใหมความหวงขนมาดวย เชน ถงแมโรคนจะรกษายาก แตหมอและพยาบาลจะชวยเตมท คอยใหก าลงใจ ชวยเหลอและแกปญหาใหเขา

7.4.3 ตดตามดแลสงทตามมาหลงการบอก ในดานอารมณ ความรสก เรองทคางคาใจ ภาระผกพนใหผปวยหลงจากการบอกขาวราย โดยใหความเปนเพอน แสดงความจรงใจ และใหเวลาอยกบเขาอยางสม าเสมอ ถามดวยค าถามเปดแสดงความหวงใย เชน “คดยงไง” หรอ “รสกอยางไร” และ “ฟงเขากอน”

8. การสะสางสงทคางคาใจ

8.1 เรองทผปวยอาจมคางคาใจ ซงเปนปมภายใน ควรทจะไดมการสะสางใหคลคลายไปในทางทด เชน

8.1.1 หวงครอบครว / ลกหลาน 8.1.2 ปญหาระหวางกนของสาม – ภรรยา 8.1.3 ปญหาระหวางกนของพ – นอง 8.1.4 ปญหาระหวางกนในหมเพอน

8.2 วธสงเกตวาเขายงมสงคางคาใจ 8.2.1 ดพฤตกรรม / หนาตา / ค าพดของผปวย 8.2.2 สรางสมพนธภาพกบผปวย 8.2.3 ส ารวจดวา “เขาคางคาใจเรองใด และชวยปลดเปลอง”

8.3 ใชค าถามทชวยคลคลายปม 8.3.1 มอะไรทท าใหค าถามเปด แตค าถามปดกมประโยชนในกรณทตองการย าความ

แนใจใหชดเจน 8.3.2 จบค าส าคญทผปวยพดออกมา อาจสามารถคล าทางไปสปมของผปวยได 8.3.3 ควรเขาไปหาแบบไมคาดหวง หรอคดไวลวงหนา 8.3.4 ควรใหผปวยไดคลายความกงวล / ไดระบายความไมสบายใจกอน จงจะหาทาง

ชวยใหเหนทางออกตอไป

9. เขยนความในใจถงผลวงลบ 9.1 ประโยชน

9.1.1 ปลดปลอย จากการไดระบายความอดอนตนใจ มคนรบฟงอยางตงใจ ไมรสกกลว ไมมการตดสน ท าใหรสกสบายใจขน ท าใหอยากจะน าเอาไปชวยเหลอผปวยได ใหเขาระบายความในใจแบบนบาง เขาจะไดผอนคลายเพราะไดปลดปลอย โดยการรบฟงและเหนใจเขา

9.1.2 ลดความรสกผด เพราะไดปลดปลอยสงทคงคางในใจจากทมคนอนรบร รบฟง 9.1.3 แกไขสงทยงคงคาง เปนเครองมอทกระตนใหตวเองระลกถงสงทเคยท านน

ผดพลาดและหาหนทางแกไข และอาจน าไปใชกบผปวยหรอญาตใหไดระบายความในใจ ไดฉกคด หรอสะสางสงคงคางได

สำนกหอ

สมดกลาง

162

9.1.4 ใหบทเรยน เปนบทเรยนจากกรณทเคยเกดขนจากความผดพลาดของตวเองใหเปนอทาหรณสอนคนอน ใหท าดในปจจบนกบคนทยงอย จะไดไมเกดกบคนอนในแบบเดยวกน

9.1.5 ไมคร าครวญอดตทแกไขไมได เพราะไมสามารถยอนกลบไปแกไขได แตควรน าบทเรยนนนมาปรบปรงอนาคตดกวา อยาหมกมนจมจอมในความทกขนน

9.1.6 รบท าดกบคนใกลตว ท าใหไดคดวา มอะไรทยงไมไดท ากบคนรอบขาง ใหรบท า อยาผดผอน เชน การบอกรก

9.1.7 เหนดานดของคนทเราไมชอบ จากการไดรบรความทกขเบองหลง รสกเหนใจ เขาใจเขามากขน เกดมมมองใหม จงใหอภยคนอนในสงทเราไมชอบเขาได เปนวธทเรานาจะน าไปใชมองคนอนในทอนๆ กด เชนทท างาน

9.1.8 สะทอนกลบมามองตนเอง วธการของเราตอผปวยหากใชประสบการณของเราทเปนปมของเราไปใชตดสนเขา ใหเขาท าแบบเรา อาจจะกลบกลายเปนปญหา เพราะปมของแตละคนมเบองหลงทแตกตางกน

9.2 สรปสาระส าคญ ในการคลายปมดวยการเขยนความในใจ 9.2.1 ใชความสงบท าจตใหนง ตะกอนในใจจะผดขนมา และมองตามความรสกนน

จะชวยใหมองเหนความจรงในใจไดและจะสงบลงไป เมอมความสงบปฏกรยาแรกคอการสะกด และความรสกทตอบสนองคอ การปฏเสธไมยอมรบ แตถามความนงความกลาจะชวยใหยอมรบมนไดมากขน

9.1.2 บรรยากาศแหงความเปนมตร / เพอนทไววางใจมาก เพอนยอมรบเราอยางทเปน และใหก าลงใจเรา จะชวยใหขามพนความทกขในใจได จะชวยใหเรายอมรบตวเอง

9.3 ขอแนะน า 9.3.1 ใชบทภาวนาจากหนงสอเลมนวาดวยภาวนาสใจสงบเรมจากบทนอมน าสสมาธ 9.3.2 และตอดวยบทนอมน าระลกถงผลวงลบเปนเครองชวยน าทาง

10. เขยนพนยกรรมชวต

เพอเปนการเตรยมการละวางสงทผกพนหรอยดตดในชวต สามารถปลอยวางใหชวตจากไปอยางสงบได เปนการวางแผนชวต ใชชวตทไมประมาทดวยเมอมการพจารณาส งทควรท าส าคญทสดในชวต ดวยการเตรยมใหจดการเรองส าคญทเกยวกบของชวตตนเอง โดยเตรยมหนทางใหกบชดค าถาม 7 ซงขอครอบคลมเรองส าคญของชวต ดงน

10.1 เราจะใหจดการกบทรพยสนเงนทองอยางไร 10.2 เราจะใหจดการเกยวกบสงใกลตว ครอบครว พอแมบตร สตวเลยง อยางไร 10.3 เราจะใหจดการเรองงานทยงคงคางอยตอไปอยางไร 10.4 เราจะใหการเมออยในระยะสดทาย มสงทตองการ / ไมตองการใหกระท าอะไรบาง

เมอถงวาระทไมสามารถสอสาร หรอตดสนใจเองได 10.5 เมอเราเสยชวตแลว จะใหจดการรางกายอวยวะอยางไร 10.6 เราจะใหจดงานศพเปนแบบไหน

สำนกหอ

สมดกลาง

163

10.7 เราจะมอบใหใครเปนคนทชวยจดการตามเจตนารมณในขอ 6 ขอแรก (2 หรอ 3 คนทไววางใจทสด) 11. ฝกเจรญมรณสต

11.1 ประโยชน 11.1.1 ท าใหขวนขวายใสใจในสงทชอบผดผอน มรณสตท าใหเราตระหนกวาเราม

เวลาเหลออยในโลกนจ ากด จะตายไปเมอใดกมอาจรได ดงนนจงกระตนใหเราเรงรบท าสงส าคญแทนทจะผดผอนเพราะคดวายงมเวลาอกมาก

11.1.2 ท าใหปลอยวางในสงทชอบยดตด ความยดตดคอเหตผลส าคญทท าใหเราไมพรอมเผชญกบความตาย เพราะ ความตายหมายถงการผลดพรากจากสงเหลาน คนเรายดตดหลายอยางท งบคคลและส งของ ความหวงหาอาลยส ง เหลานท าใหผคนจ านวนมาก ทรนทรายกระสบกระสายเมอความตายมาถง มรณสตท าใหเราตระหนกวาสงเหลานไมเทยง ดงนนจงปลอยวางมนไดงาย รวมทงความทกขหรอความผดหวงตางๆ จะกลายเปนเรองเลกเมอเทยบกบความตายทจะตองเกดขน

11.1.3 เหนคณคาในสงทเราม เมอเราตระหนกวาเราจะตายแตละวนจะมคณคามาก เมอคดวาพรงนเราอาจจะตองตาย วนนจะเปนวนทส าคญมาก เราจะไมปลอยใหวนเวลาผานไปอยางไรคา หรอ เมอตระหนกวาสกวนหนงเราจะตองแก เรากจะไมใชก าลงของเราไปแบบเปลาประโยชน เราไมคอยเหนคณคาของสขภาพ หรอเหนความส าคญของการทพอแมอยกบเรา แตถาเราตระหนกวาวนพรงนทงหมดจะเปลยนไป เราจะรสกวาตองทะนถนอมสงทเรามอย เราจะเหนคณคาของสงทเราม เราจะใสใจกบความรสกของเขาและออนโยนกบผคนมากขน

11.2 วธการทนอมเขาสมรณสตในชวตประจ าวน 11.2.1 ระลกถงความตายอยเสมอ เวลาอานขาวหนงสอพมพเจอขาวอบตเหต ก

ควรนกวาเราอยในเหตการณนน เราพรอมหรอเปลา เราจะท าใจอยางไร การระลกเชนนชวยท าใหเราเกดความตนตวขนมา ไมประมาณในชวต

11.2.2 มองทกอยางเปนเครองมอเตอนใจวาทกอยางไมเทยงของหายเปนสญญาณเตอนวาความพลดพรากเปนของธรรมดาอกหนอยอาจเจอหนกกวาน และเปนเครองฝกใจของเรา หากยงท าใจไมไดกบของหาย แลวจะท าอยางไรถาเจอกบความตาย ของหาย เจบปวย เปนเหมอนบททดสอบ ถาเรายงไมผานตรงนอยาคดวาจะสอบไลผานเมอเจอกบความตาย ใหถอวาเหตการณเหลานเปนบททดสอบเลกๆ ของชวตถาพจารณาบอยๆ จะเปนก าไร ไมขาดทน

11.2.3 เวลาเดนทางใหระลกวาการเดนทางครงนอาจจะเปนการเดนทางครงสดทาย เวลาไปเยยมผปวย ไปงานศพ ควรระลกถงมรณสต หรอโยงมาถงเราวาเรากตองทอดรางแนนงเชนเดยวกบเขา

11.2.4 เมอจะเดนทางใหระลกอยเสมอวาความตายสามารถเกดขนไดตลอดเวลา ใหลองสมมตวาถาเกดรถชน เครองบนตก ตดอยในลฟท แผนดนไหว ตกถลม ลองนกดวาเราจะรสกอยางไร หรอจะเตรยมใจอยางไร คดบอยๆ จะใชใหเราท าใจไดมากขน ปญหาคออะไรทเราไมคนชน จะท าใหเรากลว ในโลกนไมมอะไรนากลวมแตสงทตองท าความเขาใจ

สำนกหอ

สมดกลาง

164

11.3 ขอแนะน า 11.3.1 อานเพมเตมในหนงสอเลมนวาดวยบทพนจความตายเรองมรณสต 11.3.2 ใชบทภาวนาจากหนงสอวาดวยบทภาวนาสใจสงบ เรมจากบทนอมน าส

สมาธ 11.3.3 ตอดวยบทเจรญมรณสต: “ตายกอนตาย”

12. การเยยมและดแลผปวยระยะสดทาย

12.1 ขอแนะน าในการปฏบต 12.1.1 กอนทจะเขาเยยม ไมควรตงเปาหมายชดเจนลวงหนา เพราะจะท าให เกด

ความเครยดเมอเขาไปเยยมดวยค าพดและการแสดงออกทอาจจะไมเปนธรรมชาต อาจพบเหตการณเฉพาะหนาทแกปญหาไมไดเพราะไมไดเตรยมไว

12.1.2 ไมควรไปเจาะลกถงเรองสวนตว ควรใหความส าคญทการมสมพนธภาพทดจนไววางใจกอน

12.1.3 ควรมการประเมนสถานการณ เรมจากการถามเรองทวๆ ไปกอน หรอถาเปนเพอนหรอคนรจก เลาเรองทเปนความรสกรวมเพอรอฟนความสมพนธเกาๆ ชวยใหไดความไววางใจกลบคนมา เกดชองทางทจะเขาไปชวยเหลอตามทผปวยตองการ

12.1.4 ผปวยทไมยอมพดซมเศรา อาจใชวธการสมผสเพอสรางความไววางใจ และไปเยยมอยางตอเนอง ใหผปวยเหนความตงใจของเรา ใชเสยงทออนโยน มสต มพลง ไมตนเตน และใหบคคลทใกลชดเขามาสมผสดวยความรก

12.1.5 ปญหาบางอยางถาผปวยอยในภาวะปกตเขาจะเหนทางออก แตถามความกงวลเครยด อารมณจะครอบจตใจจนด ามดไปหมดทเรยกวา มดแปดดาน คอคดอะไรไมออก การใหค าแนะน าผปวยในชวงภาวะอารมณดงกลาว เขาอาจไมเปดใจยอมรบ วธทดทสดคอ ใหเขาไดระบายหรอปลดเปลองอารมณเหลานน หลายคนจะรสกดขนถาใหเขาไดระบาย เราควรนงฟงดวยการไมปฏเสธผลกไสหรอตดสนเขา

12.1.6 ชวยเสรมความมนใจของผปวยเชน ชใหเขาเหนวาคนท เขาหวงนนมความสามารถทจะชวยตวเองได หรอไมกถามเพอใหเขาเหนถงดานดของคนทเขาหวง การถามแบบน จะชวยใหเขาคลายกงวลเกดความมนใจในผทยงอยเหน

12.1.7 เวลาเครยดหรอเศราโศกคนเรามกจะมองไมเหนทางออก แตเมออารมณคลคลาย จตใจโปรงโลง อาจจะมองเหนทางออกเองได จงควรใหผปวยคลายจากความหมนหมอง การคลคลายจากอารมณอาจจะท าใหเขาเหนความจรงอกแงมมหนงเชน หากกงวลเรองลก เราตองท าใหเขาเหนวาในเมอเขาเลยงลกมาอยางด ลกยอมดแลตวเองได หรอเรองสาม ตองท าใหเขามนใจวาเขาเปนคนเกงมความสามารถในการดแลตวเอง และลกไดท าใหเขาเหนอกมมหนง ใหเขาเหนแงบวก หรอท าใหเขามนใจวาสงทเขาเปนหวงนนไมไดเลวรายอยางทคด

12.1.8 สรางสมพนธภาพโดยเนนถงความเปนเพอน อาจชวยใหเขารบฟงเรามากขน หรอคลคลายจากอารมณทมดแปดดาน โดยทเพอนอาจจะไมตองไปแบกรบภาระแทนเขา

สำนกหอ

สมดกลาง

165

12.1.9 กรณทผปวยเหนวาคนขางหลงไมด ไมแนใจ หรอมมมมองในทางลบ เราควรใหเขาระบายออกมากอน การทเราไปแสดงความคดเหนเขาขางอกฝายหนงอาจจะท าใหเขาคดวาเรากบคนนนเปนพวกเดยวกน เหมอนน าทเชยวกราก เขาจะไมฟงเราในขณะนน ตองใหเขาสงบลงกอนแลวคอยแนะน าเขา อาจจะถามวาท าไมถงคดแบบนน / รสกแบบนน โดยทเราไมจ าเปนตองไปตอบแทนเขา อาจถามวาเขามเหตผลอะไรทคดเชนนน ควรชใหเขาเหนถงแงมมอนดวย

12.1.10 เวลาทเกดความเงยบ อาจจะใชภาษากายสอสารกบผปวยกได ในเรองของความเจบปวยเหมอนกบปญหาทเขาไมเหนทางออก

12.1.11 ไมควรน าเอาอารมณผปวยเขามาเปนความรสกของเรา เขาใจเขาตามความเปนจรง

12.2 สรปหลกการดแลผปวยระยะสดทาย 12.2.1 กาย: สมผสอยางนมนวล ออนโยน สายตาอบอน น าเสยงเปนมตร สอบถาม

สภาพอาการ ความเปนอย อยกบปจจบน อยกบผปวยจรงๆ 12.2.2 สงคม: เนนย าสมพนธภาพทดระหวางกนท าใหเกดความไววางใจ ตอกย า

ความเปนเพอน 12.2.3 จตใจ: ชวยคลคลายอารมณ ท าใหผปวยสงบลง ท าใหมนใจ อบอน สบายใจ 12.2.4 ปญญา: ชวยท าใหมองเหนปญหา ยอมรบ และหาทางออกดวยตนเอง

ปลอยวางความยดมนถอมน

สำนกหอ

สมดกลาง

166

ประวตผวจย ชอ-สกล นางสาว ปนนดา โสพนธ ทอย 24/148 ถนนล าลกกา ต าบลบงค าพรอย อ าเภอล าลกกา จงหวด

ปทมธาน 12150 ประวตการศกษา

พ.ศ.2547 ปรญญาสถาปตยกรรมบณฑต สาขาวชาสถาปตยกรรมศาสตร คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

พ.ศ.2551 ศกษาตอปรญญาศลปมหาบณฑต สาขาวชาการออกแบบภายใน บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

ประวตการท างาน พ.ศ.2549-2551 นกออกแบบ บรษท Thai ceramic Co., Ltd. ประเทศไทย พ.ศ.2551-2553 สถาปนกอสระ ประเทศไทย พ.ศ.2553-2554 ผชวยสถาปนก บรษท RT+Q Architects. ประเทศสงคโปร พ.ศ.2554-2556 สถาปนก และมณฑนากรอสระ ประเทศไทย พ.ศ.2556-ปจจบน Chief Design Officer บรษท G7 Inc Limited. ประเทศไทย

สำนกหอ

สมดกลาง